Sağlıkta Değişim Süreci: İyi Yönetişim

Dr. Murat Dayanıklıİstanbul, 7 Haziran 2007

                                       

Tanım Gelişiyor

Yönetişim tanımı her geçen yıl gelişerek şekillenmeye devam etmektedir.Yönetişim tanımı her geçen yıl gelişerek şekillenmeye devam etmektedir.

““Yönetişim, kurumlara yatırım yapan şirketlerin yatırımlarını geri döndürme garantisini Yönetişim, kurumlara yatırım yapan şirketlerin yatırımlarını geri döndürme garantisini temin eden uygulamalardırtemin eden uygulamalardır”, ”, The Journal of Finance, Shleifer and Vishny [199The Journal of Finance, Shleifer and Vishny [19944].].

“…“…iyi yönetişim hissedarların, çalışanların, müşterilerin ve finansörlerin mutluluğunu ve iyi yönetişim hissedarların, çalışanların, müşterilerin ve finansörlerin mutluluğunu ve dolayısı ile ülke ekonomisinin sürdürülebilir büyümesi ile kredibilitesi için gerekli hedeflerin dolayısı ile ülke ekonomisinin sürdürülebilir büyümesi ile kredibilitesi için gerekli hedeflerin gerçekleştirilmesini sağlargerçekleştirilmesini sağlar””,, Maw on Corporate Governance, Maw on Corporate Governance, Maw et al. [199Maw et al. [19977].].

““Yönetişim, bir kurumun beşeri ve mali sermayeyi çekmesine, etkin çalışmasına ve Yönetişim, bir kurumun beşeri ve mali sermayeyi çekmesine, etkin çalışmasına ve böylece ait olduğu toplumun değerlerine saygı gösterirken uzun dönemde ortaklarına böylece ait olduğu toplumun değerlerine saygı gösterirken uzun dönemde ortaklarına ekonomik değer yaratmasına imkan tanıyan her türlü kanun, yönetmelik, kod ve ekonomik değer yaratmasına imkan tanıyan her türlü kanun, yönetmelik, kod ve uygulamaları ifade ederuygulamaları ifade eder”” WorWorlld Bankd Bank Corporate Corporate Governance Manual, Governance Manual, [199[19999].].

””Yönetişim, bir kurumun sürekliğini sağlayan, çoğunluğun istek ve beklentilerine yanıt Yönetişim, bir kurumun sürekliğini sağlayan, çoğunluğun istek ve beklentilerine yanıt veren, azınlığın haklarını koruyan ve işletme faaliyetlerinin etkin ve verimli akışını temin veren, azınlığın haklarını koruyan ve işletme faaliyetlerinin etkin ve verimli akışını temin eden düzenin kurallarıdıreden düzenin kurallarıdır”” http://www.britannica.com, http://www.britannica.com, [[20072007].].

                                       

Herkes İçin İyi Yönetişim

Dünya Bankası, yoksulluğun ortadan kaldırılması ve yolsuzlukların Dünya Bankası, yoksulluğun ortadan kaldırılması ve yolsuzlukların önlenmesinde ana etkenin ‘iyi yönetişim’ olduğunu belirtmektedir.önlenmesinde ana etkenin ‘iyi yönetişim’ olduğunu belirtmektedir.

İyi yönetişim iç ve dış yatırımcıların şirket/devlet kaynaklarının (özvarlık veya borç) İyi yönetişim iç ve dış yatırımcıların şirket/devlet kaynaklarının (özvarlık veya borç) hedeflere ulaşmada kullanılmasına dair “güveni” artırarak; şirketin/devletin daha düşük hedeflere ulaşmada kullanılmasına dair “güveni” artırarak; şirketin/devletin daha düşük maliyetli sermayeyi çekebilme yetkinliklerini iyileştirir.maliyetli sermayeyi çekebilme yetkinliklerini iyileştirir.

!!!!

