İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMLERİ
-
Upload
forum0046780 -
Category
Documents
-
view
176 -
download
0
Transcript of İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMLERİ
TEPE AKADEMİ İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri
Ders Notları
ISO–9000
Kalite Nedir?
Kalite kavramının içeriği belirlenirken, farklı referanslarda değişik tanımlarla karşılaşırız.
Bazı referanslarda kalitenin içeriğine ilişkin kimi yanları ön plana çıkaracak biçimde,
“kullanıma uygunluk”, “amaca uygunluk”, veya “müşterilerin tatmini”, ya da ”isteklere
uygunluk” şeklinde tanımlara rastlarız. Bu tanımların eksik ve tek yanlılıkları dikkate alındığı zaman, “Kalite Sözlüğü” standardının verdiği aşağıdaki tanım esas alınmalıdır:
“Kalite, bir ürünün veya hizmetin, belirlenen veya olabilecek ihtiyaçları karşılama kabiliyetine dayanan, özelliklerin toplamı.”
Diğer tanımların aksine bu tanım, kaliteye ilişkin özelliklerin ya da niteliklerin (karakteristiklerin) somut bütünlüğünden yola çıktığı için, açıklayıcı gücü daha yüksektir.
ISO 9000 standartları, girdi malzemeden yan sanayi seçimine, veri kontrolünden veri
değerlendirmeye, personel eğitiminden proses kontrolüne, planlamadan denetime,
pazarlamadan dağıtıma kadar olan geniş bir yelpazede kalite kavramının ağırlığını hissetmektedir
Ürünlerin ve hizmetlerin kalitesi sorunu, kendi içinde kalitenin niceliksel ve niteliksel
açıdan ihtiyaçlarla olan ilişkisini gündeme getirmektedir. Kalitenin niceliği, niteliği ve
ihtiyaçlarla olan bağlantısı dikkate alındığında, göreli kalite, kalite ölçüsü, kalite düzeyi
gibi kavramlardan yararlanılır. Bu kavramlar birer projeksiyon işlevi üstlenerek, ürünlerin
ve hizmetlerin mükemmellik derecelerini ve teknik düzeylerini saptamada, açıklayıcı güçlerinden dolayı bize yardımcı olurlar.
Kalite, ihtiyaçlarımızın değişkenliğinden etkilendiği gibi, sunulan üründen, üretimin ve
hizmetlerin yenilenmelerinden de etkilenir. Bu etkilenmelerden dolayı sürekli olarak
değişir ve bu değişme içinde yeni nitelikler kazanarak farklı boyutlarda karşımıza çıkar. Bu da, kalitenin içeriğini oluşturan karakteristikleri çoğaltır, karmaşıklaştırır.
Konu İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri
Konunun genel
amacı
Katılımcıların, iş sağlığı ve güvenliği alanında yaygın olarak
kullanılan iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi belgelendirme
standartları hakkında bilgi edinmelerini sağlamaktır.
Öğrenme
Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar, yönetim sistemlerinin kurulmasını,
uygulamaya geçirilmesini ve sürdürülmesini açıklar.
Konunun alt
başlıkları
ILO OHS 2001, TS OHSAS 18001, BS 8800
TS ISO EN 9000, TS ISO EN 14001
Politika belirleme ve planlama
Kontrol ve düzeltici - önleyici faaliyetler
Kayıt ve tetkik
Standartlara uygun olarak üretilen ürünlerden ve yerine getirilen hizmetlerden
müşterilerin yeterince memnun olmamasının önemli bir nedeni, kalitenin içerik açısından çeşitli karakteristikleri kapsıyor olmasıdır.
Müşterilerin beklentilerine tam olarak cevap verebilen bir ürün ve hizmetin kalitesini belirleyen belli başlı karakteristikler şunlardır:
Uygunluk
Güvenlik
Maliyet
Dayanıklılık
Servis İmkanları
Performans
Estetik
KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ NEDİR?
Bir organizasyonu kalite bakımından idare ve kontrol için gerekli yönetim sistemidir.
Kurulacak ve sürekli yürütülecek bu sistem ile beklentilerin karşılanması ve sürekli olarak
iyileştirme sağlanması hedeflenmektedir.
Neden Kalite Yönetim Sistemi
Günümüzde müşterilerin kaliteye yönelik beklentileri, çeşitlilik ve yoğunluk açısından
canlı ve hareketli özellikler içermektedir. Bu beklentileri karşılamayı amaçlayan
kuruluşların, yüksek ekonomik performansa ulaşabilmesi ve bunu artırarak sürdürmesi
gerekir. Bunu başarmanın yolu da, ürünlerin ve hizmetlerin kalitesinde sürekli yenilenmeyi, gelişmeyi gerçekleştirmekten geçer.
Kalite, ürünlerin ve hizmetlerin niceliğinde ve niteliğinde çeşitliliği, farklılığı, yeniliği
içeren sürekli bir arayış olduğundan, ürünlere ve hizmetlere ilişkin şartnameler ve
standartlar tek başına yeterli olmamaktadır. Bu nedenle, ürün ve hizmetlerin kalitesine
ilişkin eksikliklerin giderilmesine yönelik olarak, Kalite Güvence Sistemi’nin standartları ve
kuralları geliştirilip, devreye sokulmuştur. Planla, Uygula, Kontrol et, Önlem al çevrimi
kaliteyi iyileştirmek, müşteri memnuniyetini sürekli kılmak ve rekabette öncü olmanın kilit yöntemlerindendir.
Kalite Yönetim Sisteminin Yararları
Müşteri memnuniyetinin sağlanması
Kalite seviyesinin iyileşmesi
Müşteri şikâyetlerinin düşürülmesi
Standartlara uygunluğun sağlanması
Yeni kar alanlarının yaratılması
Yeni pazarlara ulaşılması
Daha az hata ve daha az yeniden işleme ile maliyetlerin düşürülmesi
Verimlilik
Rekabet üstünlüğü sağlanması
Güvenilirlik
Kalitenin herkesin sorumluluğunda olması, çalışanların ve müşterilerin bilinçlenmesi.
Çalışma ortamının iyileştirilerek çalışanların mutluluğunun sağlanması Değişen firma imajı olarak kısaca özetlenebilir.
STANDARDİZASYON NEDİR?
Standardizasyon, belirli bir faaliyetle ilgili olarak ekonomik fayda sağlamak üzere
bütün ilgili tarafların yardım ve işbirliği ile belirli kurallar koyma ve bu kuralları uygulama
işlemidir.
STANDART NEDİR? Standardizasyon çalışması sonucu ortaya çıkan belge, doküman veya eserdir.
KALİTE
Kaliteyi;
Bir mal ya da hizmetin bir gerekliliği karşılayabilme yeteneklerini ortaya koyan
karakteristiklerin tümü şeklinde veya belirli bir malın veya hizmetin, tüketicinin
isteklerine uygunluk derecesi olarak tanımlayabiliriz.
Kalite kavramı zaman içerisinde çeşitli değişiklikler geçirmiştir. Bu değişimleri dört
aşamada inceleyebiliriz:
1) Muayene
2) İstatistiksel Kalite Kontrol
3) Toplam Kalite Kontrol
4) Toplam Kalite Yönetimi. Kalitede kimlik değişimi aşağıdaki Çizelge de özetlenmiştir.
Çizelge: Kalitede Kimlik Değişimi
BELİRLEYİCİ ÖZELLİKLER
MUAYENE İSTATİSTİKSEL KALİTE KONTROL
TOPLAM KALİTE KONTROL
TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ
Temel İlke Meydana çıkarma
Kontrol Eşgüdüm, İşletme Süreç ve insan odaklılık: sürekli gelişme
Kaliteye Bakış
Açısı
Çözülmesi gereken bir problem
Çözülmesi ve izlenmesi gereken bir problem
Tasarım aşamasında yaratılan unsur, kalitesiz ise ortaya çıkmadan önlenmesi
gereken problem
Koşulsuz müşteri tatmini
Vurgu Standart ürün
Muayenenin azaldığı standart ürün
Tüm üretim hattında, Tasarımdan pazarlamaya tüm hatlarda fonksiyonel gruplarda
kalitesizliğin önlenmesi
Başta yönetim süreçleri
olmak üzere tüm süreçlerde ”Kalite” nin paylaşılan vizyon olması ve birey kalitesinin arttırılması
Yöntem Örnekleme ve ölçme
İstatistiksel araçlar ve teknikler
Programlar ve sistemler
Yönetim anlayışı ve sistemi
Kalite
uzmanlarının
rolü
Muayene
Sorunu saptama ve istatistiksel
yöntemlerin uygulanması
Kalitenin ölçümü,
planlanması ve
programı
Kalitenin oluşturulmasında
sinerjinin sağlanması
Kalite
sorumlusu
Muayene
bölümü
Üretim ve
mühendislik bölümü
Üst yönetim, tüm
bölümler
Üst yönetim, tüm bölümler ve işletmedeki tüm bireyler
Temel yaklaşım Kalitede muayene
Kalitede kontrol Kalitede yapılanma Yaratılan kalite
ISO NEDİR?
Uluslararası Standardizasyon Teşkilatı – International Standardization Organization
1947 yılında Cenevre’de kurulan ISO; teşkilat, madde, mamul, usul, hizmet ve deneylerle ilgili standartlar hazırlayıp yayınlayan bir kuruluştur.
ISO 9000 NEDİR?
