SVEUČiLISTE U RIJECI POMORSKI FAKULTET U RIJECI

POSLIJEDIPLOMSKI ZNANSTVENI STUDIJ "TEHNOLOSKI SUSTAVI U POMORSKOM PROMETU"

MR.SC. LJUDEVIT KRPAN

INTEGRALNI PROSTORNO-PROMETNI MODEL URBANISTiČKOG PLANIRANJA

DOKTORSKA DISERTACIJA

RIJEKA, LISTOPAD 2010.

SADRŽAJ

PREDGOVOR ... .... .................................. .. ............... ...................... ............... .. ... ............ .. 1 SAžETAK ......................................... .. ............................ ......... .... .. ........................... ..... . 111 SUMMARy ... ......... .. ....... .. ......... .... .. .... .. .... ... ................... ............. ................................... V 1. UVOD ............... ........... ........ ......... ....... ... ... ................ ..... ..... ................. .. .. ................ 1

1.1. PROBLEM, PREDMET I OBJEKT ISTRAžiVANJA ........... ... ......................... ... .. .. ............ 3 1.2. GLAVNA ZNANSTVENA HIPOTEZA I POMOĆNE HIPOTEZE ISTRAžiVANJA .... ... ..... . .. ..... .. 6

1.3. SVRHA I CILJEVI ISTRAžiVANJA .. .................... ................. .. ................... .... ..... ........ . 8

1.4. OCJENA DOSADASNJIH ISTRA21VANJA .................................................. ...... .... .. .. ... . 8 1.5. ZNANSTVENE METODE ISTRAžiVANJA .............. .. .. ............................. ... .............. ... 12 1.6. STRUKTURA DOKTORSKOG RADA .................... ......... ... ..... .......... .. . .. .................... 13 1.7. OĆEKIVANI ZNANSTVENI DOPRINOS ISTRAžiVANJA ............... .............. ................... 14

2. TEORIJSKE DETERMINANTE PROMETNOG PLANIRANJA I PROJEKTIRANJA .......... .. ................................. .. .... .................... .............. .. ..... ...... 17 2.1. OSNOVNE POSTAVKE PROMETNOG PLANIRANJA I PROJEKTIRANJA ... .................. ... . . 18

2.1.1. Zadaci prometnog planiranja ........................ ..... .... ........ ... .................... 20 2.1.2. Metodološke postavke prometnog planiranja .. .. ....... ........ .................... 22

2.2. VRSTE PROMETNOG PLANIRANJA ......... ......... ..................................... .. .... ........... 25 2.2.1. Projektno planiranje prometa ...... ..... .............................................. .... ... 25 2.2.2. Prometno planiranje u privrednim organizacijama ........................... .... . 26 2.2.3. Sektorsko planiranje prometa .......... .................. ... ........... .................. ... 26 2.2.4. Prostorno-prometno planiranje ...... .. ................. ... ... ........ ..... .... ........ ..... 27

2.2.4.1. Definiranje problema i okvira planiranja .......................................... 30 2.2.4.2. Definiranje planskih ciljeva .. ...... .............. ................... ................ .... 32 2.2.4.3. Stvaranje statističko-dokumentacijske osnove .... .... ...... ....... ........... 34 2.2.4.4. Predviđanje prijevozne potražnje ......... ............. ...... ............. .... ..... .. 35 2.2.4.5. Izrada i vrednovanje studije 00.0 ••• • •• • •• • • ,' oo •• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •• • • • • • • ••• • 35 2.2.4.6. Utvrđivanje politike ostvarenja studije ... ................... ................... .... 35 2.2.4.7. Donošenje odluke o prihvaćanju studije ................................. .. ...... 38

2.3. PROMETNO TR21STE ................ ................ .. ................ . ................................. .... . . 38 2.3.1. Klasifikacija i čimbenici stvaranja putovanja ........................................ .40

