HANDBOEK

internetvoor juristen>MR. J.G.L. VAN DER WEES > ING. W.G. RENDEN > DRS. M. HERTZBERGER > RECHT.NL

DEEL 1 - ZOEKEN OP INTERNETDEEL 2 - INTERNET VOOR JURISTENDEEL 3 - BETER INTERNETGEBRUIK

2006

2

RECHT.NL

Den Haag - 2006

Ontwerp/layout omslag en binnenwerk:

Aangenaam Ontwerp visuele communicatie, Utrecht

HANDBOEK

internetvoor juristen>2006MR. J.G.L. VAN DER WEES > ING. W.G. RENDEN > DRS. M. HERTZBERGER > RECHT.NL

VOORWOORD

Het internet als massamedium bestaat nog maar een jaar of dertien. In de jaren'60 van de vorige eeuw werd weliswaar een voorloper van het World Wide Webontworpen door het Amerikaanse ministerie van Defensie, maar pas toen in 1993gebruiksvriendelijke browsers op de markt kwamen, kreeg het internet grotepublieke belangstelling.

Juristen begonnen gebruik te maken van het web toen rond 1998 de eerste echteverzamelingen juridische informatie op het internet verschenen: Rechtspraak.nlvoor jurisprudentie en Overheid.nl voor officiële overheidspublicaties bijvoor-beeld.

Er zijn sinds die tijd meer en meer onmisbare elektronische bronnen voor juristenontstaan, waardoor het internet een steeds groter potentieel krijgt. Potentieel.Want dezelfde ontwikkelingen hebben gezorgd voor een dusdanige toename vanbeschikbare informatie dat de gemiddelde jurist moeite heeft met het zoeken envinden van bruikbaar materiaal.

Voor wie weet waar Abraham de mosterd haalt, kan het internet echterbeschouwd worden als volwaardige bron van (juridische) informatie. Dit e-bookbiedt u dan ook een overzicht van wat er voor u (veelal kosteloos) aan juridischeinformatie op het web te halen valt.

Mr Leo van der Wees, ing.Wijnand Renden en drs. Maurits Hertzberger zullen urondleiden over het internet, waarbij onder andere aandacht zal worden besteedaan de fijne kneepjes van het zoeken met zoekmachines, tientallen juridischewebsites de revue zullen passeren en uitgelegd zal worden hoe u de ‘gevaren’van het web (virussen en dergelijke) het hoofd kunt bieden.

3

4

INHOUD

DEEL 1 - ZOEKEN OP INTERNET

Voorwoord 3

1 Wat is het internet? 91.1 Inleiding 91.2 De stappen van systematisch zoeken 11

2 Stap 1: het formuleren van uw informatievraag 122.1 De structuur van webadressen 13

3 Stap 2: het verkennen van de inhoud van het internet 163.1 Google 193.2 Waarom Google veel juridische infomatie niet kan vinden 213.3 Zoeken binnen websites 223.4 Booleaanse logica: ‘operatoren’ AND, OR, en NOT 24

4 Stappen 3 en 4: evaluatie van gevonden informatieen het bewaren van tekst 284.1 Stap 3: evaluatie van gevonden informatie 284.2 Stap 4: het opslaan van geschikt bevonden informatie 294.2 Resumerend en afsluitend 32

5

DEEL 2 - WEBSITES VOOR JURISTEN

Inleiding 40

5 Wet & Regelgeving 415.1 Parlando 415.2 Officiële Publicaties (Overheid.nl) 435.3 Eerste Kamer 45 5.4 Staatsblad (Overheid.nl) 485.5 Wetten.nl (Overheid.nl) 495.6 Overige wettensites 535.7 Bewaren informatie van Wetten.nl, Officiële publicaties, Parlando 54

6 Jurisprudentie 566.1 Rechtspraak.nl 566.2 Overige Rechtspraaksites 626.3 Bewaren van informatie van Rechtspraak.nl, HvJEG, EHRM 64

7 Verdragen 667.1 Tractatenblad (Overheid.nl) 667.2 Verdragen (Overheid.nl) 667.3 Ministerie van Buitenlandse Zaken 67 7.4 Overige verdragensites 69

8 Europa 728.1 EUR-Lex 728.2 Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen 778.3 Overige Europa-sites 81

9 Commerciële databanken 849.1 Kluwer Navigator Advocaat 849.2 Sdu Wet & Recht 879.3 Sdu Commentaar Arbeidsrecht 909.4. Attendering.nl 93

10 Portaalsites 96

11 Citeren van elektronische bronnen 10111.1 Vuistregels 10211.2 Algemene regels betreffende het citeren van webadressen 10411.3 Standaard-verwijsmethode 108

6

DEEL 3 - BETER INTERNETGEBRUIK

Inleiding 114

12 Het veranderende medialandschap 11512.1 Van analoog naar digitaal; van consument naar producent 11512.2 Generatiekloof 11612.3 Privacy 11612.4 De veranderingen 118

Geschreven / gedrukte media 118Geluid 119Beeld 120

12.5 Conclusie 121

13 Veilig op het internet 12213.1 Bescherm uw computer tegen virussen 12313.2 Bescherm uw computer tegen spyware 12513.3 Laat uw gegevens niet aftappen 12613.4 Vermijd spam. Ga zorgvuldig met uw e-mail adres om 12813.5 Installeer updates van uw software 13013.6 Bouw een muur 13013.7 Koop geen marktleiders 13113.8 Laat zo min mogelijk sporen na 13213.9 Maak regelamatig een back-up van uw gegevens 13213.10 Laat u door deze lijst niet afschrikken 132

14 Onmisbare software 13414.1 Antivirus software 13414.2 Spyware verwijderings-software 13614.3 Firewalls 13714.4 Audio bestanden beluisteren: iTunes 13914.5 Bewegende beelden bekijken: Real Player 14014.6 PDF-documenten lezen: Adobe Reader 14114.7 Chatten: Windows Live Messenger 14214.8 Afbeeldingen bekijken: Irfan View 14414.9 Software, films en muziek uitwisselen:eMule 14514.10 Online onderwijs: Blackboard 146

Appendix 147

Trefwoordenregister 150

7

DEEL 1

zoekenop internet>

1

8

9

# 1. WAT IS HET INTERNET

1.1 Inleiding

Het internet is een wereldwijd netwerk van computernetwerken. Communicatietussen deze duizenden netwerken en miljoenen computers is mogelijk vanwegeeen serie technische afspraken over de data-uitwisseling. Op die manier sprekenalle computers ‘dezelfde taal’ en is gegevensuitwisseling mogelijk.

In 1957 bedacht het Amerikaanse ministerie van Defensie dat men een eventuelenucleaire aanval van de Russen beter zou kunnen doorstaan, indien men compu-ters aan elkaar zou koppelen. Men wilde voorkomen dat er verbindingen tussensteden uit zouden vallen, als een communicatieknooppunt gebombardeerd zouworden. Door het aanleggen van een netwerk zou de informatiestroom in eendergelijk geval omgeleid kunnen worden via andere knooppunten (zie figuur 1).