İyi yönetişim, kısıtlı şirket/devlet İyi yönetişim, kısıtlı şirket/devlet kaynaklarını etkin kullanmayan veya kaynaklarını etkin kullanmayan veya “ehil olmayan” veya (daha da kötüsü) “ehil olmayan” veya (daha da kötüsü) kirlenmiş olan yöneticilerin kirlenmiş olan yöneticilerin değiştirilmesini daha olası hale getirerek değiştirilmesini daha olası hale getirerek şirketin/devletin verimliliğini artırır. şirketin/devletin verimliliğini artırır.

İyi yönetişim, tarafsız bir yönetim İyi yönetişim, tarafsız bir yönetim kuruluna karşı yöneticileri hesap verir kuruluna karşı yöneticileri hesap verir durumda tutarak; kurumsal, sosyal durumda tutarak; kurumsal, sosyal sorumluluğun pekişmesini teşvik eder.sorumluluğun pekişmesini teşvik eder.

                                       

Bütünsel Yaklaşım Gerekiyor

TÜSİAD’ın yönetişim alanında ortaya koyduğu çalışma* iş dünyasında en TÜSİAD’ın yönetişim alanında ortaya koyduğu çalışma* iş dünyasında en geniş kabul gören ve uygulanan kavramları içermektedir.geniş kabul gören ve uygulanan kavramları içermektedir.

Yönetişimin evrensel kabul ve geçerliliği olan ana ilkeleri adillik, hesap verebilirlik, şeffaflık Yönetişimin evrensel kabul ve geçerliliği olan ana ilkeleri adillik, hesap verebilirlik, şeffaflık ve sorumlulukturve sorumluluktur..

İyi yönetişim kurumun en yüksek performansı göstermesini; en karlı, en başarılı ve en İyi yönetişim kurumun en yüksek performansı göstermesini; en karlı, en başarılı ve en rekabetçi olmasını hedeflerrekabetçi olmasını hedefler..

İyi yönetişim, etik kurallar, kanunlara uyma, çevrenin korunması gibi bir dizi alanla örtüşen İyi yönetişim, etik kurallar, kanunlara uyma, çevrenin korunması gibi bir dizi alanla örtüşen bileşenleri içeren holistik bir yaklaşımdır.bileşenleri içeren holistik bir yaklaşımdır.

(*)Kurumsal Yönetim En İyi Uygulama Kodu: Yönetim Kurulu’nun Yapısı ve İşleyişi, Aralık 2007(*)Kurumsal Yönetim En İyi Uygulama Kodu: Yönetim Kurulu’nun Yapısı ve İşleyişi, Aralık 2007

                                       

Zorunluluk Olacak

Paydaşlarına en yüksek değeri sunmayı hedefleyen kurumlar için iyi Paydaşlarına en yüksek değeri sunmayı hedefleyen kurumlar için iyi yönetişimin temel ilkelerine uyum bir zorunluluk olacaktır.yönetişimin temel ilkelerine uyum bir zorunluluk olacaktır.

Neden?Neden? Çünkü...Çünkü...

Kurumların karlı ve sürekli Kurumların karlı ve sürekli büyümesini sağlayacak doğru büyümesini sağlayacak doğru stratejileri zamanında tespit stratejileri zamanında tespit etmek ve uygulamaketmek ve uygulamak

Ortak akıl mekanizmasının yerleşmemesinden Ortak akıl mekanizmasının yerleşmemesinden doğan sıkıntılar orta ve uzun vadede negatif doğan sıkıntılar orta ve uzun vadede negatif sonuçların alınmasına neden oluyorsonuçların alınmasına neden oluyor

KurumlarKurumlar

Yetenekli profesyonelleri Yetenekli profesyonelleri kurumlarına çekmekkurumlarına çekmek

Başarılı profesyonelleri kuruma kazandırma Başarılı profesyonelleri kuruma kazandırma yolunda rekabet gittikçe artıyor; yolunda rekabet gittikçe artıyor; profesyoneller iş seçimlerinde profesyoneller iş seçimlerinde kurumsallaşmayı önemli bir kriter olarak kurumsallaşmayı önemli bir kriter olarak görüyorlargörüyorlarYöneticilerYöneticiler