2.3.1.1. Vrste putovanja s obzirom na prostorni smještaj krajeva putovanja .............................................................. ............. ............. 46

2.3.1.2. Vrste putovanja s obzirom na svrhu putovanja .. .... ........... .............. 47 2.3.1.3. Vrste putovanja s obzirom na način putovanja odnosno

korišteno prijevozno sredstvo ........... ................ ............ ..... ... .......... 47 2.3.1.4. Vrste putovanja s obzirom na odnos prema centralnom

poslovnom prostoru ......... ... ............................................................ 48 2.3.1.5. Vrste putovanja s obzirom na velike generatore i atraktore

prometne potražnje .......... .... ....... .... ............................................... 49 2.3.1.6. Vrste i raspodjela putovanja s obzirom na duljinu puta i trajanje

putovanja .......... ............... ............... ................ .... .......... .... ......... .. ... 50 2.3.1.7. Vrste i raspodjela putovanja po različitim vremenskim

jedinicama ........ ...... ....... ... ..... .... ......... ............ ..... ..... ........ ..... ......... 50 2.3.2. Prometna potražnja .. ... .......... ................. ........... ................................... 50

2.3.2.1. Metodološki pristup u analizi i predviđanju prometne potražnje .... .. 52 2.3.2.1.1. Agregatni modeli ... ....... .......... .... ................... ...... ..... .... .... 54 2.3.2.1.2. Dezagregatni mooeli ... ... ..................... .... ...... .... ... ............ 56

2.3.2.2. Analiza postojeće prometne potražnje ........................ ................. ... 57 2.3.2.3. Predviđanje prometne potražnje .. .............. ..... .................. ... .......... . 59

2.3. 2. 3.1.lzvori~no-odredi~na matrica ................ ........... ...... ............ 59

2.3.2.3.2. Predviđanje stanovništva .................................................. 61 2.3.2.3.3. Predviđanje društveno~ekonomskog razvoja .... ............... . 63 2.3.2.3.4. Predviđanje namjene prostora .......................................... 64 2.3.2.3.5. Predviđanje stupnja motorizacije ........ , ............................. 64

2.3.3. Prometna ponuda ......... ... .................................................................. ... 66 2.3.3.1. Podjela prometne ponude ........... ....... .... ......................................... 67 2.3.3.2. Osnovne tendencije u razvoju prijevozne ponude na gradskom

prostoru ...... ........................ ... ... ..................................................... 70 3. ANALIZA PROSTORNO-PROMETNIH MODELA .................................................. 73

3.1. O SNOVNE ZNAČAJKE PROSTORNO-PROMETNIH MODELA ........................................ 80 3.1.1. Podaci potrebni za formiranje prostorno-prometnih modela ................. 83 3.1.2. Osnovni korelacijski prostorno-prometni modeli. ................................... 84

3.2. O SNOVNE PRETPOSTAVKE PROMETNOG MODELIRANJA ......................................... 85 3.2.1. Generiranje putovanja ..... ......................................................... .... ..... .... 88

3.2.1.1. Model jednostavne formule ..... ........................................................ 90 3.2.1.2. Kategorijska analiza ............. .............................................. ............ . 90 3.2.1.3. Metoda faktora rasta ............... ......................................... ...... ......... 91 3.2.1.4. Regresijska analiza ........ .. ......... .......... ............................................ 91

3.2.2. Distribucija putovanja ............................................................................ 93 3.2.2.1. Metoda faktora rasta ................. ...................................................... 93 3.2.2.2. Gravitacijska metoda ....... ...... ..... ......... ... ................... .......... ....... .... 94 3.2.2.3. Metoda entropije ...... .................. ........................................... ..... ..... 94

3.2.3. Razdioba putovanja .............................................................................. 96 3.2.3.1. Metoda entropije ............................................................................. 96 3.2.3.2. Krivulja razdvajanja ......................................................................... 97 3.2.3.3. Logit model ..................................................................................... 97 3.2.3.4. Metoda elastičnosti ......................................................................... 98

