Số 1706/2018

Điều chỉnh chính sách

nâng cao hiệu quả

thu hút FDI của Việt Nam

Nguồn: Internet

1Economy and Forecast Review

MUÏC LUÏC

Soá 17 thaùng 06/2018 (693) - Naêm thöù 51

ECONOMY AND FORECAST REVIEW

Toång Bieân taäpPGS, TS. LEÂ XUAÂN ÑÌNH

Phoù Toång Bieân taäpLEÂ MINH HAÛI

ÑOÃ THÒ PHÖÔNG LAN

Hoäi ñoàng Bieân taäpTS. CAO VIEÁT SINH

PGS, TS. LEÂ QUOÁC LYÙPGS, TS. BUØI TAÁT THAÉNGTS. NGUYEÃN ÑÌNH CUNG

PGS, TS. NGUYEÃN HOÀNG SÔNGS, TS. TRAÀN THOÏ ÑAÏT

PGS, TS. TRAÀN ÑÌNH THIEÂNPGS, TS. NGUYEÃN ÑÌNH THOÏ

PGS, TS. NGUYEÃN TIEÁN DUÕNGTS. VÖÔNG QUAÂN HOAØNG

Toøa soaïn vaø trò söï

65 Vaên Mieáu - Ñoáng Ña - Haø NoäiTel: 080.43174 / 080.44474

Fax: 024.3747.3357Email: kinhtedubao@ mpi.gov.vn

Taïp chí ñieän töûhttp://kinhtevadubao.vn

Chi nhaùnh phía Nam289 Ñieän Bieân Phuû,

Quaän 3 - TP. Hoà Chí MinhTel/Fax: 028 3933 0669

Quaûng caùo vaø phaùt haønhTaïi toøa soaïn: 080.48310 / 0905 646 814

Qua maïng löôùi Böu ñieän Vieät Nam

Giaáy pheùp xuaát baûn: 115/GP-BTTTTIn taïi: Coâng ty CP in Coâng ñoaøn Vieät Nam

CÔ QUAN NGOÂN LUAÄNCUÛA BOÄ KEÁ HOAÏCH VAØ ÑAÀU TÖ

Giaù 19.500 ñoàng

TÖØ CHÍNH SAÙCH ÑEÁN CUOÄC SOÁNGNguyeãn Thò Thuùy: Ñieàu chænh chính saùch naâng cao hieäu quaû thu huùt FDI cuûa Vieät Nam ... 3Nguyeãn Thò Hoàng Haïnh: Naâng cao chaát löôïng theå cheá cuûa Vieät Nam trong boái caûnh Vieät Nam laø thaønh vieân cuûa CPTPP .............................................................. 7

PHAÂN TÍCH - NHAÄN ÑÒNH - DÖÏ BAÙONguyeãn Thò Thu Laøi, Tröông Thò Thuøy Dung: Caûi thieän moâi tröôøng kinh doanh vaø naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa Vieät Nam hieän nay ................................................... 11Nguyeãn Thò Hoàng Nhung: Phaân tích veà ñaàu tö coâng, ñaàu tö tö nhaân trong moái lieân heä vôùi GDP caùc tænh khu vöïc Ñoàng baèng soâng Hoàng cuûa Vieät Nam ........................................ 14Buøi Hoàng Ñieäp: Giaûi phaùp coâng ngheä soá thuùc ñaåy taøi chính toaøn dieän ôû Vieät Nam ........... 18

NGHIEÂN CÖÙU - TRAO ÑOÅINguyeãn Thò Ngoïc Yeán: Tình hình ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi cuûa Nhaät Baûn vaøo Vieät Nam töø sau caêng thaúng chính trò Nhaät - Trung ...................................................... 21Ñoaøn Anh Tuaán: Ñaåy maïnh thu huùt FDI vaøo lónh vöïc noâng nghieäp .................................. 24Phaïm Hoaøng Long: Giaûi phaùp phaùt trieån coâng nghieäp xanh ôû Vieät Nam .......................... 27Löu Thanh Mai: Ñoåi môùi hoaïch ñònh chieán löôïc ñeå naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho doanh nghieäp vieãn thoâng trong thôøi kyø hoäi nhaäp .......................................................... 30Leâ Thò Ngaân: Naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa haøng noâng saûn Vieät Nam: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp ....................................................................................................... 33Traàn Thò Minh Traâm: Giaûi phaùp thuùc ñaåy khôûi nghieäp cho sinh vieân Vieät Nam .............. 36Nguyeãn Thò Kim Lieân, Nguyeãn Thò Thanh Mai: Phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp oâ toâ ôû Vieät Nam hieän nay ........................................................................................................... 39Traàn Thò Mai Phöông, Phaïm Höông Quyønh, Traàn Thanh Mai: AÛnh höôûng cuûa giaø hoùa daân soá ñeán cung caáp dòch vuï y teá vaø thò tröôøng döôïc phaåm ôû Vieät Nam ............................. 42Ñaøo Minh Nhaät: Moät soá vaán ñeà veà phaùt trieån keát caáu haï taàng giao thoâng vuøng Kinh teá Troïng ñieåm phía Nam .................................................................................... 45Nguyeãn Maïnh Tuaân: Chieán löôïc phaùt trieån cuûa Toång Coâng ty Caûng Haøng khoâng Vieät Nam ñeán naêm 2030 ..................................................................................................... 48Phaïm Myõ Haèng Phöông, Nguyeãn Haûi Yeán: Caûi caùch quaûn lyù taøi chính coâng thoâng qua aùp duïng khuoân khoå chi tieâu trung haïn ................................................................. 51Traàn Hoàng Vieät: Thöïc traïng kinh teá Trung Quoác vaø ñònh höôùng phaùt trieån töø sau Ñaïi hoäi XIX ............................................................................................................... 54

