Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim - IDM...

1ÇËSHTJE TË SIGURISË - 9

Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim

Çështje të sigurisë - 9

2 INSTITUTI PËR DEMOKRACI DHE NDËRMJETËSIM


Nr. 9, vjeshtë 2008

ÇËSHTJE TË SIGURISË

Security Issues

Revistë e përtremuajshme mbi sigurinë

Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim


Bordi botues:

KryetarSotiraq Hroni – Drejtor i Institutit për Demokraci dhe Ndërmjetësim

AnëtarëProf. dr. Dhori Karaj – Dekan i Fakultetit të Shkencave SocialeFranko Egro – Publicist, Kryeredaktor i TV Koha

Ambasador Pëllumb Qazimi Gj. Lt. (rez.)Begator Mane - President i RO-GAT

KonsulentëGeron Kamberi – M.A. në Studime EvropianeArtan Karini – M.A. në Administrim Publik

Ky numër u përgatit ngaErjon AlikajMariola Qesaraku - M.A. në Studime Europiane Bashkëkohore

Ky numër reviste botohet me mbështetjen financiaretë Divizionit të Diplomacisë Publike të NATO-s në Bruksel

dhe Kompania Private e Sigurisë RO-GAT, Tiranë


PËRMBAJTJA

Bernard KouchnerFjala e hapjes në Seminarin BE - NATO ......................... 7

Sally McNamaraFormësimi i Marrëdhënies NATO-BE: Çfarë duhet tëbëjë SHBA-ja? .................................................................. 16

Olli RehnNATO - BE: Një partneritet strategjik .......................... 38

Marco VincenzinoPubliku në Perëndim duhet të blejë në Afganistan- dhe shpejt ....................................................................... 44

Enri Hide (MA)Terrorizmi ndërkombëtar - konceptualizimi dheterminologjia .................................................................... 49

Erjon AlikajKonflikti në Kaukaz 2008: origjina, zhvillimi dhe pasojat .... 65

Gjergji Vurmo & Steven BlockmansAnëtarësimi në BE - koha e duhur për aplikimin eShqipërisë: Një zgjedhje midis presidencës franceze, çekedhe suedeze ....................................................................... 84

Mariola QesarakuShkolla Verore Rajonale për Studime të Sigurisë ............. 107


Mathieu RousselinRruga drejt Komunitetit Euroatlantik: Efektet eMarrëdhënieve BE-NATO mbi Sigurinë e Shqipërisë ....... 111

Brief Summery in English ................................................. 134


Bernard Kouchner

SEMINAR BE - NATOFJALIMI I HAPJES NGA Z. BERNARD KOUCHNER,

MINISTËR I PUNËVE TË JASHTME DHE EUROPIANE

(EKSTRAKTE)

Paris, 7 korrik 2008

Takimi ynë i sotëm shërben së pari si kujtesë, që rigjallërimii Mbrojtjes së Europës është një nga projektet madhore qëvendi im dëshiron të trajtojë me prioritet gjatë presidencës sësaj. (…)

Do të doja që synimi dhe shtrirja e kësaj ambicieje tëkuptohet si duhet (…).

Rigjallërimi i Mbrojtjes së Europës, që ne po propozojmësot, është më shumë se vazhdim i thjeshtë i politikëstradicionale: ai është rezultat i një analize të thellë i mjedisitaktual strategjik dhe një vizion i rinovuar politik. Ai bazohetnë një vlerësim të aftësisë sonë kombëtare të mbrojtjes, asaj tëBashkimit Europian, partnershipit transatlantik dhe Aleancëssë Atlantikut. (…)

Cili është ky vizion?

MJEDISI STRAMJEDISI STRAMJEDISI STRAMJEDISI STRAMJEDISI STRATEGJIKTEGJIKTEGJIKTEGJIKTEGJIK

Mjedisi ynë karakterizohet ende nga vazhdimësia ekërcënimeve, si përhapja e armëve të shkatërrimit në masëdhe terrorizmit, dhe ne duhet të marrim parasysh dhe shfaqjene rreziqeve të reja, në një botë ku ritmi i ndryshimit popërparon me shpejtësi. Ndryshimi i klimës, problemetmjedisore, krizat energjitike, pamjaftueshmëria e burimeveushqimore, migracioni, pirateria, krimi i organizuar dhe sulmetinformatike janë të gjithë shkaqe të çekuilibrit që mund të


prekë sigurinë tonë. Le të shtojmë, gjithashtu, se në shumërajone të botës, shpenzimet ushtarake po rriten.

Detyra jonë është të jemi realistë: Europa, në këto momentenjë ishull stabiliteti e mirëqenieje, nuk mund të jetë i vetmientitet që të neglizhojë sigurinë e tij. Përpjekja për mbrojtjene saj duhet të reflektojë potencialin e saj ekonomik eteknologjik.

Por sot nuk jemi ende në këtë situatë: edhe pse PESM-i,Politika Europiane për Sigurinë dhe Mbrojtjen, ka arriturbesueshmërinë operacionale me rreth 20 operacione tëpërmbushura e në vazhdim, përpjekja europiane për mbrojtjenështë ende e pamjaftueshme, e pakoordinuar dhe e ndarë jonë mënyrë të barabartë mes shteteve tona, një kohë kur nevojatpo rriten dhe kur fondet po vështirësohen.

Në këto kushte, Europa rrezikon të mos mundet më tëjetë një partner strategjik për aleatët e saj: mundësitë e kufizuaraqë po hasim për operacionet e PESM-it janë të njëjtat me atoqë ndeshim kur kryejmë operacione me aleatët tanë amerikanë,në kuadër të NATO-s; problemi i pamjaftueshmërisë sëmundësive europiane është problemi ynë, por është,gjithashtu, një çështje tepër e rëndësishme për besueshmërinëdhe kohezionin e Aleancës.

KARKARKARKARKARTTTTTA E BARDHË FRANCEZEA E BARDHË FRANCEZEA E BARDHË FRANCEZEA E BARDHË FRANCEZEA E BARDHË FRANCEZE

Franca i ka nxjerrë këto konkluzione, në nivel kombëtar,për sa i përket mundësive të saj mbrojtëse, në Kartën e Bardhëpër mbrojtjen dhe sigurinë kombëtare, e cila sapo është bërëpublike, si mund ta konstatoni nga konkluzionet. Si rezultati vendimeve të forta zyrtare për ristrukturimin e aftësive tonambrojtëse, me një numër të vogël forcash të armatosura dhenjë buxhet kostant ne do të jemi në gjendje t’i japim prioritetrinovimit të pajisjeve operacionale të forcave tona. Në mënyrëtë ngjashme, do të bëhet një përpjekje në fushën einteligjencës për të përmirësuar parashikimin tonë ndajzhvillimeve në atë që është kthyer në një mjedis tëpaparashikueshëm.


STRASTRASTRASTRASTRATEGJIA E MBROJTJES SË EUROPËS /TEGJIA E MBROJTJES SË EUROPËS /TEGJIA E MBROJTJES SË EUROPËS /TEGJIA E MBROJTJES SË EUROPËS /TEGJIA E MBROJTJES SË EUROPËS /PËRDITËSIMIT TË SIGURISË EUROPIANEPËRDITËSIMIT TË SIGURISË EUROPIANEPËRDITËSIMIT TË SIGURISË EUROPIANEPËRDITËSIMIT TË SIGURISË EUROPIANEPËRDITËSIMIT TË SIGURISË EUROPIANE

Rigjallërimi i Mbrojtjes së Europës është një nga prioritetete presidencës franceze të Bashkimit Europian. (…) Çfarë popropozojmë?

Ne duam që qasja jonë të jetë pragmatike dhe koherente,në mënyrë që të arrijmë disa rezultate konkrete, p.sh. adresimii pritshmërive të qytetarëve europianë: objektivi kyç ipresidencës sonë do të jetë fillimi i punës për rritjen konkretetë mundësive të disponueshme ushtarake e civile në Europë;synimi sigurisht nuk është për të krijuar një ushtri europianekur ka një ushtri të NATO-s, por, po e përsëris, për t’u dhënëbesim bashkëqytetarëve tanë.

Hapi ynë i parë do të jetë një analizë e re e riskut dhekërcënimeve ndaj mjedisit tonë të sigurisë, përmes përditësimittë Strategjisë Europiane të Sigurisë, të cilën do të zbatojë JavierSolana në muajt e ardhshëm.

Mbi këtë bazë, ne propozojmë të mendojmë së bashku përt’i hedhur shikimet e Europës më larg. Qëllimi sigurisht qënuk është për të vënë në pikëpyetje çështjen e objektivit kyç tëforcës prej 60 mijë trupash, të gatshme për veprim brenda 60ditësh e për një periudhë prej 1 viti, që reflekton skenarin enjë operacioni madhor ushtarak - më pak i mundshëm sot.Nga ana tjetër, duket e nevojshme të shqiptoj kombiniminme to të operacioneve të një shkalle të vogël, përfshirë atocivile, të cilat duhet të jemi në gjendje t’i bëjmë krahas tyre.

Në nivelin praktik, për dekadën e ardhshme, mendojmë seBashkimi Europian duhet të jetë në gjendje të kryejë në tënjëjtën kohë:• së pari, dy operacione të rëndësishme stabilizimi ushtarak e

rikonstruksioni, me deri 10.000 trupa, për një periudhë tëpaktën dy vjet, me një komponent të përshtatshëm civilpër fazën e rikonstruksionit;

• së dyti, dy operacione të reagimit të shpejtë të kufizuara nëkohë, me përdorimin e grupeve të betejës - rreth 1.500trupa;

• së treti, një evakuim emergjent të shtetasve europianë;


• së katërti, një mision mbikëqyrjeje ose ndalimi detar apoajror në një zonë ku rrezikohen interesat tona;

• së pesti, një operacion ndihme humanitare civilo-ushtarakeme kohëzgjatje deri në 20 ditë;

• së fundi, 10 ose një numër i përafërt misionesh civile(policore/drejtësie) me përmasa të ndryshme, dukepërfshirë një të tillë më të madh e më të zgjatur: në të vërtetë,aftësia unike e Bashkimit Europian për të kryer misione tëmenaxhimit të krizave civile përbën një vlerë reale të shtuar.

AGJENCIA E PROKURIMIT / MBROJTJES EUROPIANEAGJENCIA E PROKURIMIT / MBROJTJES EUROPIANEAGJENCIA E PROKURIMIT / MBROJTJES EUROPIANEAGJENCIA E PROKURIMIT / MBROJTJES EUROPIANEAGJENCIA E PROKURIMIT / MBROJTJES EUROPIANE/ EDTIB/ EDTIB/ EDTIB/ EDTIB/ EDTIB

Për të bërë këtë, duhet të bashkojmë përpjekjet tona nëdisa projekte të aftësive kryesore në fusha kyç ku përfshihen:• preventivi: kemi nevojë për më shumë helikopterë - si e

pamë sërish së fundmi në Çad - për më shumë transportstrategjik dhe avionë furnizues në ajër, meqë mundësitëtona europiane ajrore-detare janë shumë të kufizuara;

• hapësira: për të vepruar, Europa duhet të zhvillojë aftësitë esaj të vëzhgimit dhe monitorimit të hapësirës;

• së treti, dimensioni detar: hapësirat detare janë bërëthemelore për sigurinë e vendeve tona. Ne duhet tëforcojmë aftësitë tona të mbikëqyrjes dhe interceptimit nëdet, si në rrugët detare të Europës ashtu edhe në ato të detevemë të largët;

• dhe së fundi, menaxhimi i krizave, për të pasur një aftësi tëkoordinuar për evakuimin e shtetasve europianë, çminimindhe reformën e sektorit të sigurisë në vendet që dalin nga krizat.Për të ngritur një mundësi të përbashkët, ne mund ta

bazojmë përpjekjen mbi një “plan zhvillimi” të përgatitur ngaAgjencia e Mbrojtjes së Europës, e cila duhet të jetë e aftë taluajë të plotë rolin e saj.

Për të përmirësuar efektivitetin afatgjatë të shpenzimeveushtarake, ne propozojmë:• përcaktimin e zgjidhjeve fleksibël dhe inovative në një mjedis

të limituar buxhetor, si bashkimi i mundësive, funksionevedhe trajnimeve;


• njohja e përbashkët e nevojës për të ristrukturuar dheracionalizuar industrinë europiane dhe rritja e përpjekjevetona: kjo është një domosdoshmëri strategjike dheekonomike për të inkurajuar rolin në rritje që luajnëkompanitë europiane në shkallë botërore. Nuk do të ketëMbrojtje Europiane pa një bazë të fortë e konkurrueseindustriale e teknologjike të mbrojtjes dhe unë e di që kjonuk do të jetë e lehtë.

QASJA INSTRUMENTQASJA INSTRUMENTQASJA INSTRUMENTQASJA INSTRUMENTQASJA INSTRUMENT-PËRFSHIRËSE E PESM-it-PËRFSHIRËSE E PESM-it-PËRFSHIRËSE E PESM-it-PËRFSHIRËSE E PESM-it-PËRFSHIRËSE E PESM-it

Për të mbështetur këtë përpjekje mbi aftësitë, ne do tëpropozojmë gjithashtu të vazhdojmë përmirësimin einstrumentave ekzistuese të PESM-it:• në nivelin politik, me krijimin e një Këshilli të Çështjeve të

Përgjithshme, përbërja e të cilit konsiston vetëm në rangministrash mbrojtjeje;

• në nivelin e planizimit dhe drejtimit të operacioneveeuropiane, i cili duhet forcuar - jo për arsye parimore aposimbolike, por me qëllim për të qenë në gjendje t’i ofrojëEuropës, kur të vijë koha, një potencial që ne nuk mund taparaprijmë.Ky projekt i rigjallërimit të Mbrojtjes së Europës, sepse është

praktikë dhe bën prioritar forcimin e aftësive, mund tëzhvillohet, nëse është e nevojshme, në një kuadër tëpandryshuar institucional. Kërcënimet, rreziqet dhe krizatekzistojnë, ashtu sikurse dhe nevoja strategjike për të forcuaraftësitë e mundësitë europiane. Pra, nuk kemi ndërmend tëtërhiqemi nga ky prioritet esencial ndërkohë që jemi tëvetëdijshëm për vështirësitë aktuale të Europës, përkundrazi.

Por, sigurisht, ne do të jemi të kujdesshëm ndaj të gjithandjeshmërive në Europë për sa i përket politikës së mbrojtjes, nëkuadrin e një qasjeje të hapur dhe si e quajmë sot gjithëpërfshirëse.

FRANCA / NAFRANCA / NAFRANCA / NAFRANCA / NAFRANCA / NATO-ja / BE-jaTO-ja / BE-jaTO-ja / BE-jaTO-ja / BE-jaTO-ja / BE-ja

Do të doja t’ju thoja disa fjalë rreth transformimit tëmarrëdhënieve të Francës me NATO-n. Rigjallërimi i


Mbrojtjes së Europës, që ne duam të jetë në një linjë me njëvizion politik të ngritur mbi aspektet komplementare tëmbrojtjes europiane dhe NATO-s, bazohet në perspektivën enjë rikonsiderimi të marrëdhënieve mes tyre, të cilin pritet taplotësojmë për në Samitin e përvjetorit të 60-të të Aleancësnë Strasburg - Kehl në prill 2009. Sigurisht, si tha PresidentiSarkozy më 17 qershor dhe sërish para disa ditësh përparadrejtuesve të forcave të armatosura, nuk mund të ketë progresnë integrimin e Francës në NATO [komandën ushtarake] potë mos ketë progres paraprak në Mbrojtjen e Europës.

Aleanca Atlantike, e cila ka mbrojtur lirinë tonë gjatë Luftëssë Ftohtë, është një personifikim i këtij partneritetitransatlantik, për të cilin, po përsëris, Franca është angazhuar.Vendi im, një anëtar themelues i NATO-s, është sot një ngakontributorët kryesorë me trupa i Aleancës. Për 15 vjet ajo ika angazhuar forcat e saj në operacionet e NATO-s nënmandatin e OKB-së.

Brenda familjes së Shteteve Perëndimore, anëtarët e BE-sëdhe NATO-s kanë një histori, kulturë dhe interesa tëpërbashkëta. Vendet tona përballen me të njëjtat kërcënimedhe pengesa. 21 vende të NATO-s janë, gjithashtu, anëtare tëBE-së. Dy organizatat tona janë të lidhura nga një partneritetstrategjik për menaxhimin e krizave, i cili i ka dhënë provat nëpraktikë. E kam parë vetë këtë në operacionet e paqes nëBallkan dhe mbi të gjitha si kreu i misionit të OKB-së nëKosovë.

Marrëdhënia mes BE-së dhe NATO-s duhet të funksionojësi duhet.

Përkundër një sfondi të rritjes së numrit të krizave, përballësfidave të përbashkëta, është më e domosdoshme se kurrë përBE-në dhe NATO-n që të mund të veprojnë së bashku përsigurinë tonë të përbashkët, me efektivitet më të madh global.

Ne jemi të ndërgjegjshëm se pozicioni ynë specifik në NATOka çuar në spekulime rreth ambicieve tona për PESM-in. Sot,ne duam t’i themi gjërat qartë: nuk është ose NATO-ja oseMbrojtja e Europës; është NATO-ja dhe Mbrojtja e Europës.

Është në interesin tonë të përbashkët për marrëdhënienmes Bashkimit Europian dhe NATO-s që të punojmë me


eficencën maksimale, në një kuadër të përshtatur ndaj nevojavetë sotme. Kjo do të thotë që duhet të ketë një plan politik nëBruksel, si dhe në vendet e menaxhimit të krizës ku jemi tëangazhuar.

Këtu po mendoj natyrisht, edhe njëherë, për Kosovën dheAfganistanin, ku dy organizatat tona janë dislokuar krah përkrah, në një terren shumë të veshtirë, meqë dje pamë sërishatë sulm terrorist vetëvrasës në Kabul. Ne po i shërbejmëobjektivave të përbashkëta të stabilizimit dhe rindërtimit.

Kjo është arsyeja pse diskutimet tuaja sot mbi marrëdhënietmes Bashkimit Europian dhe Aleancës Atlantike janëveçanërisht të rëndësishme. Ne jemi në një situatë tëpavendosur. Ne, Bashkimi Europian dhe NATO-ja jemi tëangazhuar në operacione të mëdha e të veshtira. Kështu, neduhet të mendojmë rreth progresit që duhet të bëjmë që atotë jenë të suksesshme. Kjo është qartësisht diçka për të cilënpubliku ynë është ndërgjegjësuar. Ne të gjithë e dimë, nëvendet tona, që duhet t’i shpjegojmë këto gjëra, që ne nukmund ta kënaqim veten me rritjen e vazhdueshme të numrittë trupave të dislokuara pa një strategji që përforcon shpresattona; dhe kjo strategji duhet të jetë e përbashkët për ne,Bashkimin Europian dhe NATO-n.

STRASTRASTRASTRASTRATEGJIA E SIGURISË EUROPIANETEGJIA E SIGURISË EUROPIANETEGJIA E SIGURISË EUROPIANETEGJIA E SIGURISË EUROPIANETEGJIA E SIGURISË EUROPIANE

Do ta mbyll me disa propozime në lidhje me këtë.Kjo është arsyeja pse Franca ka ftuar partnerët e saj të

Aleancës dhe Bashkimit Europian për të ardhur e diskutuarkëtë temë me ju këtu në Paris. Ne ju kemi ftuar që në fillim tëpresidencës franceze në të parin kurs të seminarëve tëparashikuar për të dhënë kontribut për përditësimin eStrategjisë së Sigurisë Europiane. Në të vërtetë nuk ka dyshimqë marrëdhënia Bashkim Europian-NATO dhe më gjerëpartneriteti transatlantik, janë një aspekt i rëndësishëm i këtijushtrimi. Ky është, gjithashtu, objektivi i propozimeve praktikeqë ne i kemi bërë BE-së dhe NATO-s që prej tetorit 2007 përtë provuar dhe përmirësuar në mënyrë pragmatikemarrëdhënien tonë.


Brenda BE-së, ne kemi bërë rreth 10 propozime konkretepër rritjen e angazhimit në PESM të anëtarëve të NATO-s qënuk janë anëtarë të BE-së. Ky ishte një hap i parë konkret,ndoshta modest, por kërkoj që ideja e përfshirjes së tyre tëkonsiderohet seriozisht.

NATO-s, Franca i ka propozuar 4 masa për të rriturtransparencën dhe bashkëpunimin mes Aleancës dheBashkimit Europian. Ne bëjmë thirrje, gjithashtu, që këtopropozime të zbatohen plotësisht. Kjo është arsyeja pse më 16korrik Jean-Pierre Jouyet do të shkojë në takimin e Këshillittë Atlantikut të Veriut për të paraqitur programin e presidencësfranceze mbi politikën e sigurisë dhe mbrojtjes europiane. Nedo të përfitojmë të gjithë nga inkurajimi i transparencës dhesinergjisë mes dy organizatave tona.

Sigurisht, ne nuk nënvlerësojmë vështirësitë politike tëpërfshira në çështjen e marrëdhënieve mes BashkimitEuropian dhe NATO-s. Ne duhet të provojmë dhe zgjidhimkëto vështirësi në një kuadër politik dhe t’i konsiderojmë atonga një perspektivë më e gjerë. Por ne duhet të shmangimlidhjen e të gjitha çështjeve në një shtrirje të tillë sa që çdolëvizje të pengohet dhe një frenim të veshë progresin enevojshëm të kësaj marrëdhënieje. Në lojë janë besueshmëriajonë si dhe siguria e personelit tonë në terren.

Në vend të kësaj, në bazë të propozimeve franceze, tëpropozimeve dhe përpjekjeve të tjera të bëra nga gjithëvendet, le të përpiqemi dhe të identifikojmë së bashkurrugët që na lejojnë progresin mbi masat praktike që do tëkrijojnë besim dhe që do të adresojnë shqetësimet legjitimetë çdokujt, veçanërisht atyre të Turqisë dhe të ShteteveAnëtare të Bashkimit Europian që nuk janë në NATO. Këtu,mund të bëhen shpejt disa përmirësime të thjeshta paprishur kuadrin e marrëdhënieve aktuale mes dyorganizatave tona. Unë ju nxis të mendoni rreth kësaj,veçanërisht në tryezën e rrumbullakët që diskuton përoperacionet.

Forcimi i marrëdhënies NATO-Bashkimi Europian, popërsëris, do të jetë një prioritet i presidencës franceze e ështënjë nga katër prioritetet:


• me synimin e zbatimit të plotë dhe plotësimit tëpropozimeve franceze të tetorit 2007 për përmirësimin ebashkëpunimit mes BE-së dhe NATO-s dhe përfshirjennë PESM të anëtarëve të NATO-s që nuk janë anëtarë tëBE-së; ne do të japim mbështetjen tonë të plotë ndaj çdoiniciative të propozuar për këtë qëllim për të ndihmuar nëzhbllokimin e marrëdhënieve mes dy organizatave;

• së fundi, me propozimin për një skemë të re bashkëpunimipër situatat ku NATO-ja dhe BE-ja angazhohen së bashkunë të njëjtin teatër në dy operacione paralele.Në të vërtetë, kudo ku BE-ja dhe NATO-ja kanë objektiva

të përbashkëta, ne duhet të lehtësojmë sinergjitë dhe tëshmangim mospërputhjet, çka publiku ynë do ta quante tëpajustifikueshëm, si e thashë më lart.

GRUPI I NIVELIT TË LARGRUPI I NIVELIT TË LARGRUPI I NIVELIT TË LARGRUPI I NIVELIT TË LARGRUPI I NIVELIT TË LARTËTËTËTËTË

Do të doja sot të parashtroja një ide dhe të merrja mendimettuaja. Ky dialog mund të zhvillohet në një “grup të nivelit tëlartë” që do krijohet me pjesëmarrjen e Sekretarit tëPërgjithshëm të NATO-s, Përfaqësuesin e Lartë për Politikëne Përbashkët të Jashtme dhe të Sigurisë, si dhe drejtuesit enivelit strategjik të NATO-s dhe Bashkimit Europian, membështetjen e duhur nga Komisioni.

Sigurisht, një marrëdhënie BE---NATO që funksiononmirë është një aset për secilin nga vendet tona. Franca do tëvazhdojë të punojë vendosmërisht për këtë, e përsëris, mesinqeritet dhe pragmatizëm. (…)


Sally McNamara

FORMËSIMI I MARRËDHËNIES NATO-BE:ÇFARË DUHET TË BËJË SHBA-JA?

Që prej sulmeve terroriste të 11 shtatorit 2001, Perëndimika investuar kohën, energjinë dhe burimet e tij në luftënkundër radikalëve islamistë dhe në bërjen e një luftë asimetrike.Megjithatë, sulmi imoral dhe i paligjshëm i Rusisë ndajGjeorgjisë më 7 gusht 2008, tregoi që kërcënimi i konfrontimittradicional ushtarak nuk është zhdukur. Prandaj, Europa duhettë ringrejë ushtritë e saj për të ndërmarrë operacione në tëgjithë kontekstet e sigurisë duke përcaktuar cilat kërcënimejanë të mundshëm për t’u shfaqur dhe si t’i trajtojë sa më mirëato.

Tradicionalisht, NATO-ja ka qenë arkitektura primarealeate ku mund të diskutohej siguria e Europës. Por, kur Francamori presidencën 6-mujore të BE-së me 1 korrik 2008,avancimi i një identiteti ushtarak të ankoruar brendastrukturave të forcës së BE-së, të pavarura nga NATO-ja, ubë një prioritet kryesor. Partia Konservatore britanike ipërshkroi këto plane si një “manifest për një marrje nga BE-jatë forcave tona të armatosura”1. Megjithatë, me uljen së funditë tensionit franko-amerikan, administrata e Bushit u bindmjaftueshëm që kjo iniciativë e BE-se nuk e kërcënon NATO-n dhe i dha asaj një pritje të ngrohtë.

Me Politikën Europiane të Sigurisë dhe Mbrojtjes (PESM)që ekziston që prej gati një dekade, shpenzimet mesatare tëmbrojtjes europiane janë ulur dhe NATO-ja ka konstatuarpak ose aspak komplementaritet të vlefshëm, ndërkohë qëpikëpyetje serioze mbesin rreth motivimit të BE-së në1 Euractive.com, “France Seeks to Revitalise European Defence”, June 6, 2008, athttp://www.euractiv.com/en/opinion/france-seeks-revitalise-european-defence/article-173103


vazhdimësinë e identitetit ushtarak. Përgjigjja e kujdesshmedhe e dykuptimtë e BE-së ndaj luftës gjeorgjiano - rusenënvizon thjesht se sa larg është Brukseli nga përmbushja enjë politike të jashtme të fortë e të unifikuar. Prandaj,marrëdhënia strukturore dhe organizative mes BE-së dheNATO-s duhet të rivlerësohet ashtu si dhe qëllimi dhe vlerae vijimit të integrimit të mëtejshëm.

Dhjetë vjet pas St. Malo-s:Dhjetë vjet pas St. Malo-s:Dhjetë vjet pas St. Malo-s:Dhjetë vjet pas St. Malo-s:Dhjetë vjet pas St. Malo-s:PESM-i, pak ose aspak ndihmë për NAPESM-i, pak ose aspak ndihmë për NAPESM-i, pak ose aspak ndihmë për NAPESM-i, pak ose aspak ndihmë për NAPESM-i, pak ose aspak ndihmë për NATO-nTO-nTO-nTO-nTO-n

Pas rënies së Bashkimit Sovjetik në fillim të viteve ’90,vendet e sapoçliruara të Europës Qendrore e Lindore nxituanpër anëtarësim fillimisht në NATO dhe mandej në BashkiminEuropian. Pasi kishin provuar për më shumë se gjysmë shekullidominancën sovjetike, nevoja për një marrëdhënie strategjiketë sigurisë me Amerikën ishte e lartë, e ndjekur nga përfitimetekonomike të anëtarësimit në BE. Tranzicioni relativishtpaqësor dhe i suksesshëm i këtyre vendeve për në demokraci,i arritur pjesërisht nëpërmjet anëtarësimit në NATO, shtruanmë pas rrugën për pjesën më të madhe të Europës Qendroredhe Lindore për të hyrë në BE në 2004. Sot, NATO-ja dheBE-ja ndajnë 21 anëtarë.2 Integrimi i BE-së në fushën embrojtjes po kryhej kur Europa Qendrore e Lindore u pranuandhe anëtarët më të rinj e panë me vend t’u përshtateshinanëtarëve të vjetër.

Marrëdhëniet NATO-BE përforcohen nga MarrëveshjaBerlin Plus e nënshkruar në dhjetor 2002 dhe e zbatuar nëmars 2003. Është e lehtë të dallosh pse Uashingtoni mendontese po bënte një marrëveshje të mirë me Berlin Plus-in: Ndërsamarrëveshja siguroi aksesin e BE-së në aftësitë planizuese dheasetet e NATO-s për operacionet e menaxhimit të krizave të

2 Republika Çeke, Estonia, Hungaria, Letonia, Lituania, Polonia, Sllovakia dheSllovenia ishin mes vendeve që hyrën n‘ BE më 1 maj 2004. Bullgaria dhe Rumaniahynë më 1 janar 2007. NATO-ja dhe BE-ja ndajnë këta anëtarë: Belgjikën,Bullgarinë, Republikën Çeke, Danimarkën, Estoninë, Francën, Gjermaninë,Greqinë, Hungarinë, Italinë, Letoninë, Lituaninë, Luksemburgun, Holandën,Poloninë, Portugalinë, Rumaninë, Sllovakinë, Slloveninë, Spanjën dhe Britaninëe Madhe.


udhëhequra nga BE-ja (CMO), SHBA-ja parashikoi njëangazhim më të madh nga BE-ja për të rritur aftësitë e sajushtarake. Premisa e Berlin Plus-it ishte në thelb që PESM-ido ta forconte NATO-n, e jo ta minonte atë, dhe që doktrinae politikës amerikane e “Tre D”-ve do të mbështetej: jo ndarjenga NATO-ja, jo dublikim i burimeve të NATO-s dhe jodiskriminim kundër anëtarëve të NATO-s që nuk janë pjesëe BE-së. Kongresi dhe Administrata e SHBA-së gjithashtuduhet të jenë inkurajuar duke parë mikun e tyre më të afërt,Britaninë e Madhe në miratim të këtij projekti. (Atëherëkryeministri Toni Bler inicioi një ndryshim domethënës tëpolitikës britanike për të mbështetur një identitet të mbrojtjessë BE-së në St. Malo në 1998.)

Por nuk ka pasur asnjë rritje të angazhimit nga europianëtpër sa i përket shpenzimeve apo personelit dhe Toni Bler ështëlarguar tashmë nga skena europiane për t’u zëvendësuar nganjë qeveri e dobët dhe inefektive në Londër. Ka, gjithashtu,prova domethënëse që doktrina e Tre D-ve është braktisurprej shumë kohësh nga BE-ja. Është bërë e qartë se BashkimiEuropian e nënshkroi Berlin Plus-in me synimin e rritjes sëstatusit të tij dhe të fitimit të aksesit në asetet e NATO-s(kryesisht amerikane), pa angazhim të vërtetë për të rriturshpenzimet e mbrojtjes. Synimi fillestar i Blerit - që NATO-ja do të merrte vlerë të shtuar dhe komplementaritetdomethënës nga PESM-i - nuk u realizua dhe ai u tregua megisht nga Parisi. Sipas një raporti të Shërbimit Kërkimor tëKongresit në janar 2005: “Zyrtarët francezë prej kohësh kanëargumentuar së BE-ja duhet të kërkojë të kundërbalancojëShtetet e Bashkuara në skenën ndërkombëtare dhe e shikojnëPESM-in si një mjet për të rritur besueshmërinë politike tëBE-së”.3 Prandaj, është një rast domethënës për SHBA-në qëtë rishikojë klauzolat e Marrëveshjes Berlin Plus.

3 Kristin Archick and Paul Gallis, “NATO and the European Union”,Congressional Research Service Report for Congress, January 4, 2005, at http://www.fas.org/man/crs/RL32342.pdf (September 30, 2008).


KosovaKosovaKosovaKosovaKosova

Kosova është thellësisht një çështje europiane4

Olli RehnKomisioneri i BE-së për Zgjerimin

BE-ja është bërë thellësisht e ndërgjegjshme për mangësitëe saj ushtarake gjatë Luftës së Kosovës në 1999, ku asaj imunguan pajisje të rëndësishme ushtarake për sa i përket,ndërmjet të tjerash, aeroplanmbajtëseve strategjike, raketavetë telekomanduara dhe strukturave të komandës e kontrollit.5

Ishin këto mangësi që u theksuan kur u justifikua avancimi injë identiteti të mbrojtjes së BE-së.

Prandaj BE-ja ka qënë e vendosur të marrë një rol drejtuesnë Kosovë pas shpalljes së saj të pavarësisë, megjithëse me njëkapacitet civil më shumë se ushtarak. Më 15 shkurt 2008, BE-ja njoftoi fillimin e Misionit të Bashkimit Europian përZbatimin e Ligjit në Kosovë (EULEX Kosovo) me qëllimin ezhvillimit të një force policore e një sistemi të drejtësisë penaletë pavarur e të qëndrueshëm në një demokraci të re e të brishtë.

Në një demostrim të mbështetjes për vendin nën zjarr,Bashkimi Europian u përpoq të tregojë forcë dhe vendosmëripër çështjen e pavarësisë kosovare dhe njoftoi një mision 16mujor - 205 milionësh nën drejtimin e gjeneral lejtnantitfrancez Yves de Kermabon. BE-ja njoftoi, gjithashtu, emërimine një “përfaqësuesi special” Pieter Feith, mandati i të cilit ishtetë përforconte përfshirjen politike të BE-së në orientimin dhembështetjen e Kosovës në këtë kohë delikate.6

BE-ja deklaron që një nga forcat e saj madhore është aftësiae saj për të kryer misione civile dhe zotërimi i Fuqive të Mëdhadiplomatike për të siguruar një qasje gjithëpërfshirëse përmbrojtjen.

4 BBC News, “Donors Pledge Funds for Kosovo”, July 11, 2008, at http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7501328.stm (September 30, 2008).5 Archick and Gallis, “NATO and the European Union”.6 Press Release, “Kosovo: Council Establishes an EU Rule of Law Mission,Appoints an EU Special Representative”, Council of the European Union,February 16, 2008, at http://www.eupt-kosovo.eu/new/home/eng/st06613.en08.pdf (September 26, 2008).


Ky mision është misioni më i madh civil i BE-së deri tani,me dislokimin e planifikuar të 1.900 personave si oficerëpolicie, gjykatës, një njësi doganore dhe staf të madhkomandues e mbështetës.7 E etur për të rritur angazhimin esaj në Ballkanin Perëndimor, BE-ja planifikoi të marrë atydrejtimin nga agjenci të shumta ndërkombëtare, të kryesuaranga Misioni i OKB-së në Kosovë UNMIK. Ajo njoftoi nëshkurt 2008 se pas një përgatitjeje të kujdesshme e tëplanifikuar 120-ditëshe, misioni 2-vjeçar i BE-së do të ishtegati për zbatim të plotë në mes të qershorit 2008.8 Në fakt,BE-ja kishte gati dy vjet që përgatiste këtë mision të PESM-it.Në prill 2006, BE-ja angazhoi një ekip të konsiderueshëmplanifikimi saktësisht me qëllimin e përgatitjes për një misiontë ardhshëm civil.9

Megjithatë, as edhe një zyrtar policie, drejtësie apo doganei BE-së nuk u dërgua në terren sipas planit dhe periudha 120-ditore rifilloi nga e para. Edhe në rrethana optimiste, prania eBE-së nuk do të kompletohet deri në nëntor-dhjetor.10 Njëfaqe e posaçme në sitin Web të EULEX-it pyet: “Pra, çfarë kaarritur EULEX-i?” Mjerisht, pavarësisht entuziazmit fillestartë BE-së dhe planifikimit të madh burokratik, faqja Web nukka ndonjë arritje për t’u shënuar.11

Me prioritete të tjera, si dhe me refuzimin e Irlandës ndajTraktatit të Lisbonës, BE-ja ka humbur pasionin dhe zellin esaj për të marrë drejtimin në Kosovë, duke fajësuar përmungesën e progresit të saj një situatë të paqartë ligjore brenda

7 “Javier Solana, EU High Representative for the CFSP, Welcomes theAppointments of Pieter Feith as EU Special Representative in Kosovo and Yvesde Kermabon as Head of Mission of EULEX Kosovo”, Council of the EuropeanUnion, February 16, 2008, at http://www.eupt-kosovo.eu/new/home/eng/080216_EUSR_and_HoM_Kosovo.pdf (September 26, 2008).8 Press Release, “The EU in Kosovo”, European Union, February 2008, at http://www.eupt-kosovo.eu/new/home/eng/080216_EU_in_Kosovo_Global.pdf (September26, 2008).9 Council Joint Action 2006/304/CFSP, Official Journal of the European UnionL112/19, April 26, 2006, at http://www.eupt-kosovo.eu/new/legalbasis/docs/060426Joint_Action_Kosovo_EN.pdf (October 2, 2008).10 Patrick Jackson, “Failing to Start the Blue Car in Kosovo”, BBC News, July 29,2008, at http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7510181.stm (September 26, 2008).11 EULEX Kosovo, “So, What Has EULEX Achieved?” at http://www.eulex-kosovo.eu/?id=16 (September 26, 2008).


Kombeve të Bashkuara. Megjithatë, Kosova është njohur nga47 vende anëtare të OKB-së përfshirë shumicën e anëtarëvetë Këshillit të Sigurimit e me 11 njohje aktualisht në pritje.12

Ajo ka aplikuar për anëtarësim në Bankën Botërore dhe FondinMonetar Ndërkombëtar. Ajo madje ka lëshuar pasaportat eveta në vend të atyre të UNMIK-ut.13 Shpresa e arritjes së njëmiratimi të OKB-së për Kosovën ishte e pamundur dhe BE-ja do të duhet të jetë e përgatitur për një rrugë të gjatë, sidomosduke marrë parasysh periudhën e konsiderueshme tëplanifikimit. Megjithatë BE-ja duket e vendosur të kryejëmisione vetëm në rast të një konflikti e në kushte tëpajtueshmërise perfekte BE-OKB.

Në këto momente, presidenti i Serbisë Boris Tadic ka thënëse Serbia do ta pranojë EULEX-in vetëm nëse ai miratohetnga Këshilli i Sigurimit të OKB-së dhe nëse EULEX-i nukmbështet planin e Ahtisarit, propozimin gjithëpërfshirës sëOKB-së për statusin e Kosovës. Përveç faktit që Rusia ështëpraktikisht e vendosur të vendosë sërish forcën e vetos nëKëshillin e Sigurimit për të mohuar pavarësinë e Kosovës, BE-ja ka qënë një ithtare e fuqishme e planit Ahtisari që prejfillimit. Marti Ahtisari, i dërguari special i OKB-së për statusine ardhshëm të Kosovës, kishte gjithashtu mbështetjen e OSBE-së, NATO-s, SHBA-së, Anëtarëve Perëndimorë të Grupit tëKontaktit për Kosovën dhe të Sekretarit të Përgjithshëm tëOKB-së Ban Ki-moon. Është e vështirë të imagjinohet njësituatë ku BE-ja të ketë një legjitimitet më të madhndërkombëtar për misionin e saj. Fillimi i EULEX-it nuk duhettë jetë pjesë e konsensusit të Serbisë, por të jetë në përputhjeme detyrimet kushtetuese të Kosovës.

BE-ja ka qenë një partner i dobët në krahasim me NATO-n në Kosovë. Me një forcë prej 15.000 personash në terrendhe me një Forcë Operacionale Rezervë në dispozicion përmisione të reagimit të shpejtë, Forca e NATO-s në Kosovë(KFOR) ka dhënë një shtysë logjistike, ushtarake, politike dhe

12 “Who Recognized Kosova as an Independent State?” at http://www.kosovothanksyou.com/ (September 30, 2008).13 Philippa Runner, “Kosovo Passport Holders Face Uncertain EU Welcome”,euobserver.com, July 31, 2008, at http://euobserver.com/9/26568 (September 30, 2008).


morale për të garantuar sigurinë në Kosovë, veçanërisht menjë mandat për të përdorur forcën ku është absolutisht edomozdoshme si ishte gjatë trazirave etnike në mars 2004.14

Në praktikë, ajo ka ndërmarrë një varg detyrash përfshirësigurinë e kufijve, ndihmën mjekësore dhe mbështetjen përngritjen e institucioneve civile.15 Përkundër ndryshimit dhemungesës së drejtimit për sa i përket BE-së, KFOR-i kavazhduar të punojë për normalizimin e Kosovës. Madje edhekur të fillojë EULEX-i, është KFOR-i ai i cili do të ofrojësigurinë e tij.

EULEX-i do të jetë me gjasë një instrument i mirëpriturkur të fillojë më në fund në Kosovë. Megjithatë, ai do të veprojënë një arenë të cilën NATO-ja e ka siguruar tashmë dhe kuNATO-ja do të vazhdojë të ketë pjesën më të madhe tëpërgjegjësisë. Ai do të veprojë sipas programit dhe me një besimtë reduktuar në vetë legjitimitetin e tij. BE-ja e ka humbur njëmundësi të parë për të treguar vlerën e pritshme të shtuar tëPESM-it për të cilin ajo lëvdohet vazhdimisht.