Uzun vadeli yatırım yapan Uzun vadeli yatırım yapan kurumsal yatırımcıları çekmek kurumsal yatırımcıları çekmek ve sermaye maliyetini ve sermaye maliyetini düşürmekdüşürmek

Kurumsal yatırımcılar, yatırım seçimlerinde iyi Kurumsal yatırımcılar, yatırım seçimlerinde iyi yönetişimi önemli bir karar kriteri olarak yönetişimi önemli bir karar kriteri olarak görüyorlar görüyorlar

YatırımcılarYatırımcılar

                                       

Paradigma Değişimi Şart

Kurumların iyi yönetişim ilkelerini uygulamaları için ‘paradigma değişimi’ Kurumların iyi yönetişim ilkelerini uygulamaları için ‘paradigma değişimi’ gerekmektedir. gerekmektedir.

Günlük işlerde Günlük işlerde kalabildiği sürece memnun - kalabildiği sürece memnun -

kurumsal yönetim ikinci kurumsal yönetim ikinci öncelikteöncelikte

"Patron Yönetici""Patron Yönetici"

"Ben hem "Ben hem patron hem patron hem yönetici yönetici olmaktan olmaktan memnunum"memnunum"

"Profesyoneller "Profesyoneller yeterince yeterince girişimci değil"girişimci değil"

"Kurumun "Kurumun menfaatlerini menfaatlerini benden daha çok benden daha çok düşünen olabilir mi? düşünen olabilir mi? - profesyoneller - profesyoneller gelip geçici"gelip geçici"

"Küreselleşmeye ve "Küreselleşmeye ve artan rekabete artan rekabete dayanabilmemiz için dayanabilmemiz için iyi yönetişim şart" iyi yönetişim şart"

"Ben de bir takım "Ben de bir takım fedakarlıklar fedakarlıklar yapmalıyım - yapmalıyım - örnek olmalıyım"örnek olmalıyım"

"İş, bireysel aile "İş, bireysel aile fertlerini memnun fertlerini memnun etmekten daha etmekten daha önemli"önemli"

Yönetişim ilkelerini uygulamaya Yönetişim ilkelerini uygulamaya ve icradan uzaklaşmaya ve icradan uzaklaşmaya

hazırhazır

““Yönetişimci Patron"Yönetişimci Patron"

                                       

Sorumluluk Yönetim Kurulu’nda

İyi yönetişim ilkelerinin kurum içinde yerleşmesi ve uygulanması için en İyi yönetişim ilkelerinin kurum içinde yerleşmesi ve uygulanması için en büyük sorumluluk Yönetim Kurulu’na düşmektedir. büyük sorumluluk Yönetim Kurulu’na düşmektedir.

"Yatırım kararlarınızda yönetim kurulu uygulamaları mı, kurumun finansal performansı mı önemli?""Yatırım kararlarınızda yönetim kurulu uygulamaları mı, kurumun finansal performansı mı önemli?"

Yönetim Kurulu Uygulamaları Yönetim Kurulu Uygulamaları

Eşit ÖnemdeEşit Önemde

Finansal Performans Finansal Performans 2036

23

32

3944

48

25 33

LatinLatin

AmerikaAmerikaAvrupa/Avrupa/

A.B.D.A.B.D.AsyaAsya

                                       

Roller Önemli

Yönetim Kurulu, en üst seviyede karar alma, yürütme ve temsil mercii olarak Yönetim Kurulu, en üst seviyede karar alma, yürütme ve temsil mercii olarak kurumu yönlendiren en önemli stratejik organdır. kurumu yönlendiren en önemli stratejik organdır.

Yönetim Kurulu’nun Başlıca Rolü Ne Olmalı?Yönetim Kurulu’nun Başlıca Rolü Ne Olmalı? Ne Olmamalı?Ne Olmamalı?

