«INDUSIKO SAN FRANTZIZKO BASELIZA (DIMA … gara: sineskerak, debozioak, ohiturak, etabar. (1) Lan...
Transcript of «INDUSIKO SAN FRANTZIZKO BASELIZA (DIMA … gara: sineskerak, debozioak, ohiturak, etabar. (1) Lan...
KOBIE (Serie Antropología cultural) Bilbao Bizkaiko Foru Aldundia-Diputación Foral de Vizcaya N.º 2, 1987
«INDUSIKO SAN FRANTZIZKO BASELIZA (DIMA-BIZKAIA)»
RESUMEN
Laratzu-K Taldea (Dima-Bizkaia) (1) Eskaintza: Lankide eta /agun izan dugun Kotxepinen oroipenez.
La ermita de San Francisco se halla situada en lndusi, novena Cofradía de Dima (Bizkaia). Conocemos documentos anteriores al siglo XIX que acreditan un cambio de advocación: bajo la de San Gregario Nacianceno en otro tiempo, y hoy en día dedicada a San Francisco. El presente trabajo describe el aspecto morfológico de la actual ermita, al mismo tiempo que trata de recoger retazos de su función social: creencias, devociones, costumbres, etc.
SUMMARY
The hermitage of San Francisco is located in lndusi, Dima's (Bizkaia) ninth Brotherhood. We know of documents prior to the XIX century which corroborate that this altar in the past time, was dedicated to San Gregario Nacianceno, but today is named under the advocation of San Francisco. The following paper describes the actual morphological aspects of the hermitage, intending, as well, to cover sorne of its social features: believes, devotions, customs, etc.
LABURPENA
Dima (Bizkaia) osatzen zuten Kofradietatik bederatzigarrena egiten zuen lndusi izeneko Kofradian kokatzen da San Franziskoren ermita. XIX.mende aurretik, dokumentalki froga daitekenez, Gregario Nacianceno Sainduaren adbokazioa izan zuen. Hemen aurkezten den lan honetan gaurregungo ermitaren deskribapena egiteaz gain bere eragin sozialaren zenbait aspektu biltzen saiatu gara: sineskerak, debozioak, ohiturak, etabar.
(1) Lan hau Laratzu Taldeko hauek egin dute: Gotzon Aurrekoetxea, Alberto Artabe, lnmakulada Artabe, Asen Atutxa, Kotxepin Bengoetxea, Enrike lbabe, Nerea Ozerin, Kepa Velasco.
138 LARATZU-K TALDEA
Hamazazpi Jainkotegi ditu Dimak. San Pedro (parrokia), Ugaranan, honen alboan ;,piedadea" baseliza, «S. Bixente Martir" lturrizak, San Bixente Martir baseliza Arratiagoienen jartzen du. 1799.urteko sutegian, Bikarregiko kofradiaren etxeak izentzean (Kofradia honen barruan Artaun auzateglaren zati bat sartzen da), Arratigoienen dauden etxe batzuk aipatzen dira; "Arana de Arratigoyen" etxea, «lturrate de Arratigoyen" etxea, "Uriarte de Arratigoyen" etxea, «Echachu de Arratigoyen" etxea, ularrinaga eje Arratigoyen" etxea, «Yraya de Arratigoyen" etxea.
"Arratigoyen" edo «Arratiagojen" izango ote da Artaunen izen . zeharra? Artaunen, «S. Balendin· Zamakola jauregiaren aurrean, .. santiago" Azkunan, .. s. Millan" Biteriñon, "S. Juan• Oban, .. santa Apolonia" eta .. santa Mañe" Bargondian, "S. Lorentzo,, Baltzolan, «Santa Ageda" Bikarregin, "S. Frantzizko" lndusin, "S. Bias" Urregin (Dima eta Zeanuriko lurraldeetan), "S. Migel Txiki" ldurgin, "S. lnazio" Arostegietan, «S. Roke" Olazabalen eta «Madalena eliza,, Lamindanon (l.irudia).
