7/30/2019 Int - Revitalizacija

1/5

1.Revitalizacija (rehabilitacija,regeneracija) Termin revitalizacija se koristi za kulturno-istorijske spomenike kod kojih se reavaju problemi njihove funkcije u savremenimuslovima;Osnovni ciljevi revitalizacije:(hotel srpska kruna-biblioteka)1.Ouvanje pojedinanih graevina,prostornih celina i ambijenata iz proslosti

ukljuivanjem u savremene funkcije da bi se postigla fizika zatita i aktivna uloganaslea u kulturnom razvoju drutva;2.Obezbeenje potrebnih higijenskih i zdravstvenih uslova za korienje istorijskihzgrada i ambijenta. obezbediti korienje u skladu sa savremenim standardima ipotrebama.(hotel grka kraljica najstarijih hotela u bgu,hotel moskva iz 20v)3. Preureenje starih zgrada i istorijskih ambijenta za stare ili nove namene,u granicama ina nain koji e obezbediti ouvanje njihove autentine prirode, osnovnog karaktera,znaaja i spomenikih vrednosti(kua C.Rajovia-pedagoki muzej);Atinskapovelja:preporuuje da se zadri kad god je mogue upotreba spomenika koja osiguravanjegov ivotni kontinuitet, a da pritom savremena namena bude takva da potuje istorijskii umetniki karakter.

Osnovna naela revitalizacije: (revital. Despotove kule bg. Tvrdjave u funkcijiopservatorije,revital.stara vodenica u zajearu- sada restoran)utvrena su premaarhitektonskim delima najvee vrednosti- spomenika kulture izuzetnog znacaja.ezdesetih prihvaeno je naelo da je za odravanje zatiene graevine najvanije njenoukljuivanje u savremeni zivot. Adaptacije se vre u svrhe identine namene ilisavremene namene koja je slina prvobitnoj.Tei se da se nova namena ne naruavaorgansku celinu graevine.1.Naelo kontinuiteta funkcije:(gradska kua orijent.tipa -kafana kod ?, antikopozorite panija):podrazumeva da se stare graevine ili celine ukljuuju u savremenizivot. nije obavezno odravanje prvobitne funkcije;Ukoliko zadravanje prvobitnenamene moe dovesti do naruavanja spomenikih vrednosti graevine ili prostora bolje

je da dobiju novu namenu. Arheoloki i srednjovekovni lokaliteti i kompleksi uruevinama ukljuuju se u savremeni ivot kroz spomeniku prezentaciju kao kulturnoistorijski spomenik ili ambijent- arheol.park; da bi se to ostvarilo kod sruenih spom.sepreduzimaju delimini restaurat.radovi.naputena naselja-turistiku namenu (sv.Stefan-hotelski Kompleks).2.Naelo odgovarajue funkcije: Nova namena se mora odrediti prema prostornimkapacitetima i mogunostima istorijske graevine ili prostora-kod njih je prostornaorganizacija proizala iz funkcije i tehnikih karakteristika odreenog vremena. (zgrade ubudimu, gradske kue iz 19v boieva kua, danas pozorini muzej) neophodan je etickiodnos prema kulturnim dobrima-nova namena ne sme da degradira spomenik kulture uetikom smislu. (peuj stara damija-crkvu.)3. Naelo tehniko higijenske asanacije istorijskih objekata i ambijenata:Asanacija-rad na poboljanju zdravlja,obezbeenje zdravih uslova ivota u nekoj zgradi/prostoru,obezbeenje osunanja i osvetljenja, provetravanja, saniranje vlage , podzemnih voda isl.Loe stanje zgrada-ljudi ih naputaju.Radi poboljanja insolacije i provetravanja rue sedelovi starih naselja- to nije dobro jer se menja prostorna matrica starih naselja(projekatobnove zgrada u delu dunavske ulice u N.Sadu)4. Naelo ouvanja autentinosti spomenika i njegovih spomenikih svojstava:jednood najznaajnjih principa zatite kulturnih dobara.Osnovna vrednost graevine je njena

7/30/2019 Int - Revitalizacija

2/5

originalnost, autentini izgled, i prvobitna prostorna organizacija,konstrukcija,materijali.Kod savremene adaptacije intervencije moraju biti svedene naminimum-nune intervencije.(kua ure jak-skadarska).- Obim dozvoljenih promena kod unutranje dispozicije prostora uslovljen je znaajemkulturnog dobra i njegovim spomenikim vrednostima.