Het Advanced Research Projects Agency (ARPA) kreeg de opdracht zo’n netwerkte bouwen. Begin jaren ’70 was het ARPAnet een feit. De Amerikaanse defensiehad daarmee de beschikking over een betrouwbare netwerktechnologie diegoede diensten zou kunnen bewijzen in tijden van oorlog. In 1973 werd de eerste internationale ARPAnet-verbinding, (tussen de VS enLonden) gerealiseerd. De Britse koningin stuurde haar eerste e-mailtje aan depresident van de VS.

1

A D

C

E

B

A CB

Figuur 1

Indien stad B gebombardeerd wordt is stad C onbereikbaar geworden

Indien stad B gebombardeerd wordt, zorgt het netwerk ervoor dat stad D nog steeds bereikbaar isvia steden C of E.

10

Toch heeft het nog tot het begin van de jaren ’90 geduurd alvorens internet echtdoorbrak. In 1992 werd namelijk het World Wide Web 'uitgevonden' door TimBerners-Lee, werkzaam bij CERN (een Europese organisatie voor nucleair onder-zoek) in Genève. Tot op dat moment bestond het internet nog slechts uit demogelijkheid berichten te versturen en die berichten beschikbaar te maken doorze op te slaan. Tim Berners-Lee bedacht echter de hyperlink, of beter gezegd: hetsysteem van hypertext. Met hypertext wordt het mogelijk teksten aan elkaar te koppelen. Op die manieris het internet niet langer een verzameling van losse stukken informatie, maarkan al die informatie aan elkaar gekoppeld worden: het wordt een web. Berners-Lee schreef het protocol voor hypertext, het HyperText Transfer Protocol,kortweg HTTP.

Maar tot op dat moment was het web niet gebruikersvriendelijk (men moestbehoorlijk van de programmeerkaas gegeten hebben om te kunnen surfen) envooral heel saai: er was op het web uitsluitend tekst te vinden.

In 1993 veranderde dat door de uitvinding van de eerste grafische web-browser(‘bladeraar’): Mosaic. Hierdoor werd het World Wide Web getransformeerd vaneen tekstsysteem in een systeem dat afbeeldingen kon bevatten, eenvoudigpagina’s kon weergeven en daarmee gebruikt kon gaan worden door mensen dieweinig meer van computers hoefden te begrijpen.

De browser is het computerprogramma op uw computer dat de ‘taal van webpa-gina’s spreekt’ (HTTP). Zoals u met uw Word-programma tekstdocumenten vananderen kunt openen, zo kan uw computer webpagina’s lezen met behulp van debrowser. Met dit computerprogramma kunt u dus door het web bladeren, ofwel‘over het web surfen’.

Vanaf 1993 (en vooral na 1996, toen Microsoft Internet Explorer introduceerde,dat door 95% van de internetters gebruikt wordt) toog de halve wereld aan hetwerk om diensten en producten op het internet aan te bieden. En niet zonderresultaat. Onderzoekers van de Universiteit van Berkeley, Californië (VS) becijfer-den onlangs dat het web 170 terabyte aan opgeslagen gegevens herbergt; onge-veer 17 keer de omvang van de grootste papieren bibliotheek ter wereld, deAmerikaanse Library of Congress.

1

11

11.2 De vier stappen van systematisch zoeken

Als het internet vergeleken wordt met een (enorme) bibliotheek, dan moetgeconstateerd worden dat het een bibliotheek met enige beperkingen betreft.Van een bibliotheek wordt bijvoorbeeld verwacht dat aankopen niet lukraakgedaan worden, maar dat collecties doelgericht en professioneel samengesteldworden door vakreferenten. Een bibliotheek heeft daarnaast catalogi, helpdesks,een logische structuur en duidelijke bewegwijzering. Een bibliotheek is dus niet alleen een ruimte met boeken, maar is een dienst-verlenende instantie die een ruimte met boeken toegankelijk en doorzoekbaarmaakt.

De minimale service die een bibliotheek biedt, is het zodanig indexeren van aan-wezige informatie dat die informatie makkelijk en snel te lokaliseren is. Beterebibliotheken leveren bovendien nog veel meer diensten aan gebruikers; hebbenstate-of-the-art zoekmogelijkheden, attenderen gebruikers op relevante nieuweaanwinsten, ondersteunen hen bij het gebruik van al deze diensten enzovoort.

Als u naar informatie zoekt in een (papieren) bibliotheek, dan gaat u systema-tisch te werk. Een traditionele bibliotheek is echter een begrensde verzamelingvan informatie, terwijl het internet geen grenzen heeft, geen logische structuuren geen centrale autoriteit. Daarom is het, meer nog dan in traditionele biblio-theken het geval is, noodzakelijk bij het zoeken op het internet systematisch tewerk te gaan. Dit voorkomt onder andere dat u zich tijdens het surfen zult latenafleiden door de honderdduizenden andere interessante onderwerpen en sitesdie u zult tegenkomen.

Een gestructureerde zoekactie op het WWW kent vier stappen:1 het formuleren van een informatievraag en het bedenken waar te (beginnen

met) zoeken;2 het verkennen van de inhoud van het internet;3 evaluatie van gevonden informatie en;4 het opslaan van geschikt bevonden informatie.

In de volgende hoofdstukken zullen deze stappen een voor een behandeld worden.

12

# 2. STAP 1 / HET FORMULEREN VAN UW INFORMATIEVRAAG

Zoeken naar informatie (of dat nu offline of online gebeurt), begint bij het formu-leren van uw informatievraag: Wat zoekt u eigenlijk? De aard van de gezochteinformatie bepaalt namelijk grotendeels waar u het beste kunt gaan zoeken enmet welke trefwoorden u het meeste succes zult hebben bij zoekmachines.Het omschrijven van een informatievraag is minder rechtlijnig dan het lijkt.Zoekmachines zoeken namelijk uitsluitend op de letterlijke zoekterm(en) die uopgeeft; niet automatisch ook op synoniemen, spellingsvarianten, bredere ter-men enzovoort. Onjuiste keuze van trefwoorden levert daarom een ongewenst ofonvolledig resultaat op!

Met het trefwoord ‘faillissementsrecht’ vindt u bijvoorbeeld geen documentenwaarin het woord ‘insolventierecht’ gebruikt wordt en met trefwoord ‘failisse-mentsrecht’ vindt u slechts die documenten waarin exact dezelfde typfoutgemaakt wordt. Zoekmachines kennen de betekenis van woorden niet; gezochtwordt slechts op de opeenvolging van lettertekens. We komen daar in het hoofd-stuk over zoekmachines op terug.