3.2.4. Pripisivanje putovanja ........................................................................... 99 3.2.4.1. Metoda .sve ili ništaU ..................................................................... 1 OO 3.2.4.2. Metoda proporcionalnog pripisivanja putovanja ... .......... ........... .... 100 3.2.4.3. Metoda uravnoteženog pripisivanja putovanja .............................. 100 3.2.4.4. Stohastička metoda .... ................... ........................ ................... .... 101

3.2.5. Ukupni troškovi putovanja .............................................. .......... ... ........ 101 3.3. RAziNE PROSTORNO-PROMETNIH MODELA ................................................ ... .... .. 103

3.3.1. Prometna studija kategorije I - kratkoročni program ........................ .... 104 3.3.2. Prometna studija kategorije II - srednjoročni program ......................... 104 3.3.3. Prometna studija kategorije III - dugoročna vizija razvoja

prometnog sustava ............................................................................. 104 3.4. PROMET I PROMETNA INFRASTRUKTURA U PROSTORNO-PLANSKOJ

DOKUMENTACiJI .............................................................................................. . 106 3.4.1. Studijska i idejna ~ešenja prometne infrastrukture u prostornim

planovima ......................... ...... ........ .. .................................................. 107 3.4.2. Idejni projekti prometne infrastrukture u prostornim planovima ........... 108

4. PLANIRANJE URBANIH STRUKTURA S GLEDISTA PROMETA ....................... 109 4.1. MEĐUODNOS URBANISTiČKOG I PROMETNOG PLANIRANJA ................................... 109

4.1.1. Elementi urbane strukture ................................................................... 113 4.1.2. Razvoj prostorne strukture grada ........................................................ 116 4.1.3. Međuodnos prometa i urbane strukture .............................................. 119

4.1.3.1. Urbani razvoj tipa I ~ Kompletno motorizirana mreža ....... .............. 120 4.1.3.2. Urbani razvoj tipa 11- Slabi centar ....... .. ....................................... 120 4.1.3.3. Urbani razvoj tipa 111- Jaki centar ........ ......................................... 120 4.1.3.4. Urbani razvoj tipa IV i V - Prometno ogran ičenje i niski troškovi ... 120

4 .2 . ULOGA PROMETA U PLANIRANJU GRADA ............................................. ............... 122 4 .2 .1. Raščlanjivanje grada s gledišta prometa ........ .................. ................. . 123

4.2.1.1. Karakteristike i određivanje elemenata koji određuje prometnu zonu ........ .... ...... ....................................... .................... ...... ... 125

4.2.1.2. Karakteristike i određivanje elemenata koji određuju prometne pravce ........ .... ...... ...... ...................... ........ ........... ... .. .............. 126

4.2.2. Prostorna struktura kao čimbenik određenja prometne potražnje ....... 128 4.2.2.1. Funkcionalno-prostorna struktura grada ..................... ..... ............. 131 4.2.2.2. Poslovne aktivnosti. ..................... ................................. ...... ...... .... 132 4.2.2.3. Smještaj industrije na gradskom prostoru ....... ......... .............. ..... .. 133 4.2.2.4. Stambene zone ......... .................. ... ................ .... .... ... ...... 0 •• • • • ••• • • • • 134

4 .3 . D INAMIKA URBANOG PROSTORA ... ........... .................................... ... .. .. ...... .... .. .. . 134 4 .3.1 . Modeli namjene prostora u urbanim sredinama ....... ........................... 138

4.3.1.1 . Von Thunen-ov regionalni model namjene prostora ........ ...... ....... 138 4.3.1.2. Burgess-ov koncentrični model namjene prostora ......... ... .... ... ..... 140 4.3.1 .3. Sektorski model namjene prostora ....... ..................... ...... ......... .... 141 4.3.1.4. Hibridni model namjene prostora .... .................. .... ........................ 142

