Irlanda Ander
-
Upload
marisol-atxurra -
Category
Education
-
view
950 -
download
5
Transcript of Irlanda Ander
Ikaslea: Ander IdarragaIkaslea: Ander Idarraga
Irakaslea: Mari Sol AtxurraIrakaslea: Mari Sol Atxurra Maila:6.bMaila:6.b
KOKAPENAKOKAPENA
Irlanda Inglaterra alboan dago.Irlanda Inglaterra alboan dago. Europako ipar-mendebaldean dago.Europako ipar-mendebaldean dago. Atlantiko alboan dago.Atlantiko alboan dago. Zeltiko itsasoaren alboan dago ere.Zeltiko itsasoaren alboan dago ere. Irlanda uharte bat da.Irlanda uharte bat da. IrlandaIrlanda
LATITUDEA ETA ALTITUDEALATITUDEA ETA ALTITUDEADublinen latitudea eta altitudea:Dublinen latitudea eta altitudea:Latitudea:53-26 ILatitudea:53-26 IAltitudea:68mAltitudea:68m
HIRIBURUAHIRIBURUADublin da Irlandaren hiriburua etaDublin da Irlandaren hiriburua eta1.661.185 biztanle ditu.1.661.185 biztanle ditu.
Muga geografikoakMuga geografikoakMendebaldetik Ozeano Atlantikoak inguratzen du.Mendebaldetik Ozeano Atlantikoak inguratzen du.Ekialdean Irlandako itsasoa du.Ekialdean Irlandako itsasoa du.
MAPA POLITIKOAMAPA POLITIKOA Irlandako probintzia edo eskualde historikoak:Irlandako probintzia edo eskualde historikoak:
1.- 1.- Leinster: 2.292.939 biztanle eta 12 konderri. Probintziarik populatuena da. Leinster: 2.292.939 biztanle eta 12 konderri. Probintziarik populatuena da. Hiriburua Hiriburua DublinDublin du. du.2.- 'Munster: 1.172.170 biztanle eta 6 konderri. 2.- 'Munster: 1.172.170 biztanle eta 6 konderri.
Hiriburua Hiriburua CorkCork du. du.3.- Connacht: 503.083 biztanle eta 5 konderri. 3.- Connacht: 503.083 biztanle eta 5 konderri.
Hiriburua Hiriburua GalwayGalway du. du.4.- Ulster: bederatzi konderri ditu, halere hauetako hiru 4.- Ulster: bederatzi konderri ditu, halere hauetako hiru
konderri konderri Irlandako ErrepublikanIrlandako Errepublikan daude, gainontzeko seiak daude, gainontzeko seiak ErresumaErresuma BatuarenBatuaren agintepean dagoen agintepean dagoen IparIpar IrlandakoIrlandako eskualdean daudelarik.eskualdean daudelarik.
MAPA FISIKOAMAPA FISIKOAMendiak: Mendiak: Uhartearen erdialdeko Uhartearen erdialdeko ordokiordoki edo lautada edo lautada zabalean mila metro inguruko mendixka ugari zabalean mila metro inguruko mendixka ugari altxatzen dira:altxatzen dira:Carrantuohill ( metroak 1039)Carrantuohill ( metroak 1039)Lugnaquillia ( metroak 925)Lugnaquillia ( metroak 925)
CarrantuohillCarrantuohill
Ibaiak:Ibaiak: Ibairik inportanteena shannon da, 386 kilometroekin Ibairik inportanteena shannon da, 386 kilometroekin uhartea zeharkatzen duuhartea zeharkatzen duBarnekaldean ibai txiki eta batez ere laku ugari daude.Barnekaldean ibai txiki eta batez ere laku ugari daude.Lupetza edo urmael eremu handiak ere badituLupetza edo urmael eremu handiak ere badituPaisaia:Paisaia: Ekialdean ez daude mendi askorik baina Ekialdean ez daude mendi askorik baina Mendebaldean bailarak ,irla txikiak eta itsas labarrak. Mendebaldean bailarak ,irla txikiak eta itsas labarrak. ShannonShannon
KLIMA ETA KLIMOGRMAKLIMA ETA KLIMOGRMAKlima suabea dauka, nahiko aldakorra urte osoan baina tenperaturen arteko Klima suabea dauka, nahiko aldakorra urte osoan baina tenperaturen arteko
gora-behera haundirik ez du izaten.gora-behera haundirik ez du izaten.
Klima ozeanikoa da eta euri ugari egiten du.Klima ozeanikoa da eta euri ugari egiten du.