Ook het doel van uw onderzoek is van belang. Door namelijk vóór het zoeken tebedenken wát u eigenlijk gaat zoeken, kunt u de plaats waar u moet gaat zoe-ken, bepalen. Dat werkt op het web niet anders dan in de materiële wereld. Als ueen telefoonnummer nodig heeft, dan haast u zich immers niet naar de openbarebibliotheek, maar dan pakt u het telefoonboek. Online is dat precies zo. Om dedefinitie van een woord te achterhalen is Google niet de eerst aangewezen web-site: <www.vandale.nl> helpt u in dat geval beter.

Een heel groot deel van de informatie die het internet de professionele jurist(kosteloos) te bieden heeft, is te vinden op een handjevol websites. Deze sitesstaan beschreven in het tweede deel van dit boek. Het doel daarvan is dat u, devolgende keer dat u een bepaalde Europese Richtlijn zoekt, niet als een kip zon-der kop naar Google gaat, maar onmiddellijk naar de meest geschikte bron: dewebsite van de Europese Unie.

Indien u een (juridische) informatievraag heeft die niet via de tien belangrijksteNederlandse juridische websites te beantwoorden is, dan loont het zich om(voordat u naar Google gaat) eerst te bedenken welke instanties zich bezig-houden met het onderwerp waarnaar u zoekt. Tien tegen één dat de websitesvan die instanties u van dienst kunnen zijn.

2

13

Zoekt u bestuursrechtelijke jurisprudentie? In het geval van bestuursrechtspraakligt zoeken op de website van de Raad van State bijvoorbeeld voor de hand. En waar anders is de Raad van State online te vinden dan via <www.raadvanstate.nl>? Zoekt u een Algemeen Plaatselijke Verordening van degemeente Rotterdam? Als die via <www.rotterdam.nl> niet te vinden is, dan vindtu ‘m waarschijnlijk nergens!

Heel vaak zult u (zeker als u het web vaker gebruikt) niet lang na hoeven te den-ken over mogelijke vindplaatsen van informatie.

Vraag betreft Wat is de bron? Dus ik surf direct naar...Telefoonnummer Telefoongids Telefoongids.nl

Bestuursrechtelijke jurisprudentie Raad van State Raadvanstate.nl

APV gemeente Rotterdam Gemeente Rotterdam Rotterdam.nl

2.1 De structuur van webadressen

Elke pagina en ieder document op het internet heeft zijn eigen unieke adres. Deofficiële benaming voor webadressen is Uniform Resource Locator (‘URL’). Indeze paragraaf wordt uitgelegd hoe URL's in elkaar zitten. Als u namelijk eenidee heeft van de logica achter URL’s, dan wordt het vinden van webpagina’s eenstuk makkelijker.

Normaal gesproken bestaan URL’s uit de volgende onderdelen:

1 http://www. – geeft aan dat het HTTP-protocol (HyperText Transfer Protocol,zie boven) van toepassing is. Dit gedeelte van URL’s is onbelangrijk (en‘http://’ hoeft u zelfs niet eens in te typen, dat vult uw computer vanzelf aan);

2 de naam van de website – na het voorvoegsel ‘www.’ volgt de naam van dewebsite. Uit die naam is meestal goed af te leiden van wie de website is(‘Heineken.nl’) of wat het onderwerp van de site is (‘Puppy.nl’);

3 .nl, .com, org, .net – na de naam van de site volgt de zogenoemde ‘top-levelextensie’. Deze extensie kan nietszeggend zijn (.com, .net, .info, .biz), maarkan ook de geografische oorsprong van de website weergeven (bijvoorbeeld.nl, .fr, .uk) of iets zeggen over het soort instelling van wie de website is (bij-voorbeeld .gov, .org, .int, .eu, .mil).

2

.int – betreft een website van een internationale organisatie

.eu – betreft een website van de Europese Unie

.org – betreft een website van een non-profitorganisatie

.edu – betreft een website van een Amerikaanse onderwijs-

instelling

.gov/.mil – betreft een website van de Amerikaanse

overheid

.com – is van oorsprong bedoeld om aan te geven dat het

een commerciële website (webwinkel) betreft, maar in de

praktijk betekent het dat een dergelijke site allerlei infor-

matie kan bevatten.

.net, .biz, .info – kan eveneens allerlei informatie bevat-

ten; zegt niets over de herkomst van de website

14

De top-level extensies kunnen dus een indicator zijn voor de herkomst van deinformatie die u online aantreft. Zo is juridische informatie die u aantreft op een‘.be‘-website is met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid Belgische juridi-sche informatie.

Er zijn 247 landen-extensies en 14 anderssoortige extensies. Hierna een paarvoorbeelden.

.be – België

.de – Duitsland

.fr – Frankrijk

.it – talië

.lu – Luxemburg

.nl – Nederland

.an – Antillen

.aw – Aruba

.sr – Suriname

.uk – Verenigd Koninkrijk

Meer extensies? Surf naar <www.iana.org>

4 het ‘pad’dat gevolgd wordt binnen de website – indien achter de top-leveldomeinextensie een schuine streep (/, ‘slash’, duitse komma) én nadere indi-caties volgen, dan betekent dat dat u zich ‘dieper’ in een website bevindt. Aan de URL ‘http://www.volkskrant.nl/binnenland.html’ is bijvoorbeeld onmid-dellijk (zonder naar de pagina in kwestie te hoeven surfen) te zien dat hetgaat om de sectie ‘binnenland’ op de website van de Volkskrant;

5 .html / .doc / .mp3 (enzovoort) – het webadres eindigt vaak met informatieover het bestandstype (‘formaat’) van het (web)document in kwestie. Dit isprecies zoals met documenten op uw eigen computer: ‘.doc’ is een Word-document,‘.ppt’ een PowerPoint-presentatie, ‘.xls’ is een Excel-spreadsheetenzovoort. Hiermee weet uw computer welk programma hij moet aanroepenom een bestand te kunnen openen.

2

15

De naam van de website en de top-level extensies zijn echter het belangrijkst:die zeggen vaak iets over het onderwerp of de maker van de informatie enover het land waar de informatie vandaan komt.

Het webadres als indicator van betrouwbaarheid van gevonden informatie

Bij het bepalen van betrouwbaarheid van op het internet gevonden informatiekan het webadres een rol spelen. Zo zijn sites van internationale organisaties(.int) en non-profitorganisaties (.org) over het algemeen betrouwbaarder dancommerciele sites (.com).

Een verdragstekst afkomstig van de webstek van het Asser Inistituut<www.asser.nl> of de Verenigde Naties <www.un.int> zal zonder twijfel betrouw-baar zijn. Van belang is dan nog wel te achterhalen hoe actueel de daargevonden informatie is. Betreft het de meest recente versie van het verdrag?