Kurumun misyon ve vizyonunu belirlemeli,Kurumun misyon ve vizyonunu belirlemeli,

Vizyona ulaştıracak stratejileri irdelemeli, geliştirilmesine destek Vizyona ulaştıracak stratejileri irdelemeli, geliştirilmesine destek olmalı ve uygulanmasını sağlamalı,olmalı ve uygulanmasını sağlamalı,

Kurumun stratejik ve mali performansını irdelemeli ve iyileştirici Kurumun stratejik ve mali performansını irdelemeli ve iyileştirici önlemler almalı, önlemler almalı,

CEO’yu seçmeli, ücretlendirilmesini belirlemeli, performansını CEO’yu seçmeli, ücretlendirilmesini belirlemeli, performansını değerlendirmeli, diğer üst düzey yöneticiler için CEO’nun önerilerini değerlendirmeli, diğer üst düzey yöneticiler için CEO’nun önerilerini değerlendirmeli ve onaylamalı,değerlendirmeli ve onaylamalı,

Kurumun idari ve mali denetimini sağlamalı,Kurumun idari ve mali denetimini sağlamalı,

Kurumun hissedarlara ve dış mercilere yönelik iletişim ve ilişki Kurumun hissedarlara ve dış mercilere yönelik iletişim ve ilişki yaklaşımını belirlemeli,yaklaşımını belirlemeli,

Kurum ve çalışanları için iş ahlakı kurallarını belirlemeli ve bu Kurum ve çalışanları için iş ahlakı kurallarını belirlemeli ve bu kuralların uygulanmasını sağlamalı,kuralların uygulanmasını sağlamalı,

Kurumun dahili ve harici tasarruflarının, faaliyet ve davranışlarının Kurumun dahili ve harici tasarruflarının, faaliyet ve davranışlarının ilgili mevzuata uygunluğunu sağlamalı. ilgili mevzuata uygunluğunu sağlamalı.

Kurumun strateji, taktik ve hedeflerini dikte etmek,Kurumun strateji, taktik ve hedeflerini dikte etmek,

İcranın içine girmek,İcranın içine girmek,

Performansı gündem dışında tutmak,Performansı gündem dışında tutmak,

Denetimden uzak durmak,Denetimden uzak durmak,

Mevzuata hakim olacak bir yapılanma oluşturmamak.Mevzuata hakim olacak bir yapılanma oluşturmamak.

                                       

Bağımsız Üyeler Çoğunlukta Olmalı

Bağımsız üyelerin çoğunluk olduğu Yönetim Kurulu yapısı, kurum Bağımsız üyelerin çoğunluk olduğu Yönetim Kurulu yapısı, kurum performansının objektif değerlendirilmesinde kritik önem taşımaktadır. performansının objektif değerlendirilmesinde kritik önem taşımaktadır.

Yönetim Kurulu’nun Yapısı Ne Olmalı?Yönetim Kurulu’nun Yapısı Ne Olmalı? Ne Olmamalı?Ne Olmamalı?

Üye sayısı 5 ile 15 arasında, tek sayı olarak belirlenmeli,Üye sayısı 5 ile 15 arasında, tek sayı olarak belirlenmeli,

Üyelerin emeklilik yaşı 65 olmalı,Üyelerin emeklilik yaşı 65 olmalı,

Çoğunluk bağımsız üyelerden oluşmalı,Çoğunluk bağımsız üyelerden oluşmalı,

İcrada görev alan tek üye CEO olmalı,İcrada görev alan tek üye CEO olmalı,

Farklı bilgi, görüş, yaratıcılık, irdeleyicilik vs. katma potansiyeline Farklı bilgi, görüş, yaratıcılık, irdeleyicilik vs. katma potansiyeline sahip (ilaç, sigorta, teknoloji, finans, bürokrasi, hukuk, üniversite, sahip (ilaç, sigorta, teknoloji, finans, bürokrasi, hukuk, üniversite, hasta hakları gibi dallarda) üyeler olmalı, hasta hakları gibi dallarda) üyeler olmalı,

Üyeler, şirketin tabi olduğu hukuki düzenlemeler ile bilanço, Üyeler, şirketin tabi olduğu hukuki düzenlemeler ile bilanço, kar/zarar, nakit akışı gibi temel finansal raporları ana hatları ile kar/zarar, nakit akışı gibi temel finansal raporları ana hatları ile anlama ve analiz etme becerisine sahip olmalı, anlama ve analiz etme becerisine sahip olmalı,

Bir bütçe yılı içinde öngörülen toplantıların %75ine katılma olanağı Bir bütçe yılı içinde öngörülen toplantıların %75ine katılma olanağı ve kararlılığına sahip üyeler olmalı,ve kararlılığına sahip üyeler olmalı,

Aktif komite çalışmaları gerçekleştirilmeli (kurumsal yönetim, Aktif komite çalışmaları gerçekleştirilmeli (kurumsal yönetim, denetleme gibi).denetleme gibi).

