Διερευνώ, επικοινωνώ και γνωρίζω τον κόσμο γύρω μου

Π. Κασσωτάκη-Ψαρουδάκη,

2016-2017

Το σκεπτικό Oι επιστήμες (sciences), και οι ΦΕ ειδικά, είναι:

(α) ένα σώμα γνώσεων, και

(β) η διαδικασία για την οικοδόμηση αυτών των γνώσεων.

Η καλλιέργεια της γλώσσας στο πλαίσιο των ΦΕ αποτελεί σημαντικό μέρος κάθε διδακτικής συνάντησης. Κάθε συνάντηση είναι και μια διδασκαλία για τη γλώσσα.

Η γλώσσα είναι ένα σημαντικό εμπόδιο για τα

περισσότερα παιδιά στις Φ.Ε.

Το μεθοδολογικό πλαίσιο της διδακτικής και παιδαγωγικής

προσέγγισης των Φυσικών Επιστημών στο νηπιαγωγείο βασίζεται στις αρχές:

(1) Της βιωματικής μάθησης, (2) της διεπιστημονικής προσέγγισης των

θεμάτων, (3) της διαφοροποιημένης διδασκαλίας

(4) της ατομικής και συνεργατικής διερεύνησης (inquiry based learning).

Ο Χρυσαφίδης (1998) αναφέρει ότι η βιωματική διδασκαλία/μάθηση καλύπτει δύο ανάγκες του ατόμου: (α) Την εντατική προσωπική διερεύνηση, και (β) την επικοινωνία με τους άλλους. Η Αρχή της Βιωματικής Μάθησης τονίζει ότι η μάθηση πρέπει να προκύπτει από τις άμεσες εμπειρίες, αλλά και τις διαμοσολαβημένες, που βιώνουν οι μαθητές, οι οποίες όμως σε κάθε περίπτωση πρέπει να τύχουν συστηματικής επεξεργασίας για ανάδειξη σχέσεων και αναστοχαστική αποτίμηση.

1. Βιωματική διδασκαλία/μάθηση

Συχνά οι οπαδοί της βιωματικής μάθησης

μπουκώνουν τους μαθητές με βιώματα, όπως το

τυπικό σχολείο τους μπουκώνει με

πληροφορίες, ελπίζοντας έτσι ότι όλα αυτά τα

βιώματα θα οργανωθούν από μόνα τους μέσα

στο μυαλό των μαθητών. Κάτι τέτοιο, όμως, δεν

συμβαίνει και τα βιώματα παραμένουν

ασυνάρτητα, διασπώντας έτσι ψυχικά τους

μαθητές, χωρίς ασφαλώς να δίνουν κανένα

ζωτικό σκοπό στη δράση τους.

Οι τομείς άντλησης των μαθησιακών εμπειριών από τις Φυσικές Επιστήμες ποικίλουν και συμπεριλαμβάνουν:

Τους ζωντανούς οργανισμούς, τα αντικείμενα και τα υλικά, τις έννοιες και τα φαινόμενα από το

φυσικό κόσμο, τον πλανήτη Γη και το διάστημα.

2. Η διεπιστημονική προσέγγιση των θεμάτων

Έτσι, αναπόφευκτα εμπλέκονται το φυσικό με το

κοινωνικό-τεχνολογικό-πολιτιστικό περιβάλλον,

τον εαυτό, τα συναισθήματα, τις ταυτότητες και

τις ετερότητες. Επειδή οι τομείς αυτοί

ευρίσκονται σε αλληλεπίδραση και

αλληλεξάρτηση είναι προφανές ότι τόσο η φύση

των εμπειριών όσο και ο τρόπος προσέγγισής

τους πρέπει να είναι διεπιστημονικός.

Η διεπιστημονική προσέγγιση των θεμάτων

.....αναφέρεται στις ανάγκες, τις δυνατότητες, τα στυλ και τους ρυθμούς μάθησης και τα ενδιαφέροντα των μαθητών μιας ανομοιογενούς τάξης, όπως είναι οι τάξεις της εποχής μας.

3. Η διαφοροποιημένη προσέγγιση της μάθησης....

Κριτήρια διαφοροποίησης αποτελούν: Η μαθησιακή ετοιμότητα κάθε παιδιού,

τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά του, το στυλ μάθησής του.

