الرحیم الرحمن الله بسم

تاريخچهپيشينه ايمن شناسي و پايه علمي آن به هزاره قبل از ميالد مسيح )ع( •

ق م( چون نسبت به اطرافيان خود، 121مي رسد. مهرداد ششم )حتي مادرش مشکوک بود، روزانه و بمقدار بسيار اندک از سم ارسنيک

استفاده مي نمود و در طي زمان اين مقادير نيز افزايش يافت تا هنگاميکه توانست نسبت به مقادير کشنده اين سم مقاومت نمايد.

در قرن دهم ميالدي ابوبکر محمدبن زکرياي رازي پزشک ايراني آبله را •از نظر باليني تشريح نمود و عنوان کرد بهبودي از آبله با ايمني بسيار

طوالني همراه مي باشد.

ابوعلي سينا در قرن يازدهم ميالدي نظريه خود را در مورد ايمني •اکتسابي ارائه نمود. پزشکان کشور پهناور چين از دير زمان متوجه اين

مطلب مهم شده بودند که استنشاق ذرات خشک شده آبله باعث پيشگيري از بروز اين بيماري مي شود. سپس در خاورميانه طي قرن

ميالدي روش آبله کوبي بين جلدي با استفاده از ذرات زخم 13-12خشک و سائيده شده آبله بين مردم مرسوم گرديد.

در قرن هجدهم ميالدي پيالرني و تيموني اين روش را به •انگلستان بردند و خانم ماري ورتلي مونتاگو آن را اشاعه

داد.

ميالدي( متوجه شد که 1798ادوارد جنر در قرن هجدهم)•تلقيح زخم هاي خشک شده آبله گاوي مي تواند انسان را

از آبله انساني حفاظت نمايد. اين کشف از آنجا ناشي شد که مالحظه کرد شيردوشاني که با سرپستان گاو مبتال به

آبله گاوي در تماس مي باشند، در مقابل ابتالء به آبله انساني مقاومت مي نمايند.

لوئي پاستور حدود يکصدسال بعد بافتخار کشف ادوارد جنر •انگليسي، اصطالح واکسين را وضع نمود که بر گرفته شده

( به معناي ماده گاو مي باشد.Vaccaاز کلمه التين واکي )

پيشينه تاريخي ايمنسازي سال قبل از ميالد3000•

شواهدي دال بر استفاده پودر خشک آبله انساني در داخل بيني بدست آمده است. سال قبل از ميالد2000•

بهره گيري از پودر خشک آبله انساني در داخل بيني در چين به ثبت رسيده است. سال قبل از ميالد1500•

با واريوالسيون يعني کاشت پودر خشک آبله در زخم پيشگيري از )ترکيه امروزي(اهالي ترک آبله را اشاعه دادند.

ميالدي1700سال •واريوالسيون در انگلستان و سپس با فاصله نه چندان طوالني، در آمريکا متداول

گرديد. میالدی1780سال •

ادوارد جنر انگليسي واکسن آبله انساني را کشف نمود. میالدی 1880سال •

پاستور واکسن هاري را کشف کرد. میالدی1974سال •

صدور گواهينامه بين المللي ريشه کني آبله در جهان صادر شد.

واقعيت ها ،جرح واشنگتن رئيس جمهور امريکا به دليل ابتال به ديفتري

فوت نمود.

در پاريس گزارش 1578اولين اپيدمي سياه سرفه در سال شد.

ميليون نفر در امريکا به 5/12 ميالدي 1964-65در سال نوزاد با سندرم 20000سرخجه مبتال شدند و در پي آن

ميليون دالر 5/1سرخجه مادرزادي متولد شدند و در نهايت در اين اپيدمي هزينه شد.

اولين واکسن پيشگيري کننده از سرطان، واکسن هپاتيتB )عامل اصلي سرطان کبد(است.

.مرگ ملک الشعراء بهار به دليل ابتال به سل بوده است

ساختار ايمنيبه مجموعه مکانيسم هاي دفاعي مورد استفاده در بدن بمنظور محافظت در •

گويند.(Immunity)برابر عوامل محيطي و بيگانه را ايمني

ميکروارگانيسم ها ) باکتري ها، عوامل محيطي و بيگانه عبارتند از:•ويروس ها، ريکنزياها، پروتوزوئرها، قارچ ها، انگل هاي پرسلولي داخل و

سطح خارجي بدن(، اجزاء يا فرآورده هاي آنها، غذا، مواد شيميائي، داروها، گرده گياهان و يا ديگر موارد مشابه مي باشند.

Immunologyايمن شناسي به مکانيسم شناسائي و افتراق اجزاء خودي و غيرخودي در بدن و نيز واکنش •

هاي منتسب به آنها را در بافت ها و سلول ها و پديدار شدن مولکول هاي جديد را به اين علم مرتبط مي دانند و به مجموعه اين عوامل، ساختار

گويند. اين سيستم به دو بخش ايمني طبيعي)ذاتي( و (Immune systemايمني)ايمني اکتسابي)تطبيقي( تقسيم بندي مي شود.

نقش عمده ايمني از يک طرف به دفاع در مقابل عفونت هاي ناشي از •ميکروارگانيسم ها)موضوع مهم اين کتاب( و از طرف ديگر به شناسائي پيوند

بافت ها، پروتئين هاي جديد و دفاع در مقابل تومورها)خارج از بحث( منتهي مي شود.

Innate Immunityايمني طبيعي)ذاتي(

به مجموعه بافت ها، سلول ها و عناصري که از بدو تولد وجود دارند و •محافظت اوليه را در مقابل عفونت ها در کوتاه ترين مدت زماني بعهده دارند و و اکنش ها آن غير اختصاصي است و نيز بطور دائم در دسترس قرار دارند،

ايمني طبيعي مي گويند.

پوست، خطوط و يا سد دفاعي در ايمني طبيعي يا ذاتي عبارتند از:•غشاء مخاطي اندام هاي مختلف و يا سلول هاي اپي تليال و ترشحات آنها در پوست، مخاط بيني، دستگاه تنفس، دستگاه ادراري- تناسلي، دستگاه گوارش

، اسيدهاي چرب مترشحه از آنها، آنزيم ها، اينترفرون ها، PHاز جمله تاثير ترانسفرين، الکتوفرين و مواد رها شده از گلبول هاي سفيد و هم چنين انواع پروتئين هاي سرم مثل؛ بتاليزين، آنزيم ليزوزيم)موجود در اشک و ترشحات

پوست(، پلي آمين هاو از همه مهمتر عناصر سلولي موثر در ايمني طبيعي از جمله: سلول هاي بيگانه خوار گرانولوسيت ها، ماکروفاژها و سلول هاي

ميکروگليال دستگاه عصب مرکزي را مي توان نام برد.

سيستم ايمني طبيعي)ذاتي( در مواجهه مکرر با ميکروارگانيسم ها به نحوه •يکسان پاسخ مي دهد.

در صورت عدم کنترل سد دفاع طبيعي بدن از طريق پوست، مخاط دستگاه •گوارش و تنفس و ورود عامل عفونت در بافت ها و اندام ها پاسخ التهابي رخ

ميدهد.

Innate Immunityايمني طبيعي)ذاتي( دو گونه از انواع فاگوسيت ها در گردش خون بنام نوتروفيل و •

مونوسيت از سلول هاي خوني)لکوسيت ها( مي باشند که بمحل عفونت فراخوانده مي شوند.

نوتروفيل ها از مبدأ مغز استخوان در پاسخ به عفونت بسرعت •افزايش مي يابند.

نوتروفيل ها اولين نوع از سلول هائي هستند که اغلب به عفونت ها، •بويژه در عفونت باکتريائي و قارچي پاسخ مي دهند.

نوتروفيل ها در داخل عروق و جريان خون به عفونت مقابله مي کند.•

مونوسيت ها در ايمني طبيعي در بافت ها بنام ماکروفاژ متمايز مي •شوند و از مغز استخوان مشتق شده اند.

مونوسيت ها)ماکروفاژها( بر خالف نوتروفيل ها در بافت هاي خارج •عروقي وارد شده و بمدت طوالني در اين محل زنده مي مانند.

Innate Immunityايمني طبيعي)ذاتي( نوتروفيل ها و ماکروفاژها، ميکروارگانيسم هاي موجود در خون و •

(Receptors)در بافت هاي خارج عروقي را از طريق گيرنده هاي سطحي که براي ميکروب ها اختصاصي اند، شناسائي مي نمايند.

ماکروفاژها با توليد پروتئين هايي بنام سايتوکين به عامل از بين • در سطح سلول هاي داخل 1برنده تومور و اينترلوکين-

عروق)آندوتليوم( کوچک محل عفونت اثر مي گذارند.

نيز يک رده از انواع (Natatural Killercellsسلول هاي کشنده طبيعي)•لنفوسيت مي باشند که پس از آلودگي و کشته شدن سلول ها در

عفونت هاي ويروسي توسط ماده اي واسطه اي بنام سايتوکين فعال مي شوند.

(IFN-੪) فعال شده، انترفرون گاما (NK)سلول هاي کشنده طبيعي • ماکروفاژها را فعال مي سازد و نيز در IFN-੪توليد مي نمايند.

سلول هاي غير آلوده به ويروس ايجاد مقاومت مي کند. بنابراين نقش آنها در عفونت هاي ويروسي پر اهميت مي باشد.

Adaptive Immunityايمني اکتسابي)تطبيقي(

ايمني اکتسابي شکل تخصص يافته ايمني است و فقط در •مهره داران مشاهده مي شود و درنتيجه مواجهه با يک

بيگانه بوقوع مي پيوندد. واکنش ايمني اکتسابي اختصاصي است.

هر عاملي که بتواند پاسخ ايمني را القا نمايد ايمونوژن •(Immunogen) ناميده ميشود و هر ماده اي که بتواند به طور

نام (Antigen)اختصاصي ايمني ايجاد نمايد، به نام آنتي ژن داراي (Hapten)گذاري مي شود. برخي از موارد مانند هاپتن

مي باشند و فاقد توان )کمتر از هزار دالتون(وزن ملکولي کم ايمني اند. چنانچه با مواد با وزن ملکولي بيشتر تلفيق

شوند بعنوان آنتي ژن عمل خواهند کرد.

Adaptive Immunityايمني اکتسابي)تطبيقي(

بنابراين هر ماده ايمونوژن بايد سه ويژگي زير را دارا باشد.