4.3.2. Osnove prostorne ekonomije .............................................................. 143 5 . VREDNOVANJE I OPTIMIZACIJA PROSTORNO-PROMETNIH RJESENJA ..... 145

5 .1. IZRADA, VREDNOVANJE I OPTIMIZACIJA INTEGRALNE PROSTORNO-PROMETNE STUDIJE ......................................... .......... .................. ................................. .... 146 5 .1 .1. Funkcionalno vrednovanje prostorno-prometnih ~ešenja .......... ......... 149

5.1.1.1. Izrada varijanti prostorno-prometnih rješenja ... ..... ..... ......... ........ .. 149 5.1.1.2. Testiranje prostorno-prometnih rješenja ....................... .... .. .......... 151

5.1.2. Ekonomsko vrednovanje prostorno-prometnih rješenja .... ...... ...... ... .. . 153 5.1.3. Kompleksno vrednovanje prostorno-prometnih rješenja ..................... 155

5 .2 . TEORIJSKE DETERMINANTE I KRITERIJI VREDNOVANJA PROSTORNO-PROMETNIH RJESENJA .................................................................... ................................... 156 5.2 .1. Opčenito o višekriterijskoj analizi. ..................... ... ..... ....... ................... 157 5.2 .2 . Temeljni principi višekriterijske analize .............. .. .. ............. ................ 158

5.2.2.1. 1. etapa višekriterijske analize - postavljanje zadatka ........... ... .... 163 5.2.2.2. 2. etapa višekriterijske analize - prethodni odabir skupa realnih

i provedivih ~ešenja ......... ...... ... . ........ .... .................. ...... ........... .. 163 5.2.2.3. 3. etapa višekriterijske analize - višekriterijsko rangiranje ............ 164 5.2.2.4. 4. etapa višekriterijske analize - analiza, vrednovanje i

predlaganje rješenja ........ ....... ..... ... ....................... ....................... 164 5 .2 .3 . Metodologije procjene važnosti kriterija ............ ..... ......... .................... 164

5.2.3.1. Rangiranje vrijednosti kriterija ............. .......... ..................... ...... ..... 166 5.2.3.2. Ocjenjivanje vrijednosti kriterija .................... ............... ... . ..... 166 5.2.3.3. Usporedba kriterija po parovima ......... ........... ... ....................... ..... 166 5.2.3.4. SWOT analiza ........................... ....................... ....................... ..... 166 5 .2.3. 5. Delphi metoda ... ....... .................... ... ... ....... ...... ............................. 167 5.2.3.6. Projektno planiranje orijentirano prema cilju-GOPP .................. ... . 168

5 .3 . UTVRĐiVANJE I OBJEKTIVIZACIJA KRITERIJA VREDNOVANJA PROSTORNO-PROMETNIH RJESENJA .... .. ........... ..... ..... .... ...................... .. .................. .... ..... ... 169 5.3.1. Eliminacijski kriteriji vrednovanja prostorno-prometnih rješenja .......... 173 5.3 .2. Usporedni kriteriji vrednovanja prostorno-prometnih rješenja ............. 174

5.3.2.1. Prometno-tehnički kr.erij ... ........ ... ..... ...... ... .......... ................ ...... .. 175 5.3.2.2. Kriterij propusne moći ... ....... ............ ................. ............................ 175 5.3.2.3. Kriterij etapne izvodivosti ......... ... ............... ..... ... ........................... 176 5.3.2.4. Kriterij ekološke prihvatljivosti .. .. ........ ..................... .......... ............ 177 5.3.2.5. Kriterij prostorno prihvatljivog oblikovanja ....... ... ..... ... ................. .. 178 5.3.2.6. Kriterij prometne sigurnosti ........ .. ..... .. .. ... .. .. .................. .... ....... .... 179