GjeorgjiaGjeorgjiaGjeorgjiaGjeorgjiaGjeorgjia

Pasi kishte kryer një mision ligjor në Gjeorgji në 2004,EUROJUST THEMIS, BE-ja u vu menjëherë në krye tëpërpjekjeve për ndërmjetësimin e paqes dhe zgjidhjen e krizësnë konfliktin gjeorgjiano-rus. Megjithatë, përpjekjet e dobëtatë Francës pas sulmit rus më 7 gusht, ilustrojnë atë çka SHBA-ja mund të presë nga një politikë e ardhshme e jashtme dhe embrojtjes së BE-së - një qasje e dominuar nga franko-gjermanët me një prirje të ulët të përbashkët për veprim.

Që prej fillimit të krizës, BE-ja, nën drejtimin e presidentitfrancez Nikolas Sarkozy, përjashtoi nga tryeza të gjitha opsionetushtarake, duke filluar negociatat me Moskën nga një poziciondobësie. Vetëm pas më shumë se një jave të veprimit joproporcional ushtarak të Moskës, përfshirë shumë sulme në

14 U.N. Security Council Resolution 1244 of June 10, 1999, was passed underChapter VII of the Charter of the United Nations, which permits the use ofboth military and non-military action.15 NATO Factsheet, “Kosovo Force”, February 15, 2008, at http://www.nato.int/issues/kfor/index.html (September 28, 2008).


territorin sovran gjeorgjian brenda disa miljeve nga Tbilisi,Rusia firmosi marrëveshjen 6 pikëshe të armëpushimit tëofruar nga Franca. Së fundmi, Sarkozy negocoi armëpushiminsipas kushteve të Moskës dhe nuk ofroi mekanizma shtrënguesnë rast se ai do të thyhej nga Rusia. Moska vazhdoi taekspozonte brutalisht dobësinë e diplomacisë shëtitëse tëSarkozy-së duke mos e përfillur armëpushimin në çdo rast eshpejt duke e grisur fare atë me njohjen e njëanshme tëpavarësisë së Osetisë së Jugut dhe Abkhazisë.

Përmes kësaj njohjeje, Rusia po përpiqet ta bëjë precedentrishkrimin e kufijve nëpërmjet përdorimit të forcës. Përgjigjjae BE-së ishte kaq i vajtueshme sa e la Moskën ta lëvdonte atësi një ”ndjenjë të përbashkët”.16 Në Samitin e saj tëjashtëzakonshëm më 1 shtator 2008, BE-ja dështoi nëadresimin kuptimplotë të madje dhe çështjeve themelore sipërmirësimi i Planit të Veprimit për Gjeorgjinë në kuadër tëPolitikës së saj Europiane të Fqinjësisë. BE-ja nuk ka më fareide rreth marrëdhënies së saj të ardhshme me Rusinë dhe nukka ndërmarrë ndonjë hap konkret për të kundërshtuarndryshimin e njëanshëm të kufirit shtetëror që rezultoi nganjohja e Rusisë për pavarësinë oseto-jugore dhe abkhaze.Rezolutat e dobëta në samitin e saj të jashtëzakonshëm idërguan Rusisë mesazhin që më e keqja që ajo mund të presënga BE-ja është një shuplakë në kurrizin e dorës dhe qëveprimet e saj do t’i shpëtojnë ndëshkimit serioz.

Edhe më keq, BE-ja ra dakord për një marrëveshje ushtarakeme Rusinë në të njëjtën ditë që ajo lëshoi deklaratën e saj përRusinë, duke siguruar një angazhim rus për katër helikopterëe 200 ushtarakë për misionin e saj të PESM-it në Çad.17

Misioni i dominuar nga francezët ka pasur shumë nevojë përhelikopterë që prej fillimit në mars 2008 dhe donacioni 1-vjeçar rus i katër helikopterëve të transportit Mi-8MT do tëndihmojë në mënyrë të ndjeshme mungesën operacionale përmisionin. Por koha e kësaj marrëveshjeje mbështet një konflikt

16 “EU Showed “Common Sense” on Georgia Crisis: Putin”, Agence France-Presse, September 2, 2008.17 Jamie Smyth, “”Russian Military Force to Assist EU Mission in Chad”, TheIrish Times, September 4, 2008, at http://www.irishtimes.com/newspaper/world/2008/0904/1220372097381.html (September 28, 2008).


të madh interesi nga ana e BE-së dhe veçanërisht e presidentitSarkozy, i cili ka qenë forca drejtuese për misionin në Çaddhe për përgjigjen e BE-së ndaj sulmit rus mbi Gjeorgjinë.

Lufta gjeorgjiano-ruse ka treguar ndarje të thella mes fuqiveeuropiane rreth mënyrës se si të veprojnë ndaj Rusisë, meshtetet e Europës Qendrore e Lindore dhe atyre nordike nganjëra anë dhe Europës Kontinentale drejtuar nga Franca eGjermania nga ana tjetër. Nuk duhet të përbëjë suprizë qëEuropa e re dëshiron të shikojë një veprim më të fortë ndajrizgjimit të agresionit rus, por Presidenti Sarkozy dhekancelarja gjermane Angela Merkel kanë deklaruar prioritetinpër të vepruar si “kryekomandantë” si ata bëjnë për të gjithaçështjet madhore të politikës së jashtme ku përfshihet BE-ja.Nëse lufta në Gjeorgji është një sinjal i ambicjevegjeostrategjike të Rusisë dhe një pamje paraprake e asaj qëPerëndimi mund të presë nga Moska në të ardhmen, është poashtu e vërtetë që aksi franko-gjerman do të dominojë çdoreagim të jashtëm të BE-së.

Ambicja franceze: Të gjithë flasin, asnjë veprim

Nën presidencën franceze të Bashkimit Europian,presidenti Sarkozy parashtroi një axhendë ambicioze për tërritur identitetin dhe aftësitë e mbrojtjes së Europës, dukeparaqitur planet për një strategji të re sigurie dhe për mënyrënsi do të ndërmerret një gamë e gjerë misionesh që ngastabilizimi e rindërtimi deri te luftimet e rikonicioni. Parisishpreson të bëjë progres domethënës në zhvillimin në kohëtë PESM-it për samitin përmbyllës së presidencës së BE-sënë dhjetor 2008 ku pritet që ai të njoftojë iniciativa të shumta,përfshirë, përmes të tjerash, një forcë të gatshme operacionaleprej 60.000 trupash të aftë të dislokohet njëherësh e për njëperiudhë prej 1 viti, një aftësi plotësisht të lëvizshme tëndërhyrjes e reagimit të shpejtë dhe programe të shkëmbimeveushtarake europiane.18 Megjithëse, në teori, pengesat e mëdha

18 French Presidency of the Council of the European Union, Work Programme,Ue2008.fr, July 1-December 31 2008, pp. 23-25, at http://www.ue2008.fr/webdav/site/PFUE/shared/ProgrammePFUE/Programme_EN.pdf (September 28, 2008).


ligjore ndalojnë progresionin e integrimit të mbrojtjes dukemarrë parasysh refuzimin e Traktatit të Lisbonës nga Irlanda,pavarësisht kësaj, francezët synojnë të përdorin presidencën eBE-së për të ecur përpara.

Është sigurisht rasti ku Europa si një e tërë kërkondëshpërimisht të rrisë aftësitë ushtarake. Sërish ka shumë paktë ngjarë që BE-ja ta arrijë këtë. Ashtu si duket shumë qartë seBE-ja ka qenë e suksesshme në marrjen e fuqive politike eburokratike dhe shumë më pak e tillë për sa i përketshpenzimeve të mbrojtjes dhe personelit ushtarak.

Ambicja e Sarkozy-s për mbrojtjen e BE-së lidhet pak merritjen e aftësive mbrojtëse të Europës dhe lidhet tërësisht merritjen e fuqisë për një Bashkim Europian shumë tëcentralizuar.

Insistimi i Francës që BE-ja duhet të ketë celulën e vet tëpërhershme të planifikimit operacional shpjegon aspiratatfranceze në këtë fushë. Berlin Plus-i u negocua në mënyrë tëveçantë mbi mirëkuptimin që operacionet autonome të BE-së do të drejtoheshin nga kryeqytetet kombëtare ose nga ShtabiSuprem i Forcave Aleate në Europë (SHAPE), i vendosur nëBelgjikë. Kryeministri Bler ishte i vendosur në këtë pikë kuru hartua Deklarata e St. Malo-s me presidentin francez ZhakShirak. Për Blerin, një celulë e përhershme e planifikimit tëBE-së paraqiste jo vetëm një dublikim të kotë të aseteve tëNATO-s, por një shkëputje të dy organizatave. Sigurisht, kashumë të ngjarë që Shiraku i synonte këto pasoja, por aifillimisht i hapi rrugë Blerit, duke e ditur që centralizimi ifuqisë brenda Bashkimit Europian shkon vetëm në një drejtim.

Shiraku ishte korrekt që marrëveshja e St. Malo-s ishtevetëm fillimi i centralizimit në masë të politikës së mbrojtjessë BE-së. Qendra e operacioneve të BE-së me bazë në Brukselu hap më 1 janar 2007 dhe u vu në provë në një ushtrimimagjinar në qershor të atij viti. Është një shtab i veçantëoperacional i përkohshëm i BE-së që merret me operacionetcivile a civilo-ushtarake dhe vetëm në rrethana të caktuara.Këto kufizime u zbatuan pas dështimit të objeksionevebritanike për ta eleminuar fare idenë, por sigurisht që do tëhiqet pasi identiteti ushtarak i BE-së të marrë formë. Karta e


Bardhë franceze për Sigurinë Kombëtare dhe të Mbrojtjesdeklaron shprehimisht: “Forcohet në mënyrë tëkonsiderueshme aftësia planifikuese e komanduese europiane.BE-ja duhet të ketë një aftësi të pavarur e të qëndrueshmeeuropiane të planifikimit strategjik. Numri në rritje indërhyrjeve të BE-së jashtë saj kërkon, gjithashtu, më shumëaftësi e mundësi të planifikimit e komandimit ushtarakoperacional.19

OpCen-i është thjesht ajo çarja e vogël që i hap derën epasme një shtabi të përhershëm ushtarak të BE-së plotësishtoperacional. Kur doli fillimisht propozimi në Bruksel,ambasadori i SHBA-së në NATO Nikolas Berns e përshkroiatë si “kërcënimin më të madh të Aleancës në të ardhmen”.20

Megjithatë, ideja mori hov real në 2003-shin gjatë ndarjeve tëthella të Europës mbi luftën në Irak. Franca, Gjermania,Belgjika dhe vende të tjera ishin të zemëruara nga veprimi iSHBA-së në Irak dhe përfituan nga rasti të hidhnin me forcënë tryezë idenë e një shtabi të pavarur të BE-së në përgjigje tëkësaj çështjeje përçarëse të politikës së jashtme.

Fillimisht Britania kërcënoi më vete çdo propozim të tillë,por me avancimin e gjithë elementëve të sigurisë e mbrojtjeseuropiane, ata e pranuan atë gjithnjë e më shumë. Po kështu,Britania nuk ka pasur ndonjë aftësi reale lidershipi në Brukselqë nga ikja e Margaret Theçerit nga detyra. SHBA-ja dheMbretëria e Bashkuar e kanë mbyllur tashmë njërin sy nëmbështetje të një politike të cilën fillimisht e kundërshtuandhe në miratimin e një propozimi që do t’i shkulte zemrënNATO-s. Nuk ka absolutisht asnjë provë që OpCen-i do t’irrisë vlerë ushtarake apo aftësi mbrojtëse nevojave tëgjithanshme të mbrojtjes së Europës.

Synimi i Francës për t’iu bashkuar komandës së integruarushtarake të NATO-s në shkëmbim të mbështetjes amerikanepër një identitet të pavarur të mbrojtjes së BE-së, është njëkryekonformizëm politik nga ana e Sarkozy-s, por paraqet asgjë

19 “The French White Paper on Defence and National Security”, June 2008,Chapter 7, at http://www.ambafrance-ca.org/IMG/pdf/Livre_blanc_Press_kit_english_version.pdf (September 28, 2008).20 “EU Military Plans Under Scrutiny”, BBC News Online, October 21, 2003,at http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3210246.stm (September 30, 2008).


më pak se sa kambanën e vdekjes për Aleancën e NATO-s.Parisi po i bashkohet strukturës së komandës së integruarushtarake të NATO-s ndërsa është duke ngritur një dublikatëtë saj në Europë e cila do të ndajë aleancën dhe në fund do tëshkatërrojë NATO-n. Kur ambasadorja e SHBA-së në NATOViktoria Nuland njoftoi në shkurt 2008 që administrataamerikane do të mbështesë një identitet të fortë ushtarak tëBE-së, ajo përmbysi vite të politikës amerikane të punuara mekujdes. Uashingtoni është verbuar nga çtendosja e fundit emarrëdhënieve franko-amerikane shënjestruar nga enigmatikuSarkozy.

Planet e drejtuara nga francezët për një krah autonom e tëpavarur ushtarak brenda BE-së do të dëmtojnë, gjithashtu,aftësinë e SHBA-së për të vepruar me efektivitet brendaaleancës së NATO-s. Një rritje e identitetit të mbrojtjes sëBE-së do të krijojë një grup të brendshëm në NATO ku vendeteuropiane do të mblidhen me njëri-tjetrin para takimeve tëNATO-s. Kjo tashmë ndodh në njëfarë mase, si u tregua kurGjermania u mor vesh me Francën për të përjashtuarGjeorgjinë dhe Ukrainën nga marrja e Plan Veprimit tëAnëtarësisë në Samitin e NATO-s në Bukuresht në prill 2008.SHBA-ja do të vazhdojë ta gjejë veten në një pozicion gjithnjëe më të dobët për të negocuar me aleatë individualë të NATO-s përpara samiteve dhe do ta gjejë veten të shkëputur ngadebatet e sigurisë transatlantike.

Ideologjia gjerësisht pacifiste e Bashkimit Europian pritettë infektojë NATO-n dhe politika e BE-së do të mbizotërojë.Është shumë ironike që një identitet i ndarë i mbrojtjes sëBE-së të jetë me gjasë më shumë për çmilitarizimin e Europëssesa për ripajisjen e saj për të përballuar kërcënimet globale tësigurisë. Si e ka treguar deri tani gjithë projekti europian,marrëveshjet politike të shoqëruara me politikat e BE-sëkërkojnë lëshime që efektivisht e ndalojnë atë nga ndërmarrjae veprimeve efektive. Kur bëhet fjalë për politikën e jashtme,interesat franko-gjermane janë prioritare dhe vendimet merrenvetëm kur Berlini dhe Parisi janë të sigurtë që ruhen interesate tyre kombëtare. Me përdorimin e BE-së nga Gjermania eFranca si një mbulesë kozmetike për interesat e politikës së


tyre të jashtme dhe me marrëveshjen me anëtarët e tjerë tëBE-së përpara takimeve të NATO-s, SHBA-ja humbet lidhjete vlefshme me aleatët tradicionalë. Meqë të gjitha vendimet eNATO-s merren me konsensus, BE-ja do ta kthejë një ngaforcat më të mëdha të NATO-s në një dobësi të madhe meanë të marrëveshjes paraprake për qëndrimet e saj dhe dukelënë pak vend që SHBA-ja të manovrojë apo edhe të formojëkoalicione ad hoc me partnerë të gatshëm europianë.

Kriza e Mbrojtjes së Europës:Kriza e Mbrojtjes së Europës:Kriza e Mbrojtjes së Europës:Kriza e Mbrojtjes së Europës:Kriza e Mbrojtjes së Europës:Centralizimi i fuqisë, dështimi mbi personelinCentralizimi i fuqisë, dështimi mbi personelinCentralizimi i fuqisë, dështimi mbi personelinCentralizimi i fuqisë, dështimi mbi personelinCentralizimi i fuqisë, dështimi mbi personelin

Bashkimi duhet të ketë kapacitetin për veprim autonom, tëmbështetur nga forca të besueshme ushtarake, mjetet për të vendosur t’ipërdorë ato dhe një gadishmëri për ta bërë atë, me qëllim për t’iupërgjigjur krizave ndërkombëtare.21

Deklarata e Përbashkët e Samitit franko-britanikmbi Mbrojtjen Europiane

Kur ish-kryeministri Toni Bler nënshkroi Deklaratën e St.Malo-s, ai ishte i vendosur që një identitet i mbrojtjes së BE-së duhej të paraqiste vlerë të shtuar për sigurinë transatlantike.Kur Bleri pa Qëllimin Kryesor të BE-së në 1999 - që synontetë kishte deri në 60.000 trupa të disponueshëm për një dislokimderi njëvjeçar për menaxhimin e krizave - ai donte tëmundësonte një aftësi serioze të menaxhimit të krizave që mëshumë të bashkëpunonte me të vërtetë me NATO-n sesa tëkrijonte një ushtri të qëndrueshme europiane. SHBA-ja ishteqartësisht e tërhequr nga perspektiva e marrjes nga BE-ja tëmë shumë përgjegjësive për sigurinë e Europës dhe dyorganizatat përputhen strategjitë e tyre të planifikimit tëmbrojtjes për të identifikuar fushat kyçe ku duheshin plotësuarboshllëqet. Angazhimi i Pragës për Aftësitë (PCC) e NATO-s dhe Plan Veprimi Europian për Aftësinë e BE-së (ECAP)

21 “Franco-British Summit Joint Declaration on European Defense”, Saint-Malo,December 5, 1998, at http://www.atlanticcommunity.org/Saint-Malo%20Declaration%20Text.html (September 28, 2008).


identifikuan shumë fusha bashkëpunimi, përfshirë uratstrategjike ajrore e detare, furnizimin me karburant gjatëfluturimit dhe mbrojtjen nga armët nukleare, biologjike ekimike.

Fatkeqësisht, shumë pak është bërë nga fjalimet e mëdha tëEuropës dhe më shumë se sa vlerë të shtuar, tani BE-ja thjeshtpo ofron një përshtjellim nga detyrimet e anëtarëve të NATO-s. Në fakt, ka pasur më shumë konflikt se komplementaritet.Për shembull, kur Bashkimi Afrikan (BA) kërkoi mbështetjeajrore për Darfurin nga BE-ja, SHBA-ja dhe Kanadaja nëqershor 2005, BE-ja refuzoi të koordinonte me NATO-n, dukeinsistuar për “markën” europiane për operacionin.Përfundimisht, u ngritën dy ura të ndara ajrore për të cilatBA-së iu kërkua t’i koordinonte, meqë Franca këmbënguli qëBE-ja ta konsideronte veten si lojtari kryesor në çështjet esigurisë afrikane.

Krijimi i Grupeve Luftuese të BE-së (BG) mishërondëshirën e BE-së për fuqi në kurriz të NATO-s. BG-të janënjësi të njëjta me masën e batalionit, kombëtare oseshumëkombëshe, me 1500 trupa, të afta të dislokohen brenda10 ditësh në zona të largëta e armiqësore. Këto numramendohet t’i shtohen planit të Sarkozy-s për një ushtri të BE-së prej 60.000 trupash. BG-të arritën aftësi të plotë operacionalenë janar 2007 dhe tani qëndrojnë në pritje për dislokim.Megjithatë, ato nuk janë një forcë e përhershme rezervë nëpritje pasi shumica e vendeve kontribuese janë ose jo tëgatshëm ose të pamundur për të investuar në burime e personelpër të krijuar kapacitet shtesë. Prandaj, në mënyrë tëpaevitueshme, BE-ja do të duhet të thithë të njëjtat rezerva tëcilat janë në gadishmëri në kuadër të NATO-s.22

BG-të janë, gjithashtu, një dublim i Forcës së Reagimit tëNATO-s (NRF). NRF-ja u propozua nga ish-Sekretari iMbrojtjes së SHBA-së Donald Ramsfeld në 2002, si njëmekanizëm i ri dhe i vlefshëm ku 20 deri 25 mijë trupa shumëtë aftë e të stërvitur të mund të dislokoheshin në çdo zonëveprimi në botë për të ndërmarrë një numër misionesh për

22 “NATO-EU Relations”, World Security Institute, Brussels, January 16, 2006,at http://www.wsibrussels.org/showarticle.cfm?id=191 (September 30, 2008).


deri 30 ditë. Esencialisht, shumica e këtyre trupave do të vininnga Europa, sesa nga SHBA-ja. NRF-ja paraqet një aspekt kyçtransformimi të aleancës së NATO-s dhe është përdorurtashmë me sukses, përfshirë reagimin e saj të shpejtë në krizahumanitare si ajo e tërmetit shkatërrues në Pakistan në fundtë 2005 dhe gjatë zgjedhjeve presidenciale në Afganistan nëtetor 2004. Por NFR-ja do të mbetet pa forcat e saj tënevojshme nëse BE-ja therret BG-të e saj në të njëjtën kohë.Qeveritë janë sigurisht të kujdesshme për ta shmangur këtëkonflikt, por ka kaq shumë për të bërë ndërkohë që burimetjanë kaq të pakta. Pa euro të tjera për mbrojtjen dhe pa ushtarëtë rinj europianë, BG-të e BE-së duhen parë si asgjë më paksesa një dublikim direkt i mekanizmit të NATO-s dhe njësfidë ndaj iniciativës transformuese të NATO-s.

Pa dyshim që do të bëhet më e vështirë për planifikuesitushtarakë të NATO-s për të ditur se cilat asete janë realisht tëdisponueshme për ta, veçanërisht kur BE-ja të realizojëëndrrën e një shtabi të përhershëm planifikimi e komandimijashtë SHAPE-s. Sarkozy është fare i ndërgjegjshëm që gati10.000 trupa europiane të NATO-s janë tashmë të angazhuar,duke u tallur me anë të propozimit të tij për një forcë prej60.000 trupash të dislokueshme.23 Megjithatë, ai nukshqetësohet për të numëruar dy herë ushtarët nga e njëjtarezervë e forcës kombëtare pasi ai parashikon mbizotërimin eBE-së në arenën e sigurisë europiane.

Në një raport themelor, Aftësitë Ushtarake Europiane, InstitutiNdërkombëtar për Studime Strategjike (IISS) konkludoi qëvetëm 2.7% e personelit ushtarak prej 2 milionë personash tëBritanisë dhe Europës mund të dislokohen përtej detit.24 Kjodallon dukshëm nga synimi i NATO-s që 40% e forcave të sajtokësore të jenë të dislokueshme, çka në vetvete ishte një synimmodest dhe i arritshëm. Raporti i IISS-së theksoi një numërmangësish kritike të aftësive ushtarake të Europës - njëmungesë të aftësive bazë, procedura të gjata e të kushtueshme

23 Ibid.24 Press Launch for European Military Capabilities: Building Armed Forces for ModernOperations, International Institute for Strategic Studies, July 9, 2008, at http://www.iiss.org/publications/strategic-dossiers/european-military-capabilities/press-statement(October 8, 2008).


prokurimi dhe një mungesë të kërkim-zhvillimit në mbrojtje.25

Duket qartë se anëtarët nuk po arrijnë të investojnë sa duhetas për aftësitë e NATO-s as në ato të BE-së duke përbërë njërast më të fortë për një fokus më të mprehtë vetëm në njëarenë. Duke konsideruar që instrumentet civile të BE-së nukjanë të disponueshme për NATO-n sido që ta ktheshmarrëveshjen Berlin Plus, është e vështirë të shohësh ndonjëvlerë për NATO-n nga PESM-i.

Një limit tjetër i NATO-s që nuk është arritur janëshpenzimet për mbrojtjen. Vetëm 4 nga 21 anëtarëve të BE-së- NATO-s shpenzojnë limitin e NATO-s prej 2% të GDP-sësë tyre për mbrojtjen (Bullgaria, Franca, Greqia dhe Mbretëriae Bashkuar). Shpenzimet mesatare të BE-së për mbrojtjen janëulur ndjeshëm 10 vitet e fundit, duke treguar që burimet evlefshme thjesht do të kalojnë nga NATO-ja te PESM-i.

Një fushë ku BE-ja është shquar është krijimi i strukturavetë përhershme politike e burokratike. Me një Komitet Politik etë Sigurisë (PSC), një Komitet Ushtarak dhe një Staf UshtarakBE-ja ka krijuar një rrjet kompleks grupesh pune, forumeshkonsultimi e rregullimesh të përhershme për të hyrë nëhapësirën e NATO-s. Nga vetë natyra e saj, BE-ja është njëburokraci teknike dhe prandaj, ka një vullnet të pareshtur përndërtim institucionesh. Megjithatë, ajo nuk ka vullnetin politikpër veprim serioz apo mjetet me të cilat të bëjë përçapje të tilla.

Dështimi në lidershipin politikDështimi në lidershipin politikDështimi në lidershipin politikDështimi në lidershipin politikDështimi në lidershipin politik

Një fushë ku BE-ja dhe NATO-ja kanë punuar bashkëtradicionalisht është çështja e zgjerimit. Në përgjithësi,zgjerimi i BE-së ka imituar zgjerimin e NATO-s, dukereflektuar një ndjenjë të angazhimeve të përbashkëta politikendaj vendeve aspirante. Megjithatë, kjo politikë e BE-së dukett’i largohet sjelljes së saj historike.

Kroacia dhe Shqipëria nënshkruan marrëveshjen e pranimitnë NATO në qershor 2008 dhe kur anëtarësia e tyre tëratifikohet nga parlamentet e tyre dhe nga 26 anëtarët ekzistues,dy vendet do të marrin anëtarësinë e plotë. Shtetet e Bashkuara

25 Ibid.


i dërguan një sinjal pozitiv pjesës tjetër të aleancës së NATO-s kur Senati u bë i pari që e ratifikoi anëtarësinë në NATO tëKroacisë e Shqipërisë. SHBA-ja ka treguar lidership ndaj pjesëstjetër të aleancës së NATO-s duke deklaruar që ajo ekonsideron NATO-n ende të hapur për aktivitete dhe një pjesëvitale të arkitekturës së sigurisë transatlantike.26

Në kontrast me këtë, Merkeli dhe Sarkozy tashmë kërcënojnëtë bllokojnë çdo zgjerim tjetër të BE-së nëse nuk ratifikohetTraktati i Lisbonës (me gjithë refuzimin e Traktatit nga votuesitirlandezë), duke rrezikuar seriozisht hyrjen në kohë të Kroacisënë BE. Kjo lëvizje e pandershme dhe qartësisht politike ngaFranca dhe Gjermania është kritikuar gjerësisht, së fundi dhenga Komisioneri i BE-së për Zgjerimin Olli Rehn, i cili deklaronse është e mundur të përfundohen negociatat teknike tëanëtarësimit me Kroacinë para fundit të 2009.27 Një vonesëserioze dhe e padrejtë e hyrjes së Kroacisë në BE do ta vendosteShqipërinë dhe Maqedoninë në një neglizhencë të përhershmedhe do të dërgonte mesazhin e destabilitetit në rajon.

Përveç kësaj, në Samitin e NATO-s në Bukuresht,kancelarja Merkel i priu një koalicioni franko-gjerman për tështyrë pranimin e Gjeorgjisë në Plan Veprimin e Anëtarësimit(MAP) deri në dhjetor 2008 në një përpjekje të dështuar përtë shmangur “provokimin” e Rusisë. Ky akt përmbysipozicionin e mëparshëm gjerman në mbështetje të një politiketë dyerve të hapura për NATO-n dhe ishte në kontrast tëdrejtpërdrejtë me mbështetjen e qartë të presidentit Bush përKievin dhe Tbilisin në samit.28

26 “White House Welcomes Senate NATO Votes for Albania, Croatia”, AgenceFrance-Presse, September 26, 2008, at http://afp.google.com/article/ALeqM5jJv0sY3GywaT6c6VEYTbf7tl9IHA (September 30, 2008).27 Tony Barber, “Lisbon Treaty Rejection “No Excuse to Block Expansion””, TheFinancial Times, September 19, 2008, at http://www.ft.com/cms/s/0/fc32fd36-85e2-11dd-a1ac-0000779fd18c.html?nclick_check=1 (September 28, 2008).28 Ministri gjerman i Mbrojtjes Franz-Josef Jung deklaroi në shkurt 2008: “NATO-ja nuk është vetëm një aleancë ushtarake. Ajo ishte dhe është ende një komuniteti bazuar mbi vlera. Dera jonë është e hapur për ata që janë të përgatitur t’upërshtaten parimeve të Aleancës sonë.” Franz-Josef Jung, “The World in Disarray-Shifting Powers, Lack of Strategies”, Munich Conference on Security Policy,February 8, 2008, at http://www.securityconference.de/konferenzen/rede.php?menu_2008=&menu_konferenzen=&sprache=en&id=203 (September 28,2008).


BE-ja duhet të rivleresojë qasjen e saj në lidhje meanëtarësinë e Kroacisë në BE dhe Europa duhet të marrë nëkonsideratë përshpejtimin e hyrjes së Gjeorgjisë e Ukrainësnë MAP-in e NATO-s. Kjo do të vazhdonte një nga politikatmë pozitive të post-Luftës së Ftohtë për komunitetintransatlantik dhe do të dërgonte një mesazh që anëtarësimi nëNATO dhe në BE është një mundësi për ata që e kërkojnëaktivisht atë.

Një marrëdhënie e re për NANjë marrëdhënie e re për NANjë marrëdhënie e re për NANjë marrëdhënie e re për NANjë marrëdhënie e re për NATO-n dhe BE-nëTO-n dhe BE-nëTO-n dhe BE-nëTO-n dhe BE-nëTO-n dhe BE-në

NATO-ja... lëvdohet me krenari që ka një “partneritet strategjik”ndërmjet NATO-s dhe BE-së. Nuk ka asgjë të tillë, vetëm një

konkurrim bazë strategjik mes Amerikës dhe Europës.29

Robin HarrisKëshilltar i zonjës Theçer, maj 2006

Nuk ka kohë më të mirë sesa tani për të riparë marrëdhënietNATO-BE, ndërkohë që NATO-ja i afrohet samitit të 60-vjetorit të saj në 2009-n. Samiti i Strasburg - Kehl-it do tëpërfundojë me një Deklaratë mbi Sigurinë e Aleatëve qënënvizon qëllimin e NATO-s dhe potencialisht shtron rrugënpër një Koncept të ri Strategjik për Aleancën. Sekretari iPërgjithshëm i NATO-s Jaap de Hoop Scheffer e kapërshkruar Deklaratën si “një produkt madhor” të samitit.30

Është pikërisht rasti që Europa dhe Amerika të kenë interesatë ndërsjellta sigurie. Megjithatë, sipas PESM-it, BE-ja podublon rolin e NATO-s ndërkohë që po i ndan aleancat. Kjonuk kontribuon në sigurinë globale. Prandaj, nëse samiti synontë qartësojë marrëdhëniet NATO-BE, ai nuk duhet të mbështesëpërshpejtimin e një identiteti ushtarak të BE-së, por në vend tëkësaj të shprehë qartë dy pika të paneglizhueshme:

29 Robin Harris, Beyond Friendship: The Future of Anglo-American Relations(Washington, D.C.: The Heritage Foundation, 2006), May 24, 2006, p. 91, athttp://www.heritage.org/Research/Europe/wm1091Ch5.cfm30 Fjala e Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s Jaap de Hoop Scheffer në njëseminar mbi marrëdhëniet mes BE-së dhe NATO-s, Paris, 7 korrik 2008, athttp://www.nato.int/docu/speech/2008/s080707b.html (September 28, 2008).


1. prioriteti i NATO-s në aleancën e sigurisë transatlantikeështë suprem dhe

2. marrëdhënia e BE-së ndaj NATO-s është si një komplementcivil dhe BE-ja përcaktohet si një aktor civil në aleancën esigurisë transatlantike.

NATO-ja ka shumë marrëveshje partneriteti; në fakt, kjoështë një nga pikat e saj të forta. Programet e saj të Partneritetitpër Paqe dhe Dialogut Mesdhetar kanë rezultuar në shumëmarrëdhënie të frytshme dhe bashkëpunuese. Nxitimi për tëngritur marrëdhënien e saj me BE-në mbi gjithë të tjerat ështënjë gabim. Meqë shumica e anëtarëve të BE-së janë tashmëanëtarë të NATO-s dhe nuk ka asnjë forcë shtesë vetëm tëBE-së, koncepti i bërjes së ushtrimeve të përbashkëta apo ikombinimit të forcave të reagimit të shpejtë është ipanevojshëm. Në fakt, mbivendosja e anëtarësive shuan vleratushtarake të përfshirjes së BE-së në këtë fushë. Në një kohëkur nevojat e NATO-s për t’u përqendruar mbi mësimet ngapraktika në Afganistan, duke zhvilluar një koncept të ristrategjik dhe duke adresuar çështjet e transformimit,marrëdhënia e saj me BE-në është një çoroditje e panevojshme.

Prandaj, një kategori e re duhet të formulohet për tëpërcaktuar statusin e marrëdhënies së BE-së me NATO-n.Ndërsa zgjidhja e konfliktit kërkon një qasje gjithëpërfshirëse,BE-ja ofron mundësinë e qenies në radhë të parë njëkomplement civil, i dislokueshëm i aleancës së NATO-s.Rruga që NATO-ja dhe BE-ja të punojnë së bashku në fushënushtarake është e mbushur me probleme dhe e udhëhequrnga një dëshirë për të siguruar një fuqi bazë të BE-së. BE-jaka një ushtri burokratësh, trajnues policie, punonjës ndihmësdhe juristë për të plotësuar një qasje më të mirë për rindërtimindhe zhvillimin. Si ka treguar Afganistani, shpesh është enevojshme për këta profesionistë të punojnë përkrahushtarakëve. Misionet civile janë detyra që BE-ja favorizonnatyrshëm dhe për përmbushjen e të cilave BE-ja ka njëfarëkapaciteti. Pas Samitit të Feira-s në 2000-shin, kur BE-japërvijoi synimet e saj për menaxhimin e krizave civile në nivelBE-je, ajo i tejkaloi shpejt pritshmëritë me 5.700 punonjës


policie, 630 ekspertë ligjorë, 560 ekspertë të administratës civiledhe 5.000 ekspertë të mbrojtjes civile aktualisht tëdisponueshëm për BE-në.

Në lidhje me këtë, mekanizmat konsultative të NATO-smund të thjeshtohen, me pak nevojë për rrjetin kompleks tëverifikimeve të sigurisë dhe komiteteve politike. BE-ja i karezistuar për një kohë të gjatë konceptit që çdo institucionduhet të punojë aty ku ai ndihet i fortë dhe në vend të kësajështë fokusuar në zhvillimin e roleve dublikate. Ështëprovuar që kontributi i saj i kufizuar në sigurinë globalendoshta mund të jepet në sferën civile, nëse ajo ka vullnetinpër të përqendruar përpjekjet e saj në këtë fushë. Idealisht,duhet të miratohet një Strategji e thjeshtë dhe e modifikuare Sigurisë Europiane.

Megjithatë në praktikë, BE-ja do të vazhdojë të armatosetnë mënyrë institucionale e programore për një identitet tëpavarur të mbrojtjes dhe duhet të përgatitet për të ndërmarrëinvestime politike e financiare të nevojshme për ta bërë atërealitet. Nëse BE-ja dëshiron të veprojë në zona të botës kuNATO-ja nuk vepron, atëherë nuk ka arsye pse NATO-jaduhet të pritet të ofrojë burimet e saj për këto misione. NëseBE-ja vërtet beson se siguria globale rritet duke u angazhuarnë misione ushtarake në të cilat nuk vepron NATO-ja, atëherëajo duhet të paguajë për ato ekskluzivisht nga buxheteteuropiane dhe të përdorë asetet dhe personelin europian. Nëpërcaktimin e një marrëdhënieje të re NATO-BE, duhet tëkërkohet që këto asete dhe burime të jepen veç kontributevetë anëtarëve për NATO-n e jo duke shpenzuar ato. Në radhëtë parë, çdo investim në PESM nuk duhet të përshtjellojëangazhimet e anëtarëve ndaj NATO-s.

Çfarë duhet për ta realizuarÇfarë duhet për ta realizuarÇfarë duhet për ta realizuarÇfarë duhet për ta realizuarÇfarë duhet për ta realizuar

NATO-ja duhet të jetë guri i themelit i aleancëstransatlantike dhe aktorja parësore në sigurinë europiane. Kjoduhet të shprehet qartë në negociatat që po bëhen për njëkoncept të rishikuar strategjik për NATO-n dhe në Samitin esaj në 2009-n. Në përcaktimin e rolit të saj në arkitekturën e


sigurisë transatlantike, BE-ja duhet të inkurajohet të zhvillojërolin e saj civil, duke punuar me Transformimin e KomandësAleate të NATO-s për të koordinuar atë se çfarë roli mund tëluajë në ndihmë të NATO-s.

SHBA-ja duhet t’i ruajë burimet e NATO-sekskluzivisht për misionet e NATO-s. Të gjithë misionetushtarake europiane duhet të financohen ekskluzivisht ngashtetet anëtare të BE-së. Taksapaguesit amerikanë nuk duhettë subvencionojnë aventurat ushtarake europiane. Kushtet eBerlin Plus-it duhet të rishikohen për ta reflektuar këtë, meqëbashkëpunimi NATO-BE është përcaktuar sikomplementaritet civil i BE-së ndaj NATO-s. Asetet dhemundësitë për një Politikë të rireformuar civile Europiane tëSigurisë dhe Mbrojtjes duhet të jenë në dispozicion të NATO-s sipas kushteve të një marrëveshjeje të rishikuar të Berlin Plus-it.

PESM-i duhet të paraqesë burime shtesë për sigurinëeuropiane. Ai nuk duhet të jetë një opsion alternativ përanëtarët në BE dhe NATO për t’u tërhequr nga detyrimet etyre të NATO-s. Krijimi i PESM-it si një komponent civil nëarkitekturën e sigurisë globale duhet të japë vlerë të shtuar,më shumë sesa t’i lejojë anëtarët në BE e NATO për tëzgjedhur mes misioneve të NATO-s apo t’i hapi derën njëAleance me lidhje të dyfishta.

Anëtarët e NATO-s duhet të arrijnë limitin e NATO-stë shpenzimeve prej 2% të GDP-së së tyre për mbrojtjenkombëtare. Ku është e mundur, anëtarët duhet të miratojnëbuxhete afatgjata dhe shtesë për të financuar angazhimet eardhshme dhe ato në zhvillim e sipër.

Shtetet e Bashkuara duhet ta nxisin presidentinfrancez për të bërë një deklaratë pa ekuivoke mbisupremacinë e NATO-s në Samitin e NATO-s nëStrasburg më 2009. Franca duhet të ripranohet në strukturate komandës së integruar ushtarake të NATO-s vetëm nëseParisi ka vullnetin të mbështesë supremacinë e NATO-s nëbashkëpunimin e mbrojtjes europiane dhe kur aleanca mundtë jetë e sigurtë se Parisi do të jetë një partner bashkëpunuessesa kundërshtues.


SHBA-ja duhet të inkurajojë anëtarët e aleancës sëNATO-s për të përshpejtuar ratifikimin e anëtarësisënë NATO të Kroacisë dhe Shqipërisë dhe të rideklarojëmbështetjen e saj për të përshpejtuar MAP-in përGjeorgjinë dhe Ukrainën. Shtetet e Bashkuara duhet tëbashkëpunojnë ngushtë me aleatët e tyre në Europë dhe tëvazhdojnë politikën e derës së hapur të NATO-s.

KonkluzionKonkluzionKonkluzionKonkluzionKonkluzion

Qëllimi i NATO-s vazhdon të mbetet thelbësisht i njëjti:“Të ruajë lirinë dhe sigurinë e vendeve anëtare të saj me mjetepolitike e ushtarake”. PESM-i ka luajtur një rol të vogël oseinekzistent në përmbushjen e këtij qëllimi dhe asgjë nuk kandodhur që prej firmosjes së Deklaratës së St. Malo-s që epërmiresoi ndjeshëm pozicionin ushtarak të Europës. Avokatëte PESM-it vazhdojnë të pretendojnë përfitime nga integrimii mëtejshëm europian, ndërkohë që injorojnë dobësitë e saj tëmëdha dhe arritjet e varfra. Rritja e fuqisë është forca kryesoremotivuese që udhëheq PESM-in, shoqëruar nga pretendimiqë NATO-ja nuk është më guri i themelit të aleancës së sigurisëtransatlantike.

Si një aleancë ushtarake, NATO-ja ka të drejtën të presënga anëtarët e saj që të marrin përgjegjësitë e anëtarësimit sidhe të gëzojnë përfitimet. Por dëshira e Amerikës për të parëEuropën të luajë një rol më të madh në çështjet botërore kaçuar në një humbje të besimit që kjo të mund të ndodhë nëndrejtimin e Bashkimit Europian. Anëtarët evropianë të aleancëssë NATO-s, duke vepruar si vende sovrane e të pavarur, do tëishin më mirë të pozicionuar për t’i shërbyer interesave tësigurisë transatlantike brenda Aleancës sesa si anëtarë të njëinstitucioni të tejnacionalizuar e antidemokratik.

Sally McNamara është një analist politik në Çështjet Europiane nëQendrën për Lirinë Margaret Thatcher, pjesë e Institutit për StudimeNdërkombëtare Kathryn and Shelby Cullom Davis, në The Heritage

Foundation. Autori falënderon Erica Munkwitz-in për ndihmën e saj nëpërgatitjen e këtij dokumenti.


NATO - BE: NJË PARTNERITET STRATEGJIK

NATO-ja dhe Bashkimi Europian punojnë së bashku përtë parandaluar e zgjidhur krizat dhe konfliktet e armatosuranë Europë e më gjerë.

Ato ndajnë interesa të përbashkëta strategjike dhebashkëpunojnë në bazë të komplementaritetit dhe partneritetit.Vendimi për të bashkëpunuar për çështjet e sigurisë daton më24 janar 2001, kur sekretari i përgjithshëm i NATO-s dhePresidenca e BE-së shkëmbyen letrat duke përcaktuar qëllimine bashkëpunimit dhe modalitetet e konsultimit mes dyorganizatave.