2

# 3. STAP 2 / HET VERKENNEN VAN DE INHOUD VAN HET INTERNET

16

Als u de door u gewenste informatie niet meteen kunt vinden op websites die ukent, of als u niet weet waar u moet beginnen met zoeken, dan zult u te rademoeten gaan bij een zoekmachine.

In een ideale wereld zouden zoekmachines precies begrijpen wat uw bedoelingis en ondanks uw (per definitie beperkte) zoekvragen tóch met de juiste informa-tie terugkomen. Maar helaas, machines begrijpen u niet.

In dit hoofdstuk staat de systematiek van zoekmachines centraal. Net als in eenreguliere bibliotheek loont het zich om niet lukraak, maar om met enige achter-grondkennis over het systeem van opslag en ontsluiting van informatie te gaanzoeken.

Er zijn grofweg twee soorten zoekmachines: algemene zoekmachines die ‘hetgehele internet’ doorzoeken (bijvoorbeeld Google, Ilse, Yahoo) en zoekmachinesdie één specifieke website of databank ontsluiten (bijvoorbeeld Overheid.nl ofRechtspraak.nl).

Iedere algemene zoekmachine maakt gebruik van computerprogramma’s diegeheel automatisch het web afstruinen en alle pagina’s die zij op hun weg tegen-komen, indexeren. Deze programmaatjes heten ‘spiders’ of ‘crawlers’. Spidersherkennen alle zelfstandige naamwoorden die op een bepaalde website voorko-men, pakken die eruit en rapporteren de resultaten aan de zoekmachine. Op diemanier onstaat een trefwoordenlijst (c.q. index), te vergelijken met een trefwoor-denlijst achterin een boek.

Hetzelfde geldt voor zoekmachines binnen een bepaalde website. De zoekmachi-ne van Overheid.nl doorzoekt bijvoorbeeld uitsluitend de door de overheidbeschikbaar gestelde overheidsdocumenten en de zoekmachine vanRechtspraak.nl doorzoekt slechts de binnen Rechtspraak.nl aanwezige jurispru-dentie. Deze zoekmachines ontsluiten dus ‘slechts’ alle informatie binnen eenbepaalde website, maar werken technisch bezien op dezelfde manier als zoek-machines die het (gehele) internet indexeren.

Als een trefwoord vaak op een webpagina voorkomt, dan gaat de zoekmachineervan uit dat die webpagina veel informatie bevat over en rondom dat trefwoord.

3

17

Op die manier wordt bepaald welke sites belangrijk zijn en welke niet. Zo zal hetwoord ‘recht’ op juridische sites vaak voorkomen en op medische websites min-der. Zoekt men in een zoekmachine op het woord ‘recht’, dan staan de door dezoekmachine geïndexeerde juridische websites bovenaan.

Ctrl-FIndien er op één bepaalde pagina die u op uw scherm hebt staan (of het nueen Word-document betreft of een webpagina) een grote lap tekst staat waar-binnen u naar een bepaald woord of een bepaalde zinsnede wilt zoeken, toetsdan Ctrl +F (‘Control Find’) in. Er verschijnt dan een zoekschermpje in uwbeeld. Erg handig!

Bij de modernste zoekmachines, zoals Google, wordt ook gekeken naar het aan-tal links naar websites die geplaatst zijn op andere websites: hoe meer links ervanuit het internet naar een bepaalde website verwijzen, hoe belangrijker diesite vermoedelijk is. Als dertig websites met het woord ‘recht’ erin allemaal lin-ken naar één andere website, dan betekent dat blijkbaar dat die ene site een‘spin in het web’ is. Die site zal bij de zoekresultaten (‘hits’) van Google boven-aan staan.

Zoekmachines halen dus die pagina’s op waarin de door u opgegeven trefwoor-den voorkomen. Zijn dat hele specifieke trefwoorden (‘moeder-dochterrichtlijn’),dan is er een redelijke kans dat u snel vindt wat u zoekt. Zoekt u echter op alge-mene, veel voorkomende trefwoorden (‘richtlijn’), dan krijgt u te veel treffers.

Zoekmachines zoeken uitsluitend op de letterlijke zoekterm(en) die u opgeeft;niet automatisch ook op synoniemen, spellingsvarianten, bredere termen enzo-voort. Onjuiste keuze van de zoekterm levert een ongewenst of onvolledig resul-taat op. Daarom is het belangrijk de woorden waarmee u zoekt goed te spellenen/of te zoeken op meerdere spellingsvarianten.

3

18

‘Wat u moet onthouden over zoekmachines’• Zoekmachines zoeken alleen op de precieze lettercombinatie die u intypt. • Zoekmachines kennen geen woorden, maar slechts opeenvolgingen van let-

ters. Een typfout resulteert in het vinden van documenten waarin diezelfdetypfout is gemaakt.

• Zeer vaak voorkomende woorden zoals lidwoorden en voorzetsels wordenniet door zoekmachines geïndexeerd. Een zoekvraag dient dan ook inhoofdzaak te bestaan uit zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden, per-soons- en plaatsnamen.

• Bij sommige zoekmachines maakt het uit of u hoofd- dan wel kleine lettersgebruikt. Let er daarom op dat u in de regel kleine letters gebruikt, behalveals u bijvoorbeeld zoekt naar informatie met behulp van zaak- of document-nummers ('Publicatieblad EG, 2002 L 309’). Gebruik dan de voorgeschrevennotatiewijze (hoofdletter L).

• Bij sommige zoekmachines maakt het uit of u een spatie achter of voor uwtrefwoord laat staan. Let er daarom op dat die er niet staat.

• Zoekmachines doorzoeken niet het hele internet, maar slechts de door hengeïndexeerde (‘gespiderde’) websites of documenten. Als u via een zoekma-chine niet kunt vinden wat u zoekt, dan wil dat niet zeggen dat de door ugevraagde informatie niet bestaat. Zoeken binnen websites van relevanteinstanties kan alsnog tot succes leiden. Vraagt u zich bij het gebruiken vaneen zoekmachine af: welke verzameling informatie doorzoekt deze zoekma-chine eigenlijk?

• Zoekmachines hebben allemaal een eigen gebruiksaanwijzing, die meestalte vinden is onder de link ‘Help’. Zeker als u niet bekend bent met de zoek-machine of portaalsite, is het aan te raden eerst de helppagina's te raadple-gen. De tijd die u hierin investeert, verdient u via betere zoekresultatenterug. Gebruik een minuut om een uur te besparen!

• Voor actuele informatie, zoals het nieuws, moet u niet bij een zoekmachinezijn. De kans dat dergelijke berichten zo kort na publicatie reeds door zoek-machines geïndexeerd zijn, is klein. U kunt zich voor nieuws beter totgespecialiseerde nieuwssites wenden.

• Lees goed wat er bij de verschillende vakken (‘velden’) en knoppen van dezoekmachine staat. Het maakt wat uit of u ‘zoekt in de titel’ of ‘zoekt in detekst’ van documenten!