براي فرد بيگانه باشد.• 000/100وزن مولکولي آن زياد باشد)بيشتر از •

دالتون(داراي ساختمان فيزيکي شيميايي خاص باشد.•چنانچه سيستم ايمني بطور اکتسابي نسبت به •

يک آنتي ژن هيچگونه واکنش از خود نشان ندهد، (Immunological Tolerance)پديده را تولرانس ايمنيولوژيک نامند.(Tolergen)گويند، اين آنتي ژن را تولروژن

Adaptive Immunityايمني اکتسابي)تطبيقي( • در ايمني اکتسابي T و Bدو نوع سلول اصلي بنام لنفوسيت هاي

شرکت فعال دارند :

(Bursa of Fabrcius) با وجه تمايز از بورس فابريسيوس B- لنفوسيت هاي 1در پرندگان و معادل آن در پستانداران در دوران جنيني در کبد از سلول هاي ريشه اي خونساز تمايز مي گردد و پس از تولد و در

واگذار مي شود. لنفوسيت (Bone Marrow)طول عمر به مغزاستخوان مولد آنتي بادي در خون و ترشحات بدن است و بنام ايمني Bهاي

بالغ B نيز مرسوم اند. هر لنفوسيت(Humoral Immunity)همورال ويژه آنتي ژن است.(Receptor)داراي گيرنده

T تمايزشان از تيموس مي باشد. لنفوسيت هاي T- لنفوسيت هاي 2(T-cell) به علت وجود گيرنده هاي اختصاصي در برابر عوامل بيگانه

آنتي بادي نمي سازند، اما خود به جستجوي عامل مهاجم اند و به -T) کمک کننده T از طريق لنفوسيت هاي B(B-cell)لنفوسيت هاي

cell Helper).براي توليد آنتي بادي کمک مي نمايند در دوران تکامل جنيني و مدت کوتاهي پس T بلوغ لنفوسيت هاي

تيموس T(T-cell)از تولد رخ مي دهد. محل تکامل سلول هاي است و تيموس در جنين انسان در هفته ششم حاملگي تکامل مي

يابد.

اعضاء لنفاويدر اعضاء لنفاوي، تمايز و تکثير لنفوسيت ها روي •

مي دهد و لنفوسيت ها از سلول هاي خون ومغز استخوان که منشاء تمام سلول هاي خوني است مشتق مي شوند و مشتمل اند از اعضاء لنفاوي

که در واقع دو عضو ( primary or Central Lymphoid Organs)اوليه مي باشند.T و Bلنفاوي اوليه و محل تکامل سلول

اعضاء لنفاوي ثانويه، اعضائي هستند که در آن ها •لنفوسيت هاي بالغ در اثر آنتي ژن تحريک و بشدت

تکثير مي يابند، اعضاء لنفاوي ثانويه عبارتند از طحال، گره هاي لنفاوي، لوزه ها آپانديس و پالک

در روده ها است.(peyer,s Patehes)هاي پي ير

Humoral Immunityايمني همورال

در خون و ترشحات بدن مي باشند (Ig) مولد آنتي بادي يا ايمونوگلوبولين Bلنفوسيت هاي •که بنام ايمني همورال نيز مرسوم است، جنس آنتي بادي از پروتئين است و عملکرد آن

جلوگيري از دسترسي ميکروارگانيسم ها از مخاطات و خون به بافت همبندي است و مانع از استقرار عفونت در اين بافت مي شود، بنابراين از نظر ايمني، در خارج از سلول

فعال مي باشند.

آنتي بادي ها پروتئين هاي محلول و بطور آزاد در حال گردش مي باشند و در سيستم •ايمني همورال و در برابر عوامل بيگانه، اختصاصي عمل مي نمايند.

ساختمان کروي دارند و به رده اي از پروتئين ها بنام گلبولين (Antibodyاين پروتئين ها )•تعلق دارند. چون داراي حرکت درميدان الکتروفورز مي باشند، در گذشته آنها را

( مي گويند. با تهيه Igگاماگلبولين مي ناميدند، و در حال حاضر به آنها؛ ايمينوگلوبولين ) جداسازي pH=2/8سرم از خون و تحت عمل الکتروفورز در ميدان الکتريکي در محيط

آنها ميسر مي شود. است.IgM، IgG،IgA،IgE،IgD ايزوتوپ اند، اين ايزوتوپ ها عبارتند از 5ايمينوگلوبولين ها داراي •

مي باشد و داراي تفاوت جزئي تر از (SubIsotype)هر ايزوتوپ داراي تعدادي زيرايزوتوپ •رده اصلي است.

•IgG، IgA زيرايزوتوپ بشرح زير 2 و 4 دو ايمونوگلوبولين اصلي انسان به ترتيب داراي است.

IgG IgG1 , IgG2 , IgG3 , IgG4

IgA IgA1 , IgA2

IgMايمونوگلوبولين •اولين ايمونوگلوبولين است که متعاقب ايمنسازي و در شروع •

عفونت حاد توليد مي شود وجه تسميه آن از نام ( است. در طول ماه پنجم بارداري، جنين خود Mماکروگلوبولين)

مي کند. از بند ناف سنتز مي شود ميزان آن IgMشروع به ساختن ماهگي در حد افراد بالغ است.9در

در جنين نشان دهنده عفونت مادرزادي يا عفونت حول IgMافزايش•و حوش تولد است.

IgGايمونوگلوبولين •تنها ايمونوگلوبولين است که از جفت عبور مي کند و بيشترين •

غلظت در سرم مربوط به اين ايمونوگلوبولين است و خاصيت عمده و انحصاري ضد سموم را دارا مي باشد و در ماه سوم و

� افزايش مي يابد و منشأ IgGچهارم بارداري غلظت جنين سريعامادري داشته در اين سنين جنين قادر به ساختن ايمينوگلوبولين

به IgGنيست و در ماه سوم و چهارم پس از تولد است که سطح ارث رسيده از مادر در نتيجه کاتابوليسم افت ميکند و طي اين

خودي را آغاز مي کند.IgGزمان شيرخوار ساختن آنتي بادي

IgAايمونوگلوبولين •IgA ،ايمونوگلوبولين اصلي در ترشحات خارجي از جمله؛ بزاق

موکوس، دستگاه تنفس، عرق، دستگاه گوارش، اشک، در کلستروم )آغوز( و شير است. عامل اصلي محافظت روده در

نوزادان مي باشد. بيشترين خاصيت ضدويروسي در بين مي باشد.IgG و IgAايمونوگلوبولين ها، متعلق به

•IgA در حضور ليزوزيم، داراي فعاليت باکتري کشي بر ضد باکتريهاي گرم منفي است.

IgEايمونوگلوبولين گويند. کمترين غلظت (Reaginic Antibody)به آن نيز راژين آنتي بادي •

سرمي را در بين ايمونوگلوبولين ها مربوط به اين آنتي بادي است. به ماست سل ها چسبيده و به تخليه محتويات دانه هاي ماست IgEسل منجر مي شود. و در نتيجه عالئم آنافيالکسي بروز مي کند،

در عفونت هاي مهاجم ناشي از انگل هاي پرسلولي مثل عفونت با کرم ها و فعاليت آلرژيک، افزايش مي يابد. بمقدار بسيار ناچيز

IgE، IgD، IgA.در خون نوزادان در بدو تولد مالحظه مي گردد

IgDايمونوگلوبولين هنوز بطور دقيق نقش آن مشخص نشده است.•

اعمال بيولوژيک آنتي بادي هامهمترين نقش ايمينوگلوبولين ها)آنتي بادي(؛ خنثي کردن سموم، بي •

حرکت کردن ميکروارگانيسم هاي داراي حرکت، خنثي کردن فعاليت ويروس ها، آگلوتينه)دور هم جمع کردن( کردن ميکروارگانيسم ها،

رسوب آنتي ژن ها )براي بلعيدن بيگانه خوار( و فعال کردن کمپلمان سرم است.

پاسخ ايمنيشامل مراحل چهارگانه زير است:• هفته زمان الزم است تا آنتي 2 تا 1 مرحله نهفته يا پنهاني پس از -1

با T و Bبادي در سرم شناسائي شود. در طي اين زمان سلول هاي آنتي ژن در تماس مي باشند. تکثير و تمايز اين سلول ها در اين

دوره است. مرحله تصاعدي در اين مرحله غلظت سرم بصورت تصاعدي يا -2

لگاريتمي افزايش مييابد.مرحله ثابت در اين دوره توليد و تجزيه آنتي بادي ها بحالت تعادل مي - 3

رسد در نتيجه تيتراژ آنتي بادي در سرم ثابت است. IgG مرحله نزولي که طي آن پاسخ ايمني رو به کاهش است. ظهور -4

همراه است.IgMبا توقف سريع

خاطره ايمنيتوليد آنتي بادي پس از تماس اوليه با آنتي ژن و پس از چند •

� متوقف مي شود، اما فرد ايمن شده داراي هفته بعد از آن کامال از اين تماس است. (Memory Cell)خاطره ايمني

سلول هاي خاطره ايمني با طول عمر بسيار طوالني هميشه •فعال اند، اما ايمينوگلوبولين ها پس از تماس اوليه و بتدريج در

طي زمان طوالني در سرم کاهش مي يابند. در صورت مواجهه بعدي آنتي ژن)تماس ثانويه( در فاصله بسيار •

زياد از تماس اوليه، آنتي بادي بمراتب بيشتر از تماس قبلي خود)اوليه( افزايش مي يابد.

ثانويه IgM بسيار چشمگير است در حاليکه IgGمیزان افزايش •اوليه ممکن کاهش يابد. IgMنسبت به ميزان

اين اساس برنامه ايمنسازي اشخاص است بطوريکه سابقه •ايمني اوليه به دليل سلول هاي حافظه اي از جنس لنفوسيت با طول عمر بسيار زياد هرگز از بين نمي رود و در صورت تماس

بمقدار IgGبعدي)ثانويه( حتي بفاصله بسيار طوالني، مقدار بسيار زياد و در کوتاه مدت افزايش مي يابد.

(Vaccination)واکسيناسيون •

ساده ترين و کاملترين تعريف از واکسيناسيون •عبارت است از؛ ايجاد ايمني فعال بمنظور

پيشگيري از ابتالء به بيماري هاي حاد کشنده و يا جلوگيري از معلوليت هاي جبران ناپذير با

کمک يک ماده ايمينوژن در افراد است.

واکسيناسيون از جنبه هاي علمي قابل توجيه •مي باشد و از نظر اقتصادي مقرون به صرفه

است.