ISO 9000, gerek bir kalite sistemi oluşturmak, gerekse mevcut bir kalite sistemini değerlendirmek amacıyla kullanılabilen bir kalite yönetim sistemi modelidir.
ISO 9000 SİSTEMİNİN KURUMA KATKILARI
Karlılığı ve verimliliği artırır
Etkin bir yönetim sağlar.
Tüm faaliyetlerde geniş izleme ve kontrol sağlar.
ISO 9000:2008
2000 yılında yapılan revizyonla 1994 yılında belirlenen standartlar geliştirilerek tek bir
standart oluşturulmuştur. ISO 9000:2000 kalite yönetim sisteminin şartlarını belirleyen
bu standart kuruluşlar tarafından sistem kurmak amacıyla kullanılmaktadır.
Son olarak 2008 yılında revize edilen standartta küçük çaplı değişiklikler yapılarak, 14001 ve TS (OHSAS) 18001 standartları ile uyumu artırılmaya çalışılmıştır.
ISO 9000:2008 standardının özellikleri:
Uygulama ön planda tutulmuştur
Süreç yaklaşımı esas alınmıştır
Hizmet sektörüne de yer verilmiştir
Çevre yönetim standardıyla uyum sağlanmıştır.
ISO 9000:2008 standardının 8 ana başlığının açılımı:
1)- Kapsam
2)- Referanslar
3)- Terim ve tanımlar
4)- Kalite yönetim sistemi
5)- Yönetim sorumluluğu
6)- Kaynakların yönetimi
7)- Ürün (hizmet) gerçekleştirme 8)- Ölçüm, analiz ve iyileştirmedir
Standardın Uygulama Sistematiği:
Yaptığını Söyle/Yaz .....................Doküman (Prosedür ve Talimat)
Söylediğini/Yazdığını Yap................Uygulama
Yaptıklarını Kaydet .....................Gerçekler (Form, Rapor, Yazışma)
Sonuçları Kontrol Et ......................Gözden Geçirme
Farklılıklar İçin Harekete Geç...........Düzeltici Faaliyet
Şeklinde ifade edilebilir.
Standartta temel alınan 8 kalite yönetim prensibi:
1- Müşteri odaklılık
2- Liderlik
3- Çalışanların katılımı
4- Süreç yaklaşımı
5- Sistem yaklaşımı
6- Sürekli iyileştirme
7- Gerçeklere dayalı karar verme
8- Tedarikçilerle çıkar ortaklığına dayalı ilişki
Standartta yer alan 8 kalite yönetim prensibi içerisinden önemli görülen; müşteri
odaklılık, liderlik, çalışanların katılımı, süreç yaklaşımı kavramları aşağıda açıklanmıştır.
Müşteri Odaklılık:
Mal ya da hizmet alan herkes müşteridir.
İç Müşteri: Kurumun her birimi birbirinin müşterisidir.
Üst yönetim müşteri memnuniyetinin arttırılması amacına yönelik, müşteri şartlarının belirlenmesi ve yerine getirilmesini sağlamalıdır.
Bu bağlamda;
Müşterinin hoşnut edilmesi
Müşterinin hedeflerinin bilinmesi
Müşteriyle düzenli olarak bir araya gelinmesi
Müşterilerle kuruluş hedeflerinin paylaşılması ve sürekli iyileştirilmesi
Tasarımdan başlayarak müşterinin beklentilerinin araştırılması
Çalışanların tümünün müşteriye sunulan hizmet veya ürünün kalitesinden sorumlu
olması
Müşteri memnuniyetinin düzenli olarak ölçümlenmesi
Müşteri odaklılığın sağlanması durumunda pazar payının artması, müşteri için nasıl
değer üretileceğinin açık bir biçimde anlaşılması ve uzun vadeli başarı sağlanabilir.
TKY’nin esaslarından biri müşteri memnuniyetinin ve beklentilerinin karşılanmasıdır.
Kuruluşların hizmet sunduğu kişileri (müşteriyi),verdikleri kamu hizmetinin nihai
değerlendiricisi olarak kabul ederek ihtiyaçlarını, beklentilerini doğru algılamaları gerekir.
Hizmet sunulan kişilerin beklentilerini anlamak, sunulan hizmetten memnuniyetlerini
tespit etmek için; öneri ve şikâyet kutuları, anketler, başvuru masaları, vs. araç olarak kullanılabilir.
Üst Yönetimin Rolü (Liderlik ve Amacın Tutarlılığı)
TKY yaklaşımlarında yönetimin çok büyük sorumluluğu vardır. Başarılı bir TKY
uygulaması, üst yönetimin bu konuda kararlı ve ciddi olduklarını göstermeleriyle başlar.
Genel Müdür Yardımcıları, Daire Başkanları, müdürler gibi yöneticiler de bu mesajın
kuruluşun tüm kademelerine etkin bir şekilde yayılması yönünde kilit rol oynayacaktır.
Kurumun en üst yöneticisi (Bakan, Kurum Başkanı, Genel Müdür vb.) TKY
uygulamasının her aşamasında faaliyetlere bizzat katılmalıdır. Bu katılım sadece yeni
anlayışa geçildiğini ve değişim sürecinin bağladığını vurgulayan bir bildiri yayınlamaktan
ibaret kalmayacak, TKY konusundaki uygulamalara katılarak ve gerekli kaynakları
sağlayarak bu konudaki inançlığını kararlı bir biçimde sergileyecektir. Bu tür bir yaklaşım
tüm çalışanları TKY konusunda heveslendirecek ve sürece katılımlarını kolaylaştıracaktır.
Değişim sürecinde çalışanların katılımını sağlamak için bir kurum vizyonu
oluşturulmalıdır.
Lider vizyonu belirledikten sonra bunu etkin bir şekilde başta çalışanlar olmak üzere
tüm paydaşlara aktarmalı ve sahiplenmelerini sağlamalıdır. Bu da ancak bireylerin
kuruluşun vizyonu çerçevesinde kendi bireysel vizyonlarını yaratabildikleri, vizyonun
kendi gelişimlerine sağlayacağı katkıyı görebildikleri sürece mümkün olur. Bu nedenle
lider, paydaşların gelecekteki beklentilerini doğru olarak anlamalı ve vizyonun bu beklentileri nasıl karşılayacağını açıkça anlatmalıdır.
Çalışanların Gelişimi ve Katılımı
TKY uygulamasının temel gereklerinden biri tüm çalışanların bu sürece katılımının
sağlanmasıdır. TKY sürecine katılım demek, çalışanlara yaptıkları işle ilgili gerekli yetki ve
sorumluluğun verilmesi, çalışanların iş kararlarının verilmesinde ve kalite geliştirme
prosesinde yer almasıdır.
Çalışanların motivasyonunu artırmada kullanılan en etkin yöntemlerden biri tanıma
takdir ve ödüllendirmedir. Ödüllendirme sistemi sadece çalışanların memnuniyetini
artırmada değil, aynı zamanda çalışanların performansının ölçümünde bir gösterge olarak
da kullanılmaktadır.
Süreç Yaklaşımı:
Süreç, amaçlanan bir çıktıyı elde edebilmek için kullanılan çeşitli girdiler üzerinde katma
değer yaratan faaliyetlerdir.
Kaynakları kullanarak girdileri çıktılara dönüştüren her faaliyet bir süreçtir.
Süreçleri yapılarına göre, operasyonel süreçler ve yönetsel/destek süreçler olarak iki
gruba ayırabiliriz. Operasyonel süreçler kuruluşların kuruluş amaçlarını gerçekleştirmek
üzere yaptıkları politika üretme, işsizleri işe yerleştirme, sağlık yardımı yapma, emekli
maaşı bağlama gibi faaliyetleri kapsar. Yönetsel süreçler ise aşağı yukarı tüm
kuruluşlarda bulunabilen ve operasyonel süreçleri yerine getirebilmek için yapılması
gereken personel, muhasebe, idari işler gibi faaliyetleri kapsar.
Süreç yaklaşımı, süreçlerin tanımlanmasını ve birbirleri ile etkileşimlerinin
gösterilmesini, yönetilmesini ve birlikte süreç sisteminin uygulanmasını kapsar.
Bir kuruluşta süreç yönetimine geçilebilmesi için herşeyden önce süreçlerin tanımlı olması gerekmektedir.
Süreçlerin tanımlı olması ise;
Süreç sahiplerinin kim olduğunun belli olması,
Süreçler için süreç akış şemalarının mevcut olması,
Sürecin sınırlarının ve etkileşimlerinin belirli olması, alt ve detay süreçlerinin
tanımlanmış olması,
Sürecin performans göstergelerinin (zaman, işin doğruluğu vb.) neler olduğu ve
bu performans göstergelerinin kuruluş tarafından nasıl ölçüleceğini belirleyen bir
sistemin tanımlanmış olması demektir.
Süreç geliştirme çalışmalarında öncelikle süreçler tanımlanmalı, değişkenlikler
ölçülmeli, bu değişkenliğin normal olup olmadığı saptanarak, gerekiyorsa düzeltici
faaliyetler uygulanarak süreç geliştirilmelidir.
Süreç Yönetimi, Sürekli iyileştirmede yaygın olarak kullanılan araçlardan biri PUKÖ
döngüsüdür. Planlama, uygulama, kontrol etme ve önlem alma aşamalarından oluşan
çevrimle ulaşılan seviye standartlaştırılır ve başa dönülerek daha ileri seviyelere ulaşmak için çevrim tekrarlanır, böylece sürekli gelişme sağlanır.