- Kod kultur.dobara izuzetnog znaaja i vrednosti,i kod graevina znaajnih zatumaenje razvoja arhitekture ne smeju se vriti promene unutranje prostorneorganizacije.(amam u sava mali-deo nekadanjeg dvorca kneza miloa, danas deorestorana).Promena unutranjeg rasporeda prostorija moe se prihvatiti onda kada sezgrade uvaju samo kao delovi zatienih prostornih celina-imaju samo ambijentalnevrednosti; i pored toga menjanje unuranje prostorne organizacije i zadravanje samospoljanjeg izgleda u suprotnosti je sa osnovnim naelima zatite revitalizacije.(dispozicija prostorija knez mihajlova,stara robna kuca mitic).Fasadizam: ouvanje samo proelja gradjevine(fasada zion cooperative mercantileinstitution)Problemi kod revitalizacije istorijskih delova grad:(peuj):esto su prenaseljeni,

ruinirani sa nepovoljnim higijenskim uslovima sa loom komunalnom infrastrukturom,satetnim uticajem saobraaja. Preporuuje se da se smanji br.stanovnika i da se uskladinjihov br.sa kapacitetom prostora-gustinom i visinom. Adaptacija istor.stamb.gra.jeneophodna da bi se uskladile sa savremenim standardima i zivotnim potrebama.Problemsavremene namene kod revitalizacije istorijskih graevina:preovladao je stav daspomenicima kulture ne treba dati funkcije koje su u suprotnosti sa njihovim prostornomstrukturom i kapacitetima. Postoji problem vraanja izvornih funkcija. Postoje gra.kojesu zadrale prvobitnu namenu,ali ne zadovoljavaju savremene standarde I norme.Njihovufunkciju treba prilagoditi savremenim uslovima(abljak crnojevia naSkadarskomjezeru).

Mogunosti revitalizacicje graditeljskog nasledja spomenici kulture u savremenimuslovima mogu dobiti: stalne i povremene funkcije.Stalne funkcije:spomenici u okviru aktivnih celina i ivih naselja(manakova kua,kulturna namena-izlobe, prezentacija, spomenika prezentacija-enterijera orijentalnekue);Povremene funkcije dobijaju spomenici van naseljenih mesta-slue za odravanjekulturnih i tradicionalnih manifestacija. Pojedine manifestcije su vezane za mesto, zaodreenu linost ili dogaaj-vukov sabor, mokranjevi dani u negotinu

Posebno je prisutna preobimna izgradnja novih objekata i sadrzaja u okviru zasticenjihprostora. ponekad istorijski prostor ne moze da primi veliki br.novih sadraja (probleminfrastrukture, prostornih kapaciteta) beogradska tvrava-sportski tereni i sadraji,ugostiteljstvo,zoo vrt;

Posebno znaajnu funkciju spomenici kulture imaju u okviru turistike ponude nekogmesta ili zemlje- korienje spomenika u turistike svrhe moze biti povremenog ilistalnog karaktera(stari grad budva);Pozitivna strana-ekonomska dobit, oivljavanjespomenika.vraanje stanovnitva i privredne namene-ugostiteljstvo i trgovina-svetiStefan,budva;Negativno - neodgovarajui novi objekti, neadekvatno korienje

7/30/2019 Int - Revitalizacija

3/5

prostora,izgradnja vikend naselja u neposrednoj blizini spomenika i sl.Manastir djurdjevistupovi, sopoani, deani;Venecijanska povelja-Treba voditi rauna o okolini spomenika.Treba sauvati tradicionalni okvir i treba zabraniti svako novo graenje, ruenje ilipreureenje koje bi moglo da narui odnose volumena ili boja;Problem je i izmestanja savremenog saobracaja koji degradira spomenike kulture i celine;

(kosaniev venac, donji grad Bg tv, golubac);Problem ouvanja autentinosti koddoradnji i adaptacija istoriskih graevina za iste ili nove namene;pozorite u Suboticimora se potovati autentina arh, integritet i karakter gra.Kod spomenika kulture primarana je njihova kulturno istorijska funkc(dositejevlicej,konak kneginje ljubice,konak kneza miloa,boieva kua,kua cvetka rajovia-pedagoki muzej).-Jedan od najeih oblika njihove revitalizacije je-prezentacijakulturne,estetske i istorijske vrednosti spomenika culture; vana je edukativna vrednostspom.kulture;

Spomenika prezentacija moe da bude jedina savremena funkcija kodspomenika kulture(Viminacijum): najee prisutno kod spomenika izuzetnog i velikogznaaja, arheolokih spomenika ili bilo kojih zatienih graevina u ruevinama;