ساختار انواع واکسن ها :از نظر نحوه تهيه و فن آوري ساخت به گروه هاي زير تقسيم بندي مي شوند

:Attenuated Vaccines Live واکسن هاي زنده ضعيف شده- 1از اين گروه مي توان به واکسن ب، ث، ژ، واکسن فلج اطفال نوع خوراکي يا واکسن •

Sabin واکسن سرخک، اوريون، سرخجه ،(MMR )Measles, Mumps, Rubella واکسن ، را نام برد.Oral Cholera و وباي خوراکي Varicellaتب زرد، واکسن آبله مرغان

Killed Vaccines- واکسن هاي کشته شده 2 و واکسن فلج اطفال تزريقي Aاز اين گروه، واکسن هاري، سياه سرفه، واکسن هپاتيت •

IPV يا واکسنSalk.را مي توان ذکر نمود

Purified Antigen (Subunit) Vaccines - واکسن هاي حاصل از آنتي ژن خالص3 و TDاز توکسوئيد تشکيل شده اند مثل واکسن هاي دوگانه ديفتري – کزاز خردسال •

و ممکن است مخلوطي از آنتي ژن پلي ساکاريدي و يک Tdديفتري- کزاز بزرگسال ادجوان باشد که بنام واکسن هاي کونژوگه موسوم اند، مثل هموفيلوس آنفلوآنزا و

پنوموکوک

Recombinant- واکسن هاي نوترکيبي 4)گروهي از سلول هاي هم خانواده که Clone که با کلون Bمثل واکسن هاي هپاتيت •

ساختمان ژنتيکي يکسان دارند( کردن ژن ها بدست مي آيد.

DNA- واکسن هاي 5 تهيه DNAواکسن هاي آتي هستند و با استفاده از آنتي ژن هاي رمز گذاري شده بوسيله •

مي شود و نيازي به ادجوان ندارد.

اجزاء و محتويات واکسناجزاء تشکيل دهنده واکسن ها عبارتند از :• آنتي ژن اختصاصي واکسن-1محافظت کننده ها)آنتي بيوتيک ها( بمنظور جلوگيري از رشد - 2

)کانامايسين يا نئومايسين در واکسن سرخک، استرپتومايسين و يا نئومايسين در باکتري ها

و تيومرسال(Opvواکسن زنده فلج اطفال بمنظور ثابت نگهداشتن آنتي ژن ها بکار (Stabilizers) تثبيت کننده ها -3

مي رود شامل پروتئين، يا ساير ترکيبات آلي است و بمنظور افزايش طول عمر واکسن از آنها استفاده مي گردد.

کمک کننده ها)ياور( يا ادجوان ها که درواقع امالح ترکيبات آلومينيم -4اند بمنظور تقويت و تشديد پاسخ ايمني مورد استفاده قرار مي

گيرند مانند فسفات يا هيدروکسيدآلومينيم و يا تارتارات– آلومينيم و فسفات کلسيم که استفاده از آن ها بسيار معمول است و در

و بکار مي رود. B ، هپاتيتDPT, DT, TTواکسن هاي شامل؛ آب مقطر استريل، ( Suspention Fluid ) مايع سوسپانسيون -5

سالين )امالح(، بافر و مايعات از محيط کشت و يا ديگر مايعات بيولوژيک مثل پروتئين هاي سرم است.

Herd Immunityايمني گروهي

براي متوقف کردن چرخه انتقال يک عامل عفوني در ميان يک جمعيت نيازي به •ايمن کردن تمامي افراد نمي باشد. بلکه براي چنين مکانيسم هاي وابسته به

انتقال فرد به فرد، ممکن است يک ميزان شيوع ايمني قابل تعيين و تخمين در جمعيت وجود داشته باشد، چون رسيدن ميکروارگانيسم به افراد حساس در

شرايط محيطي مشکل مي باشد. اين نوع ميزان شيوع را ايمني گروهي مي نامند.

هنگاميکه در جامعه، ايمني گروهي وجود دارد، اهداف ايمنسازي از ايمن ساختن •فرد به فرد تمام احاد جامعه به ايمن کردن کمترين درصدي از افراد که همواره

در معرض خطرند تغيير خواهد کرد.

زماني که ايمني گروهي کاهش مي يابد و يا از بين مي رود و يا هنگاميکه درصد •زيادي از افراد حساس از انجام واکسيناسيون خودداري مي نمايند، شانس همه گيري و طغيان بيماري همواره مطرح خواهد شد، مانند شيوع و اپيدمي ديفتري

)به علل در کشورهاي تازه استقالل يافته در روسيه، اپيدمي سياه سرفه در ژاپن ميالدي1970 در دهه عدم انجام واکسيناسيون و به دليل ترس از عوارض واكسن(

1200 ميالدي در ايرلند و بروز 2000 و نيز طغيان ناگهاني سرخک در سال مورد بيماري و ثبت مرگ کودکان در چندين مورد، به دليل کاهش ناگهاني

پوشش ايمنسازي، يکي از مهمترين دالئل اهميت باال نگهداشتن سطح ايمني با واکسن در جامعه است.

تزريقات در برنامه ايمنسازيمواظب باشيد به رشته اعصاب و عروق اصلي در هنگام تزريق، صدمه وارد نگردد.•

(Subcutaneous)بهترين محل براي انجام تزريقات در ايمنسازي، تزريق زير جلدي •S.C و تزريق داخل عضالني (Intramuseular) I.M.مي باشد

سطح قدامي خارجي عضله ران در کودکان کمتر از يکسال و عضله دلتوئيد براي •کودکان بزرگتر از يکسال و بزرگساالن، بهترين نقاط براي تزريق داخل عضالني

محسوب مي شود. عضله گلوتئوس)سرين( براي تزريق انواع واکسن بويژه براي و واکسن B مناسب نمي باشد توصيه براي تزريق واکسن هپاتيت Bواکسن هپاتيت

هاري در عضله دلتوئيد )در عضله سرين از کارآيي کمتري برخوردار مي باشد( است، دليل آن حضور مقادير زياد اندوخته چربي در عضله سرين مي باشد

•.حتي المقدور موضع تزريق با يک ماده ضد عفوني کننده تميز شود، الکل ايزوپروپيل •

� خشک نمائيد. يک ماده مناسب است. قبل از تزريق موضع را کامال

عضله سرين )باسن( براي تزريق واکسن ها، محل مناسبي نمي باشد، مگر براي •تزريق ايمونوگلوبولين ها در افراد بزرگسال، در اينصورت به مسير عصب سياتيک

بايد توجه نمود.

ناحيه 4/1در صورت اجبار تزريق در عضله سرين)گلوتئوس(و در افراد بزرگسال، •� خودداري نمائيد. باالئي و خارجي آن را انتخاب کنيد و از تزريق در ناحيه مرکزي جدا

تزريقات در برنامه ايمنسازي

معمولي cm (5/8 Inch) 6/1 و بطول 25براي تزريق زير جلدي از سوزن شماره • درجه و محل تزريق آن در سطح خارجي 45استفاده کنيد. زاويه تزريق زير جلدي عضله دلتوئيد در ناحيه بازو مي باشد.

� بزرگتر استفاده مي شود، I.Mبراي تزريق داخل عضالني)• ( از سر سوزن هاي نسبتا cm(7/8 Inch) 2/2 و طول 24در عضله کوچک نزد خردساالن از سر سوزن شماره

cm(1 5/2 به طول 23استفاده مي شود. در ساير موارد از سر سوزن شماره Inch).استفاده كنيد

براي جلوگيري از آبسه استريل در تزريق عضالني، همواره تزريق بايد بطور عميق •انجام شود.

,TT, Td, DT) مي باشند )امالح آلومينيم و...(بطورکلي واکسن هائيکه داراي ادجوانت •DPT و هپاتيت B) بايستي در داخل عضله تزريق شوند، اگرچه در برخي از کشورهاي

اروپاي شمالي )اسکانديناوي( و اروپاي شرقي واکسن هاي داراي ادجوانت را در قسمت زير جلد و عميق تزريق مي نمايند زيرا معتقد اند، ميزان واکنش هاي

موضعي آن کمتر است.

به دليل خطر صدمه به عصب سياتيک نبايستي به عنوان )باسن(عضله گلوتئوس•محل تزريق واکسن در نوزادان، اطفال يا بزرگساالن انتخاب شود. از آنجائيکه در

� بيش از )باسن(زنان بالغ عمق چربي قسمت سرين ) از طول cm 5/3 معموال است تزريق در اين محل منجر به تجمع واکسن در عمق چربي معمولي سر سوزن(

در باسن شده، ممكن است موثر واقع نگردد.

تزريقات در برنامه ايمنسازيرا B با دوز کمتر واکسن هپاتيت (I.D)برخي از مولفين تزريق داخل پوستي •

توصيه نموده اند، ليکن تاکنون، کفايت و اطمينان در اين روش هنوز به اين (EPI)روشني به اثبات نرسيده است و در برنامه گسترش ايمنسازي

بويژه Bروش توصيه نمي شود زيرا در پي مصرف دوز کمتر واکسن هپاتيت ممکن است به کاهش پاسخ ايمني منجر گردد. I.Dدر نوع نوترکيبي به روش

از سر سوزن مناسب به شماره I.D( Intradermalدر تزريق داخل پوستي)• استفاده مي شود.27 يا 26هاي

، سرسوزن بدون زاويه در موازات پوست قرار مي I.Dبراي انجام تزريق •گيرد.

در هنگام تزريق واكسن به اين نکات توجه نمائيد:•نام تجاري واکسن•به نقش محافظتي واکسن از بيماري موردنظر•تاريخ انقضاي واکسن•مقدار دقيق تزريق•توصيه کارخانه سازنده•شماره سريال واکسن•

توجه عمومي به موارد منع استفاده واکسن

بيماريهاي جزئي مثل سرماخوردگي همراه با تب و يا بدون تب که •� در خردساالن متداول است، مانع از ايمنسازي آنان نمي معموالشود. اينگونه عفونت ها براي ايمنسازي بي تاثير است و اثرات

نامطلوب بدنبال ندارد و در پاسخ ايمني در واکسن ها، نيز دخالتي ندارد.

عارضه آلرژي)مثل اگزما و آسم(، مانع از ايمنسازي نمي شود، مگر •� نسبت به يک ماده سازنده در ترکيب واکسن، در موارديکه اختصاصا

آلرژي مالحظه شود.

مطالعات انجام گرفته در انگلستان، مبين عدم ارتباط بين واکسن و • است. براساس اعالم سازمان غذا و دارو VCJD مورد بيماري 52

(FDA) 40 ميالدي، از در 2000 در امريکا طي نشست جوالي با واکسن يک VCJDميليارد نظر تئوريک برآورد ارتباط خطر بيماري

و حتي کمتر است. براساس مطالعه انجام يافته در MMRبروز تب بعد از تزريق واکسن•

از جفت هاي دوقلو، در مقايسه با تزريق ماده بي اثر شبيه 581 معني دار است.12 تا 7( روزهاي placeboواکسن)

توجه عمومي به موارد منع استفاده واکسنعکس العمل هاي موضعي پس از ايمنسازي بطور معمول عبارت است •

از؛ ورم يا سفتي، حساسيت به فشار و قرمزي در محل تزريق و در موارد شديدتر عکس العمل ها اتفاقي است و گاه به گاه بروز مي كند

و به شكل؛ التهاب سلوليت بدون عفونت باکتريائي و در پي تزريق مالحظه مي گردد.DPTيا ثالث Tdواکسن توام

ايمنسازي در زنان باردار با واکسن هاي کشته شده يا نوترکيبي بالمانع •مي باشد.

