„Integration und Desintegration der Kulturen im ...
Transcript of „Integration und Desintegration der Kulturen im ...
1/12
SPP1173 „Integration und Desintegration der Kulturen im europäischen Mittelalter“
Das europäische Mittelalter im Geflecht der Welt. Integrative und desintegrative Effekte von Migrationen
(Berlin, 25.–28. Mai 2011)
READER zum WORKSHOP
Migration und Seßhaftigkeit in der historischen Landschaft Makedonien (14.–16. Jahrhundert)
am Freitag, den 27. Mai 2011, von 16.00 bis 18.00 Uhr
Kontakt: Mag. Dr. Mihailo Popović; [email protected]; 0043 1 51581 3444 Institut für Byzanzforschung der Österreichischen Akademie der Wissenschaften
Die historische Landschaft Makedonien (© M. Popović)
Nomadisierender Hirte in Nordgriechenland im Jahre 2004
(© M. Popović)
2/12
Schriftliche Quellen H.‐G. BECK, Vademecum des byzantinischen Aristokraten. Das sogenannte Strategikon des
Kekaumenos (Byzantinische Geschichtsschreiber 5). Graz‐Wien‐Köln 21964. J. BELČOVSKI, Opis na Istočna Evropa od 1308 godina, in: Spomenici za srednovekovnata i
ponovata istorija na Makedonija II, ed. V. MOŠIN. Skopje 1977, 445–489. I. JASTREBOV, Hrisovulja Dečanskog kralja od godine 1326. Glasnik Srpskog Učenog Društva 49
(1881) 355–366. S. NOVAKOVIĆ, Zakonski spomenici srpskih država srednjega veka. Peta knjiga nagradjena iz
zadužbine d‐ra Nikole Krstića. Beograd 1912. M. PUCIĆ, Spomenici srpski prepisao iz Dubrovačke arhive Knez Medo Pucić. Knjiga druga.
Biograd 1862. I. SAKĂZOVĂ, Novootkriti dokumenti otă kraja na XV v. za Bălgari ot Makedonija prodavani
kato robi. Makedonski pregledă VII/2–3 (Sofija 1932) 23–62. A. V. SOLOVJEV, Odabrani spomenici srpskog prava (od XII do kraja XV veka). Beograd 1926. A. STOJANOVSKI, Turski dokumenti za istorijata na Makedonskiot narod. Opširen popisen
defter za Kjustendilskiot sandžak od 1570 godina. Tom V/Kniga 3. Skopje 1982. J. TADIĆ, Pisma i uputstva Dubrovačke republike, Knjiga I (Zbornik za istoriju, jezik i književnost
srpskog naroda, Treće odeljenje, Knjiga IV). Beograd 1935. A. UBIČINI, Ugovor o savezu i prijateljstvu, medju Karlom od Valoa i poslanicima srpskog kralja
Uroša. Potpisan 27 marta 1308 god. u Abatijili kod Melina. Glasnik Srpskog Učenog Društva 10 (1870) 309–341.
Grenzbegriffe Sekundärliteratur A. BAKALOPULOS, Les limites de l’empire byzantin depuis la fin du XIVe siècle jusqu’à sa chute
(1453). Byzantinische Zeitschrift 55 (1962) 56–65. M. BLAGOJEVIĆ, Sporovi oko srednjovekovnih medja. Zbornik Matice srpske za istoriju 71–72
(2005) 7–28. L. FEBVRE, Frontière: the Word and the Concept, in: A New Kind of History from the Writing of
Febvre, ed. P. BURKE. London 1973, 208–218. W. E. KAEGI, JR., The Frontier: Barrier or Bridge?, in: The 17th International Byzantine
Congress. Major Papers, Dumbarton Oaks/Georgetown University, Washington, D.C., August 3‐8, 1986. New Rochelle/NY 1986, 279–303.
A. KOSCHORKE, Die Geschichte des Horizonts. Grenze und Grenzüberschreitung in literarischen Landschaftsbildern. Frankfurt am Main 1990.
E. P. NAUMOV, K istorii serbo‐vizantijskoj granicy vo vtoroj polovine XIV v. Vizantijskij Vremennik 25 (1964) 231–234.
M(arko) POPOVIĆ, Les forteresses dans les régions des conflits byzantino‐serbes au XIVe siècle, in: Byzantium and Serbia in the 14th Century (International Symposium 3). Athens 1996, 67–87.