Süreçlerle ve Verilere Yönetimi, Gelişmenin belirgin kanıtlarını görebilmek için TKY
sürecinin etkin bir şekilde verilerle izlenmesi ve somut göstergelerle ölçülmesi gereklidir.
Mükemmelliğe ulaşma yolunda gerçekleştirilen iyileştirme faaliyetleri ancak, paydaşların
eğilimlerini de dikkate alan, güvenilir bilgilendirmeye ve sağlam temelli
verilere dayandırıldığında başarıya ulaşabilir. TKY’de etkin bir ölçme için öncelikle mevcut
durumun saptanması yani başlangıç noktasının belirlenmesi ardından da ilerlemenin uygun göstergelerle izlenmesi gerekir.
TKY sürecinde ölçüm niçin gereklidir sorusunun cevapları şu şekilde sıralanabilir;
Hizmet alanların beklentilerinin karşılandığından emin olmak için
Somut hedefler koyabilmek ve bu hedeflerin ne kadar gerçekleştiğini görebilmek
için
Çalışanların kendi performanslarını izleyebilmeleri için
Kalite problemlerini belirgin hale getirebilmek ve önceliklendirebilmek için
Kalitesizlik maliyetlerini ortaya çıkarabilmek için
Kaynakların etkin kullanılıp, kullanılmadığını anlayabilmek için İyileştirme çabalarının etkinliği hakkında geribildirim alabilmek için
ISO 9000 KALİTE YÖNETİM SİSTEMİNİN ŞARTLARI Kalite yönetim sistemleri, kuruluşları müşteri tatminini arttırmak için desteklerler
ISO 9001:2008 standardında Kalite Yönetim Sistemi Şartlar başlığı altında şu
konular ele alınmaktadır:
Yönetim Sisteminin genel şartları nelerdir?
Dokümantasyonun şartları nedir?
Kalite el kitabı nedir?
Dokümanların kontrolü nasıl yapılır? Kayıtların kontrolü nasıl yapılır?
ISO 9000 Kalite Yönetim Sisteminin Genel Şartlar:
Kuruluş ISO 9000 Kalite Yönetim Sistemi Standardının öngördüğü şartlara uygun
olarak bir kalite yönetim sistemi oluşturmalı, dokümante etmeli, uygulamalı, sürekliliğini
sağlamalı ve bunun etkinliğini sürekli iyileştirmelidir.
Kalite sistemini geliştirmek ve uygulamak için bir yaklaşım aşağıdaki basamaklardan
oluşur:
Müşterilerin (hizmet alanların) ve diğer ilgili tarafların ihtiyaçlarını ve beklentilerini tayin etme
Kuruluşun kalite politikasını ve hedeflerini oluşturma Kalite hedeflerine ulaşmak için gerekli olan proses ve sorumlulukları tayin etme Kalite hedeflerine ulaşmak için gerekli olan kaynakları belirleme ve sağlama Her prosesin etkinliğini ve verimliliğini ölçmek için metotları oluşturma Bu metotları her prosesin etkinliğini ve verimliliğini ölçmek için uygulama Uygunsuzlukları önlemek ve bunların sebeplerini yok etmek için araçları tayin etme Kalite yönetim sisteminin sürekli iyileştirilmesi için bir proses oluşturma ve uygulama
Dokümantasyon Şartları:
Dokümantasyon, bir işle ilgili bilgi ve belgelerin bir sistem ve düzen içinde kayda
geçirilmesidir. Başka bir deyişle kalite sistemi işleyişinin yazılı ifadeleridir. Kuruluşun
iletişim ve faaliyetlerinin her zaman aynı biçimde yapılmasını mümkün kılmak amacını taşır.
Kalite Yönetim Sistemi dokümantasyonu;
Kalite politikası ve kalite hedefleri ile ilgili dokümante edilmiş beyanları,
Kalite el kitabını,
Bu uluslar arası standardın gerektirdiği (dokümanların kontrolü, kayıtların
kontrolü, iç denetim, uygun olmayan hizmetin kontrolü, düzeltici faaliyet, önleyici
faaliyet) dokümante edilmiş prosedürleri,
Kurumun hizmetleri ile ilgili proseslerin etkin planlaması, uygulanması ve
kontrolünün güvence altına alınması için ihtiyaç duyulan dokümanları, Bu uluslararası standardın gerektirdiği kayıtları içermelidir.
“Dokümante edilmiş prosedür” prosedürün oluşturulmuş, dokümante edilmiş,
uygulanmış ve muhafaza edilmiş olduğu anlamına gelir.
Kalite yönetim sisteminde kullanılan doküman tipleri şunlardır:
A) Kalite El Kitapları:
B) Kılavuz
C) Prosedür
D) Kayıt
E) Talimat F) Şartname
Kalite El Kitabı:
Kalite El Kitabı Kalite Politikasını içerir, genel istemi göz önüne serer, gözden
geçirilmesine yardımcıdır.
· Prosedürlere referans verebilir ya da prosedürleri içerebilir.
· Kalite Yönetim Sisteminin etkin uygulanabilmesi için gerekli olan prosesleri
(süreçleri) ve etkileşimlerini açıklar.
· Kalite Yönetim Sistemi elemanlarının tanıtımı ve ilişkilerini kapsar.
· Sözleşme gereğince müşteriye verilebilir.
· Operasyonlara, yöntemlere dair detay bilgi taşımamalıdır.
· ISO 9000:2008’in tüm gerekliliklerini karşılayacak şekilde kolay izlenebilir bir yapısı
olmalıdır.
· Kalite Yönetim Sistemi prosesleri ve ilişkileri tanımlanmış olmalıdır.
· Kısa ve öz olmalıdır.
· Kalite ile ilgili aktivitelerdeki sorumlulukları ve yetkileri, öz olarak ve referans
standardı karşılamak üzere göstermelidir.
· Kapsam dışı bırakmalar için haklı gerekçeler de Kalite El Kitabında açıklanmalıdır.
Kalite El Kitabının Amacı:
İşletmenin bölümleri ve kişiler arasındaki iletişimi geliştirir.
Kalitenin kuruluşta nasıl yönetildiğini açıklayarak çok değerli bir eğitim desteği
sağlar.
Belirsizlikleri ortadan kaldırarak, sistemi tanımlayarak, sorumlulukları ve
sorumluları belirleyerek çalışanların işlerini daha etkin olarak yerine getirmelerini sağlar.
Öncelikli olarak “yaptığımızı söylediğimiz şeyi yapıyor muyuz” sonra da “sistem
halen ihtiyacımızı karşılıyor mu” sorularının belirlenmesinde periyodik tetkik ve
gözden geçirmeler için temel sağlar.
Kuruluşun müşterilerine, belgelendirme kuruluşlarına ve ortaklarına kalite
sisteminin sistematik bir tarzda planlanmış olduğunu gösterir.
Kuruluşun uluslararası iş gereksinimlerini karşılama yönündeki çabalarını gösteren bir pazarlama aracı olarak kullanılabilir.
ISO 9000:2008 standardına göre, kuruluş, aşağıdakileri içeren bir Kalite El
Kitabı oluşturmalı ve sürekliliğini sağlamalıdır:
Kalite El Kitabını yazmaya başlamadan önce karar verilmesi gereken üç önemli nokta
vardır:
Dosyalama
Sayfa Düzeni Dokümantasyon Kontrol
Kalite El Kitabında Neler Yer Alır?
Kapak: Kuruluşun adı, yayın numarası, tarihi, kopya numarası, onay, sahibinin
adı, kontrol durumu
İçindekiler
Giriş: Kuruluş hakkında kısa bilgi, faaliyet alanı, tarihçesi, yerleşim, adresler,
KEK’in gizli bilgi içerip içermediği, kurum dışına verilip verilemeyeceği
Dağıtım: Dağıtım listesi, dağıtım formu
Kalite yönetim sisteminin kapsamı ve varsa kapsamdan çıkarmalar ve gerekçeleri
Kalite yönetim sisteminin yapısı
Politika ve hedefler
Kuruluş, yetki ve sorumluluklar: Kuruluş şeması, kaliteyi etkileyen faaliyetleri
yöneten fonksiyonların görev yetki ve sorumlulukları
Kamu Yönetim Sistemi prosesleri ve birbirleri ile etkileşimleri
Standardın gerekliliklerini karşılayacak şekilde kuruluşun fonksiyonlarının
tanımlanması
Dokümanların Kontrolü:
Kalite Yönetim Sisteminin gerektirdiği dokümanlar kontrol edilmelidir.
Kayıtlar özel bir tür doküman olup, kalite yönetim sisteminin işlediğinin ispatıdır. Bu
sebeple oluşturulmalı ve devam ettirilebilmelidir. Kayıtların belirlenmesi, depolanması,
korunması, tekrar ulaşılabilirliği, saklama süresi ve elden çıkarılabilmesi için dokümante edilmiş prosedürler oluşturulmalıdır.
Kontrollü dokümanlarda;
Hazırlayan
Kontrol eden
Yayın tarihi
Değişiklik numara ve tarihi
Başlık
Sayfa no
Bölüm no tanımlanmış olmalıdır.
Prosedür Nedir?
Bir işin nasıl yapılacağının anlatıldığı dokümanlardır. Kalite sistem prosedüründe şunlar yer almalıdır:
Ne yapılacak?