3

19

3.1 Google

Er zijn honderden zoekmachines die het internet ontsluiten. Veel van deze zoek-machines doen hun werk uitstekend. Desondanks hebben wij ervoor gekozen omin dit boek slechts één algemene zoekmachine te behandelen: Google,<www.google.com>. Google is namelijk niet voor niets de meest gebruikte zoekmachine ter wereld –het is zonder twijfel de beste en makkelijkste zoekmachine van dit moment, van-wege zijn snelheid en de hoge mate van relevantie van de gevonden sites.

Google werd in 1998 opgericht door twee studenten van de Universiteit vanStanford (VS). De naam ‘Google’ is afgeleid van het woord 'googol', de term diewiskundige Edward Kasner in 1938 bedacht voor een 1 gevolgd door honderdnullen.

De belangrijkste Zoekopties van GoogleU kunt natuurlijk gewoon (min of meer lukraak) uw trefwoorden in het zoekveldop de homepage van Google intypen. Negen van de tien keer werkt dat goed envindt u (zelfs) op die manier wat u zoekt.

Is dat niet zo, dan kan dat twee redenen hebben: de door u gezochte informatiezit niet tussen de zoekresultaten (‘hits’), of er zijn veel te veel zoekresultaten omallemaal te kunnen bekijken. In het eerste geval dient u verder te zoeken metandere trefwoorden: wellicht dat die wél iets opleveren. In het tweede geval kuntu Google’s geavanceerde zoekfunctie gebruiken.

U vindt deze functie door rechts naast het zoekveld op de homepage te klikkenop ‘geavanceerd zoeken’

‘Eenvoudig’ zoeken via het zoekveld op de homepage van Google

3

20

Via het formulier dat u op de ‘Geavanceerd zoeken’-pagina aantreft, kunt u uwzoekresultaten inperken, door bijvoorbeeld taal, domein (.nl/.com/.edu enzo-voort), bestandsformaat en termen die wel of niet op de pagina mogen voorko-men, te definiëren.

Geavanceerd zoeken met Google

Zo kunt u Google gebruiken om slechts één bepaalde website te doorzoeken,door het adres van de homepage van de website die u wilt doorzoeken, te zettenin het veld ‘alleen resultaten weergeven van de site of het domein’. Vult u daarbijvoorbeeld ‘europa.eu’ in, dan doorzoekt u enkel en alleen de website van deEuropese Unie.

Een andere handige functie van Google is het zoeken naar afbeeldingen. Op dehomepage van Google ziet u boven het zoekveld een link met de naam‘Afbeeldingen’. Klikt u daarop, dan kunt u zoeken naar plaatjes, illustraties enfoto’s (het woord zegt het eigenlijk al). Ook deze optie beschikt over eenGeavanceerd zoeken-functie, waar u uw zoekresultaten kunt inperken op bijvoor-beeld kleur en formaat.

Ten tweede ziet u onder het zoekveld de op het eerste gezicht raadselachtigeknop ‘Ik doe een gok’. Geeft u een trefwoord in en drukt u op die knop, dan surftu direct naar de website die anders als eerste in de lijst van treffers zou hebbengestaan.

Tot slot iets over twee elementen van de zoekresultaten die Google u voorscho-telt. Achter iedere treffer die u bij het zoeken met Google te zien krijgt, ziet ualtijd een linkje met de tekst ‘Gelijkwaardige Pagina’s’ en een linkje met de tekst‘In Cache’ staan.

3

21

Een willekeurig zoekresultaat uit de 4,3 miljard webpagina’s die Google geïndexeerd heeft

Door op ‘Gelijkwaardige Pagina’s’ te klikken zoekt Google automatisch naar (wathij beschouwt als) verwante pagina's.

Klikt u op 'In Cache', dan komt u terecht bij een kopie van de gevonden website,zoals Google die in zijn database heeft opgeslagen. Het voordeel hiervan is dateen pagina bij Google nog beschikbaar is, indien de originele pagina om watvoor reden dan ook van het web verdwenen is.

Zoeken met Google spreekt, zoals gezegd, eigenlijk voor zich. Veel lastiger is heteffectief gebruiken van minder geavanceerde zoekmachines – die in de overgrotemeerderheid zijn.

Voor gevorderden: de Google ToolbarNa installatie van de Google Toolbar in uw browser (gratis, ga naar<http://toolbar.google.nl/>) hoeft u niet meer steeds (actief ) naar de websitevan Google toe, om uw zoekvragen uit te voeren. U hoeft na installatie van de‘Toolbar’ namelijk nog slechts een woord dat u aantreft op een website teselecteren en op ‘zoek’ bovenaan uw scherm te klikken. Handig voor wie vaakzoekt.

3.2 Waarom Google veel juridische informatie niet kan vinden

Het onzichtbare web is de wereld van websites die niet door zoekmachines geïn-dexeerd kunnen worden en die daardoor buiten het bereik van de standaardzoekmachines op het internet vallen.

Hiervoor werd kort uitgelegd hoe zoekmachines het web indexeren: middels ‘spiders’ die van hyperlink naar hyperlink springen en trefwoorden halen van allepagina’s die zij op hun weg tegenkomen.

3

22

Nu wil het feit dat lang niet alle internetpagina’s via hyperlinks bereikbaar zijn.Neem de online telefoongids: er is weliswaar een hyperlink naar <www.telefoon-gids.nl>, maar er zijn geen hyperlinks naar alle individuele telefoonnummers diede telefoongids bevat. Met Google kunt u dus de online telefoongids vinden,maar u kunt met Google niet naar telefoonnummers zoeken, omdat de spidersvan Google de telefoongids niet ‘in kunnen’.

Hetzelfde geldt voor catalogi van bibliotheken. Met Google kunt u de website vaneen bibliotheek localiseren, maar niet zoeken in de bibliotheekcatalogus zelf.Want daar kan Google niet bij.

Dit soort databanken worden het onzichtbare Web genoemd, omdat deze nietgeïndexeerd kunnen worden door de grote zoekmachines. De omvang van het‘onzichtbare’ web wordt zelfs talloze malen groter geschat dan het ‘zichtbare’web.

Andere voorbeelden van voor Google onvindbare informatie zijn de ontelbareintranetten en tienduizenden elektronische tijdschriften waartoe alleen abon-nees toegang krijgen, evenals ‘dynamische’ informatie zoals ANWB file-meldin-gen, NS treintijden of real time beurskoersen. Om deze informatie te kunnenbereiken, moet u dus gaan zoeken in de desbetreffende databanken zelf.