5.3.2.7. Geološko-seizmološki kriterij ................. ............. ....... .............. .... .. 180 5.3.2.8. Kriterij energetske učinkovitosti ............. ............................... .... ... .. 180 5.3.2.9. Kriterij poštivanja međunarodnih standarda ...... ..... ....................... 180 53210K 't " . t " I " . .. . rl erlJ razvojnog po enclJa a regiJe ... .......... .. ......... ......... ............... 181 5.3.2.11 . Kriterij racionalnosti. ..................... .................. ................. .... .......... 181

5.3.3. Pokazatelji vrednovanja kriterija za ocjenu prostorno-prometnih rješenja .............. ................ ...... .. ............................. ..... .......... ......... 181

6. PRIJEDLOG PROSTORNO-PROMETNOG MODELA URBANISTiČKOG PLANIRANJA PRIMORSKO-GORANSKE ŽUPANIJE ................ .. ....................... 183 6 .1. PROSTORNO-PLANSKA DOKUMENTACIJA U FUNKCIJI URBANISTICKOG

PLANIRANJA ........................................................................ .. .......... ............... 187 6 .1.1. Osnovne zakonske smjernice za izradu prostorno-planske

dokumentacije ................... .. ... ... .. ................................. ....................... 191 6.1.2. Dokumenti prostornog uređenja .. ............ .................. .. .. .. .................... 192

6 .2 . PROMETNO PLANIRANJE U PROSTORNO-PLANSKOJ DOKUMENTACIJI PRIMORSKO-GORANSKE ŽUPANIJE ... ............. ......................... .......................... 198 6 .2 .1. Dosadašnja iskustva u izradi prostorno-prometnih analiza na

području Primorsko-goranske županije ............................................... 198 6.2.2. Prostorni plan Primorsko-goranske županije .......................... .... ........ 203 6.2.3. Prostorni planovi područja posebnih obilježja na području

Primorsko-goranske županije ............. .. ............. ................... ..... ......... 204 6.2.4. Prostorni planovi uređenja općine/grada na području Primorsko-

goranske županije ...... .... .......................... ... .............. ............ .............. 204 6.2.5. Provedbena prostorno-planska dokumentacija na području

Primorsko-goranske županije ................................ .. ... ........................ 205 6.3 . PROSTORNO-PROMETNI MODEL PRIMORSKO-GORANSKE ŽUPANIJE .. .................... 205

6.3.1. Međuodnos prostornog i prometnog planiranja ...... .. .. .. ................ .. .. ... 209 6.3.1.1. Razg raničenja prostora u dokumentima prostornog uređenja ....... 210 6.3.1.2. Prostorno - prometna interakcija ....... .......... ....... .......................... 214 6.3.1.3. Primjena zemljopisno informacijskog sustava u postupku

integralnog prostorno-prometnog planiranja .............. ................ .... 219 6.3.2. Metodološki pristup izradi Prostorno i prometne integralne studije

Primorsko-goranske županije i Grada Rijeke ...................................... 222 6.3.2.1. Metodološki pristup izradi Prometne studije Primorsko-

goranske županije i Grada Rijeke ... ............. .................. . .... ....... .. 224 6.3.2.1.1. Metodološke osnove prometne analize za potrebe

izrade prostorno i prometne integralne studije ................ 226 6.3.2. 1.2. Metodološke osnove prikupljanja i obrade dostupnih

podataka i dokumentacije za potrebe izrade prostorno i prometne integralne studije ... .. ...... ........... ..................... 232

6.3.2. 1.3. Projekcija prometne potratnje ..... ...................... .......... ... 237 6.3.2.1.4. Metodološke osnove podjele prostora na prometne

zone ..... ............................. ...... ......... .... ....................... ... 240 6.3.2.1.5. Prometno modeliranje ............. ...... .. ............... .. ... ........... 241

6.3.2.2. Metodološki pristup izradi Prostorno-tehničke studije Primorsko-goranske županije i Grada Rijeke ............... ... ...... ........ 245