e S.BixftYlfe ~c..-.hc:u;o
• Q .5"~+o. Ct',}ech_ ~ . .,,.,Jra ,. •·Piedaáf!a. 0~-f'fqri:1~
•s.s~1.,.,c(0 ,,_ • •·J•<>n f'"f"" A poi•,.,;"'
• s°""to.. MD'lñe .A;f: )u....utu'K
• s.Lo~ht~,,
1go. IRUDIA
(1) Juan Ramón de lturriza y Zabala. 1973. "Historia de Vizcaya y Epitome de las Encartaciones".
(2) Eusebio Martija. 1982. "Ermitas en el paisaje de V1Zcaya ... Edit. Caja de Ahorros V1Zcaína.
Aintzina "Aita Gurutzekoaren" baseliza ("S. Blas,,ena bezala), Dimako eta Mañariako lurraldeetan zegoen. Gaur egun Mañarian dago, baseliza zaharraren hondakin pila geratuz, Berton zen Kristo ederra Obako "S. Juan" baselizan aurkitzen da (1 .argaz- . kia). Gaurko "Aita Gurutzeko" baselizaren ate gainean, zaharraren harrizko Kristoa dago (2.argazkia).
Beste bi baseliza, gaur desagerturik daudenak, ere aipatzen dituzte. Bata Obatik hurbil, .. s. Martín" baserriaren alboan, santu berari eraikiz; santuaren irudia Obara eraman zuten eta gero saldua izan zen. Sestea, "Domu Santuena", lndusi ibaiaren alboan, ..santuru" baserriaren ondoan, egun berotegi haundi batzuk dauden tokian. Lur hauek lantzen zihoazenean, baselizaren harriak agertzen zirela aipatu digute .
Lan honetan, lndusiko .. s. Frantzizko" baseliza astertzen saiatuko gara. lndusi Dimako bederatzi kofradietatik bat da. Dimako hirigunetik, Ugaranatik, 4,7 Km.tara dago, Otxandiorako bidean.
San Frantzizko baseliza, XIX. mende aurretik, San Gregario Naziatzenoren adbokaziokoa zela, esan ei zen, lturrizak 1.793.urtean (1), Dimako eliZélldearen baselizei buruz hitz egiterakoan, bederatzi zeudela zioen, beraien artean •S. Gregario" aipatuz, San Frantzizkori buruz, ezer aipatzen ez duelarik. Honek, lehendabizi pentsa eragin zigun ahaztutakoen artean egongo zela baseliza hau. Berdin jaso zitzaigun Eusebio Martijak bere "Ermitas en el paisaje de Vizcaya .. (2), lanean, San Gregario baselizaz dioena irakurtzerakoan. "Ermitas junto a las aguas" atalean zera dio: .. san Francisco en Dima con su tradición de aguas
1 go. ar(Jazl--1a
---------- ---------,~--------------
"INDUSIKO SAN FRANTZIZKO BASELIZA (DIMA - BIZKAIA)" 139
2 argazk1a
milagrosas ... ". Eta •Santos Taumaturgos" zatian: "San Gegorio. El agua que se bendecía en su día era eficaz contra las plagas del campo y en cualquier enfermedad. Recordemos la que hubo en Dima ... ". Resurrección Maria de Azkueren testu batek ere («Euskalerriaren Yakintza,, 1.liburukia, 292-293 orrialdeetan [3]), ondorio honetara eramaten zigun: .. san Gregario egunean bere ur bedeinkatua lndusitik ekarten da, arto-aziari nastuteko. lndusln daga bere ermitatoa ...
Horregatik lndusi osoa, arakatu genuen San Gregario baselizaren bila, beraren berririk aurkitu gabe, ez hondakin mailan, ezta inongo alpamenik ere. Eta erreferentzia guztiak uSan Frantzizko" baseliza lehen San Gregoriorena zena zela pentsa eragin ziguten.