Që atëherë bashkëpunimi ka avancuar, veçanërisht mefirmosjen e “Deklaratës landmark NATO-BE për PESM-in”,e cila si pikë referimi shtroi rrugën për rregullimet e “BerlinPlus-it”, të cilat përbëjnë bazën e punës praktike nëmenaxhimin e krizave mes dy organizatave.

Që prej zgjerimit të dy organizatave në 2004, 21 vendeanëtare të BE-së janë anëtarë të NATO-s.

Si evoluoi politika?Si evoluoi politika?Si evoluoi politika?Si evoluoi politika?Si evoluoi politika?

“Deklarata NATO-BE për Politikën Europiane të Sigurisëdhe Mbrojtjes (PESM)” dhe marrëveshja mbi rregullimet e“Berlin Plus”-it janë themelet në evoluimin e partneritetitstrategjik NATO-BE.

“Deklarata NA“Deklarata NA“Deklarata NA“Deklarata NA“Deklarata NATO-BE për PESM-in”TO-BE për PESM-in”TO-BE për PESM-in”TO-BE për PESM-in”TO-BE për PESM-in”

“Deklarata NATO-BE për PESM-in”, miratuar më 16dhjetor 2002, jo vetëm riafirmoi se BE-ja siguroi akses nëaftësitë planifikuese të NATO-s për operacionet e veta


ushtarake, por, gjithashtu, përsëriti principet e mëposhtmepolitike të partneritetit strategjik:

• Konsultim efektiv të ndërsjelltë;• Barazi dhe respekt i duhur për autonominë e vendimmarrjes

së BE-së dhe NATO-s;• Respekt për interesat e shteteve anëtare të BE-së dhe NATO-s;• Respekt për parimet e Kartës së Kombeve të Bashkuara;• Zhvillim koherent, transparent dhe reciprokisht përforcues

i kërkesave për aftësinë ushtarake, të përbashkëta për të dyorganizatat.

Rregullimet e “Berlin Plus”-itRregullimet e “Berlin Plus”-itRregullimet e “Berlin Plus”-itRregullimet e “Berlin Plus”-itRregullimet e “Berlin Plus”-it

Pas vendimit politik të dhjetorit 2002, rregullimet e “BerlinPlus”-it, të miratuara më 17 mars 2003, siguruan bazën përbashkëpunimin NATO-BE në menaxhimin e krizave duke ilejuar BE-së akses në asetet dhe mundësitë kolektive tëNATO-s për operacionet e drejtuara nga BE-ja. Në fakt, ato ilejuan Aleancës të mbështesë operacionet e drejtuara nga BE-ja në të cilat NATO-ja nuk angazhohej. Ato konsistojnë nëelementët e mëposhtëm madhorë:

• Një Marrëveshje e Sigurisë NATO-BE (mbulonshkëmbimin e informacionit të klasifikuar sipas rregullavereciproke të mbrojtjes së sigurisë);

• Akses i siguruar i BE-së të aftësive planifikuese të NATO-spër përdorimin aktual në planifikimin ushtarak të operacionevetë menaxhimit të krizave të drejtuara nga BE-ja;

• Disponueshmëri e aftësive dhe aseteve të përbashkëta tëNATO-s, si njësitë e komunikacionit dhe shtabet përoperacionet e menaxhimit të krizave të drejtuara nga BE-ja.

• Procedura për lëshimin, monitorimin, rikthimin dhekërkimin e aseteve dhe mundësive/aftësive të NATO-s;

• Terma reference për zëvendëskomandantin suprem aleat iNATO-s (DSACEUR) e NATO-s - i cili në parim do tëjetë komandanti i operacionit për operacionet e drejtuaranga BE-ja sipas rregullimeve të “Berlin Plus”-it (dhe që


është gjithmonë një europian) - dhe opsionet e komandëseuropiane për NATO-n;

• Rregullimet e konsultimeve NATO-BE në kontekstin e njëoperacioni të menaxhimit të krizës të drejtuar nga BE-ja qësjellin përdorimin e aseteve e aftësive të NATO-s;

• Përfshirjen në sistemin e ngritur prej kohësh të planifikimittë mbrojtjes së NATO-s të nevojave dhe mundësiveushtarake që mund të kërkohen për operacionet ushtaraketë drejtuara nga BE-ja, duke siguruar kështudisponueshmërinë e forcave të mirëpajisura, të stërviturasi për operacionet e drejtuara nga NATO-ja, si për ato tëdrejtuara nga BE-ja.

Çfarë nënkupton kjo në praktikë?Çfarë nënkupton kjo në praktikë?Çfarë nënkupton kjo në praktikë?Çfarë nënkupton kjo në praktikë?Çfarë nënkupton kjo në praktikë?

Krahas takimeve të rregullta, dy organizatat punojnë sëbashku në terren sipas rregullimeve të “Berlin Plus”-it. Atokanë vendosur, gjithashtu, të zhvillojnë bashkëpunimin përtë luftuar terrorizmin dhe përhapjen e armëve të shkatërrimitnë masë dhe po punojnë për planifikimin e përbashkët tëzhvillimit të aftësive.

Zyrtarët e NATO-s dhe BE-së takohen rregullisht në niveletë ndryshme, 2 herë në vit në nivel ministrash të jashtëm, nënivel ambasadorësh (Këshilli i Atlantikut të Veriut me KomitetinPolitik dhe të Sigurisë së BE-së) minimalisht 3 herë në semestër,në nivel Komiteti Ushtarak 2 herë në semestër, rregullisht nënivel komiteti, në nivel stafi në mënyrë të shpeshtë e rutinore.

Ngritja e marrëveshjeve të ndërlidhjes së përhershmeushtarake konsiderohet të lehtesojë bashkëpunimin në niveloperacional. Propozimet përfshijnë ngritjen e një bërthametë BE-së në SHAPE (komanda strategjike e NATO-s përoperacionet në Mons, Belgjikë) dhe marrëveshjet e ndërlidhjes/kontaktit të NATO-s në Stafin Ushtarak të BE-së.

Puna në terren sipas rregullimeve të “Berlin Plus”-itPuna në terren sipas rregullimeve të “Berlin Plus”-itPuna në terren sipas rregullimeve të “Berlin Plus”-itPuna në terren sipas rregullimeve të “Berlin Plus”-itPuna në terren sipas rregullimeve të “Berlin Plus”-it

Nën dritën e përmirësimeve thelbësore në mjedisin esigurisë së Bosnje-Hercegovinës, krerët e shteteve dhe qeverive


të NATO-s vendosën në Samitin e Stambollit të përfundojnëoperacionin SFOR të Aleancës në këtë vend në fund të 2004-s dhe të përgatisin një tranzicion të butë për një mision vijuestë drejtuar nga BE-ja në kuadrin e rregullimeve të “BerlinPlus”-it. Në praktikë, kjo do të nënkuptojë që BE-ja do takryejë misionin në koordinim e bashkëpunim të ngushtë meNATO-n: ajo do të ketë akses në asetet dhe planifikimin eNATO-s dhe zëvendëskomandantit suprem aleat i NATO-snë Europë do të jetë komandanti i Operacionit të BE-së. Emrii forcës së re të BE-së në Bosnje-Hercegovinë do të jetë“Althea”. NATO-ja do të mbetet e angazhuar në stabilizimine Bosnje-Hercegovinës dhe do të ruajë praninë e saj në vend.Ajo do të mbajë një shtab në Sarajevë dhe do të vazhdojë tandihmojë këtë vend në fusha të tilla si reforma e mbrojtjesdhe lufta ndaj terrorizmit.

Më 31 mars 2003, Operacioni i drejtuar nga BE-ja“Concordia” mori përgjegjësitë e misionit të drejtuar ngaNATO-ja, Operacioni “Allied Harmony”, në ish-RepublikënJugosllave të Maqedonisë. Concordia përfundoi më 15 dhjetor2003 dhe u zëvendësua nga misioni policor i drejtuar nga BE-ja “Proxima”.

Sipas rregullimeve të “Berlin Plus”-it, DSACEUR-i ucaktua si komandant operacioni i këtij misioni të parë ushtarakpaqeruajtjeje të drejtuar nga BE-ja. NATO-ja mbështeti BE-në në planifikimin strategjik, operacional e taktik. Një ShtabOperacional i BE-së (OHQ) u ngrit në Shtabin Suprem tëFuqive Aleate të NATO-s në Europë (SHAPE), në Mons,Belgjikë, për të ndihmuar komandantin operacional. Përveçkësaj, një “Element i Komandës së BE-së” (EUCE) u ngrit nëAFSOUTH në Napoli, Itali (e cila është komanda e Forcës sëBashkuar të NATO-s për operacionet në Ballkan). Shefi i Stafittë AFSOUTH-it u bë gjithashtu shefi i Stafit të Elementit tëKomandës së BE-së, i asistuar nga një drejtor për Operacionete BE-së.

Këto poste të dyfishta NATO-BE garantuan lidhjenndërmjet zinxhirit të komandës operacionale të BE-së dheNATO-s gjatë Concordia-s. Ky mision ishte i pari në të cilinasetet e NATO-s iu vunë në dispozicion BE-së.


Pak muaj më vonë, në qershor 2003, BE-ja dhe NATO-japublikuan një “Qasje të Bashkërenduar për BallkaninPerëndimor”, e cila përvijon fushat kryesore tëbashkëpunimit dhe thekson vizionin dhe vendosmërinë epërbashkët që të dyja organizatat ndajnë për të sjellë stabilitetnë rajon.

Fusha të tjera të bashkëpunimitFusha të tjera të bashkëpunimitFusha të tjera të bashkëpunimitFusha të tjera të bashkëpunimitFusha të tjera të bashkëpunimit

Ministrat e Jashtëm të BE-së dhe NATO-s kanë riafirmuarvullnetin e tyre për të zhvilluar bashkëpunim më të ngushtëpër të luftuar terrorizmin dhe përhapjen e armëve tëshkatërrimit në masë. Institucionet kanë shkëmbyer tashmëinformacion mbi aktivitetet e tyre në fushën e mbrojtjes sëpopullsisë civile ndaj sulmeve kimike, biologjike, radiologjikee nukleare. NATO-ja dhe BE-ja gjithashtu konsultohen përçështje të tjera me interes të përbashkët, si p.sh., situata nëMoldavi dhe Afganistan.

Planifikimi i përbashkët i zhvillimit të aftësive dhembështetja e ndërsjelltë ndërmjet Angazhimit të Pragës përAftësitë (PCC), të NATO-s dhe Plan Veprimit Europian përAftësitë, të BE-së (ECAP) janë bërë gjithashtu pjesë e axhendësNATO-BE.

Plan Veprimi i mëparshëm Europian për Aftësitë të BE-së(ECAP) përmbante një katalog të forcave dhe mundësive/aftësive për Qëllimin Kryesor të BE-së (të mundet të dislokojëderi në 60.000 trupa në fund të 2003-shit për misionehumanitare dhe shpëtimi, si dhe për paqeruajtje e paqevënie).Ekspertët e NATO-s siguruan këshillin ushtarak e teknik dukefilluar nga përgatitjet deri tek implementimi i ECAP-it.Planifikimi i aftësive të NATO-s dhe BE-së dhe mbështetja endërsjelltë ndërmjet Angazhimit të Pragës për Aftësitë (PCC),të NATO-s dhe Plan Veprimit Europian për Aftësitë, të BE-së (ECAP) po trajtohen në Grupin e Aftësisë NATO-BE, tëngritur në maj 2003.

Që prej asaj kohe, BE-ja njoftoi krijimin e një koncepti tëri në shkurt 2004, i cili do të çonte në ngritjen e njësive tëreagimit të shpejtë të përbërë nga grupe të përbashkëta luftimi.


Sipas “Qëllimit të ri Kryesor” për vitin 2010, këto njësi do tëzhvillohen plotësisht në 2007.

“Qëllimi Kryesor” parasheh, gjithashtu, krijimin e njëAgjencie të BE-së për Mbrojtjen që do të fokusohet nëzhvillimin e aftësive të mbrojtjes, kërkimit, blerjen dhearmatimin. Në fakt, “Qëllimi Kryesor” synon ta përkthejëStrategjinë Europiane të Sigurisë në objektiva konkreteushtarake me qëllim për të përmbushur zhvillimin afatgjatëtë aftësisë së BE-së.1

31 www.nato.int


Marco Vincenzino

PUBLIKU NË PERËNDIM DUHETTË BLEJË NË AFGANISTAN - DHE SHPEJT

Marco Vincenzino ndien se publiku në vendet e NATO-spo humbet interesin për luftën në Afganistan. Dhe aiargumenton që humbja e interesit - dhe e mbështetjes - mundtë çojë në humbjen e luftës.

Në fund të fundit, e ardhmja e Afganistanit do të varetgjerësisht nga fakti nëse qeveria qendrore do të mundet tëpërmbushë, apo të paktën të krijojë perceptimin e përmbushjessë pritshmërive kryesore të afganeve. Nëse ajo nuk i përmbush,mundësia për një humbje të pakthyeshme të legjitimitetit tësaj do të jetë një nga kërcënimet më të mëdha afatgjatë për“suksesin” në Afganistan.

Megjithëse komuniteti ndërkombëtar ende mund tëpërmirësojë nivelet e tij të angazhimit në shumë sektorë, më emira që ai mund të bëjë është të blejë kohë në Afganistan.Sidoqoftë, publiku afgan kërkon siguri që angazhimi ikomunitetit ndërkombëtar do të jetë afatgjatë, i qëndrueshëmdhe i besueshëm. Kujtimet e neglizhencës ndërkombëtare pastërheqjes sovjetike e mandej me rritjen e talebanëve, mbetentë freskëta në mendjet e shumë afganëve.

Pra, sa i angazhuar është komuniteti ndërkombëtar nëAfganistan? Megjithëse niveli i mbështetjes varion nga një shtetnë tjetrin, në përgjithësi shenjat nuk kanë qenë shumëinkurajuese, veçanërisht për afganët e thjeshtë.

Për dikë, marrja e fondeve dhe furnizimeve shtesë ngashtetet e NATO-s për Afganistanin ka qenë e ngjashme meshkuljen e dhëmbëve. Debate të ashpra janë zhvilluar nëparlamentet, mediat dhe në opinionin publik të shumë shtetevetë NATO-s. Megjithëse të 40 vendet e angazhuara në


Afganistan kontribuojnë, në tërësi përpjekjet dhe burimet janëende të pamjaftueshme për misionin. Gjithashtu, kërkohet njëndarje më e madhe e barrës në të gjitha frontet. Për shembull,trupat amerikane, britanike, kanadeze e holandeze vazhdojnëtë mbajnë peshën kryesore të luftimeve të ashpra në jug dhelindje të Afganistanit.

Kërcënimi se parlamentet e vendeve të NATO-s nuk do tëmund të rinovojnë mandatin e tyre pas pak viteve, mbetet real,ndërkohë që mbështetja publike në shumë nga këto shtetevazhdon të bjerë. Duhet bërë shumë për sa i përketmosangazhimit të liderëve politikë në një dialog direkt mepublikun për të shpjeguar rëndësinë e misionit. Kymosangazhim, apo ndoshta kjo mungesë vullneti vjen së paringa frika e politikanëve prej ndëshkimit gjatë zgjedhjeve.

Çështja primare që sfidon vetë ekzistencën e NATO-s ështëmisioni në Afganistan. Fatkeqësisht, kjo nuk po merr endevëmendjen e duhur apo debatin kritik që meriton mes vendevetë NATO-s. Megjithëse disa vende kanë njoftuar njëfarë rritjejetë kontributeve në muajt e fundit, nevojitet angazhim më imadh për të siguruar mbështetje publike afatgjatë për ta bërëmisionin ndërkombëtar në Afganistan të qëndrueshëm dhe tësuksesshëm.

Në SHBA, Afganistani tërheq një vëmendje të kufizuar,ndërkohë që çështjet e brendshme vazhdojnë të dominojnëdebatin presidencial. Shpenzimi i parave të taksapaguesveamerikanë në Afganistan është relativisht i ulët në krahasimme Irakun. Fakti që afganët janë përgjithësisht në favor tëpranisë dhe vullnetit të huaj për të përmbushur përgjegjësitëe tyre në vijat e frontit e bën konfliktin shumë më pak tëdiskutueshëm se atë të Irakut.

Për ata që nuk kanë interes për çështjet e jashtme,konflikti në Afganistan është bërë “lufta e së djeshmes”.Për ata me interes të kufizuar është bërë “lufta tjetër”, njëqë gjeneron fjalime të fushatës së rastit për t’u dalluar ngaIraku apo tituj mbi një bombë të tmerrshme vetëvrasëseose sulm taliban.

Liderët e të dyja anëve të Atlantikut kanë një përgjegjësipër të filluar një debat më të gjerë me publikun e tyre mbi


konfliktin në Afganistan. Kjo kërkon një diskutim të mprehtëe thelbësor përtej fjalimeve mondane e retorikave të shumta.

Thjesht, ajo çka është në pikëpyetje do të ndikojë në sigurinëkombëtare, stabilitetin ndërkombëtar dhe gjeneratat eardhshme për SHBA-në dhe Aleatët e saj. Shumë veta duhettë kenë parasysh që 9/11 e kishte më së shumti prejardhjennga Afganistani dhe që rajoni vazhdon të përbëjë një kërcënimrajonal e ndërkombëtar.

Liderët politikë kanë një detyrim të qartësojnë një afat dhepërmasën e operacionit. Duhet theksuar se beteja në Afganistandhe në pjesët e tjera të botës do të kërkojnë të paktën njëgjeneratë angazhimesh e burimesh. Një mungesë mbështetjejenë frontet e brendshme në SHBA e Europë do të dekurajojëseriozisht publikun afgan, i cili ka nevojë të bindet nga fjalëtdhe mbi të gjitha nga veprimet që mbështetja afatgjatë ekzistondhe është e qëndrueshme.

Synimi është të blihet kohë në periudhë afatshkurtër meobjektivin afatgjatë që afganët të bëhen me rezultativë dhe tësigurojnë kontrollin në të gjitha sferat, veçanërisht në fushëne sigurisë. Pas tri dekadave luftë, detyra duket tepër e vështirë,por suksesi nuk është i pamundur.

InforInforInforInforInformacioni... dhe rezultatetmacioni... dhe rezultatetmacioni... dhe rezultatetmacioni... dhe rezultatetmacioni... dhe rezultatet

Për të ruajtur mbështetjen publike, liderët politikë duhettë bëjnë raporte progresi të rregullta e jo sporadike, veçanërishtnë sferën jo-ushtarake. Njerëzit duan të shohin rezultate ngaparatë e taksave të tyre.

Në SHBA, kjo bëhet edhe më sfiduese për shkak tëvështirësive sistematike, kryesisht nivelit të papërshtatshëmtë ekspertizës jo-ushtarake të qeverisë amerikane. Ka,gjithashtu, kohëzgjatje të shkurtra të emërimeve të ekspertëvenë vende specifike përtej detit, çka nënkupton që edhe nësegjendet një ekspert i kualifikuar, pozicioni i tij apo i saj shpeshnuk mund të zgjasë më shumë se 1 vit, duke penguar shpeshprogramet e mirëfinancuar në sektorë si bujqësia, arsimi,shëndetësia dhe zbatimi i ligjit. Numri i vogël i njerëzvekompetentë dhe mungesa e vazhdimësisë kanë dëmtuar


seriozisht aftësinë për të raportuar mbi progresin apo të metate programeve.

Në frontin e brendshëm të SHBA-së, një shkëputje kandodhur mes publikut amerikan dhe pjesëtarëve të shërbimevetë armatosura, veçanërisht në ushtri dhe marinë. Shumë vetanë ushtri i shohin qytetarët e thjeshtë si të shkëputur plotësishtnga realiteti i tyre, përfshirë luftimet e drejtpërdrejta,periudhave të zgjatura të shërbimit dhe sforcimeve në jetënfamiljare.

Pas pritshmërive të larta të krijuara nga arkitektët e luftëssë Irakut, është e kuptueshme që shumë amerikanë të thjeshtëtë kenë mendime të ndryshme për angazhimet përtej detit.

Kjo është ajo ku lidershipi i përgjegjshëm politik luan njërol thelbësor.

Së pari, ai mund të shpjegojë pasojat serioze të dështimitnë Afganistan, duke ndihmuar në ringritjen e besueshmërisëndaj misionit.

Së dyti, ai mund të risigurojë mbështetjen e publikut tëbrendshëm dhe të opinionit të publikut afgan për synimetafatgjata të Amerikës dhe NATO-s.

Për më tepër, liderët politikë duhet të theksojnë që me njëPakistan të paqëndrueshëm në lindje të Afganistanit dhe menjë Iran gjithnjë e më të vendosur në perëndim, SHBA-ja dheNATO-ja nuk mund ta përballojnë humbjen në Afganistan.

Për SHBA-në, dështimi në Afganistan do të dëmtonin mëtej besueshmërinë dhe prestigjin e saj si një fuqi botërore dhedo ta ekspozonin ndaj rreziqeve më të mëdha ndërkombëtare.

Për NATO-n, dështimi në Afganistan mund të përbëjëfundin e aleancës më të suksesshme ushtarake në histori pasangazhimit të saj të parë përtej perimetrit të saj. Dhe dështimido të minonte seriozisht marrëdhënien transatlantike dhestabilitetin ndërkombëtar, meqë NATO-ja mbetet një pikëkyçe e sigurisë globale.

Për popullin afgan, dështimi do të përbënte një mundësitjetër tragjike të humbur. Historia do të regjistronte që aftësiae tij përtëritëse dhe angazhimi i tij për të rindërtuar vendinpas 30 vitesh konflikti nuk u ngjiz me komunitetinndërkombëtar i cili premtoi tepër e ofroi pak.


Së fundi, dështimi në Afganistan do të përbënte një disfatëkolektive për të gjithë me pasoja shqetësuese tëpaparashikueshme dhe irracionale.

Kjo thekson nevojën fundamentale për një eficensë më tëmadhe, angazhim të plotë e afatgjatë nga komunitetindërkombëtar në Afganistan, kryesisht nga SHBA-ja dhealeatët e saj të NATO-s.

Ndërsa diskutimet për zgjerimin e NATO-s janë sigurishttë rëndësishme, stabilizimi i Afganistanit është një synimshumë më kritik për Aleancën dhe i tillë që pas secilit anëtarëte saj duhet të bashkohen.

Marco Vicenzino, i diplomuar në Universitetin e Oxford-it dhe në QendrënLigjore të Universitetit të Georgetown-it, është Drejtor i Projektit të Strategjisë

Globale nëWashington DC dhe këshilltar strategjik për rrezikun global. Ai ofronkomente për Shërbimin Botëror të BBC-së, CNN International, FOX News-in

dhe Al-Jazeera-n dhe ftohet rregullisht të mbajë fjalime në konferenca në mbarëbotën. Ai mund të kontaktohet në [email protected]


Enri Hide (MA)

TERRORIZMI NDËRKOMBËTAR- KONCEPTUALIZIMI DHE TERMINOLOGJIA

Ky artikull synon të dalë paksa jashtë analizës konvencionaletë terrorizmit ndërkombëtar. Përmes tij do të përpiqemi tëpropozojmë një kuadër konceptual të ri të terrorizmitndërkombëtar për ambientin akademik shqiptar të sigurisëndërkombëtare dhe, për aq sa na takon edhe të ambientitakademik rajonal në këtë fushë. Përpjekjet e shumta teoriketë analizës së fenomenit të dhunës politike, ideologjike apofetare, të ushtruar nga një ose më shumë individë, kanë rrokurjo vetëm fushën e sigurisë por edhe më gjerë, atë të vetëdisiplinës së marrëdhënieve ndërkombëtare. Ky artikull synont’u japë përgjigje disa pyetjeve themeltare në lidhje meterminologjinë e terrorizmit, të tilla si: Përse është i vështirëpërkufizimi i terrorizmit? Cilat janë rrënjët sociale, politikedhe fetare të radikalizmit islamik? Si dhe përse ngërthehetempirikisht dhe teorikisht terrorizmi ndërkombëtar meekstremizmin islamik? Qëllimi ynë nuk është të analizojmëpolitikën e jashtme aktuale amerikane dhe doktrinat Bush(2002 e 2006) - e cila sidoqoftë domosdoshmërisht ka vendine saj në çfarëdo analize të terrorizmit ndërkombëtar - por tëkuptojmë përse endet pambarimisht mjegullnaja analitike rrethterrorizmit ndërkombëtar si fenomenologji dhe cilat janëimplikimet akademike që sjell forma aktuale e shprehjes së tij,ekstremizmi islamik.

Historia e një terHistoria e një terHistoria e një terHistoria e një terHistoria e një termimimimimi

Aktet terroriste ose kërcënimi për akte të tilla ka ekzistuarpër mijëvjeçarë të tërë të historisë së njerëzimit. Megjithësekjo dukuri ka një histori më të gjatë se ajo e shtetit-komb,


përdorimi i terrorit nga qeveritë dhe ata që kontestojnëpushtetin e tyre vazhdon të kuptohet në mënyrë të mjegullt.Ndërsa domethënia e fjalës “terror” është e qartë në vetvete,vërehet një pështjellim i domethënies së termit kur aplikohetnë akte dhe aktorë të botës reale. Pjesë e këtij pështjellimindodh për shkak të përdorimit të taktikave të terrorit nga aktorëqë u përkasin të gjitha niveleve të një ambienti social dhepolitik. Për shembull, si mund/duhet ta emërtojmëUnabomber-in, dhe fushatën e tij vetmitare të terrorit:kriminel, terrorist apo revolucionar? Po sulmet e Al-Kaedës?

A mund të krahasohen shembujt e sipërpërmendur meqeveritë revolucionare franceze të cilat sajuan fjalën“terrorizëm” duke institucionalizuar përdorimin sistematik tëterrorizmit shtetëror kundër popullsisë së Francës në vitet1790, duke vrarë me mijëra qytetarë? A janë të njëjta në kuptim,si grupet revolucionare të dikurshmet “Baarder-MeinhofGang” në Gjermaninë Perëndimore apo “Brigade Rosse” nëItalinë e Luftës së Ftohtë, apo “Weather Underground” nëShtetet e Bashkuara?

Pra, shohim se dallimet në përmasa dhe legjitimitet politikëtë aktorëve që përdorin terrorin shtrojnë pyetjen: Çfarë ështëdhe çfarë nuk mund të jetë terrorizëm? Shpeshherë edhekoncepti i ekuivalencës morale përdoret si argument për tëzgjeruar dhe pështjelluar përkufizimin e terrorizmit. Kykoncept argumenton se ajo çka ka rëndësi është produkti i njëveprimi, dhe jo qëllimi i tij. Dëmet kolaterale, ose të paqëllimta,ndaj civilëve prej një sulmi nga forca të armatosura në uniformëmbi një objektiv legjitim ushtarak është e njëjta gjë me njëbombë terroriste të drejtuar në mënyrë të qëllimshme drejtnjë trageti civil me qëllim shkaktimin e një dëmi.

E thënë ndryshe, një makinë-bombë në rrugën e një qytetidhe një avion bombardues që lëshon një bombë mbi një tankjanë të dyja akte dhune që prodhojnë vdekje dhe terror.Prandaj (në skajin më ekstrem të këtij argumenti) çdo aksionushtarak është terrorizëm, por me një emërtim tjetër. Kjoështë arsyeshmëria pas frazës së famshme: “Terroristi përdikë, është luftëtar i lirisë për dikë tjetër”. Terrorizmi është,gjithashtu, një trashëgimi e legjitimimit të përdorimit të


terrorit nga lëvizje të suksesshme revolucionare faktit tëpërdorimit të terrorizmit si instrument i arritjes sëqëllimshmërisë politike.

Vetë fleksibiliteti dhe aftësia që ka terrori për t’u përshtaturme kalimin e viteve, ka kontribuuar për të krijuar këtëkonfuzion të madh në nivel konceptual. Ata që synojnë tëpërçajnë, rikonfigurojnë rendin ose të shkatërrojnë njëstatukuo specifike, kanë synuar vazhdimisht të identifikojnërrugë dhe mënyra të reja dhe krijuese për të arritur qëllimet etyre. Ndryshimet në taktikat dhe teknikat e terroristëve kanëqenë domethënëse, por edhe më të rëndësishme janë rritja enumrit të shkaqeve dhe kontekstet sociale në të cilat përdoretterrorizmi.

Gjatë njëzet viteve të fundit, vërehet se terroristët janëangazhuar në akte jashtëzakonisht të dhunshme për shkaqetë pretenduara politike ose fetare. Ideologjia politike varionnga ekstremi i majtë deri në atë të djathtë. Për shembull, emajta ekstreme mund të përbëhet nga grupe si marksistëtdhe leninistët, të cilët propozojnë revolucionin e punëtorëvetë udhëhequr nga një elitë revolucionare. Nga e djathtaekstreme, ne gjejmë diktatorë dhe diktatura që besojnë nëmënyrë tipike në shkrirjen e shtetit dhe lidershipit tëbiznesit.

Nacionalizmi është devotshmëria ndaj interesave osekulturës së një grupi njerëzish ose të një kombi. Zakonisht,nacionalistët ndajnë mes tyre një sfond të përbashkët dhedëshirojnë të themelojnë ose rifitojnë një atdhe. Ekstremistëtfetarë e mohojnë shpeshherë autoritetin e qeverive laike dhe ikonsiderojnë të jashtëligjshme sistemet ligjore që nuk bazohennë bindjet e tyre fetare. Ata i shohin përpjekjet modernizuesesi influenca të kalbura mbi kulturën tradicionale. Grupetspeciale të interesit përfshijnë njerëz të kahut radikal të shumëkauzave legjitime: për shembull individë që e përdorinterrorizmin për të ndalur pikëpamjet anti-abortit, të drejtat ekafshëve apo ambientalizmin radikal. Këto grupe besojnë sedhuna është moralisht e justifikueshme për të arritur qëllimine tyre.


Problematika e konceptualizimitProblematika e konceptualizimitProblematika e konceptualizimitProblematika e konceptualizimitProblematika e konceptualizimit- Përse është e vështirë të përkufizohet terrorizmi?- Përse është e vështirë të përkufizohet terrorizmi?- Përse është e vështirë të përkufizohet terrorizmi?- Përse është e vështirë të përkufizohet terrorizmi?- Përse është e vështirë të përkufizohet terrorizmi?

Sikurse u tha më sipër, terrorizmi nuk është një fenomen iri dhe, ndonëse është përdorur që prej fillimeve të historisë sënjerëzimit, ai mund të jetë relativisht i vështirë për t’upërkufizuar. Ai është një koncept tepër i gjerë.1 Terrorizmiështë përshkruar në mënyra të ndryshme: si taktikë dhe sistrategji; si krim dhe si detyrë e shenjtë; si një reagim ijustifikuar ndaj shtypjes dhe urrejtjes së pafalshme. Normalishtqë shumë prej këtyre pikëpamjeve varen nga këndvështrimi iatij që përfaqësohet prej dukurisë. Si një formë asimetrikekonflikti, ai i referohet fuqisë imponuese, me shumicën eavantazheve të fuqisë ushtarake në një fraksion kostoje. Përshkak të natyrës së tij sekretive dhe të madhësisë së vogël tëorganizatave terroriste, këto të fundit nuk u ofrojnë pothuajseasnjëherë kundërshtarëve të tyre një organizim të qartë prej tëcilit këta duhet të mbrohen, apo të cilin këta duhet tëparandalojnë.

Për këtë arsye parandalimi është bërë tanimë kaq irëndësishëm. Në disa raste, terrorizmi ka qenë një mjet për tëkryer një konflikt ku kundërshtari të mos kuptojë dot natyrëne kërcënimit, duke keqinterpretuar terrorizmin si aktivitetkriminal. Për shkak të këtyre karakteristikave, terrorizmi ështëbërë përherë e më shumë i zakonshëm midis atyre që përpiqentë arrijnë qëllime ekstreme anembanë botës. Por, me gjithëpopullaritetin e tij, terrorizmi është një koncept i mjegullt.Madje dhe brenda vetë qeverisë së Shteteve të Bashkuara,agjencitë përgjegjëse për funksione të ndryshme në përballjenme terrorizmin përdorin përkufizime të ndryshme.

Departamenti Amerikan i Mbrojtjes e përkufizonterrorizmin si “përdorimi ose kërcënimi i paramenduar dhe ipërllogaritur i dhunës së jashtëligjshme në përsiatje të

1 Për një qasje të plotës konceptuale dhe kuptimore të terrorizmit shih: A. Schmiddhe A. Jongman, “Political Terrorism: A New Guide to Actors, Authors, Concepts, DataBases, Theories and Literatures”, Amsterdam, 1988. Gjithashtu, një udhërrëfyes ivlefshëm është edhe libri i Paul Wilkinson, “Political Terrorism”, Londër, 1974. Poashtu shih, Paul Wilkinson, “Terrorism and the Liberal State”, 2nd Edition, Basingstoke,1986, Pjesa e Parë.


qëllimeve që janë përgjithësisht politike, fetare oseideologjike”.2 Brenda këtij përkufizimi ekzistojnë tri elementekyçe - dhuna, frika dhe kanosja - dhe secili element prodhonterror mbi viktimat e tij. Ndërkaq, FBI-ja përdor këtëpërkufizim: “Terrorizmi është përdorimi i jashtëligjshëm iforcës dhe dhunës kundër individëve ose pasurisë për tëfrikësuar ose detyruar (imponuar) një qeveri, popullsinë civile,ose çdo segment specifik të tyre, në promovimin e objektivavesocialë ose politikë”. Nga ana tjetër, Departamenti Amerikani Shtetit e përkufizon “terrorizmin” si “dhunë të paramenduar,të orientuar politikisht, e ushtruar kundër objektivave jo-luftarakë nga grupe nënkombëtare ose agjentë klandestinë,zakonisht me qëllim influencimin e një audience të caktuar”.3

Jashtë Shteteve të Bashkuara ekzistojnë variacione edhe mëtë mëdha në tiparet e terrorizmit që vihen në dukje gjatëpërkufizimit të tij. Liga e Kombeve ishte e para që u përpoq tëarrinte në një përkufizim të sajin për terrorizmin. Kypërkufizim, që i përket viteve ’30 (më konkretisht, 1937), ubazua në dhunën e ushtruar nga lëvizjet etnike separatiste dhekonsideronte terroriste: “...të gjitha aktet kriminale të drejtuarakundër një shteti me synim dhe paramendim të krijonin njëgjendje terrori në mendjet e individëve të veçantë, të një grupinjerëzish, ose më në përgjithësi të opinionit publik...”.4 Ndërsa,për herë të parë dhe në formë embrionale, Kombet e Bashkuarau morën me aktet terroriste në kontekstin e Zyrës kundërDrogës dhe Krimit të Organizuar, në vitin 1963. Megjithatë,përcaktimet e Kombeve të Bashkuara nuk u morën mepërkufizimin e terrorizmit në vetvete, por me akte tëndryshme, si rrëmbime avionësh, sulme kundër diplomatëveetj.5 Vetëm në vitin 2005 u arrit të miratohej nga Asambleja ePërgjithshme e OKB-së rezoluta 60/1, e cila “...duke riafirmuarse aktet, metodat dhe praktikat e terrorizmit në të gjitha formatdhe mënyrat e shfaqjes së tij janë aktivitete që synojnëshkatërrimin e të drejtave të njeriut, liritë fundamentale dhe

2 Shih http://terrorism.about.com/od/whatisterroris1/ss/DefineTerrorism_4.htm, 14.03.07.3 Shih http://www.state.gov/s/ct/rls/crt/2000/2419.htm, 14/03/07.4 Shih http://terrorism.about.com/od/whatisterroris1/ss/DefineTerrorism_2.htm, 13.04.07.5 Shih http://terrorism.about.com/od/whatisterroris1/a/TerrorProtocols.htm, 12.03.07.


demokracinë, kërcënojnë integritetin territorial të Shteteve,sigurinë e tyre dhe destabilizojnë Qeveritë legjitimisht tëkonstituuara, dhe ndaj të cilave komuniteti ndërkombëtareduhet të marrë hapat e duhur për të promovuarbashkëpunimin për të parandaluar dhe luftuar terrorizmin”.6

Kombet e Bashkuara prodhuan një përkufizim të tillë nëvitin 1992, duke emërtuar si terroriste: “Çdo metodë veprimitë përsëritur dhune që shkaktonte ankth, i kryer nga një individ,grup ose aktorë shtetërorë (gjysmë)klandestinë, për shkaqeideosinkretike, kriminale ose politike, ku - në të kundërt ngaakti i vrasjes - objektivat e drejtpërdrejta të dhunës nukpërbëjnë objektivat e synuar”. Përkufizimi më gjerësisht ipranuar në qarqet akademike fillon me përkufizimin esipërcituar të Kombeve të Bashkuara, duke i shtuar atij dy fjali,për një total prej 77 fjalësh (në gjuhën angleze). Në tëpërfshihen koncepte fjalëshuma si “prodhuesit e mesazhit”apo “procese komunikuese të bazuara në dhunë”. Përkufizimii qeverisë britanike, i vitit 1974, është më konkret dhe mëfjalëpakë. Sipas këtij përkufizimi terrorizmi është: “...përdorimii dhunës për qëllime politike dhe përfshin çdo përdorim dhuneme qëllim shkaktimin e frikës në publik, ose në çdo seksion tëtij”.

Nëse kalojmë në sferën akademike Paul Wilkinson, duke upërpjekur të japë një përkufizim të terrorizmit, pohon se:“...terrorizmi politik mund të përshkruhet shkurtimisht si“kërcënim imponues”. Një përdorim sistematik i vrasjes dheshkatërrimit me qëllim terrorizimin e individëve, grupeve tëindividëve dhe komuniteteve - madje edhe të qeverive - nëpërsiatje të plotësimit të kërkesave të caktuara “politike”...”.7

Nga ana tjetër, Robert Jervis e përkufizon terrorizmin si:“...përdorimin e dhunës për arritjen e qëllimeve politike ose

6 Shih përfaqësinë e Zyrës së Kombeve të Bashkuara për Luftën kundër Drogës dheKrimit: http://terrorism.about.com/gi/dynamic/offsite.htm?zi=1/XJ&sdn=terrorism&cdn=newsissues&tm =236&gps=350_411_1276_674&f=00&tt= 2 & b t = 0 & b t s = 1 & z u = h t t p % 3 A / / w w w . u n o d c . o r g / u n o d c /terrorism_convention_hostages.html, 12.04.07. Kjo rezolutë u zgjerua me një rezolutëtjetër për një “Strategji antiterror”, të miratuar në 08/09/06 nga Asambleja ePërgjithshme.7 Shih P. Wilkinson, “Terrorism and the Liberal Stat” Macmillan, London, 1986, f. 51.


sociale; dhunë e cila nuk është autorizuar publikisht nga liderëtë entiteteve të pranuara politike; përfshirë aktet që janëfinancuar dhe mbështetur nga shtetet për të njëjtat qëllime,por që nuk janë njohur e pranuar publikisht...”.8

Terrorizmi është një akt kriminal, i cili influencon një audiencëpërtej viktimave të menjëhershme të tij. Strategjia e terroristëve ështëtë kryejnë akte dhune që tërheqin vëmendjen e popullsisëlokale, të qeverisë dhe të botës për kauzën e tyre. Terroristët iplanifikojnë sulmet e tyre për të përftuar publicitetin maksimaltë mundshëm, duke përzgjedhur objektiva që simbolizojnëatë të cilës ata i kundërvihen. Efikasiteti i aktit terrorist nukbazohet në vetë aktin, por në reagimin publik ose atë të qeverisëndaj tij. Për shembull, në vitin 1972, në Olimpiadën eMynihut, Organizata e Shtatorit të Zi, vrau 11 izraelitë.Izraelitët ishin viktimat e menjëhershme të sulmit. Porobjektivi i vërtetë ishin një miliardë njerëzit që po shihnin nëato momente eventin televiziv.

Organizata e Shtatorit të Zi përdori vizibilitetin e lartë tëLojërave Olimpike për të bërë publike opinionin e saj ndajkushteve të vështira në të cilat ndodheshin refugjatëtpalestinezë. Në mënyrë të ngjashme, në tetor të vitit 1983,terroristë nga vendet e Lindjes së Mesme bombarduan Shtabine Përgjithshëm të Batalionit Marins Tokësor në AeroportinNdërkombëtar të Bejrutit. Viktimat e menjëhershme të sulmitishin personeli prej 241 ushtarësh amerikanë që u vranë dherreth 100 të tjerët që u plagosën. Por objektivi i tyre i vërtetëishte vetë populli amerikan dhe Kongresi i Shteteve tëBashkuara. Një akt i tyre i vetëm dhune terroriste influencoivendimin e Shteteve të Bashkuara për të tërhequr trupatMarinse nga Bejruti dhe, për këtë arsye, ai sulm konsiderohetnjë prej sukseseve më të mëdha të terrorizmit ndërkombëtar.

Ekzistojnë tre këndvështrime ndaj terrorizmit: ai iterroristit; i viktimës; dhe i opinionit publik në përgjithësi.Shprehja “terroristi për dikë është luftëtar lirie” është njëpikëpamje e cila do të mund të pranohej dhe nga vetë

8 Robert Jervis, “An Interim Assessment of September 11: What Has Changed and What HasNot?”, në Demetrios James Caraley (ed.) “September 11, Terrorist Attack and USForeign Policy”, Academy of Political Science, Columbia University, 2002, f. 180.


terroristët. Terroristët nuk e shohin veten e tyre si të këqij.Ata besojnë në mënyrë të palëkundur në legjitimitetin e luftëssë tyre, luftojnë për atë çka besojnë, me të gjitha mjetet qëkanë në dispozicion. Nga ana tjetër e spektrit analitik ndodhetviktima e një akti terrorist, e cila e sheh terroristin si njëkriminel për të cilin jeta njerëzore nuk ka asnjë kuptim. Pormë i paqëndrueshmi është pozicioni i opinionit publik.Terroristët dhe grupet e tyre përpiqen me të gjitha mënyrat tëkrijojnë imazhin e një “Robin Hudi” me shpresën e devijimittë qasjes së opinionit publik drejt kauzës së tyre. Këndvështrimii tyre zemërdhembshur ndaj terrorizmit është shndërruar nënjë pjesë integrale të betejës dhe luftës së tyre psikologjikedhe duhet marrë seriozisht në konsideratë gjatë çdo analize tëmundshme të terrorizmit.