6.3.2.3. Metodološki pristup izradi Prethodne studije opravdanosti studije Primorsko-goranske županije i Grada Rijeke .. ........ .......... 248

6.4. ANALIZA REZULTATA ISTRAŽiVANJA ......... ................................. ... . ..................... 253 7. ZAKLJUČAK ......... ......................... ..... ........................................................... ....... 257 LITERATURA ........ ......... .. .. .. ..................... ..... .. ..... ... ................................................... 265 POPIS SHEMA. ... ...... ..... ............. .... .......... ............... ... .. .............................................. 287

POPIS TABLICA ....... ................. ........... ................ ............................................ ......... 289 POPIS GRAFIKONA ................................................................................................... 289 PRILOG 1: Dopis jedinicama lokalne samouprave vezano za izradu prostorno-

prometnih studija ............................ ............................................. ....... .... .. 290 PRILOG 2: Popis pitanja u provedenom anketnom ispitivanju .................... .. .. ...... .... .. 291 PRILOG 3: Popis sudionika u anketnom ispitivanju ...... .............................................. 292 PRILOG 4: Pregled postupka izrade prostornog plana .... ..... ...................... ........ ........ 294 PRILOG 5: Tablični pregled stupnja motorizacije u Europi i u svijetu .......................... 295 PRILOG 6: Hijerarhijski niz prostornih i urbanističkih planova i tematski sadržaj

procesa planiranja i projektiranja prometnica ........................................... 296 PRILOG 7: Prikaz oznaka pojedinih prostornih područja u dokumentaciji

prostornog uređenja ovisno o razini razrade ............... ............ ................. 297 PRILOG 8: Teoretski i empirijski međuodnos prostora i prometa.. .... . ..... ............ 298

SAžETAK

Razvijeni prometni sustav podloga je gospodarskog, demografskog, turističkog i svakog drugog napretka. Uvjeti njegova razvoja determinirani su intenzivnim promjenama u tehničkom , tehnološkom, organizacijskom i ekonomskom stratumu, posebice u primjeni novih rješenja i povećanja učinkovitosti cjelokupnog prometnog sustava. Naglo povećanje stupnja motorizacije te relativno mala sredstva koja se ulažu u racionalno unapređenje planiranja, projektiranja, gradnje i osuvremenjivanja prometne infrastrukture, doveli su do značajnih poteškoća u kvalitetnom zadovoljenju prometne potražnje. To je osobito vidljivo u implementaciji prometnih ~ešenja koja nisu dovoljno stručno i znanstveno istražena te s tim u vezi niti adekvatna prostoru u kojem se nalaze. Kvalitetnim se dimenzioniranjem prometne infrastrukture, uz ekonomsku korist koja je u svakom slučaju pozitivna, izbjegavaju i oni negativni čimbenici kao što su obezvređivanje vrijednih resursa i prostora, sociološki problemi te uništavanje okoliša i kulturnih dobara općenito. I ovdje je, kao i u svim ostalim segmentima, potrebno pronaći pravu ravnotežu i prilagoditi se zahtjevima prostora.

Kako bi se sve ove nepoželjne pojave u prometu što više ublažile, uz nužnost zadovoljenja zahtijeva za mobilnost ljudi i dobara te oSiguranje optimalnog kapaciteta i propusnosti prometne mreže, neovisno o modu prometa, potrebno je izvršiti sustavna prometna i prostorno-prometna istraživanja. Potom, temeljem njihovih rezultata, planirati kvalitetnu prometnu infrastrukturu zadovoljavajućih kapaciteta i tehničkih karakteristika. Osnovni cilj razvoja prometnog sustava je trajno usklađivanje odnosa prometne ponude i potražnje u prometnom sustavu kao cjelini , na razini grada, županije, regije, pa i Republike Hrvatske, i to zadovoljavanjem unutarnjeg, izvorno-ciljnog i tranzitnog prometa roba i putnika .