M. PURKOVIĆ, Odredjivanje medja. Etnologija 1/2 (Skoplje 1940) 65–84. G. A. ŠKRIVANIĆ, O južnim i jugoistočnim granicama srpske države za vreme cara Dušana i
posle njegove smrti. Istorijski časopis 11 (1960) 1–15. D. SCHWARA, Rediscovering the Levant: A Heterogeneous Structure as a Homogeneous
Historical Region. European Review of History 10/2 (2003) 233–251.
3/12
H. SUNDHAUSSEN, Die Wiederentdeckung des Raums: Über Nutzen und Nachteil von Geschichtsregionen, in: Südosteuropa. Von vormoderner Vielfalt und nationalstaatlicher Vereinheitlichung. Festschrift für Edgar Hösch, ed. K. CLEWING, O. J. SCHMITT
(Südosteuropäische Arbeiten 127). München 2005, 13–33. T. TOMOSKI, Ispravki i dopolnenija na nekoi karti od srednovekovnata istorija na Makedonija.
Godišen Zbornik Filozofski Fakultet na Univerzitetot ‐ Skopje 7 (1954) 111–122. M. ŽIVOJINOVIĆ, La frontière serbobyzantine dans les premières décennies du XIVe siècle, in:
Byzantium and Serbia in the 14th Century (International Symposium 3). Athens 1996, 57–66.
I. Siedlungsstrukturen (Wüstungen, Umsiedlungen, Kolonisation) Sekundärliteratur H. ANTONIADIS‐BIBICOU, Villages désertés en Grèce – Un bilan provisoire, in: Villages désertés
et histoire économique XIe‐XVIIIe siècle (École Pratique des Hautes Études – VIe Section, Centre de Recherches Historiques, Les Hommes et la Terre XI). Paris 1965, 343–417.
R. BERGMANN, Quellen, Arbeitsverfahren und Fragestellungen der Wüstungsforschung. Siedlungsforschung Archäologie‐Geschichte‐Geographie 12 (1994) 35–68.
M. BORN, Wüstungen und Sozialbrache. Erdkunde. Archiv für wissenschaftliche Geographie 22 (1968) 145–151.
M. BORN, Wüstungsschema und Wüstungsquotient. Erdkunde. Archiv für wissenschaftliche Geographie 26 (1972) 208–218.
W. JANSSEN, Methodische Probleme archäologischer Wüstungsforschung. Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Göttingen, I. Philologisch‐historische Klasse, Nr. 2 (1968) 29–56.
V. KRAVARI, L’habitat rural en Macédoine occidentale (XIIIe–XIVe siècles), in: Byzanz als Raum. Zu Methoden und Inhalten der historischen Geographie des östlichen Mittelmeerraumes, ed. K. BELKE, F. HILD, J. KODER, P. SOUSTAL (Veröffentlichungen der Kommission für die Tabula Imperii Byzantini 7). Wien 2000, 83–94.
H. KRAWARIK, Weder Weiler noch Dörfer. Zur neuen methodischen Konzeption siedlungsgenetischer Forschung. Mitteilungen des Instituts für Österreichische Geschichtsforschung 110 (2002) 99–124.
Lj. MAKSIMOVIĆ, Makedonija u politici srednjovekovne Srbije. Glas 404 Srpske Akademije Nauka i Umetnosti, Odeljenje istorijskih nauka knj. 13 (2006) 29–50.
R. MIHALJČIĆ, Selišta. Prilog istoriji naselja u srednjovekovnoj srpskoj državi. Zbornik Filozofskog Fakulteta 9/1 (Beograd 1967) 173–224.
R. MIHALJČIĆ, Selište, in: Leksikon srpskog srednjeg veka, ed. S. ĆIRKOVIĆ, R. MIHALJČIĆ. Beograd 1999, 664f.
S. MIŠIĆ, Crkvine i crkvišta – nemi svedoci prošlosti. Crkvene studije 4/4 (2007) 297–302. M. PANOV, Raseleni naselbi i starost na denešnite sela vo Krivolakavičkata kotlina. Zbornik na
Štipskiot Naroden Muzej 2 (1960–61) 109–120. M. St. POPOVIĆ, Continuity and Change of Byzantine and Old Slavonic Toponyms in the Valley
of the River Strumica (FYROM), in: Geographical Names as a Part of the Cultural Heritage, ed. P. JORDAN, H. BERGMANN, C. CHEETHAM, I. HAUSNER (Wiener Schriften zur Geographie und Kartographie 18). Wien 2009, 173–175.