Ekzistojnë disa probleme themelore gjatë përkufizimit tënocionit të terrorizmit dhe debati shkencor mbi përkufizimine terrorizmit vështirësohet edhe më shumë kur përpiqemi tapërcaktojmë këtë term në mënyrë që të përshkruajë metodate përdorimit të dhunës së nivelit të ulët kundrejt luftërave tëmirëfillta moderne ndërshtetërore. Kjo ndodh së pari sepsepërkufizimi i terrorizmit tenton të mbulohet nga propagandazyrtare (apo “gjysmë-zyrtare”) dhe, së dyti, sepse format edhunës terroriste mbulojnë një gamë të gjerë dhe të çrregulltkushtesh dhe rastesh. Të dyja këto vështirësi e bëjnë shumë tëvështirë përkufizimin e fenomenit të terrorizmit.9

Fillimisht, komponenti kryesor i konceptualizimit tëterrorizmit ishte përdorimi i terrorit për arritjen e qëllimevetë caktuara politike. Megjithatë, sot, ky term përbën për shumëqeveri “pikëmbështetjen” kryesore për pasqyrimin ekundërshtarëve të tyre në çdo konflikt të dhunshëm ose, mëgjerësisht, në çdo veprimtari që përmban dhunë me të cilënnjë qeveri mund të mos bjerë dakord.10

9 Shih Joffé G., “Low-Level Violence and Terrorism”, “Security Challenges in theMediterranean Region”, (ed.) Aliboni R., Joffé G., Niblock T., Franc Cass, London,1996, f. 139. Gjithashtu, Thachuk K., “Terrorism’s Lifetime: Can it be Severed?”,Strategic Forum of Institute for National Strategic Studies, National DefenseUniversity (USA), No 181, May 2002, ff. 1-3.10 Shih B. Ganor, “Israel’s Counter-Terrorism Policy: Efficacy Versus Liberal-DemocraticValues 1983-1999", Hebrew University, Jeruzalem, Gusht 2002, ff. 12-13.


Kur ndonjë grup kërkon akses në një ideologji e cila tëlegjitimojë parimin e shtetit, do ta përdorë atë si bazë përpërdorimin e dhunës. Kështu, “...fakti që kjo dhunë në vetvetemund të emërtohet (ose jetë realisht) terrorizëm, merr rëndësidytësore pasi justifikimi i saj moral tejkalon atë të një sistemijuridik i cili mund të legjitimohet nga monopoli shtetëror mbipërdorimin e dhunës...”11. Ç’është e vërteta, monopoli përbënbazën e përdorimit të çdo lloji dhune nga ana e pushtetitshtetëror. Pikërisht ky arsyetim (ndoshta, sipas disastudiuesve12, përligjjeje ose justifikimi) rreth terrorizmit, i cilina rikthen në fillesat e anarkizmit të shekullit të 18-të, merrrëndësi vendimtare kur studiohet gjendja aktuale e terrorizmit.

Duke qenë se në shoqëritë moderne njerëzit jetojnë dhepunojnë së bashku në rajone me dendësi tepër të lartë banimidhe nivel të lartë ndërlidhjesh dhe ndërveprimesh sociale mestyre13, atëherë dhe probabiliteti i një numri të lartë viktimashnga një sulm terrorist në qendra të këtilla urbane do të rritetdukshëm. Në sulmet e 11 shtatorit, përdorimi i teknologjisësë lartë u mundësoi rrëmbyesve të avionëve të përdorin nëmënyrë asimetrike14 aeroplanët për arritjen e qëllimit të tyre

11 Water Laqueur, “The New Terrorism, Fanaticism and the Arms of Mass Destruction”,Londër, Oxford University Press/ Phoenix Press, 2001, ff. 3-4.12 Shih Chomsky Noam, “Neoliberalism and the Global Order”, Seven Stories Press,NJ, USA, 2004. Earl Shorris, “Ignoble Liars: Leo Strauss, George Bush and the Philosophyof Mass Deception”, Harper’s Magazine, Vol. 308, No. 1849, June 2004. f. 65-72.Gregory Gause, “Can Democracy Stop Terrorism?”, “Foreign Affairs”, Sept.-Oct., 2005.13 Këtu mund të përmendim qytete të tilla si Londra, Nju-Jorku, Parisi, Roma, MexicoSiti, Stambolli, Kairo, e sa e sa qytete të tjera, qendra të mëdha urbane, me popullsidisa dhjetëra milionë banorë, dendësia e banimit në të cilat është jashtëzakonisht elartë dhe ku shkalla e shkatërrimit nga një sulm terrorist asimetrik shumëfishohet.14 “Kërcënime Asimetrike” është një term i shumëpërdorur nga Pentagoni(Departamenti Amerikan i Mbrojtjes) kryesisht në periudhën që pasoi fundin eLuftës së Ftohtë. Termi nënkupton përdorimin e teknologjisë dhe të mjeteve tëtjera nga grupe të vogla (shtetërore ose jo), duke i aftësuar këto të fundit t’ishkaktojnë një ushtrie ose një shteti dëme të cilat për nga përllogaritja e pasojavejanë të përafërta me ato të shkaktuara nga një ushtri. Për “luftën dhe goditjetasimetrike” shih Doktrinën e Pentagonit, të vitit ’92, ’96, 2002 dhe 2006, si dheKenneth McKenzie Jr., “The Revenge of the Melians: Assymetric Threats and theNext QDR” (ku QDR=Quadrennial Defense Report; raportet katërvjeçare tëPentagonit për vlerësimin e nivelit të kërcënimit ndaj Shteteve të Bashkuara. Ështëdokumenti/raporti më i rëndësishëm i prodhuar nga Pentagoni në nivel zyrtar),McNair Paper 62, Institute for National and Strategic Studies, National DefenseUniversity, Uashington, 2000.


taktik. Por gjithashtu, shoqëritë tona perëndimore janë, në tënjëjtën kohë, tepër të ndjeshme dhe shumë të brishtapsikologjikisht.15 Në këtë kontribuon edhe rrjeti global iinformacionit si dhe fuqia e imazhit, shpejtësia e përçimit tëtë cilave është tepër e madhe, duke e vendosur çdo individpërballë një dileme, deri diku artificiale16, të kanosjes së rrezikutnga terrorizmi ndërkombëtar. Impakti i madh psikologjik qëka terrorizmi në shoqëritë perëndimore mund, deri diku, tëshpjegohet me faktin e “çmësimit” të tyre me luftën dhemizoritë e saj.17

Ndonëse është shumë e vështirë të përkufizohet terrorizmisi fenomen, për arsyet që u përmendën më lart, gjithsesi ështëe mundshme që të arrihet në një përkufizim i cili do tëlehtësonte analizën e fenomenit. Kështu terrorizmi mund tëpërkufizohet si përdorimi (ose kërcënimi) sistematik i dhunës për arritjene synimeve politike, fetare apo nacionalçlirimtare, drejtuar një shënjestresimbolike apo një grupi viktimash, me qëllim shkaktimin e frikës masivenë grupin shoqëror të cilësuar si kundërshtar, i cili nuk lidhetdomosdoshmërisht me qëllimin terrorist.

Sipas Wilkinson: “Forma e veçantë e dhunës që njihet siterrorizëm (së ushtruar kryesisht për arsye politike) ka pesëkarakteristika qendrore:1. Është e paramenduar dhe synon të krijojë një klimë frike

ekstreme dhe terrori.2. I drejtohet një grupi më të gjerë njerëzish nga ata që janë

viktimat e menjëhershme të tij.

15 Mbi impaktin psikologjik të terrorizmit dhe një analizë për pasojat psikosocialetë tij, shih Martha Crenshaw, “The Psychology of Terrorism: An Agenda for the 21st

Century”, Political Psychology, Vol. 21, No. 2 (Qershor 2000), ff. 405-420.16 Themi artificiale pasi në vendet perëndimore ekziston një probabilitet rreth 100herë më i lartë të vritesh nga shumë mënyra të tjera (përfshi udhëtimin me makinë,një grabitje të mundshme në bankë etj.) sesa nga ndonjë sulm terrorist. Kjo analizëbëhet bazuar në frekuencat e goditjeve terroriste, viktimat që ato kanë shkaktuarkëto 15 vitet e fundit, si dhe pjesa që ato zënë në të gjitha llojet e vdekjeve jonatyrore në shoqëritë perëndimore. Për të dhëna statistikore rreth këtyre që sapothamë shih Brenda Lutz dhe James Lutz “Terrorism”, te “Contemporary SecurityIssues”, Oxford University Press, Londër, 2006, kap. 16.17 Imazhet e Luftës së Parë dhe të Dytë Botërore për shumicën e qytetarëve perëndimorëi takojnë historisë dhe një të kaluare “të largët”. Në këtë pikë është e nevojshme tëbëhet dallimi midis lidershipeve politike dhe ushtarake nga njëra anë dhe masave tëgjera sociale. Në këtë pikë të analizës i referohemi pikërisht këtyre të fundit.


3. Shënjestrat e sulmeve përzgjidhen në mënyrë të rastësishmedhe janë pothuajse gjithnjë simbolike, duke përfshirë këtudhe shënjestra jo ushtarake.

4. Aktet e dhunës terroriste përballohen nga shoqëria si shkeljee rëndë e vlerave dhe normave shoqërore.

5. Dhuna terroriste është përdorur gjerësisht për të arriturqëllime të caktuara politike si nga grupe njerëzish të cilëtnuk janë pjesë e pushtetit, ashtu dhe nga ata që ndodhennë pushtet. Këto qëllime përfshijnë detyrimin ekundërshtarëve politikë për t’u tërhequr, zgjerimin e grupittë përkrahësve të akteve të dhunës etj.”18

Nëse do të tentonim të bënim një ndarje tipologjike tëfenomenit të terrorizmit, do të konstatonim diferenciminmidis terrorizmit shtetëror dhe atij separatist, midis terrorizmitndërkombëtar dhe atij të brendshëm. Një lloj tjetër ndarjeje, e cilaka fituar vend të veçantë në studimin e fenomenit të terrorizmitështë ajo që bëhet sipas kritereve politike dhe orientimit ideologjik tëgrupeve të ndryshme ekstremiste. Duke përdorur këtë tipologji,terrorizmi islamik i përket ndarjes së dytë dhe të tretëtipologjike. Më poshtë do të analizojmë pikërisht lidhjenkonceptuale të radikalizmit islamik me terrorizmin që buronprej grupeve të caktuara ekstremiste të botës islamike, duke indarë paraprakisht këto dy aspekte nga njëri-tjetri, për të evituarkësisoj pështjellimin që ka përmbytur masivisht literaturën eradikalizmit, ekstremizmit dhe terrorizmit fetar.

Radikalizmi islamik si pjesë konceptualeRadikalizmi islamik si pjesë konceptualeRadikalizmi islamik si pjesë konceptualeRadikalizmi islamik si pjesë konceptualeRadikalizmi islamik si pjesë konceptualee tere tere tere tere terminologjisë së terrorizmitminologjisë së terrorizmitminologjisë së terrorizmitminologjisë së terrorizmitminologjisë së terrorizmit

Fundamentalizmi islamik dhe ekstremizmi që buron prejtij identifikohen gjeografikisht në hapësirën gjeografike tëLindjes së Mesme dhe të Afrikës së Veriut. Ky është një fenomenme një fuqi të papërcaktueshme qartë për vetë dinamikën dhe llojin eveprimit të tij. Kjo pasi përfshin dhe integron në ideologjinë e tij njësërë parametrash socialë, ekonomikë dhe kulturorë. Prandaj ka lindur

18 Paul Wilkinson, “The Strategic Implications of Terrorism”, në “Terrorism & PoliticalViolence. A Source Book”, M. L. Sondhi (ed.), Indian Council of Social ScienceResearch, Har-Anand Publications, India, 2000.


tashmë nevoja që gjatë analizës së këtij fenomeni të mënjanojmëthjeshtimin dhe qasjet e njëanshme të tij. Shpeshherë këto llojqasjesh tepër të thjeshtuara “për efekt studimi empirik dheteorik”, dhe të para në mënyrë subjektive, kanë çuar shumëanalistë në nxjerrjen e konkluzioneve të gabuara.19 Një prejtyre është identifikimi që i bëhet shpeshherë islamizmit politikme një fenomen tërësisht fetar.

Feja islame cilësohet si doktrina fetare me përhapjen më tëmadhe, sidomos gjatë viteve të fundit. Sipas përllogaritjeve tëviteve të fundit afërsisht 1/5 e banorëve të globit i përkasinkësaj feje. Kina, për shembull, ka tre herë më shumë myslimanëse sa Arabia Saudite. Gjithashtu, në SHBA islamizmi sidoktrinë cilësohet si feja me ritmin më të lartë të përhapjes.Ndërkohë doktrina islamike fetare përmban pothuajse aqdiferencime ideologjike sa dhe protestantizmi, ndërsa në vetëfundamentalizmin islamik gjendet një shumëllojshmëri edhemë e madhe dhe e më larmishme mendimesh.20 Por, me gjithëdiferencimet (të kuptueshme dhe të natyrshme deri diku) mund tëdallohen disa pika të njëjta në të gjitha tendencat e fundamentalistëve,të tilla si: besimi i tyre te ndryshimi ndaj “të pafeve”, besimi i tyreabsolut në materializmin dhe korrupsionin e “Djallit të Madh”(shprehje me të cilën identifikohet gjithmonë Perëndimi, sistemi politiki tij dhe vlerat perëndimore). Të njëjtin vlerësim fundamentalizmiislamik mban dhe për të gjithë ato vende islamike qeveritë e tëcilave bashkëpunojnë me SHBA-në, Perëndimin dhe Izraelin.Një pikë tjetër e përbashkët e fundamentalistëve islamikë është shprehjae solidaritetit për të gjithë myslimanët e tjerë, kur këta ndodhen nëgjendje lufte me “Fuqitë e Djallit” (apo, si quhen ndryshe “të pafetë”).Shembuj që ilustrojnë këtë dimension të fundamentalizmitislamik janë pjesëmarrja në zonat e luftimeve dhe konfliktetnë Afganistan (1980), Bosnje, Sudan, Çeçeni, Gjeorgji, Algjeri,Filipine, Indonezi, Kashmir, Kosovë, Afganistan (2001-sot),si edhe Irak.

19 Shih Francis Fukuyama and Adam Garfinkle, “Promote democracy and preventterrorism - but don’t conflate the two”, The Wall Street Journal, 27 mars 2006.20 Shih, Medd R. and Goldstein F. “International Terrorism on the Eve of theNew Millenium”, Studies in Conflict and Terrorism, Vol. 20, No. 3, July-September1997, fq. 290.


Fundamentalizmi islamik (sikundër mbizotëroi fillimisht termi -ose më saktë “ekstremizmi islamik” sikundër u zhvillua), është njëfenomen shoqëror me dimensione të paparashikueshme dhe një lloj tëveçantë aftësie për t’u përhapur. Aftësia për t’u përhapur që ky fenomenbart në vetvete përmbahet me shumë vështirësi dhe me më shumëvështirësi ndalohet. Në fazën e tij më ekstreme, kjo lloj ideologjieekstremiste prodhon terrorizëm. Rritja e përmasave të terrorizmitqë buron nga arsye fetare ka ndryshuar mënyrën e përcaktimittë strukturës së terrorizmit ndërkombëtar. Por marrëdhënietmidis fesë dhe dhunës ekstremiste terroriste nuk përbëjnë njëfenomen të ri për analizën e çështjeve të sigurisëndërkombëtare. Dhuna ka qenë pjesë e shprehjes ekstremistetë shumicës së feve në një periudhë kohore apo në një tjetër.

Me fjalë të tjera, ekstremizmi islamik është produkt i një feje realishtekspansioniste. Por është njëkohësisht dhe fenomen shoqëror i hasur nëpopuj të cilët vetëm gjatë kohëve të fundit fituan pavarësinë e tyre dhekrijuan tepër vonë një ndërgjegje kombëtare. Shembujt në këtë rastjanë të shumtë, ku mund të përmenden vendet e Lindjes së Mesme,apo vende të tjera si Afganistani, Indonezia, Pakistani etj. Paralelishtky është një fenomen i cili përfshin kryesisht klasat e varfra, të cilat përnjë sërë arsyesh mund të ndikohen më lehtë nga kjo lloj ideologjie. Kjondodh kryesisht për arsye arsimimi të pamjaftueshëm, nivelitë ulët të ardhurash, mosbesimit në klasën politike dhe në elitate vendeve të tyre, gjë e cila i bën njerëzit lehtësisht pre tëpropagandës antiperëndimore. Kohët e fundit, sidoqoftë duhetvënë në dukje se ekstremizmi islamik është përhapur dhe nëklasat elitare të shoqërive myslimane, duke përfshirë një numërnë rritje përkrahësish fanatikë me nivel të lartë ekonomik dheedukimi. Si ide fetare ekstremizmit islamik i bashkëngjitetngushtësisht një aktivizëm i theksuar “nacionalist”. Ky lloj“nacionalizmi” shprehet kundër një armiku “të pafe” dhe“materialist” ndaj të cilit të gjithë myslimanët duhet tëbashkohen dhe të luftojnë.

Kështu, terrorizmi islamik si forma më e njohur e shprehjes sëekstremizmit islamik, ka rrënjë të thella në historinë politike të vendevetë Lindjes së Mesme. Këtu bazohet në shumë raste struktura epropagandës ekstremiste islamike, e cila legjitimonveprimtarinë e saj duke përdorur periudhën koloniale dhe


post-koloniale. Gjatë këtyre periudhave Perëndimi (kryesishtBritania e Madhe, Franca dhe, deri diku, SHBA-ja) kashfrytëzuar ekonomikisht pothuajse gjithë shtetet e Lindjessë Mesme, si dhe ka ndikuar gjatë fazës post-kolonialenëpërmjet krijimit të elitave politike në këto vende të cilat ushërbejnë interesave të tyre. Kështu, shfrytëzimi i madh ekonomikdhe gjeostrategjik i gjithë këtyre vendeve prej vendevePerëndimore koloniale ka lënë doemos shije të hidhur nëhistorinë e popujve të Lindjes së Mesme. Një armë shtesë nëduart e propagandës ekstremiste ka qenë dhe mbetet politika mbështetësee Perëndimit (dhe kryesisht e SHBA-së) ndaj Izraelit, që prejthemelimit të shtetit Izraelit dhe deri në ditët tona. Konfliktimidis Izraelit dhe palestinezëve për krijimin e një shtetipalestinez si dhe ai midis Izraelit dhe arabëve për çështjeterritoriale (dhe jo vetëm) kanë lënë shenja të thella nëmemorien kolektive të vendeve arabe në Lindjen e Mesme.

Këto çështje, të cilat në thelb nuk ishin fetare, gjatë rrjedhëssë historisë shpeshherë tentuan të përdoreshin ngaekstremizmi islamik, duke u dhënë atyre nuanca fetare. Kurnë vitin 1928, Hasan al-Bana krijoi Vëllazërinë Myslimane nëEgjipt, përpjekja e tij u fokusua në krizën e identitetit si pasojëe rendit kolonial si dhe në kthimin drejt së shkuarës për tërigjetur vetveten. Kjo tendencë e organizatës më të madhefundamentaliste islamike, e cila i ka fillesat pikërisht në vitin1928, përmbante një sërë pozicionesh të cilat, në pjesën më tëmadhe të tyre, vazhdojnë të ekzistojnë ende dhe sot:1) Mohimin e çdo lloj bashkëpunimi me qeveritë Perëndimore

dhe bashkëpunëtorët e tyre. Në këtë kontekst nuk pranohet,gjithashtu, dhe mënyra perëndimore e jetesës si edheqytetërimi perëndimor.

2) Kryengritje e armatosur ndaj të gjitha qeverive arabe qëbashkëpunojnë me Perëndimin dhe nuk janë të afta të qeverisin.

3) Akuza të fuqishme ndaj korrupsionit dhe mekanizmaveqeveritare që e lejojnë atë.

4) Ndihma ndaj gjithë popujve arabë (dhe myslimanë) që dotë luftojnë kundër çdo lloj pushtuesi perëndimor.Përqafimi i kësaj ideologjie, e cila bazohej në fenë islame,

ishte i menjëhershëm. Shtresat e ulëta dhe ato të mesme


shoqërore, që nuk kishin luksin e diferencimit politik(shpeshherë për shkak të absolutizmit dhe totalitarizmit tësistemeve politike të këtyre vendeve), u integruan shumë shpejtdhe përqafuan trinomin: “Islami është Zgjidhja”. Kjo filozofidisi e thjeshtëzuar krijon iluzionin e një ndarjeje më të mirëtë pasurive kombëtare, barazisë dhe prosperitetit ekonomik.

Megjithatë, pavarësisht teorisë imperialiste, të parashtruarmë lart, e cila “shpall” fajtor Perëndimin dhe politikat e tijkolonialiste dhe neokolonialiste, rrënja e fenomenit të radikalizmitgjendet më shumë në doktrinën radikale islamiste, sesa në nivelin ehistorisë së këtyre vendeve të Lindjes së Mesme (dhe jo vetëm). Ajoidentifikohet në tërësinë e problemeve të tyre ekonomike, sociale,kulturore dhe politike. Probleme këto prej të cilave lindin empirikishtkërkesat dhe synimet e ekstremistëve islamikë. Këtu nuk bëhet natyrishtfjalë për të ulur rolin e përballjes së doktrinave fetare midis dy fevekryesore të globit në një sërë fushash të jetës njerëzore, porse për tëmënjanuar konfuzionin dhe për të diferencuar fenomene të natyrës sëndryshme.

Nga ana tjetër, vetë tendenca dhe dinamika efundamentalizmit islamik u paraqit në vendet perëndimorenë mënyrë arbitrare dhe absolutiste, duke e baraspeshuar atëme tërësinë e islamizmit. Kjo lloj qasjeje nga shumica eanalistëve perëndimorë pengoi analizën reale të fenomenit dhendihmoi në krijimin e paragjykimeve të theksuarapërgjithësuese në shoqëritë perëndimore ndaj tërësisë sëmyslimanëve.

Konstatime përKonstatime përKonstatime përKonstatime përKonstatime përmbyllësembyllësembyllësembyllësembyllëse

Terrorizmi vazhdon të jetë një problem i cili krijon “pasiguridhe frikë me qëllim sulmin ndaj sistemit aktual sociopolitike”.21 Në tëgjitha shfaqjet e tij terrorizmi ka prodhuar mohim dheagresion, duke fragmentarizuar paralelisht procesin eintegrimit të shoqërive perëndimore nëpërmjet mësymjes

21 Shih: Asambleja Parlamentare e Këshillit të Europës, “Alleged secret detentionsand unlawful inter-state transfers involving Council of Europe member states”,Committee on Legal Affairs and Human Rights, Explanatory memorandum by Mr.Dick Marty, Rapporteur, Council of Europe, AS/Jur (2006) 16 Part II, 7 June 2006.


kundër çdo vlere qytetërimi dhe moslejimit të promovimit tëvlerave demokratike globale. Nevoja për të kuptuar rrënjët eekzistencës dhe përjetësimit të terrorizmit vazhdon të jetë enjë rëndësie themeltare. Identifikimi i tyre do të ndihmojë nëçdo formë parandalimi të tij në të ardhmen. Por, për t’upërballur me kërcënime potenciale terroriste apo kriminalenuk duhet të mohojmë vlerat demokratike të shoqërive në tëcilat jetojmë. Vetëm duke mbrojtur demokracinë - kuptimindhe thelbin e saj - do mund të garantojmë parandalimin edhunës.

Duhet pranuar gjithsesi se terrorizmi, si terminologji, ështëmbivlerësuar, thjeshtëzuar dhe keqpërdorur në funksion tëpromovimit të operacioneve të aktorëve të ndryshëmshtetërorë. Nëpërmjet ligjërimit politik ky fenomen ështësigurizuar, duke u zhvendosur në krye të axhendës politikendërkombëtare, çka e ka bërë relativisht të lehtë legjitimitetine masave kundër tij, sidomos në Shtetet e Bashkuara (dhe mëpak në Bashkimin Europian), ndonëse këto masa nuk janëfokusuar në shkaqet themeltare të lindjes së ekstremizmit. Pornjë gjë është e sigurtë: kurdoherë një shoqëri demokratike aposistem politik përdor dhunën si justifikim për të ndëshkuardhunën, atëherë e ardhmja jonë ndodhet në rrezik.

Autori është pedagog i Marrëdhënieve Ndërkombëtare në UniversitetinEuropian të Tiranës. Pasi ka zhvilluar studimet e larta për Marrëdhënie dhe

Organizata Ndërkombëtare, ai ka vijuar me një MA në fushën e“Marrëdhënieve të BE-së me Vendet në Zhvillim” dhe një MA në “Marrëdhënie

Ndërkombëtare dhe Studime Strategjike” në Athinë. Interesat e tij akademikepërfshijnë fushën e sigurisë ndërkombëtare me fokus në çështjet e terrorizmit

ndërkombëtar.


Erjon Alikaj

KONFLIKTI NË KAUKAZ 2008:ORIGJINA, ZHVILLIMI DHE PASOJAT

Gusht 2008: Atëherë kur mbarë bota e kishte përqendruarvëmendjen te Lojërat Olimpike të Pekinit, “temperaturat”kishin arritur kulmin dhe në rajonet kaukaziane të Osetisë sëJugut dhe Abkhazisë në Gjeorgji. Një konflikt i ashpërshpërtheu mes trupave ushtarake gjeorgjiane dhe atyre oseto-jugore e mandej abkhaziane me mbështetjen dhe ndërhyrjene forcave ruse. Po cili është historiku i konfliktit, aktorët,shkaqet dhe pasojat e tij? Si ndikoi kriza në marrëdhëniet eNATO-s me Rusinë e me partnerin e saj Gjeorgjinë? Mëposhtë po mundohemi të bëjmë një paraqitje të faktevehistorike e analizave të disa prej mediave dhe organizataveprestigjioze ndërkombëtare.

Kronologji marrëshëniesh GjeorgjiKronologji marrëshëniesh GjeorgjiKronologji marrëshëniesh GjeorgjiKronologji marrëshëniesh GjeorgjiKronologji marrëshëniesh Gjeorgji- Oseti e Jugut / Abkhazi- Oseti e Jugut / Abkhazi- Oseti e Jugut / Abkhazi- Oseti e Jugut / Abkhazi- Oseti e Jugut / Abkhazi

Marrëdhëniet datojnë që në vitet 1780 kur Perandoria Ruseu shtri në Kaukaz dhe përfshiu dhe rajonet gjeorgjiane.Abkhazia u fut nën mbrojtjen e Carit rus më 1810 dhe më1864 u aneksua forcërisht nga Rusia. Me rënien e perandorisëruse, 1917-1918, Abkhazia kaloi nën shtetin e pavarurgjeorgjian. Fillimisht me njëfarë autonomie, minoritetetabkhaze e oseto-jugore filluan të persekutoheshin si pasojë eveprimtarisë bolshevike në rajonet e tyre.

’21-’31 vendoset pushteti sovjetik e krijohen Republikat endara Sovjetike të Gjeorgjisë e Abkhazisë. Më ’31 statusi iAbkhazisë reduktohet në Republikë Autonome Sovjetikebrenda Republikës së Gjeorgjisë çka sanksionohet dhe nga


Kushtetuta e ’36-s e BRSS-së. ’33-’53 është periudhëdiskriminimi për abkhazët; përfaqësim i kufizuar, shkolla tëmbyllura e gjuha amtare e ndaluar etj. u zbatuan nga Beria,kreu i ardhshëm i policisë sekrete sovjetike. Periudha u quajtgjeorgjifikim i Abkhazisë dhe rusifikim i Gjeorgjisë paslëvizjeve të imponuara demografike. ’53-’78 këto politika uzbutën me vdekjen e Stalinit dhe Berias dhe Abkhazia kërkoindarjen nga Gjeorgjia, çka u refuzua. ’86-’89 Glasnosti dhePerestrojka forcuan përpjekjet e të dyja republikave për t’undarë nga varësia përkatëse madje dhe duke u përshkallëzuarnë dhunë e viktima. Sovjeti Suprem i Osetisë së Jugut miratonnjë akt për kalimin nga rajon në republikë autonome brendaGjeorgjisë çka u hodh poshtë nga parlamenti gjeorgjian e ushoqërua me përleshje të armatosura.

1990 Gjeorgjia shpall sovranitetin. Osetia e Jugutvetëshpallet Republikë Sovjetike dhe i bën thirrje për njohjesi subjekt i pavarur brenda Federatës Sovjetike. Abkhazia shpallsovranitetin dhe gadishmërinë për negociata me Gjeorgjinëpër marrëdhënie federative, çka anulohet menjëherë ngaqeveria gjeorgjiane. Gjeorgjia anulon autonominë e Osetisësë Jugut dhe vendos një bllokadë 18-mujore; shpallet gjendjae jashtëzakonshme që shoqërohet me përplasje të armatosurae zhvendosje popullsie.

1991 - Gjeorgjia shpall pavarësinë pas fitores së referendumitme 98% të votave pro dhe zgjedh presidentin e saj.

1992 - presidenti largohet pas një grushti shteti dhe KëshilliUshtarak që vjen në pushtet rikthen në fuqi Kushtetutën evitit ’21 dhe intensifikon veprimin ushtarak në Osetinë e Jugutpas një shumice referendare në këtë rajon për t’iu bashkuarFederatës ruse. Shevardnaze kthehet në Gjeorgji për të kryesuarKëshillin Shtetëror Gjeorgjian e fillon njohja ndërkombëtaree Gjeorgjisë dhe anëtarësimi i saj në FMN, Organizatën eBashkëpunimit Ekonomik të Detit të Zi, OKB e BankënBotërore. Arrihet marrëveshja për armëpushim me oseto-jugorët e për vendosjen e paqeruajtësve rusë, gjeorgjianë eoseto-jugorë. Konfliktet mes gjeorgjianëve e abkhazëve pasvendimeve të njëanshme politike reciproke për varësi epavarësi, kulmojnë me hyrjen e trupave gjeorgjiane në Abkhazi,


me luftime të ashpra e akuza reciproke për genocid dhe mandejme një mision fakt-mbledhës së OKB-së në Abkhazi.

1993 - luftimet vazhdojnë edhe pas ndërhyrjeve të Rusisëe OKB-së. Më në fund gjeorgjianët dalin nga territori iAbkhazisë, vijojnë zhvendosjet masive të popullsisëgjeorgjiane. Në shtator nënshkruhet një MemorandumMirëkuptimi në Gjenevë mes Gjeorgjisë e Abkhazisë, porstatusi i kësaj të fundit mbetet i paqartë.

1994 - raundet e tjera të bisedimeve në Gjenevë nuk japinndonjë rezultat. Nënshkruhet Traktati Dypalësh i Miqësisë eBashkëpunimit Gjeorgji-Rusi që sanksionon rivendosjen emundshme të bazave ushtarake ruse në Gjeorgji; nukratifikohet nga parlamenti gjeorgjian. Nënshkruhet njëarmëpushim dhe një marrëveshje katërpalëshe mes Gjeorgjisë,Abkhazisë, Rusisë e OKB-së për zgjidhjen politike të konfliktite për vendosjen e paqeruajtësve. Abkhazia miraton njëKushtetutë të re si një shtet sovran demokratik, subjekt i ligjitndërkombëtar, por mbeti e dykuptimtë nëse kjo përbënteshpallje pavarësie apo jo. Vijojnë përpjekjet e grupeve abkhazepër prishjen e armëpushimit e marrjen e pushtetit me forcë.Gjeorgjia mbështet Rusinë në fushatën e Çeçenisë dhe Rusianga ana e saj vendos sanksione ndaj Abkhazisë. OSBE-jainicion negociata mes Gjeorgjisë e Osetisë se Jugut.

1995 - vijojnë incidente të armatosura. Gjeorgjia miratonnjë Kushtetutë të re por që nuk shprehet për strukturënterritoriale e administrative të Abkhazisë dhe Osetisë së jugut.Shevardnaze propozon një zgjidhje federale për konfliktet meto, ndërkohë që Abkhazia vijon të kërkojë sovranitet dhemarrëdhënie të barabarta me Gjeorgjinë.

1996 - përplasjet e armatosura vazhdojnë e rajoni i Galitmbetet problematik. Shfaqen shqetësime për zgjatjen emandatit të misionit paqeruajtës, Gjeorgjia, Rusia dhe Osetitëe Jugut e të Veriut firmosin një marrëveshje mbi Osetinë eJugut. Progresi i bërë në bisedimet Gjeorgji-Abkhazi rrënohetnga zgjedhjet parlamentare në Abkhazi që deklarohen tëpaligjshme nga qeveria gjeorgjiane.

1997 - mandati i paqeruajtësve zgjatet dhe dialogu përparon:krerët gjeorgjanë e abkhazë takohen dhe negociatat


kurorëzohen në Gjenevë me ndërmjetësimin e të DërguaritSpecial të Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së me ngritjen enjë Komisioni Koordinimi dhe të grupeve të punës.

1998 - misionet e OKB-së dhe të paqeruajtësve rusepërfshihen në hetimet për shkeljet e marrëveshjes së ’94-s, sidhe caktohet një mision i OKB-së për vlerësim të nevojaveekonomike e humanitare në Abkhazi, por rekomandimet nukmerren parasysh. Bisedimet intensifikohen me takimet nëGjeorgji, Athinë etj., por pa rezultate konkrete. OSBE-jaangazhohet të marrë pjesë më aktivisht në zgjidhjen e konfliktitnë bashkëpunim me OKB-në, por ndërkohë konfliktet earmatosura në Gali e gjetkë u intensifikuan, aktivizohet“qeveria abkhaze hije” e vendosur në Tbilisi, Gjeorgji.

1999 - konfliktet vazhdojnë e shfaqen të reja kësaj radhemes Gjeorgjisë e Rusisë për kthimin e pronave gjeorgjiane tëpërdorura nga ushtria ruse, për heqjen e rojeve kufitare rusenga territori gjeorgjian, për internacionalizimin e paqeruajtjesnë Abkhazi etj. Abkhazia propozon kthimin e gjeorgjianëve tëshpërngulur më ’92-’93 e ’98, por Gjeorgjia kërkonkoordinimin e OKB-së në këtë proces. Gjeorgjia pranohet nëKëshillin e Europës me kushte, si p.sh., kthimin e turqvemeskhetianë të dëbuar nga Stalini. Pavarësisht mbarimit tëmandatit, paqeruajtësit rusë vazhdojnë të qëndrojnë. Këshillii Sigurimit të OKB-së refuzon t’i cilësojë sulmet e abkhazëvembi gjeorgjianët etnikë si spastrim etnik duke i dhënë fundshpresës gjeorgjiane për sanksione ndaj Abkhazisë. Mandati imisionit të OKB-së zgjatet deri më 31 janar 2000.Ndërmjetësimi i OKB-së e Rusisë vazhdon, megjithatëkonfliktet mbeten permanente dhe kthimi i kundërshtarëvetë Gjeorgjisë në Abkhazi mbeti problematik.1

Ky konflikt etnik mes Gjeorgjisë që ka propozuarautonominë e Abkhazisë, de facto e pavarur, që kërkon pavarëside juro, vazhdoi edhe në shekullin XXI. Rusia ndoqi një politikëtë mbështetjes ekonomike të Abkhazisë dhe të dhënies sëpasaportave të saj dhe pensioneve abkhazëve, çka u dënuaashpër nga Gjeorgjia. Pas ardhjes në pushtet të presidentit tëri gjeorgjian Saakashvili, rinisën bisedimet e ndërprera që në

1 http://www.c-r.org/our-work/accord/georgia-abkhazia/chronology.php


2001-shin. Në 2006-n u njoh de juro qeveria e Abkhazisë. Nëmaj 2008, Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuaramiratoi një Rezolutë që njeh të drejtat e refugjatëve për t’ukthyer në Abkhazi dhe njeh të drejtën e tyre të pronës, si dhebën thirrje për një kthim të shpejtë të tyre.

Gjatë luftës, separatistët abkhazë ndërmorën një fushatëpastrimi etnik që shpërnguli rreth 250.000 gjeorgjianë etnikëdhe vrau më shumë se 15.000.2 Ky spastrim etnik ndajgjeorgjianëve u njoh zyrtarisht nga konventat e Lisbonës,Budapestit e Stambollit të OSBE-së (e përmendur gjithashtunë Rezolutën GA/10708 të Asamblesë së Përgjithshme tëOKB-së.3

Gusht 2008, shpërthen lufta në Osetinë e Jugut, e cilashtrihet dhe në Abkhazi. Seperatistët aseto-jugorë e abkhazëtë mbështetur nga trupat ushtarake ruse u përfshinë në njëkonflikt të armatosur me ushtrinë gjeorgjiane.

Kronologji konfliktiKronologji konfliktiKronologji konfliktiKronologji konfliktiKronologji konflikti

7 gusht: Pas bombardimeve të ndërsjellta të qyteteve nëGjeorgji e Osetinë e Jugut, presidenti gjeorgjian MikhailSaakashvili urdhëron një armëpushim. Por me një lëvizje tëpapritur trupat e tij sulmojnë më pas Tskhinvalin, kryeqytetine Osetisë së Jugut. Sipas gjeorgjianëve kjo nisi pasi trupat rusekishin filluar të lëviznin nga Osetia e Veriut drejt asaj të Jugutpërmes tunelit të Rokit.

8 gusht: Saakashvili urdhëron një mobilizim tëpërgjithshëm ushtarak të trupave të rregullta e atyre rezervistegjeorgjiane dhe i bën thirrje Rusisë të qëndrojë jashtë konfliktit.Në mbrëmje, konflikti ushtarak kishte marrë përmasat e njëlufte me të vrarë e të plagosur të shumtë.

2 http://en.wikipedia.org/wiki/Georgian%E2%80%93Abkhazian_conflict -(09.09.2008 “Georgian-Abkhazian conflict”) - US State Department, CountryReports on Human Rights Practices for 1993, Abkhazia case - Chervonnaia, SvetlanaMikhailovna. Conflict in the Caucasus: Georgia, Abkhazia, and the Russian Shadow.Gothic Image Publications, 1994 - US State Department, Country Reports on HumanRights Practices for 1993, February 1994, Chapter 17.3 http://en.wikipedia.org/wiki/Georgian%E2%80%93Abkhazian_conflict -(09.09.2008 “Georgian-Abkhazian conflict”) - UN GA/10708 - Resolution of theOSCE Budapest Summit, OSCE, 1994-12-06.


9 gusht: Aviacioni rus bombardon objektiva brendaterritorit gjeorgjian. Po kështu sulmohen dhe pozicionetgjeorgjiane në Abkhazi dhe në Detin e Zi.

10 gusht: Abkhazia fut në fuqi ligjin e luftës; drejtuesitpro Moskës urdhërojnë një mobilizim të përgjithshëm tëforcave të tyre.

12 gusht: Rusia dhe Gjeorgjia bien dakord për njëarmëpushim të ndërmjetësuar nga presidenti francez NicolasSarkozy, kryesuesi aktual i i radhës së presidencës së BE-së.

14 gusht: Osetia e Jugut dhe Abkhazia miratojnëmarrëveshjen e armëpushimit.

15 gusht: Saakashvili nënshkruan planin e paqes prej 6pikash të ndërmjetësuar nga BE-ja. Plani parashikon njëarmëpushim dhe tërheqjen e trupave.

16 gusht: Presidenti Rus Dimitry Medvedev nënshkruanplanin e paqes.

18 gusht: Forcat ruse fillojnë tërheqjen nga rajonet eGjeorgjisë.

19 gusht: Me një gjuhë të ashpër, NATO-ja dhe BE-jakërkojnë tërheqjen e menjëhershme të trupave ruse ngaGjeorgjia. Rusia thotë se planifikon të tërhiqet plotësisht më22 gusht, por se do të lejë forca mbrojtëse në disa pika kalimi.Kjo lëvizje shkaktoi kritika ndërkombëtare.

20 gusht: Rusia njofton një ngrirje të bashkëpunimit meNATO-n. Ajo paraqet në OKB një projekt-rezolutë të vetën.

22 gusht: Rusia përfundon tërheqjen, por disa qindraushtarë mbesin me qëllim kontrollin e disa zonave rrethAbkhazisë dhe Osetisë së Jugut.

25 gusht: Ligjvënësit rusë të të dyja dhomave të parlamentitvotojnë unanimisht për njohjen e pavarësisë së Abkhazisë dheOsetisë së Jugut.

26 gusht: Presidenti Medvedev shpall njohjen nga Rusiatë pavarësisë së dy rajoneve. Politikanët perëndimorë kritikojnëvendimin rus.4

...13 shtator: Rusia tërhiqet nga qyteti i Potit, Gjeorgji, nëbazë të planit francez të armëpushimit.

4 http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,3595501,00.html (26.08.2008Chronology: Events in the South Ossetia, Abkhazia Crisis).


Fund shtatori 2008: Rusia deklaron se duke respektuarligjin ndërkombëtar, do të dislokojë trupat e saj në Osetinëe Jugut dhe Abkhazi, të njohura prej saj si shtete tëpavarura - deklarime që gjithashtu janë kritikuar ashpërnë perëndim.