Aile üyeleri, parti yandaşları, eski veya aktif siyasiler, Aile üyeleri, parti yandaşları, eski veya aktif siyasiler, kuruma mal ve hizmet sağlayıcılar, grup şirketlerinden kuruma mal ve hizmet sağlayıcılar, grup şirketlerinden birinde görevli profesyonel yöneticiler ve/veya grupta son birinde görevli profesyonel yöneticiler ve/veya grupta son iki yıl içinde çalışmış yöneticilerin (bağımlı üyelerin) iki yıl içinde çalışmış yöneticilerin (bağımlı üyelerin) çoğunlukta olduğu üyelik yapısıçoğunlukta olduğu üyelik yapısı

                                       

Veriye Dayalı Ortak Akıl Üretilmeli

Yönetim Kurulu işleyişi keyfiyetten uzak, planlı ve disiplinli bir şekilde Yönetim Kurulu işleyişi keyfiyetten uzak, planlı ve disiplinli bir şekilde gerçekleştirilmelidir. gerçekleştirilmelidir.

Yönetim Kurulu’nun İşleyişi Ne Olmalı?Yönetim Kurulu’nun İşleyişi Ne Olmalı? Ne Olmamalı?Ne Olmamalı?

Üyeler ikişer yıllık süreler için seçilmeli ve yılda en az 6 kez Üyeler ikişer yıllık süreler için seçilmeli ve yılda en az 6 kez toplanmalı,toplanmalı,

Başkan ve CEO, yıllık toplantı gündemini sene başında birlikte Başkan ve CEO, yıllık toplantı gündemini sene başında birlikte belirlemeli ve gerekli evraklar her toplantıdan 7 gün önce üyelere belirlemeli ve gerekli evraklar her toplantıdan 7 gün önce üyelere ulaştırılmalı,ulaştırılmalı,

Üyelerin rapor/bilgi istekleri CEO aracılığı ile koordine edilmeli,Üyelerin rapor/bilgi istekleri CEO aracılığı ile koordine edilmeli,

Beyin fırtınları, tartışmalar ve fikirler kantitatif verilerle, analizlerle Beyin fırtınları, tartışmalar ve fikirler kantitatif verilerle, analizlerle desteklenmeli,desteklenmeli,

Karar alınması için gerekli olan toplantıya katılan üye yeter sayısı Karar alınması için gerekli olan toplantıya katılan üye yeter sayısı toplam üye sayısının dörtte üçü olmalı,toplam üye sayısının dörtte üçü olmalı,

Başkan dahil olmak üzere her üyenin tek oyu olmalı; herhangi bir Başkan dahil olmak üzere her üyenin tek oyu olmalı; herhangi bir üyenin daha ağırlıklı oy hakkı veya veto hakkı olmamalı,üyenin daha ağırlıklı oy hakkı veya veto hakkı olmamalı,

Kararlar toplantıda bulunan üye sayısının çoğunluğu ile alınmalı,Kararlar toplantıda bulunan üye sayısının çoğunluğu ile alınmalı,

Yönetim Kurulu kendi performansını da değerlendirmeli ve ücretle Yönetim Kurulu kendi performansını da değerlendirmeli ve ücretle beraber prim ve diğer ödüllere hak kazanmalı.beraber prim ve diğer ödüllere hak kazanmalı.