Kod spomenika kulture ija je funkcija prevaziena;seoske kue-Sirogojno,vodenice,radionice zanata:prisutna je muzeoloka prezentacija alata,predmeta,nametaja; Kue znaajnih linosti-postaju memorijalni muzeji(kua Jovana Cvijia Bg),Legati-prezentacija ambijenata u kojoj s su ivele znaajne linosti,koji su svoje kueostavili kao zadubinu-izlae se nametaj,rukopisi,slike,zbirke;Spomenika i muzejskaprezentacija se ponekad i kombinuju sa savremenim sadrajima-izlobe,povremenemanifestacije,prodajne galerije ili ugostitelj.-to ponekad ima negativne efekte naspomenike kult.(Konak Knjeginje Ljubice);

Mogunosti revitaliz.arhitekt.-arheolokih celina-utvreni gradovi(bg tvrava):njihovaosnovna funkcija je kulturno-istorijska prezentacija kao spomenika kulture, prezentacija

se moe povezati sa drugim funkcijama, povremenog ili stalnog karaktera-turistikom,kulturnom,edukativnom...; Radi revitalizacije arh-arheolokih celinaneophodna je izgradnja novih savremenih sadraja:

1.moraju imati funkciju usklaenu sa karakteristikama celine i spomenikomprezentacijom;

2.novi sadraji ne smeju da naruavaju prostorne vrednosti spomenika kulture iliceline(bg tvrava);Kod arhitekt-arheolokih celina potrebno je dugotrajno istraivanje itehnika zatita-iz tog razloga oni dugo ostaju zaputeni ili bez savremene namene, estose prostori koriste,a da prethodno nisu preduzete i zavrene sve mere tehnikezatite(Smederevska tvrava);Ukoliko su arhitekt.-arheoloke celine u sklopu savremenihnaselja one dobijaju brojne namene stalnog karaktera-u okviru ureenja parkovskih iliirih rekreativnih prostora.Kod njih se ureuju deija igralita,etalita, sportskitereni.Neophodna je izgradnja novih objekata za svlaionice,upravu,ugostiteljstvo i sl.-moe da doe do degradacije ambijenata,ukoliko novi objekti nisu oblikovano i prostornou skladu sa zatienim prostorm(Kalemegdanski park); Veliki broj gradova tvrava jepretrpeo transformaciju radi prilagoavanja za borbu artiljerijskim orujem-kod njihpostoji problem prezentacije razliitih faza istorijskog razvoja; Tvrave:Najboljemogunosti revitalizacije imaju utvrenja u okviru savremenih naselja,ureuju se kaoistorijski ambijenti, objekti dobijaju savremene namene(Nika tvr,Bg tvr),ukoliko su

7/30/2019 Int - Revitalizacija

4/5

delovi utvrenja u veoj meri ouvani,kao kod Petrovaradinske tvr,vee su mogunostirevitalizacije-restorani,izlobeni prostori, kasarne,ateljei,ugostiteljstvo,hotelski smetaj;Ponekad negativan efekat zbog preteranog i masovnog korienja; Kombinovanaprezentacija ostataka arhitekture sa novim kulturnim sadrajima-zidine i kule slue kaoetalita i vidikovci(Smederevska tvr); Ukoliko su stara utvrenja izvan naselja-ona

mogu da dobiju samo funkcije privremenog karaktera-kulturne manifestacije,priredbe(abljak Crnojevia);

1.Problem:elja za korienjem spomenika kulture obino vea od uslova za kvalitetnuspomeniku prezentaciju-naruavaju se vrednosti spomenika(Budva);2.Problem:srednjovekovni gradovi tvrave,utvrenja,i dr vojni objekti po pravilu izgubilisvoju prvobitnu funkciju:ouvani su samo kao arheoloke celine ili su u veoj merisauvani,ali su u loem stanju; mali broj je arheoloki istraen i zatien; obino je kodnjih primenjena nepotpuna prezentacija-obnovljena su samo utvrenja,dok su dvorane idruge graevine u ruevinama(Smederevska tvr,Magli,Golubac),ukoliko su vannaselja, potrebno je veliko ulaganje u saobraaj i infrastrukturu;