در زنان )تخفيف حدت يافته(استفاده از واکسن هاي زنده ضعيف شده •� ممنوع است. باردار منع مصرف دارد و اکيدا

نمي گردد.MMRآلرژي با تخم مرغ مانع از تجويز واکسن •

واکسن تب زرد و واکسن آنفلوآنزا که از رشد ويروس در جنين تخم •مرغ بدست مي آيد، در افراد حساس به تخم مرغ منع مصرف دارد،

مگر در موارديکه خطر بيماري بمراتب بيشتر از عکس العمل هاي حساسيت شديد بطور سيستميک مطرح باشد در اينصورت با نظر

پزشک مي توان تجويز نمود.

توجه عمومي به موارد منع استفاده واکسن( در MR)يا سرخک، اوريون، سرخجه يا سرخک و سرخجه MMRواکسن •

افراديکه با تجويز قبلي اينگونه واکسن ها سابقه عکس العمل هاي آنافيالکتيک دارند، منع مصرف دارد.

ايمنسازي با واکسن هاي ويروسي زنده ضعيف شده در نزد کودکانيکه •در خانواده آنان )اعضاء فاميل( زن باردار وجود دارد، مانعي وجود

ندارد و باين دليل نبايد در واکسيناسيون کودکان تاخيري ايجاد شود.

شيردادن نوزادان و کودکان همزمان با ايمنسازي آنان با واکسن هاي •زنده و کشته، اثر نامطلوبي بهمراه ندارد، در حقيقت بهبود پاسخ

ايمني نيز در برخي از واکسن ها در زمان تغذيه با شيرمادر مالحظه مي شود. بنابراين جدول زمان بندي واكسيناسيون آنان مشابه ديگر

كودكان است.

مي توانند مشابه (Neurologic disorders)کودکان دجار اختالل عصبي •افراد عادي واکسينه شوند براي جلوگيري از حمله بيماري و وخيم تر

بمنظور mg/kg 15شدن حال آنها مي توان از استامينوفن بميزان پيشگيري از تب، استفاده نمود.

توجه عمومي به موارد منع استفاده واکسن

واکسيناسيون در افراد هموفيل و اشخاصي که داراي اختالل خونريزي دهنده مي باشند، در •بيمارستان ها و يا مراکز بهداشت درماني و زير نظر پزشک بايد انجام پذيرد. توصيه مي شود با

انتخاب سرسوزن مناسب، تزريق بصورت زير جلدي و يا داخل عضالني و عميق انجام گردد، بعد دقيقه محل تزريق را محکم فشار دهيد، بهيچ وجه نبايد موضع را مالش 5از تجويز واکسن بمدت

دهيد.

واکسيناسيون نوزادان نارس مشابه نوزادان با وزن طبيعي يكسان است. بنابراين نبايد در •ايمنسازي آن ها تاخيري ايجاد شود.

در واکسيناسيون هاي چند گانه و يا در تزريق و يا تلقيح واکسن هاي يادآور، اگر چنانچه بين •فواصل آنها بهر دليل وقفه اي ايجاد گردد، نبايد واکسيناسيون از ابتدا آغاز )به دليل وجود خاطره

ايمني در سلول هاي حافظه اي با عمر طوالني( شود.

(، افراديکه داراي AIDs HIV/ايمنسازي با واکسن ب، ث، ژ در افراد با کاهش ايمني)مثل عفونت •بيماري بدخيم مي باشند، يا تحت درمان با کورتيکو استروئيدها قرار دارند، يا شيمي درماني مي

شوند و يا ممکن است راديوتراپي شوند، منع مصرف دارد.

1( پس از تزريق واکسن ب، ث، ژ در نزد کودکان، Adenitisشانس بروز آدنيت)تورم غده لنفاوي • مورد در هزار نفر افراد واکسينه 43 تا 1 درصد مي باشد و چرکي شدن غدد لنفاوي نيز بين 10تا

شده است.

، منع HIV/AIDs( در افراد با سابقه کاهش ايمني و يا در مورد عفونت OPVواکسن فلج خوراکي)•(، مي توان استفاده نمود.IPVمصرف دارد و بجاي آن از واکسن فلج اطفال غيرزنده )

بازاء 1( حدود OPVشانس بروز فلج ناشي از واکسيناسيون با واکسن فلج اطفال نوع خوراکي )• ميليون نوبت تجويز واکسن است.4/2

موارد منع مصرف ، اقدامات احتياطي و اجازه مصرف واکسن ها

موارد احتیاطاجازه مصرفموارد منع

مصرف واقعینوع

واکسن

- واکنش موضعی خفیف تا مالیم نسبت به تزریق قبلی

واکسن بیماری حاد تب دار و یا تب -

خفیف بطور استثنایی درمان اخیر -

با آنتی بیوتیک با تجویز واکسن های زنده باکتریایی

دوره نقاهت از یک بیماری -حاد

در نوزادان با وزن کم و -نارس

با شیر مادر و تغذیه نوزادان -و کودکان

� در معرض تماس با - اخیرابیماری عفونی قرار گرفتن

سابقه آلرژی فردی و یا -خانوادگی

- بطورمعمول در امراض تب دار و یا

بدون تب

واکنش -آنافیالکتیک به دز

قبلی واکسن واکنش -

آنافیالکتیک به اجزاء تشکیل

دهنده یک واکسن

تمام واکسنها

موارد منع مصرف ، اقدامات احتياطي و اجازه مصرف واکسن ها

موارد احتیاطاجازه مصرفموارد منع

مصرف واقعینوع

واکسن

C 5/40تب بیشتر یا مساوی - DPTبعد از اولین دز واکسن

سابقه فامیلی سندرم مرگ -ناگهانی نوزاد

48 تشنج بعد از حدود -ساعت پس از دریافت اولین

DPTدز سابقه فامیلی به تشنج - عالئم آشکار تسلی ناپذیر و -

3با دوام بیشتر یا برابر با ساعت 48ساعت تا حدود بعد از اولین دز

وضعیت بیماری عصبی از -قبل

سابقه قبلی ابتال به سیاه -سرفه

- عارضه ضعف یا ناتوانی و کاهش در برابر تحریکات در

ساعت 48حدود بعد از اولین دز

DPTواکسن

- واکنش آنافیالکتیک به دز

قبلی واکسن

واکسن سه گانه

دیفتری ، کزاز و سیاه

DPTسرفه

موارد منع مصرف ، اقدامات احتياطي و اجازه مصرف واکسن ها

موارد احتیاطاجازه مصرفموارد منع

مصرف واقعینوع

واکسن

- واکنش آنافیالکتیک به نئو

مایسین

واکسن غیر زنده فلج اطفال

(IPV)

( با آزمون TBابتال به سل ) - TBمثبت

TB آزمونهای پوستی شبیه -تست

شروع درمان با آنتی بیوتیک - ) بر اساس HIV عفونت با -

اطفال A1 ، N1 ،Eطبقه بندی 1992)

حساسیت به تخم مرغ -

- در مواردیکه � ایمونو اخیرا

g 1گلوبولیسن دریافت کرده اند

) به جدول مراجعه 13شماره

کنید (

واکنش -آنافیالکتیک به دز اولیه واکسن یا به

نئومایسین در زنان باردار -

در مواردی -کاهش ایمنی در

بیماریهای سخت و شدید ) به جدول

مراجعه کنید ( 7

واکسن MMR

موارد منع مصرف ، اقدامات احتياطي و اجازه مصرف واکسن ها

موارد احتیاطاجازه مصرفموارد منع

مصرف واقعینوع

واکسن

در زنان باردار و A هپاتیت B

واکنش آنافیالکسی به دز اولیه واکسن ، اطالع از سابقه حساسیت شدید به تخم مرغ و

توجه به عالیمی چون ، کهیر ، تورم و آماس در دهان و گلو مشکالت تنفسی ، کاهش فشار خون و

شوک

آنفلوآنزا

موارد منع مصرف ، اقدامات احتياطي و اجازه مصرف واکسن ها

موارد احتیاطاجازه مصرفموارد منع

مصرف واقعینوع

واکسن

در زنان باردار

افزایش سطح حساسیت به هر یک از واکسن بررسی سوابق اجزا بروز عالئم افزایش سطح

حساسیت بعد از تجویز واکسن

واکسن مننگوکوکسی

در زنان باردارسابقه حساسیت به

(Latexالتکس )

افزایش سطح حساسیت به هر یک از اجزاء و

محتویات واکسن از جمله توکسوئید واکسن دیفتری

واکسن پنوموکوکسی

سابقه درماتیت ناشی از -نئومایسینهای جلدی

در بیماران با سابقه سندرم -نفروتیک یا تحت دیالیز خونی یا

صفاقی بیمارانیکه از ترکیبات -

استروئیدی تنفسی استفاده می نمایند .