NHÌN RA THEÁ GiÔÙINguyeãn Thanh Laân: Caùc coâng cuï thu hoài giaù trò ñaát gia taêng trong quaù trình phaùt trieån keát caáu haï taàng ñoâ thò ôû moät soá quoác gia treân theá giôùi ......................................................... 58Phaïm Nguyeân Minh: Kinh nghieäm cuûa moät soá nöôùc tham gia caùc FTA theá heä môùi nhìn töø goùc ñoä lôïi ích thöông maïi quoác teá vaø ñeà xuaát cho Vieät Nam ................................... 62Ñaøo Maïnh Ninh: Kinh nghieäm öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu cuûa Indonesia ..................... 66Phan Tieán Nam, Ñinh Thò Thanh Long: Xu höôùng aùp duïng caùc bieän phaùp phi thueá quan treân theá giôùi vaø gôïi yù chính saùch cho Vieät Nam ............................................ 70

KINH TEÁ NGAØNH - LAÕNH THOÅNguyeãn Thanh Xuaân: Quaûn lyù nhaø nöôùc veà ñaàu tö XDCB ôû TP. Haø Noäi: 3 noäi dung caàn thöïc hieän ...................................................................................................... 74Nguyeãn Höõu Cung: Quaûn lyù voán ñaàu tö xaây döïng cô baûn töø ngaân saùch nhaø nöôùc ôû huyeän Möôøng Laùt, tænh Thanh Hoùa .................................................................................. 77Tröông Thò Dung: Vai troø cuûa kinh teá tö nhaân trong taêng tröôûng kinh teá cuûa TP. Ñaø Naüng ................................................................................................................. 80Phaïm Thò Dieäu Linh: Phaùt trieån noâng nghieäp beàn vöõng taïi tænh Thanh Hoùa ..................... 83Nguyeãn Thò Kim Oanh: Phaùt trieån laøng ngheà treân ñòa baøn tænh Hoøa Bình ......................... 86Phuøng Vaên Thaønh: Phaùt trieån Laøng ngheà truyeàn thoáng ñieâu khaéc ñaù myõ ngheä Non Nöôùc Nguõ Haønh Sôn theo ñònh höôùng cuïm lieân keát ngaønh .......................................... 89Phaïm Minh Ñaïo: Moät soá ñeà xuaát phaùt trieån du lòch bieån taïi Haûi Phoøng ............................ 92Mai Vaên Ñieäp: Moät soá giaûi phaùp ñeå phaùt trieån du lòch tænh Khaùnh Hoøa ............................. 95Phöôùc Minh Hieäp, Traàn Thò Kim Phuïng: Naâng cao söï haøi loøng cuûa doanh nghieäp veà chaát löôïng dòch vuï khi ñaàu tö vaøo caùc khu coâng nghieäp tænh Traø Vinh ........................... 98

2 Kinh teá vaø Döï baùo

IN THIS ISSUE

Issue 17 June 2018 (693) - 51th year

ECONOMY AND FORECAST REVIEW

Editor-in-ChiefAssoc.Prof.Dr. LE XUAN DINH

Deputy Editor-in-ChiefLE MINH HAI

DO THI PHUONG LAN

Editorial BoardDr. CAO VIET SINH

Assoc. Prof. Dr. LE QUOC LYAssoc. Prof. Dr. BUI TAT THANG

Dr. NGUYEN DINH CUNGAssoc. Prof. Dr. NGUYEN HONG SON

Prof. Dr. TRAN THO DATAssoc. Prof. Dr. TRAN DINH THIEN

Assoc. Prof. Dr. NGUYEN DINH THOAssoc. Prof. Dr. NGUYEN TIEN DUNG

Dr. VUONG QUAN HOANG

Editorial Board Office65 Van Mieu Street

Dongda District - Ha NoiTel: 080.43174 / 080.44474

Fax: 024.3747.3357Email: kinhtedubao@ mpi.gov.vn

Electronic magazinehttp://kinhtevadubao.vn

Branch Office289 Dien Bien Phu Street

3 District - Ho Chi Minh CityTel/Fax: 028 3933 0669

Advertisement & IssueTel: 080.44474 / 0945669911

Released via VNPost

Publishing license: 115/GP-BTTTTPrinted at Cong Doan Vietnam printing JSC

PRESS OFFICE OF MINISTRY OF PLANNING AND INVESTMENT

Price 19.500 VND

FROM POLICY TO PRACTICENguyen Thi Thuy: Adjusting policies to improve the efficiency of FDI attraction in Vietnam ............................................................................................................................. 3Nguyen Thi Hong Hanh: Enhancing institutional quality of Vietnam as a CPTPP member .............................................................................................................. 7

ANALYSIS - ASSESSMENT - FORECASTNguyen Thi Thu Lai, Truong Thi Thuy Dung: Improving Vietnam’s business environment and competitiveness in the modern days ....................................................... 11Nguyen Thi Hong Nhung: Analyzing relationship of public investment and private investment with GDP in Red River Delta provinces of Vietnam ........................................ 14Bui Hong Diep: Digital technology solution to a comprehensive finance in Vietnam ....... 18