Gure informazio-emaileetatik bik, José Otelzak eta Pedro Sierrak, baselizaren santu nagusia, San Frantzlzko zela, baina debozio haundiago zeukatela San Gregoriorengan esaten ziguten. Eusebio Martijak, uSan Gregario" baselizari buruz, guk ez genekizkien barriak jakingo zituelako ustean, berarekin elkarrizketatu ginen; eta berak ere, bi baselizaz baino, adbokazio aldaketaz siñisten zuela eta horrez gainera San Frantzizkoren baselizak gutxi eta berriak direla gure herrian aipatu zigun. Guk genekienez kanpo, berak zeukan lturritzaren 1886 urteko eskuskribu batetan, «San Gregario• baseliza agertzen dela baieztatu zigun eta ez San Frantzizkorena.
(3) Resurrección Maria de Azkue. "Euskalerriaren Yakintzan. Tomo l. 292-293. orr. Ed. Espasa Calpe.
(4) Azkárraga. 1885. "Historia General de Vizcaya ...
lzatez, guk San Frantzizko baselizaz ezagutzen dugun lehen aipamena Azkarragaren eskuetatik datorkigu, 1885 urtekoa da (4). Zeren bai "Diccionario de la Academia de la Historia»k (1802), Sebastián Miñanorenak (1826), Pascual Maclozenak (1850), eta baila ere «Guía de Delmas,,ek (1864), baselizen zenbakia baino ez bait dute argitzen, haien santu nagusiak aipatu gabe .
.. san Frantzizko" baseliza hau, Ugatx ibai eta Naparratx arkaitzaren tartean daga (3 eta 4.argazkiak). lbaitik bederatzi metrotara eta baselizatik lau metro zut altzatzen den arkaltzera. lngurunean hiru makal, haritz bat eta arkazi bat daude, Guzti hauek hartzen dituen lurrari «San Fresku Zelai" deltzen zaio.
. Ugaranatik Otxandiorantz doan errepidetik, ezkerretara bi dira baselizarako bideak. Lehenengoa ibal ondotik eta paraieloki doa, eta bere ezkerretara txokoa (lehen es.kola zena) eta eskumatara komun txiki batzuk utzirik baselizara heltzen da. Beste bidea ere Otxandioko errepidetik datar, lehenengoa baino pixka bat gorago hartuz. lbaiari perpendikularki, zubi txiki baten bitartez baselizarantz hurbilduz. lbaia, Otxandioko errepidea eta bideen tartean lau etxe daude, bata ola garrantzitsu baten oroimena, non hemeretzi langilek lan egiten baítzuten bertan, Jorge Zalbideak dionez. Hau dela eta, «Ola" izenez ezagutzen da etxea. Beste baseni batek «Ormaetxe .. izena du, eta hirugarren eta laugarrena «Ülabarri" dira, batak harrizko harmarri eder bat daramaiarik. «Olea»ren, alboan, bidearen beste aldean «Ülalden baserria daga, non bere denboran Pujana ehuleak egiten baltzuen lana.
Baselizaren ondoan txabola bat daga, aurrerago dagoen harrobiko langileek erabiltzen zutena. Harrobia direla 25 urte zabaidu zen, eta duela 6 edo 7 urte sarratu. Pedro Sierrak dionez, gizonen hezurrak agertu ziren txabola egiterakoan, berton bait zegoen hilobia.
"San Frantzizko" baseliza lauki-zuzenduna da (11.irudia); sakristia eta komunak langai ezberdinez eginik daudenez, beranduago erantsirik daudela esan ger;iezake.