Prologu dhe pasojat e konfliktitPrologu dhe pasojat e konfliktitPrologu dhe pasojat e konfliktitPrologu dhe pasojat e konfliktitPrologu dhe pasojat e konfliktit

Perspektiva e një lufte dukej e afërt në muajt e fundit.Shkelja e hapësirës ajrore gjeorgjiane mbi Osetinë e Jugut ngaavionët rusë e reagimi i ashpër i zyrtarëve gjeorgjianë, deklaratate majit 2008 të ish-presidentit rus Putin për njohjen eAbkhazisë si një entitet ligjor dhe akuzat e Gjeorgjisë se Rusiapo përpiqej të aneksonte territoret e saj problematike në Detine Zi ishin shenja të qarta se një konflikt po shfaqej në horizont.Në të vërtetë, konflikti mes Rusisë e Gjeorgjisë nuk ishte vetëmrreth Abkhazisë, por rreth zemërimit të Rusisë për atë çka ajoe sheh si rrethimi i Perëndimit.

Pas rënies së Traktatit të Varshavës e fundit të Luftës sëFtohtë, Rusia besonte se kishte një siguri nga NATO-ja dhePerëndimi se nuk do të kishte shtrirje drejt kufirit rus. Porndodhi e kundërta. Vendet e ish-Traktatit të Varshavës nxituant’i bashkoheshin NATO-s. Gjeorgjia dhe Ukraina janë tëfundit që kërkojnë anëtarësimin. Nëse Gjeorgjia i bashkohetPlanit të Veprimit të Anëtarësisë së NATO-s - me gjasë në2009 - përgjigjja e Moskës pritet të jetë e ashpër. Presidenti i rirus Medvedev sulmoi planet e SHBA-së për sisteminantiraketë në Poloni e Republikën Çeke, denoncoi pavarësinëe Kosovës e akuzoi fqinjët balltikë për rishkruarje të Luftës IIBotërore.

Por nga një perspektivë perëndimore, Rusia është fajtorepër detyrimin dhe korruptimin e fqinjëve. Si vende sovrane,Gjeorgjia dhe Ukraina sigurisht që kanë të drejtën të vendosinç’drejtim do të zgjedhin. Pikëpamjet false të elitës politike rusenuk morën fund me vdekjen e Bashkimit Sovjetik. Dhe ishtedetyra kyçe ideologjike e Putinit të rivendoste madhështinë ehumbur të Rusisë. Megjithatë asgjë nuk e ndihmon shumëGjeorgjinë në betejën e saj ekzistenciale. Përballë një fqinji


shumë më të madh e më të fuqishëm, Saakashvili duhet te ecime kujdes5.

Megjithatë konflikti i armatosur nuk u shmang. Cilat ishindisa nga arsyet e tij? Përveç aspiratave të dy rajoneve përpavarësi, edhe pse de fakto ato e kishin atë, mund të përmendetpolitika e Rusisë, faktori Gjeorgji si shembull i përparimit tëNATO-s në thithjen e vendeve të ish-Traktatit të Varshavës,si dhe analogjitë me Kosovën në parlamentin rus.6

Reagimet e NATO-s, BE-së, SHBA-së etj., në dukje tëashpra, u komentuan në mënyra të ndryshme.

Në takimin e Këshillit të Atlantikut të Veriut në nivelministrash të Jashtëm, aleatët krahas mbështetjes përzgjidhjen politike të konfliktit, për respektimin emarrëveshjes së nënshkruar nga palët, sovranitetit, pavarësisëdhe integritetit territorial të Gjeorgjisë, vendosën si vijim tëvendimeve të Samitit të Bukureshtit ngritjen e një KomisioniNATO-Gjeorgji që do të jetë një mekanizëm konsultimeshi ngjashëm me Komisionin NATO-Ukrainë, dërgimin eekspertëve për vlerësimin e dëmeve në infrastrukturën civiledhe të gjendjes së Ministrisë së Mbrojtjes dhe ushtrisëgjeorgjiane, mbështetjen e rivendosjes së sistemit të trafikutajror dhe ndihmën ndaj Gjeorgjisë në fushën e sulmeveinformatike.

Sekretari i Përgjithshem Scheffer njoftoi dërgimin e një tëDërguari Special për Kaukazin dhe Azinë Qendrore.Gjithashtu, ai nënvizoi se takimet e Këshillit NATO-Rusi dotë pezulloheshin deri në aderimin e kësaj të fundit nëarmëpushim. “Ne nuk po mbyllim dyert, por ne nuk mundtë vazhdojmë të kemi të njëjtat marrëdhënie si zakonisht...për aq kohë sa Rusia nuk respekton principet mbi të cilat kemirënë dakord të bazojmë lidhjet tona!” - tha ai7.

Sarkazma ruse nuk do të mungonte. “U mbars mali e pollinjë mi,” - deklaroi Dimitri Rogozin, ambasadori rus në NATO.

5 www.guardian.co.uk (“A furious Kremlin is determined to bar NATO from itsbackyard but conflict will solve nothing” Sunday July 20 2008).6 h t t p : / / e d i t i o n . c n n . c o m / 2 0 0 8 / W O R L D / e u r o p e / 0 8 / 2 6 /russia.georgia.oakley.analysis/index.html - A new Cold War - or more hot air?7 www.nato.int (19 Aug 2008 “NATO’s foreign ministers reiterate their supportfor Georgia”).


Po ashtu, ministri i Jashtëm rus Sergey Lavrov akuzoi Aleancënse “po përpiqej të cilësonte agresorin si viktimë”.

Masat e propozuara ishin larg presionit amerikan përpenalitete më të ashpra. Megjithatë, Shtëpia e Bardhë i kërkoiRusisë të tërhiqej nga Gjeorgjia më shpejt. “Nuk u mori realisht3-4 ditë për të hyrë në Gjeorgji dhe nuk duhet t’u marrë as 3-4ditë për të dalë prej andej”, - tha Gordon Johndroe, një zëdhënësi Këshillit të Sigurisë Kombëtare. Megjithëse SHBA-ja kërkonteveprim më të ashpër, u detyrua të tërhiqej pasi kuptoi se disaaleatë europianë - sidomos ata që vareshin energjitikisht ngaRusia - ishin të lëkundur në izolimin e Moskës. Sidoqoftë,sekretarja e shtetit Rice u shpreh më vonë se Aleanca e mbështetifort Gjeorgjinë dhe se ra dakord për rikonsiderimin e procesittë anëtarësimit të saj në NATO në dhjetor. Ajo shtoi se NATO-ja e bëri “shumë të qartë” se nuk do ta lejojë Rusinë të rikrijojënjë perde të hekurt për të ndarë Europën lindore e perëndimore.8

Mbështetësja e vijës së ashpër ndaj Rusisë për krizën nëGjeorgji, SHBA-ja u angazhua në dërgimin e ndihmës përaleaten e saj. Me radhë presidenti Bush dhe kandidatët JohnMcCain e Barack Obama u shprehën për respektimin esovranitetit të Gjeorgjisë dhe paralajmëruan Rusinë për pasojatë rënda afatgjata nga konflikti. Sekretarja e shtetit Riceparalajmëroi Rusinë për rrezikun e integrimit të saj nëinstitucionet ndërkombëtare.

Kriza në Gjeorgji theksoi ndarjen në BE për mënyrën etrajtimit të Rusisë. Një politikë e veçantë në këtë drejtim ështëe vështirë. Një zyrtar i lartë i Komisionit Europian tha se kjoqë ndodhi i dha fund muajit të mjaltit mes Perëndimit dheMedvedevit. “Është e qartë se është Putini dhe jo Medvedevinë fuqi. Ne shpresuam për një fillim të ri. Tani kemi një tëtillë, por në një këndvështrim tjetër, veprimi ushtarak rus dotë ketë pasojat e veta për marrëdhëniet BE-Rusi,” - shtoi ai.Ndërsa disa vende anëtare të BE-së akuzuan Rusinë përprovokim të qëllimshëm të luftës, të tjerë besojnë se Rusia eGjeorgjia janë bashkëfajtorë e të tjerë mendojnë se Gjeorgjiashkaktoi vetë ndërhyrjen e Rusisë.

8 http://www.iht.com/articles/ap/2008/08/19/america/NATO-Georgia.php - (August 19,2008 “NATO puts relations with Russia on hold”).


Ndarja u duk dhe në gjirin e NATO-s për urtësinë eanëtarësimit të fqinjëve të Rusisë, Gjeorgjisë dhe Ukrainës.Konflikti forcoi të gjitha palët në bindjet e tyre në Samitin eBukureshtit në prill 2008 ku NATO-ja nuk miratoipropozimet amerikane për t’i ofruar Gjeorgjisë dhe Ukrainësnjë plan për anëtarësimin e plotë në Aleancë. Nga njëra anëSHBA-ja dhe shtetet balltike e diçka më pak Polonia eRepublika Çeke sulmuan “agresionin” rus. Nga ana tjetër,Franca dhe Gjermania, bllokuese të dhënies së planit tëanëtarësimit në Bukuresht, kundërshtuan ndonjë dënim tëhapur ndaj Rusisë. Ministri i Jashtëm italian Franco Frattinitha se nuk duhet të ketë “front antirus” e diplomatët thonë sekjo pikëpamje ndahet dhe nga Spanja, Irlanda, Greqia, Belgjika,Austria e Qiproja.9 Gjithashtu, ministri i Jashtëm gjermanFrank-Walter Steinmeier u shpreh se kanalet e bisedimeveduhet të mbahen të hapura dhe se Perëndimi nuk duhet tapërjashtojë Rusinë nga G8-ta apo OBT-ja. Sidoqoftë, si uvendos nga Aleanca, bashkëpunimi me Gjeorgjinë do tëintensifikohet dhe do shkohet drejt anëtarësimit. Kancelarjagjermane Merkel u shpreh: “Gjeorgjia do të bëhet anëtare eNATO-s nëse ajo do dhe e dëshiron këtë. Megjithatë nuk kanjë kalendar anëtarësimi dhe Gjeorgjia e Ukraina duhet tëpërmbushin së pari planet e veprimit të anëtarësimit të cilëtvendosin kushte, njëri prej të cilëve është zgjidhja e çdomosmarrëveshjeje territoriale ndërkombëtare, etnike a ejashtme me mjete paqësore.10

Por cila është saktësisht vlera e anëtarësimit në NATO sot,pas 60 vjetësh që nga krijimi i saj? “Është e njëjta vlerë si në1949,” - tha Sekretari i Përgjithshëm Scheffer në një konferencështypi. Gjithashtu, ai i cilësoi “patetike” kërcënimet e Rusisëpër lëshim raketash balistike ndaj një vendi anëtar të NATO-s,Polonisë, në përgjigje të planit amerikan për instalimin e njësistemi antiraketë (plan i cili po vihet në jetë me firmosjen etraktatit përkatës pak ditë më parë mes SHBA-së dhe Polonisë).

9 http://www.reuters.com/article/asiaCrisis/idUSLE424255 - (August 14 2008 “Georgiacrisis entrenches Europe & NATO splits”).10 http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7568209.stm - 18.08.2008 (“Nato wonders whatto do about Russia”).


Shqetësimi është se në 1949, Aleanca u krijua me një parimthemelor të mbrojtjes së përbashkët parashikuar në Nenin 5të Traktatit. Por ky parim është shumë më i ndërlikuar sot me26 vende anëtare e sipas disa ekspertëve të politikës së jashtme,në rastin e Gjeorgjisë e Ukrainës bie plotësisht edhe nëse atodo të ishin anëtarë të NATO-s. Sidoqoftë, në rastin e krizës sëfundit, edhe pse Aleanca nuk i mbylli rrugën marrëdhënieveme Rusinë, në rast të mosmbajtjes së premtimeve nga kjo efundit, ajo do të duhej të reagonte e të qëndronte fort, si ushpreh ministri i Jashtëm francez Bernard Kouchner.11

NATO-ja dhe mbarë Perëndimi reagoi fort për hapat eRusisë në konfliktin në Kaukaz, për ndërhyrjen e tij ushtarake,për njohjen e pavarësisë së dy rajoneve dhe për deklarimin eridërgimit të trupave kësaj radhe në të ashtuquajturit dy shtetete rinj të pavarur për sigurinë e tyre në kundërshtim memarrëveshjen e arritur. Mirëpo sa larg mund të shkontePerëndimi e NATO-ja në veprimet e tyre? Vështirësimin errugës së Rusisë drejt OBT-së, kërcënime për ta përjashtuarnga G8-ta etj. Por ç’do të fitonin, sidomos kur BE-ja varet ngafurnizimi me energji nga Rusia? E për më tepër kur prej viteshata janë përpjekur ta tërheqin Rusinë e jo ta shtyjnë drejtftohjes. Atyre u duhet Rusia për të bashkëpunuar përndryshimin e klimës, luftën ndaj terrorizmit, paqen në Lindjene Mesme, frenimin e ambicieve nukleare të Iranit, misioninnë Afganistan etj. Sidoqoftë, më e keqja do të ishte bërja ekërcënimeve që nuk mund e nuk do të realizohen.12

Bashkëpunimi aktual Perëndim/NABashkëpunimi aktual Perëndim/NABashkëpunimi aktual Perëndim/NABashkëpunimi aktual Perëndim/NABashkëpunimi aktual Perëndim/NATO-Rusi,TO-Rusi,TO-Rusi,TO-Rusi,TO-Rusi,pasojat e konfliktitpasojat e konfliktitpasojat e konfliktitpasojat e konfliktitpasojat e konfliktit

NATO-ja bashkëpunon me Rusinë në trajnime dheushtrime në mënyrë që trupat e tyre të mund të angazhohennë operacione të përbashkëta; në trajnime antidrogë ngaspecialistët rusë në Afganistan; në koordinimin me anijet ruse

11 http://www.nytimes.com/2008/08/20/world/europe/20diplo.html?hp - August 19, 2008(Once Its Rationale, Collective Defense Poses New Challenges to a Larger NATO).12 http://edition.cnn.com/2008/WORLD/europe/08/26/russia.georgia.oakley.analysis/index.html - A new Cold War - or more hot air?


në operacionin antiterrorist të NATO-s në Mesdhe; nëzhvillimin e bashkëpunimit për kërkim-shpëtimin, më 2005-n Rusia mori pjesë në ushtrimin më të madh të NATO-s nëkëtë fushë; në ushtrimet e menaxhimit të krizave dhe nëbashkëpunimin mbi sulmet ajrore terroriste. Nga 1996 derinë 2003 Rusia ishte kontribuesi më i madh me trupa ioperacioneve paqeruajtëse të NATO-s mes vendeve jo anëtare.Gjithashtu, Rusia i kishte ofruar NATO-s një rrugë tokësorepër kalimin e karvanëve civilë të furnizimeve drejt Afganistanit.Edhe pse ende jo operacionale, ky hap i Rusisë shihej si njëshenjë thelbësore e përmirësimit të bashkëpunimit të saj meAleancën. Tashmë pas konfliktit kur ky bashkëpunim ështëvënë në rrezik, komandantët e NATO-s presin të shohin nëseRusia do të tërhiqet nga ky angazhim. Edhe pse Rusia kadeklaruar pezullimin e lidhjeve me Aleancën (ashtu si dheAleanca bëri me Këshillin NATO-Rusi), zyrtarët e kësaj tëfundit shprehen se Moska nuk ka bërë ndonjë deklaratë zyrtarepër tërheqjen e angazhimit.13

Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s dhe Këshilli i Atlantikuttë Veriut dënuan vendimin rus për të njohur rajonet e Osetisësë Jugut dhe Abkhazisë dhe i bënë thirrje Rusisë të tërheqëvendimin e saj. Ato kujtuan se ky vendim dhunon shumërezoluta të Këshillit të Sigurimit të OKB-së në lidhje meintegritetin territorial të Gjeorgjisë dhe është në kundërshtimme parimet themelore të OSBE-së për stabilitet në Europë.Ata i bënë, gjithashtu, thirrje Rusisë ta respektojë këtë integritetdhe të përmbushë angazhimet e marrëveshjes 6 pikëshe tëfirmosur nga palët.14

Pasojat ekonomikePasojat ekonomikePasojat ekonomikePasojat ekonomikePasojat ekonomike

Përveç humbjeve njerëzore e pasojave politike e ushtarake,konflikti në Kaukaz pati e do të ketë pasoja të rënda ekonomike.

13 http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/europe/article4615105.ece -(August 27, 2008 “Nato ageements are at risk”).14 www.nato.int - Statement by the Secretary General of NATO on the Russianrecognition of Abkhazia and South Ossetia 26 Aug 2008 / Statement by the NorthAtlantic Council on the Russian recognition of South Ossetia and Abkhazia regionsof Georgia 27 Aug 2008.


Humbjet e përgjithshme ekonomike të Gjeorgjisë dukepërfshirë infrastrukturën e dëmtuar, humbjet e produkteve,uljen e eksporteve dhe dërgesave financiare mund tëvlerësohen në rreth 2 miliard euro. Shpejtësia e rikuperimitdo të varet gjerësisht nga stabiliteti politik i cili nuk ka garanci.

Abkhazia me rreth 340.000 banorë nuk u përfshi direkt ngakonflikti i fundit ushtarak. Ajo mund të përfitojë nga investimetruse, nga zhvillimi i industrisë së ndërtimit, turizmi dhepotenciali bujqësor.

Osetia e Jugut me më pak se 70.000 banorë nuk ka burimeqë do t’i jepnin shansin e një qëndrueshmërie ekonomike sinjë shtet i pavarur, pavarësisht ndihmës ruse.15

Rusia mund të jetë fare mirë humbësja e madhe afatmesmedhe afatgjatë nga konflikti gjeorgjian, megjithëse kostot direktetë gushtit ishin të vogla. Shanset për një diversifikim ekonomiktë suksesshëm dhe për një zhvillim të ri janë ulurpërfundimisht. Shqetësimi më i madh është se prishja e keqee marrëdhënieve të Rusisë me Perëndimin do të ketë pasojaserioze për të ardhmen e reformave të saj ekonomike. Pranimime vonesë në OBT do të përbëjë një pengesë të madhe për të.Gjithashtu, shtyrja e negociatave për një Marrëveshje të rePartneriteti BE-Rusi do të dobësojë më tej pozitën e reformaveliberale në këtë vend. Marrëdhënia BE-Rusi dominohet ngaenergjia: BE-ja varet nga burimet ruse të energjisë dhe Rusiavaret nga tregu europian për eksportet e saj. Për këtë arsyeOsetia e jugut dhe Abkhazia janë të parëndësishme për tregunbotëror të energjisë, ndërkohë që vete Gjeorgjia është njëkorridor i rëndësishëm për transitin e energjisë nga baseni iKaspikut e duke shmangur Rusinë. Konflikti mund të ketëpasoja negative për perspektivën gjeorgjiane për të konsoliduarrolin e saj si një korridor alternativ ndaj Rusisë per transitin enaftës dhe gazit të Kaspikut drejt Europës.

Pra, duket se konflikti pati e do të ketë pasoja për të gjithapalët. E ndërkohë që Aleanca u pozicionua qartë ndaj Rusisë eveprimeve të saj, ajo i ofroi një mbështetje të fortë partneressë saj, Gjeorgjisë.

15 Vienna Institute for International Economic Studies www.wiiw.ac.at - (2September 2008 “Economic consequences of the Georgian-Rusian conflict”).


Bashkëpunimi Gjeorgji-NABashkëpunimi Gjeorgji-NABashkëpunimi Gjeorgji-NABashkëpunimi Gjeorgji-NABashkëpunimi Gjeorgji-NATOTOTOTOTOdhe perspektiva e marrëdhënievedhe perspektiva e marrëdhënievedhe perspektiva e marrëdhënievedhe perspektiva e marrëdhënievedhe perspektiva e marrëdhënieve

Si ka lindur bashkëpunimi mes NATO-s dhe Gjeorgjisë esi ka evoluar ai deri sot kur kjo e fundit aspiron të anëtarësohet?Më poshtë do të përpiqemi të hedhim një vështrim mbi këtëmarrëdhënie, zhvillimet aktuale e perspektivën e tyre.

NATO-ja dhe Gjeorgjia bashkëpunojnë për reformatdemokratike, institucionale dhe ato të mbrojtjes dhe kanëzhvilluar një bashkëpunim praktik në shumë fusha të tjera.Ato mbajnë zhvillojnë një Dialog Intensiv mbi aspiratat evendit për anëtarësim. Plani i Veprimit të Partneritetit detajonprogramin e bashkëpunimit ndërmjet tyre. Marrëdhënietdatojnë më 1992 pas rënies së Bashkimit Sovjetik e shpalljessë pavarësisë kur Gjeorgjia iu bashkua Këshillit tëBashkëpunimit të Atlantikut të Veriut (quajtur më vonëKëshilli i Partneritetit Euroatlantik, më 1997). Bashkëpunimiu thellua pasi ajo iu bashkua programit Parneritet për Paqe,më 1994, dhe Procesit për Rishikimin dhe Planizimin e këtijPartneriteti, më 1999. Më 1999, ajo dërgon trupa në Kosovënë kuadrin e KFOR-it. Pas Revolucionit të Trëndafiltë, më2003, mbështetja për procesin e reformave të brendshme tëGjeorgjisë u intensifikua, veçanërisht përmes zhvillimit tëPlanit Individual të Veprimit për Partneritet me NATO-n,më 2004. Më 2004, merr pjesë me trupa dhe, më 2005, imundëson NATO-s e aleatëve të tjerë transitin e trupave dhefurnizimeve përmes territorit të saj për në Afganistan. Asaj iuakordua një Dialog Intensiv për aspiratat e anëtarësimit më2006. Në Samitin e Bukureshtit, u ra dakord që Gjeorgjia dotë bëhej anëtare e Aleancës. Vendimet e mëvonshme do tëshkojnë drejt një Plani Veprimi për Anëtarësimin dhe drejtanëtarësimit eventual sipas performancës së Gjeorgjisë nëzbatimin e reformave kyç.

Në praktikë NATO-ja ofron këshillim me qëllim reformatnë Gjeorgji. Kjo e fundit ka si prioritete transformimin esektorëve publikë e privatë për të promovuar demokracinë,qeverisjen e mirë, zbatimin e ligjit dhe zhvillimin eqëndrueshëm social-ekonomik, si dhe reformimin e sektorit


të sigurisë. Synim tjetër i bashkëpunimit është zhvillimi iaftësisë së vendit për pjesëmarrje të përbashkët me Aleancënnë operacione paqeruajtje e menaxhimi krizash.

Bashkëpunimi në fushën e sigurisë: Falë pjesëmarrjesnë trajnimin dhe ushtrimet e Partneritetit për Paqe, Gjeorgjiaka qenë në gjendje të kontribuojë në sigurinë euroatlanike dukembështetur NATO-n në operacionet e saj në mbështetje tëpaqes si në Kosovë, Afganistan, në ofrimin e një mbështetjejetë rëndësishme transiti të furnizimeve të trupave të koalicionitnë Afganistan, si dhe kontribuon në luftën kundër terrorizmitpërmes pjesëmarrjes së saj në Planin e Veprimit të Partneritetitmbi terrorizmin e ku përfshihen ndarja e informacionit dheanalizave me NATO-n, rritja e kapaciteteve kombëtare kundërterrorizmit dhe e sigurisë së kufijve.

Reforma e sektorit të mbrojtjes dhe sigurisë: NATO-ja është mbështetëse e procesit të gjerë të reformavedemokratike e institucionale që po zhvillohen në Gjeorgji qëparashikohen në Planin e saj të Partneritetit. Kjo mbështetjeshprehet veçanërisht në fushën e reformave të sektorit tëmbrojtjes dhe sigurisë ku NATO-ja dhe aleatë të veçantë kanënjë ekspertizë të konsiderueshme të cilën mund ta përfitojëGjeorgjia. Një prioritet kyç për Gjeorgjinë është sigurimi ikontrollit demokratik të forcave të armatosura. Tashmë ështëemëruar një ministër mbrojtjeje civil dhe me një staf po ashtucivil. Po kështu edhe Komisioni Parlamentar i Mbrojtjes eSigurisë luan një rol në monitorimin e aktiviteteve të mbrojtjes.Nënshkrimi i Plan Veprimit të Partneritetit mbi Ngritjen eInstitucioneve të Mbrojtjes përforcon këto përpjekje dukepromovuar mbikëqyrjen efektive gjyqësore dhe rregullimet eduhura të komandës e kontrollit të mbrojtjes përmes një numriobjektivash të matshme brenda Plan Veprimit Individual tëPartneritetit. Pjesëmarrja e saj në Procesin e Rishikimit dhePlanizimit të Partneritetit për Paqe që prej ’99-s ka ndihmuarnë zhvillimin e aftësive të forcave të saj për të punuar bashkëme NATO-n. Kjo e fundit e ka ndihmuar në ngritjen e njësivetë gatshme sipas standardeve të Aleancës në ndërveprim metrupat e saj. Objektivat e reformës së mbrojtjes kanëpërmirësuar menaxhimin financiar të Ministrisë së Mbrojtjes,


reformimin e strukturave informative të forcave të armatosuraetj. Bashkëpunimi zhvillohet edhe në menaxhimin e terreneveushtarake si dhe në çmontimin e predhave tokë-ajër.

Planizimi i emergjencave civile: Gjeorgjia po rritkapacitetet e saj të menaxhimit të emergjencave civile efatkeqësive kombëtare në bashkëpunim me NATO-n dhepërmes pjesëmarrjes në aktivitetet e zhvilluara nga QendraEuroatlantike e Koordinimit të Reagimit ndaj Fatkeqësive.

Shkenca dhe ambienti: Në bazë të Programit të Shkencëspër Paqen dhe Sigurinë, Gjeorgjia ka marrë financime për mëshumë se 40 projekte për bashkëpunimin shkencor dhemjedisor. Shumë aktivitete synojnë ndihmë në reformat e sajnë kërkime e teknologji mbi sistemet e mbrojtjes ajrore dhestandardizimin e të dhënave si dhe në uljen e pasojavemjedisore të aktiviteteve ushtarake. Të tjerë synojnëpërmirësimin e cilësisë së ujit, studime për sigurinë, kundërterrorizmit, sigurinë detare e teknologjinë e rrjeteve. Gjeorgjiamerr pjesë në projektin “Virtual Silk Highway” i cili synonpërmirësimin e eksesit të internetit përmes rrjetit satelitor.

Informimi publik: Fushë tjetër bashkëpunimi është rritjae ndërgjegjësimit publik për NATO-n dhe marrëdhëniet e sajme Gjeorgjinë. Që më 2002, në bashkëpunim me OJF lokaledhe autoritete shtetërore, NATO-ja ka organizuar aktivitetetë shumta për këtë qëllim. “Javët e NATO-s” dhe shkollaverore organizohen çdo vit për të tërhequr audiencën rinore.Grupe opinionbërësish gjeorgjianë ftohen rregullisht tëvizitojnë Selinë e NATO-s dhe Shtabin Suprem të FuqiveAleate në Europë. Zyrtarë të NATO-s vizitojnë po ashtuGjeorgjinë për të folur në ngjarje publike. Divizioni iDiplomacisë Publike të NATO-s ka mbështetur krijimin enjë Qendre Kombëtare Informimi mbi NATO-n që është bërëkyçe për shpërndarjen e informacionit.

Dialogu Intensiv: NATO-ja i ofroi Gjeorgjisë në shtator2006 një Dialog Intensiv mbi aspiratat e saj për anëtarësim.Dialogu i dha asaj akses në një shkëmbim më intensiv politikme NATO-n mbi standardet e nevojshme për të arrituranëtarësimin dhe për rrugën që duhej të ndiqnin reformat esaj për të arritur këto standarde. Në Samitin e Bukureshtit në


prill 2008, liderët e Aleancës ranë dakord që Gjeorgjia do tëbëhej anëtare e saj. Aktualisht vazhdon angazhimi i përbashkëtpër trajtimin e çështjeve të papërfunduara para se të kalohetnë vendimet për stadin e Plan Veprimit të Anëtarësimit dhepër Anëtarësimin e mundshëm. Kjo do të varet ngaperformanca e Gjeorgjisë në fushën e reformave kyçe. Aplikimipër këtë Plan Veprimi do të rishikohet nga ministrat e Jashtëmaleatë në dhjetor 2008.

Konflikti i armatosur në Kaukaz duket se intensifikoibashkëpunimin NATO-Gjeorgji. Në ditët e konfliktit, gusht2008, Aleatët propozuan ngritjen e një Komisioni NATO-Gjeorgji për të mbikëqyrur zhvillimin e mëtejshëm tëmarrëdhënieve si dhe për të vijuar në rrugën e vendimeve tëmarra në Bukuresht në lidhje me aspiratat gjeorgjiane përanëtarësim. Ministrat e Jashtëm aleatë në mbledhjen e Këshillittë Atlantikut të Veriut më 19 gusht, bënë thirrje për një zgjidhjepaqësore e të qëndrueshme të konfliktit në respekt tëpavarësisë, sovranitetit dhe integritetit territorial të Gjeorgjisë.Ata dënuan përdorimin e forcës i cili nuk pajtohet meangazhimet e Gjeorgjisë e Rusisë sipas Partneritetit për Paqe eas me marrëveshje të tjera. Ata u shprehën të shqetësuar përpërdorimin e tepruar të forcës ushtarake nga Rusia që nukpërputhet me rolin e saj paqeruajtës në rajonin e konfliktit. Ibënë thirrje Rusisë për tërheqje të menjëhershme të trupavesipas planit 6 pikësh të ndërmjetësuar nga BE-ja, OSBE-ja eSHBA-ja. Aleatët ranë dakord të mbështesin Gjeorgjinë sipaskërkesës së saj në një numër fushash si vlerësimi i dëmeve nëinfrastrukturën civile, mbështetje në ringritjen e sistemit tëtrafikut ajror etj.

Më 26 gusht, NATO-ja dhe Gjeorgjia finalizuan zbatimin eprogramit të Shkëmbimit të të Dhënave mbi Situatën Ajrore icili lehtëson shkëmbimin e informacioneve mes tyre, rrit pamjene lëvizjeve ajrore në kufirin e përbashkët ajror mes vendit partnere Aleatëve e përmirëson sigurinë ajrore e menaxhimin e këtijtrafiku. Pas Austrisë, Gjeorgjia bëhet vendi i dytë partner që kafunksional këtë program në lidhje me NATO-n.

Në vijim të një kërkese për ndihmë humanitare ngaGjeorgjia, NATO-ja koordinoi mbledhjen nga vendet anëtare


e partnere, si dhe shpërndarjen e tyre në bazë të proceduravetë saj të Planizimit të Emergjencave Civile.

Në vijim të një takimi në nivel ambasadorësh NATO-Gjeorgji më 12 gusht në Selinë e NATO-s, më 11 shtator ’08Këshilli i Atlantikut të Veriut mbajti një takim me ambasadorine Gjeorgjisë. Në takim u shkëmbyen pikëpamje mbi zhvillimetaktuale dhe situatën e sigurisë në Gjeorgji. Aleatët theksuannjë vullnet të pandryshueshëm për t’i ofruar Gjeorgjisë ndihmëtë gjerë duke përfshirë fushën humanitare. Gjithashtu, udiskutua për vizitën e pritshme të Këshillit në Gjeorgji.

15 shtator 2008, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s dhePërfaqësuesit e Përhershëm të Këshillit të Atlantikut të Veriut,shkuan për një vizitë 2-ditore në kuadër të Dialogut Intensiv.

Gjatë vizitës u mbajt ceremonia e nënshkrimit tëDokumentit Kuadër për ngritjen e Komisionit NATO-Gjeorgji. Nënshkrimi u konsiderua historik nga Sekretari iPërgjithshëm Scheffer pasi Dokumenti mundëson mjete tëreja për thellimin e marrëdhënieve NATO-Gjeorgji dhe tëprocesit të reformave në këtë vend me qëllim përmbushjen easpiratave të tij për anëtarësim. Gjithashtu, u mbajt dhe takimingurues i Komisionit i cili do të sigurojë një kuadër tërëndësishëm shtesë për bashkëpunimin mes NATO-s eGjeorgjisë. Synimet kryesore të Komisionit janë thellimi idialogut politik mes tyre, i bashkëpunimit në rrugën ereformave, mbikëqyrja e procesit të nisur në Bukuresht meqëllim anëtarësimin e Gjeorgjisë dhe koordinimi i asistencëssë NATO-s në rimëkëmbjen e këtij vendi pas konfliktit.

Delegacioni i nivelit të lartë të NATO-s vizitoi, gjithashtu,qytetin e Gorit me qëllim marrjen e informacionit në terrenrreth pasojave të konfliktit të gushtit dhe konsiderimin e disaprej sfidave që shtrihen para Gjeorgjisë. Ata vizituan repartetushtarake të dëmtuara gjatë konfliktit dhe takuan disa prej 2.200personave të shpërngulur që gjendeshin në një kamp tëmenaxhuar nga UNHCR-ja.

Gjatë vizitës u zhvilluan takime me presidentin gjeorgjianSaakashvili, zyrtarë të tjerë të lartë, parlamentarë dhepërfaqësues të shoqërisë civile. Në takime u shkëmbyenpikëpamjet mbi progresin e reformave në kuadër të


partneritetit me NATO-n, mbi situatën në vend pas konfliktitetj. Zyrtarët e Aleancës përsëriten mbështetjen për integritetinterritorial të Gjeorgjisë dhe për aspiratat e saj Euroatlantike16

çka pavarësisht krizave apo kohëzgjatjes, tregon dhe një herëkonsistencën e NATO-s për ta pranuar Gjeorgjinë si anëtaretë saj.


Gjergji Vurmo* & Steven Blockmans**

ANËTARËSIMI NË BE - KOHA E DUHUR PËRAPLIMIKIN E SHQIPËRISË:

NJË ZGJEDHJE MIDIS PRESIDENCËSFRANCEZE, ÇEKE DHE SUEDEZE

PËRMBLEDHJE

Thuajse dy vjet pas nënshkrimit të Marrëveshjes sëStabilizim-Asocimit (MSA) dhe hyrjes në fuqi të Marrëveshjessë Ndërmjetme (dhjetor 2006) aktorët politikë shqiptarë poshqyrtojnë mundësinë e përgatitjes së aplikimit për anëtarësimtë vendit në Bashkimin Europian (BE). Kjo çështje në fakt ungrit më herët këtë vit nëpërmjet deklaratave politikeindividuale të cilat i kërkonin qeverisë shqiptare të dorëzojëaplikimin brenda vitit 2008.1 Sidoqoftë, debati publik në lidhjeme këtë hap nuk u nxit, kryesisht si pasojë e përfshirjes sëdobët të politikës, opinionbërësve dhe ekspertëve. Në fakt,mungesa e debatit nxori në pah mungesën e një qasje tëmirëstrukturuar ndaj aplikimit nga ana e aktorëve politikë.Ekspertët dhe opinionbërësit, gjithashtu, u shfaqën të ndarënë opinionet e tyre sa i përket kohës së duhur për aplikim. Treskenarë janë aktualë. I pari sugjeron që aplikimi për anëtarësimnë BE të bëhet gjatë presidencës franceze2, i dyti nën

∗ Ky policy brief është pjesë e serisë së dokumenteve të politikave të hartuar ngaIDN nëpërmjet mbështetjes së Think Tank Fund, Program i Rrjetit të Fondacionevepër Shoqëri të Hapur (Budapest, Hungari). Opinionet e shprehura në këtë dokumentjanë të autorëve dhe nuk reflektojnë domosdoshmërisht ato të donatorit.∗∗ Opinionet e shprehura në këtë dokument janë të autorit dhe nuk reflektojnëdomosdoshmërisht ato të punëdhënësit të tij.1 Në mars 2008, lideri i opozitës z. Edi Rama i bëri thirrje qeverisë shqiptare të dorëzojëaplikimin për anëtarësim në BE brenda vitit 2008. Nga ana tjetër, qeveria shqiptareende nuk ka përcaktuar një datë për aplikimin, por ka ofruar vetëm disa sinjale jo tëqartë, të cilët e lidhin datën e aplikimit me përfundimin e ratifikimit të MSA.2 Si u kërkua nga lideri i opozitës në fillim të këtij viti dhe si u mbështet ngaEuropean Stability Initiative (“The Adriatic push for enlargement”, burimi: http:/


presidencën çeke në gjysmën e parë të 2009-s, dhe i treti, paszgjedhjeve parlamentare, pra gjatë presidencës suedeze.3

Rekomandimi ynë sugjeron që Shqipëria duhet të dorëzojëaplikimin për anëtarësim në BE në presidencën çeke, nëmënyrë që të sigurohet një aplikim i suksesshëm dhe njëprocesim i shpejtë i tij. Ky pozicion mbështetet nga argumentete një analize të gjithanshme dhe qasje të ekuilibruar ndajdinamikës së proceseve politike dhe integruese në vend, si edhendaj dinamikës rajonale dhe asaj të BE-së.

Një qasje realiste dhe analizë e ekuilibruar në lidhje mekëto dinamika, të çon në përfundimin se aplikimi i Shqipërisëpër anëtarësim në BE duhet bërë nën presidencën çeke nëmënyrë që të sigurohet statusi i vendit kandidat brenda mesittë vitit 2011. Si i tillë, qëllimi kryesor i vendit në këtë fazë nukduhet të kufizohet vetëm tek aplikimi. Përkundrazi, caktimi iafateve të qarta kohore në lidhje me fazën e pasaplikimit dheangazhimi për të përmbushur kushtet e nevojshme përbënelementin thelbësor i cili duhet të udhëheqë të gjithë procesine aplikimit. Si rrjedhojë, një kuadër kohor realist në lidhjeme procesin, për të cilin duhet të angazhohen aktorët politikëdo të përfshinte:Arritja e një konsensusi të gjerë politik në vend (për aplikimin) Para fundit të 2008-sPërgatitja dhe dorëzimi i aplikimit për anëtarësim mars - prill 2009Këshilli i kërkon Komisionit të përgatisë avis tetor ose dhjetor 2009Procesi i përgjigjes ndaj Pyetësorit të Komisionit 2010Komisioni i dorëzon avis pozitiv Këshillit Fundi i 2010-s ose

fillimi i 2011-sVendim i Këshillit që jep statusin e vendit kandidat Mesi i 2011-sHapja e negociatave të anëtarësimit Fundi i 2011-s ose

fillimi i 2012-s

Përmbushja e këtij synimi kërkon vëmendjen e duhur nëlidhje me disa masa të rëndësishme, të cilat diskutohen nëdetaje në pjesën vijuese të këtij policy brief.

/www.esiweb.org/index.php?lang=en&id=312 dhe nga një policy brief i InstitutitAgenda (shih “The Cost of Delay - Why Albania should submit an Application forEU Membership this Year”, burimi: http://www.agendainstitute.org/index.php?faqe=detail&id=60.3 Si sugjerohet nga skeptikët (në vend dhe në Europë) e anëtarësimit të Shqipërisënë BE.


I. ANËTI. ANËTI. ANËTI. ANËTI. ANËTARËSIMI NË BE - KOHA E DUHURARËSIMI NË BE - KOHA E DUHURARËSIMI NË BE - KOHA E DUHURARËSIMI NË BE - KOHA E DUHURARËSIMI NË BE - KOHA E DUHURPËR APLIKIMIN E SHQIPËRISËPËR APLIKIMIN E SHQIPËRISËPËR APLIKIMIN E SHQIPËRISËPËR APLIKIMIN E SHQIPËRISËPËR APLIKIMIN E SHQIPËRISË

I.1. Zhvillimet europiane dhe angazhimet e ShqipërisëDorëzimi i aplikimit për anëtarësim përbën hapin më të

rëndësishëm të historisë relativisht të shkurtër tëmarrëdhënieve të Shqipërisë me Bashkimin Europian. Si i tillë,kërkohen përgatitje serioze. Sigurisht që këto përgatitje duhettë udhëhiqen nga një qëllim strategjik i cili nuk kufizohet teprocesi i aplikimit, por një qëllim i cili përfshin në vetveteedhe sigurimin e një përgjigjeje pozitive ndaj aplikimit, marrjene statusit të vendit kandidat dhe zhvillimin e suksesshëm tënegociatave për anëtarësim. Në këtë kontekst, nevoja për njëdebat të mirinformuar shfaqet si mjaft e rëndësishme jo vetëmpër aktorët politikë dhe administratën publike të cilët duhettë përgatiten për një proces të gjatë (i cili fillon me aplikimindhe Pyetësorin e Komisionit Europian), por edhe për publikune gjerë dhe aktorët e interesuar dhe grupet e interesit. Ky debatderi më tani ka munguar. Megjithatë, përgjigja e pyetjes “Kurduhet të aplikojë Shqipëria për anëtarësim në BE?” ka shënuaredhe një nga të paktat çështje për të cilat politika shqiptarenuk ka arritur ende një pozicion të përbashkët. E njëjta gjëvlen edhe për ekspertët dhe opinionbërësit.

Përmbajtja e “kondicionalitetit” për anëtarësim në BE -instrumenti kryesor i reformës dhe integrimit të vendevekandidatë për anëtarësim në BE - ka ndryshuar në viteparalelisht me zhvillimin e legjislacionit të BE-së (“acquis”),nivelin e ulët të përgatitjes nga ana e vendeve kandidate dheoponenca në rritje e vendeve anëtare ndaj zgjerimit tëmëtejshëm. Prej vitit 1999, Traktati i BE-së përmban njëreferencë në Nenin 49 sipas së cilës “çdo shtet europian” që aplikonpër anëtarësim në BE duhet të respektojë principet themelore të Unionitpër lirinë, demokracinë, të drejtat e njeriut, liritë themelore dhe shtetinligjor. Po atë vit, Komisioni Europian inicioi Procesin e Stabilizim-Asocimit, i cili e shndërroi konceptin e “kondicionalitetit për anëtarësim”në një instrument shumëdimensional që synonte reformat dhe integrimine vendeve të Ballkanit Perëndimor. Në progres-raportet vjetore


Komisioni monitoron nga afër progresin e arritur nga vendet aspirantepër anëtarësim në përmbushjen e kushteve të caktuara. Komisioniidentifikon mangësitë kryesore dhe nevojat për përshtatje nga ana evendeve (potencialisht) kandidate, cakton prioritetet dhe standardetpërkatëse, si dhe kanalizon fondet e BE-së drejt reformave përkatëse.