Voor u als jurist is dit van vitaal belang, want juist voor u bevat het onzichtbareweb de nuttigste informatie. De wettendatabank van Overheid.nl en de jurispru-dentie van Rechtspraak.nl behoren namelijk tot deze categorie. Evenals vrijwelalle andere verzamelingen jurisprudentie (EHRM, HvJEG enzovoort) en databan-ken als het Octrooiregister of de Kamer van Koophandel.

Het heeft met andere woorden geen zin om met Google naar wet- en regelgevingte gaan zoeken. Hiervoor moet u direct bij de bron zijn, dat wil zeggen bij de wet-tenzoekmachine van Overheid.nl: <http://wetten.overheid.nl/>.

Als jurist loont het zich om te leren waar Abraham de mosterd haalt. Daar gaatdeel 2 van dit boek over.

3.3 Zoeken binnen websites

Vrijwel iedere zichzelf respecterende website heeft een eigen zoekmachine. Het probleem met deze zoekmachines is echter dat deze meestal een eigen taalspreken (de Booleaanse Logica), dat de ene zoekmachine die taal weer nét even

3

23

anders spreekt dan de andere en dat uw zoekvraag (‘query’) jammerlijk misluktals u taalfouten maakt.

Op het eerste gezicht lijken alle zoekmachines op elkaar. Of het nu om de zoek-machine van de online boekwinkel Amazon.com gaat, of om commerciële inter-netzoekmachines zoals Google: het draait steeds om een zoekveld waarin zoek-termen ingetypt kunnen worden. Maar schijn bedriegt!

In de evolutie van zoekmachines worden grofweg twee generaties onderschei-den. De eerste generatie zoekmachines werkt met zogenoemde Booleaanse operatoren (AND, OR en NOT, waarover hierna meer). Tot deze eerste generatiezoekmachines behoort bijvoorbeeld de Nederlandse wettenzoekmachine<http://wetten.overheid.nl> en de zoekmachine voor officiële overheidspublica-ties, <www.overheid.nl/op>.

Modernere zoekmachines vullen de Booleaanse operatoren automatisch voor uin. Zoeken met deze zoekmachines is makkelijk en snel. Maar helaas zijn dezegeavanceerde zoekmachines in de minderheid.

Een ander goed voorbeeld van het verschil tussen ‘oude’ en ‘nieuwe’ zoektechno-logie, is het feit dat het bij eerste generatie zoekmachines verschil maakt of uhoofdletters of kleine letters gebruikt en zelfs of er spaties voor of achter uwzoekterm staan. De zoekmachine van het Europese Hof van Justitie bijvoorbeeld(<http://curia.eu.int>, zie verderop in dit boek) vindt geen arresten als u achteruw trefwoord of zaaknummer per ongeluk een spatie laat staan.

De beste tip in dit geval is om goed op te letten. Bekijk voordat u een zoekmachi-ne gaat gebruiken die u nog niet kent, eerst even op de link ‘help’, ‘zoektips’ of‘handleiding.

InternetportalenNaast zoekmachines zijn startpagina’s (portaalsites) de beste sites om eenzoektocht naar informatie op het internet te beginnen. Portaalsites, ook welvirtual libraries, subject catalogues of onderwerpsgidsen genaamd, zijn doorexperts samengestelde en geordende overzichten van webpagina’s op één ofmeerdere specifieke onderwerpsgebieden. Portaalsites bestrijken over hetalgemeen minder webpagina's dan zoekmachines, maar zijn door de menselij-ke selectie vaak beter van kwaliteit. De opgenomen links zijn bovendien vaakvoorzien van een beschrijving en evaluatie.

3

24

Meestal vindt u op de homepage van portaalsites een klein aantal zeer bredecategorieën. Klikt u op zo'n categorie, dan krijgt u een overzicht van subcate-gorieën binnen die categorie te zien. Elke subcategorie bevat ook weer speci-fiekere deelonderwerpen. Door dit soort vertakkingen van breed naar speci-fiek komt u bij steeds preciezere onderwerpen en de daarbij horende websitesterecht.

Startpagina.nl (<www.startpagina.nl>) is de bekendste en grootsteNederlandse portaalsite voor de consument. De nadruk bij Startpagina ligt oppopulaire onderwerpen (‘ruimtevaart’) en commerciële informatie (‘tweede-hands auto’s’). Voor specifiek juridische informatie is Startpagina geen goedadres, maar daarmee is de site niet minder nuttig als algemeen naslagwerk.

Startpagina is te vergelijken met de Gouden Gids. De site bevat bevat ruim1.800 subpagina's, de zogenoemde dochters, waarop per pagina een onder-werp wordt uitgewerkt door het geven van rubrieken met relevante links.

3.4 Booleaanse logica: ‘operatoren’ AND, OR en NOT

Booleaanse operatoren zijn afkomstig uit de (wiskundige) logica en genoemdnaar de Engelse negentiende eeuwse wiskundige George Boole.

Booleaanse operatoren maken het mogelijk met meerdere trefwoorden tegelij-kertijd te zoeken. Dat is handig, want als u zoekt naar Groningse natuurgebiedenis het wel zo makkelijk op ‘Groningen’ en op ‘natuurgebied’ tegelijkertijd te kun-nen zoeken: het zoekwoord ‘natuurgebied’ alleen, zal immers heel veel natuurge-bieden buiten Groningen opleveren.

De belangrijkste Booleaanse operatoren zijn AND, OR en NOT. Zoals gezegd vul-len sommige zoekmachines de operatoren automatisch voor u in. Als u bijGoogle ‘natuurgebied Groningen’ intypt, dan interpreteert Google dat automa-tisch als ‘natuurgebied AND Groningen’.

Als AND wordt geplaatst tussen twee zoektermen, dan wordt er naar documen-ten gezocht waarin zowel de ene als de andere term voorkomt: zoekopdracht‘natuurgebied AND Groningen’ levert documenten op waarin zowel het woord‘natuurgebied’ als het woord ‘Groningen’ voorkomt. Het zwarte vlak in onder-staand Venn-diagram geeft de verzameling documenten aan die dan gevondenwordt.

3

25

Figuur 5 – ‘AND’

Als OR wordt geplaatst tussen twee zoektermen dan wordt naar documentengezocht waarin óf het ene óf het andere woord voorkomt: zoekopdracht ‘natuur-gebied OR Groningen’ levert documenten op waarin ten minste één van beidetrefwoorden voorkomt:

Figuur 6 – ‘OR’

Als NOT wordt geplaatst tussen twee zoektermen, dan wordt gezocht naar docu-menten waarin het eerste zoekwoord voorkomt, maar worden documenten waar-in tevens het tweede zoekwoord voorkomt, weggelaten. Met NOT geeft u dus aandat een zoekterm niet in een pagina voor mag komen. ‘Natuurgebied NOTGroningen’ levert een lijst met treffers op waarin alle natuurgebieden van dewereld buiten Groningen mogen voorkomen.