- سابقه دریافت خون ، پالسما ،

ایمونوگلوبولین و ایمونوگلوبولین

VZIGاختصاصی قبل از تجویز

واکسن

اختالل ایمنی در -اشخاص

در زنان باردار -

واکسن آبله مرغان

واکنش های خفیف و شایع ناشی از واکسیناسیون و درمان آنها

تحریک پذیری ، سستی و عالئم

مشخص

38تب بیشتر از درجه سانتیگراد

واکنش های موضعی

شامل درد ، تورم و قرمزی

نوع واکسن

(BCGب.ث.ژ ) درصد95 تا 90--

درصد15 تا 5 درصد10 تا 2-هموفیلوس آنفلوآنزا

Hib

درصد6 تا 1-

در بزرگساالن درصد 15حدود

در کودکان حدود درصد5

B -هپاتیت

درصد بثورات 5جلدی

(Rash ) MMR ، MRسرخک ، درصد10حدود درصد15 تا 5

در موارديکه منع واکسيناسيون براي آنها مطرح نمي باشد

در شرايط ويژه زير مي توان واکسيناسيون را مشابه به افراد عادي و براساس جدول ايمنسازي ملي شروع کرد :

- بيماريهاي ماليم از جمله عفونت هاي دستگاه تنفسي فوقاني، اسهال و يا در 1 C 5/38هنگام تب کمتر از

- در حساسيت، آسم، ديگر تظاهرات آلرژيک، تب يونجه يا زکام2- در نوزادان نارس يا کوچک نسبت به سن3- در سوء تغذيه4- تغذيه با شير مادر5- سابقه تشنج در خانواده6- درمان با آنتي بيوتيک، دوز کم مصرف کورتيکوتروئيد يا استروئيدهاي 7- در موارد؛ درماتوز) اختالل در پوست(، اگزما و يا عفونت هاي موضعي پوست8- بيماري هاي مزمن؛ قلب، ريه، کليه و کبد9

- بيماريهاي عصبي غير پيش رونده مانند فلج مغزي و سندرم داون10- سابقه زردي پس از تولد 11

تحریک پذیری ، سستی و عالئم

مشخص

38تب بیشتر از درجه سانتیگراد

واکنش های موضعی شامل درد ، تورم و

قرمزی

نوع واکسن

OPVپولیو خوراکی - درصد1کمتر از درصد 1کمتر از

درصد10حدود درصد10حدود درصد25حدود کزاز ، توام خردسال و

یا توام بزرگسال Td /TD / TT

درصد50زیاد تا درصد50زیاد تا درصد55زیاد تا سیاه سرفه در واکسن ثالث نوع سلولی کامل

دادن مایعات اضافی -Paracetamol تجویز -

دادن مایعات -اضافی

کم کردن لباس -برای سرد شدن

بدن استفاده از اسفنج -

با آب ولرم یا حمام استفاده از -

Paracetamol

حوله سرد در -محل تزریق

تجویز -Paracetamol

درمان

واکنش های خفیف و شایع ناشی از واکسیناسیون و درمان آنها

( :Faintموارد اختالف آنافيالکسي با سنکوپ يا غش )آنافيالکسي يک پيامد نادرست اما بسيار شديد مي باشد و ممکن است به •

مرگ منجر شود و چند دقيقه پس از ايمنسازي رخ مي دهد.

با رنگ پريدگي ناگهاني و کاهش سطح هشياري رخ (Faint)سنکوپ يا غش •مي دهد و ممکن است با کاهش فشار خون و کاهش ضربان قلب توام

� بالفاصله پس از باشد و به بي هوشي، ضعف و غش منجر شود و معموالواکسيناسيون مشاهده مي گردد.

* توجه بهيچ وجه الزم نمي باشد، در (Faint)تجويز آدرنالين در سنکوپ يا غش •

صورت تجويز ممکن است خطرناک باشد.

درمان آنافيالکسي با آدرنالين است زيرا موجب تحريک قلب، مسير هوائي •را باز مينمايد)ضداسپاسم مجراي هوائي است( و نيز کهير و ورم را کاهش

مي دهد.

هر واکسيناتور باليني کيت آدرنالين را در اختيار داشته باشد و الزم است از •دوز مصرفي و نحوه تجويز آن آگاهي يابد.

در آنافيالکسي جريان قوي نبض کاروئيد )در ناحيه جانبي گردن( محو مي گردد، •( اين ضربان برقرار است.Faintدر حاليکه در سنکوپ يا غش)

( :Faintموارد اختالف آنافيالکسي با سنکوپ يا غش )

شرحآنافیالکسیسنکوپ یا غش بالفاصله پس از

واکسیناسیون� با تاخیر بین دقیقه پس 30 تا 5عموما

از واکسیناسیونپیامد

رنگ پریدگی ، تعریق سرد و مرطوب

متورم و قرمز با بثورات توام با خارش ، تورم چشم و صورت ، بثورات در

تمام سطح بدن پوست

تنفسصدادار ) استریدور / خس خس (طبیعی یا عمیق

کاهش موقتی فشار و کاهش ضربان قلب

گردش خونکاهش فشار و افزایش ضربان قلب

اسپاسم یا انقباض شکم تهوع / استفراغدستگاه گوارش

کاهش سطح هوشیاری اما موقتی در صورت خوابانیدن بیمار به پشت پاسخ مناسب

است

کاهش سطح هشیاری – در صورت خوابانیدن بیمار به پشت پاسخ ضعیف

است

دستگاه عصبی

(Faintعارضه شرح انافيالکسي سنکوپ يا غش)

� ب£ا ت£اخير بين • دقيق£ه پس از واکسيناس£يون بالفاص£له پس از 30 ت£ا 5پيام£دعموماواکسيناسيون

پوس£ت مت£ورم و قرم£ز ب£ا بث£ورات ت£وام ب£ا خ£ارش ، ت£ورم چش£م و ص£ورت، بث£ورات •در تمام سطح بدن ، رنگ پريدگي، تعريق سرد و مرطوب

تنفس صدادار)استريرور/خس خس(طبيعي يا عميق•گردش خ£ون : ک£اهش فش£ار و اف£زايش ض£ربان قلب ، ک£اهش موق£تي و ک£اهش •

ضربان قلبدستگاه گوارش :اسپاسم يا انقباض شکم ،تهوع/ استفراغ•ب£ه پش£ت • بيم£ار :ک£اهش س£طح هش£ياري- در ص£ورت خواباني£دن دس£تگاه عص£بي

پ£اس£خ ض£ع£يف £اس£ت ک£اهش س£ط£ح هوش£يار£ي، ام£ا موق£تي£ در ص£ورت خو£اباني£د£ن کس£ي و تم£ايز بي£م£ار ب£ه پش£ت £پاس£خ£ من£ا£س£ب "ت£زري£ق آ£درن£الين£ £در ص£و£رت ب£روز £آ£نافيال£

( بشرح جدول زير است: Flantآن از سنکوپ يا غش) آن به قرار زير 1000 در 1دوز مصرف آدرنالين )اپي نفرين( در فرموالسيون •

ميلي ليتر. در 5/0 ميلي ليتر به ازاء هر کيلوگرم تا حداکثر به ميزان 01/0است:صورتيکه وزن بيمار مشخص نباشد.

كاربرد ايمونوگلوبولين ها در ايمني غيرفعال

ميالدي در سطح جهان متداول گرديد 1945استفاده از اين نوع ايمني از سال •و در پي تزريق مستقيم آنتي بادي آماده از خون فرد ايمن شده به فرد ديگر

ايمني موقتي حاصل مي گردد.

در شرايط كنوني بجاي سرم از ايمونوگلوبولين ها بعنوان عامل اصلي در ايجاد •ايمني غيرفعال)تاثير فوري ولي كم دوام( استفاده بعمل مي آيد.

مي باشند و ديگر انواع IgGايمونوگلوبولين ها بطور عمده حاوي •¦ن بسيار اندك است.IgAايمونوگلوبولين از جمله موجود در آ

ايمونوگلوبولين هاي اختصاصي انساني)همولوك( از آنتي بادي آماده افراديكه از •� از يك بيماري يك بيماري عفوني ايمن شده اند و يا از پالسماي افراد كه اخيرا

عفوني بهبود يافته اند تهيه مي شود.

( مي باشد و در موارد استثنائي داخل I.Mتزريق ايمونوگلوبولين داخل عضالني )• روز پس از تزريق عضالني سطح آنتي بادي غيرخودي 2( است. I.Vوريدي)

موجود در سرم خون در فرد)دريافت کننده( به حداکثر مي رسد اما متوسط روز( مي باشد. در صورت تزريق همزمان 23 روز)35 تا 20نيمه عمر آنها از

ايمينوگلوبولين با واکسن بايستي محل تزريق در دو نقطه جداگانه انتخاب شود.

كاربرد ايمونوگلوبولين ها در ايمني غيرفعال

آنتي سرمها از حيوانات بويژه از اسب تهيه مي شود و مشابه •ايمينوگلوبولين است و بنام سرم هاي هترولوگ معروف اند.

سطح آنتي بادي سرم هترولوگ در مقايسه با مصرف آنتي بادي هاي همولوگ انساني به ميزان قابل توجهي کمتر مي باشد.

بروز آلرژي و يا حساسيت شديد آنافيالکتيک را پس از دريافت •سرم هاي اسبي هترولوگ، همواره در نظر داشته باشيد.

در ايمنسازي پاسيو و در پي استفاده از ايمينوگلوبولين ها با •منشاء انساني، امکان تداخل اثر در پاسخ ايمني ناشي از مصرف

واکسن هاي زنده ويروسي، همواره مطرح است.

10 تا 3( و واکسن سرخک Igفاصله بين تجويز ايمينوگلوبولين )•ماه مي باشد )بر اساس شرح جدول شماره ...(

كاربرد ايمونوگلوبولين ها در ايمني غيرفعال

نگهداري اغلب مواد بيولوژيک از جمله ايمونوگلوبولين ها و • باالي صفر سانتيگراد است.C 8 تا C2واکسن در دماي

در صورتيکه فاصله استفاده از واکسن ها و ايمونوگلوبولين کمتر • روز باشد، بايد ايمنسازي با واکسن تکرار شود)براساس 14از

جدول شماره...( مگر انجام آزمون هاي سرولوژيک در افراد امکان پذير باشد.

( Igدر صورتيکه فاصله استفاده از واکسن ها و ايمونوگلوبولين )• روز باشد، تکرار ايمنسازي با واکسن نياز نمي باشد.14بيشتر از

دالئل آماري مبني بر تداخل ايمينوگلوبولين ها با واکسن هاي •غيرزنده حاوي توکسوئيد يا واکسن هاي زنده ديگر مثل تب زرد،

حصبه)تيفوئيد(، وبا)کلرا( و فلج اطفال)پوليو( در دست نمي باشد.

نكات پراهميت در مورد كاربرد وتكسن ها در برنامه گسترش EPIايمنسازي

Tuberculosis سل درص£د 80اث£ر بخش£ي ب£اليني واكس£ن ب، ث، ژ در مقاب£ل س£ل ري£وي بين ص£فر ت£ا •

در£ و هن£د£وس£تا£ن£ ص£ف£ر £د£رص£د و£ £ج£ن£وب £ مي £ب£اش£د)در£ £ا£ي£االت £م£تح£ده م£وش£ £و £ي£ا £80انگ£لس£ت£ان£ ب£ا ژ £ارت£ب£اطي£ و£اك£س£ن ب£،£ £ث، درص£د£( £اث£ر £ب£خش£ي

كارخانه سازنده آن ندارد.

م£ايكو • ب£ا اف£راد قبلي تم£اس ك£ه اس£ت ش£ده ث£ابت مطالع£ات از ب£رخي در باكتريومهاي محيطي، ميزان اثر بخشي واكسن را كاهش مي دهد.

مح£افظت ف£ردي ب£ا واكنش در براب£ر تس£ت حساس£يت توبرك£ولين و ان£دازه اس£كار •ناشي از واكسن ارتباطي ندارد.