Neden yapılacak?
Nerede kontrol edilecek?
Kim faaliyetten/kontrolden sorumlu?
Nasıl yapılacak/kontrol edilecek? Ne zaman yapılacak/kontrol edilecek?
Prosedür;
Bir faaliyetin gerçekleştirilmesi için belirlenen yoldur.
İş sırasını ve sorumlulukları tanımlayan kuruluş kurallarını içerir.
Kalite politikası ve standart şartlarını sağlar.
Etkin olarak uygulanması gerekir. Kontrollü dokümanlardır.
Prosedür Hazırlığı:
Dokümantasyon yapısı ve yazım esasları belirlenmeli
Kontrol yöntemi, formatı, numaralandırma sistemi belirlenmeli
Yazılacak prosedürlerin adları, içerikleri belirlenmeli ve yazım sorumlularına dağıtılmalı
Prosedür Yazımında Temel Yaklaşım:
Yaptığını söyle
Söylediğini yaz ve yap
Yaptığını ve yaptığın işin sonuçlarını kaydet
Uyum ve etkinlik için denetle (iç denetim) Bilgi akışını sağla ve devamlı geliştir.
Prosedür Uygulama Sistematiği:
Hazırlık...........................İlgili Bölüm
Kontrol...........................İlgili Bölüm
Onay...............................Yönetim Temsilcisi
Yayın..............................Yönetim Temsilcisi
Dağıtım...........................Yönetim Temsilcisi
Değişiklik........................İlgili Bölüm / Yönetim Temsilcisi
Talimatlar:
Prosedürlerde tanımlanan faaliyetlerin her biri için gerekli ve uygun olan durumlarda
hazırlanan, kontrollü, o spesifik işin nasıl yapılacağını tanımlayan dokümanlardır. Kalite sistem prosedürleri işin nasıl yapıldığını gösteren çalışma talimatlarına atıf yapmalıdır.
İş Talimatları
Uygulamanın detaylarını tanımlar
Prosedürlere göre daha sık değişir
Ana prosedürü destekler
Çoğunlukla sadece bir bölüme yöneliktir
Kısa, basit, anlaşılabilir şekilde yazılır
Görsel olabilir
Prosedürlere göre daha düşük hiyerarşik seviyede onay gerektirir Yerel dilde yazılır.
KALİTE HEDEFLERİ:
Üst yönetim, ürünün şartlarının yerine getirilmesi için gerekli olanlar da dahil olmak
üzere, kalite hedeflerinin organizasyonun ilgili fonksiyon ve seviyesinde oluşturulmasını sağlamalıdır.
İlgili fonksiyon ve seviyelerde
Ölçülebilir
Kalite politikası ve sürekli iyileştirme taahhüdü ile tutarlı
Ürün ile ilgili gereksinimlerin karşılanmasını da içeren kalite hedefleri belirlenmelidir.
Kuruluşun hedefleri konulurken,
Mevcut ve gelecekteki gereksinimleri
Pazar, rakip ve sınıfında en iyi kuruluşların performans analizi
Yönetimin gözden geçirme sonuçları
Mevcut ürün ve süreç performansları ve diğer göstergeler İlgili tarafların tatmin düzeyleri dikkate alınır.
ISO 9000 KALİTE YÖNETİM SİSTEMİNDE ÖLÇME, ANALİZ VE İYİLEŞTİRME
Kurumların, sundukları hizmetin uygunluğunu göstermek, KYS standartlarına
uygunluğunu sağlamak, Kalite Yönetim Sisteminin etkinliğini sürekli iyileştirmek için
ihtiyaç duyacağı, izleme, ölçme, uygun olmayan hizmetin (ürünün) kontrolü, analiz ve iyileştirme süreçlerini planlaması ve uygulamasını ifade eder.
İzleme ve ölçme, hizmet alanların kamu hizmetinin sunumundan duydukları
memnuniyetin (Müşteri memnuniyeti), Kalite Yönetim Sisteminin planlanmış
düzenlemelere, ISO 9000 standardınca belirlenen şartlara uyup uymadığının, etkin
uygulanıp uygulanmadığının ve devamlılığının sağlanıp sağlanmadığının ( İç Tetkik),
Kalite Yönetim Sistemi süreçlerinin izlenmesini ve mümkün olduğunda uygun araçlarla
ölçülmesini ( Proseslerin Ölçüm ve İzlemesi), hizmetin sunumu için belirlenmiş şartların
karşılandığının doğrulanması için hizmetin izlenmesini ve izleme kayıtlarının muhafaza edilmesini (Ürünün İzlenmesi ve Ölçülmesi)…
Uygun Olmayan Hizmetin (Ürünün) Kontrolü Kurumlar tarafından hizmetin
tasarlanması ve sunumu için belirlenmiş şartlara uymadığı anlaşılan hizmetlerin tespit edilmesi ve uygulanmamasını sağlamak üzere kontrol altına alınmasını,
Verilerin Analizi, Kurumların KYS’nin uygunluğunu ve etkinliğini göstermek, sistemin
etkinliğini sağlamak üzere iyileştirmelerin nerede yapılabileceğini değerlendirmek için uygun verileri belirlemesini, toplamasını ve analiz etmesini,
İyileştirme ise Kurumların, kalite politikası, kalite hedefleri, iç tetkik sonuçları, veri
analizi, düzeltici ve önleyici faaliyetleri ve yönetimin gözden geçirmelerini kullanmak suretiyle KYS’nin etkinliğinin sürekli iyileştirilmesini, ifade eder.
İyileştirme Faaliyetleri:
a) Düzeltici Faaliyet:
Organizasyon, tekrarını önlemek amacıyla uygunsuzlukların nedenini ortadan
kaldıracak düzeltici faaliyetleri başlatmalıdır. Düzeltici faaliyet karşılaşılan uygunsuzluğun etkilerine uygun olmalıdır.
Dokümante edilmiş prosedür;
Uygunsuzlukların gözden geçirilmesi (müşteri şikayetleri dahil olmak üzere)
Uygunsuzlukların nedenlerinin belirlenmesi
Uygunsuzlukların tekrarlanmamasını sağlamak için faaliyete olan ihtiyacın
değerlendirilmesi
Gerekli faaliyetin belirlenmesi ve uygulanması
Başlatılan faaliyetin sonuçları ve kayıtları
Başlatılan düzeltici faaliyetin gözden geçirilmesi için şartları tanımlamak için oluşturulmalıdır.
b) Önleyici Faaliyet:
Organizasyon, oluşmasını önlemek amacıyla potansiyel uygunsuzlukların nedenlerini
ortadan kaldırmak için önleyici faaliyeti belirlemelidir. Önleyici faaliyetler potansiyel
problemlerin etkilerine uygun olmalıdır. Dokümante edilmiş prosedür;
Potansiyel uygunsuzlukların ve sebeplerinin tanımlanması
Uygunsuzlukların olmasını önlemeye yönelik faaliyete olan ihtiyacın
değerlendirilmesi
Gerekli faaliyetin belirlenmesi ve uygulanması
Başlatılan faaliyetin sonuçlarının kayıtları
Başlatılan önleyici faaliyetin gözden geçirilmesi için şartları tanımlamak için oluşturulmalıdır.
TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ
Toplam Kalite Yönetimi-TKY, sadece ürün ve hizmet kalitesi ile ilgili olmayıp
günümüzün çağdaş bir yönetim anlayışıdır.
TKY, müşteri beklentilerini her şeyin üzerinde tutan ve müşteri tarafından tanımlanan
kaliteyi, tüm faaliyetlerin yürütülmesi sırasında ürün ve hizmet bünyesine oluşturan bir
yönetim biçimidir. En basit açıklaması ile TKY;
TOPLAM = Herkesin katılımı,
KALİTE = Müşteri gereksinim ve beklentilerinin tam olarak karşılanması,
YÖNETİM =Kaliteli ürün ya da hizmet için bütün koşulların sağlanması.
TKY’ nin başlıca özelliği, kalitenin geleneksel yaklaşımda olduğu gibi sadece bir
bölümün değil, kurumun bütün bölümlerinin, bütün personelinin görevi olduğudur. Bu,
kurumların en üst amirinden Daire Başkanı, Şube Müdürü, Şef ve memurlara kadar
Kurumun tüm personelini ve hizmet verdiğimiz vatandaşları ve mal ve hizmetlerimizi
aldığımız tedarikçileri de içeren bütüncül bir süreçtir.
TKY’ inde kalite, kontrol ile değil, üretim ile elde edilmektedir. Hataların kontrol ile
ayıklanması yerine “ilk seferinde doğru yap” temel ilkesi ve “hataların çıkmadan
önlenmesi” yaklaşımı benimsenmektedir.
TKY’ de en önemli konulardan biri de çalışanlar ile çift yönlü ve sağlıklı iletişimin
kurulmasıdır. Özellikle işletmenin vizyon ve misyonunun tüm çalışanlarca bilinmesi
hedefe ulaşmada oldukça etkilidir. Sağlıklı bir iletişimin kurulabilmesi için yalın
organizasyona geçilmeli, hiyerarşi yok edilmeli ve açık kapı politikaları uygulanmalıdır.
TKY felsefesi sürekli gelişme anlayışına dayanmaktadır. Tüm süreçler yeniden gözden
geçirilip nasıl daha iyi olunabilir, nasıl daha hızlı olunabilir diye sorgulamak ve sürekli
iyileştirme yapmak gerekmektedir. Bunun için ekip çalışanlarına, çalışanların önerilerine
gereksinim vardır.