Teilatua ur bitakoa da, kotaundi batekin aurrekaidean. Teila kurbaduna da, eta lata haritzezko eta gaztainazko gapirio gainean jarririk daga. Teilatu hau baino berago daga elizatariarena, lehen iparmendebaldeko arma bakarrik hartzen zuen eta gero ibairantz jotzen duen ormatik luzatu zuten, horretarako Gregario Zaibideak lurra emanik, bereak ziren eta. Ekiaideko arman beste teilatutxo bat zegoen bolatokia estaliz. Gapirioak (5.argazkia), teilatuaren goi aidean, harri gainetan dauden zurezkoetan sostengatzen dira, eta behean gapirio gainetan ere, zurezko zazpi pilaretan, eta hauek berriz inguratzen duen harreslan (6.argazkia). Harresi irregular honek, 11 O zm. luzetara eta 66 zm. zabaletara ditu. Abere anaiarteko batzarrak ez besterik, ez dira gogoratzen elizatari honetan egiten zirenik.
Ertzetako harlanduetatik kanpo bar;;elizaren gainerako ormak, masposteria irregularraz eginik daude. Orma guztiak karez zuriMa, sakristla eta komunak, eta kanpandorrearen arma bakarra ezik.
.Elizatariak hiru sarrera ditu; bi, hegomeldebaidekoa eta hegoekialdekoa, plazan sestran, eta iparekialdekoa maila birekin. Behea zementozkoa da, baina apurtuta dagoen zenbait txokoan ikus daiteke ibai harriaz eginik zegoela aldi batetan. Bai baselizaren ormetan, eta balta baseliza inguratzen duen elizatariaren ormetan, ezarleku luzeak daude jarririk.
Baseliza barrura bi atetatik sartzen da, bata, hegomendebaideko arman dagoena, punto erdikoa da eta bere uztaia lau lobelarri eta klabeak osatzen dute (7.argazkia), Uztaiaren darda 56,5 zm.takoa da. Zangoak 1,61 zm. luzerako bi harriz eginik daude, Ateak 2, 17 m. du eta 115 zm. argia. Haritzezkoa da, errementeri haundi eta ederrez gogorturik, eta 24 iltze artistiko daramatza (111,
140 LARA TZU-K T ALDEA
3. argazk1a
"INDUSIKO SAN FRANTZIZKO BASEUZA (DIMA - BIZKAIA)" 141
6. argazkia
2 1n1d1d
E 1 100
2. IRUDIA
5. argazk1a 7. argazk1a
--e~~~--------~-~-- - -------·----~~---~----- --,-----~----~-~-.,
142
12.40
~1
3. IRUDIA
60 205 200
4. IRUDIA
LARATZU-K TALDEA
5. IRUDIA
1220
215
21
80
'º 8 22 2
225
6 10
130
O\ m - '1
"INDUSIKO SAN FRANTZIZKO BASELIZA (DIMA - BIZKAIA)"
IV eta V.irudiak). Lehiatila txiki bat darama, gurutz irudia duelarik, burdlnsarez estalirik. Ezkerretara ur bedeinkatuaren pila bat dago, karearrizkoa, giza aurpegi baten forman (8.argazkia eta Vl.irudia), lntxaurbizkarreko Urizar dorretxeko harriaren antzekoa (8a.argazkia).
Baselizaren beste atea iparmendebaldeko orman dago. Honek ere uztaia du, pixka bat beheraturik, lau lobelarri eta klabeaz osoturik (9.argazkia). Zango bakoitzak hiru harri ditu. Uztaiaren dardak 55,5 zm. ditu, ateak orotara 2, 10 m. luzeera, eta 1,28 m.trozko argia. Bere eskumatara arearrizko ur bedeinkatuaren pila darama (10.argazkia eta Vll.irudia).
Hegomendebaldeko orman dauden lau lehioetatik hartzen du baselizak argia, ezker aldetik eskumarantz beglratuz, lehen lehio biek kristala eta burdinezko barroteak dituztela ikus dezakegu, eta beste biek metalezko tela eta kristala. Lehen lehioaren beheko zatia, elizatariaren teilatutxoaren azpian dago. Zein ote da zaharrena, teilatua ala lehioa?
