IZLUIVANJE - EKSKRECIJA

IZLUIVANJE - EKSKRECIJATokom metabolikih reakcija u organizmu nastaju tetni produkti. Uklanjanje tih produkata iz organizma naziva se ekskrecija ili izluivanje.ivotinjski i ljudski organizmi posjeduju specijalizirane organe za ekskreciju.Krajnji produkti metabolizma nastaju u stanicama. To su: CO2 i H2O od ugljikohidrata; Od bjelanevina nastaju amonijak, a kod sloenih organizama urea i mokrana kiselina.Prema tome iz organizma uzluuju se: ugljini dioksid, amonijak, urea, mokrana kiselina i njene soli.Tipovi organa za ekskrecijuKod jednostaninih organizama izluivanje se vri putem itave povrine, hranjive vakuole i specijalizirane stanine organele kontraktilne vakuole.Kontraktilna vakuola se sastoji od kruno postavljenih kanalia sa centralnom dupljcom.Kanalii stalno pulsiraju pri emu se pune i prazne.Ekskretorne vakuoleNeki jednoelijski organizmi nemaju posbne organe za izluivanje nego tu funkciju obavljaju organele koje se nazivaju EKSKRETORNIM VAKUOLAMA.

Protozoa kontraktilne vakuole (uloga, graa i funkcija) Spongia amebocite u mezogleji, paragastralna duplja, oskulum Coelenterata hidrolimfa

PROTONEFRIDIJENajjednostavnije organe za izluivanje kod vieelijskih ivotinja imaju pljosnate gliste. To su protonefridije ili jednostavne cjevice (iji se jedan kraj otvara prema vani, a drugi je vezan prema unutranjim dijelovima tijela) iz kojih se ekskrecija vri u spoljanju sredinu.

Amfioksus (protonefridije u parovima rasporeene okolo drijela, a izlijevaju se u krnu duplju)

METANEFRIDIJEKod prstenastih glista skoro na svakom segmentu tijela nalazi se pojedan par ekskretornih organa metanefridija.

MALPIGIJEVI SUDOVIKopneni zglavkari imaju poseban sistem organa za izluivanje to su Malpigijevi sudovi. Izluivanja iz ovih cjevica se izlijevaju u crijevo i zajedno sa izmetom vani u spoljanju sredinu.Zglavkari koji ive u vodi imaju izmjenjene metanefridije, u obliku tzv. vilinih lijezda.Organizmi koji imaju malpigijeve sudove kao organe za izluivanje su: stonoge, pauci, insekti,...

Kimenjaci - bubreziKod raznih grupa kimenjaka bubrezi su drugaiji, no svi imaju osnovnu gradivnu i funkconalnu jedinicu koja se zove nefron. Kod sisavaca i ovjeka ekskrecija je najsloenija.Manji dio metabolikih produkata izbacuje se putem znoja, nesvarena hrana putem crjeva, a najvei dio tetnih metabolita putem bubrega.Organi za ekskreciju kod ovjekaBubrezi renMokraovod ureterMokrana beika vesica urinariaMokrana izvodna cijev urethra.

Bubrezi - renparni, oblika graha, veliine 1162,5 cm, oko 150 grama.U bubrege dolazi bubrena vena i bubrena arterija.

Na uzdunom presjeku tri zone: spolja omota od vezivnog i masnog tkiva. bubrena kora (cortex renis) u kojoj su smjetena malpigijeva tjelaca i poetni dijelovi bubrenih kanalia. U centru bubrena sr medulla renis.

GLUKOZAAMINO-KISELINEVITAMININa, ClH2OvodavodavodavodaNaClKNa uzaldosteronVoda uzvazopresinVoda uzvazopresinDovodnaarteriolaOdvodnaarteriola

Stvaranje mokrae primarna i sekundarna mokraaU stvaranju mokrae uestvuju svi dijelovi nefrona.U Malpigijevom tjelacu pod dejstvom krvnog pritiska vri se filtracija krvne plazme.Kroz zid kapilara prolaze sve molekula ija je masa ispod 10 000, a one sa masom veom od 200 000 ne prolaze.Ova tenost u poetnom dijelu nefrona nema krvnih elija i bjelanevina i naziva se primarna mokraa.U toku 24 h nastane je oko 180 lPoslije toga reapsorpcijom od primarne mokrae nastaje sekundarna mokraa.

Reapsorpcija je proces ponovnog vraanja korisnih materija iz tubula kanalia u krv.U poetnom dijelu nefrona vraaju se: glukoza, aminokiseline, proteini, vitamini, neorganske soli i dr. zajedno sa njima prelazi i voda.U Henlijevoj petlji stvara se hipotonina mokraa jer se aktivno izluuje Na.U zavrnom dijelu tubula dolazi do dalje reapsorpcije nekih materija i vode, ali i do sekrecije nekih materija u lumen kanalia.Ovako kanali zadrava korisne a izluuje tetne materije.Prolaskom mokrae kroz sabirne kanalie stvara se hipertonina mokraa sekundarna mokraa.Ona ima trostruko vei osmotski prtisak od krvne plazme.

Sastav mokrae ili urina (1 500 mL)

22MokraaGustina 1,010 1,030.pH 4,8 7,4Boja od urobilinogenaKarakteristian miris potie od uree, a od nje nastaje NH3.Od neorganskih tvari: hloridi, fosfati, karbonati, i sulfati Na, K, Ca i Mg.Od organskih tvari: urea, hipurna kiselina, kreatinin, soli mokrane kiseline, une boje.ovjek dnevno izlui 1200 1500 cm3.Sastav mokrae ogledalo rada unutranjih organa.Regulacija pH i osmotskog pritiska krviOsnovni mehanizam homeostaze krvi je ekskretorni sustav.pH krvi je 7,4 a bubrezi tome doprinose na vie naina:Ukoliko u oranizam unosimo kisele produkte poveava se i njihova ekskrecija.Slino je i sa bikarbonatnim jonima.Ako je suvie karbonata izluuju se, ako je premalo onda se sintetiziraju.Regulacija osmotskog pritiska:ako se povea koliina unesene voda, onda se ona vie izluuje a mokraa je razrijeena.Ako se izgubi vea koliina vode (npr. znojenje), koliina mokrae se smanji i ona je hipertoninija.

25Regulacija stvaranja izluivanje mokraeNervna regulacija:Preko nerava regulira se koliina mokrae tako to oni djeluju na protok krvi kroz bubrege (vazodilatacija i vazokonstrikcija).Humoralna regulacija:Najai uticaj na stvaranje mokrae ima ADH. Pojaano stvaranje ovog hormona smanjuje izluivanjem mokrae jer on poveava sposobnost reapsorpcije.Kada se u mokranoj beici nakupi 250 300 cm3 mokrae nastaju kontrakcije miia detrusora koji izaziva istiskivanje mokrae.Regulacija mokrenja je pod kontrolom vegetativnog nervnog sistema.Simpatikus puni mokranu beiku Parasimpatikus izaziva njeno pranjenje.Centar za inervaciju beike je u slabinskom dijelu kimene modine.Uloga koe u izluivanjuUloga koe ostvaruje se luenjem znoja i loja.Znoj je slian mokrai po sastavu. Sadri vodu, NaCl, ureu, soli mokrane kiseline.Koliina izluenog znoja zavisi od spoljanjih faktora.Lojne lijezde izluuju loj kojim se premazuje povrina koe.Loj ima zatitnu ulogu jer spreava suenje i pucanje koe.