پيش£گيري از من£نژيت س£لي و س£ل ارزني بم£يزان BCGمهم£ترين نقش واكس£ن • درصد برآورد گرديده است.86-75

بعد از نوبت اول توصيه نمي شود.BCGتزريق مجدد واكسن •

درص£د اف£راد مبتال ب£ه س£ل فع£ال، ممكن اس£ت در مقاب£ل تس£ت توبرك£ولين 20ت£ا 10•واكنش پوستي از خود نشان ندهند.

آزمون جلدي توبركولين براي مبتاليان با عفونت وريدي توصيه نمي شود.•

مدت ايمن بخش واكس£ن مش£خص نمي باش£د. ش£واهدي دال ب£ر ك£اهش ايم£ني در •طول زمان است.

تج£ويز ش£ود، زي£را خط£ر عف£ونت BCGاف£راد مبتال ب£ه اختالالت ايم£ني نباي£د واكس£ن • افزايش مي يابد.BCGمننژ

ق£درت ايج£اد مح£افظت در مقاب£ل ج£ذام را ن£يز دارد. اين اث£ر بخش£ي BCGواكس£ن •تا£ 20در £ميانمار.. £ اوگاندا د£ر و اس£ت)80 درصد تخم£ين زده شده Fine £درصد

1989)

وج£ود .. ناش£ي از تلقيح واكس£ن، دلي£ل ت£اثير ب£ر م£يزان مح£افظت ايج£اد ش£ده توس£ط •واكسن نيست.

مايكوب£اكتريوم • ب£ا ك£ه اشخاص£ي ي£ا و ان£د ايم£ني نارس£ائي داراي افراديك£ه � توبركل£وزيس، مايكوب£اكتريوم افريك£انوم و م£ايكو ب£اكتريوم .. آل£وده باش£ند، تقريب£ا

واح£د£ بين ال£مللي از 5همگي £در مقاب£ل تزري£ق £جل£دي ت£وبرك£ولين ب£ا £ق£درت م£توس£ط خالص £باسيل £سل مشتق پروتئي£ن استاندارد£ Standard- (PPD-S)توبركولين

Purified ptotein Derivative س£اعت واكنش جل£دي مثبت £ب£ا قط£ري 72 پس از س£انتي£متر خواهند داش£ت15 و£ يا £10، 5به انداز£ه

Diphtheria ديفتري

ردص£د مي باش£د)اطالع£اتي از كش£ورهاي در ح£ال توس£عه در 87اث£ر بخش£ي واكس£ن ديف£تري •دس£ت£ نمي£ باش£د( ط£ول م£د£ت£ اي£م£ني £پس £از £س£ه دوز £واك£س£ن£ ديف£تري)£ا£نگلس£تان و اي£تالي£ا( در

سا£ل بعد نيز£ سطح اي£مني م£طمئني دا£شته 4-8 £درصد از ك£ودكان واكسين£ه شده 95

مرگ و م£ير ناش£ي از بيم£اري ب£ه دلي£ل ت£اثير س£م)انروتوكس£ين( نتاش£ي از ب£امتري .. دس£تگاههاي •بدن انساني است.

پوش£ش • ف£وري و بموق£ع اج£راي جهت در اس£ت هش£داري جامع£ه در ديف£تري م£ورد يك واكسيناسيون در گروههاي سني درگير

براي دس£ت ي£ابي ب£ه س£طح ايم£ني قاب£ل قب£ول ب£راي كودك£ان كم£تر از يكس£ال ني£از ب£ه ح£داقل س£ه • درصد است.95دوز واكسن در فواصل مناسب و پوشش بيش از

اپي£دمي ه£اي مح£دود در كش£ورهاي آس£ياي ميان£ه در روس£يه، Outbreaksطغي£ان ناگه£اني)• ي£ا )الج£زاي£ر، چين،£ ع£راق، ار£دن، لس£تو، مغو£لس£تان، س£و£دان، ت£ايلن£د و جمه£وري ع£رب£ي يمكن دلي£ل ب£ا£ واكس£ن اي£منس£ازي£ دلي£ل ع£دم پ£وش£ش£ ك£امب£ ب£ه ايم£ن£ي گ£روهي £در جام£ع£ه ك£اهش س£طح

(WHO-2002ديفتري بروز نموده است.)

ب£ا ق£درت ح£داقل • ( توكس£وئيد)ش£به س£م( ديف£تري IU واح£د بين المللي)30ميزان دز واكس£ن است.

ح£دود • واكس£ن اولي£ه س£ري ي£ك از پس واكس£ن ايم£ني تزري£ق 5مدت ب£ا ك£ه اس£ت س£ال ( اين مدت افزايش مي يابد.Boosterيادآور)

س£ال يكب£ار از واكس£ن دوگان£ه بزرگس£ال باي£د س£طح مص£ونيت را ب£راي پيش£گيري 10با تزري£ق ه£ر •از ابتالء به بيماري حفظ نمود.

� قب£ل از • م£اهگي 6نوزادان متول£د ش£ده از م£ادران ايمن داراي مق£اومت از ن£وع پاس£يواند و معم£والاز بين مي رود.

)شيدس£م( ديف£تري در واق£ع س£م غيرفع£ال ش£ده ميك£روب ديف£تري در محل£ول Toxoidتوكس£وئيد •فرم£االدئي£د م£ي باش£د و بم£نظ£ور اف£ز£ايش خ£اص£يت آن£ت£ي ژنت£ي£ك در ا£مالح آلومي£نيم ج£ذب س£طحي

ش£خ£ص را£ در£ براب£ر اث£ر£ات س£م ناش£ي از£ £ميك£روب ديف£تري Toxoidش£ده ا£س£ت. ا£ي£ن ش£به س£م£ ي£ا £محافظت مي كند.

نوع واكس£ن تركي£بي ديف£تري و ك£زاز ب£ه دو ص£ورت موج£ود اس£ت، ت£وام خردس£ال)ديف£تري- ك£زاز •ي£ا£ ب£ا£ DTخردس£ال( Lf 30-10 ز£ي£ر كودك£ان در ك£ه روز£ در £ه£ر مي£ 7 مص£رف س£ا£ل

)ك£زاز- دي£ف£تري بز£رگس£ال( ك£ه ب£ه دلي£ل Td( و ن£وع ت£وام بزرگس£ا£ل Lf=Flocculating Unitsش£ود£)ديف£تري توكس£و£ئيد كم£تري مق£د£ار قبل£ي، و£اكسي£ناس£يون علت ب£ه£ ن بزرگ£س£اال£ ب£االي£ حسا£س£يت

مصرف مي شود.

ايمنس£ازي ب£ا توكس£وئيد ديف£تري در اش£كال ب£اليني بيم£اري و ن£اقلين ك£اهش ش£گفت آوري ايج£اد مي •كند.

در كودك£ان اس£تفاده مي ش£ود ك£ه اس£تفاده از واكس£ن س£ياه س£رفه DTواكس£ن ت£وام خردس£ال •براي آنها ممنوع است.

�( اس£ت و داراي هيدروكس£يد و ي£ا • واكس£ن ديف£تري ح£اوي م£اده مح£افظت كنن£ده رتي£والت )معم£والفسفات آلومينيم، تحت عنوان ياور يا ادجوانت مي باشد.

Tetanusكزاز •

( تولي£د مي كني£د، نوروتوكس£ين)تتانواسپاس£مين( و Toxinكلس£تريريوم تت£اني ب£اكتري عام£ل ك£زاز دو ن£وع س£م )•هموليزين£)تتانوليزين(.£ تمامي عالئ£م بيمار£ي در كزاز به £نوروتوكسين بس£يار سمي £آن نس£بت مي دهند£.

مي باش£د و نباي£د از اين م£يزان بيش£تر Lf25توكس£وئيد )ش£به س£م( ك£زاز ب£را يامنس£ازي در ه£ر ن£وبت در ح£د •باشد.

مخزن كزاز محيط است و انتقال از شخص به شخص ممكن نمي باشد.•

ب£افت ه£اي • تت£اني درون ب£اكتري غ£يرهوازي كلس£تريديوم از رش£د ناش£ي سم عص£بي)نوروتوكس£ين( ق£وي يكروزه£ و در£ زخم £هاي كثيف يا آلو£ده ب£ند نا£ف در£ زايما£ن ه£اي غيربهدا£شتي £ايجاد مي گردد.

در ف£رم آلدئي£د غيرفع£ال ش£ده و بمنظ£ور اف£زايش ق£درت آن£تي ژني Tetanus toxoid(TT)شبه س£م ک£زاز •در امالح آلومينيم جذب سطحي شده است.

)واح£د بين المللي( در ميلي لي£تر س£رم ب£راي ايج£اد IU 01/0در مجم£وع ح£د ض£د س£م ب£ه م£يزان ح£داقل •حداقل سطح محافظت کننده در نظر گرفته شده است.

درص£د 100 ت£ا 80 در هنگ£ام ب£ارداري در پيش£گيري از ک£زاز ن£وزاددي بين TTاث£ر بخش£ي دو دوز واکس£ن •(EPI1993متغير بوده است)

ک£زاز)• واکس£ن بوس£يله � قبال ب£ارداري، در س£ن زن£ان )TTاگ£ر ک£ودکي دوران در ،)DPT(بل£وغ ي£ا و )Td )( ب£ه Tdو£اک£س£ين£ه£ ش£ده ا£ن£د، ب£اي£س£تي£ £براس£ا£س ج£دول£ ش£ماره £... £پنج £د£وز£ واکس£ن ک£زاز ي£ا ت£و£ام£ بزرگس£االن )

دليل پيشگيري از کزاز نوزادان به آنان تزريق نمود.

نتيجه گيري :براساس جدول شماره... اگر در سابقه ايمنسازي زنان در سنين •

( ثبت شده DTباروري)بطور مستند( واکسن ثالث و يا توام خردسال)باشد، مجموع دفعات تزريق واکسن ثالث )يا توام خردسال( قبلي با

نوبت خواهد بود. اما اگر سابقه 6واکسن کزاز يا توام بزرگسال جديد نوبت واکسن 5ايمنسازي مستند نبود، براساس جدول شماره... در

TT و يا Td.تزريق خواهد شد Clostridiumدر صورت ايجاد عفونت کزاز با کلستريديوم تتاني)•

tetani ايمني ايجاد نمي گردد. سطح ايمني در افراد بستگي تام با ،)پوشش کامل ايمنسازي دارد.

شکل شماره.. دوام و طول مدت ايمني پس از برنامه واکسيناسيون •DPT، DT، ) TT و ياTd ايمنسازي(21( )صفحه ..