Antiki spomenici su pogodan okvir kulturnim manifestacijama:odeon ispod Akropolja uAtini,Petra u Jordanu,Karakaline terme u Rimu,Amf.u Veroni i Puli;izgrauju se novegraevine ili se adaptiraju i ureuju delovi postojeih graevina lapidarijum -muzejsmetaj pokretnih predmeta(Gamzigrad- kula);Arheoloka nalazita:(Arheoloki park-Akvinkum kod Budimpete) najee se ureuju kao arheoloki parkovi u ciljurevitalizacije i prezentacije;

Revitalizacija spomenika sakralne arh i manastirskih celina: verske graevinese danas uglavnom koriste sa nepromenjenom namenom; Mea se kulturna i turistikanamena sa sakralnom-spomenika prezentacija mora da se uskladi sa ivotom monaha;Pojedini sakralni objekti su izgubili funkciju-ureuju se kao koncetrne ili izlobene

dvorane(sv.Donat u Zadru,Vasilije blaeni u Moskvi) ili nauno-edukativni centri;Postojeprimeri(uglavnom na zapadu)adaptacije sakralnih gra.za utilitarne funkcije-internati,robne kue,stambenu namenu;Dolazi do promene unutranjeg prostornog sklopai spoljanje arhitekture-mogue samo kod graevina koje nemaju znaajnearh.vrednosti(primer iz Engleske-seoska crkva adaptirana u internat); Manastiri u Srbiji:Pojedini manastiri su izgubili svoju prvobitnu namenu-crkve i ostale gra.su bile uruevinam, pojavila se potreba obnove kao znaajnih duhovnih centara,ali zbog njihoveistorijske,kulturne i arhitekt.vrednosti;Problem je prilagoavanje manastira savremenimstandardima i potrebama-uvoenje savremenih instalacija i prilagoavanje konaka idrugih prostora komfornijem nainu ivota(konak urevi stupovi); U pojedinimmanastirima se grade ili ureuju konaci za posetioce-religiozna, nauna, turistika,edukativna namena (Prohor pinjska kod Vranja);

Graevine javne i drutvene namene: zgrade iz 19 i 20v,gradske venice-nazapadu su graene i u srednjem veku kao sredite gradske uprave-obino su bile urbanedominante,uz katedralnu crkvu (Vienca-sedite gradske uprave 16.v);u vojvoanskimgradovima su to magistrati-u savremenim uslovima se koriste sa istom ili slinom javnomnamenom-reprezentativni karakter; Stari hotel Srpska kruna-biblioteka gradaBeograda:ukoliko su zatene graevine velikog ili izuzetnog znaaja izgubile prvobitnunamenu ili se ona ne moe revitalizovati u savremenim uslovima,dobijaju nove

7/30/2019 Int - Revitalizacija

5/5

odgovarajue namene-muzeji,biblioteke,dvorane;Stambena arh-dvorci, zamkovi, konaci, zgrade-stari feudalni zamkovi su

obino izvan naselja-koriste se za ugostiteljstvo,hotele i rekreativne sadraje(zamakKolding u Danskoj);Dvorci,palate,letnjikovci,vile-pogodni su za hotele i rekreativnesvrhe,za kulturne i naune institucije,esto sadre i muzeoloku prezentaciju-ponekad su

dograeni i novi delovi sa savremenim sadrajima(barokni dvorac u Nemakoj);Konaci iz 19v -prvobitno su imali upravnu i stambenu funkciju,danas se koristekao muzeji-osnovna funkcija je spomenika prezentacija(Konak Kneza Miloa-muzejPrvog srpskog ustanka);

Stambena arh 19 i 20v :osnovna funkcija je spomenika prezentacija,kao legati-omoguava ouvanje spomenikih vrednosti i karakteristika arh;koriste se kao trgovakiili ugostiteljski obj-problem je to se znaajno naruava njihova prvobitna unutranjaorganizacija prostora(kua porodice Vuo na Slaviji, Trgovake kue u KnezMihajlovoj);

Revitalizacija stare seoske arh: izgubila je originalnu namenu,jer ne mogu dazadovolje savremene standarde ivota,obino samo spomenika prezentacija-etno parkovi

(Sirogojno, Ravna kod Knjaevca-arheo-etno park); Revitaliz. obj.utilitarne i privrednenamene: dobijaju ugostiteljske,turistike ili kulturne namene(stari Han u Novom Pazaru-prostor konjunice preureen je za trgovaku funkciju); Revitalizacija industrijskihzgrada:zatieni su kao spomenici tehnike kulture-treba uvati maine i druge elementekoji govore o odreenom istorijskom dobu i tehnolokom razvoju (revitaliz. industrij.kompleksa u muzej 1980,Gunther Domenig);