Dosadašnja iskustva pokazuju da se sustavni pristup planiranja prometa , kroz prethodno izrađivanje prometnih strategija i studija kao podloga za izradu prostornih planova (svih razina), vrlo rijetko koristi . U prostornim planovima se definiraju prometna rješenja koja nisu dovoljno stručno obrađena, a u provedbi predstavljaju značajno ograničenje kasnijeg uravnoteženog prometnog i gospodarskog razvoja. Upravo iz tog razloga se ovim doktorskim radom određuju osnovne odrednice za izradu prometnih strategija i studija te inicira sustavan pogled mogućnosti rješenja prometnog, ali i općeg gospodarskog, razvojnog problema. Dan je osvrt na osnovne odrednice prostorno­prometnog planiranja , kao preduvjeta za izradu prostorno-planske dokumentacije. Naglašena je potreba izrade prometnih strategija i studija , kao osnove za izradu prostornih planova višeg reda (prostornog plana države, prostornih planova županija, prostornih planova područja posebnih obilježja te prostornih planova uređenja

općina/gradova) . Projektno planiranje, kao osnova za izradu planova nižeg reda (generalnih urbanističkih planova, urbanističkih i detaljnih planova uređenja) , analizira se samo načelno.

Temeljem znanstvenog istraživanja provedenog u ovoj disertaciji ukazano je na ozbiljnost problema. Pokazano je kako se iskustva vezana uz prostorno-prometne integralne studije reflektiraju u životu i ~ešavaju u praksi te je, na osnovu toga, moguće i potrebno pokrenuti znanstvenu diskusiju koja će biti podloga daljnjeg znanstvenog i stručnog usavršavanja u segmentu prometnog planiranja te moguća podloga za donošenje adekvatnih zakonskih i podzakonskih akata, kojima će se i propisati obveza izrade istih . Upravo činjenica da problem sustavnog prometnog planiranja nije, u

teoretskom j praktičnom smislu, kontinuirano obrađivan, uzrokuje i problem u realizaciji izgradnje kvalitetne prometne mreže.

Provedeno istraživanje ima za svrhu utvrdivanje znanstvenih činjenica temeljem kojih će se postaviti adekvatni konceptualni prostorno-prometni model. Kao čimbenik razvoja cjelokupnog prometnog sustava model kvalitetnog prostorno-prometnog planiranja pri izradi prostorno-prometnih studija određenog područja predstavlja temelj za izradu strateške prostorno-planske dokumentacije. On ima inicijalnu ulogu i preduvjet je za gradnju prometne infrastrukture pa i normalnog funkcioniranja prometnog sustava, u prilikama značajnog povećanja broja vozila i izražene pod kapacitiranosti prometnica, što se osobito očituje na prometnoj mreži urbanih središta . Budući da su rezultati istraživanja primjenjivi u praksi i mogu predstavljati putokaz za rješenje prometnih problema, svrha je istraŽivanja, svakako, i primjena rezultata u praksi , što će , s obzirom na sveprisutan problem prometne preopterećenosti urbanih središta, biti od velike vrijednosti.

Rezultati istraživanja znanstveno i metodološki utemeljeno dokazuju isplativost sustavnog prometnog planiranja te potrebu za izradom prostorno-prometnih integralnih studija što je podloga za izradu strateške prostorno-planske dokumentaCije. Relevantnim spoznajama o primjeni modela prostorno-prometnog urbanističkog planiranja, kroz izradu Prostomo i prometno integralne studije Primorsko-goranske županije i Grada Rijeke te njenu implementaciju u Izmjene i dopune Prostomog plana Primorsko-goranske županije, dokazana je efikasnost i kvaliteta predloženog konceptualnog modela te potreba za njihovom implementacijom u stratešku prostorno­plansku dokumentaciju svih razina, na čitavom području Republike Hrvatske.