% >( 80 درصد )بعد از دو دوز 95اثر بخشي واکسن کزاز بيش از •مي باشدو حاوي ادجوانت هيدروکسيد آلومينيم فسفات

( است و ماده محافظت کننده Alpo4 و يا Al(OH)3آلومينيم)� رتيوالت مي باشد. واکسن معموال

Pertusisسياه سرفه

-10واكنش خفي£ف موض£عي قرم£زي و ت£ورم هم£راه ب£ا تب و كس£الت مختص£ر ب£ه نس£بت: تزري£ق • مي باشد2/1

است>100/1واكنش هاي شديد و طوالني كمتر شايع مي باشند و به نسبت: •

> 2000/1واكنش ه£اي مرب£وط ب£ه ض£عف و ك£اهش حساس£يت و هش£ياري ن£يز نادرن£د و نس£بت: •(Core information fortheof Immuization Policy: 2002 Update WHOمشاهده مي گردد)

، ب£رخي از wp نس£بت ب£ه apدر س£الهاي اخ£ير ب£ه دلي£ل ع£وارض كم£تر واكس£ن س£ياه س£رفه ن£وع • استفاده مي نمايند.apكشورها از واكسن جديد نوع

از كيفيت و ك£ارآيي بس£يار برخ£وردار ب£ود و عالوه ب£ر دسترس£ي wpواكس£ن س£ياه س£رفه معم£ولي •آس£ان £ب£ه آ£ن هز£ين£ه آن ار£زان و در ح£د چن£د س£نت آ£مري£ك£ايي اس£ت£ و در £كش£ورهاي د£ر ح£ال توس£عه

مورد استفاده قرار مي گيرد.

بس£يار گ£ران مي باش£د و م£ورد اس£تفاده آن در امريك£ا، apواكس£ن س£ياه س£رفه ن£وع غ£ير س£لولي •كانادا، استراليا و چند كشور اروپائي است.

از • بزرگ£تر كودك£ان س£ني گ£روه در س£رفه س£ياه م£وارد مالحظ£ه ب£ه توج£ه در 7با و س£ال اروپ£ايي) كش£ور چن£د£ و ا£مريك£ا م£تح£ده اس£ت£راليا، £كان£ادا، £اي£االت در update 2002بزرگس£االن

WHO(£ واكس£ن غير£س£ل£ول س£يا£ه £س£رف£ه £)ap £س£ال £و ب£ا£ل£يني بص£ورت 11-21( £ب£راي گ£رو£ه £س£ني ت£رك£يب ب£ا ت£و£كس£وئ£ي£د د£يف£ت£ري و £ك£زاز ج£ذب £ش£ده د£ر £فس£فا£ت£ آلو£مي£نيم س£ا£خت£ه ش£ده£ ا£س£ت £و در

(Canadian Immunization Gulde- 2002كانادا نيز مصرف مي شود )

غيرس£لولي • واكس£ن س£ياه س£رفه بخش£ي اث£ر و س£وئد( apبرآورد كان£ادا )در درصد مي باشد85براساس مطالعات انجام يافته

( ك£ه س£ابقه اولي£ه Children <7yearsبراي كودك£ان هفت س£ال و بيش£تر از آن)•ايمنس£ازي، س£ياه س£رفه را ندارن£د و ي£ا ايمنس£ازي آن£ان نامش£خص اس£ت)كودك£ان

گ£روه س£ني£ از 21 £ت£ا 11مه£اجر(، £موجوا£ن£ان ت£وا£ن و £بزرگس£ا£الن مي س£ال و£اكس£ن ن£وع£ بزرگس£االن غيرس£لو£ل ه£م£راه ب£ا توكس£وئ£يد £ديف£تري£)بزرگس£ا£ل( و

( ا£ستفاده £نمود)در كانا£دا يك رخ£ داد عادي£ است(£Tdapكزا£ز)

س£ال ك£ه ت£اكنون نس£بت ب£ه ايمنس£ازي آن£ان 7 س£اله و بيش£تر از 7براي كودك£ان •اق£دام ن£ش£ده اس£ت و ي£ا مه£ا£جرين£ي ك£ه وض£ع£يت ا£يمنس£ازي آ£ن£ان مش£خص نم£ي

هفت£ه و £س£ومين دوز 4 بفاص£له £Tdap £دوز£ وا£كس£ن س£ه£ گ£ا£ن£ه ب£ا£ل£ين£ي ن£وع 2باش£د بعد £تزريق مي£ گردد)£اين تو£صيه در كانا£دا مطرح ش£ده است(12آ£ن در فاصله

واکس£ن • دوز از س£ه اس£ت پس متغ£ير بس£يار واکس£ن اثربخش£ي درصد است80قدرت حفاظت آن حدود

مدت ايم£ني آن مش£خص نمي باش£د، ادج£وانت آن هيدروکس£يد و •بعن£وان از مرتي£والت در واکس£ن و باش£د آلومي£نيم مي فس£فات

محافظت کننده استفاده مي گردد.

بس£ياري از عالئم بيم£اري ناش£ي از س£ياه س£رفه مرب£وط ب£ه ترش£ح س£موم ناش£ي از ب£اکتري • مي باشد.Pertusis toxin( PT)بوردتالپرتوزيس بويژه

دو نمون£ه واکس£ن س£ياه س£رفه در دس£ترس مي باش£د، واكس£ن غيرفع£ال س£اخته ش£ده از • ك£ه د£ر چن£دين£ ده£ه ك£ذش£ته £ت£اكن£ون در سراس£ر دني£ا wp(whole Cell Vaccmeس£لول£ كام£ل)

DPtم£ورد£ اس£تف£اده£ ق£رار £گرفت£ه و£ ب£ا توكس£وئيد £ديف£تري£ و ك£زاز،£ تحت عن£وان واكس£ن ث£الث سرفه)£ سياه£ غيرسلو£لي واكس£ن دي£گري گ£يرد. قرار £مي برداري£ بهره Acelluarمورد£

Vaccine( )ap اس£ت ك£ه نس£ل جدي£د از وا£كس£ن£ س£يا£ه س£رف£ه مي باش£د£ و £در ب£ر£خي از )( از آن DTapكش£ورها£ از جمل£ه£ در امريك£ا و كان£ادا £هم£راه ب£ا ت£وكس£وئيد£ ديف£تر£ي و ك£زاز )

استفاده مي شود.

)DPTواكس£ن • كام£ل س£ياه س£رفه ح£اوي س£لول WP از هفت دلي£ل ع£وارض ش£ديد ب£ه )بن£ابراين£ اين ن£و£ع واكس£ن ) بب£ع£د ممن£و£عيت مص£رف دا£رد. ( مح£د£وديت س£ني DPTس£ال£گي

سال است.7دارد و فقط مصرف آن در گروه كودكان كمتر از

)دربرگيرن£ده DPT ن£وع غيرس£لول در مقايس£ه ب£ا واكس£ن DTaPعوارض ناش£ي از واكس£ن •سلول كامل سياه سرفه( بسيار كمتر و نادر است.

و ي£ا ...، DPT بع£د از دري£افت ي£ك ي£ا چن£د دوز از واكس£ن معم£ولي DTaPتج£ويز واكس£ن •هيچگونه ممانعتي و ممنوعيت مصرف ندارد.

ن£وع كام£ل س£لول )• احتم£الي واكس£ن س£ياه س£رفه ب£ا توكس£وئيد WPعوارض ( ك£ه هم£راه مي شود عبارت است از:DPTديفتري و كزاز بنام

Measlesسرخك

درصد 95 تا 85 ماهگي بين 12-15برآورد، اثر بخش يك دوز واكسن سرخك در • درصد كودكان محافظت 100است. اما با بهره گيري از دوز دوم واكسن، نزديك به

مي شوند.

ماهگي، بدون 12 درصد از كودكان واكسينه شده در نوبت اول در سن 15 تا 10بين •محافظت باقي خواهند ماند و اين خود دليل گردش ويروس در جامعه است.

مصونيتي كه بعد از ابتالء به بيماري ايجاد مي شود دائمي است.•

� در اثر واكسيناسيون ايمني • ميزان ايمني در نوزادان متولد شده از مادرانيكه قبالحاصل نموده اند، كمتر از مادران است كه در گذشته قبل از بارداري و در سنين

كودكي به سرخك مبتال شده اند.

در صورت وجود آنتي بادي جنيني )انتقال يافته از جفت مادر( در نوزاد، مي تواند •آنتي ژن واكسن را بي اثر نمايد. در اينصورت فرد همچنان نسبت به ابتالء سرخك

حساس باقي خواهد ماند.

تمام افراديكه به سرخك مبتال نشده اند و يا واكسيناسيون آنها انجام نشده است به • Attackبيماري حساس مي باشند. در اينصورت ميزان حمله بيماري در افراد حساس)

Rate.صد درصد است � ( تقريبا

س£ن • جه£اني بهداش£ت واكسيناس£يون 9سازمان ش£روع ب£راي را م£اهگي سرخك در اغلب كشورها، پيشنهاد مي كند.

در ح£ال حاض£ر حساس£يت ب£ه تخم م£رغ ح£تي ب£ه ش£كل آنافيالكتي£ك آن ديگ£ر •م£انع از تزري£ق واكس£ن س£رخك نمي ش£ود زي£را تم£ام .. واكس£ن جدي£د بج£اي

جنين مرغ در سلول هاي ديپلوئيد انسان كشت مي شوند.

سرخك مي توان£د م£وارد س£ل نهفت£ه در ف£رد مبتال را ب£دتر و ش£ديد نماي£د، ام£ا •در مورد واكسيناسيون سرخك، شواهد و دالئلي در دست نمي باشد.

درص£د فق£ط 90با تج£ويز ي£ك دوز واكس£ن در كودك£ان و ب£ا پوش£ش بيش از •بيماري كنترل مي شود.

اما با اين استراتژي حذف سرخك بعيد مي باشد.•

بازس£ازي • از پ£ر ليرفيل£يزه )خش£ك( س£رخك از واكس£ن ه£اي مدت اس£تفاده س£ال باشد.درص£ورت اس£تفاده از واكس£ن 6)آم£اده ك£رد(ب£ا حالل نباي£د بيش از س£ال ،خ£ط ب£روز م£رگ ناش£ي از توكي£ك 6بازس£ازي ش£ده در م£دت بيش از

who.epi. polliy (2000)شوك لندروم افزايش مي يابد

rubellaسرخچه

در كش£ورهاي توس£عه يافت£ه ودر ح£ال توس£عه س£رخچه ي£ك بيم£اري عف£وني خفي£ف دوران ك£ودكي •م£ادرزاد£ي دلي£ل£ س£ندر£م س£رخچه ب£ه£ عم£وم£ي بهدا£ش£ت نظ£ر از آن اه£ميت و ( crs)ا£س£ت

congenital rubella syndiome.مي باشد

درص£د 90در اث£ر ابتال م£ادران ب£اردار ب£ه س£رخچه در س£ه م£اه اول ح£املگي ،عف£ونت جني£ني در •ا£ز £م£وارد£ £هم£را£ه ب£ا ع£وا£رض £دائمي£ وش£ديد£ م£ش£تم£ل ب£ر£ :ك£و£ري£، £ك£ري و £نق£ص م£ادرزادي قلب م£ي باش£د. س£قط و م£رده£ زاي£ي از ع£وارض ش£ايع در £اث£ر اب£تالء ب£ه ا£ين بيم£اري £در زن£ان ب£اردار

است .