Megjithëse vendimi për dhënien e statusit të vendit kandidat mbetetpara së gjithash një vendim politik i cili merret unanimisht nga vendetanëtare të BE-së, aplikanti duhet të demonstrojë rezultate konkrete tëarritjeve të tij si edhe të vërtetojë se posedon të gjitha kapacitetet e duhurapër të përmbushur kushtet e sipërpërmendura politike për anëtarësimnë BE. Sigurimi i mbështetjes së vendeve anëtare dhe identifikimi mestyre i “mbështetësve” kryesorë që do ta përfshinin aplikimin e Shqipërisënë axhendën politike të BE-së është thelbësore në këtë kontekst, edhekur kjo mbështetje bazohet në kriteret e sipërpërmendura - kapacitetedhe rezultate konkrete. Më saktë, Shqipëria do të duhet:• Të përmirësojë kapacitetet administrative dhe të

përgatitë strukturat institucionale që do të merren meprocedurën e aplikimit dhe më pas me “pyetësorin”, procesine “screening” të legjislacionit dhe atë të negociatave për anëtarësim;

• Të ndërmarrë një tur diplomatik (veçanërisht me aktorëtkryesorë në Bruksel, Pragë, Stokolm, Berlin, Paris dheRomë) për të lobuar për statusin e vendit kandidat dheanëtarësimin në BE.

Ndërsa do të ishte jorealist çdo spekulim në lidhje me datëne anëtarësimit, identifikimi i një date për marrjen e statusit tëvendit kandidat është pa dyshim një element, i cili duhet tëudhëheqë përpjekjet e integrimit në BE të vendit, dheveçanërisht qasjen ndaj aplikimit për anëtarësim. Nga kykëndvështrim, periudha e dytë e Trojkës aktuale të BE-së -presidenca çeke - ofron kohën e duhur për aplikimin e vendit,sepse jo vetëm i lejon administratës shqiptare të përgatitet dhetë zbatojë me sukses fazën e procesit të aplikimit, por edhesepse u ofron kohën e nevojshme dy presidencave të BE-sënë vitin 2009 (suedeze dhe çeke) për të procesuar këtë aplikim.Sigurisht, koha në të cilën bëhet aplikimi përbën vetëm njëelement, i cili mund të ndikojë në marrjen e statusit kandidat


dhe vendimi i BE-së për statusin do të varet mjaft nga progresii Shqipërisë. Megjithatë, duke pasur parasysh kompleksitetine procedurës së aplikimit, dinamikën politike dhe tëparaanëtarësimit në Shqipëri dhe zhvillimet në BE, skenari idytë ofron kohën më të mirë për të garantuar një proces më tëlehtë drejt marrjes së statusit të vendit kandidat deri në mesine vitit 2011.

I.2. Një qasje realiste: dinamika e brendshme vs. e jashtme

Duket se Shqipëria më në fund i ka lënë pas pasojat e tëashtuquajturit sindrom i “Sisyphus” (progres i ndjekur nga hapapas) dhe po ecën drejt integrimit në BE me vendosmëri.Negociatat për MSA u përmbyllën rreth dy vjet më parë dhe,ndërkohë që ratifikimi i saj është drejt përfundimit,Marrëveshja e Ndërmjetme ka aktivizuar dispozitat në lidhjeme tregtinë dhe ka intensifikuar gjithashtu edhe procesin epërafrimit të legjislacionit me acquis. Pavarësisht progresit, ështëe rëndësishme të theksohet se raportet e Komisionit nëvazhdimësi kanë nënvizuar faktin se kapacitetet zbatuese dhezbatimi i ligjit mbeten të dobëta në disa fusha. Duke i shtuarkësaj edhe procesin e tejzgjatur të reformës së gjyqësorit,elektorale, pronave dhe luftës kundër korrupsionit dhe krimittë organizuar, do të ishte e lehtë të arrihej në konkluzionin sekjo nuk është koha e duhur për aplikimin për anëtarësim. Ngaana tjetër, ka një numër arsyesh dhe argumentesh të cilatmbështesin të kundërtën. Si rrjedhojë, çdo vendim eventualnë lidhje me aplikimin për anëtarësim do të duhet të bazohetthellësisht në një analizë realiste, përtej emocioneve të ditës,të dinamikës së brendshme dhe asaj të jashtme të procesit.

Faktorët e brendshëm të cilët do të ndikonin në rezultatin eaplikimit të Shqipërisë për anëtarësim në BE shfaqen në këtëpikë si veçanërisht të rëndësishëm. Më saktë, vendet anëtaretë BE-së do të testojnë “kredencialet” politike të venditveçanërisht në lidhje me: stabilitetin e institucioneve,respektimin e të drejtave të njeriut, demokracinë dhe shtetinligjor. Kjo do të thotë se faktorët kryesorë të cilët do të ndikojnë


ndjeshëm në vendimin eventual të BE-së dhe për të cilëtShqipëria nuk mund t’i lejojë vetes dështimin, përfshijnë:

• Mbajtja e zgjedhjeve parlamentare të lira dhe të ndershme(të cilat me shumë gjasa do të mbahen në qershor 2009).Për këtë, duhet finalizuar reforma e kodit elektoral dheprocesi i regjistrit elektronik të bazuar në kartat e reja tëidentitetit;

• Përfundimi i reformës në drejtësi nëpërmjet një konsensusitë gjerë dhe përmirësimi i eficencës së institucioneve tëgjyqësorit duke respektuar pavarësinë e tyre;

• Përmirësim i performancës në zbatimin e masave kundërkorrupsionit dhe krimit të organizuar;

• Arritja e rezultateve konkrete në zbatimin e Marrëveshjessë Ndërmjetme dhe të MSA (pasi të hyjë në fuqi);

• Përafrim i legjislacionit me acquis dhe vëmendje e veçantëndaj kapaciteteve për të zbatuar legjislacionin e përafruar;

• Përmirësim i mëtejshëm i kapaciteteve administrativepër të drejtuar dhe zbatuar proceset e sipërpërmendura.

Në mbështetje të këtyre faktorëve, qasja e politikës do tëpërmirësohej ndjeshëm me ndërmarrjen e një dialogu tëmirëstrukturuar - pra jo thjesht fushata informimi, por njëmarrëdhënie partneriteti - me aktorë të rëndësishëm jopublikë(biznesi, shoqëria civile, grupet e interesit, shoqëria akademikeetj.).4

Ndërkohë që vlerësimi i duhur i zhvillimeve të brendshmekryesore mbetet thelbësor për një aplikim anëtarësimi tësuksesshëm, dinamika e jashtme përbën një tjetër element icili ndikon në shanset për sukses. Duke pasur parasysh sekemi të bëjmë me një vendim politik të vendeve anëtare tëBE-së në lidhje me aplikimin për anëtarësim, është erëndësishme të sigurohemi se konteksti në të cilin merretky vendim të jetë i përshtatshëm për të siguruar një rezultattë favorshëm.

4 Duket se mbështetja e shqiptarëve për anëtarësimin në BE do të bazhdojë tëmbetet e lartë edhe në vitet në vijim. Për këtë, përpjekjet e qeverisë, politikës nëpërgjithësi dhe shoqërisë civile duhet të vazhdojnë të promovojnë një debat tëmirinformuar, veçanërisht në lidhje me çështje të stadit aktual dhe sfidave të sëardhmes në procesin e integrimit europian.


Në këtë kuptim, duhet të kemi parasysh se gjashtë valët ezgjerimit kanë ndikuar në funksionimin e BE 27 si edhe nëzgjerimin e mëtejshëm të tij. Megjithëse analizat e vlerësimittë hershëm të ndikimit sugjerojnë se vendimmarrja nëinstitucionet kryesore të BE-së nuk është vështirësuar ngazgjerimi i 2004-s dhe 2007-s, vështirësitë e shfaqura gjatëtentativave për të arritur një pozicion të përbashkët në politikate BE-së, veçanërisht në fushën e marrëdhënieve të jashtme(p.sh. Rusia, Kosova), si edhe në zhvillimin dhe zbatimin elegjislacionit europian, mund të shpjegohen kryesisht sirezultat i “vështirësive institucionale”. Për më tepër, mezgjerimin e vitit 2004 dhe me atë që nga shumë prej vendeveanëtare shihet si anëtarësim i parakohshëm i Bullgarisë dheRumanisë në 2007, publiku dhe elitat politike në disa vendeanëtare duket se vuajnë pasojat e dy proceseve: ndikimi i dyvalëve të fundit të zgjerimit; dhe “frika e zgjerimit” - prospektetpër zgjerim të mëtejshëm të BE-së, veçanërisht drejt Turqisë.Që prej votës “kundër” në Francë dhe Holandë ndaj ratifikimittë Kushtetutës Europiane, planet e zgjerimit të BE-së hynë nënjë debat edhe më të ashpër midis grupeve rivale të vendeveanëtare të cilat nuk bien dakord mbi synimet afatgjata tëBashkimit, formën institucionale dhe kufijtë përfundimtarëtë tij. Edhe pse Traktati i Lisbonës u dha fund përkohësishtdebateve politike mbi reformën institucionale të BE-së, kydokument nuk arriti të bashkojë në një të vetëm vizionet endryshme mbi madhësinë dhe formën e ardhshme të Unionit.Për më tepër, vota kundër e Irlandës ndaj Traktatit të Lisbonëska vënë në pikëpyetje fatin e tij (ose të datës së hyrjes në fuqitë tij). Duket se institucionet e BE-së do të duhet të“mbijetojnë” me kuadrin e vjetër institucional edhe paszgjedhjeve për Parlamentin Europian në qershor 2009.

Pavarësisht pasigurive në lidhje me zgjerimin e BE-së,Komisioni vazhdon të theksojë se ky nuk është dhe nuk duhettë jetë fundi i rrugës së zgjerimit. Arsyeja për këtë është ethjeshtë. BE ka filluar tashmë negociatat e anëtarësimit meTurqinë dhe Kroacinë, ndërsa i ka caktuar statusin e venditkandidat Maqedonisë. Shqipërisë, Bosnje-Hercegovinës, Malittë Zi, Serbisë (dhe në mënyrë indirekte edhe Kosovës,


megjithëse kjo në kohën kur ende konsiderohej si pjesë eSerbisë) u është premtuar perspektiva e anëtarësimit dhekonsiderohen si vende potencialisht kandidate (përveçKosovës). Ndërsa Serbisë i është “premtuar” statusi kandidatnë vitin 2009 dhe me Malin e Zi, i cili do të shpallë ofertën evet për anëtarësim rreth të njëjtës periudhë, duket se BE-ja dotë grupojë këto vende së bashku me aplikimin e Shqipërisëgjatë vitit 2009. Në këtë kontekst, një nivel i kënaqshëmkoordinimi midis Tiranës, Beogradit dhe Podgoricës do të jeptenjë mesazh të fuqishëm për Brukselin dhe do të rriste shansetpër procesim të shpejtë të aplikimit.

Sa më sipër, është e qartë se përcaktimi i periudhës në tëcilën do të dorëzohet aplikimi i Shqipërisë duhet të bazohetnë një analizë të ekuilibruar të dinamikës së brendshme dhetë jashtme në lidhje me procesin e integrimit në BE. Kjoanalizë përbën të vetmin instrument realist për të identifikuarnjë qasje të favorshme për “PRO-të dhe KUNDËR-at”, jovetëm në vendin aplikant por edhe te vendet anëtare,institucionet e BE-së dhe aktorët e tjerë me ndikim. Kjo,gjithashtu, do të shmangte marrjen e vendimeve të shpejtuarapër aplikimin si edhe vonesat e panevojshme në procesimine tij.

I.3. Aplikim nën presidencat franceze dhe suedeze - “Kurthet”e entuziazmit të tepruar dhe të mungesës së besimit te vetvetja

Pavarësisht se ky skenar tashmë është pak i mundshëm -me vetëm dy muaj nga përfundimi i presidencës franceze dheme një mungesë thuajse të plotë të debatit mbi aplikimin përanëtarësim - është e rëndësishme të kuptojmë pse ky opsionishte jorealist edhe në kohën kur u sugjerua në fillim të këtjviti (mars 2008). Si u përmend edhe më sipër, progresi i venditnë reformat kyçe do të jetë vendimtar për çdo lloj ndryshimi(të statusit) në kuadër të integrimit në BE. Një listë e shkurtëre këtyre reformave do të përfshinte të paktën: përfundimin ereformës elektorale (përfshirë kartat e reja të identitetit);zgjedhje parlamentare në përputhje me standardet


ndërkombëtare; reformë konsensuale e gjyqësorit; dherezultate në masat kundër korrupsionit.

Në krahun e BE-së, një aplikim për anëtarësim nënpresidencën franceze me shumë gjasa do të ishte kaluar nëheshtje deri pas zgjedhjeve parlamentare të qershorit 2009 nëvend, për të shmangur çdo lloj keqpërdorimi (për qëllimeelektorale) të reagimit eventual të Këshillit në lidhje meaplikimin. Nga ana tjetër, një qasje e tillë “e heshtur” do tëishte po aq e dëmshme në rast se do të shfrytëzohej nga aktorëtpolitikë gjatë fushatës elektorale. Një tjetër argument, i cili dotë konfliktonte direkt korrektësinë dhe vetë shanset për njëprocesim të shpejtë të aplikimit për anëtarësim, është edhegatishmëria e administratës publike për t’u përballur meprocesin e përgjigjes së pyetësorit të Komisionit në një vitelektoral. Ndërsa cilësia e përgatitjeve dhe përpjekjeve për këtëproces mbetet jo “e dyshimtë”, ajo që është e sigurtë në këtëpikë është fakti se këto plane do të ndikonin negativisht nëperceptimin mbi Shqipërinë si një partner serioz nëmarrëdhëniet me BE-në. Kjo, nga ana tjetër, do të sillte pengesaedhe për përpjekjet për të siguruar mbështetje te vendet anëtaredhe te Parlamenti Europian.5

Si rrjedhojë, një aplikim gjatë presidencës franceze vetëmdo ta kishte dëmtuar procesin dhe sigurisht që nuk do ta kishtepërshpejtuar procesimin e aplikimit. Në rastin më të mirë kjolëvizje do të impononte të njëjtin ritëm si në rastin kur aplikimido të bëhej nën presidencën çeke. Në rastin më të keq, kjo dotë rezultonte në një proces të vonuar të cilit do t’i mungonteperspektiva e qartë e kuadrit kohor të aplikimit - çka përbënteedhe “frikën” kryesore të mbështetësve të skenarit francez.6

Nga ana tjetër, as vendimi për të aplikuar gjatë presidencës

5 Këto janë vetëm një pjesë e arsyeve që kundërshtojnë opsionin e dorëzimit tëaplikimit gjatë presidencës frranceze.6 Në fakt, një nga shqetësimet kryesore të mbështetësve të “skenarit francez” ështëshmangia e vonesave në procesin e aplikimit dhe veçanërisht, e grupit të Shqipërisëme vendet më pak të avancuara të Ballkanit Perëndimor (Bosnje-Hercegovina dheKosova). Ndërkohë që kjo vështirë se mund të justifikohet nën opsionin e dytë(aplikim nën presidencën çeke) duke marrë të mirëqenë progresin e reformave tëPSA në vend, ky shqetësim mund të provohet pjesërisht si i vërtetë në realitet nërast se aplikimi bëhet nën presidencën suedeze (dhe në rast se performanca e procesittë integrimit nuk është e kënaqshme).


suedeze nuk duket i bazuar në një analizë të ekuilibruar tëfaktorëve të brendshëm dhe të jashtëm me ndikim në këtë hap tëprocesit të integrimit në BE të Shqipërisë. Ndërsa aplikimi nënpresidencën franceze i përgjigjet kryesisht nevojave dhe ambicievetë brendshme për një proces të përshpejtuar të anëtarësimit,skenari i aplikimit nën presidencën suedeze duket se kushtëzohetndjeshëm nga faktorët e jashtëm. Sigurisht që asnjë vend aspirantpër anëtarësim në BE nuk mund t’i lejojë vetes një qasje pasivenë lidhje me aplikimin për anëtarësim (si edhe gjatë negociatavetë anëtarësimit). BE-ja nuk ka ftuar asnjëherë ndonjë vend që tëaplikojë për anëtarësim dhe nuk pritet që ta bëjë këtë në tëardhmen. Ndaj i mbetet vendit aplikant që të marrë një qasjeaktive për të bindur BE-në nëpërmjet provave konkrete se ështëi gatshëm të përballojë detyrimet dhe sfidat e fazës vijuese.

Problemi kryesor i planeve për të aplikuar gjatë presidencëssuedeze ka të bëjë me faktorin kohë. Më saktë, aplikimi iShqipërisë do të vonohej jo vetëm për shkak të zgjedhjeveparlamentare, por edhe për shkak të zgjedhjeve të ParlamentitEuropian dhe të procedurës së emërimit të KomisionitEuropian. Mungesa e aplikimit të Shqipërisë si një çështje eaxhendës suedeze të presidencës do t’i kushtonte vendit tëpaktën edhe një mandat shtesë të presidencës në fazën fillestare(dorëzimi i aplikimit) si edhe një vit më shumë në fazën finale(vendimi për të dhënë statusin e vendit kandidat).

Si rrjedhojë, presidencat franceze dhe suedeze si skenarepozitive për aplikimin e Shqipërisë shfaqin dy problemekryesore - i pari me mungesën e rezultateve konkrete (nëaspektin e brendshëm); dhe i dyti me mungesën e besimit(qasje pasive) çka mund të çojë në ritme të ulëta të integrimit.

I.3. Të bësh zgjedhjen e duhur:Një aplikim për anëtarësim nën presidencën çeke

Analiza e mësipërme deri tani ofroi argumente të cilatpjesërisht dhe në mënyrë indirekte mbështesin rekomandimine këtij policy brief - gjysma e parë e vitit 2009 është momenti iduhur për të dorëzuar aplikimin e Shqipërisë për anëtarësim


në BE. Në fund të fundit, dy “të gabuara” nuk sjellindomosdoshmërisht një “të saktë”. Le të shohim tani përseskenari i fundit është jo vetëm i favorshëm por edhe një opsionrealist për të pasur një rezultat pozitiv dhe të shpejtë.

Dorëzimi i aplikimit për anëtarësim nën presidencën çekedo t’u përgjigjej më së miri shqetësimeve në lidhje megatishmërinë e vendit për këtë stad dhe rezultatet konkrete tëarritjeve (analiza e faktorëve të brendshëm), si edhe atyre nëlidhje me dinamikën e BE-së dhe qëndrimin ndaj procesit tëintegrimit të Shqipërisë (analiza e faktorëve të jashtëm). Duhettheksuar, gjithashtu, se Këshilli do të presë përfundimin ezgjedhjeve parlamentare para se të ndërmarrë ndonjë veprimnë lidhje me aplikimin, pra t’i kërkojë Komisionit të përgatisëavis. Deri atëherë, Shqipëria duhet të ofrojë rezultate konkretenë fushat kryesore të reformave, të cilat konsiderohen sithelbësore për procesin e integrimit europian. Për më tepër,kjo rrethanë do t’i lejonte qeverisë shqiptare dhe veçanërishtMinistrisë së Integrimit Europian të zhvillonin strukturatinstitucionale dhe të finalizonin kuadrin administrativ përpyetësorin e Komisionit, dhe më pas, për negociatat e anëtarësimit.

Si u theksua më sipër, progresi në fushat më problematike- si reforma e kodit elektoral, zgjedhje parlamentare nëpërputhje me standardet ndërkombëtare, reformë konsensualee gjyqësorit, rezultate në luftën kundër korrupsionit dhe krimittë organizuar - do të përbëjë faktorin kryesor që do të ndikojëqasjen e BE-së dhe vendimin në lidhje me aplikimin përanëtarësim. Në këtë pikë, minimumi i kushteve që duhet tëplotësojë Shqipëria për të siguruar procesimin e aplikimit nënpresidencën suedeze pa dyshim që do të përfshinte progresnë kodin elektoral, zgjedhjet parlamentare, reformakonsensuale e gjyqësorit, masat kundër korrupsionit dhe krimittë organizuar. Ndërkohë që është mjaft e rëndësishme (përvetë aplikimin) të demonstrohen rezultate konkrete në këtofusha brenda vjeshtës së 2009-s, Shqipëria duhet të sigurojë,gjithashtu, edhe një vlerësim pozitiv të progres-raporteve tëKomisionit në 2008-n dhe 2009-n.

Në planin e analizës së faktorëve të jashtëm, aplikimi i venditpër anëtarësim në BE duhet, gjithashtu, të marrë në


konsideratë edhe fokusin (axhendën) e presidencës respektive,mundësitë, kapacitetet dhe gatishmërinë e sa për të pronësuarprocesin e aplikimit të Shqipërisë. Në këtë kontekst, prioritetete programit të presidencës çeke7 shfaqen më mirë të fokusuarate marrëdhëniet e BE-së me Ballkanin perëndimor sesaaxhenda franceze8, e cila deri tani i është përkushtuarprioriteteve të tjera (ratifikimi i Traktatit të Lisbonës, roli iBE-së në botë, dhe së fundi, kriza financiare globale). Dukepasur parasysh pozitën dhe kapacitetet e presidencës çeke (ecila e merr për herë të parë kryesimin e BE-së) nuk pritenzhvillimet të rëndësishme në lidhje me aplikimin e Shqipërisëpër anëtarësim. Megjithatë, dorëzimi i aplikimit nën këtëpresidencë në 3-mujorin e parë të 2009-s, jo vetëm që do tëmundësojë futjen e çështjes në axhendën e Këshillit, por do tëndihmojë presidencën suedeze të ritheksojë prioritetet eaxhendës9 së vet në lidhje me marrëdhëniet e BE-së me fqinjëtjuglindorë, çka do të shmangte vonesat në fazën pasuese, tëcilat u përmendën më sipër.

Në një situatë kur janë plotësuar të gjitha kushtet (ebrendshme dhe të jashtme) për aplikimin nën presidencënçeke, afatet kohore për secilën fazë dhe kuadri kohor i procesitpër të cilin vendi duhet të angazhohet, do të përfshinin:

Arritja e një konsensusi të gjerë politik në vend (për aplikimin) Para fundit të 2008-sPërgatitja dhe dorëzimi i aplikimit për anëtarësim mars - prill 2009Këshilli i kërkon Komisionit të përgatisë avis tetor ose dhjetor 2009Procesi i përgjigjes ndaj Pyetësorit të Komisionit 2010Komisioni i dorëzon avis pozitiv Këshillit Fundi i 2010-s ose

fillimi i 2011-sVendim i Këshillit që jep statusin e vendit kandidat Mesi i 2011-sHapja e negociatave të anëtarësimit Fundi i 2011-s ose

fillimi i 2012-s

7 Për më tepër: http://www.vlada.cz/assets/en/eu/mvez/predsednictvi/cz_pres_priorities_-_oct_07.pdf.8 Për më tepër: http://www.ue2008.fr/webdav/site/PFUE/shared/ProgrammePFUE/Programme_EN.pdf.9 Për një përshkrim të shkurtër të temave kryesore të Presidencës suedeze shihwebsite-in zyrtar të Qeverisë suedeze: http://www.regeringen.se/sb/d/10302/a/112407.


Është e rëndësishme të theksohet se qasja që duhet tëaplikojë Shqipëria dhe masat që duhet të ndërmarrë për njëproces efikas duhet të udhëhiqen nga një qëllim ambicioz,por gjithashtu realist - hapje e negociatave për anëtarësimbrenda vitit 2012. Një pozicion i qartë i aktorëve politikëshqiptarë për datën e hapjes së negociatave do të forconteprofilin e vendit si një partner serioz, i cili është i angazhuarthellësisht për të përshpejtuar procesin e integrimit në BE.Për këtë qëllim, dorëzimi i aplikimit nën presidencën çekevetëm pjesërisht do të ndihmonte në përmbushjen e këtijqëllimi, i cili do të varet kryesisht nga progresi i arritur dherezultatet konkrete.

II. DREJT FII. DREJT FII. DREJT FII. DREJT FII. DREJT FAZËS VIJUESE - REKOMANDIMEAZËS VIJUESE - REKOMANDIMEAZËS VIJUESE - REKOMANDIMEAZËS VIJUESE - REKOMANDIMEAZËS VIJUESE - REKOMANDIME

Në mënyrë që të realizohet skenari i propozuar nga kydokument politikash, ka një numër masash kyçe, të cilat duhenhartuar dhe zbatuar brenda afateve të qarta kohore. Qëllimikryesor i vendit në këtë fazë nuk duhet të kufizohet tek aplikimii tillë. Përkundrazi, caktimi i afateve të qarta kohore përprocesin e pasaplikimit dhe angazhimi për të përmbushurdetyrimet përkatëse përbëjnë elementin kryesor, i cili duhettë udhëheqë procesin në tërësi.

Pra, për të siguruar hapjen e negociatave të anëtarësimitbrenda vitit 2012, vendit i duhet:

1. Në fazën e aplikimit për anëtarësim:• Të sigurojë progres të prekshëm në fushat kryesore të

reformës:a. Finalizimi i kodit elektoral;b. Finalizimi i procesit të dokumenteve të identitetit;c. Mbajtja e zgjedhjeve të lira dhe të ndershme (zgjedhjet

parlamentare 2009) në përputhje me standardetndërkombëtare;

d. Finalizimi i reformës konsensuale të gjyqësorit;e. Progres i mëtejshëm në luftën kundër korrupsionit dhe

krimit të organizuar.


• Të përmirësojë kapacitetet administrative dhe të ngrejëinfrastrukturën institucionale për procesimin ePyetësorit të Komisionit Europian.

• Progres në zbatimin e Marrëveshjes së Ndërmjetme dhetë MSA (pasi të hyjë në fuqi).

• Të zhvillojë një tur diplomatik për të lobuar mbështetësite aplikimit (si edhe oponentët e tij) midis vendeve anëtaretë BE-së dhe për të promovuar Shqipërinë si njëshembull pozitiv të Procesit të Stabilizim-Asocimit.

2. Në fazën pas aplikimit për anëtarësim:• Të sigurojë progres të mëtejshëm në zbatimin e MSA.• Të tregojë rezultate konkrete në fushat problematike

(korrupsioni, krimi i organizuar, menaxhimi i kufijve,emigracioni ilegal, zhvillimi ekonomik etj.).

• Konsolidimi i kapaciteteve administrative si në nivelqendror ashtu edhe në atë lokal.

• Të sigurojë ritme pozitive të reformave në fusha të tjeratë rëndësishme (pjesë e kriterit politik dhe ekonomik,dhe në standardet europiane).

III. ANEKSEIII. ANEKSEIII. ANEKSEIII. ANEKSEIII. ANEKSE

Aneksi I - Aplikimi për anëtarësim në BE:Procedura dhe praktika

Nuk ekziston një format standard i veçantë për aplikim.Kërkesa kryesore është një letër zyrtare që deklaron qartëkërkesën e vendit aplikant për t’u anëtarësuar në BE, dëshirënpër të përmbushur të gjitha kriteret e anëtarësimit dhe qëllimine tij për të zbatuar detyrimet përkatëse që rrjedhin ngaanëtarësimi në BE. Shembull i një aplikimi të tillë mund tejetë një letër nga kryetari i qeverisë drejtuar kryetarit të Këshillittë Ministrave të BE-së duke shprehur dëshirën e shtetit përt’u bërë Shtet Anëtar i BE-së ose një aplikim që përfshin disalloje memorandumesh në të. Në këtë rast, letra përshkruanbazat historike, kulturore, politike, ekonomike dhe sfera të


tjera që i përkasin familjes europiane, karakterizon suksesete vendit në implementimin e reformave gjatë viteve tëfundit etj. Zakonisht shtetet më të përgatitura për t’iubashkuar BE-së dorëzojnë letra të shkurtra ndërkohë qështetet më pak të përgatitura bashkangjisin memorandumetë hollësishëm.

Procedura e aplikimit për anëtarësim në BE është e bazuarmbi legjislacionin dhe ndarjen e kompetencave, si përbrendashtetit aplikant ashtu edhe BE-së. Përbrenda shtetit aplikantduhet kërkuar miratimi parlamentar për një propozim të bërënga qeveria për të aplikuar për anëtarësim në BashkiminEuropian. Aplikimi duhet të dorëzohet nga kryetari i qeverisësë “aplikantit për anëtarësim në BE” (termi “aplikant” duhettë dallohet nga termi “kandidat” derisa të dalë vendimi zyrtarnga Këshilli Europian) në emër të kryetarit të Këshillit tëMinistrave, ministri i Punëve të Jashtme i Vendit Anëtar, i cilimban Presidencën e BE-së në kohën e aplikimit.

Pasi merret aplikimi, Presidenca e BE-së shtron si çështjenë axhendën e Këshillit për Çështje të Përgjithshme dheMarrëdhënie me Jashtë në një prej takimeve të tij, si dhe nëatë të komisionit të lidhur - në rastin e Ballkanit Perëndimor:COWEB. Nuk ka një periudhë kohore të përcaktuar midisdorëzimit të aplikimit dhe konsiderimit të tij nga Këshilli, porpër të përjashtuar mundësinë që aplikimi t’i lihet presidencëstjetër, shtetit aplikant i këshillohet që të dorëzojë aplikimin nëfillimin e një presidence të re. Sipas procedurës vendimmarrësetë brendshme, Këshilli pasi konsideron aplikimin duhet t’ikërkojë Komisionit Europian dhe Parlamentit Europian tëshprehin opinionin e tyre për këtë çështje.

Komisoni Europian duke pasur një pozicion kyç, përgatitopinionin e tij (të njohur me termin francez “avis”) në njëperiudhë njëvjeçare, duke mbajtur konsultime të ngushtajozyrtare me shtetet e BE-së me influencën më të madhedhe që tregojnë interes në këtë çështje. Është llogaritur qëopinioni i Komisionit, që formalisht është i pavarur nga ai iVendeve Anëtare, ndjek mbi të gjitha pozicionin franko-gjerman, si dhe atë të Elitave të veçanta politike dheburokratike të Brukselit.


Parlamenti Europian shpreh aprovimin ose mospranimine aplikimit në të ashtuquajturën “procedura e miratimit”. NësePE nuk aprovon aplikimin, atëherë bllokohet shqyrtimi i tij imëtejshëm. Duke iu referuar pozicionit zyrtar të të dyinstitucioneve të BE-së, Këshilli e konsideron përsëri aplikimindhe miraton vendimin e tij. Zakonisht, një vendim i tillëpërpunohet gjatë pragut të një samiti të Këshillit Europiandhe përfshihet në Përfundimet e Presidencës së BE-së tëmiratuar gjatë samitit.

Aneksi II - Koha e duhur për aplikim:Eksperiencat e dobishme

Duke paraprirë përgjigjen e mundshme të BE-së përaplikimin e ardhshëm për anëtarësim të Shqipërisë, shembujtmë të dobishëm për t’u konsideruar janë si më poshtë:

Vendet e EQL-së (Europës Qendrore dhe Lindore)dorëzuan aplikimet e tyre për anëtarësim në BE gjatë periudhës1994-1996. Kjo ndodhi pasi samiti i Këshillit Europian nëKopenhagen, në 1993, miratoi një vendim themelor që “atoshtete të EQL-së që dëshironin t’i bashkoheshin BE-së mundta bëjnë” mbi bazat politike, ekonomike dhe kriteretinstitucionale të përcaktuara gjatë samitit (të ashtuquajturat“kriteret e Kopenhagenit”). Duke dorëzuar aplikimet e tyre,vendet e EQL-së deklaruan zyrtarisht dëshirën e tyre për t’uanëtarësuar në BE dhe i kërkuan BE-së të konsiderojëzyrtarisht kandidaturat e tyre. Polonia, për shembull, nënshkroiMarrëveshjen Europiane në bashkëpunim me BE-në më 16dhjetor 1991. Marrëveshja Europiane hyri në fuqi më 1 shkurt1994. Më 5 prill 1994, Republika Polake paraqiti aplikimin esaj për anëtarësim në BE. Këshilli i BE-së i bëri thirrjeKomisionit Europian për të shprehur opinionin e tij mbiaplikimin polak më 18 prill 1995. Komisioni Europian shpalliavis-in e tij të favorshëm më 15 korrik 1997. Vendimipërfundimtar mbi aplikimet e vendeve të EQL-së u miratuanë dhjetor 1997 në Luksemburg, ku Këshilli Europian njohutë 10 vendet e EQL-së, Maltën dhe Qipron si kandidate për


anëtarësim dhe rekomandoi të lançonte negociatat e hyrjesme gjashtë prej tyre. Gjashtë të tjerëve iu rekomandua tëintensifikonin reformat për të përmbushur kriteret eKopenhagenit për anëtarësim në BE. Samiti i KëshillitEuropian në Helsinki në 1999 miratoi vendimin për të filluarnegociatat me vendet e tjera të EQL-së dhe i dha statusin evendit kandidat Turqisë. Nëse në rastin e Polonisë aplikimi udorëzua dy muaj pasi hyri në fuqi Marrëveshja Europiane, nërastet e tjera ishte ndryshe. Duhet të theksohet se dorëzimizyrtar i aplikimit nuk parashikon domosdoshmërisht firmosjene tij ose hyrjen në fuqi të Marrëveshjeve Europiane osemarrëveshjeve të tjera në bashkëpunim me BE-në. Shembujtë vendeve që kanë marrë anëtarësinë në BE pa ndonjëmarrëveshje të tillë (Austria) thjesht konfirmojnë faktin sepranueshmëria e kandidaturave të vendeve është dëshirapolitike e Shteteve Anëtare të BE-së.

Përvoja e Kroacisë është krejtësisht e ndryshme nga grupii mëparshëm i vendeve, por është mësimdhënës përShqipërinë. Si Shqipëria edhe Kroacia ishte e përfshirë nëProcesin e Stabilizim-Asocimit (PSA) vetëm si një “kandidatpotencial”. Si vendet e tjera të PSA-së, Kroacisë iu ofruaperspektiva e përfundimit të një Marrëveshjeje Stabilizim-Asocimi (MSA), e cila, pasi të ishte ratifikuar plotësisht, do tëimplementohej - pjesërisht (p.sh. për dispozitat tregtare) - nganjë Marrëveshje e Ndërmjetme. Sidoqoftë, autoritetet kroatemiratuan një vendim politik për t’u përpjekur për anëtarësimnë BE veçmas nga vendet e tjera të PSA-së, në një tentativëpër të kapërcyer radhën dhe për të hyrë në valën e zgjerimitbashkë me Bullgarinë dhe Rumaninë. Kroacia shpalli madjedhe vendimin e saj për të dorëzuar aplikimin për anëtarësimdhe për të mos firmosur MSA-në, sepse i duhej dhënë njëMarrëveshje Europiane. Reagimi i Komisionit për këtësugjerim ishte negativ dhe Kroacia u nxit të evitonte veprimetë tilla. Edhe zyrtarisht, përfaqësuesit e BE-së paralajmëruanautoritetet kroate se “aplikimi dorëzohet vetëm një herë dhenëse ju insistoni për ta dorëzuar më herët sesa momenti kurtë jeni gati për të, aplikimi mund të refuzohet, duke sjellë pasojanegative për integrimin Europian të Kroacisë”. Përfundimisht,


Kroacia e nënshkroi MSA-në e saj më 29 tetor 2001. MSA-jahyri në fuqi më 1 shkurt 2005. Pavarësisht qëndrimit negativtë Komisionit Europian dhe të disa prej Shteteve Anëtare,Kroacia e dorëzoi aplikimin e saj për anëtarësim më 21 shkurt2003, duke lobuar njëkohësisht si në Bruksel, edhe nëkryeqytetet e Shteteve Anëtare, në një përpjekje për të marrënjë përgjigje pozitive nga Këshilli i Ministrave.

Aneksi III - Procesi i negociatave të anëtarësimit:Rasti i Kroacisë

Më 14 prill 2003, Këshilli i BE-së mori në konsideratëaplikimin dhe i kërkoi Komisionit Europian të përgatiste avis-in e tij. Më 10 korrik 2003, Komisioni dërgoi një pyetësorme 4.560 pyetje në Zagreb. Kroacia dorëzoi përgjigjet e saj memundim pas tre muajsh, më 9 tetor 2003. Komisionit Europianiu deshën gjashtë muaj të tjerë para se të shpallte avis-in e tijpozitiv më 20 prill 2004. Gjatë atyre gjashtë muajve, Komisionikërkoi sqarime mbi shumë pyetje të cilave administrata kroateu kishte dhënë përgjigje të turbullta ose në mënyrë evazive.

Ia vlen për t’u përmendur se në kohën e opinionit pozitivtë tij, Komisioni Europian e konsideroi Kroacinë si një vendqë nuk përmbushte kriteret politike në përgjithësi. Kroacia unjoh si një demokraci aktive me institucione të qëndrueshmeqë garantojnë demokracinë dhe pa probleme të rëndësishmenë fushën e të drejtave themelore të njeriut. Megjithatë, disapërmirësime të veçanta kërkoheshin ende: kthimi i refugjatëve,reforma gjyqësore konsensuale, lufta kundër korrupsionit,mbrojtja e minoriteteve etnike etj. Ekonomikisht, Kroaciakonsiderohej si një ekonomi tregu aktive në gjendje për tëfunksionuar përbrenda sferës së konkurrencës së BE-së.Përfundimisht, Komisioni Europian ishte i kënaqur që Kroaciakishte kapacitetet për të punuar drejt përmbushjes sëobligimeve të kërkuara për anëtarësim në BE.

Në avis-in e tij, Komisioni Europian i propozoi Këshillit tëMinistrave t’i ofronin statusin e vendit kandidat Kroacisëdhe të fillonin negociatat për hyrjen në BE. Njëkohësisht,Komisioni propozoi që Kroacisë t’i ofrohej asistencë e plotë


para adermit, si financiare dhe teknike (e fundit për screening(egzaminimin) e legjislacionit të saj). Më 18 qershor 2004,Këshilli Europian vendosi të ndiqte avis-in pozitiv tëKomisionit mbi aplikimin për anëtarësim të Kroacisë dhedhënien e statusit të vendit kandidat, në këtë mënyrë duke iofruar asistencë financiare dhe teknike më të madhe.

Në samitin e Brukselit në dhjetor 2004, Këshilli Europiani kërkoi Këshillit të Ministrave të bjerë dakord për një kuadërnegociatash për aderim me një pikësynim për të hapurnegociatat e adermit me Kroacinë më 17 mars 2005, në mënyrëtë tillë që të shpërbleheshin përgatitjet e vazhdueshme tëKroacisë për anëtarësim në një datë të përcaktuar për të filluarbisedimet e aderimit. Sidoqoftë, kjo mundësi ishte subjekt injë kushti të prerë: bashkëpunim i plotë dhe i qartë meGjykatën Ndërkombëtare të Krimeve në ish-Jugosllavi(ICTY). Kroacisë iu dhanë ekzaktësisht tre muaj kohë për tëarrestuar dhe ekstraduar të akuzuarin e kohërave të luftësGjeneral Ante Gotovina.

Pavarësisht nga lobimi i fortë njëmbëdhjetorësh i bërë ngaKroacia për të parandaluar pasojat e dështimit të saj për tëarrestuar dhe ekstraduar Gotovinën, “mungesa e njëmarrëveshjeje të përbashkët” midis 25 Shteteve Anëtare të BE-së mbi çështjen e bashkëpunimit të plotë me ICTY e detyroiKëshillin në marrjen e një vendimi të paprecedent për të shtyrëfillimin e bisedimeve për anëtarësim. Sidoqoftë, Këshilli utregua i kujdesshëm për të nënvizuar se hyrja në negociata meKroacinë mund të hapej sa më shpejt që të kishte prova seKroacia po bashkëpunonte plotësisht me Gjykatën. Për tëprovuar pikëpamjen e tij, por pa ofruar një zgjidhje tëparakohshme të këtij ngërçi, Këshilli miratoi një mandatnegocues për Komisionin dhe krijoi një ekip pune të veçantëpër të monitoruar bashkëpunimin e Zagrebit me ICTY.

Disa orë para takimit vendimtar “të zgjerimit” të Këshillittë Ministrave, më 3 tetor 2005, në Luksemburg, ekipi i punësdha opinionin e tij pozitiv pasi ishte informuar nga shefi iProkurorisë së ICTY-së, pavarësisht nga fakti se Gotovina ishtei lirë, Kroacia po “bashkëpunonte plotësisht” me Gjykatën.Duke i kushtuar vëmendje përkushtimit të kryeministrit kroat


se bashkëpunimi i plotë do të vazhdojë derisa të shkonte nëHagë dhe i akuzuari i fundit, për aq kohë sa nevojitej nga ICTY,Këshilli i Ministrave përfundoi se Kroacia kishte përmbushurkushtin e vonuar për të filluar negociatat e aderimit. Menjëherëpas vendimit politik nga Këshilli i BE-së, u mblodhKonferenca Ndërqeveritare bilaterale mbi aderimin. Nëkëtë mënyrë, negociatat e adermit u hapën formalisht më 3tetor 2005, në sesionin e parë të ICG-së midis Shteteve Anëtaretë BE-së dhe Republikës Kroate. Në këtë takim të parë, ushkëmbyen Pozicionet e Përgjithshme të Bashkimit Europiandhe Kroacisë.