RESEARCH - DISCUSSIONNguyen Thi Ngoc Yen: Japanese FDI in Vietnam after Japan-China political tension ..... 21Doan Anh Tuan: To draw FDI into agriculture sector ....................................................... 24Pham Hoang Long: Solutions for green industry development in Vietnam ...................... 27Luu Thanh Mai: Strategic innovation to enhance competitiveness of telecom enterprises in the days of integration .................................................................................. 30Le Thi Ngan: Enhancing competitiveness of Vietnamese agricultural products: Reality and solutions ........................................................................................................... 33Tran Thi Minh Tram: Schemes to promote Vietnamese students’ start-up ...................... 36Nguyen Thi Kim Lien, Nguyen Thi Thanh Mai: To boost automotive industry in Vietnam today ................................................................................................................. 39Tran Thi Mai Phuong, Pham Huong Quynh, Tran Thanh Mai: Impact of population aging on the supply of health services and pharmaceutical market in Vietnam ................. 42Dao Minh Nhat: Some issues regarding the development of transport infrastructure in Southern key economic region ........................................................................................ 45Nguyen Manh Tuan: Development strategy of Airports Corporation of Vietnam until 2030 ............................................................................................................................. 48Pham My Hang Phuong, Nguyen Hai Yen: Public financial management reform through the application of medium-term expenditure framework ...................................... 51Tran Hong Viet: China’s economic situation and orientation after the 19th Party Congress .................................................................................................................... 54

WORLD OUTLOOKNguyen Thanh Lan: Instruments for land value capture in the progress of urban infrastructure development in some countries all over the world ......................... 58Pham Nguyen Minh: Global pratice in entering new-generation FTAs from the perspective of international trade interests and suggestion for Vietnam ............. 62Dao Manh Ninh: Indonesia’s experience in climate change adaption............................... 66Phan Tien Nam, Dinh Thi Thanh Long: Global trend in applying non-tariff measures and recommendations for Vietnam ..................................................................................... 70

SECTORAL - REGIONAL ECONOMYNguyen Thanh Xuan: State management of construction investment in Hanoi city: 3 measures to be implemented ............................................................................................ 74Nguyen Huu Cung: Management of construction investment capital from the state budget in Muong Lat district, Thanh Hoa province ............................................................. 77Truong Thi Dung: The role of private sector in Da Nang’s economic growth .................. 80Pham Thi Dieu Linh: Sustainable agriculture development in Thanh Hoa province ........ 83Nguyen Thi Kim Oanh: Expanding trade villages in Hoa Binh province .......................... 86Phung Van Thanh: Driving Non Nuoc Ngu Hanh Son stone carving village in the direction of cluster ..................................................................................................... 89Pham Minh Dao: Some proposals for sea tourism development in Hai Phong city ........... 92Mai Van Diep: Several schemes to boost tourism in Khanh Hoa’s province ..................... 95Phuoc Minh Hiep, Tran Thi Kim Phung: Strengthening enterprises’ satisfaction with service quality in Tra Vinh-based industrial zones ..................................................... 98

NHÌN RA THEÁ GIÔÙI

58 Kinh teá vaø Döï baùo

Moät laø, coâng cuï ñieàu tieát chung. Veà cô baûn, coâng cuï ñieàu tieát chung giaù trò ñaát gia taêng ñöôïc phaûn aùnh trong cheá ñoä phaùp lyù söû duïng ñaát cuûa moãi quoác gia. Ñaây ñöôïc xem chính laø ñieàu kieän thuùc ñaåy chính saùch quaûn lyù vaø söû duïng ñaát ñai hieäu quaû hôn. Suzuki vaø caùc coäng söï (2015) quan nieäm raèng, caùc coâng cuï ñieàu tieát chung vöøa ñoùng vai troø ñònh höôùng söû duïng ñaát, ñoàng thôøi thöïc hieän vieäc thu hoài phaàn giaù trò gia taêng cuûa ñaát treân cô sôû quaù trình phaùt trieån ñaát ñai. Caùc coâng cuï ñieàu tieát chung ñöôïc ñeà caäp ñeán chuû yeáu bao goàm: Nhaø nöôùc tröïc tieáp kieåm soaùt ñoái vôùi vieäc söû duïng caùc quyõ ñaát ñaõ ñöôïc quoác höõu hoùa; Thöïc hieän cheá ñoä thueâ ñaát coù thôøi haïn thay vì giao ñaát; Thöïc hieän cheá ñoä döï tröõ ñaát ñai thoâng qua ngaân haøng ñaát ñai; Taùi ñieàu chænh ñaát ñai (Alterman, 2012).

Cuï theå, 02 coâng cuï ñaàu tieân phuø hôïp vôùi caùc quoác gia duy trì cheá ñoä sôû höõu nhaø nöôùc veà ñaát ñai, nhöng do quaù trình tö nhaân hoaù ñaát ñai ngaøy caøng phoå bieán, neân hieän nay ñöôïc söû duïng raát ít. Trong khi ñoù, cheá ñoä döï tröõ ñaát ñai ñöôïc ghi nhaän laø söû duïng roäng raõi ôû caùc nöôùc Trung vaø Baéc AÂu vaøo giai ñoaïn tröôùc nhöõng naêm 1990, thoâng qua quaù trình baùn hoaëc cho