4/12
M. St. POPOVIĆ, Siedlungsstrukturen im Wandel: Das Tal der Strumica bzw. Strumešnica in spätbyzantinischer und osmanischer Zeit (1259–1600). Südost‐Forschungen 68 (2009) 1–62.
M. St. POPOVIĆ, Die Siedlungsstruktur der Region Melnik in spätbyzantinischer und osmanischer Zeit. Zbornik Radova Vizantološkog Instituta 47 (2010) 247–276.
M. St. POPOVIĆ, Das Flußtal der Kriva Lakavica in spätbyzantinischer und osmanischer Zeit (1259–1600): Das Verhältnis des Ortes Konče zum Siedlungsnetz der Städte Štip und Strumica. Revue des Études Byzantines 69 (2011) 159–184.
Fr. SAUERWEIN, Wüstung, in: Mensch und Landschaft in der Antike. Lexikon der Historischen Geographie. Mit 112 Abbildungen, ed. H. SONNABEND. Stuttgart‐Weimar 2006, 621–623.
II. Grenzgesellschaften (Räuber) Sekundärliteratur C. ASDRACHA, Formes de brigandage pendant la deuxième guerre civile byzantine au XIVe s.
Études Balkaniques 7/3 (1971) 118–120. M. BARTUSIS, The Settlement of Serbs in Macedonia in the Era of Dušan’s Conquests, in:
Studies on the Internal Diaspora of the Byzantine Empire, ed. H. AHRWEILER, A. E. LAIOU. Washington D.C. 1998, 151–159.
I. BELDICEANU‐STEINHERR, Colonisation et déportation dans l’État ottoman (XIVe – début XVe siècle), in: Coloniser au Moyen Age, ed. M. BALARD, A. DUCELLIER. Paris 1995, 172–185.
M. BLAGOJEVIĆ, Obrok i priselica. Istoriski časopis 18 (1971) 165–188. M. BLAGOJEVIĆ, O jednakim obavezama stanovništva u hrisovuljama manastira Sv. Georgija
kod Skopja. Zbornik Radova Vizantološkog Instituta 46 (2009) 149–165, hier 160–163. P. CHARANIS, Observations on the Demography of the Byzantine Empire, in: Thirteenth
International Congress of Byzantine Studies. Oxford 1966, 1–19. S. ĆIRKOVIĆ, Seobe srpskog naroda u kraljevinu Ugarsku u XIV i XV veku, in: Seobe srpskog
naroda od XIV do XX veka. Zbornik radova posvećen tristagodišnjici velike seobe Srba, ed. P. PIJANOVIĆ. Beograd 1990, 37–46.
Z. ÐOKOVIĆ, Stanovništvo istočne Makedonije u prvoj polovini XIV veka. Zbornik Radova Vizantološkog Instituta 40 (2003) 97–244.
M. S. FILIPOVIĆ, Das Erbe der mittelalterlichen sächsischen Bergleute in den südslawischen Ländern. Südost‐Forschungen 22 (1963) 192–233.
J. KALIĆ, Les migrations serbes dans les Balkans, in: The Balkans and the Eastern Mediterranean 12th – 17th Centuries. Proceedings of the International Symposium in Memory of D. A. Zakythinos, Athens, January 14th–15th 1994 (The National Hellenic Research Foundation, Institute for Byzantine Research, Byzantium Today 2). Athens 1998, 121–125.
J. KODER, Überlegungen zur Bevölkerungsdichte des byzantinischen Raumes in Spätmittelalter und Frühneuzeit, in: Byzance – Italie. Mélanges réunis en l’honneur de M. Freddy Thiriet [= Byzantinische Forschungen 12 (1987)] 291–305.
J. KODER, Macedonians and Macedonia in Byzantine Spatial Thinking, in: Byzantine Macedonia. Identity, Image and History. Papers from the Melbourne Conference July 1995, ed. J. BURKE, R. SCOTT (Byzantina Australiensia 13). Melbourne 2000, 12–28.
J. LEFORT, Population et peuplement en Macédoine orientale, IXe‐XVe siècle, in: Hommes et richesses dans l’Empire byzantin, Tome II, VIIIe‐XVe siècle, ed. V. KRAVARI, J. LEFORT, C. MORRISSON. Paris 1991, 63–89.