Hapja formale e procesit të negociatave u pasua nga njëpërmbledhje analitike dhe vlerësim i shkallës së harmonizimittë legjislacionit kombëtar me acquis-in e BE-së, të njohur si“screening”. Qëllimi kryesor i procesit të screening është tëpërcaktojë diferencat që ekzistojnë midis legjislacionitkombëtar dhe acquis-it për çdo kapitull me të cilin legjislacionitkombëtar i nevojitet të harmonizohet në datën e adermit. Mbi bazëne analizave të përçuara, vendit kandidat i nevojitet të deklarojë nësedo të jetë i zoti të harmonizojë plotësisht legjislacionin kombëtar meacquis-in në kapituj individualë ose nëse do t’i nevojiten periudhatranzicioni për të përfunduar harmonizimin dhe implementimin eacquis-it. Screening përcillet individualisht për çdo kapitull.Kohëzgjatja e procesit të screening për kapituj individualë varet ngamadhësia dhe sasia e acquis-it për kapitullin respektiv dhe mund tëzgjasë nga një ditë në disa javë. Përgjithësisht, procesi i screeningzgjat për një vit.

Pasi të përfundojë screening, vendimi mbi hapjen enegociatave për kapituj individualë, në varësi të gadishmërisësë vendit kandidat, merret nga Vendet Anëtare përbrendaKëshillit të Ministrave. Me hapjen e negociatave për kapitujtindividualë, fillon faza e pavarur e negociatave. Gjatë kësaj faze,subjekt i negociatave është një grup kushtesh në bazë të tëcilave vendi kandidat do miratojë dhe implementojë acquis-ine kapitullit respektiv, duke përfshirë këtu periudhat e tranzicionit, tëcilat mund t’i ketë kërkuar vendi kandidat.

Negociatat udhëhiqen në bazën e pozicioneve negocuesetë Shteteve Anëtare të BE-së dhe vendit kandidat. Këto


pozicione janë përgatitur për çdo kapitull negocues pasrezultatit të screening. Pas rishikimit të procedurave nga KëshilliEuropian në dhjetor 2004, pozicioni negocues i ShteteveAnëtare mund të përmbajë parakushte në hapjen dhe/osembylljen e kapitujve individualë - të ashtuquajturat benchmarks(etapa). Ndërkohë që Kroacia është në rrugën e duhur nëprocesin e negociatave, megjithatë kishte nderin e keq të ishtevendi i parë kandidat që përjetoi sikletin e procedurës sërishikuar për negociatat e adezionit: Sllovenia bllokoipërkohësisht hapjen e negociatave BE-Kroaci mbi kapitulline ardhshëm të legjislacionit të BE-së duke mos dhënëaprovimin e saj për një raport screening të KomisionitEuropian mbi nivelin e përputhjes së legjislacionit kroat përpeshkimin me acquis. Sllovenia argumentoi se Kroacia kishte dështuarnë implementimin e marrëveshjes kufitare bilaterale mbi bazat e tëcilës peshkatarët slloven (që punojnë nga brigjet e Piranit, dalja e vetmee Sllovenisë në det dhe objekt i një mosmarrëveshjeje midis dy shteteveqë prej shkëputjes së tyre nga SFRY më 1991) duhet të gëzojnë tëdrejtat e tyre për kalim përmes ujërave kroate. Bllokimi i Sllovenisëshërbeu si një alarm për të rritur ndërgjegjësimin e anëtarëve të BE-sëmbi konfliktet e këtij vendi për kufijtë tokësorë dhe detarë me Kroacinëdhe për të paralajmëruar këtë të fundit për zgjidhjen e çështjes ose tërrezikonin një ndërprerje reale të procesit të negociatave të aderimit.10

Gjatë gjithë procesit të negociatave, Parlamenti Europiandhe Komisioni Kombëtar për Monitorimin e Negociatave tëAderimit të Republikës së Kroacisë me Bashkimin Europian

10 Megjithatë, shumë më serioz, ishte vendimi i Këshillit për Çështjet e Përgjithshmedhe Marrëdhëniet me Jashtë në dhjetor 2006 ku “Vendet Anëtare brenda KonferencësNdërqeveritare nuk do të vendosin për hapjen e kapitullit që mbulon fushat epolitikës që kanë të bëjnë me kufizimet kundrejt Turiqisë për çështjet e Republikëssë Qipros deri sa Komisioni të verifikojë që Turqia ka përmbushur premtimet qëkanë të bëjnë me Protokollin e Aderimit”, p.sh. duke hapur portet dhe aeroportet esaj ndaj anijeve dhe avionëve greko-qipriote. Me një lëvizje të paprecedente nëhistorinë e politikave të Zgjerimit, tetë kapituj u pezulluan: lëvizja e lirë e mallrave(Kapitulli 1), e drejta për të ngritur biznese dhe liria për të ofruar shërbime (Kapitulli3), shërbimet finaciare (Kapitulli 9), bujqësia dhe zhvillimi rural (Kapitulli 11),peshkimi (Kapitulli 13), transporti (Kapitulli 14), shërbimi doganor (Kapitulli 29),dhe marrëdhëniet me jashtë (Kapitulli 30). Këshilli Europian disa ditë më vonëarriti në përfundimin: “Turqia nuk ka përmbushur obligimet e saj për tëimplementuar në një mënyrë jodiskriminuese Protokollin e Aderimit të Marrëveshjessë Asocimit”.


u informuan rregullisht mbi rrjedhën e negociatave dheprogresit të bërë.

Pasi arrihet marrëveshja midis BE-së dhe vendit kandidatmbi kapitujt individual të negociatave, dhe pasi përmbushenstandardet e fiksuara, kapitulli përkatës konsiderohetpërkohësisht i mbyllur. Vendimi formal merret nga KonferencaNdërqeveritare në nivel ministror. Nëse miratohen dispozitatë reja për një kapitull specifik të acquis para se të përfundojë Traktatii Aderimit, ose nëse vendi kandidat dështon në plotësimin e standardevetë përcaktuara ose detyrimet e ndërmarra nën kapitullin respektiv,negociatat për kapitullin në fjalë mund të rihapen. Kur negociatat përtë gjithë kapitujt e acquis të jenë mbyllur përkohësisht, KëshilliEuropian, në përfundimet e tij, zakonisht shënon fundin e procesit tënegociatave me një vend kandidat. Rezultatet e negociatave përfshihennë dispozitat e draftit të Traktatit të Aderimit, i cili është hartuarbashkarisht nga përfaqësuesit e Shteteve Anëtare të BE-së,përfaqësues të institucioneve të BE-së dhe përfaqësues tëvendit kandidat.

Pasi të arrihet një marrëveshje mbi tekstin e Traktatit tëAderimit midis BE-së dhe vendit kandidat, drafti i traktatit idrejtohet institucioneve të BE-së, Vendeve Anëtare të BE-sëdhe vendit kandidat, ku u lihet hapësirë procedurave tëpërshtatshme për ratifikimin e dokumentit.

Para se të nënshkruajnë Traktatin e Aderimit, KomisionitEuropian i duhet të paraqesë opinionin e tij përfundimtar përaplikimin për anëtarësim të vendit kandidat mbi bazat e draftit tëTraktatit të Adermit. Gjithashtu, Parlamenti Europian duhet tëjapë miratimin e tij, dhe përfundimisht, Këshilli Europian duhettë arrijë vendim unanim mbi pranimin e vendit të ri kandidatdhe aplikimin e tij për anëtarësim në BE. Nga ky moment e tutje,vendi kandidat konsiderohet si vend në proces anëtarësimi.

Traktati nënshkruhet nga zyrtarët më të lartë të VendeveAnëtare të BE-së dhe të vendit në proces anëtarësimi. Më pasky dokument i dërgohet nënshkruesve për ratifikim nëpërputhje me dispozitat kushtetuse vendase.

Pas nënshkrimit të Traktatit të Aderimit, vendi në procesanëtarësimi ka të drejtën të marrë pjesë në punën e KëshillitEuropian dhe të Parlamentit Europian si një vëzhgues aktiv. Para


se të ratifikohet Traktati i Aderimit nga parlamentet kombëtaretë Shteteve Anëtare të BE-së, shumica e vendeve në procesanëtarësimi mbajnë një referendum me anë të të cilit ata i lejojnëqytetarëve të tyre të marrin një vendim të fundit mbi hyrjen evendit në Bashkimin Europian. Në rast të kundërt, parlamenti ivendit përkatës në proces anëtarësimi mund të ratifikojë Traktatine Aderimit. Në mënyrë që të hyjë në fuqi, Traktati i Aderimitduhet të ratifikohet nga parlamentet kombëtare të ShteteveAnëtare të BE-së. Ndërkohë që Irlanda mban një referendum tëdetyrueshëm, shumica e Vendeve Anëtare të BE-së e kufizojnëveten e tyre me një shumicë parlamentare, shpeshherë dukekërkuar një kuorum special. Në Francë, Kushtetuta ështëndryshuar kohët e fundit për të përfshirë një dispozitë, e cilaudhëzon organizimin e një referenumi për çdo zgjerim të BE 28,pasi Kroacia të jetë anëtarësuar në BE. Vetëm në rast modifikimiose tërheqje, me siguri aderimi i ardhshëm i Shqipërisë do t’inënshtrohet një referendumi francez. Supozimi që procesi iratifikimit të Traktatit të Aderimit me Shqipërinë nuk do tëvështirësohet, nuk është një konkluzion i përshpejtuar nësekonsiderojmë përgjigjen e vakët që ka marrë Traktati i Adermitme Bullgarinë dhe Rumaninë në parlamentet kombëtare të disaShteteve Anëtare skeptike ndaj zgjerimit.

Vendi në proces anëtarësimi bëhet një anëtar i BE-së me hyrjennë fuqi të Traktatit të Aderimit, përgjithësisht në një datë tëparacaktuar, nën kushtin që procesi i ratifikimit të jetë finalizuar.

Gjergji VURMO, drejtor Programesh pranë IDN-së, ka përfunduar studimetuniversitare për Drejtësi (Maqedoni) dhe ato pasuniversitare në fushën e studimeve

europiane (Universiteti i Bolonjës). Ai ka punuar për disa organizata studimorenë Shqipëri dhe në rajonin e Ballkanit. Z. Vurmo është autor i një sërë studimesh,

raportesh monitorimi dhe analizash në lidhje me politikën e zgjerimit të BE-së,çështjet e brendshme dhe sfidat e rajonit në përafrimin me standardet europiane,

kriteret e anëtarësimit në BE etj. Gjithashtu, ai ka qenë një nga ekspertët e pavarurtë angazhuar nga Qeveria Maqedonase (2004) për të vlerësuar dhe monitoruar

procesin e hartimit të përgjigjeve (kriteri politik dhe çështjet e brendshme) ndajPyetësorit të Komisionit Europian, i cili pasoi aplikimin e këtij vendi për

anëtarësim në BE.

Dr. Steven Blockmans është studiues i T.M.C. Asser Institute (Hagë) dheaktualisht punon si ekspert ligjor në kuadër të projektit të financuar nga KE

“Mbështetje për Ministrinë e Integrimit Europian të Shqipërisë”.


Mariola Qesaraku

SHKOLLA VERORE RAJONALEPËR STUDIME TË SIGURISË

Iniciativë e përbashkët e Institutit për Demokraci dhe Ndërmjetësim(Tiranë) dhe Institutit të Trajnimeve të Kombeve të BashkuaraUNITAR POCI (United Nations Institute for Training and Research,Programme of Correspondence Instruction in Peacekeeping Operations)

Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDN) nëbashkëpunim me Institutin për Trajnime dhe Kërkime tëKombeve të Bashkuara (UNITAR POCI) organizoi ShkollënVerore për Studime të Sigurisë nga data 8-19 shtator 2008, nëDurrës. Kjo iniciativë, e cila u konceptua si një proces ivazhdueshëm trajnimi, kishte si synim avancimin e studimevenë fushën e sigurisë dhe zhvillimin e kapaciteteve jo vetëmkombëtare dhe rajonale, por dhe më gjerë për t’u përballurme sfidat bashkëkohore të sektorit të sigurisë si në aspektetlokale e rajonale të sigurisë, ashtu edhe në një kontekst global.

Ceremonia e hapjes së shkollës verore u mbajt më 9 shtatordhe u zhvillua në sallën e Konferencës në ambientet eKomandës së Forcave të Armatosura. Fjalimet e mirëseardhjesu mbajtën nga drejtori ekzekutiv i IDN-së Z. Sotiraq Hroni,nga eksperti i UNITAR POCI dr. Giovanni Ercolani si dhekomandanti i KFB-së gjeneral brigade Agim Lala.

Kjo Shkollë Verore solli eksperiencën e lektorëve të njohurndërkombëtarë nga institucione akademike dhe studimore kumund të përmendim ekspertin e UNITAR POCI dr. GiovanniErcolani, ekspertin e DCAF (Qendra e Gjenevës për KontrollDemokratik të Forcave të Armatosura) dr. David Law, ish-presidentin prof. Rexhep Meidani, përfaqësuesin eDelegacionit të Komisionit Europian në Shqipëri z. StefanoFailla etj. Trajnuesit dhe ekspertët që drejtuan leksionet e


Shkollës Verore përdorën qasje që përfshine metoda interaktivetrajnimi e mësimdhënieje duke lehtësuar absorbimin e lehtëtë dijeve dhe praktikimin e tyre nëpërmjet përgatitjes dheprezantimit analitik të temave të përzgjedhura nga vetëpjesëmarrësit e Shkollës Verore.

Ia vlen për t’u përmendur fakti që pjesëmarrësit e ShkollësVerore ishin studiues, ekspertë, specialistë dhe zyrtarë të lartënga vendet e Ballkanit dhe Europës. Për të siguruar një nivelsa më të lartë të Shkollës, bordi shkencor i IDN-së nëpërzgjedhjen e studentëve pati parasysh si kritere përzgjedhjejeqë kandidatët të kishin rezultate të larta akademike (shumicae pjesëmarrësve kishin mbaruar Master apo kishinDoktoratura), të kishin interes të veçantë apo eksperiencë përçështjet e sigurisë. Gjithashtu, kriter tjetër ishte përfaqësiminë këtë Shkollë i të gjitha vendeve të Ballkanit dhe më gjerë.Kështu, 11 vende u përfaqësuan në shkollë si Austria,Gjermania, Franca, Italia, Turqia, Kroacia, Kosova, Maqedonia,Serbia etj. Nga Shqipëria ia vlen për t’u përmendur që kishteedhe tre përfaqësues të Forcave të Armatosura Shqiptare. Njëkriter tjetër përzgjedhjeje ishte edhe përfaqësimi sa më ibarabartë gjinor në shkollë duke pasur parasysh që siguria ështënjë sektor ku gratë janë më pak aktive në këtë fushë. Stafi iIDN-së arriti të sigurojë një përfaqësim të barabartë pothuajse50% të të dyja gjinive.

Risia e kësaj Shkolle ishte disegnimi i saj në tri faza, si dhekombinimi perfekt i strukturës teorike me metoda praktike tëpërdorimit të njohurive të marra dhe aplikimit të tyre. Faza eparë u kurorëzua me sukses në periudhën 8-19 shtator 2008në shkollën dyjavore ku pjesëmarrësit në fund të shkollësparaqitën dhe diskutuan temat e një projekti të shkurtër nëlidhje me një temë të caktuar në fushën e sigurisë. Nëpërfundim të kursit dyjavor, IDN u dorëzoi pjesëmarrësvenjë “Diplomë për pjesëmarrje”.

Në kuadër të Shkollës Verore pjesëmarrësve iu ofruan gjashtëkurse të veçanta si më poshtë:

- Hyrje në fushën e Studimeve të Sigurisë;- Analiza dhe kërkimet në fushën e studimeve të sigurisë;


- Siguria në Ballkan;- Politika e BE-së në fushën e Sigurisë dhe instrumentet e

bashkëpunimit rajonal në Ballkan;- Terrorizmi Global (diplomë e UNITAR POCI);- Paqeruajtja dhe zgjidhja e konflikteve ndërkombëtare

(diplomë e UNITAR POCI).

Faza e dytë e kësaj iniciative konsiston në projektin qëstudentët e Shkollës Verore duhet të dorëzojnë nga mesi inëntorit si dhe të japin provimet përkatëse të kurseve tëUNITAR POCI-it që t’u ofrohet diploma e miratuar nga kyInstitut (Certificate of Completion). Për sa i përketprojekteve që studentët duhet të dorëzojnë mund tëpërmendim disa prej titujve që ata kanë paraqitur, si:

• Rruga drejt Komunitetit të Sigurisë Euroatlantike:Bashkëpunimi BE-NATO në Shqipëri.

• Ballkani Perëndimor: Gjendja e Sigurisë dhe IntegrimiEuroatlantik.

• Reforma e Sektorit të Sigurisë në Maqedoni: Njëpërqasje (jo)Holistike?

• Probleme të transformimit të sektorit të sigurisë nëvendet në tranzicion.

• Krimi i organizuar në Ballkan si një nga kërcënimet mëtë mëdha për Sigurinë e BE-së.

• Komuniteti Ndërkombëtar në fillimet e viteve ’90 drejtBallkanit Perëndimor: Mungesë dëshire, apo mungesëe një strategjie të saktë?

• Influenca e Rusisë në Sigurinë e Ballkanit Perëndimor.

Faza e tretë e kësaj iniciative do të përfundojë në dhjetor2008 me anë të një workshopi rajonal në të cilin do të ftohenpjesëmarrësit që kanë dorëzuar projektet më të mira për t’iprezantuar në Tiranë para një audience ekspertësh,profesorësh, kërkuesish dhe specialistësh në fushën e sigurisë.Gjithashtu, këto projekte do të publikohen në një numër tëveçantë të Revistës së përtremuajshme të IDN-së “Çështje tëSigurisë”.


Gjatë kursit të fundit, pjesëmarrësve të shkollës iushpërndanë pyetësorë të IDN-së për të shprehur opinionetdhe vlerësimet e tyre për këtë iniciativë të re. Rezultatet epyetësorëve vunë në dukje nivelin shumë të lartë akademik tëshkollës si dhe programin shumë sfidues dhe bashkëkohore.Si e vlerësuan edhe vetë pjesëmarrësit, Shkolla Verore rajonale2008 u kurorëzua me sukses dhe ishte një iniciativë e cila iupërgjigj pritshmërive të tyre. Këto vlerësime shumë të larta enxisin IDN-në që ta kthejë këtë iniciativë në një Shkollë Verorerajonale të përvitshme për studimet e sigurisë.

Mariola Qesaraku është Senior Researcher në Qendrën për Studime tëSigurisë e Institutit për Demokraci dhe Ndërmjetësim, si dhe Pedagoge e Jashtme

në Universitetin e Tiranës. Pasi ka mbaruar studimet për Shkenca Politike, ajoka vijuar me një Master në Studime Europiane Bashkëkohore. Interesat e saj

akademike përfshijnë proceset integruese Euroatlantike dhe fushën e sigurisë. Ajoka qenë dhe koordinatorja e Shkollës Verore Rajonale për Studime të Sigurisë.


Mathieu Rousselin

RRUGA DREJT KOMUNITETITEUROATLANTIK:

EFEKTET E MARRËDHËNIEVE BE-NATOMBI SIGURINË E SHQIPËRISË

FFFFFALËNDERIMEALËNDERIMEALËNDERIMEALËNDERIMEALËNDERIME

Dëshiroj të falënderoj grupin e punës së Institutit përDemokraci dhe Ndërmjetësim për iniciativën e tyre për tëthemeluar Shkollën e parë Verore Rajonale për Studime tëSigurisë në Durrës (Shqipëri). Veçanërisht, dëshiroj t’i shprehmirënjohjen time Sotiraq HRONIT dhe MariolaQESARAKUT për mbështetjen e tyre dhe disponueshmërinëgjatë dhe pas Shkollës Verore. Së fundi, dua të falënderoj dheprof. LEHMKUHL nga Universiteti i St. Gallen si dhekolegun tim Olivier SIEGRIST për këshillat e tyre të vyera.Unë mbaj përgjegjësi të plotë për pikëpamjet e shprehura sidhe për të metat e këtij studimi.

HyrjeHyrjeHyrjeHyrjeHyrje

Vrojtimi i organizatave aktive në fushën e sigurisë dhe tëmbrojtjes në Ballkanin Perëndimor habit edhe mbikëqyrësinmë të vëmendshëm, deri në atë pikë që të pyesë veten nëserajoni është përdorur si një laborator nga një zot veçanërishtshpikës (apo keqdashës) i Marrëdhënieve Ndërkombëtare. Nërastin e Shqipërisë për shembull, jo më pak se dhjetë organizatandërkombëtare prezente në tokën shqiptare japin pak a shumëkontributin e tyre në sigurinë kombëtare të vendit:


- Në nivel rajonal (Ballkani Perëndimor), Shqipëria është epërfshirë në një rrjet të lirë organizatash si Procesi iBashkëpunimit në Europën Juglindore, Pakti i Stabilitetitpër Europën Juglindore, Iniciativa për Europën Qendrore,Iniciativa për Bashkëpunim në Europën Juglindore dheIniciativa e Adriatikut dhe Jonit.

- Në nivel europian, Shqipëria ose është anëtare, ose aspirontë bëhet anëtare e tri organizatave të tjera: BashkimiEuropian, Këshilli i Europës dhe Organizata për Siguri dheBashkëpunim në Europë.

- Në nivelin më të gjerë rajonal Shqipëria është ftuar sëfundmi të përfshihet në negociata aderuese me NATO-n.

- Së fundmi, në nivel global Shqipëria është anëtare eOrganizatës së Kombeve të Bashkuara dhe organizmave tëtjera që rrjedhin prej saj.

Të gjitha këto organizata kanë karakteristika të përbashkëtadhe ideosikretike - në qëllimet, në sferën e tyre të aktiviteteve,në anëtarësimin, në procedurat vendimmarrëse ose në vleratligjore të vendimeve të tyre (nëse marrin ndonjë). Kjondërthurje ngre pyetje që kanë të bëjnë me rolin individual tësecilës prej këtyre organizatave si dhe në lidhje me impaktin epërfshirjes të shumanshme në shtet, politikat dhe politikën ebrendshme (polity, policies and politics).

Megjithatë, të gjithë këto organizata duhet të vihen në njëplan të barabartë. “Vlera e shtuar” e secilës prej organizatave,si dhe niveli i kontributit efektiv për të forcuar sigurinëkombëtare të Shqipërisë, ndryshon shumë nga një organizatëte tjetra. Përfshirja e Kombeve të Bashkuara (OKB) ka qenëshumë modeste dhe në fakt e limituar në periudhën e krizëssë 1997-s. Madje dhe atëherë, ndërhyrja e OKB-së konsisontethjesht në mbështetjen e qeverisë shqiptare në projektekonkrete, si mbledhja e armëve të vjedhura nëpër depotushtarake. Në mënyrë të ngjashme, OSBE-ja është kritikuarashpër për kontributin inekzistent në sigurinë e Shqipërisë:zëra të rëndësishëm kanë akuzuar organizatën për“imperializmin në fushën e sigurisë”, kanë kritikuar mungesëne forcës në realitetin lokal për të mbështetur një largim të


shpejtë nga toka shqiptare dhe kthimin e pushtetit tëvendimmarrjes tek institucionet vendore të zgjedhura nëmënyrë demokratike1. Në nivel rajonal (BallkaninPerëndimor) organizatat e sipërpërmendura janë më tepërguaska bosh, thjesht forume për dialog dhe shkëmbimpikëpamjesh, fakt ky sidoqoftë i rëndësishëm, nëse kemiparasysh historinë e mungesës së besimit midis vendeve tëBallkanit, por kontributi i tyre aktual për sigurinë epërgjithshme të rajonit mbetet i kufizuar në ngritjen dheforcimin e besimit mes tyre.

Si rrjedhojë, ky artikull fillimisht do të përqendrohet në dyorganizata, kontributi i të cilave për sigurinë në Shqipëri ështëi vërtetuar gjerësisht: Bashkimi Europian (BE) dhe Organizatae Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO). Rëndësia e tyrevihet më tepër në dukje dhe nga përpjekjet e tejzgjatura tëautoriteteve shqiptare për të aderuar në të dyja këto organizata.

Prandaj ky artikull do të përpiqet t’u japë përgjigje dypyetjeve të mëposhtme:- Në nivel makro - Ka ndonjë parim/metodë organizuese në

bazë të të cilave Bashkimi Europian dhe NATOfunksionojnë?

- Në nivel mikro - Cili është ndikimi në sigurinë kombëtare tëShqipërisë?

Seksioni i parë i këtij artikulli i dedikohet përcaktimit tëkuadrit të duhur teorik për të përshkruar tipin e raporteveBE-NATO.

Seksioni i dytë i këtij artikulli merret në mënyrë të veçantëme analizën në nivel mikro, duke u përpjekur të qartësojëbashkëpunimin BE-NATO dhe strategjitë konkurruese nënivel kombëtar si dhe të vlerësojë mundësitë dhe kufizimet ekëtyre strategjive në sigurinë e Shqipërisë.

1 S. Hroni, Ending International Occupation, janar 2004, i disponueshëm online te:http://www.project-syndicate.org/commentary/hroni1


1 - Drejt një shpjegimi teorik të marrëdhënieve BE-NA1 - Drejt një shpjegimi teorik të marrëdhënieve BE-NA1 - Drejt një shpjegimi teorik të marrëdhënieve BE-NA1 - Drejt një shpjegimi teorik të marrëdhënieve BE-NA1 - Drejt një shpjegimi teorik të marrëdhënieve BE-NATOTOTOTOTO

Marrëdhëniet BE-NATO janë bërë një subjekt i modës nëfushën e studimeve të sigurisë dhe qëllimi i këtij artikulli dotë shkojë përtej rishqyrtimit të literaturës së disponueshmembi këtë temë. Megjithatë, deri tani është evident fakti qëshkollat mbizotëruese të mendimit janë të kufizuara nëmundësitë e tyre për të ofruar përshkrime të sakta për sa ipërket llojit të raportit midis BE-së dhe NATO-s, dhe për tëparashikuar zhvillimet në të ardhmen. Në vazhdim, do tëidentifikohet kontributi i katër shkollave të mendimitmbizotërues në Marrëdhëniet Ndërkombëtare që mund tëndihmojnë për të përmirësuar kuptimin tonë teorik tëfaktorëve të ndryshëm influencues në marrëdhënien BE-NATO në sigurinë e Shqipërisë.

1.1 - Shkolla e mendimit pragmatikdhe argumenti i ndarjes së punës

Sipas kësaj shkolle, i vetmi parim organizues që mbizotëronështë pragmatizmi i dobishëm i modës së vjetër. Ai mbështetetnë premisat që të dyja organizatat kanë vlera dhe aftësi tëndryshme dhe fusha të ndryshme specializimi dhe ekspertize:prandaj, kur ndodh një krizë, vendimmarrësit vendosin se cilaorganizatë të vihet në lëvizje duke u bazuar në historinë dhenë aftësinë e secilës organizatë për një vlerë të shtuar në termakrahasues.

Kjo është dhe pikëpamja që ndajnë edhe këto dyorganizata. Dr. Jamie Shea (Drejtor i Planifikimit të Politikave- NATO) për shembull, ka shtjelluar “metaforën e dymakinave”, përmes së cilës BE dhe NATO janë si dyautomjete në pronësi të së njëjtës familje, ku njëra është njëmakinë e madhe, veçanërisht e favorshme për të transportuartë gjithë familjen në distanca të gjata, ndërsa makina tjetërështë më tepër një makinë sportive, ku funksionimi meshpejtësi të madhe është balancuar nga numri i vogël indenjësve dhe nga komoditeti disi i pakët. Sipas destinacionit,numrit të pjesëtarëve të familjes për t’u transportuar dhe


orarit të dëshiruar të mbërritjes, familja do të zgjedhë midisnjërës makinë ose tjetrës2.

Nga një perspektivë pragmatiste, marrëdhënia midis BE-së dheNATO-s ndjek logjikën e teorisë së përparësisë së krahasuar.BE-ja dhe NATO janë dy organizata të barabarta, leva neutraledhe përdorimi i një organizate mbështetet në ekspertizën mëtë lartë të organizatës për çështjen në fjalë. Kështu që, zgjedhjae aktorëve vendimmarrës për të ngritur një levë apo një tjetër,nuk do të jetë rezultati i një pazarllëku politik, por do të bazohetnë një gjykim krejtësisht logjik. Si vazhdim, nuk kakonkurrencë ideologjike, as konflikt interesi, por thjesht njëndarje të shëndetshme të punës, bazuar në vlerat e secilësorganizatë dhe në maksimizimin e efikasitetit të produktit.

1.2 - Shkolla realiste e mendimitdhe argumenti i luftës për pushtet

Realistët mendojnë që Shtetet - duke qenë mbajtësitekskluzivë të sovranitetit mbi një territor të caktuar dhe meqëkonsiderohen si aktorët e vetëm legjitimë në sisteminndërkombëtar, kërkojnë së pari dhe mbi të gjitha ruajtjen eintegritetit territorial, mbrojtjen e popujve të tyre dhembrojtjen e interesave kombëtare. Ndonëse koncepti i“interesit kombëtar” qëndron në thelb të teorisë realiste, nukështë përcaktuar asnjëherë në mënyrë të saktë dhe të plotë,gjë që lejon të mbahet hapur lista për çështje të reja dhe nëkëtë mënyrë të legjitimojë më shumë veprime të shteteve, dukei bërë ata të futen në këtë kategori. Për realistët klasikë siMorgenthau, interesat në thelb duhen kuptuar në termapushteti (duke e karakterizuar atë si kontroll)3. Kërkimi iinteresit kombëtar konsiderohet të jetë një sjellje universale, ecila influencohet vetëm në mënyrë të pakët (apo aspak) ngasistemet politike dhe institucionale të shteteve apo ngaorientimi ideologjik i tyre.

2 Metaforë e paraqitur nga dr. Jamie SHEA gjatë një konference në Kolegjin e Europës,Bruges, prill 2008. Në një frymë britanike paanësie, dr. Shea megjithatë refuzoi tëqartësojë këtë metaforë për të specifikuar cila nga makinat paraqiste cilin institucion!3 H. J. Morgenthau, Në Mbrojtje të Interesave Kombëtare, New York Press, 1951.


Nëse konsiderohet pamjaftueshmëria e burimeve, kërkimii papërkulshëm për pushtet i shteteve, sjell konflikte dhekundërshti me njëri-tjetrin. Në këtë sistem ndërkombëtaranarkik, mundësitë për bashkëpunim janë të rralla, të kufizuarapër sa i përket qëllimeve dhe sigurisht të kufizuara në kohë.Organizatat ndërkombëtare janë përkrahur (në rastin më tëmirë) apo janë imponuar (rasti më i shpeshtë) nga pushtetidominues, si një mjet për të përforcuar kontrollin e tij mbiaktorët e tjerë me anë të mjeteve të tjera përveç atyre tëdiplomacisë tradicionale bilaterale. Themelimi ibashkëpunimit ndërkombëtar nuk sjell ndonjë ndryshimthemelor në rolin e marrëdhënieve ndërkombëtare, dhe mesiguri jo fundin e luftës për pushtet. Konkurrenca e egër endevazhdon të zërë vend përbrenda ngrehinave të institucionevedhe organizatave4.

Nga një perspektivë realiste, marrëdhënia BE-NATOkarakterizohet nga një konkurrencë e fortë për pushtet,burime dhe influencë. Deri vonë, kjo ka qenë njëkonkurrencë për hapësirë politike minimale, ku amerikanëtme kokëfortësi kundërshtonin idenë e Europës që zhvillonnjë politikë të pavarur sigurie dhe mbrojtjeje dhe të disashteteve europiane (veçanërisht Franca) duke kërkuar haptazitë sfidojë NATO-n duke vështirësuar adaptimin e saj në njëambient të ri të pas Luftës së Ftohtë. Megjithatë, në vitet efundit, intensiteti i këtij rivaliteti është pakësuar dhe positivesum games nuk janë të përjashtuara. Por veçanërisht në terren,BE-ja dhe NATO vazhdojnë të konkurrojnë me njëri tjetrin,duke u përpjekur që secili të tërheqë personelin më tëkualifikuar lokal, të sigurojë zyrat qendrore më të mëdha,me vendndodhjen më të mirë dhe të shtrijnë influencën etyre në vendet partnere.

4 Këtu mund të mendohet për diskutimin e ashpër midis vendeve anëtare të NATO-s për përcaktimin e standardeve dhe normave të përbashkëta, armatimet dhe pajisjete tjera ushtarake. Duke pasur parasysh kostot e përshtatjes, çdo vend kërkon tëinfluencojë përcaktimin e standarteve të NATO-s në mënyrë që të përshtatet samë shumë me standartet kombëtare në fuqi. Marrëveshja e arritur ofron një kuadërtë besueshëm për balancën e brendshshme të fuqisë. E njëjta gjë vihet re madjemë tepër në BE (ligjvënësi më i madh në botë).


1.3 - Shkolla konstruktiviste e mendimitdhe argumenti i shoqërizimit/socializimit

Modeli konstruktivist vë theksin në normat dhe vlerat epërcaktuara nga strukturat njerëzore si dhe në “logjikën ekorrektësisë”5 të shpalosur nga aktorët e këtyre strukturave.Ashtu si praktikohet në fushën e marrëdhënievendërkombëtare, shkolla konstruktiviste e mendimitkonsideron që institucionet kanë aftësinë që t’i bëjnë aktorëttë shoqërizojne me njëri-tjetrin në mënyrë të tillë që tëripërcaktojnë identitetin, preferencat dhe interesat e tyre.Institucionalizmi sociologjik, një nga teoritë e prejardhura ngashkolla konstruktiviste e mendimit, sugjeron se BE-ja dheNATO janë komunitete që përmbajnë vlera të demokracisëliberale të tipit perëndimor që anëtarët e rinj kur aderojnë nëkëto institucione, zotohen që t’i zbatojnë6. Më qartë, kjo teorido të thotë që BE-ja është më tepër se acquis communautairedhe NATO më tepër se standarde ushtarake.

Kjo ngre një pyetje shumë të rëndësishme: A janë NATOdhe BE-ja struktura “komunitetesh sigurie” të ndara, apo janëpjesë e një “komuniteti të vetëm euroatlantik të sigurisë”? Edhepse të dy organizatat ndryshojnë shumë nga njëra-tjetra, nëshumë mënyra (balancat e brendshme, kultura institucionale,procedurat e vendimmarrjes), normat dhe vlerat që mbartanëtarësimi në BE dhe NATO në thelb përkon me:demokracinë, respektin e lirive themelore dhe të drejtave tënjeriut, dhe shtetin e së drejtës. Sigurisht, shumë prej këtyrevlerave janë përfshirë edhe në Kartën e Sigurisë së OKB-së,por ka një ndryshim të rëndësishëm midis retorikës dhezbatimit real, gjë që shpjegon përse detyrimet e komunitetittë OKB-së nuk janë aq solide sa ato të komunitetit të sigurisëeuroatlantike. Në mendjet e vendeve partnere që aspirojnë t’ibashkohen dy organizatave, nuk ka asnjë dyshim që anëtarësimi

5 Për më shumë detaje në këtë logjikë, shiko J. G. March and J. P. Olsen, The Logicof Appropriateness, ARENA Working Papers Series 09, May 2004, i disponueshëmonline te: http://www.arena.uio.no/publications/working-papers2004/papers/wp04_9.pdf6 Shiko J. Checkel (ed.), International Institutions and Socialization in Europe, CambridgeUniversity Press, 2007


në BE dhe NATO është i pandashëm dhe që së bashkuformojnë një të tërë7.

Nga një perspektivë konstruktiviste, marrëdhënia midis BE-së dheNATO-s është në radhë të parë e orientuar ndaj përhapjes samë të gjerë të vlerave të demokracisë liberale, drejt shoqërizimittë elitave politike dhe ushtarake në vendet partnere. Kybashkëpunim i të dy organizatave për të arritur objektiva tëpërbashkëta theksohet edhe nga paralelizmi i strategjive tëaderimit, për shembull midis partneritetit për paqe të NATO-s dhe Marrëvëshjes së Stabilizim-Asocimit të BE-së që mundtë shihen si “dhoma pritje të shoqërizimit” 8.

1.4 - Shkolla e zgjedhjes racionale të mendimitdhe argumenti për vlerën më të mirë të parasë

Edhe pse shkolla racionale e mendimit ndan shumë ide meteoritë realiste, është më pak ekstremiste në lidhje memundësinë e bashkëpunimit ndërkombëtar. Po të marrimshtetin si njësia bazë e analizës (të ashuquajturinindividualizmin metodologjik), alternativa e institucionalizmitracional kërkon të shpjegojë sjelljen brenda një organizate dukeiu referuar konceptit “kërkimi i qëllimeve individuale nënkufizime”9: Shtetet bashkëpunojnë në kuadrin e organizatavendërkombëtare deri sa këto të fundit lejojnë maksimizimin eleverdisë së shtetit me kosto më të vogla duke pasur parasyshkufizimet që shtetet kanë nga burimet e kufizuara (koha,popullsia, të ardhurat, akses të informacionit), nga kuadriinstitucional i tyre (ligjet ndërkombëtare) dhe nga zgjedhjet eaktorëve të tjerë (si rezultat i ndërveprimit social).

Sipas teorive të zgjedhjes racionale, organizatat përdorennga Shtetet Anëtare për të ndjekur interesin e tyre kombëtar

7 Shiko për shembull fjalimin e presidentit Saakashvili në Konferencën e 44th nëMunih mbi Politika e Sigurisë, disponibël te: http://www.securityconference.de/konferenzen/rede.php?sprache=en&id=214&8 Shiko M. Rousselin, “Security Institutions as socialisation arenas; NATO’sPartnership for Peace and the Socialisation of Central and Eastern EuropeanCountries”, publikim ne pergatitje.9 D. Snidal, “Zgjedhja Racionale dhe Marrëdhëniet Ndërkombëtare”, in W. Carlsnaes,B. Simmons dhe T. Risse (ed.), Manual i Marrëdhënieve Ndërkombëtare, Sage, 2002.


(ku përcaktimi i të cilit do të jetë në thelb ai i realistëve).Organizatat mund të kufizojnë hapësirat e frymëmarrjes sështeteve por është racionale për shtetet të pranojnë deri dikunjë nivel institucional të kufizuar në mënyrë që, për shembull,të ulen kostot e shitblerjeve ose të rritet në mënyrë të ndjeshmesiguria kombëtare. Vendimi për të aderuar në një organizatëndërkombëtare merret në radhë të parë nga një analizë kosto/përfitime, sipas logjikës së konsekuencializmit10.

Pra, nga perspektiva e zgjedhjes racionale, marrëshënia midis BE-së dhe NATO-s është kryesisht konkurruese. Të dyinstitucionet mund të shihen si furnizues rivalë të sigurisë,duke konkurruar në një tip tregu ndërkombëtar sigurie dheduke i ofruar klientëve të tyre (shteteve) paketën më të plotëtë sigurisë me koston më të ulët të mundshme - me fjalën“kosto” duke mos e kuptuar thjesht në terma monetarë, pornë një kuptim më të gjerë “kosto oportuniteti” sepse vendimipër t’u mbështetur në një organizatë apo një tjetër ka pasojashtimi në buxhet, si kufizimi i aleancave alternative (një vendanëtar i NATO-s ka pak perspektivë për të konkluduar njëmarrëveshje ushtarake me Rusinë) ose de facto zvogëlimi isovranitetit kombëtar (për shembull nëpërmjet mekanizmavetë Nenit 5 të NATO-s) duke pasur parasysh bashkëpuniminmë të ngushtë në politikën e jashtme dhe të sigurisë. Shtetetracionale integrojnë të gjithë këto parametra në llogaritë e tyredhe pastaj vendosin në cilën organizatë të mbështeten bazuarnë dy principe të përgjithshme: (1) vlera më e mirë monetaredhe (2) shpërndarja optimale e burimeve të kufizuara.

1.5 - Shtojcë

Marrëdhëniet BE-NATO janë të vështira për t’u kuptuarteorikisht, edhe pse shumë studiues përpiqen që të formulojnënjë teori të vetme teorinë e madhe që lejon të përshkruajë natyrëne raportit dhe të parashikojë zhvillimet e mëtejshme. Mënyramë e mirë për të vazhduar është zgjedhja e një përzierjekuadrosh teorike të ndryshme, secila prej të cilave ndriçon

10 Për një arsyetim më të qartë për këtë logjikë, shiko, J. G. March and J. P. Olsen,op. cit.


aspekte të ndryshme të kësaj marrëdhënieje komplekse dhenë lëvizje:- Marrëdhëniet BE-NATO bazohen në radhë të parë në

elemente pragmatike. Asnjë teori e madhe (grand theory)sistematike lejon të shpjegohet plotësisht (e lënë vetëm përtë parashikuar) vendimin për të mobilizuar një organizatënë vend të një tjetre.

- Realistët do të theksonin që ekzistenca e dy organizataveaktive në të njëjtën fushë domosdoshmërisht nënkuptonnjë nivel të caktuar konkurrence, gjithashtu si në nivelkombëtar (konkurrencë për influencë, për hapësirë politike)dhe në nivel lokal (konkurrencë për burim, për staf tëkualifikuar). Konkurrenca e fortë për influencë zë vend dhemidis vendeve anëtare brenda organizatave.