TKY’ de iç ve dış müşteriler belirlenmeli ve onların beklentileri karşılanmalıdır.
TKY’ nin felsefe ve ilkeleri aşağıdaki çizelgede de gösterilmiştir.
ANA
ÖĞELER Müşteri Odaklılık
Süreçlerin
Yönetimi
İnsan Kaynakları
Yönetimi Tam Katılım
Pazarın
Yönlendirdiği Kalite Süreç İyileştirme Önce İnsan Anlayışı Takım Çalışması
İLKELER Kalite Öncelikli
Yönetim
Süreçlerin
Denetimi Birey Kalitesi
Üst Yönetimin
Liderliği
TS EN ISO 14001: 2005/2010 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ
Her geçen gün daha da küçülen ve globalleşen dünyamızın kaynaklarının sonsuz
olmadığı, ürün ve üretim süreçlerine ait tüm faaliyetlerin çevreye yönelik etkilerinin yerel
ve bölgesel kalmayıp, global olduğu malumdur ve bu görüş artık tüm dünyaca da kabul
edilmiştir. Artık global pazarda var olabilmek insana ve çevreye verilen değer ile
ölçülmektedir. Ekosistem içinde, madde ve enerji döngülerinin bozulmasına canlı ve
cansız çevrenin doğal olmayan kaynaklar tarafından olumsuz yönde etkilenmesine ÇEVRE
KİRLİLİĞİ diyoruz. Çevre kirliliği, yaşadığımız çevrede ortaya çıkan canlı yaşamını
olumsuz yönde etkileyen fiziksel ve kimyasal olayların bir bütünüdür.
Çevre sorunları, nüfus artışı, kentleşme ve sanayileşmenin sonucu olarak ortaya
çıkmıştır. İnsanın çevredeki doğal kaynakları değerlendirmesi olağan bir süreçtir. Ancak
kaynakların düzensiz ve kötü kullanımı endüstriyelleşme adına çevreye önem verilmemesi
sonucu doğa kendisini yenileyemez ve dengesini koruyamaz hale gelmiştir. İnsanların
sadece kendilerini ve bugünü düşünmeleri sonucu gelecek nesillere yeterli kaynak ve
temiz bir çevre kalmayacaktır. Tarih boyunca insanlığın tüm uğraşısı varolan yaşam
kalitesini yükseltmek olmuştur. Ama yapılan uygulamaların çevre açısından bu şekilde
olmadığı açıkça gözlemlenebilmektedir.
Çevre; insanların ve diğer canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve
karşılıklı olarak etkileşim içinde bulundukları fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel
ortamların bir bileşkesidir. Bir başka ifade ile çevre, bir organizmanın var olduğu ortam
ya da şartlardır ve yeryüzünde ilk canlı ile birlikte var olmuştur. Sağlıklı bir yaşamın
sürdürülmesi ancak sağlıklı bir çevre ile mümkündür. Bir ilişkiler sistemi olan çevrenin
bozulması ve çevre sorunlarının ortaya çıkması, genellikle insan kaynaklı etkenlerin doğal
dengeleri bozmasıyla sanayi devrimi ile birlikte başlamıştır. İnsan yaşamı çeşitli dengeler
üzerine kurulmuştur. İnsanın çevresiyle oluşturduğu doğal dengeyi meydana getiren
zincirin halkalarında meydana gelen kopmalar, zincirin tümünü etkileyip, bu dengenin
bozulmasına ya da zedelenmesine sebep olmakta ve çevre sorunlarını oluşturmaktadır.
Çok yakın bir geçmişte bizlere gelecekte ülkemizde su satışının para karşılığı yapılacağını
söyleselerdi, neler düşünürdük. Şöyle bir düşünelim!
Olmaz böyle şey derdik değil mi? Çünkü biz suyu çocukluğumuzda damacanadan değil,
musluktan içerdik. Ama geçmişte bizlerce yapılan hatalardan ötürü şu anda çocuklarımız
suyu musluktan değil, damacanadan içiyorlar.
Aynı şey şu anda soluduğumuz hava içinde geçerli. Düşünelim, gelecekte bizi ve
çocuklarımızı neler bekliyor?
Bugünün tüketicisi beklenti ve ihtiyaçlarının en üst düzeyde karşılanmasının yanı sıra,
kendisi ile yaşadığı çevreye de değer verilmesini ve saygı gösterilmesini talep etmektedir.
Dolayısı ile rakiplerimizin önünde olabilmek ve tercih edilebilirliğimizi arttırabilmek için
kuruluşumuzda ISO 14001: 2005 ÇYS’ in olması bize rakiplerimiz karşısında büyük fayda
sağlayacaktır.
Çevre kirliliğinin sınıflandırılması:
Hava Kirliliği
Su Kirliliği
o Deniz Kirliliği
o Göl Kirliliği
o Akarsu Kirliliği
o Yer Altı Suları Kirliliği
o İçme Suyu Kaynakları Kirliliği
Gürültü Kirliliği
Toprak Kirlenmesi
Tarım Topraklarının Yok Edilmesi
Toprak Erozyonu
Katı Atıklar -Çöpler
Orman Doğal Bitki Örtüsü ve Yeşil Alanların Yok Edilmesi
Asit Yağmurları
Radyoaktif Kirlenme
Çarpık Kentleşme
Görsel kirlilik olarak özetlenebilir.
İnsanların çevre açısından karşı karşıya kaldığı başlıca problemler:
1. Hava, su ve topraklarımızın her geçen gün artan oranlarda kirlenmesi ve önemli
bir kısmının kullanılamaz hale gelmesi,
2. Özellikle Büyükşehir ve sanayi bölgelerinin çevre kirliliği sebebiyle yaşanamaz hale
gelmesi,
3. Ozon tabakasının delinmesi,
4. Yerkürenin giderek ısınması,
5. Kanser ve benzeri hastalıkların artması,
6. Doğal kaynakların hızla tüketilmesi vb gibi,
ISO 14001: 2004 Nedir?:
İşletmelerin çevreye verdikleri veya verebilecekleri zararların sistematik bir şekilde
azaltılması ve mümkün ise ortadan kaldırılabilmesi için geliştirilen ve ürünün,
hammaddeden başlayıp nihai ürün haline getirilerek müşterilere sunulmasına kadar
geçen sürecin her aşamasında çevresel faktörlerin belirlenmesi ve bu faktörlerin gerekli
muayeneler ve önlemler ile kontrol altına alınarak çevreye verilen zararın en aza
indirilmesini sağlayan bir sistemin kurulmasını tarif eden ve Uluslararası Standartlar
Organizasyonu ( ISO ) tarafından yayınlanmış olan bir standartlar serisidir.
ISO 14001: 2004 bir ürün standardı değil sistem standardıdır ve ne üretildiğinden
ziyade, nasıl üretildiği ile ilgilenir. Çevre performansının izlenmesi ve sürekli iyileştirilmesi
prensibine dayanır. Çevre faktörlerine ilişkin olarak ilgili mevzuat ve kanunlar tarafından
tanımlanmış koşullara uymayı şart koşar.
ISO 14001: 2004 ile ilgili bazı tanımlar
Sürekli gelişme:
Kuruluşun, çevre politikasına uygun olarak genel çevre icraatında gelişmeler sağlamak
için kuruluş çevre yönetim sisteminin sürekli olarak iyileştirilmesidir.
Çevre:
Bir kuruluşun faaliyetlerini içinde yürüttüğü, hava, su, toprak, tabii kaynaklar, bitki
topluluğu (flora) hayvan topluluğu (fauna), insanlar ve bunlar arasındaki ilişkileri içinde
alan ortamdır.
Çevre boyutu:
Kuruluşun, faaliyetlerinin, ürünlerinin veya hizmetlerinin çevre ile etkileşime giren
unsurlarıdır.
Çevre etkisi:
Çevrede, kısmen veya tamamen kuruluşun faaliyet, ürün ve hizmetleri dolayısıyla ortaya
çıkan, olumlu veya olumsuz her türlü değişikliktir.
Çevre politikası:
Kuruluşun, genel çevre icraatı ile ilgili niyet ve prensiplerini açıklamak, faaliyet, çevre
amaç ve hedeflerle çerçeve teşkil etmek üzere yaptığı beyandır.
Kirlenmenin önlenmesi:
Kirlenmeyi önlemek, azaltmak veya kontrol altında tutmak amacıyla yeniden devreye
sokmayı, başka işleme tabi tutmayı, işlemde değişiklik yapmayı, kontrol mekanizmalarını,
kaynakların etkin kullanımını, malzeme ikamesini içine alabilen her türlü işlem ve
uygulamaya başvurulması, malzeme veya ürün kullanılmasıdır.
Sürdürülebilir kalkınma:
Kısaca, mevcut ihtiyaçları gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılayabilmelerine engel
olmadan karşılayarak kalkınmaktır.
Hayat boyu değerlendirme:
Bir mal ve hizmet sisteminde belirli bir malzeme ve enerjiden elde edilen mal ve
hizmetlerle bu sistemin hayat dönemince ortaya çıkan ve doğrudan doğruya sisteme
atfedilebilen çevre etkilerine ait bilgilerin toplanması ve gözden geçirilmesiyle ilgili bir
usuller bütünüdür.