KINH NGHIEÄM THEÁ GIÔÙI

Khi ñeà caäp ñeán vaán ñeà taïo laäp vaø thu hoài giaù trò noùi chung trong khoa hoïc kinh teá vaø quaûn lyù, Lepak vaø coäng söï (2007) cho raèng, coù theå chia laøm 03 caáp ñoä töông öùng vôùi 03 chuû theå tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng kinh teá - xaõ hoäi, cuï theå laø: caùc caù nhaân, caùc toå chöùc (doanh nghieäp) vaø xaõ hoäi (nhaø nöôùc). Tuy nhieân, ñoái vôùi ñaát ñai, vieäc taïo laäp vaø thu hoài giaù trò ñaát ñai (land value capture) thöôøng ñöôïc söû duïng theo 02 caùch phoå bieán, ñoù laø: (i) Nhaán maïnh vaøo muïc ñích söû duïng - vôùi haøm yù loaïi chính saùch hoaëc coâng cuï phaùp lyù ñeå thu hoài phaàn taêng theâm giaù trò cuûa ñaát ñai (baát keå nguyeân nhaân naøo laøm thay ñoåi giaù trò ñaát ñai); (ii) Nhaán maïnh vaøo keát quaû cuûa quaù trình ñaàu tö KCHT hoaëc caùc quy ñònh chính saùch cuûa nhaø nöôùc laøm thay ñoåi giaù trò ñaát ñai - Ñaây laø caùch ñöôïc söû duïng tröïc tieáp, ñeà caäp ñeán söï caûi thieän laøm gia taêng giaù trò ñaát ñai. Veà cô baûn, caùch phaân chia naøy cuõng khaù töông ñoàng vôùi cô cheá thu hoài giaù trò ñaát ñai cung caáp taøi chính KCHT ñoâ thò do Peterson (2009) vaø Alterman (2012) ñeà xuaát. Nhö vaäy, caên cöù vaøo muïc ñích vaø keát quaû cuûa thu hoài phaàn gia taêng cuûa giaù trò ñaát ñai do quaù trình ñaàu tö KCHT taïi ñoâ thò, chuùng ta coù theå chia laøm 03 nhoùm coâng cuï chuû yeáu ñöôïc aùp duïng ñoù laø: coâng cuï ñieàu tieát chung (coâng cuï vó moâ - macro instruments), coâng cuï tröïc tieáp (direct instruments) vaø coâng cuï giaùn tieáp (indirect instruments) (Rebelo, E. M, 2017), cuï theå nhö sau:

Caùc coâng cuï thu hoài giaù trò ñaát gia taêng trong quaù trình phaùt trieån keát caáu haï taàng ñoâ thò ôû moät soá quoác gia treân theá giôùi

NGUYEÃN THANH LAÂN*

Baøi vieát phaân tích toång quan moät soá coâng cuï thu hoài giaù trò ñaát gia taêng trong quaù trình phaùt trieån keát caáu haï taàng (KCHT) ñoâ thò ñöôïc aùp duïng ôû moät soá quoác gia treân theá giôùi. Veà cô baûn, caùc nöôùc ñeàu aùp duïng keát hôïp 03 nhoùm coâng cuï chính trong thu hoài giaù trò ñaát gia taêng laø: coâng cuï ñieàu tieát chung, ñieàu tieát tröïc tieáp vaø ñieàu tieáp giaùn tieáp vaø coi ñaây laø nguoàn taøi chính phuïc vuï caùc döï aùn phaùt trieån KCHT. Qua ñoù, baøi vieát ñeà xuaát moät baøi hoïc kinh nghieäm coù theå vaän duïng phuø hôïp cho Vieät Nam khi aùp duïng moät soá coâng cuï ñeå ñieàu tieát, thu hoài phaàn giaù trò ñaát taêng theâm trong quaù trình phaùt trieån ñoâ thò noùi chung vaø ñaàu tö KCHT ñoâ thò noùi rieâng.

* ThS., Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá Quoác daân | Email: lannt.neu@gmail.com

59Economy and Forecast Review

ñaát hoaëc baát ñoäng saûn (BÑS), nhö: thueá chuyeån nhöôïng quyeàn sôû höõu ñaát ñai vaø BÑS, thueá sôû höõu BÑS, thueá gia taêng giaù trò ñaát... Caùc hình thöùc thueá naøy ñaõ ñöôïc aùp duïng taïi moät soá quoác gia, nhö: Hoa Kyø, Ñaøi Loan, Hoàng Koâng, Singapore (Alterman, 2012).

Ñoái vôùi caùc gia taêng giaù trò ñaát ñai töø nhöõng caûi thieän ñaát ñai do ñaàu tö KCHT vaø thöïc hieän quyeát ñònh cuûa chính phuû mang laïi, caên cöù vaøo vieäc nhoùm ñoái töôïng höôûng lôïi ích töø quaù trình ñaàu tö vaø thöïc hieän quy ñònh thu hoài giaù trò - cuï theå trong phaïm vi phaàn naøy cuûa baøi vieát ñeà caäp ñeán laø caùc chuû sôû höõu ñaát, BÑS vaø caùc nhaø phaùt trieån ñaát. Coâng cuï tröïc tieáp söû duïng thu hoài phaàn giaù trò taêng theâm ñoù laø thueá (bao goàm thueá ñaùnh moät laàn vaø thueá ñaùnh haøng naêm lieân quan ñeán BÑS) (Baûng).

Qua phaân tích toång quan, coâng cuï tröïc tieáp ñieàu tieát phaàn giaù trò gia taêng cuûa BÑS ñöôïc hieåu nhö laø caùc coâng cuï thueá hoaëc coâng cuï thueá töông ñöông. Trong ñoù, thueá taøi saûn aùp duïng vaøo caùc taøi saûn nhaø ñaát, goùp phaàn taïo laäp nguoàn thu oån ñònh cho ngaân saùch ñòa phöông taïi nhieàu quoác gia (keå caû caùc quoác gia ñang phaùt trieån taïi chaâu AÙ, nhö: AÁn Ñoä, Nepal, Bangladesh, Philippines, Indonesia...). Vôùi yù nghóa cuûa thueá taøi saûn laø ngöôøi ñoùng thueá phaûi chi traû cho vieäc quaûn lyù vaän haønh heä thoáng KCHT vaø nhieàu dòch vuï coâng coäng ñaõ goùp phaàn taïo ra giaù trò taøi saûn ñaát ñai vaø BÑS. Ñaây laø nguoàn taøi chính söû duïng duy trì vaø taùi phaùt trieån heä thoáng KCHT.