- Çështja e identitetit. Një rol kyç i BE-së dhe NATO-sështë që t’i përcjellë vendeve anëtare një ndjenjë përkatësienë një komunitet euroatlantik bazuar në vlera tëpërbashkëta. Nga kjo perspektivë konstruktiviste,marrëdhëniet BE-NATO janë në radhë të parëbashkëpunuese, duke u përjekur të përhapin vlerat edemokracisë liberale duke shoqërizuar vendet partnere dheato kandidate.

- Sipas shkollës së mendimit të zgjedhjeve racionale qëfrymëzohet nga pikëpamjet e tregut, të dyja organizatat nëfund të fundit janë thjesht ofruese shërbimesh: nëse vendetanëtare sillen si agjenci racionale, BE-ja dhe NATOkonkurrojnë ekonomikisht për të ofruar vlerën më të mirëpër para nën kufizime të rrepta buxhetore.Secila shkollë e mendimit prodhon mundësi dhe kufizime

specifike dhe në këtë mënyrë shkakton pasoja specifike përsigurinë e Shqipërisë. Kuptimi i marrëdhënieve BE-NATOdhe mirinformimi për pasojat mbi sigurinë kombëtare do tëlejojë autoritet shqiptare të planifikojnë poltika dhe strategjitë përshtatshme në marrëveshjet e tyre me BE-në dhe NATO-n.


2 - Pasojat në sigurinë e Shqipërisë2 - Pasojat në sigurinë e Shqipërisë2 - Pasojat në sigurinë e Shqipërisë2 - Pasojat në sigurinë e Shqipërisë2 - Pasojat në sigurinë e Shqipërisë

Seksioni i dytë i këtij artikulli merret në mënyrë të veçantëme një analizë në nivel mikro. Duke u frymëzuar ngakonkluzionet që katër shkollat e mendimit na lejuan tënxjerrim në lidhje me marrëdheniet midis BE-së dhe NATO-s, do të analizohen mundësitë dhe kufizimet e dala ngaanëtarësimi i ardhshëm i Shqiperisë në këto dy organizatasigurie mbivendosëse (që kanë aspekte të përbashkëta).

2.1 - Mundësitë që rrjedhin nga marrëdhënietBE-NATOKy seksion ka për qëllim të analizojë se si ekzistenca e dy

organizatave gjerësisht mbivendosëse (që kanë karakteristikatë përbashkëta) i shërbejnë interesave shqiptare.

Literatura mbi mbivendosjen e institucioneve dheqeverisjen me shumë nivele shpesh përmend mundësinë përtë ashtuquajturën forum shopping11, e cila i referohet sjelljes sënjë shteti në një situatë ku disa organizata kanë kompetencanë të njëjtat fusha, duke u lejuar vendeve që të zgjedhinorganizatat që ata konsiderojnë më të afërta me interesat e tyre.Megjithatë, duke e zbatuar në rastin tonë, Shqipëria nuk ështënë gjendje të zhvillojë sjellje forum shopping për shumë arsye.Së pari, diferencat janë praktikisht jo ekzistente midis BE-sëdhe NATO-s në pjesën më të madhe të çështjeve që kanë tëbëjnë me sigurinë e Shqiperisë. Së dyti, si BE-ja edhe NATOjanë të ndërgjegjshme për mundësinë e sjelljeve të tilla dheveprojnë në përputhje me rrethanat në mënyrë që t’i evitojnëato (konsultime të rregullta, në samitet BE-NATO). Së treti,dhe më e rëndësishmja, Shqipëria nuk ka asnjë fuqi mbi tëdyja këto organizata (në të cilat nuk është ende anëtare) dheaftësia e saj për t’i influencuar ato (për shembull për të zgjedhurnjë forum) është shumë e kufizuar. Aktorë të tjerë (Shtetet eBashkuara, Komisioni Europian, shtetet më të mëdha të BE-së) luajnë një rol vendimtar. Prandaj, mundësia teorike për të

11 Shiko për shembull M. Busch, “Overlapping Institutions, Forum Shoppingand Dispute Settlement in International Trade”, në: International Organization,Cambridge University Press, vol. 61, 2007, pp. 735-761.


zgjedhur praktikisht përjashtohet: Shqipëria është një vendqë ka një rol pasiv në marrjen e vendimmarrjes sesa një vendvendimmarrës aktiv në çështjet e sigurisë.

Sidoqoftë, prania e BE-së dhe NATO-s në tokën shqiptare (medelegacionet respektive) sjell të paktën dy efekte pozitive madhorenë sigurinë e Shqiperisë, të cilat mund të shpjegohen nga modelishpjegues i ofruar nga shkolla konstruktiviste e mendimit.

Së pari, meqë Shqipëria është e përfshirë në fazën e pre-aderimit në BE dhe në negociata aderimi në NATO,perspektiva e anëtarësimit shërben si një stimul i fuqishëmpër reforma. Ka dy mënyra për ta lexuar këtë: Së pari, ndërsarealistët do të argumentojnë që kjo krijon një marrëdhënieshumë asimetrike në të cilën Shqipëria nuk ka mjete për tëkundështuar ndikimin e BE-së dhe NATO-s (shiko pjesën2.2), konstruktivistët do të përgjigjeshin që marrëdhënia ebashkëpunimit midis BE-së dhe NATO-s punon për më tëmirën e Shqipërisë, sepse i lejon të dyja organizatat për tëbashkuar përpjekjet për të sjellë standardet shqiptare më afërnormave dhe rregullave perëndimore. Nga kjo perspektivë,Shqipëria përfiton nga eksperienca e gjatë e të dy organizatavedhe eksperienca e vërtetuar në fushën e reformavedemokratike, ndërkohë që marrin asistencë financiare, ndihmëe cila mbulon një pjesë të shpenzimeve të lidhura me procesine reformave. Kjo pikëpamje përforcohet nga fakti që prioritetete vendosura nga BE-ja dhe NATO për Shqipërinë janë nëthelb të mbivendosura12, duke vënë në evidencë unitetin eqëllimeve dhe duke ofruar evidencë në mbështetje tëargumentit konstruktivist sipas të cilit BE dhe NATO janëthemelues të një komuniteti të vetëm të sigurisë mbartës mevlerat e demokracisë liberale.

12 Për shembull, ka një simetri midis prioriteteve të identifikuara nga BE-ja nëRaport Progresin e 2007-s dhe 2008-s dhe prioriteteve të Plan Veprimit përanëtarësim të NATO-s (MAP). MAP-i i NATO-s nuk është i kufizuar vetëm mereformat në sektorin e ushtrisë, por ka dhe prioritete në fushën ekonomike(përmirësimin e ekonomisë së tregut, inkurajimin e rritjes ekonomike,vazhdimësinë e procesit të privatizimit) si dhe prioritete të demokracisë liberale(të sigurojë respektime të të drejtave të njeriut duke përfshirë dhe të drejtat eminoriteteve, forcimi i institucioneve demokratike, themelimi i një administratepublike eficente). Prioritetet e MAP-it janë renditur ne faqen e Ministrisë sëMbrojtjes Shqiptare: http://www.mod.gov.al/index.php?crd=0,0,0,0,0,1,Lng2


Së dyti, prania e zyrtarëve të BE-së dhe NATO-s në terrenlejon shoqërizimin/socializimin e nënpunësve të shtetitshqiptar, një tjetër element themelues i botëkuptimitkonstruktivist të Marrëdhënieve Ndërkombëtare. Me anë tëtakimeve të rregullta, ushtrimeve të përbashkëta dheshkëmbime pikëpamjesh me BE-në dhe NATO-n, pjesëtaretë administratës publike shqiptare njihen gjithmonë e më tepërme procedurat, kulturën e organizimit dhe mënyrën e tëmenduarit të NATO-s dhe BE-së. Prandaj shoqërizimi iushtrisë shqiptare dhe i elitës politike e përgatit tanimë vendinpër t’u bërë një vend anëtar aktiv i të dy organizatave. Porshoqërizimi është menduar gjithmonë si një proces idyanshëm, që konsiston në mësim të dyanshëm sesa njëimponim pikëpamjesh nga njëra palë mbi tjetrën. Dhe me tëvërtetë, këto kontakte midis nëpunësve civilë shqiptarë dhepërfaqësuesve të organizatave ndërkombëtare lejojnë zyrtarëte BE-së dhe NATO-s të përçojnë në Bruksel dhe Uashingtonpozicionin që Shqipëria ka mbi çështje të një ndjeshmëriekombëtare (si për shembull Kosova).

Nëse marrëdhëniet BE-NATO do të ndjekin modelin eshkollës pragmatike të mendimit, mundësi të tjera krijohensepse Shqipëria do të përfitojë nga udhëheqja e secilësorganizatë në fushat ku ato kanë ekspertizën më të madhe,sipas principit të sipërpërmendur të ndarjes së punës. Përshembull, nëpërmjet veprimeve të kryera në vendet nënkontrollin e dikurshëm sovjetik, NATO ka një eksperiencënjëzetvjeçare reformash që kanë si qëllim themelimin dheformimin e kontrollit demokratik dhe modernizimit të Forcavetë Armatosura. Duke kërkuar mbështetjen e NATO-s dhe BE-së në fushat ku ato mund të kontribuojnë më tepër, Shqipëriamund të maksimizojë eficencën e reformave.

2.2 - Kufizimet e lindura nga marrëdhënietBE-NATOMarrëdhëniet BE-NATO ofrojnë mundësi të reja për

Shqipërinë, por dhe kufizime. Duke përdorur kryesishtmodelin shpjegues të propozuar nga shkolla realiste emendimit, qëllimi i këtij seksioni është të analizojë se si


ekzistenca e dy organizatave gjerësisht mbivendosëse me njëra-tjetrën ka efekte negative në interesat kombëtare të Shqipërisë.

Kufizimi i parë dhe më i rëndësishëm lidhur me praninëndërkombëtare në tokën shqiptare ka të bëjë me humbjen esovranitetit kombëtar. Efekti më i drejtpërdrejtë i këshillaveqë ofrohen nga delegacionet e BE-së dhe NATO-s në terrenështë që të kufizojnë qeverinë shqiptare, pra hapësirën einstitucioneve të zgjedhura në mënyrë legjitime dhedemokratike. Megjithatë nuk duhet shpejtuar për të akuzuarBE-në dhe NATO-n për imperializëm në fushën e sigurisë:në fund të fundit, të gjitha politikat kyçe të brendshme dhe tëjashtme janë vendime që propozohen nga qeveria shqiptaredhe aprovohen nga parlamenti. Gjithashtu, qeveria shqiptaremund të vendosë me ndërgjegje të plotë pasojat për të tregtuarsovranitetin kombëtar, për përfitime në fushën e sigurisë dheinfluencë në rritje mbi çështjet botërore.

Por humbja e sovranitetit mund të jetë më delikate. Nërealitet, BE-ja dhe NATO rrallë detyrojnë apo ndalojnë njëvend anëtar për të marrë hapa konkrete politikash, por të dyorganiztatat kanë përcaktuar një kuadër pricipesh, normashdhe standardesh nga të cilat duhet të derivojë çdo politikë evendeve anëtare. Këto principe, norma dhe standarde dukeqenë të integruara në ligjet kombëtare, kufizojnë efektivishtnumrin e opsioneve të politikave për qeveritë. Këto kufizimemegjithatë janë të brendshme dhe jo të jashtme, gjë qëzëvendëson akuzat e imperializmit (përkundrejt BE-së dheNATO-s) me atë të vetëkufizimit (nga qeveritë e vendit).

Për të kuptuar kufizimin e dytë, është e rëndësishme tëshihet mënyra se si këto principe, norma dhe standarde janëadaptuar në legjislacionin e vendit. Gjatë negociatave të hyrjes,një asimetri themelore u ngrit midis vendeve anëtare (tëbrendshmit) dhe vendet kandidate (të jashtmit), që i lejon tëparët të ushtrojnë pushtet dhe influencë mbi të dytët. Vendevekandidate u kërkohet të integrojnë legjislacionin pre-ekzistentnë legjislacionin e tyre kombëtar në fuqi. Në terren, për tëmarrë një shembull konkret, pritet që nënpunësit civilëshqiptarë të punojnë me standardet e BE-së dhe NATO-s nëstërvitje të përbashkëta apo takime bilaterale (software


kompjuterash, sisteme telekomunikimi, certifikata sigurie,karakteristikë armatimesh etj.). Në rastin e BE-së, kjo paraqet23.000 pjesë legjislacioni të ndarë në 35 kapituj tematikë. Nëkundërshtim me besimin e shkollës konstruktiviste të mësimitreciprok, vendet kandidate nuk kanë asnjë lloj influence përpërmbajtjen e legjislacionit që duhet adoptuar - ata duhet ta“tresin” atë. Ky imponim i njëanëshëm ka çuar në akuzën e“imperializmit të rregullt”13. Në të njëjtën mënyrë NATO-jakërkon të plotësohen disa standardte teknike: edhe këto janëadoptuar pa leverdi, si rezultat i marrëveshjeve ndërshtetërorepor nuk kanë asnjë justifikim normativ, ata nuk janë “më mirë”se sa standardet kombëtare ekzistente (dhe funksionale). Edhepse adoptimi i një standardi teknik apo i një tjetri nuk mundtë shihet si një thyerje e madhe e sovranitetit kombëtar,zëvendësimi i standardeve kombëtare me ato të NATO-s dheBE-së sjell kosto të mëdha, si rrjedhojë e vë në vështirësibuxhetin shqiptar.

Pengesa e tretë është një mësim i drejtpërdrejtë nga shkollarealiste. Duke pasur parasysh asimetrinë e pushtetit dheinfluencës së krijuar si nga mundësitë e kufizuara dhe ngapozicioni i brendshëm/i jashtëm, BE-ja dhe NATO mund tëvënë theksin në prioritete që nuk janë aspak prioritet eShqipërisë. Si rrjedhojë, Shqipërisë i duhet të zhvillojëkapacitete dhe ekspertizë në sektorë që nuk janë thelbësorenë interesat e sigurisë së tij. Për shembul si BE-ja dhe NATOu kërkojnë vendeve anëtare të dedikojnë kohë, personel, dheburime finaciare për luftën kundër terrorizmit. Padashur tëzhvlersojë aktivitetet terroriste në Shqipëri, shtrohet pyetjanëse këto burime do shpenzoheshin në mënyrë më efikasenëse alokoheshin për luftën kundër korrupsionit, kundërkrimit të organizuar dhe reformave në sistemin gjyqësor.

Pengesa e katërt rrjedh nga sociologjia e organizatave dheështë e lidhur direkt me ndonjë nga të katër shkollat emendimit të sipërpërmendura. Po të reflektojmë në termaidealistë, sociologu gjerman Max Weber e konsideroi -

13 Për një diskutim mbi Imperializmin Eruopian rregullator duke përfshirë dhesoft dhe hard power të Europës, shiko Z. Laïdi, The Unintended Consequences of EuropeanPower, Sciences-Pô / Centre d’Etudes Européennes, Cahier européen n°5/2007.


burokracinë moderne si formën e administratës publike mëracionale dhe eficente, me kusht që ato të respektojnë shtatëprincipe - vetëm për të vërtetuar faktin që realisht burokracitënuk punojnë kurrë sipas këtyre pricipeve14. Më vonë, sociologufrancez Michel Crozier zhvilloi teorinë e mosfunksionimitburokratik, përmes së cilës burokratët përdorin pozicionet etyre për të maksimizuar përfitimet e tyre, duke krijuar kështuluftë për pushtet të egër brenda organizatës ku ndodhen.Crozier përmend, gjithashtu, edhe rrezikun e njëmarrëdhënieje pushteti paralele duke iu referuar një situateku segmente më të gjerë burokratikë të organizatës kërkojnëtë fitojnë pavarësi nga organizata qendrore15. Këta dy sociologëndajnë pikëpamjen se burokracitë fillimisht ndërtohen si aktorëtë paanshëm për të racionalizuar menaxhimin publik dhe përtë arritur interesin e përgjithshëm, me kohë ata zhvillojnëinteresa personale, ku më evidenti është me siguri njëshqetësim i mprehtë për mbijetesën e tyre. Ndoshta kjokarakteristikë theksohet kur disa organizata garojnë me njëra-tjetrën në terren, sepse secila kërkon të legjitimojë jo vetëmveprimet e saj por dhe ekzistencën e saj.

Megjithëse sot ka vetëm disa zëra që ngrenë hapur dyshimembi legjitimitetin global të BE-së dhe NATO-s, e njëjta vërejtjenuk u adresohet delegacioneve lokale kontributi i të cilave mbiobjektivat e përgjithshëm të Unionit dhe Aleancës është mëpak i dukshëm. Delegacionet janë akuzuar periodikisht përfaktin se ofrojnë punë të mirëpaguara një grushti njerëzish tëadministratës civile ndërkombëtare. Zyrat qendrore vënë nënpresion delegacionet e tyre duke u kërkuar atyre që tëjustifikojnë investimin e bërë duke i financuar. Prandajdelegacionet duhet të krijojnë legjitimitetin e tyre përkundrejtautoriteteve shqiptare, përkundrejt zyrave të tyre qendrore dhepërkundrejt publikut të gjerë. Per të bërë këtë, ato kanëtendencën të shumëfishojnë aktivitetet (seminare, konferenca,aktivitete trajnuese profesionale) me një kontribut të paqartëpër objektivat e përgjithshme të organizatës. Këto veprime nukjanë një pengesë për Shqipërinë me kusht që ato të jenë

14 M. Weber, Wirtschaft und Gesellschaft, 1922.15 M. Crozier, Le Phénomène Bureaucratique, Le Seuil, 1963.


individualizuar për nevojat e administratës shqiptare,përndryshe ato përbëjnë një shpërdorim të fondeve publike.

KONKLUZION:KONKLUZION:KONKLUZION:KONKLUZION:KONKLUZION:ADRESIMI I HENDEKUT TË PRITSHMËRIVEADRESIMI I HENDEKUT TË PRITSHMËRIVEADRESIMI I HENDEKUT TË PRITSHMËRIVEADRESIMI I HENDEKUT TË PRITSHMËRIVEADRESIMI I HENDEKUT TË PRITSHMËRIVE

Po të bazohemi në analizën tonë mund të themi semarrëdhënia BE-NATO prodhon si mundësi dhe kufizime,të cilat kanë potencialin të përmirësojnë sigurinë e Shqipërisënëse adoptohen politika dhe strategji adekuate.

Megjithatë, për të marrë më të mirat e asaj çfarë BE-ja dheNATO-ja ofrojnë, Shqipëria ka nevojë të qartësojëpritshmëritë e saj për sa i përket anëtarësimit. Autoritetetshqiptare e konsiderojnë si anëtarësimin në BE ashtu dhe atënë NATO të një rëndësie strategjike të njëjtë, si është deklaruarnga Programi Qeverisës 2005-2009, i cili përcaktonanëtarësimin në NATO dhe BE si një nga qëllimet kryesore16.Në këtë mënyrë, objektivi i anëtarësimit në NATO dhe BEmund të konsiderohen si parimet drejtuese të veprimeve tëqeverisë shqiptare17 dhe të Programit Qeverisës, si një retorikëqë shfrytëzohet në radhë të parë për të bindur komunitetinndërkombëtar për vendosmërinë e qeverisë në këto çështje.

Nga perspektiva e qeverisë, nuk ka konflikt midisobjektivave të integrimit në BE dhe NATO; përkundrazi,meqë të dy organizatat kanë kushte të ngjashme për anëtarësimdhe janë bashkuar për të kërkuar progres të prekshëm në tënjëjtat fusha, ato shihen si të dy faqet e së njëjtës medalieeuroatlantike. Ky këndvështrim përforcohet nga debati politikmbizotërues, që sistematikisht e lidh anëtarësimin në të dyja

16 Programi Qeverisës 2005-2009, i prezantuar në Parliamentin Shqiptar, Tiranë,më 08.09.2005, disponibël online te: http://mfa.gov.al/web/pub/programien2100.pdf17 Ky fakt është përsëritur në shumë raste. Shiko për shembull “Të gjitha reformatdhe programet e qeverisë do të planifikohen dhe implementohen në mënyrë që t’i përshtatenmodeleve europiane dhe të arrijnë standardet europiane të Demokracisë, shtetit të së drejtës,ekonominë e tregut dhe të drejtat e minoriteteve dhe individëve, si një kusht paraprak përanëtarësimin e Shqipërisë në BE dhe NATO”. (p. 5) dhe më poshtë “I gjithë progarmiështë planifikuar dhe do të implementohen me vendosmërinë për të arriturtë gjitha standardet e përcaktuara që do të çojë në anëtarësim e plotë nëBashkimin Europian dhe NATO në një të ardhme të afërt.” (p. 40)


organizatat. Për shembull, në fjalimet e politikës së jashtme,presidenti B. Topi vazhdimisht i referohet “PolitikaveEuroatlantike”18 të vendit ose të “orientimit euroatlantik”19 tëtij. Interesant është fakti që ky perceptim nuk kufizohet vetëmtek elita politike dhe ushtarake. Një studim i drejtuar ngaInstituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim ka treguar se përshembull, NATO nuk perceptohet thjesht si një aleancëushtarake, por si një organizatë e cila udhëhiqet nga vlerat20.Ky studim tregoi një nivel të lartë sensibilizimi në popullsinëe studiuar rreth lidhjes midis proceseve integruese të BE-sëdhe NATO-s21.

Por shpesh shpresat mund të jenë çorientuese. Për pjesënmë të madhe të elitës dhe popullsisë shqiptare BE-ja dheNATO duket si një mjet për t’u futur në komunitetineuroatlantik, që perceptohet si një familje e begatë dhembrojtëse22, një portë drejt prosperitetit ekonomik perëndimordhe sigurisë politike. Kjo shpjegon pse anëtarësimi në BE dheNATO është transformuar në një çeshtje principi, një qëllimnë vetvete dhe jo më një mjet për të arritur një qëllim tëmirëpërcaktuar: dimensioni psikologjik (“kthimi në Europë”ose argumenti i familjes) ka dalë mbi përqasjen racionale tëbazuar në një mendje të ftohtë, analizë jo emocionale e kostovedhe përfitimeve për sa i përket pritshmërive nga anëtarësimi23.

18 Fjalimi i presidentit B. Topi, në Samitin e Bukureshtit, 3 prill 2008, disponibëlonline te: http://www.president.al/english/pub/info.asp?id=221519 Fjalimi i presidentit B. Topi, në takimin e pesëmbëdhjetë të Kryetarëve të Shtetevetë Vendeve të Europës Qendrore, 2 maj 2008, disponibël online te: http://www.president.al/english/pub/info.asp?id=224720 Shiko Institute for Democracy and Mediation, Albanian Perceptions on NATOintegration, June 2007, p. 15.21 Ibid, p. 25.22 Presidenti B. Topi përdori shprehjen “Familja Euroatlantik” gjatë fjalës së tij teforumi mbi sigurinë dhe politikën e jashtme, 7 shkurt 2008. Fjalimi është disponibëlonline te: http://www.president.al/english/pub/info.asp?id=212523 Për të qenë plotësisht të drejtë, studime mbi “mendjen e ftohtë” janë bërë porjanë të rralla. Shiko për shembull publikimin e Institutit për Demokraci dheNdërmjetësim te Kostot dhe Përfitimet e Anëtarësimit në NATO bazuar në gjetjet ekonferencës rajonale të mbajtur në Tiranë, më 4-5 maj 2008. “Debati publik mbianëtarësimin në Shqipëri por dhe në vende të tjera [Ballkani Perëndimor] të rajonit duket sepërqendrohet vetëm tek aspektet pozitive të anëtarësimit Euroatlantik [...] Kjo përqasje [...]nuk ofron një ide realiste dhe të balancuar në lidhje me anëtarësimin në NATO.” (p. 7)


Kjo pikëpamje naive nuk është pa rreziqe. Si na kanë treguarzgjerimet e 2004-s dhe 2007-s pritshmëritë irracionale dhe tëekzagjeruara për përfitime të shpejta (sidomos ekonomike) tëasocuara me anëtarësimin në BE kanë rezultuar në njëzhgënjim të shpejtë dhe në ndjenja euroskepticizmi tëvashdueshëm në pjesën më të madhe Europës Qendrore dheLindore, sepse shpesh efektet në terma afatshkurtra janëzakonisht jo popullore dhe kanë kosto të larta - ristrukturimii aktivitetit ekonomik që çon në rritjen e papunësisë,ndryshimin e shpenzimeve publike që sjell dëmtimin endihmës sociale, reduktimi dhe modernizimi i forcave tëarmatosura ose, në rastin e Shqipërisë, vendosja e kontrollevetë rrepta në kufij që do të sillte një ulje në lirinë e lëvizjes sëqytetarëve kosovarë në territorin shqiptar.

Për të mbyllur këtë boshllëk pritshmërish, mund tëformulohen rekomandimet e mëposhtme:1 - Duhen vlerësuar me kujdes kostot dhe përfitimet e

pritshme të anëtarësimit në NATO dhe BE-së si në termaafatshkurtra ashtu dhe në terma afatmesme, bazuar nëpërqasjen e Zgjedhjes Racionale. Kostot dhe Përfitimet duhenkuantifikuar në mënyrë sa më precize dhe të përfshijnëdimensionin politik, ekonomik, social, infrastruktural dhekulturor. Ky vlerësim do të përdoret nga qeveria tëformulojë politika të përshtashme për të reduktuar efektetnegative të anëtarësimit.

2 - Të rrisë ndërgjegjësimin e publikut rreth çështjeve të BE-së dhe NATO-s nëpërmjet programeve të ndryshme qëpërfshijnë shoqërinë civile (fushata informuese, përdorimii shtypit dhe televizioneve, ndërhyrje në shkolla, kolegjedhe univeristete), duke theksuar kostot dhe përfitimet eanëtarësimit për të lejuar një debat publik të mirinformuardhe jo vetëm të kufizuar për parlamentin.

3 - Përcaktim i qartë i pritshmërive nga BE-ja dhe NATO:ndihmë me asistencë teknike dhe financiare në përpjekjete përbashkëta të adoptimit të standardeve europiane.


BIBLIOGRAFI

BURCHILL Scott, DEVETAK Richard, LINKLATERAndrew, PATERSON Matthew, REUS-SMITChristian and TRUE Jacqui, Theories of InternationalRelations, Palgrave, 2001

CHECKEL Jeffrey (ed.), International Institutions andSocialization in Europe, Cambridge UniversityPress, 2007

CROZIER Michel, Le Phénomène Bureaucratique, Le Seuil, 1963HOWORTH Jolyon, Security and Defence Policy in the European

Union, Palgrave, 2007INSTITUTE FOR DEMOCRACY AND MEDIATION,

Costs and Benefits of NATO Membership, Albanianand Regional Challenges after the Bucharest Summit,May 2008

MARCH James and OLSEN Johan, Rediscovering Institutions,New York, The Free Press, 1989

MORGENTHAU Hans Joachim, In Defense of National Interest,New York Press, 1951

RIECKE Henning, Die Transformation der NATO - die Zukunftder euro-atlantischen Sicherheitskooperation, NOMOS- Deutsche Gesellschaft für Europäische Politik,2007

SMITH Michael E., Europe’s Foreign and Security Policy, theInstitutionalization of Cooperation, CambridgeUniversity Press, 2004

WEBER Max, Wirtschaft und Gesellschaft - Grundriß derverstehenden Soziologie, 1922

WEBER Cynthia, International Relations Theory, a criticalintroduction, Routledge, 2nd edition, 2005

Artikuj

BUSCH Marc, “Overlapping Institutions, Forum Shoppingand Dispute Settlement in International Trade”,in: International Organization, CambridgeUniversity Press, vol. 61, 2007, pp. 735-761


ELBASANI Arolda, “Democratisation Process in Albania:manipulation or Appropriation of InternationalNorms?”, in: Southeast European Politics, Vol. 5, No.1, May 2004, pp. 24-44

GRASA Rafael and COSTA Oriol, Where has the old debate gone?Realism, Institutionalism and IR theory, InstitutBarcelona d’Estudis Internacionals, IBEI Workingpapers, 2007/5

HRONI Sotiraq, Ending International Occupation, January 2004,available online at: http://www.project-syndicate.org/commentary/hroni1

INSTITUTE FOR DEMOCRACY AND MEDIATION,Albanian Perceptions on NATO Integration, June 2007

MARCH James and OLSEN Johan, “The InstitutionalDynamics of International Political Orders” in:International Organisation, 52(4), 1998, pp. 943-969

MARCH James and OLSEN Johan, The Logic of Appropriateness,University of Oslo-ARENA, ARENA WorkingPapers Series 09, May 2004

INTERNATIONAL CRISIS GROUP, Pan-Albanianism, HowBig A Threat To Balkan Stability?, ICG EuropeReport N°153, February 2004

LAÏDI Zaki, The Unintended Consequences of European Power,Sciences-Pô / Centre d’Etudes Européennes,cahier européen n°5/2007

RAKIPI Albert, The Weak States and Stability: the case of Albania,Albanian institute for International Studies, 2004

SNIDAL Duncan, “Rational Choice and InternationalRelations”, in CARLSNAES Walter, SIMMONSBeth and RISSE Thomas (eds.), Handbook ofInternational Relations, New York, Sage, 2002, pp.73-94

TOWNSEND Jim, The Moment Has Arrived: NATOMembership for Albania, Croatia and Macedonia, TheAtlantic Council of the United States, Programon International Security, Issue Brief, March 2008


Dokumente zyrtare dhe Raporte

COMMISSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES,Albania 2007 Progress Report, Commission StaffWorking Document, COM(2007)663, Brussels,06.11.2007

COMMISSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES,Albania 2008 Progress Report, Commission StaffWorking Document, COM(2008)674, Brussels,05.11.2008

MINISTRY FOR FOREIGN AFFAIRS OF THEREPUBLIC OF ALBANIA, Government Program2005-2009, presented in the Albanian Parliament,Tirana on 08.09.2005

WORLD BANK and INTERNATIONAL BANK FORRECONSTRUCTION ANDDEVELOPMENT, Doing Business 2009 - Countryprofile for Albania, 2008

Faqe interneti

Presidenca Shqiptare, http://www.president.al/Ministria e Punëve te Jashtme të Shqipërisë, http://www.mfa.gov.al/Ministria Shqiptare e Integrimit, http://www.mie.gov.al/Ministria Shqiptare e Mbrojtjes, http://www.mod.gov.al/Parlamenti Shqiptar, http://www.parlament.al/

Komisioni Europian, http://europa.eu/Delegacioni i Komisionit Europian në Tiranë,

http://www.delalb.ec.europa.eu/NATO, http://www.nato.int/Banka Botërore, http://www.worldbank.org/

Qendra për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare,http://www.csis.org/

International Crisis Group, http://www.crisisgroup.org/home/index.cfm?


Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim,http://idmalbania.org/en/

Instituti Shqiptar i Studimeve Ndërkombëtare,http://www.aiis-albania.org/

Mathieu Rousselin po ndjek Doktoraturën tek Universiteti i St. Gall nëZvicër dhe është njëkohësisht asistent-pedagog tek i njëjti universitet. Ai ka

mbaruar një M.A. tek Institut d’Etudes Politiques, në Paris (Francë) dhe njëM.A.S. nga Kolegji i Europës, në Poloni. Ai ka qenë edhe asistent-pedagog ne

Kolegjin e Europës, në Bruge, Belgjikë. Fushat e tij të interesit përfshijnë sigurinëdhe çështjet e mbrojtjes, politikat e fqinjësisë së BE si dhe lidhjet midis tregtisë dhe

demokratizimit.


BRIEF SUMMERY IN ENGLISH

(This issue was edited byErjon Alikaj and Mariola Qesaraku)

EU-NAEU-NAEU-NAEU-NAEU-NATO seminar - Opening speech by M. BerTO seminar - Opening speech by M. BerTO seminar - Opening speech by M. BerTO seminar - Opening speech by M. BerTO seminar - Opening speech by M. BernardnardnardnardnardKouchnerKouchnerKouchnerKouchnerKouchner, Minister of Foreign and European Af, Minister of Foreign and European Af, Minister of Foreign and European Af, Minister of Foreign and European Af, Minister of Foreign and European Affairsfairsfairsfairsfairs(excerpts) (excerpts) (excerpts) (excerpts) (excerpts) PPPPPARISARISARISARISARIS, 7 J, 7 J, 7 J, 7 J, 7 JULULULULULYYYYY 2008 2008 2008 2008 2008

M. Bernard Kouchner launches once more the Frenchinitiative about revitalizing Defense Europe as one of the majorprojects that his country wishes to tackle head on during itsEU presidency.

The revitalization of Defense Europe we’re proposing todayis more than the simple pursuit of a traditional policy: it resultsfrom an in-depth analysis of the current strategic environmentand a renewed political vision. It is based on an appraisal ofour national defense capability, the European Union, thetransatlantic partnership and Atlantic Alliance. (…)

SSSSSHAPINGHAPINGHAPINGHAPINGHAPING THETHETHETHETHE NA NA NA NA NATO-EU RTO-EU RTO-EU RTO-EU RTO-EU RELAELAELAELAELATIONSHIPTIONSHIPTIONSHIPTIONSHIPTIONSHIP:::::WWWWWHAHAHAHAHATTTTT THETHETHETHETHE U.S. M U.S. M U.S. M U.S. M U.S. MUSTUSTUSTUSTUST D D D D DOOOOO

Sally McNamara analyses the new relationship NATO -EU after proposals of Europe for developing its own securityand defense identity.

“It is certainly the case that Europe as a whole des-peratelyneeds to increase military capabilities. Yet it is highly unlikelythat the EU will see this through. As is already perfectlydemonstrable, the EU has been successful in acquiring politicaland bureau-cratic power, and much less so on defensespending and military manpower.


NATO has many partnership arrangements; in fact, that isone of its strengths. Its Partnership for Peace andMediterranean Dialogue programs have resulted in severalfruitful and collaborative rela-tionships. The rush to elevateits relationship with the EU above all others is a mistake. Sincethe vast majority of EU members are already NATOmem-bers and there are no additional EU-only forces, theconcept of holding joint exercises or combining rapid reactionforces is unnecessary. In fact, the overlapping membershipnegates the military value of the EU’s involvement in thisarea. At a time when NATO needs to be concentrating onlearning in-the-ater lessons from Afghanistan, developing anew strategic concept, and addressing transformational issues,its relationship with the EU is an unneces-sary distraction.”

NANANANANATO-EU: A TO-EU: A TO-EU: A TO-EU: A TO-EU: A STRASTRASTRASTRASTRATEGICTEGICTEGICTEGICTEGIC PPPPPARARARARARTNERSHIPTNERSHIPTNERSHIPTNERSHIPTNERSHIP

Other than the above analysis and proposals, we proposefor our public the official information of NATO on thecooperation and partnership with EU, how it has evolved, howit works in practice and their prospects.

TTTTTHEHEHEHEHE PUBLICPUBLICPUBLICPUBLICPUBLIC INININININ THETHETHETHETHE W W W W WESTESTESTESTEST HASHASHASHASHAS TOTOTOTOTO BUYBUYBUYBUYBUY INTOINTOINTOINTOINTO A A A A AFGHANISTFGHANISTFGHANISTFGHANISTFGHANISTANANANANAN - - - - - ANDANDANDANDAND

SOONSOONSOONSOONSOON

Marco Vincenzino feels that the public in NATO countriesare losing their interest in the war in Afghanistan. And heargues that losing their interest - and support - could lead tolosing the war.

Ultimately, Afghanistan’s future will largely depend onwhether its central government can deliver, or at least createthe perception of delivering, on the high expectations ofordinary Afghans. If it doesn’t deliver, the potential for anirreversible loss of legitimacy of the central government willbe one of the greatest long-term threats to ‘success’ inAfghanistan.


Although the international community can still improveits levels of engagement in most sectors, the best this can do isbuy time for Afghanistan. Nonetheless, the Afghan publicneeds assurances that the commitment of the internationalcommunity will be long-term, consistent and reliable.Memories of international neglect after the Soviet withdrawal,along with the rise of the Taliban, remain fresh in the mindsof many Afghans.

GGGGGLOBALLOBALLOBALLOBALLOBAL T T T T TERRORISMERRORISMERRORISMERRORISMERRORISM - C - C - C - C - CONCEPTUALISMONCEPTUALISMONCEPTUALISMONCEPTUALISMONCEPTUALISM ANDANDANDANDAND T T T T TERMINOLOGYERMINOLOGYERMINOLOGYERMINOLOGYERMINOLOGY

This article, aims to slightly come out from theconventional analysis of international terrorism. It is an effortto offer a new conceptual framework for the internationalterrorism for the Albanian academic environment oninternational security, and also with respect to the regionalacademic environment in the field. Many theoretical analysisattempts of the phenomenon of political, ideological andreligious violence, exercised by one or more individuals, haveinvolved not only the field of security but even broader, theone of the discipline of international relations. Therefore,this analysis intends to offer responses to basic questions withregards to the terrorism terminology, such as: Why is difficultto define terrorism? Who are the social, political and religiousroots of the fondamentalist Islamism? How and why theinternational terrorism and the Islamic extremism are boundempirically and theoreticaly? The goal of the author is notto analyse the current american foreign policy and the Bushdoctrine (2002 - 2006)- which in any case unavoidably hasits own place in whatever analysis of the internaionalterrorism- but to understand why it still exists such an endlessanalitical obfuscation around the international terrorism asa phenomenology and who are the accademic implicationsthat implies the current form of its expression, the islamicradicalism.


CCCCCONFLICTONFLICTONFLICTONFLICTONFLICT INININININ C C C C CAUCASUSAUCASUSAUCASUSAUCASUSAUCASUS 2008: O 2008: O 2008: O 2008: O 2008: ORIGINRIGINRIGINRIGINRIGIN, , , , , DEVELOPMENTSDEVELOPMENTSDEVELOPMENTSDEVELOPMENTSDEVELOPMENTS ANDANDANDANDAND

CONSEGUENCESCONSEGUENCESCONSEGUENCESCONSEGUENCESCONSEGUENCES

August 2008: While the worldwide was concentrated onPekin’s Olympic Games, “temperatures” have reached themaximum also in Caucasus regions of South Ossetia andAbkhazia in Georgia. A fierce conflict blasted between militarytroops of both regions supported by Russia and Georgia’s.Which is the chronology of relations and conflict, who aretheir actors, causes and consequences? Which was the impactof crisis in NATO - Russia and NATO - Georgia relations?Extracting from analysis and publications of prestigiousinternational Medias and organizations, we try to bring aoverview of the recent conflict.

Regional Summer School in Security StudiesRegional Summer School in Security StudiesRegional Summer School in Security StudiesRegional Summer School in Security StudiesRegional Summer School in Security Studies

Upon its own initiative and as a highlight of its successfulactivities for 2008, the Center for Security Studies of theInstitute for Democracy and Mediation (IDM) in cooperationwith United Nations Institute for Training and Research -Programme of Correspondence Instruction in PeacekeepingOperations (UNITAR POCI) has successfully completed the1st Regional Summer School on Security Studies (RSS 2008),which took place in the premises of Joint Force Command,Durrës, Albania during the period of September 8 - 18, 2008.Through this intensive two week programme designed as acontinuing learning process ranging from in-classroommodules/lectures to production of case studies, IDM intendedto create an academic environment which would provide thetarget group (researchers and practitioners from the EuropeanContinent interested in security issues in the SoutheastEuropean region) with an updated perspectives ofcontemporary security challenges. A particular feature of theSummer School was the perfect combination of the theoreticalframework and the case study as social laboratory throughwhich different perspectives were provided.


The intention of RSS 2008 was to develop a trainingprogramme that would not only provide summer schoolparticipants with a thorough background on security studiesbut would also encourage them to make full use of the acquiredskills and knowledge. The lectures delivered through thesummer school represented the most significant importantcomponent of programme and consisted of six core topics inthe field of security studies and enabled the students to betterunderstand and analyze the contemporary security challengesfrom a Balkans, European and global security perspective thuspreparing them for careers in security affairs involving WesternBalkans.

PPPPPAAAAATH TO THE EURO-ATH TO THE EURO-ATH TO THE EURO-ATH TO THE EURO-ATH TO THE EURO-ATLANTIC COMMUNITYTLANTIC COMMUNITYTLANTIC COMMUNITYTLANTIC COMMUNITYTLANTIC COMMUNITY:::::The EfThe EfThe EfThe EfThe Effects of EU-NAfects of EU-NAfects of EU-NAfects of EU-NAfects of EU-NATO Relations on Albania’s SecurityTO Relations on Albania’s SecurityTO Relations on Albania’s SecurityTO Relations on Albania’s SecurityTO Relations on Albania’s Security

In this academic paper Mathieu Rousselin analysis fourdifferent schools of thoughts and more precisely the pragmaticschool, the realist school, the constructivist school and therational choice school of thoughts. Firstly, the paper is dedicatedin identifying the contribution of each predominantInternational Relations school of thought that may help toimprove the theoretical understanding of different channels ofinfluence of the EU-NATO relationship on Albania’s security.Thus, the analysis put in evidence limitations and opportunitiesof each school in helping to explain the contribution to theAlbanian security of international organisations.

This article will primarily focus on the two organisationswhose contributions to Albania’s security are most broadlyacknowledged: the European Union (EU) and the NorthAtlantic Treaty Organisation (NATO). Their importance isfurthermore emphasized by Albanian authorities’ longstandingefforts to join both organisations. Secondly, this article dealsspecifically with the micro level analysis, trying to unravel EU-NATO cooperation and competition strategies at national leveland assessing the opportunities and constraints of thesestrategies on Albania’s security.


INSTITUTI PËR DEMOKRACI DHE NDËRMJETËSIM

ÇËSHTJE TË SIGURISË - 9

Formati: 15,5x24 cmShtypur në Shtypshkronjën TOENA

Tel: (4) 22 40 116Tiranë, 2008

Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim - IDM...

Documents

Transcript of Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim - IDM...