5/12
G. PRINZING, Die Bedeutung Bulgariens und Serbiens in den Jahren 1204 – 1219 im Zusammenhang mit der Entstehung und Entwicklung der byzantinischen Teilstaaten nach der Einnahme Konstantinopels infolge des 4. Kreuzzuges (Miscellanea Byzantina Monacensia 12). München 1972.
R. RADIĆ, Oblasni gospodari u Vizantiji krajem XII i u prvim decenijama XIII veka. Zbornik Radova Vizantološkog Instituta 24–25 (1986) 151–289.
J. C. RUSSELL, Late Medieval Balkan and Asia Minor Population. Journal of Economic and Social History of the Orient 3 (1960) 265–274.
III. Transhumante Hirtengruppen (Vlachen) Sekundärliteratur M. S. FILIPOVIĆ, Katun u našoj istoriografiji, in: Simpozijum o srednjovjekovnom katunu održan
24. i 25. novembra 1961 g., ed. M. S. FILIPOVIĆ (Naučno društvo SR Bosne i Hercegovine, Posebna izdanja Knjiga 2, Odjeljenje Istorijsko‐filoloških nauka Knjiga 1). Sarajevo 1963, 9–17.
M. S. FILIPOVIĆ, Struktura i organizacija srednjovekovnog katuna, in: Simpozijum o srednjovjekovnom katunu održan 24. i 25. novembra 1961 g., ed. M. S. FILIPOVIĆ (Naučno društvo SR Bosne i Hercegovine, Posebna izdanja Knjiga 2, Odjeljenje Istorijsko‐filoloških nauka Knjiga 1). Sarajevo 1963, 45–120.
T. KAHL, Hirten in Kontakt. Sprach‐ und Kulturwandel ehemaliger Wanderhirten (Albanisch, Aromunisch, Griechisch) (Balkanologie. Beiträge zur Sprach‐ und Kulturwissenschaft 2). Wien‐Berlin 2007.
D. KOVAČEVIĆ‐KOJIĆ, Katun / Katunar, in: Leksikon srpskog srednjeg veka, ed. S. ĆIRKOVIĆ, R. MIHALJČIĆ. Beograd 1999, 286f.
M. St. POPOVIĆ, Spätbyzantinische Siedlungen und wlachische Transhumanz in den Flußtälern der Strumica und Kriva Lakavica, in: Kongreßband Romanistisches Kolloquium XXV, „Südosteuropäische Romania: Siedlungs‐/Migrationsgeschichte und Sprachtypologie“. Wien 2011 [in Druck].
T. TOMOSKI, Zapisi za Vlasite vo Makedonija vo sredniot vek (Od krajot na VI do krajot na XIV vek), in: Makedonija niz vekovite. Gradovi – tvrdini – komunikacii, ed. C. GROZDANOV, K. ADŽIEVSKI, A. STOJANOVSKI. Skopje 1999, 419–438.
T. TOMOSKI, Katunsko stočarenje po planinite na Makedonija vo sredniot vek, in: Makedonija niz vekovite. Gradovi – tvrdini – komunikacii, ed. C. GROZDANOV, K. ADŽIEVSKI, A. STOJANOVSKI. Skopje 1999, 449–462.
J. F. TRIFUNOSKI, Geografske karakteristike srednjovekovnih katuna, in: Simpozijum o srednjovjekovnom katunu održan 24. i 25. novembra 1961 g., ed. M. S. FILIPOVIĆ (Naučno društvo SR Bosne i Hercegovine, Posebna izdanja Knjiga 2, Odjeljenje Istorijsko‐filoloških nauka Knjiga 1). Sarajevo 1963, 19–43.
J. F. TRIFUNOSKI, Današnji vlaški katuni u Makedoniji, in: Simpozijum o srednjovjekovnom katunu održan 24. i 25. novembra 1961 g., ed. M. S. FILIPOVIĆ (Naučno društvo SR Bosne i Hercegovine, Posebna izdanja Knjiga 2, Odjeljenje Istorijsko‐filoloških nauka Knjiga 1). Sarajevo 1963, 171–202.
6/12
IV. Wirtschaftlich mobile Gruppen (Händler, Jahrmärkte) Sekundärliteratur B. BABIĆ, Pokušaj utvrdjivanja mesta i granica panigirišta Prilepa druge četvrtine XIV veka.