,

SUMMARY

A developed transport system is the foundation of economic, demographic, touristic and all other progress. Terms of its development are determined by the intensive changes in the technical, technological, organizational and economic strata, especially in the implementation of new solutions and increasing the efficiency of the entire transport system. A sudden increase in the degree of motorization and the relatively small funds which are invested in the improvement of rational planning, designing, construction and modernization of transport infrastructure, have led to significant difficulties in quality fulfilling traffic demand. This is particularly evident in the implementation of transport solutions that are not sufficiently competent and sCien@cally researched , also they don 't have adequate position in the space where they are located. With quality dimensioning of transport infrastructure and economic benefit, that is in any case positive, they are avoiding negative factors such as devalualion of valuable resources and space, social problems, environmental degradation and cultural assets in general. Here, as in all other segments, it is necessary to find the right balance and assimilate to the demands of space.

To reduce all these undesirable phenomena in traffic, with the necessity of meeting demands for mobility of people and goods, and to ensure optimal capacity and penetration of traffic network, regardless of mode of transport, it is necessary to implement systematic transport and land use-transport research. Afterwards, based on their results, to plan optimal transport infrastructure with satisfying capacity and technical characteristics. The main objective of developing the transport system is the permanent synchronization of the relationship of transport demand and supply in the transport system as a whole, on the level of city, county, region , or national level, and satisfaction of the internal, original-larget and transit transport of goods and passengers.

Past experience shows that a systematic approach to transport planning , through previously created strategies and studies as a basis for the preparation of regional spatial plans (all levels) , was very rarely used. In strategically spatial plans, transport solutions are defined that are not adequately professionally elaborated, and when implemented present a significant limitation for later balance in traffic and economic development. For these reasons this thesis determines the basic guidelines for development of transport strategies and studies and it initiates a systematic view of potential solutions for transport, as well as general economic, developmental problems. lt also refers to the basic aspects of space-transportation planning as a precondition for the creating of regional planning documents. The Thesis emphasizes the need for development of transport strategies and studies, as a basis for making strategically spatial plans (the spatial plan of the state, county spatial plans, spatial plans for areas with special characteristics and spatial plans of municipalities). Project planning, as a basis for making plans for lower-order (general urban plans, zoning and detailed development plans), is analyzed only basically.

Based on scientific conducted research this dissertation indicates to the seriousness of the problem. It is shown how experience related to the space-integrated traffic study are reflected in life and how they are resolved in practice, on the basis that it is possible and necessary to start a scientific discussion that will be the foundation for further research and training in the area of transport planning. It may also be a possible basis for making adequate laws and regulations, which will also regulate the obligations

of creating them. The very fact that the problem of transport planning is not systematic, in a theoretical and practical sense, continuous analysis causes a problem in the construction of high-quality transport network.

The purpose of the study is to determine the scientific facts as a base on which to set up an adequate conceptual land use-transport model. As a factor in the development of the entire transport system the model of quality land use-transportation planning, in the preparation of spatially-specific traffic study area, represents a base for strategic spatial planning documents. It has an initial role, and is a prerequisite for the construction of transport infrastructure and the normal functioning of the transport system, even under conditions where there is a significant increase in the number of vehicles but inadequate road capacity, especially evident in the transport network of urban centers. Since the research results are applicable in practice and could represent guidelines for a solution to traffic problems, the purpose of research by all means is applying the results in practice, relating to problems of traffic overload in urban centers, would be of great value.

The results of scientific research methodology prove cost-effectiveness of systematic, transport planning and the need for creating space-integrated transport studies as a basis for making strategic, spatial planning documents. Relevant knowledge about the application of spatial models of urban transport planning , through the creation of regional transportation and integrated study of Primorsko-goranska County and the City of Rijeka and its implementation in the amendments to the Spatial Plan of Primorsko-goranska County, demonstrated the efficiency and quality of the proposed conceptual model and the need for their implementation in strategic, spatial planning documents at all levels.