Ñaùng chuù yù, coâng cuï thueá giaù trò gia taêng cuûa BÑS lieàn keà (coøn ñöôïc hieåu thueá ñaùnh do söï caûi thieän KCHT) ñöôïc xem laø coâng cuï phaûn aùnh tröïc dieän nhaát caû veà muïc tieâu vaø nguoàn goác hình thaønh phaàn giaù trò taêng theâm ñaát ñai vaø BÑS, thöôøng möùc thueá ñöôïc aùp duïng töø 30%-60% cuûa giaù trò ñaát öôùc tính ñaït ñöôïc (Peterson, 2009). Veà maët lòch söû ra ñôøi vaø phaùt trieån, coâng cuï thueá naøy ñaõ ñöôïc söû duïng ôû Anh vaø Taây Ban Nha vaø ñöôïc moät soá nöôùc Myõ Latinh trieån khai. Beân caïnh ñoù, hieän coù nhieàu loaïi thueá vaø phí caûi thieän khaùc

thueâ quyeàn phaùt trieån ñaát sau khi nhaø nöôùc thöïc hieän ñaàu tö KCHT. Tuy nhieân, nhöõng naêm gaàn ñaây, cheá ñoä döï tröõ ñaát ñai daàn ñöôïc thay theá bôûi cô cheá thoaû thuaän hôïp taùc phaùt trieån ñeå phaûn aùnh xu höôùng chính phuû khoâng tröïc tieáp can thieäp vaøo caùc hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng (ví duï nhö taïi: Hoa Kyø, Haøn Quoác, Nhaät Baûn, AÁn Ñoä, Trung Quoác hay Brazil). Ñaùng chuù yù, trong giai ñoaïn naøy, coâng cuï taùi ñieàu chænh ñaát ñai vaãn ñang ñöôïc xem xeùt vaø söû duïng taïi caùc quoác gia (Mittal, J., 2014), ñaëc bieät cho caùc döï aùn chænh trang ñoâ thò. Do bôûi, coâng cuï naøy mang laïi nhöõng öu ñieåm, cuõng nhö söï ñoàng thuaän trong quaù trình laäp quy hoaïch, ñaàu tö phaùt trieån döï aùn taïi ñoâ thò. Theo ñoù, khi tham gia vaøo cô cheá naøy, caùc chuû sôû höõu, söû duïng ñaát seõ trôû thaønh ñoái taùc ñoùng goùp hoaëc chia seû ñaát moät caùch töï nguyeän, cuøng ñaàu tö KCHT vaø chia seû coâng baèng caùc lôïi ích - chi phí cuûa döï aùn KCHT taïi ñoâ thò. Tuy vaäy, theo ñaùnh giaù cuûa nhieàu nhaø nghieân cöùu, caùc coâng cuï ñieàu tieát chung döôøng nhö chöa ñaït ñöôïc muïc tieâu thu hoài phaàn giaù trò gia taêng cuûa ñaát, maø phaàn lôùn mang tính chaát veà ñònh höôùng söû duïng vaø phaùt trieån ñaát ñai.

Hai laø, coâng cuï tröïc tieáp. Ñaây laø caùc coâng cuï ñöôïc söû duïng thu hoài giaù trò taêng theâm cuûa ñaát ñai, baát ñoäng saûn (coù theå thu hoài moät phaàn hoaëc toaøn boä) theo nhöõng quy ñònh phaùp lyù vaø traùch nhieäm cuûa chuû sôû höõu baát ñoäng saûn (BÑS). Coâng cuï tröïc tieáp khoâng caàn phaûi aùp duïng bieän phaùp boå sung khi trieån khai thöïc hieän vaø caên cöù vaøo phaàn giaù trò taêng theâm caùc taøi saûn (ñaát ñai vaø saûn treân ñaát) ñöôïc taïo ra do caùc ñieàu kieän kinh teá thuaän lôïi. Caên cöù vaøo nguoàn goác hình thaønh phaàn giaù trò gia taêng coù theå chia laøm 02 nhoùm chính: (i) Phaàn gia taêng giaù trò töï nhieân cuûa ñaát ñai - Ñaây laø phaàn giaù trò taêng theâm khoâng lieân quan ñeán caùc quyeát ñònh cuûa chính phuû, maø do nhöõng thay ñoåi trong quaù trình phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi (ví duï: quaù trình phaùt trieån daân soá, taäp trung daân cö, söï taêng tröôûng kinh teá...) laøm thay ñoåi giaù trò ñaát ñai; (ii) Phaàn gia taêng giaù trò ñaát ñai töø nhöõng caûi thieän ñaát ñai - Ñaây laø giaù trò taêng theâm do caùc quyeát ñònh cuï theå cuûa chính phuû laø tröïc tieáp gaây ra nhö laø: thay ñoåi muïc ñích söû duïng ñaát, quy hoaïch, kieåm soaùt ñaát... hoaëc quyeát ñònh ñaàu tö KCHT coâng coäng.