TS EN ISO 14001: 2005 standardı şu ana başlıklardan oluşmaktadır.
1. Kapsam
2. Atıf Yapılan Standartlar
3. Tarifler
4. Çevre Yönetim Sisteminin Şartları Ve Başlıca Unsurları
1. Genel Şartlar
2. Çevre Politikası
3. Planlama
1. Çevre Boyutları
2. Kanuni Ve Diğer Şartlar
3. Amaç Ve Hedefler
4. Çevre Yönetim Programı Veya Programları
4. Uygulama Ve İşlem
1. Bünye (Yapı) Ve Sorumluluk
2. Eğitim, Bilinç Ve Ehliyet
3. İletişim
4. Çevre Yönetim Sistemi İle İlgili Belgeye Bağlama İşlemleri
5. Belge Kontrolü
6. İşlem Kontrolü
7. Acil Hal Hazırlığı Ve Bu Hallerde Yapılması Gereken İşler
5. Kontrol Ve Düzeltici Faaliyet
1. İzleme Ve Ölçme
2. Riayetsizlik, Düzeltici-Önleyici Faaliyet
3. Kayıt
4. Çevre Yönetim Sistemi Şartları Denetimi
6. Yönetimin Gözden Geçirmesi
ISO 14001: 2004’ ün Kısaca Yararları Nelerdir?
1. Şirket faaliyetlerinin çevreye olan etkisi ve çevre riskleri belirlenerek kontrol
edilebilir ve bu sayede çevreyi olumsuz etkileyen unsurlar azaltılır.
2. Hammadde ve enerji kullanımındaki azalma ve atık giderim maliyetlerindeki
düşüşle beraber toplam maliyetin azalması, çevre etkilerinden kaynaklanan
maliyetler düşer.
3. Çevre ile ilgili yasalara ve mevzuata uyum sağlanır.
4. Uygunsuzluklar ve riskler önlenir,
5. Acil durumlarda meydana gelebilecek çevre etkileri azaltılır veya tamamı ile
ortadan kaldırılır.
6. Proses veriminin artması sağlanır. Yasal kurumlara karşı, mevzuat ve
yönetmeliklere uyulduğu dokümante edilmiş çevre yönetim sistemi ve ISO 14001:
2004 Belgesi ile gösterilebilir.
7. Gerek ulusal, gerekse uluslararası arenada tanınmışlık sağlanarak kuruluşa prestij
kazandırır.
8. Şirket personeline verilen eğitimler sayesinde çalışanlarda çevre bilinci artar.
9. Çevreye zarar vermeyen bir işletmede çalışmak, çalışanları motive eder.
10. Tüketicinin çevre ile ilgili beklentilerine cevap verilir ve bilinçli tüketicilere
erişebilme ve onları kazanma sansı artar.
11. Kaynaklar etkin kullanılır (enerji, su, vb. tasarrufu sağlanır).
18001(OHSAS) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMİ
İşyerlerinde çalışanlar açısından 2 temel risk söz konusudur; İş kazası ve meslek
hastalığı…
Bu risklerden korunabilmek üzere işyerlerinde değişik çalışmalar yapılmaktadır.
Elde edilecek başarı bir yandan çalışanın sağlığını ve güvenliğini korurken bir
yandan da işyerlerinin daha iyi rekabet koşullarına ulaşabilmesini ve üretimde
verimliliği artıracaktır.
Kalite, Çevre ve ISG konularına etkinlik ve verimliliği artırmak amacıyla Yönetim
Sistemleri dendiğinde akla ilk gelenler:
TS EN ISO 9001-2008 Kalite Yönetim Sistemi
TS EN ISO 14001-2005/2010 Çevre Yönetim Sistemi
TS (OHSAS) 18001-2008 ISG Yönetim Sistemi
Her üç yönetim sisteminde de esas alınan ortak prensipler şunlardır; “Gerçeklere
Dayalı Karar Verme”
ISO 9001 VE ISO 14001 gibi Standartlar kalite ve çevre yönetimleri üzerine
yoğunlaşmış, dolayısıyla kuruluşlarda iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve
sürekli iyileştirilerek korunabilmesi için ayrı bir standarda ihtiyaç duyulmuştur.
İş sağlığı ve güvenliğinin önem arz ettiği işyerleri için İngiliz Standart Enstitüsü
(BSI) tarafından, tüm dünyada kabul görmüş ve risk analizine dayalı OHSAS
(Occupational Health and Safety Assessment Series) 18001’ adlı bir yönetim
sistemi geliştirilmiştir. Bu standart TSE tarafından Nisan 2001'de Türk standardı
olarak (TS 18001) kabul edilmiştir.
Bu standart: İş kazası ve meslek hastalıklarını en aza indirmek; iş sağlığı ve
güvenliği ile ilgili yasal yükümlükleri yerine getirmek isteyen işyerleri için
karşılanması gereken şartları içerir. Zararla sonuçlanabilecek olası tehlikeleri
önceden saptamayı ve gerekli önlemlerin alınmasını hedeflemektedir. Böyle bir
yönetim sisteminin yürütülmesiyle, iş kazası ve meslek hastalıklarının oldukça
yüksek maliyetleri en aza indirilebilmektedir. ISO 9001:2000 uyumludur. Böylece
mevcut kalite sistemi, OHSAS 18001'i de içerecek tarzda daha da nitelikli hale
gelmektedir. İsteyen işyerleri, OHSAS 18001'e göre oluşturdukları yönetim
sistemini belgelendirebilmektedirler.
OHSAS 18001 İSG Yönetim Sistemi;
Politika oluşturma,
Organizasyon yapısı,
Risk analizi,
Performans ölçümü,
Denetleme,
Periyodik durum değerlendirme
Gibi alt başlıklarından oluşmaktadır.
Bu kapsamda işletmelerin İş Sağlığı ve Güvenliği politikalarını oluşturmaları,
işletme içinde risk analizi (durum saptama) yapmaları, organizasyon yapısını
gözden geçirmeleri, her düzeyde çalışanların ihtiyaçlarını (sorumluluk, yetki, eğitim
vb.) saptamaları, işletme İş Sağlığı ve Güvenliği planını oluşturmaları; bu plan
dâhilinde hedefleri, stratejileri, performans ölçüm kriterlerini belirlemeleri
gerekmektedir. Uygulamaları takiben periyodik durum değerlendirmelerle hedeflere
ulaşma durumu, karşılaşılan darboğazlar ve ihtiyaçlar tanımlanmalıdır. İSG Yönetim
Sistemi yaşayan bir süreçtir. Sürekli iyileştirmeyi, her düzeydeki çalışanların tam
katılımını amaçlamaktadır.
NEDEN TS 18001
• Karlılığı arttırmak
•İSG çalışmalarını diğer faaliyetlere entegre ederek kaynakların korunmasını
sağlamak
•Yönetimin taahhüdünün sağlandığını göstermek
•Motivasyon ve katılımı arttırmak
•Ulusal yasa ve dünya standartlarına uyum süresini ve maliyetini azaltmak
•Paydaşların istek ve beklentilerini karşılayarak rekabeti arttırmak
•Kuruluşlar tarafından sürdürülmekte olan İSG faaliyetlerinin sistematik olarak
yayılımını sağlamak için bu sistem uygulanmalıdır
YÖNETİM SİSTEMLERİ ve OHSAS 18001’in YERİ
ISO 9001; İşyerlerinde üretimin müşteri isteklerini karşılayarak, tam ve
zamanında gerçekleşmesini sağlayan ve ürün kalitesini güvenceye alan bir yönetim
sistemidir. Esas itibariyle müşteri odaklıdır
ISO 14001 standardı; Çevre kirliliğine hassas kuruluşların, çevre mevzuatına
uyumu da hedefleyerek, oluşturmaları gereken yönetim sisteminin şartlarını
açıklamaktadır. ISO 14001’de, önemli olan çevreyle barışık olmaktır. Kısaca, çevre
odaklıdır.
OHSAS 18001, iş kazası ve meslek hastalıklarına hassas kuruluşların, ilgili
mevzuata uyumu da hedefleyecek biçimde, oluşturmaları gereken yönetim
sisteminin şartlarını içermektedir. Bu standartta önemli olan iş kazalarının ve
hastalanmaların önlenmesidir. OHSAS 18001, kısaca, çalışan odaklıdır.
ISO 14001 ve OHSAS 18001, ISO 9001’i bütünleyen sistemlerdir.
