INSTYTUCJE GOSPODARKI RYNKOWEJ

dr Andrzej Pieczewskiapieczewski@uni.lodz.pl

Konsultacje: wtorki, godz. 18.00-19.30 pok. A 410

Literatura

• Janina Godłów-Legiędź, Współczesna ekonomia. Ku nowemu paradygmatowi, Warszawa 2010

• Instytucje i transformacja, red. Janina Godłów-Legiędź, Toruń 2009

• Maria Lissowska, Instytucje gospodarki rynkowej w Polsce, Warszawa 2008

• Ewa Gruszewska, Instytucje a proces tworzenia kapitału w Polsce, Białystok 2013

• Joseph E. Stiglitz, Ekonomia sektora publicznego, Warszawa 2004

• Teoria wyboru publicznego, red. Jerzy Wilkin, Warszawa 2012

Pytanie …

Dlaczego takie same procesy gospodarowania, przy zastosowaniu takich samych ilości

czynników produkcji przynoszą różniące się (czasami diametralnie) efekty?

… to pytanie ekonomiści zaczęli zadawać stosunkowo niedawno…

„Stara” ekonomia instytucjonalna(T. Veblen, J.R. Commons, W. Mitchell)

Główne postulaty:

- Metody standardowej ekonomii nie wyczerpują rzeczywistości (operuje na wirtualnych bytach).

- Badając kategorie „standardowej ekonomii” widzą je w połączeniu z podmiotami –uczestnikami procesu gospodarowania oraz instytucjami kształtującymi ich zachowania i układem sił.

„Stara” ekonomia instytucjonalna

Założenia:

- Uznanie wpływu instytucji na proces gosp.

- Uznanie, iż same instytucje podlegają zamierzonym i niezamierzonym zmianom

- Uznanie, iż istnieją różne czynniki ewolucji sys. gosp. W tym instytucji (od technologii … po wartości).

System gospodarczy

(P.A. Samuelson, W.D. North)

… układ stosunków i organizacji, który kształtuje prawa i regulacje rządzące działalnością gospodarczą (determinuje: prawa własności, prawa rządzące działalnością gosp., uprawnienia do podejmowania decyzji, bodźce motywujące) … co, jak, dla kogo ma być produkowane.

Systemy gospodarcze

Kto podejmuje decyzje?

Państwo Rynek

Kto jest właścicielem środków produkcji?

Państwo Prywatni wła.

Jakie są bodźce motywacyjne? Kto nagradza?

Państwo Rynek

Systemy gospodarcze

Nie ma na świecie „czystej formy” określonego systemu gospodarczego

KLUCZOWE KWESTIE: własność i kto decyduje

WOLNY FORMY CENTRALNE

RYNEK POŚREDNIE PLANOWANIE

System gospodarczy

(P.A. Samuelson, W.D. North)

… układ stosunków i organizacji, który kształtuje prawa i regulacje rządzące działalnością gospodarczą (determinuje: prawa własności, prawa rządzące działalnością gosp., uprawnienia do podejmowania decyzji, bodźce motywujące) … co, jak, dla kogo ma być produkowane.

Systemy gospodarcze

Kto podejmuje decyzje?

Państwo Rynek

Kto jest właścicielem środków produkcji?

Państwo Prywatni wła.

Jakie są bodźce motywacyjne? Kto nagradza?

Państwo Rynek

Systemy gospodarcze

Nie ma na świecie „czystej formy” określonego systemu gospodarczego

KLUCZOWE KWESTIE: własność i kto decyduje

WOLNY FORMY CENTRALNE

RYNEK POŚREDNIE PLANOWANIE

Czy to pełny obraz systemu gosp.?