Ο συνδυασμός της διαδικασίας σχεδιασμού και υλοποίησης ενός συλλογικού έργου με τη διαδικασία διερεύνησης αποτελεί μία πρόκληση δύσκολη, αλλά ιδιαίτερα αναπτυξιακή. Eίναι ερευνητικά διαπιστωμένο ότι η μάθηση και η ανάπτυξη, ενώ αποτελούν ατομικό επίτευγμα, συντελούνται μέσα σε πλαίσιο αλληλεπικοινωνίας και συνεργασίας.

4. Η ατομική και συνεργατική διερεύνηση

Βήματα διερεύνησης

Ανατροφοδότηση-Αναστοχασμός

Κινητήριο ερώτημα!!!

Αιχμαλωτίζει την καρδιά του θέματος

διατυπωμένο σε καθαρή ελκυστική γλώσσα

και δίνει στα παιδιά μια αίσθηση του σκοπού και

της πρόκλησής του.

Ένα καλό ερώτημα: Έχει περισσότερες από μία απαντήσεις

Δίνει πολλές πληροφορίες.

Δεν έχει ναι ή όχι απάντηση.

Είναι δύσκολο να απαντηθεί.     

Περιέχει συναρπαστικές λέξεις που σας κάνουν

να θέλετε να αναζητήσετε μια απάντηση.

Είναι για κάτι που μπορείτε να ερευνήσετε    

Σας κάνει να σκεφτείτε, να μάθετε, να

αναρωτηθείτε.

Η οικοδόμηση μιας κουλτούρας

«διερεύνησης» στην τάξη μας απαιτεί

χρόνο και επίγνωση ότι η συμμετοχή των

παιδιών σε αυτή τη διαδικασία μπορεί να

αναπτυχθεί σταδιακά, ενώ οι λεκτικές τους

παραγωγές μπορεί να κυμαίνονται από

λίγες λέξεις μέχρι μια δομημένη και

υψηλότερου γνωστικού επιπέδου ερώτηση.

Επίπεδα διερεύνησης

Δομημένο : Τον έλεγχο έχει ο εκπαιδευτικός Καθοδηγούμενο: Ο εκπαιδευτικός καθοδηγεί

τη διερεύνηση των παιδιών Ανοικτό: Τα παιδιά έχουν τον πρώτο λόγο,

γεγονός που απαιτεί την ανάπτυξη υψηλού επιπέδου κοινωνικών, συνεργατικών και γνωστικών ικανοτήτων.

Μικτό: Καθοδηγούμενο και ανοικτό, είναι το επίπεδο της διερεύνησης που μπορεί να δομηθεί έτσι ώστε να ταιριάζει στις ανάγκες των παιδιών.

Πώς μπορούμε να διευκολύνουμε την ανάπτυξη μιας κουλτούρας διερεύνησης στην τάξη;

Με την καθιέρωση ρουτινών και σταθερών διαδικασιών, με

έμφαση στην ανάπτυξη επικοινωνιακών και συνεργατικών

δεξιοτήτων.

Τη δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος, όπου δίνεται αξία

στις εργασίες των παιδιών, ενθαρρύνεται η ανάληψη ρίσκου, ο

σεβασμός στο δικαίωμα έκφρασης διαφορετικών απόψεων και

παρέχεται η κατάλληλη παιδαγωγική στήριξη ώστε τα παιδιά

να εκτίθενται στις εμπειρίες που θα διευκολύνουν την τάση

τους να παρατηρούν (βλέπουν), να σκέφτονται και να

αναρωτιούνται.

Tην οργάνωση μικρών διερευνήσεων με τη χρήση προτύπων όπως τα ακόλουθα:

Τι βλέπεις εδώ; Τι σκέφτεσαι; Πώς ξέρεις ότι ___;

(Σύνδεση με πρότερες γνώσεις και εμπειρίες)

Πώς το σκέφτηκες αυτό; Μπορείς να μου πεις περισσότερα για αυτό; Τι άλλο θέλεις να ρωτήσεις/να μάθεις;

Τη συχνή χρήση των ακόλουθων 6 ερωτήσεων:

Τη σκόπιμη και τακτική επαφή και εξοικείωση των παιδιών με

διερευνητικές ερωτήσεις (βλέπε βιβλία) εν είδη διασκεδαστικού

παιγνιδιού. Την ενθάρρυνση των παιδιών να διατυπώνουν τα ίδια

ερωτήσεις.

Ο επιστημονικός προφορικός λόγος (Science talk-

Productive discussion) είναι ένα βασικό εργαλείο για τη

βελτίωση της γνώσης των ΦΕ και τη γλωσσική καλλιέργεια.