İSG YÖNETİM SİSTEMİ ELEMANLARI
Bu standart İSG’nin yönetim sisteminin bir parçası olarak ele almakta ve bu
çerçevede aşağıdaki basamaklardan oluşmaktadır;
Politika
Planlama
Uygulama ve İşletim
Kontrol ve Düzeltici Faaliyetler
Yönetimin Gözden Geçirilmesi
POLİTİKA: İşletmelerin öncelikle bir İSG Politikası olması gerekmektedir; Bu
politika aşağıdaki başlıkları içerecek şekilde hazırlanmalıdır;
o İSG iş performansının bütünleşmiş bir parçası olarak tanımlanmak,
o Yüksek bir İSG performansına ulaşmak,
o Yasaların gerektirdiği düzenlemeleri kapsamak,
o Sürekli maliyet-yarar bir performans gelişimini sağlamak,
o Politikayı uygulamaya yönelik uygun ve yeterli kaynakları sağlamak,
o İSG Politikasının amaçlarını hazırlamak ve işletme içi herkesin bilgilenmesine
yönelik yayınlamak,
o İSG yönetimine birinci derecede öncelik vermek,
o İSG Politikasının işletmede tüm seviyelerde anlaşılmasını, uygulanmasını ve
yerleştirilmesini sağlamak,
o Çalışanların Politikaya uymak ve uygulanmasını sağlamak konusunda
işbirliğini sağlamak,
o İSG Politikasını belirli aralıklarla gözden geçirmek,
o Her seviyede çalışanların İSG politikasın uyarınca sorumluluklarını yerine
getirebilmeye yönelik uygun eğitimleri aldıklarından emin olmak,
İSG sorumlulukları bütünüyle üst yönetimle ilgilidir. En güzel uygulama, üst
yönetimden ( büyük kuruluşlarda yönetim kurulu üyelerinden biri olabilir)
birisinin, İSG yönetim sistemiyle ilgili bütün sorumluluğu alarak, işletmede
uygulama ve organizasyonu sağlamasıdır. Üst düzey Yöneticiler, İSG
performansının daha da artması için aktif olarak kendi katılımlarını
göstermelidirler.
PLANLAMA:
Tehlikenin saptanması, risklerin belirlenmesi ve risk kontrolü İçin planlama:
o Bu planlama rutin olan ve olmayan tüm faaliyetleri, tüm personeli
(taşeron ve ziyaretçiler dahil) kapsamalıdır.
Tehlikelerin belirlenmesi, risk değerlendirilmesi ve risk kontrol süreçleri
dokümante edilmeli ve şu başlıkları kapsamalıdır;
o Tehlikeler belirlenmeli,
o Riskler tanımlanmalı ve risk dereceleri belirlenmeli,
o Tolere edilebilir riskler değerlendirilmeli,
o Mevcut kontrol önlemleri değerlendirilmeli,
o Bu aktivitelerden sorumlu personel ve yetki-sorumlulukları
tanımlanmalı,
o Tehlikelerin belirlenmesi, risk değerlendirmesi aşamalarında proaktif
önlemlere ağırlık verilmelidir.
Yasal ve Diğer Şartlar: Kuruluş uygulanacak hukuki ve diğer İSG şartlarını
belirlemeli, bu bilgileri güncelleştirmeli, çalışanları ve diğer ilgili tarafları
bilgilendirmelidir.
Hedefler; İşletme mümkün olan her düzeyde dokümante edilmiş İSG hedeflerini
belirlemeli, hayata geçirmeli ve sürekliliğini sağlamalıdır. Hedefler oluşturulurken
yasal şartlar, İSG tehlike ve riskleri, teknolojik olanaklar, finansal ve işletimsel
gereksinimler dikkate alınmalıdır. Hedefler İSG politikası ile uyumlu olmalıdır.
UYGULAMA VE İŞLETME:
Yapısal Ağ ve Sorumluluklar: Politikanın uygulanması ve etkin bir İSG yönetimi için
bir organizasyon şunlara sahip olmalıdır;
Yeterli İSG bilgisine ulaşılması, kanuni yaptırımlar çerçevesinde güvenli
aktiviteler yapılması için beceri ve kabiliyet,
Yönetim yapısı içinde sorumlulukların dağılımının tanımlanması ve
gerçekleştirilmesi
Kişilerin sorumluluklarını yerine getirebilmeye yönelik gerekli yetki ile
donatılması,
Organizasyon yapısına ve büyüklüğüne uygun gerekli kaynakların
sağlanması,
Organizasyonun tüm seviyelerinde ihtiyaçların tanımlanması ve gerekli
eğitimlerin organize edilmesi,
İSG bilgisinin etkin şekilde ve uygun yerde paylaşılmasına, iletişim
sağlanmasına yönelik organizasyon yapılması,
Uzmanlardan öneri ve hizmet almaya yönelik organizasyon yapılması,
Çalışanların katılımının sağlanmasına yönelik organizasyonlar yapılması,
Üst yönetim, yönetim temsilcisi, organizasyonun diğer yönetim
kademelerinin görev ve sorumlulukları tanımlanmalı ve dokümante
edilmelidir.
Politikanın ve hedeflerin gözden geçirilmesi, tehlike tanımlamaları,
prosedürlerin hazırlanma ve değerlendirilmesi, risk kontrol ve risk
değerlendirmelerin gözden geçirilmesi aşamalarında çalışanlara da
danışılmalıdır.
Dokümantasyon: Bunlar İSG'ni destekleyen İSG el kitabı, prosedürler, iş
talimatları, formlar vb. dir.
Acil Durum Hazırlıkları ve Bu Hallerde Yapılması Gerekenler:
Potansiyel acil durum ve olayları ve bu durumda yapılacakları tanımlayan,
bunlardan kaynaklanacak hastalık veya yaralanmaları önleme veya
azaltmaya yönelik plan ve prosedürler oluşturulmalı, uygulamaya sokulmalı
ve süreklilikleri sağlanmalıdır.
Acil durum planları hazırlanmalıdır. Bu planlarda;
Potansiyel kaza ve acil durumlar.
Görev alacak kişiler,
Tüm personelin yapacakları (taşeron ve ziyaretçiler dâhil),
Tehlikeden uzaklaşma prosedürleri,
Organizasyon dışı kurumlarla iletişim yöntemleri,
Yasal kuruluşlarla ve toplumla iletişim yöntemleri, tanımlanmalıdır.
İhtiyaç duyulacak ekipmanlar belirlenmeli ve sağlanmalıdır.
Tatbikatlarla mevcut plan değerlendirilmeli ve güncelleştirilmelidir.
KONTROL VE DÜZELTİCİ FAALİYETLER :
Performans Ölçümü ve İzleme: Hangi politika ve amaçların
gerçekleştirilebildiğini gösterir. Yetersizlikler görüldüğü zaman, sebepleri
kökten tespit edilmeli ve düzeltilmesi için gereken düzenlemeler
yapılmalıdır. İşletmenin ihtiyaçlarına uygun nicelik ve nitelikte olmalıdır.
İzleme ve ölçüm sonuçlarının veri kaydı yapılmalıdır. İzleme ve ölçüm için
gerekli olan cihazların kalibrasyon ve bakım yöntemleri tanımlanmalıdır.
Kayıtlar ve Kayıt Yönetimi: Kuruluş, denetim, gözden geçirme sonuçlarına
ilişkin kayıtlar tanımlanmalı, saklanması ve ortadan kaldırılması konularında
prosedürler oluşturulmalıdır.
Denetim: Yapılan planlamaların İSG yönetim sistemi için uygunluğu,
gereğince uygulanıp uygulanmadığı, politika ve amaçlara cevap verme
durumu değerlendirilmelidir. Denetleme çok geniş olabilir veya seçilmiş bir
alan veya konulara yönelik olabilir. Denetim sonuçları ve alınması gerekli
düzeltici önlemler ilgili tüm kişilerle paylaşılmalı, bu kişiler
bilgilendirilmelidir.
YÖNETİMİN GÖZDEN GEÇİRİLMESİ :
İSG yönetim sisteminin hedefleri ve politikayı gerçekleştirmek konusunda yeterliliği
ve planlanan düzenlemelere uygunluğu konusunda sistematik olarak gözden
geçirilmelidir. Bu kapsamda;
İSG politikasına uygunluk,
İSG hedeflerinin sürekli iyileştirme kapsamında revizyonu,
Tehlike bildirim sürecinin etkinliği,
Risk kontrol önlemlerinin etkinliği,
Kaynakların yeterliliği,
Etkin olmayan prosedürlerin belirlenmesi,
Beklenen teknolojik veya yasal değişikliklerin sistem üzerine etkilerini,
değerlendirmelidir.
SONUÇ ve ÖNERİLER:
Günümüzde İSG sadece çalışanlara kişisel koruyucu malzemelerin sağlanması ya
da ortamda bazı iyileştirici önlemlerin alınması gibi vertikal, genel yönetim ve
üretim sistemlerinden kopuk bazı aktivitelerden ibaret olarak düşünülmemelidir.
OHSAS 18001 Yönetim Standardı öncelikle yönetimin tam taahhüdünü
istemektedir. Her kademede yönetim elemanları İSG’ni üretimin bir parçası olarak
kabul etmeli ve bunu kararları, davranışları ile de desteklemelidirler.
İSG işletmeye yeni bir malzeme, makine, insan alımından, tüm üretim
aktivitelerinin, satın alma prosedürlerinin, işletme prosedürlerinin (bakım, revizyon
dahil), işletme bütçesinin, acil durum planlarının bir parçası olmalıdır.
Her işletme ulaşılabilir, tarihlendirilmiş, hangi yolla gerçekleştirileceği tanımlanmış
İSG hedeflerini belirlemelidir.
İSG işletmede sadece bir kişinin sorumluluğunda olmamalı, her seviyede yönetici
ve çalışanın iş tanımı ve performans değerlendirme kriterleri içinde yer almalıdır.
İSG Yönetim Sistemi; belli dönemlerde değerlendirilmeli ve hedeflere ulaşma
durumu, başarılamayan noktalar, nedenleri tanımlanmış bir sistematik kapsamında
irdelenmelidir.