Hilabetea
Erdiko temperatura oC
Prezipitazioak (mm)
Batez besteko egunen euria
Eguneroko txikiena
Eguneroko handiena
Urt 2.5 7.6 69 13
Ots 2.5 7.5 50 10
Mar 3.1 9.5 54 11
Api 4.4 11.4 51 10
Mai 6.8 14.2 55 11
Eka 9.6 17.2 56 10
Uzt 11.4 18.9 50 9
Abu 11.1 18.6 70 11
Ira 9.6 16.6 67 10
Urr 7.6 13.7 70 11
Aza 4.2 9.8 65 11
Abe 3.2 8.4 76 12
EKONOMIAEKONOMIANekazaritza:Nekazaritza:Aintzinean izan zen nekazaritza gehien egon zena.Aintzinean izan zen nekazaritza gehien egon zena.Baina 1950.urtean industria gehiago ateratzen joan zen.Baina 1950.urtean industria gehiago ateratzen joan zen.Askenengo urteetan alde handiena zebitsuena izan zen.Askenengo urteetan alde handiena zebitsuena izan zen.Orain nekazaritza asko modernizatu da azkenengo 30 urteetan.Orain nekazaritza asko modernizatu da azkenengo 30 urteetan.Irlandako 18% landak dira. Beraiek behiak jateko erdialdean usten dituzte ,eta esnea Irlandako 18% landak dira. Beraiek behiak jateko erdialdean usten dituzte ,eta esnea
ateratzeko mendebaldean. Txerri asko daude bere eta ardiak mendian egoten dira. ateratzeko mendebaldean. Txerri asko daude bere eta ardiak mendian egoten dira. Zaldiak karreretarako erabiltzen dira Irlandan.Zaldiak karreretarako erabiltzen dira Irlandan.
Garraioak: Garraioak: Dublinetik ateratako autobia asko daude baina gehien erabiltzen Dublinetik ateratako autobia asko daude baina gehien erabiltzen den garraioa autobusa da. 10 aireportu dauka bereden garraioa autobusa da. 10 aireportu dauka bere..
Turismoa:Turismoa:Irlandara jendea joaten da hango gazteluak ikustera,Irlandara jendea joaten da hango gazteluak ikustera,bere itsaslabarrak ikustera ,baina bereziki ingelesa ikastera.bere itsaslabarrak ikustera ,baina bereziki ingelesa ikastera.
Ashford gaztelua, eta Cong hirian . Ashford gaztelua, eta Cong hirian .
PopulazioaPopulazioa
Hauek dira Irlandako hiririk handienak:Hauek dira Irlandako hiririk handienak:
Dublin(1.661.185)biztanle Dublin(1.661.185)biztanle Cork(380.000)biztanleCork(380.000)biztanle
Limerick(93.321)biztanle San Patricio egunaLimerick(93.321)biztanle San Patricio eguna
Galway(71.983)biztanleGalway(71.983)biztanle
Waterford(45.775)biztanleWaterford(45.775)biztanle
Ennis(24.253)biztanleEnnis(24.253)biztanle
Kilkenny(23.967)biztanle Kilkenny(23.967)biztanle
HistoriaHistoria• K.a 9.000 urtean bazeuden biztanleak eta tribu hauetatik megalitoak , K.a 9.000 urtean bazeuden biztanleak eta tribu hauetatik megalitoak ,
trikuharriak eta frogak daudetrikuharriak eta frogak daude• K.a IV.mendetik aurrera Zeltiarrak ekialdeko Europatik heldu ziren irlara K.a IV.mendetik aurrera Zeltiarrak ekialdeko Europatik heldu ziren irlara
eta Zeltiar kultura eta hizkuntza sortu zuten. Erromatarrek Irlanda eta Zeltiar kultura eta hizkuntza sortu zuten. Erromatarrek Irlanda konkistatu ez zutenez zeltiar kultura mantendu zuen denbora luzean.konkistatu ez zutenez zeltiar kultura mantendu zuen denbora luzean.
• K.o. V.mendean, San Patricio, Irlanda patroiak erlijio katolikoa bultzatu K.o. V.mendean, San Patricio, Irlanda patroiak erlijio katolikoa bultzatu zuen eta eleiza handiak eraiki zuten. baina bere ondarearen zati handiena zuen eta eleiza handiak eraiki zuten. baina bere ondarearen zati handiena IX eta X. mendeen arteko IX eta X. mendeen arteko bikingoenbikingoen erasoaldien ondorioz suntsituta erasoaldien ondorioz suntsituta gelditu zen, 800 urtean iguruan.gelditu zen, 800 urtean iguruan.