Ο προφορικός αυτός λόγος μπορεί να χρησιμοποιηθεί καθώς:

Παρατηρείτε τη φύση ή εικόνες / βίντεο της φύσης.

Παράγετε ερωτήσεις.

Σχηματίζετε υποθέσεις.

Συλλέγετε/ αναλύετε/ερμηνεύετε δεδομένα.

Μοιράζεστε τα ευρήματά σας.

Αναστοχάζεστε.

Ο προφορικός λόγος και οι συζητήσεις μπορεί να δομηθούν και

να διευκολυνθούν με όλη την τάξη, σε μικρές ομάδες, ένας-ένας.

Οι στόχοι του επιστημονικού προφορικού λόγου μπορεί να είναι:

1. Να μοιράζονται, να επεκτείνουν και να αποσαφηνίζουν τις σκέψεις τους.

2. Να ακούν ο ένας τον άλλο.

3. Να εμβαθύνουν το συλλογισμό τους.

4. Να εμπλακούν στο συλλογισμό των άλλων.

Στρατηγικές που υποστηρίζουν τους πιο πάνω στόχους

Στόχος 1: Να μοιράζονται, να επεκτείνουν και να αποσαφηνίζουν τις σκέψεις τους.

1. Χρόνος για σκέψη

- Συζήτηση σε ζευγάρια

- Χρόνος αναμονής απάντησης (3’’ μετά την ερώτηση)

- Αναπαράσταση (με κείμενο ή σκίτσο) της ιδέας τους.

2. Πείτε Περισσότερα

"Μπορείτε να πείτε περισσότερα γι 'αυτό;» «Τι εννοείτε με αυτό;"

"Μπορείτε να μας δώσετε ένα παράδειγμα;"

3. Λες, δηλαδή... ;:

"Έτσι, επιτρέψτε μου να δω αν κατάλαβα τι λες. Λες ότι…;".

Στόχος 2: Να ακούν προσεκτικά ο ένας τον άλλο.

4. Επαναδιατύπωση - Επανάληψη

«Ποιος μπορεί να επαναλάβει αυτό που μόλις είπε η Άννα ή να το πει με δικά του λόγια;»

Κάνουμε ανακεφαλαίωση της συζήτησης σε τακτά

χρονικά διαστήματα, έτσι ώστε τα άτομα κρατάμε

σε εγρήγορση την προσοχή των παιδιών.

.

Στόχος 4: Να εμβαθύνουν το συλλογισμό τους.

5. Ζητώντας Στοιχεία ή Λογικής

«Γιατί νομίζετε ότι;» «Τι αποδείξεις έχετε;»«Πώς φτάσατε σε αυτό το συμπέρασμα;»

6. Πρόκληση της σκέψης τους ή αντιπαράδειγμα

«Αυτό πάντα λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο;»

.

Στόχος 5: Να εμπλακούν στο συλλογισμό των άλλων.

7. Συμφωνούν / διαφωνούν και γιατί

«Συμφωνείτε / διαφωνείτε; (Και γιατί;)»

8. Προσθήκη

«Ποιος μπορεί να προσθέσει κάτι πάνω στην ιδέα του Άρη;

9. Εξηγώντας τι εννοεί κάποιος άλλος

«Ποιος μπορεί να εξηγήσει τι εννοεί ο Τάκης όταν λέει.......;»

«Γιατί νομίζετε ότι το είπε αυτό;"

.

Κρίνεται ιδιαίτερα σκόπιμο η συζήτηση να μην κλείνει με διαφωνία και αντιπαράθεση. Αυτό θα βοηθήσει τους μαθητές να αντιληφθούν ότι το κάθε ζήτημα μπορεί να έχει πολλές λύσεις, ότι το κάθε άτομο σκέφτεται με το δικό του τρόπο ΑΛΛΑ ότι οι λύσεις για να βρεθούν χρειάζεται επικοινωνία, συζήτηση, και συνεργασία.

Παιδιά που είναι σε θέση να ρωτήσουν, να προτείνουν, να

αμφισβητήσουν, να συνεργαστούν και να καταλήξουν στην

επιστημονική αλήθεια, ανταποκρινόμενα σε εσωτερικές

παρορμήσεις

ή

αφομοιωτικές μηχανές αλλότριας γνώσης και προσέγγισης, ως

ένα είδος σχολικής υποχρέωσης;

Εντέλει όλη η παιδαγωγική μας στάση εξαρτάται από το τι

παιδιά θέλουμε να εκπαιδεύσουμε

Ευχαριστώ πολύ!!!