HACCP (ISO 22000)
Sağlıklı olmak, bir insanın en temel ihtiyacı, hakkıdır. Gıda ürünleri ise sağlımızı en kolay
etkileyecek etmenlerin başında gelir. Dolayısıyla gıda ürününün güvenliği, ürünü kullanan
tüm tüketicilerin mutlak bir talebidir. Üretimden-tüketime risk oluşturabilen her bir
odağın ürünler bazında ayrı ayrı belirlenip, bu noktaların incelenmesi ile/kontrol altında
tutulması ile sorunların giderilmesi olarak da ifade edilebilen HACCP (ISO 22000),
noktalarının belirlenmesi, riskin azaltılması, dolayısıyla da tehlikenin engellenmesidir.
Yaklaşık 40 – 50 yıl kadar önce uzay çalışmaları ile gündeme gelmiştir. Bu kavram,
sonraları ABD’de gıda endüstrisine yönelik olarak uygulanmış; giderek Avrupa’ya
yayılarak topluluk üyelerince sonrasında ise tüm dünya genelinde kullanım alanı bulmuş
ve bazı sektörler için de yasal zorunluluk haline gelmiştir. Kontrol edilmediği takdirde
tüketici sağlığında bir zarar meydana getiren tüm maddeler tehlike olarak tanımlanır.
Gıdalardaki tehlikeler fiziksel, kimyasal veya biyolojik olmak üzere üç grupta toplanır.
Tehlike analizinde önce ürünün tehlikeli olup olmadığı belirlenir. Tehlike analizinin amacı
tehlikeleri sıralamak ve tehlikenin boyutlarını belirlemektir. Tehlikelerin sıralanmasında
bir gıda maddesinin sağlığa zararlı olmayacak şekilde üretilmesi için hammadde ile buna
bağlı bileşenler, üretim, dağıtım, depolama ve tüketim ile ilgili bir dizi soruların
cevaplandırılması gerekir. Hasattan tüketime kadar uygulanan en etkin ve en mantıklı
yönetim sistemi olan HACCP (ISO 22000) üretim koşullarının ve nihai ürünlerin önceden
planlanmadan kontrol edilerek güvenli gıda üretiminin sağlanmasıdır.
HACCP (ISO 22000) sisteminin uygulanmasındaki baslıca amaçlar ve sistemin
isletmeye faydaları şunlardır:
Sistem dahilinde sürekli olarak güvenilir ürünü üretmek
Güvenilir üretim sonrasında gıdanın yine güvenilir olarak muamele görmesini
sağlamak
Uluslararası bir norm olarak uygulanmasıyla tüketici isteğinin karşılanması ve tüketici
güvenini elde etmek
Yasal mevzuatlara uygunluğu sağlamak
Kaynakların etkili kullanımını sağlamak
Proses kontrolü ile hatalı urun üretme riskinin azaltılması
Gıda zehirlenmeleri ve olum risklerinin düşürülmesi
Çalışanların hijyen ve gıda güvenliği konusunda bilinçlenmesi
Memnun müşteriler tanıtım yaparlar
Müşterilerin sağlığı korunur
İyi imaj
Resmi ihalelerde ön şart yeterliliğini sağlar. Pazarda rekabet şansını arttırır
İş hacminin artması
Kanunlara uyumluluk
Resmi denetimlerde karşılaşılan sorunların en aza indirilmesi
Daha uzun gıda raf ömrü
Gıda israfı (gıda bozulmaları, vb.) ve bu israftan kaynaklanan maliyetlerin en aza
indirilmesi
İyi çalışma ortamı
Yüksek çalışan morali
Gelir artışı olarak özetlenebilir
HACCP (ISO 22000) standardının temel maddeleri:
4 Gıda güvenliği yönetim sistemi
4.1 Genel şartlar
4.2 Dokümantasyon Şartları
5 Yönetim Sorumluluğu
5.1 Yönetim Taahhüdü
5.2 Gıda Güvenliği Politikası
5.3 Gıda güvenlik yönetim sisteminin planlanması
5.4 Sorumluluk ve Yetki
5.5 Gıda güvenliği ekip lideri
5.6 İletişim
5.7 Acil durumlara hazırlılık ve karşılık verme
5.8 Yönetimin gözden geçirmesi
6 Kaynak yönetimi
6.1 Kaynak sağlanması
6.2 İnsan kaynakları
6.3 Altyapı
6.4 Çalışma ortamı
7 Güvenli ürün plânlama ve gerçekleştirme
7.1 Genel
7.2 Ön gereksinim programları
7.3 Tehlike analizlerini gerçekleştirmenin birincil aşamaları
7.4 Tehlike Analizi
7.5 Operasyonel ön gereksinim programları ( OGP )oluşturulması
7.6 HACCP (ISO 22000) Planının Oluşturulması
7.7 Operasyonel ön gereksinim programları ( OGP ) ve HACCP (ISO 22000) plânlarında
belirtilen başlangıç bilgi ve dokümanların güncelleştirilmesi
7.8 Doğrulama Planlaması
7.9 İzlenebilirlik Sistemi
7.10 Uygunsuzluk Kontrolü
8 Gıda güvenliği yönetim sisteminin geçerli kılınması, doğrulanması ve iyileştirilmesi
8.1 Genel
8.2 Kontrol önlem kombinasyonlarının geçerli kılınması
8.3 İzleme ve ölçmenin kontrolü
8.4 Gıda güvenliği yönetim sisteminin doğrulanması
8.5 İyileştirme
8.5.1 Sürekli iyileştirme
8.5.2 Gıda güvenliği yönetim sisteminin güncelleştirilmesi
HACCP (ISO 22000) ile ilgili bazı tanımlar:
TEHLİKE NEDİR ?
Kısaca: Tüketiciye zarar verebilecek her şeydir. Ancak Sınıflaması HACCP (ISO 22000)
Literatüründe şöyle yapılmaktadır:
1. Mikrobiyal bulaşıcılar
2. Fiziksel bulaşıcılar
3. Kimyasal bulaşıcılar
4. Allergens
Mikrobiyal bulaşıcılar gıda kaynaklı hastalıkların temel nedenidir.
MİKROBİYAL BULAŞICILAR
Virüsler
Mikroskopik parazitler
Değişik kaynaklardan gelen gıda zehirleyici bakteriler
FİZİKSEL BULAŞICILAR
Metal, cam, plastik gibi
Taş, yaprak, gibi
Mücevher, Kıl, tırnak, gibi
Kir, toz, sinekler, kemik gibi
KİMYASAL BULAŞICILAR
Temizlik Kimyasalları
Endüstriyel üretim kimyasalları
Tıp ve tarım kimyasalları
Pestisit zehirleri
ALERJENLER
Tehlikeli reaksiyonlar çıkaran gıdalar
Dış proteinlere karşı bağışıklık tepkisi
Pek çok insan için güvenlidir
Ürünler genellikle işaretlidir
Gıda Güvenliği: Amacına uygun olarak hazırlandığı ve/veya yendiği zaman gıdanın
tüketiciye zarara
sebebiyet vermeyeceği güvencesi
Gıda Zinciri: Bir gıda ve onun bileşenlerinin, ilk üretimden tüketime dek üretim, işlenme,
dağıtım, depolama ve taşınmasında yer alan aşamalar ve operasyonlar dizisi.
Gıda Güvenliği Tehlikesi: Ters bir sağlık etkisine sebebiyet verme potansiyeli olan
gıdadaki biyolojik,
kimyasal veya fiziki unsur veya gıda durumu
Gıda Güvenlik Politikası: Bir kuruluşun, üst yönetimi tarafından resmi olarak ifade
edildiği şekliyle gıda güvenliğine ilişkin ayrıntılı taahhüdü,
Nihai Ürün: Kuruluş tarafından daha ileri bir işleme veya dönüşüme tabi tutulmayacak
ürün.
Kontrol Önlemi: Bir gıda güvenlik tehlikesini önlemek veya ortadan kaldırmak ya da
kabul edilebilir bir
seviyeye indirgemek için yapılacak işlem veya faaliyet.
Ön gereksinim programı: Gıda güvenliği ve Gıda zinciri boyunca gerekli hijyenik ortamı
sağlayarak uygun biri üretim yapmak, son ürünün güvenli bir şekilde hazırlanmasını
sağlamak ve insan tüketimi için güvenli gıdalar sunmak için temel koşullar ve faaliyetler.
(GAP) İyi Tarım Uygulamaları
(GVP) İyi Veteriner Uygulamaları
(GMP) İyi Üretim Uygulamaları
(GHP) iyi Hijyen Uygulamaları
(GPP) iyi Üretim Uygulamaları
(GDP) iyi Dağıtım Uygulamaları
(GTP) İyi Ticaret Uygulamaları
Operasyonel Ön Gereksinim Programı (OGP): Olası gıda güvenlik tehlikelerini
ve/veya üründe yada proses ortamında gıda güvenliği tehlikelerinin kontaminasyonu veya
çoğalmasını kontrol altına almak için zorunlu olduğu tehlike analizleriyle tanımlanan ön
gereksinim programı.
KKN Kritik Kontrol Noktası: Kontrolün uygulanabileceği ve bir gıda güvenliği tehlikesini
önlemek, ortadan kaldırmak veya kabul edilebilir bir seviyeye indirgemek için asli olan
adım.
TEPE AKADEMİ
Adres: Ceyhun Atuf Kansu Cad. Bayraktar Center, G Blok, No:114/9
Balgat/Çankaya/ANKARA
Tel : 0 312 473 43 47
Tel-2 : 0 312 473 43 48
Fax : 0 312 473 43 59