Figuur 7 – ‘NOT’

AND is, zoals u wellicht aanvoelt, de nuttigste Booleaanse operator. De anderetwee zult u in de praktijk nooit gebruiken; wij noemen OR en NOT hier eigenlijkslechts voor de volledigheid.

3

natuurgebied groningen

natuurgebied groningen

natuurgebied groningen

26

Booleaanse operatoren moeten bij veel zoekmachines in hoofdletters getyptworden. Maar niet bij allemaal. En om het ingewikkelder te maken dan nodig is,gebruiken veel zoekmachines nét even andere Booelaanse operatoren.

Naast AND, OR en NOT kan dus voorkomen: and, or, not. Maar ook: EN, OF, NIET(in het geval van Nederlandse zoekmachines). Hierbij dient herhaald te wordendat het lezen van de vrijwel altijd bij zoekmachines geboden ‘Help’-pagina totaanbeveling strekt (zie onderstaand voorbeeld).

3

27

Het komt vaak voor dat zoekresultaten tegenvallen. En eigenlijk zijn er geenandere vuistregels te geven om dit te verbeteren dan: wees creatief (probeer ver-schillende combinaties van trefwoorden, denk na op welke sites u het bestterecht kunt) en let goed op (lees de gebruiksaanwijzingen op het scherm, slaacht op spelling van trefwoorden en dergelijke).

Vraagt u zich, indien u bij het zoeken geen of te weinig treffers krijgt, bovendienaf waaróm dat zo is. Heeft u een spelfout gemaakt? Een hoofdletter gebruikt, ofeen spatie laten staan? Is uw trefwoord te breed, of juist te eng? Het feit dat ugeen documenten vindt die naar uw zin zijn, wil vaak nog niet zeggen dat dedocumenten die u zoekt er niet zijn!

Phrase searchErg praktisch en makkelijk is het zoeken op precieze zinnen, zinsneden ofcombinaties van woorden. Dit wordt ‘phrase searching’ genoemd. Door hetplaatsen van aanhalingstekens voor en achter een aantal zoektermen wordt ergezocht op die exacte woordcombinatie. U vindt dan alleen die documentenwaarin alle zoektermen in de opgegeven volgorde aanwezig zijn.

Zoekt u bijvoorbeeld op ‘Europees parlement’, dan krijgt u pagina’s voorge-schoteld waarin ook echt de term ‘Europees parlement’ voorkomt. Er wordtdan dus niet gezocht naar documenten waarin de woorden ‘Europees’ en ‘parlement’ los van elkaar voorkomen.

3

28

4.1 Evaluatie van gevonden informatie

We hebben de eerste en tweede stap van een systematische zoektocht naarinformatie op het internet besproken: het formuleren van de zoekvraag en het(be)zoeken van websites. Stap 3 bestaat uit het evalueren van de gevondeninformatie.

Het web biedt juridische professionals veel en makkelijk te vinden informatie vanover de hele wereld. Maar omdat er zoveel informatie beschikbaar is en omdatiedereen zelf vrijwel anoniem informatie kan publiceren op het internet, is hetnoodzakelijk om verkregen informatie voortdurend te kritisch te evalueren opherkomst, objectiviteit en actualiteit.

Hierin verschilt het internet van een reguliere bibliotheek (waar de evaluatie vaninformatie echter vóór aankoop, door bibliothecarissen en vakreferenten is uitge-voerd). Indien u informatie tegenkomt waarvan u de betrouwbaarheid betwijfelt,is er een aantal criteria op grond waarvan u die kunt inschatten.

HerkomstDe auteur is, naast de feitelijke beoordeling van de inhoud van de gevondeninformatie (taalgebruik, presentatie enzovoort), waarschijnlijk de belangrijkstemaatstaf. Indien de auteur een 'grote naam' is, dan is de informatie hoogstwaar-schijnlijk betrouwbaar. De kans is echter groot dat u de auteur van het stuk nietkent.

In dat geval kunt u kijken naar de context van de informatie. Welke organisatie isverantwoordelijk voor de informatie?

Rechtspraak.nl wordt bijvoorbeeld verzorgd door de Rechterlijke Macht zelf enJustitie.nl door het ministerie van Justitie. In dat soort gevallen kan vrijwel klak-keloos van de autoriteit van informatie worden uitgegaan.

Dit maakt de websites van vrijwel alle op juridisch gebied bekende en gewaar-deerde organisaties tot goede startpunten van zoekacties.

4

# 4. STAPPEN 3 EN 4 / EVALUATIE VAN GEVONDEN INFORMATIE EN HET BEWAREN VAN TEKST

29

Twijfelt u, zoek dan naar de link ‘about us’, of ‘over deze website’ (of iets derge-lijks). Staat een dergelijke link er niet, c.q. is dergelijke informatie over de her-komst niet te vinden, dan is de informatie op de website waarschijnlijk onbe-trouwbaar! Dit komt echter zelden voor.

ObjectiviteitDe instelling of auteur die voor de informatie verantwoordelijk is kan weleenseen bepaalde invalshoek of mening vertegenwoordigen die niet 'neutraal' is.Soms blijken op het eerste gezicht betrouwbare wetenschappelijke artikeleneigenlijk uitsluitend reclame te maken voor een bepaald product of een bepaaldedienst, blijkt een wetenschapper een betoog te houden dat door de rest van dewetenschappelijke wereld als 'kul' zou kunnen worden afgedaan, of blijkt eenauteur er een (zeer) eenzijdige (politieke?) mening op na te houden.

Wordt er een betoog gehouden waarbij meningen of zienswijzen tegen elkaarafgezet worden of wordt één bepaalde zienswijze besproken? Hangt de auteureen algemeen geaccepteerde theorie aan of wijkt hij daarvan af? Objectiviteit isdus ook een criterium.

ActualiteitWat is de ‘publicatiedatum’ van de informatie? Publicatiedatum is voor elektroni-sche informatie een rekbaar begrip, omdat informatie wanneer dan ook veran-derd kan worden. Soms staat op een website een ‘Laatst bijgewerkt’-datum ofwordt de datum dat een bericht geplaatst is expliciet vermeld. Vaak wordt echtergeen publicatiedatum genoemd op websites. In dat geval is het extra uitkijken. Isde informatie actueel genoeg?

U kunt zich, samenvattend, een aantal vragen stellen ter beoordeling van infor-matie: - Wie heeft het geschreven?- Met welk doel is het geschreven? - Voor wie is het geschreven? en - Wanneer is het geschreven?

4.2 Stap 4: het opslaan van geschikt bevonden informatie

Tot besluit van het eerste deel van dit boek beschrijven wij graag hoe u elektroni-sche informatie kunt bewaren. Vier methoden worden hieronder beschreven: hettoevoegen van websites aan uw ‘favorieten’, het knippen/plakken van tekst ineen Word-document, het printen van tekst en het op uw eigen computer bewarenvan een webpagina.