Hissedar üyeler tartışıyor - dışarıdan üyeler Hissedar üyeler tartışıyor - dışarıdan üyeler "danışman“/izleyici rolünde"danışman“/izleyici rolünde

Yönetim Kurulu Başkanı nihai karar vericiYönetim Kurulu Başkanı nihai karar verici

Duygusal, subjektif tartışmalalar/kararlarDuygusal, subjektif tartışmalalar/kararlar

Üyelerin yöneticilerden istediklerini, istedikleri şekilde Üyelerin yöneticilerden istediklerini, istedikleri şekilde elde etmelerielde etmeleri

                                       

Yönetim Kurulu ile İcra Rolleri Netleştirilmeli

Kurumun ve bireylerin performanslarının objektif olarak irdelenmesi için Kurumun ve bireylerin performanslarının objektif olarak irdelenmesi için Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO mutlaka ayrımutlaka ayrı kişiler olmalıdır. kişiler olmalıdır.

XX

Yönetim Kurulu

İcra Kurulu

CEO

Performans sorumluluğunu Performans sorumluluğunu yerleştirmek; hesap sorma yerleştirmek; hesap sorma mekanizmasını açık ve etkin mekanizmasını açık ve etkin tutabilmek, CEO’nun yetkisini tutabilmek, CEO’nun yetkisini korumakkorumak

CEO’yu atarCEO’yu atarStratejileri ve hedefleri onaylarStratejileri ve hedefleri onaylarSonuçları irdelerSonuçları irdelerHissedarlara karşı sorumludurHissedarlara karşı sorumludur

Stratejileri geliştirir/onaylatırStratejileri geliştirir/onaylatırAlt iş kollarını yönlendirirAlt iş kollarını yönlendirirYönetim Kurulu’na karşı Yönetim Kurulu’na karşı sorumludursorumludur

HedefHedef

                                       

JCI da Aynı Noktada

Joint Commission International’ın ‘Yönetişim Yönetim Liderlik’ bölümünde Joint Commission International’ın ‘Yönetişim Yönetim Liderlik’ bölümünde tanımlı yönetişim standartları iyi yönetişim ilkeleri ile örtüşmektedir.tanımlı yönetişim standartları iyi yönetişim ilkeleri ile örtüşmektedir.

YLY.1YLY.1 Üst yönetim sorumlulukları, bunların nasıl gerçekleştirileceğine rehberlik eden Üst yönetim sorumlulukları, bunların nasıl gerçekleştirileceğine rehberlik eden tüzükler, politikalar, prosedürler veya benzer belgelerde tanımlanır.tüzükler, politikalar, prosedürler veya benzer belgelerde tanımlanır.

YLY.1.1YLY.1.1 Yönetimden sorumlu olanlar, kuruluşun misyon bildirgesini onaylarlar. Yönetimden sorumlu olanlar, kuruluşun misyon bildirgesini onaylarlar.

YLY.1.2YLY.1.2 Yönetimden sorumlu olanlar, kuruluşu işleten politikaları ve planları onaylarlar. Yönetimden sorumlu olanlar, kuruluşu işleten politikaları ve planları onaylarlar.

YLY.1.3YLY.1.3 Yönetimden sorumlu olanlar, bütçeyi onaylarlar ve kuruluşun misyonunu yerine getirmek için gerekli Yönetimden sorumlu olanlar, bütçeyi onaylarlar ve kuruluşun misyonunu yerine getirmek için gerekli kaynakları tahsis ederler.kaynakları tahsis ederler.

YLY.1.4YLY.1.4 Yönetimden sorumlu olanlar, kuruluşun üst düzey yönetici(ler) ya da direktör(ler)ünü belirler. Yönetimden sorumlu olanlar, kuruluşun üst düzey yönetici(ler) ya da direktör(ler)ünü belirler.

YLY.1.5YLY.1.5 Yönetimden sorumlu olanlar, kalite iyileştirme ve hasta güvenlik çabalarını destekler ve teşvik ederler. Yönetimden sorumlu olanlar, kalite iyileştirme ve hasta güvenlik çabalarını destekler ve teşvik ederler.

YLY.1.6YLY.1.6 Yönetimden sorumlu olanlar, kuruluşun yöneticileri ve liderleri ile işbirliği yaparlar. Yönetimden sorumlu olanlar, kuruluşun yöneticileri ve liderleri ile işbirliği yaparlar.