Theo ñoù, vieäc thöïc hieän thu hoài phaàn gia taêng giaù trò töï nhieân cuûa ñaát ñai coù theå ñöôïc thöïc hieän döôùi caùc hình thöùc thueá

BAÛNG: MOÄT SOÁ LOAÏI THUEÁ VAØ PHÍ ÑIEÀU TIEÁT PHAÀN GIA TAÊNG GIAÙ TRÒ BÑS

Coâng cuï Ñoái töôïng thueá Cô sôû tính thueá Hình thöùc thöïc hieän

Ngöôøi thöïc hieän

Phaïm vi

Thueá treân thaëng dö voán Giaù baùn BÑS

Giaù baùn tröø ñi chi phí ban ñaàu vaø caûi thieän

Moät laàn (thuoäc heä thoáng thueá thu nhaäp)

Chuû sôû höõu Trung öông

Thueá chuyeån nhöôïng vaø thueá ñaát

Chuyeån nhöôïng vaø ñaêng kyù chuyeån nhöôïng BÑS

Giaù trò thò tröôøng Moät laàn Chuû sôû höõu Ñòa

phöông

Thueá giaù trò gia taêng cuûa BÑS lieàn keà

Giaù trò taêng theâm do ñaàu tö KCHT/thay ñoåi söû duïng ñaát

Phaàn giaù trò ñaát vaø BÑS taêng theâm

Moät laàn (taïi thôøi ñieåm ñaàu tö/thay ñoåi söû duïng ñaát)

Chuû sôû höõu Ñòa phöông

Tieàn söû duïng ñaát/thueâ ñaát

Quyeàn naém giöõa vaø söû duïng ñaát

Söû duïng raát khaùc nhau

Haøng naêm hoaëc moät laàn

Nhaø phaùt trieån

Ñòa phöông

Thueá taøi saûn Sôû höõu ñaát vaø BÑS

Giaù thò tröôøng,ñaëc ñieåm cuûa ñaát/BÑS

Haøng naêm Chuû sôû höõu Ñòa phöông

Thueá di saûn Ñaát ñai vaø taøi saûn treân ñaát

Giaù trò ñaát vaø BÑS trong quaù trình nhaän di saûn

Moät laàn Chuû sôû höõu Ñòa phöông

Nguoàn: Walters, L. C. (2013); Zhao, Z. vaø caùc coäng söï (2012)

NHÌN RA THEÁ GIÔÙI

60 Kinh teá vaø Döï baùo

ñaàu tö töông xöùng vôùi maät ñoä xaây döïng môùi (Suziki vaø coäng söï, 2015). Ñieåm ñaëc bieät cô baûn cuûa coâng cuï naøy chính laø nhaèm muïc ñích thu hoài caùc chi phí cuûa vieäc cung caáp vaø taêng cöôøng naêng löïc cuûa KCHT trong quaù trình ñaàu tö, phaùt trieån ñaát ñai.

Ngoaøi ra, phöông thöùc “Taøi trôï taêng thueá” cuõng ñöôïc coi laø bieän phaùp huy ñoäng vaø taïo voán cho caùc döï aùn ñaàu tö KCHT, chænh trang caùc ñoâ thò khaù hieäu quaû ôû caùc nöôùc phaùt trieån, ñaëc bieät laø Hoa Kyø. Coâng cuï naøy ñöôïc thöïc hieän baèng caùch “vay phaàn gia taêng giaù trò cuûa ñaát ñai, BÑS trong töông lai nhôø coù haï taàng môùi” vaø taïm öùng voán cho ñaàu tö döï aùn. Cuï theå laø, chính quyeàn ñòa phöông seõ thöïc hieän baûo laõnh cho caùc chuû ñaàu tö döï aùn KCHT vay tieàn ngaân haøng ñeå thöïc hieän döï aùn, roài traû nôï daàn baèng tieàn thu hoài phaàn gia taêng cuûa ñaát vaø BÑS (thoâng qua quaù trình thu thueá taøi saûn laø ñaát vaø BÑS) trong moät soá naêm taïi khu vöïc höôûng lôïi cuûa döï aùn. Kinh nghieäm thöïc teá cho thaáy, phöông thöùc naøy phuø hôïp vaø ñaït hieäu quaû trong huy ñoäng voán, taøi trôï cho döï aùn ñaàu tö haï taàng giao thoâng ñoâ thò nhö ñöôøng saét ñoâ thò, hoaëc phaùt trieån caùc khu ñoâ thò môùi theo ñònh höôùng phaùt trieån giao thoâng coâng coäng (TOD). Tuy nhieân, ñaây laø coâng cuï môùi, tieân tieán vaø chæ phuø hôïp vôùi caùc quoác gia ñaõ xaây döïng vaø phaùt trieån heä thoáng ñònh giaù ñaát, BÑS ñoàng boä, hoaøn thieän vaø caäp nhaät.

Beân caïnh ñoù, caùc coâng cuï phí phuï thu cuõng ñöôïc aùp duïng ñeå taïo nguoàn thu giaùn tieáp cho ñaàu tö KCHT thoâng qua vieäc thu phí boå sung ñoái vôùi caùc ñoái töôïng tröïc tieáp söû duïng dòch vuï vaø tieän ích coâng coäng vaø muïc tieâu chi traû phí nhaèm caûi thieän ñieàu kieän KCHT mang laïi.