NOWA EKONOMIA INSTYTUCJONALNA

GŁÓWNY NURT EKONOMII NOWA EKONOMIA INSTYTUCJONALNA

Co, jak, dla kogo?Wymiar techniczno – naturalny

gospodarowania

Przedstawia otoczenie instytucjonalne procesów

gospodarowania (wym. społeczny)

Produkcja z ograniczonych zasobów, alokacja, wzrost gospodarczy

Próba szerszego ujęcia procesów gospodarowania

Proces gospodarowania zależy od:

Mikroekonomia - polityki,

Makroekonomia - kultury,

Teorie wzrostu gospodarczego - historii

Teoria równowagi ogólnej (!) Znaczenie jakości społecznej kooperacji w procesie gosp.

Szkoły NEI zajmujące się problemami:

• Kosztów transakcji i prawa własności (ekonomia kosztów transakcji, ekonomia praw własności, prawo i ekonomia).

• Efektywności umów i organizacji – w kontekście asymetrii informacji, oportunizmu i ryzyka (teoria agencji i kontraktualna teoria przedsiębiorstwa).

• Rynków politycznych i rozdziału dóbr publicznych (teoria wyboru publicznego, ekonomia konstytucyjna)

• Wpływu ideologii, historii i możliwości poznawczych człowieka (nowa historia gospodarcza, ekonomia ewolucyjna).

• Path dependence (Trajektoria rozwoju)

Czym są instytucje?

Herbert Spencer - … są tym, dzięki czemu dokonuje się przystosowanie niespołecznego z natury człowieka do współdziałania z innymi ludźmi.

Inaczej: stosunki społ., organizacja, rząd, kontrola, regulacja, system nacisków, przymus.

Emile Durkheim

… wszelkie wierzenia i sposoby postępowania ustanowione przez zbiorowość, których funkcją jest utrwalenie grupy przez zapewnienie w niej przewagi sił dośrodkowych nad odśrodkowymi…

Thorstein Veblen

… to w swej istocie dominujące sposoby myślenia uwzględniające warunki społeczne, funkcje jednostki i społeczności…

… to nawyki myślowe, czy sposoby ujmowania zjawisk, które kierują ludzkim życiem…

… są wytworami przeszłości dostosowanymi do współczesnych warunków, dlatego nigdy nie są w całkowitej zgodzie z wymogami teraźniejszości…

John R. Commons

… to zbiorowe działanie oddziałujące na jednostkę, kontrolujące ją, powodujące uwalnianie i ekspansję jej działania…

… obejmuje wszelkie formy, od niezorganizowanego zwyczaju do licznych działających organizacji, takich jak: rodzina, firma, … , państwo.

Douglass North

… to reguły gry społecznej, wynalezione ograniczenia, które kształtują ludzkie interakcje…

… to one określają strukturę bodźców wymiany w sferze politycznej, społecznej i ekonomicznej

… to reguły, powstające spontanicznie lub sformułowane przez władzę, oddziałujące na nasze zachowania w powtarzających się sytuacjach…

Geoffrey M. Hodgson

… to stabilne systemy utrwalonych i społecznie uznanych reguł, które tworzą społeczne interakcje …

… ograniczają i zarazem umożliwiają ludzkie zachowania: język, sys. pieniądza, prawa, przepisy ruchu drogowego, zasady zachowania przy stole, przedsiębiorstwa i wszystkie inne organizacje to … instytucje.

Elinor Ostrom

… to system reguł, które określają, kto ma prawo podejmowania decyzji w danej sferze, jakie działania są dozwolone, a jakie zabronione, jakie działania czy efekty są wymagane.

Avner Grief

… to system czynników społecznych, które leżą u podstaw regularności zachowań.

... .Czynniki tworzące instytucje występują w formie zasad, przekonań i organizacji.

… działają na jednostki jako system i mają charakter egzogeniczny wobec jednostek, na które działają.

Instytucje wg. Socjologów i Ekonomistów

SOCJOLOGIA EKONOMIA (NEI)

Instytucje to wzory zachowań i postrzegania świata narzucone jednostce przez zbiorowość , które zostały utrwalone przez doświadczenie i nabrały cech reguł postępowania.

Instytucje to normy współżycia społecznego pozwalające rozwiązywać konflikty na tle ograniczoności zasobów przyrody oraz ułomności intelektualnej i moralnej człowieka