Sakristiak bestalde, hegokialderantz daukan lehiotik hartzen du argia.
Kanpaia begi bakardun orma bateko kanpandorrean dago. 1850.urtean sortu zen Gasteizko "Vda. de Murúa" lantegian urtu zen kanpai hau, eta hauxe irákurri daiteke berton: "Año 1942. lhs María y José. Vda. de Murúa, Vitoria·" Bere heurriak hauek dira: 540 milimetrozko diametroa ahoan eta 430 milímetro luzetara. Elizataritik jotzen da kanpaia, iparmendebaldeko ate aurretik, teilatuko gapirio baten zuloaren bitartez jausten den kanpanmihiaren katea tiratuz. Jentea deitzeko jotzen da, ordu erdi meza aurretik danda bat, ordu laurden lehenago bigarrena, eta meza orduan hirugarrena.
L.50
@) l @)
11"1 ~ ..J
"' m
'-= ~
8'i'
6. IRUDIA
B argazk1a
o e
L.05 i-----· -----
' ' 1 1
-'---l?L~~..:m~---/
143
144 LARATZU-KTALDEA
9 éHí]il7klil
1 O. argazk1a
"INDUSIKO SAN FRANTZIZKO BASELIZA (DIMA - BIZKAIA)" 145
440
400
7. IRUDIA
Goizean, eguerdia baino lehen, gizon bat hiltzen bada, hamabiak jotzerakoan hiru dandaka jotzen dira, eta emakumea izan ezkero bi. Heriotza arrastian gertatzen baldin bada "aimariek" jotzen direnean egiten da. Hila haurra bada ez da jotzen inongo dandarik. Gero hilkutxa etxetik ateratzen danean, eta Bernaola baserria iragan artino, kanpaiak gelditu gabe jotzen du. Suteetan ere jotzen da jentea hurbil dadin, eta aintzina sorgiñak uxatzeko ere.
Badago lndusin esaera zahar bat kanpai honi buruz, hauxe da: "lndusiko kanpaia entzuten dan auzo guztietan, iñoiz ez da errenik faltako".
Orma bakarreko kanpandorrean, burdinezko gurutz eder bat eta oilardun haizorratza ere ikus daitezke (11.argazkia, Vlll.irudia).
Baseliza barruko behea haritzezko ohol handiz estalirik daga. 1970.urtean Jorge Zalbideak josi zituen oholak, aurrekoak itzelezko uholde batek apurtu bait zituen. Lan hau egiterakoan gizahezurrak agertu zirela dio Josek, bere ustez, aldi batetan baseliza barruan lurperatzen zituztela gorpuak gehituz.
Sabaia pinu-oholezkoa da, ondo josirik eta urdinez pintaturik. Kristalezko sei lanparatxo dauzka zintzilik, aldaretik hurbilen duden biak ezberdinak izanik.
Jparmendebaldeko atetik sartuz, ezkerretara lehenengo aurkitzen duguna, konfesalekua da. Honen tokian, gaur kenduta dagoen koruko eskailara zegoen. 2,35 m. luzetara eta 3,60 m. zabaletara zeuzkan koruak.
Konfesalekua baino aurrerago, karearrizko pila haundi bat dago zelaian (12.argazkia eta IX.irudia). Maiatzaren 9an, San Gregario egunean, urez betetzen zen pila hau, gero bedeinkatu ondoren, auzoko biztanleak eta baita lgorrekoak, Lemoakoak,
400
1 1 1
~--+~~~·---------J
Zeanurikoak eta abar ... etxera eramaten zuten ura, bai soroak eta etxeak eta baita gari eta arto garauak garoztatzeko, santuaren faborea eskatuz.
Pila honetan botatzen zen ura, gaur eguneko txoko gainean dagoen iturritik hartzen zen. 1975.urtean ur-gordelkua egin zen iturri ondoan.