• Bikingoak Dublin hiria sortu zuten eta 1004 urtean Brian Boru erregeak Bikingoak Dublin hiria sortu zuten eta 1004 urtean Brian Boru erregeak lortu zuen Irladatik botatzea.lortu zuen Irladatik botatzea.
• XII. Mendean, Inglaterrako Erregeak, Enrique II Dublinen sartu zen bere XII. Mendean, Inglaterrako Erregeak, Enrique II Dublinen sartu zen bere ejerziotarekin eta gaztelu asko eraiki zituzten garai hartan, eta Irlanda ejerziotarekin eta gaztelu asko eraiki zituzten garai hartan, eta Irlanda Britainako erreinuan barne geratu zen. Hurrengo mendeak oso gogorrak Britainako erreinuan barne geratu zen. Hurrengo mendeak oso gogorrak izan ziren.izan ziren.
• Haien janari eta produktu gehienak Inglaterrari eman behar ziotenez Haien janari eta produktu gehienak Inglaterrari eman behar ziotenez 1845 urtetik 1851 urtera gose handiak pasatu zuten eta Estatu Batuetara 1845 urtetik 1851 urtera gose handiak pasatu zuten eta Estatu Batuetara joan behar izan ziren irlandar asko eta asko.joan behar izan ziren irlandar asko eta asko.
• 1921an Irlanda Inglaterratik independizatu zen. Konterri gehienak 1921an Irlanda Inglaterratik independizatu zen. Konterri gehienak Irlandakoak izan ziren, baina aldiz, Ipar Irlandako konterriak Britaina Irlandakoak izan ziren, baina aldiz, Ipar Irlandako konterriak Britaina erresumakoak izango ziren.erresumakoak izango ziren.
KulturaKulturaHizkuntza: Hizkuntza: Irlandesa da hain hizkuntza.Irlandesa da hain hizkuntza.Leku batzuetan oraindik aintzinako hizkuntza erabiltzen dute: gaelikoa.Leku batzuetan oraindik aintzinako hizkuntza erabiltzen dute: gaelikoa.Erlijioak: Erlijioak: Erlijio nagusiena katolikoa da, San Patricio, sartu zuenetik. Erlijio nagusiena katolikoa da, San Patricio, sartu zuenetik. KirolakKirolak::Kiroletatik gehien praktikatuenak Kiroletatik gehien praktikatuenak hurlinghurling eta etaFutbol gaelikoaFutbol gaelikoaHurling zeltiar kirola da. Pala antzeko makila batekin eta eskupilotako pilota Hurling zeltiar kirola da. Pala antzeko makila batekin eta eskupilotako pilota
bezalako batekin jolasten da.bezalako batekin jolasten da.
Momentu Historikoak:Momentu Historikoak: 1801eko1801eko urtarrilaren 1eanurtarrilaren 1ean Batasuneko Ituna indarrean sartu zen. Batasuneko Ituna indarrean sartu zen.
Itun honek Irlandako Erresuma ezabatu eta Britainia Handiko eta Itun honek Irlandako Erresuma ezabatu eta Britainia Handiko eta Irlandako Erresuma Batua sortarazi zuen. Irlandako Erresuma Batua sortarazi zuen.
18451845--18491849 bitartean Irlandako Gosete Handia izan zen; irlandar bitartean Irlandako Gosete Handia izan zen; irlandar askok erbestera jo behar izan zuten, EE.UUetara, Britainia askok erbestera jo behar izan zuten, EE.UUetara, Britainia Handira edo Australiara, besteak beste. Handira edo Australiara, besteak beste.
1921eko abenduaren 6an Irlandako Estatu Askea(1921eko abenduaren 6an Irlandako Estatu Askea(Saorstát Saorstát ÉireannÉireann) sortu zen.) sortu zen.
Gastromia:Gastromia:• Dublinen dago janari oso ezagun bat deitzen dena Dublinen dago janari oso ezagun bat deitzen dena
coddle (txerrizko saltxitxak egosita) coddle (txerrizko saltxitxak egosita)
Bere dago Irish stew, arkumez egindako erregosia Bere dago Irish stew, arkumez egindako erregosia
Boxty: Patatas egindako pastel antzeko bat Boxty: Patatas egindako pastel antzeko bat
Edarien artean oso ezaguna dira Guinnes eta Kilkenny garagardoakEdarien artean oso ezaguna dira Guinnes eta Kilkenny garagardoak