Starinar N. S. 20 (1969) 1‒10. S. FAROQHI, The Early History of the Balkan Fairs. Südost‐Forschungen 37 (1978) 50–68. C. JIREČEK, Staat und Gesellschaft im mittelalterlichen Serbien. Studien zur Kulturgeschichte
des 13.‒15. Jahrhunderts, Zweiter Teil, in: Denkschriften der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften in Wien, Philosophisch‐historische Klasse, Band 56 (1912) 1–74.
B. KREKIĆ, Dubrovnik i Levant (1280‒1460) (Srpska Akademija Nauka, Posebna izdanja 256, Vizantološki institut 4). Beograd 1956.
A. MEHLAN, Die großen Balkanmessen in der Türkenzeit. Vierteljahrschrift für Sozial‐ und Wirtschaftsgeschichte 31 (1938) 10–49.
A. MEHLAN, Mittel‐ und Westeuropa und die Balkanjahresmärkte zur Türkenzeit. Südostdeutsche Forschungen 3 (1938) 69–120.
M. St. POPOVIĆ, New Insights into the History of Balkan Fairs in the Historical Region of Macedonia (13th–19th Centuries), in: Festschrift Univ.‐Prof. Dr. Vasil Gjuzelev [Bulgaria Mediaevalis 2 (2011)] [in Druck]
I. SAKĂZOVĂ, Panairi vă srědnověkovna Makedonija. Makedonski pregledă III/4 (Sofija 1927) 1–14.
T. STOIANOVICH, The Conquering Balkan Orthodox Merchant. Journal of Economic History 20 (1960) 234–313 [= T. STOIANOVICH, The Conquering Balkan Orthodox Merchant, in: Between East and West. The Balkan and Mediterranean Worlds, Volume 2 Economies and Societies. Traders, Towns, and Households. New Rochelle 1992, 1–77].
A. STOJANOVSKI, Kade se održuval Doljanskiot panagjur?, in: Makedonija pod turskata vlast (statii i drugi prilozi). Skopje 2006, 103‒107.
S. VRYONIS JR., The Panēgyris of the Byzantine Saint: a Study in the Nature of a Medieval Institution, its Origins and Fate, in: The Byzantine Saint, ed. S. HACKEL. London 1981 (Nachdruck New York 2001), 196–227.
7/12
Textbeispiele aus den schriftlichen Quellen ad Grenzbegriffe)
Vertrag zwischen Charles de Valois und Stefan Uroš II. Milutin im Jahre 1308
(aus: UBIČINI, Ugovor, 324)
ad Siedlungsstrukturen)
Fallbeispiel Pod / Napodu (Flur → Dorf → Wüstung)
Die Flur Pod (1349; aus: NOVAKOVIĆ, Zakonski spomenici, 759)
Das Dorf Napodu (nach 1376/77; aus: NOVAKOVIĆ, Zakonski spomenici, 513)
8/12
Die Wüstung Pod (1570/72; aus: STOJANOVSKI, Turski dokumenti, 98)
ad Grenzgesellschaften)
Über einen Raubüberfall bei den Dörfern Makrijevo / Mokrane
(1375/76; aus: SOLOVJEV, Odabrani spomenici, 170)
9/12
Über den Verkauf einer Griechin aus Melnik als Sklavin
(1. Februar 1381; aus: SAKĂZOVĂ, Novootkriti dokumenti, 32)
ad Transhumante Hirtengruppen)
Die Stereotypen des byzantinischen Autors Kekaumenos über die Vlachen
(11. Jh.; aus: BECK, Vademecum, 125f.)
10/12
Über das Siedlungsgebiet der Vlachen
nach einer anonymen Beschreibung des Jahres 1308 (aus: BELČOVSKI, Opis na Istočna Evropa, 464)
ad Wirtschaftlich mobile Gruppen)
Über „gute“ und „schlechte“ Münzen der Ragusaner
(1320; aus: PUCIĆ, Spomenici, 2, No. 3)
Griechische (Byzantinische) und lateinische Händler auf Jahrmärkten im Kosovo
(1326; aus: JASTREBOV, Hrisovulja, 364)
11/12
Der ragusanische Händler Junije Bunić in Thessaloniki
(1377; aus: TADIĆ, Pisma i uputstva, 348)
12/12
Die mittelalterlichen und osmanischen Jahrmärkte in der
historischen Landschaft Makedonien (13.–19. Jh.) (© M. Popović)