Herriko apaiza elizmutilaren laguntzaz, soroak bedeinkatzera joaten zen pila honetako uraz, etxe bakoitzeko gauzarik onenak bilduz. Pedro Sierrak berak urte baten astoarekin egindako hiru ibilaldiak, abadeak batutako gauzak eramanez, gogoratzen diz kigu.
Pilatik hurbil, meza jarraitzeko erabiltzen diren liburuxkak edukitzeko mahaitxo bat dago.
Barneluzegoak, baseliza barruak, sei ezarleku eskumatara eta 13ezkerretara ditu.
Ormak karez zuriturik daude, metro bateko zabalerako kotaundi marroi bat margozturik duelarik.
Alboetako orma hauetan «Vía-Crucis,,ko hamalau irudiak daude, zazpi alde bakoitzeko.
Aldare azpian dagoen oholtza haritzezkoa da, eta hamabi zm. dauzka altueran.
Aldarea, haritzezkoa ere, marroiz pintaturik dago, eta zamau zuri bordatu bat dauka. Erdian 305 mm. x 330 mm. eta 14 mm. lodierako harri bat darama, telaz estalirik.
Aldare gainean, erretaula bat daga, hiru santutoki dituelarik, oinarri eta txapelak zilarrez margozturik dauzkaten lau pilarez osoturik (13.argazkia). Berton ezkerretatik eskumatarantz, «San Gregario Nazianceno" (14.argazkia), "San Frantzizko" (15.argazkia) eta «San Antonio" (16.argazkia) daude.
146
11 . argazkia
?: o
495 l.,S 395
LARA 1ZU-K T ALDEA
IO l'l'I l.O o
~ -
9. IRUDIA
o o .J
1 1 1 1
' , __,__-t-'.~'l"f"- - ------_.,./
IOO
8. IRUDIA
"INDUSIKO SAN FRANTZIZKO BASELIZA (DIMA - BIZKAIA)" 147
,J
12. argazkia
13. argazk1a
----------------- -----------------------·------~-----
148 LARA 1ZU-K TALDEA
16. argazkia
·----------
"INDUSll<O SAN FRANTZIZKO BASELIZA (DIMA - BIZKAIA)" 149
San Frantzizkoren azpian sagrarioa zilarrezko kolorez margozturik.
Erretaula gainean ezkerreko aldean Ama Bi~inaren irudi txiki bat daga eta eskuman Familia Sakratuarena.
San Gregorioren irudiak 88 zm. garaiera eta 4 zm. luzetara dauzka; 25,5 zm. zabalera duen balda baten gainean daga. Berton darama izena. Jantziaren aberastasuna eta esku eskuman daraman makila nabarmengarriak dira.
San Frantzizkok 83 zm. ditu goiera eta 5,5 zm. luzetara; 28 zm. zabalera duen oinarrian jarrita daga. Oin ezkerrarekin diru poltsa bat zapaltzen du. lrudi honek bakarrik dauka argia (lanpara bitartez eginik).
San Antoniok haur bat dauka beso ezkerrean eta liburua eskuman. 75,5 zentimetortakoa da; eta 4 zm. luzeera eta 23 zm. zabalerako balda dauka.
Hiru irudi hauek, 1939.urtea pasa eta gero jarri ziren, gerrate zibilean apurtu bait zituzten zeudenak. Baselizara bizkarrean eraman zituzten, Ugaranatik prozesioan.
Aipatu dugun aldare aurrean, gaur egun erabiltzen dena daga. Haritzezko mahaia da, zamauz estalirik.
Aldarearen eskuman zelaitik bi metrotara pulpitoa zegoen. Orain 17 urte bota zen, koruarekin batera.