MOÄT SOÁ GÔÏI YÙ CHO VIEÄT NAM

ÔÛ Vieät Nam, theå cheá ñaát ñai noùi chung vaø theå cheá taøi chính ñaát ñai (trong coù quy ñònh veà thu hoài, ñieàu tieát giaù trò ñaát gia taêng) ngaøy caøng ñöôïc ñieàu chænh, boå sung hoaøn thieän. Cuï theå, ôû nöôùc ta ñang duy trì vaø thöïc thi moät soá coâng cuï ñieàu tieát nhö: tieàn söû duïng ñaát; thueá söû duïng ñaát phi noâng nghieäp; moät soá loaïi phí hoaëc traùch nhieäm nhaø ñaàu tö phaùt trieån döï aùn söû duïng ñaát... Tuy nhieân, veà cô baûn caùc coâng cuï ñieàu tieát phaàn giaù trò ñaát gia taêng hieän vaãn coøn khaù phaân taùn vaø chöa khai thaùc ñöôïc tieàm naêng taøi chính naøy cuûa ñaát ñai. Treân cô sôû keát quaû toång quan veà

nhau ñöôïc thöïc thi trong quaù trình phaùt trieån KCHT taïi caùc thaønh phoá cuûa: Hoàng Koâng, Singapore, Brazil, Argentina vaø AÁn Ñoä...

Nhö vaäy, veà toång theå vaø taùc ñoäng daøi haïn, caùc saéc thueá ñaát vaø BÑS ñöôïc coi laø moät coâng cuï taøi chính ñaát ñai vaø phöông thöùc ñieàu tieát hieäu quaû phaàn giaù trò ñaát gia taêng; ñoàng thôøi, ñaây cuõng laø coâng cuï nhaèm khuyeán khích phaùt trieån tö nhaân xung quanh moät döï aùn KCHT giao thoâng taïi ñoâ thò (Smith, J. J., & Gihring, T. A, 2006).

Ba laø, coâng cuï giaùn tieáp. Ñaây laø coâng cuï aùp duïng nhaèm giaùn tieáp thu phaàn lôïi ích taêng theâm ñeå taøi trôï cho vieäc ñaàu tö vaø naâng cao naêng löïc KCHT, coù söï khaùc bieät giöõa caùc quoác gia vaø caùc ñòa phöông. Do ñoù, coù khaù nhieàu caùc thuaät ngöõ khaùc nhau ñöôïc duøng khi ñeà caäp ñeán coâng cuï giaùn tieáp (ví duï nhö: “Developer obligations”- nghóa vuï cuûa ngöôøi phaùt trieån; “Developer agreements” - thoûa thuaän cuûa nhaø ñaàu tö; “Developer obligations” - nghóa vuï nhaø ñaàu tö; “Planning obligations” - nghóa vuï quy hoaïch; “incentive zoning” - khuyeán khích phaân vuøng; “Linkage fees” - phí ñaáu noái, keát noái haï taàng...). Ñieåm ñaùng quan taâm, coâng cuï giaùn tieáp coù söï töông ñoàng ñoù laø ñeà caäp ñeán söï ñoùng goùp, nghóa vuï cuûa chuû ñaàu tö phaùt trieån ñaát ñai, BÑS nhaèm buø ñaép chi phí KCHT.

Trong ñoù, coù 02 coâng cuï phí cô baûn ñöôïc söû duïng roäng raõi, ñoù laø: (i) Phí taùc ñoäng vaø (ii) Phí phaùt trieån. Veà maët ngöõ nghóa, vieäc söû duïng caùc thuaät ngöõ treân laø coù söï giao thoa, ñoâi khi raát khoù phaân bieät vaø coù theå ñöôïc söû duïng thay theá cho nhau. Trong ñoù, phí taùc ñoäng laø khoaûn tieàn maø chuû ñaàu tö phaûi noäp cho chính quyeàn ñòa phöông ñeå trang traûi chi phí ñaàu tö coâng nhaèm taêng cöôøng KCHT keát noái beân ngoaøi döï aùn (Peterson, 2009). Phí phaùt trieån laø chi phí gia taêng cho chuû ñaàu tö tham gia phaùt trieån ñaát chi traû ñeå môû roäng KCHT vaø dòch vuï xaõ hoäi ñeå phuø hôïp vôùi nhu caàu taêng tröôûng vaø

Cơ chế tái điều chỉnh đất đai đã được thí điểm áp dụng tại TP. Trà Vinh (Việt Nam)

61Economy and Forecast Review

Tuy nhieân, ñeå trieån khai ñöôïc moâ hình naøy, caàn löu yù ñeán quaù trình laäp quy hoaïch söû duïng ñaát ñoâ thò, söï tham gia vaø ñoàng thuaän cuûa ngöôøi daân, phaùp lyù cuûa phaàn ñaát tham gia quaù trình (tröôùc - sau) taùi ñieàu chænh, vai troø cuûa Nhaø nöôùc trong vieäc ban haønh cô sôû phaùp lyù cho cô cheá vaø toå chöùc thöïc hieän cuûa chính quyeàn ñòa phöông.