4

30

Toevoegen van websites aan uw ‘favorieten’In feite kan een kind de was doen: u kunt een website die u makkelijk opnieuwwilt kunnen bezoeken, toevoegen aan uw ‘favorieten’ (of ‘bookmarks’), doorgeheel bovenaan uw scherm in uw browser op ‘Favorieten’ (1) te klikken en ver-volgens op ‘Toevoegen aan favorieten...’ (2).

De links naar de websites die u op die manier bewaart staan allemaal onder deknop ‘Favorieten’. Wilt u één van die pagina’s opnieuw bezoeken, klik dan op‘Favorieten’ en vervolgens op de naam van de door u gewenste (eerder aan uwfavorieten toegevoegde) website.

Knippen/plakken van tekst in WordEen tweede methode om informatie van het internet op uw eigen computer tebewaren, is het knippen/plakken van tekst in Word. Dat lijkt eveneens makkelij-ker dan het is. Kopieert u namelijk lukraak een stuk tekst van een webpagina,dan is de kans groot dat u (zonder dat te zien) tevens elementen kopieert diezorgen voor een bepaalde layout. Plakt u die tekst ‘zomaar’ in een document,dan verschijnen hinderlijke inspingingen, marges en randen van tabellen.

De oplossing voor dat probleem is de ‘plakken speciaal’-functie (Word 97+).

4

31

Dat werkt als volgt:1 selecteer met uw muis de tekst staan die u wilt bewaren (door op de tekst te

gaan staan, uw linker muisknop ingedrukt te houden en te ‘slepen’);2 kopieer de geselecteerde tekst door voor ‘Kopiëren’ te kiezen onder ‘Bewerk’

(bovenaan uw scherm), of onder uw rechter muisknop;3 ga naar of open een Word-document;4 klik op ‘Plakken speciaal’ onder ‘Bewerk’ bovenaan uw scherm;5 kies voor ‘Ongeformatteerde tekst’ en klik op ‘OK’.

Printen van webpagina’sOok als u een webpagina uitprint (wat met drie muisklikken kan: klik op ‘Print’onder ‘Bestand’ bovenaan uw scherm en vervolgens op ‘OK’) komt u het pro-bleem tegen dat allerlei (ongewenste) layout-elementen van de webpagina inkwestie meegeprint worden.

Dit kunt u voorkomen door de tekst voordat u gaat printen eerst in een Word-document te plakken (en vervolgens vanuit Word te printen).

Het op uw eigen computer bewaren van een webpaginaAls vierde en laatste methode om informatie van het internet te bewaren op uweigen computer noemen wij de ‘Bewaren als’-functie die u aantreft door geheellinksbovenaan uw browser-scherm te klikken op ‘Bestand’. Erg aantrekkelijk isdeze methode niet: op uw computer worden namelijk automatisch alle elemen-ten van de webpagina gekopieerd (inclusief navigatie-menu’s, web-layout enzo-voort).

Het bewaren van illustraties / afbeeldingenU kunt afbeeldingen ‘los’ bewaren door met uw muis op een afbeelding te gaanstaan, op uw rechter muisknop te klikken en voor ‘Afbeelding bewaren als’ te kie-zen.

Ook kunt u afbeeldingen kopiëren (en bijvoorbeeld plakken in Word-documen-ten), door op de afbeelding te gaan staan en onder uw rechter muisknop te kie-zen voor ‘Kopiëren’. Vervolgens kiest u in Word voor ‘Plakken’ (onder ‘Bewerken’bovenaan uw scherm, of uw rechter muisknop).

4

32

4.3 Resumerend

In dit eerste deel van Internet voor Juristen zijn de vier stappen van een structu-rele zoekactie naar juridische informatie op het web behandeld.

U kunt zoekacties op twee manieren beginnen: door direct naar een website tegaan waarvan u weet (of kan vermoeden) dat de door u gewenste informatieaanwezig zal zijn, of door gebruik te maken van een algemene zoekmachine(zoals Google).Als u gebruik maakt van de zoekmachines die slechts één website doorzoeken(zoals de zoekmachines van Wetten.nl, Overheid.nl enzovoort), dan kunnen zoek-termen helaas niet (zoals dat bij Google wel kan) ‘lukraak’ worden ingevoerd. Bijde meeste zoekmachines is het zaak ‘Booleaanse operatoren’ te gebruiken eneerst even de gebruiksaanwijzing te lezen.

Zoekmachines zijn handige hulpmiddelen bij het zoeken naar informatie. Maarveel van de miljarden webpagina’s op het web zijn niet zomaar te bereiken. Dezepagina's blijven onzichtbaar, waardoor men ook wel van het Invisible webspreekt; dat deel van het internet dat niet door zoekmachines ontsloten is.

Dat komt omdat zoekmachines alleen informatie kunnen indexeren die via hyper-links bereikbaar is. En de wetten binnen Wetten.overheid.nl en arresten binnenRechtspraak.nl zijn niet via hyperlinks bereikbaar, maar uitsluitend via de eigenzoekmachines van de sites in kwestie.

Zo zult u met Google geen wetten vinden die op Wetten.overheid.nl staan engeen arresten die op Rechtspraak.nl staan. Deze twee belangrijke juridischewebsites zijn voor zoekmachines ondoorgrondelijke, afgesloten databanken.Maar ook informatie uit commerciële databases (sites waar u moet inloggen),zoals de juridische databanken van de grote uitgevers, is niet goed vindbaar metalgemene zoekmachines.

Informatie vinden op het web is dus niet slechts een kwestie van goed met zoek-machines om kunnen gaan: het is ook een kwestie van weten waar u moet zijn.In het tweede deel van dit boek worden dan ook de belangrijkste juridische web-sites voor de juridische professional in detail besproken.

4

Figuur 8 - Systematisch zoeken naar juridische informatie op het internet

Niet gevonden wat u zocht?Probeer het via een alge-mene zoekmachine (bijv.Google)

Gevonden wat uzocht? Evalueerde informatie ensla eventueel op

Het is mogelijk dat de infor-matie die u zoekt niet op hetweb te vinden is. Dit geldtvooral voor informatie vanvóór 2000.

Let bij het gebruiken vanzoekmachines die slechtséén website doorzoeken opde Booleaanse logica

Formuleer uwinformatievraagen bedenk bijwelke websites(van organisaties?)u het beste kuntbeginen metzoeken

Niet gevonden wat u zocht?Heeft u typfouten gemaakt?Wellicht lukt zoeken metsynoniemen of andere spel-lingswijzen? Kunt u anderetrefwoorden bedenken?

Ga naar één van debelangrijkste juridischewebsites (bijv. Wetten.nl,Rechtspraak.nl, EUR-Lex,Recht.nl) of ga direct naarde websites van de bron-organisatie (bijv. OM.nl,WIPO.int, Asser.nl,Minez.nl...)

33

4