Ezkerreko arman, aldarearen parean gutxi gora-behera, sakristiaren atea zabaltzen da. Sakristiak zementozkoa du behea eta pinuzkoa sabaia, eta zintzilik lanpara bat. Lehioaren alde bietan zulotxu bi daude, meza egiteko behar diren tresnak gordetzeko tokiak. Orman gurutzifika bat eta 1rudi bat armairu baten gainean, ispilua, belaunikatzeko banku bat eta ezarleku batzuk ostzen dute gelako mobleria.
Ezkerretara komuneko atea.
Baselizan igandero ematen da meza. Ezkontzak ere ospatzen dira. Maiatzean "lore-hila" egiten zen eta Aste Santuan kalbarioa. Erramu lgandean ereinotzak bedeinkatzen ziren, gero etxeetako ate eta geletan esekitzeko. "Santa Kurutz,, egunean arantzez eg1ndako gurutzak bedeinkatzen ziren, gero etxeetan jartzeko asmoaz.
Erretaulako santuei buruz hitz egiterakoan, esan dezakegu gaur egun ez dela San Gregario eguna ospatzen, eta San Antonio egunean meza baino ez dela ematen.
Jaia, San Frantzizkori ospatzen zaio. Azaroaren 4 an jende mordoa hurbiltzen da bertara, eta ez lndusikoak bakarrik, baizik eta beste auzategi batzuetakoak ere; Baltzolarrak, Bargonditarrak, Arostegietarrak eta abar ...
Herriko agintariak ere heltzen ziren: alkatea eta udaltzaina. Meza aurretik baseliza inguruetatik ibilaldia egiten zen, apaiza eta etxezaina kandelekin aurretik joaten zirelarik, gero nagusiak eta herria. lparmendebeldeko atetik irten eta hegomendebaldekotik sartu egiten ziren.
Mezan, Patxo izan zen batek, egun hartarako Arostegietatik ekarritako pianoa jotzen zuen.
Jai egunean ez zen ezer salgai jartzen baina taberna bat egoten zen. Herrikoa zen tabernaria, ekante bitartez taberna lortu eta auzategi guztietara joaten zena. Agintariei bazkaria emateko egin beharra zeukan honek.
Etxezainak gailetak eta ardoa ematen zizkien sakristiara joaten ziren guztiei.
Akordeoi, dultzaina eta txistuaz egiten zuten dantzaldia. Juan Txistuk udaletxetik hartzen zuen dirua, eta bazkalostean baserririk baserri jotzen zuen, bakoitzaren borandatea hartuz. Patxi Bilbaok eta Antton Ortuondok, Bargondikoak, dultzaineaz eta
akordeoiaz jotzen zuten, dantatzen zuten guztiei dantza bakoitzeko kobratzen zietelarik.
Baselizak bere gastuak ordaintzeko zozketa bat antolatzen zuen, San Frantzizko egun horretan.
Ba du baseliza honek pinudi bat "San Fresku-baso" izenekoa, eta arkaitz beterik dagoen mendixka bat: Urrekoatxa.
Zozketaren dirua eta lurren irabazia ez baldin ba dira aski baselizaren gastuak ordaintzeko, auzategiko biztanleak nork bere boltsatik jartzen dute dirua.
HERRIKO ITURRIAK
Pedro Sierra. 81 urte. lndusiko .. Qlabarri" baserria. Dima. Jorge Zalbidea. 68 urte. lndusiko "Ormaetxe" baserna. Dima. Julen Mendiola. 45 urte. lndusí. Dima.
BIBLIOGRAFIA
ITURRIZA Y ZABALA, J. R. de: 1793. "Historia de Vizcaya y Epitome de las Encartaciones".
MARTIJA, E.: 1982. "Ermitas en el paisaje de Vizcaya". Edit. Caja de Ahorros Vizcaína.
AZKUE, R. M. de: "Euskalerriaren Yakintza,,. Tomo l. 292-293. orr. Ed. Espasa Calpe.
AZKARRAGA: 1985. "Historia General de Vizcaya".