Thöù hai, ñoái vôùi coâng cuï thueá - thöïc hieän ñieàu tieát tröïc tieáp phaàn giaù trò taêng theâm töø ñaát, haàu heát caùc nöôùc duy trì nhieàu loaïi thueá khaùc nhau ñeå phuø hôïp vôùi caùc nguyeân taéc cuûa thueá vaø ñaûm baûo ñaùp öùng caùc muïc tieâu laø coâng baèng trong ñoäng vieân thueá, quaûn lyù, haïn cheá tích tuï ñaàu cô ñaát ñai, ñieàu tieát ñöôïc phaàn gia taêng khoâng do chuû söû duïng ñaát taïo ra. Ñaây laø coâng cuï raát ñaùng quan taâm trong boái caûnh nöôùc ta ñang thöïc hieän loä trình xaây döïng, ban haønh Luaät Thueá taøi saûn. Tuy nhieân, ñeå thöïc thi toát coâng cuï ñieàu tieát tröïc tieáp, taùc giaû cho raèng, caàn chuù yù ñeán moät soá ñieàu kieän trieån khai, nhö: Hoaøn thieän vaø phaùt trieån heä thoáng ñaêng kyù ñaát ñai vaø BÑS; Toå chöùc heä thoáng ñònh giaù ñaát ñai cuûa Nhaø nöôùc phaûi phuø hôïp vôùi giaù thò tröôøng vaø ñaûm baûo tính caäp nhaät söï thay ñoåi cuûa giaù ñaát.

Thöù ba, veà nhoùm caùc coâng cuï giaùn tieáp, trong daøi haïn, Nhaø nöôùc vaø chính quyeàn ñòa phöông (ñaëc bieät laø 02 thaønh phoá lôùn Haø Noäi vaø TP. Hoà Chí Minh) caàn caân nhaéc nghieân cöùu ban haønh khung phaùp lyù lieân quan ñeán phöông thöùc “Taøi trôï taêng thueá” ñoái vôùi caùc döï aùn haï taàng giao thoâng ñoâ thò (heä thoáng ñöôøng saét ñoâ thò), heä thoáng KCHT giao thoâng ñònh höôùng coâng coäng (TOD) keát noái giöõa trung taâm vaø caùc ñoâ thò veä tinh.

03 nhoùm coâng cuï ñieàu tieát phaàn giaù trò ñaát gia taêng, taùc giaû xin ñeà xuaát moät soá baøi hoïc kinh nghieäm vaø caùc vaán ñeà caàn quan taâm trong quaù trình thu hoài phaàn giaù trò ñaát gia taêng trong phaùt trieån KCHT ñoâ thò ôû Vieät Nam:

Thöù nhaát, ñoái vôùi caùc coâng cuï ñieàu tieát chung, caàn nghieân cöùu vieäc aùp duïng vaø nhaân roäng cô cheá taùi ñieàu chænh ñaát ñai trong quaù trình ñaàu tö phaùt trieån KCHT vaø chænh trang caùc ñoâ thò. Trong thöïc teá, moâ hình naøy ñaõ ñöôïc laø thí ñieåm taïi TP. Traø Vinh. TP. Traø Vinh ñöôïc Ngaân haøng Theá giôùi choïn laø ñòa phöông duy nhaát thöïc hieän thí ñieåm döï aùn Thu gom vaø ñieàu chænh ñaát. Döï aùn “Thu gom vaø ñieàu chænh ñaát” (ñoåi ñaát laáy coâng trình) ñöôïc phoái hôïp thöïc hieän theo phöông chaâm “Nhaø nöôùc vaø nhaân daân cuøng laøm”. Theo ñoù, chuû sôû höõu ñaát naèm trong vuøng döï aùn seõ goùp moät phaàn ñaát khoaûng 30% dieän tích theo caùc phöông thöùc khaùc nhau ñeå daønh khoâng gian xaây döïng caùc coâng trình KCHT, coâng trình coâng coäng, xaây döïng ñöôøng giao thoâng, taïo nhöõng loâ ñaát döï tröõ baùn cho caùc muïc ñích thöông maïi, xaây döïng nhaø ôû cho ngöôøi thu nhaäp cao nhaèm tích luõy nguoàn thu vaø chi phí xaây döïng nhaø ôû cho chuû sôû höõu ñaát thu nhaäp thaáp (Bích Ñaøo, 2017).

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Bích Ñaøo (2017). Traø Vinh: Thu gom vaø ñieàu chænh ñaát, truy caäp töø http://gdla.gov.vn/index.php/news/Hoat-dong-trong-nganh/Thu-gom-va-dieu-chinh-dat-1678.html

2. Alterman, Rachelle (2012). Land Use Regulations and Property Values: The ‘Windfalls Capture’ Idea Revisited, Chapter in: ‘The Oxford Handbook of Urban Economics and Planning’ (Nancy Brooks, Kieran Donaghy, and Gerrit-Jan Knaap, eds.) 755-786, Oxford University Press

3. Mittal, J. (2014). Self-financing land and urban development via land readjustment and value capture, Habitat International, 44, 314-323

4. Lepak, D. P., Smith, K. G., & Taylor, M. S. (2007). Value creation and value capture: a multilevel perspective, Academy of management review, 32(1), 180-194

5. Peterson, G. E. (2009). Unlocking land values to finance urban infrastructure (Vol.7), World Bank Publications

6. Rebelo, E. M. (2017). Land betterment capture revisited: A methodology for territorial plans, Land Use Policy, 69, 392-407

7. Smith, J. J., & Gihring, T. A. (2006). Financing transit systems through value capture: An annotated bibliography, American Journal of Economics and Sociology, 65(3), 751-786

8. Smolka, M. O. (2013). Implementing value capture in Latin America: Policies and tools for urban development, Lincoln Institute of Land Policy

9. Suzuki, H., Murakami, J., Hong, Y. H., & Tamayose, B. (2015). Financing transit-oriented development with land values: Adapting land value capture in developing countries, World Bank Publications

10. Walters, L. C (2013). Land value capture in policy and practice, Journal of Property Tax Assessment & Administration, 10(2), 5-21

11. Zhao, Z., Iacono, M., Lari, A., & Levinson, D. (2012). Value capture for transportation finance, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 48, 435-448