ب£ا واكس£ن س£رخچه • اوري£ون بص£ورت (mr)واكس£ن س£رخك ب£ا به£راه ي£ا و mmr در ج£داول انيساز اكثر كشورها گنجانده شده است.

،ني£از ب£ه پوش£ش بس£يار ب£االي واكسيناس£يون ب£ر علي£ه crsبراي جلوگ£يري از احتم£ال خط£ر ب£روز •سرخچه در برنامه ملي انيسازي كشورها است.

اگ£ر پوش£ش انيس£ازي س£رخچه در گ£روه س£ني در مع£رض خط£ر بق£در ك£افي ب£اال نباش£د ،خط£ر • افزايش ميابد.crsبروز

درص£داز 95-97 مش£تق ش£ده ان£د و ميتوانن£د در ra-27/3تم£امي واكس£ن ه£اي ام£روزي از س£ويه •افراد حساس

و ي£ا ccidso1000محت£واي وي£روس واكس£ن انس£اني در ه£ر روز كم£تر از •pfu1000 مي باش£د و£در محي£ط ك£ش£ت س£لول£ رييلو£ئي£د £ا£نس£اني£ بدس£ت مي آيند.

از نظ£ر crsتج£ويز واكس£ن س£رخچه در زن£ان ب£اردار ب£ه دلي£ل خط£ر ب£روز •تئ£وري£ك مم£ن£وع£ م£ي ب£اش£د . £و د£ر م£ورد £اس£ت£فاد£ه ا£ز واكس£ن س£ر£خچه در زم £ب£ه£ آن£ا£ن دا£ده ش£ود. در ب£انو£ان £س£ه £ماه£ه ق£ب£ل از £ب£ارد£ار£يباي£د هش£دار ال£

م£ورد£ در زن£ان ب£اردار و ح£س£اس ب£ه 700طي ي£ك £بررس£ي در بي£ش £از ب£يم£اري ك£ه £د£ر ط£و£ل ح£ام£لگي £خ£ود £واك£س£ن£ س£رخچ£ه را£ د£ري£اف£ت£ نم£وده

-Canada)ب£ودنند. £عوا£ر£ض و آس£يبي £در جن£ي£ن آ£ل ها م£شاه£د£ه نگردي£د . 2002)

از نظ£ر • ام£ا دارد را از جفت توان£اي عب£ور وي£روس واكس£ن س£رخچه تئ£وري£ك خط£ر ب£ر£و ع£وارض£ و نقص جني£ني د£ر دوره ب£اردا£ري ناش£ي از

دريافت واكسن بسيار ضعيف است.

وي£روس تخفي£ف م£دت يافت£ه واكس£ن س£رخچه از ف£رد واكس£ينه ش£ده ب£ه •بن£ا£بر£اين £تم£اس £زن£ان £ ن£مي ش£ود.£ م£نتق£ل£ م£يزب£ا£ن £ه£اي £حس£اس£ £ديگ£ر£ ب£ا£ردار £ب£ا ا£شخا£ص£ي £ك£ه ب£ه ت£ا£ز£گي£ وا£كس£ن£ د£ري£افت £ك£رده £ا£ن£د £،خط£ري £

براي آنان ايجاد نخواهد كرد .

و • پزش£كي ك£ادر باي£د زايم£ان و زن£ان مراك£ز اهميت و ب£ه حساس£يت توج£ه با پيرايزشكي بر ضد سرخچه واكسينه شوند .

هميش£گي • ، معم£وال̧ ب£ه س£رخچه ابتالء از ناش£ي از عف£ونت ط£بيعي بع£د ايم£ني است و بنظر مي رسد براي تمامي عمر كافي است.

درص£د اف£راد حس£اس 99 ت£ا 98تزري£ق ي£ك ن£وبت از واكس£ن زن£ده ظعي£ف ش£ده در •منجر به ايجاد آنتي باري قابل مالحظه مي شود.

به كس£انيكه مبتال ب£ه نارس£ائي ايم£ني هس£تند و ي£ا ق£درت ايم£ني آنه£ا ك£اهش يافت£ه • £در mmrاس£ت £نباي£د واكس£ن س£رخچ£ه ت£زري£ق گردد£ام£ا تج£وي£ز وا£كس£ن س£رخك£ ي£ا£

توصيه شده £است.£(hivt)افراد به £عفونت£ ايد£ز كه ن£شانه£ بال£يني ن£دارد

س£ال و زن£ان در س£نين ب£اروري 11-21تج£ويز واكس£ن ب£راي گ£روه س£ني دخ£تران •)شرط اطمينان از عدم حاملگي آنان( مجاز است.

طول دوره ايم£ني ناش£ي از واكس£ن بدرس£تي مش£خص نش£ده اس£ت ام£ا مطالب£ات •اخ£ير £نش£ان £مي ده£د ك£ه دور£ه ا£يم£ني هم£درا£ل ايم£ني ب£ا وا£س£طه £و س£لو£لي بيش ل£ز

سال است.20

اس£ت ش£يردهي م£انع از انج£ام واكسيناس£يون س£رخچه در زن£ان نميش£ود ، اگ£ر چ£ه •ب£ه نظ£ر اين از و£ ي£افت£ ش£ده £اس£ت د£ر ش£ير £م£ادر£ واكس£ن ا£ز ناش£ي و£ي£روس£

كودكان قابل انتقال مي باشد ولي بيماري در كودكان گزارش نشده.

MUMPSاوريون

درص£د م£وارد واكسيناس£يون ،آن£تي ب£اري در س£رم اف£زايش مي ياب£د 93-97- در •ني .£ ط£ول دو£ره ا£يم£ني ن£ا£ش£ي از £وا£كس£ن بد£ر£س£تي £مش£خص نم£ي ب£اش£د £ام£ا£ ط£وال£

سال( و م£مكن است تا آخ£ر ع£مر د£وام £داشته باشد£ .20ا£ست )بيش £از

س£ال 6 ت£ا 5مطالب£اتي ك£ه در كش£ور كان£ادا انج£ام ش£ده اس£ت نش£ان مي ده£د ك£ه •ب£ع£د از£انيس£ازي £ب£ا او£ري£ون ،£ ب£ه نس£بت م£ع£ني د£اري آن£تي ب£ادي £در س£رم م£نفي واك£س£ينه ش£دهمالحظه ش£ده در£ جامع£ه ا£وري£ون نا£گه£اني .£ طغي£ان گ£ردد مي

است.

آمريك£ا • تج£ويز واكس£ن دردون£ويث)در ت£ا 12- م£اهگي و15 ت£ا 4 س£الگي( 6 توصيه شده است .

� واكس£ن اوري£ون بهم£راه واكس£ن س£رخك و س£رخچه بص£ورت تركي£بي • - معم£والmmr. است و مصرف آن همزمان مي باشد

- تزري£ق واكس£ن ب£ه زن£ان ب£اردار ممن£وع اس£ت ، اگ£ر چ£ه ش£واهدي مب£ني ب£ر ايج£اد •ناهنجاري يا مرگ جنيني در دست نمي باشد.

ماه قبل از حاملگي ممنوع مي باشد.3مصرف واكسن از •

تزري£ق واكس£ن اوري£ون ب£ه ك£ه داراي نقص ايم£ني ان£د ممن£وع مي •باش£د اگ£ر چ£ه اف£رادي ك£ه تحت درم£ان ب£ا تع£داد كم ك£ورتن مي

ميلي گ£رم ب£ازاي ه£ر كيل£وگرم در روز( و ي£ك 2باش£ند )كم£تر از بصورتاس£پري ي£ا و نماين£د مي دري£افت ك£ورتن مي£ان در روز

آئورسل كورتن دريافت مي دادند ،بالمانع مي باشد.

سوشي ويروس واكسن در جنين مرغ كشت داده مي شود.•

از وي£روس تخفي£ف م£دت eeid505000هر دوز واكس£ن ح£اوي • 50 دوزاك£وره كنن£ده در eeid50يافت£ه ش£ده اس£ت )واح£د عف£وني

درصد از محيط كشت ها مي باشد.(

poliomyelitisفلج اطفال درص£د در 72-98 درص£د در كش£ورهاي ص£نعتي و 95اث£ر بخش£ي واكس£ن بيش از •

ويروس£ پوسيو £است.3كشوره£اي ديگري £و درجه م£حافظ£ت كژ ب£راي£ نوع £

طول دوره ايم£ني ناش£ي از واكس£ن كوت£اهتر از ،ايم£ني حاص£ل از برخ£ورد ب£ا وي£روس •وحشي است.

هنگاميك£ه آن£تي ب£ادي م£ادرزادي در ش£ير خ£وار مج£دد داش£ته باش£د ايم£ني بخش كم£تر •ايجادمي گردد.

ف£رد آل£وده اس£ت و 200خط£ر ب£روز فلج در كودك£ان زي£ر يكس£ال ب£ازاي ي£ك م£ورد در • سالگي اين خطر يك در يكصد فرد آلوده است.14تا 1در كودكان

زن£ده تخفي£ف م£دت يافت£ه اس£ت III,II,Iح£اوي س£ه تيپ وي£روس opvمحتوي£ات واكس£ن • واح£د عف£ونت 600000 < 3)ت£يپ ي£ك< ي£ك مي£لي£ون ،£تيپ دو< ص£د مي£لي£ون و£ تيپ

زا است(

واكس£ن انش£نجال بمنظ£ور ريش£ه ك£ني پرلي£وات )ايمن زائي در opvواكس£ن زن£ده •دوره، قيمت كم، س£هول£ت مص£رف £و ت£وان£ ب£الق£وه در ايج£اد £ايم£ني £از طري£ق ايج£اد

عفونت در اعضاء خانواده و افراد تماس(

روز 3 تغي£يرات س£رمي پ£ر از واكسيناس£يون در كش£ورهاي ص£نعتي پ£ر از • درص£د اس£ت و £د£ر كش£ورها£ي در ح£ال ت£وس£عه 90 در £س£طح opvواكس£ن

70 در£ص£د و £ب£ر£اي £ن£و£ع س£ه £90 د£رص£د ، £ب£ر£اي £ن£و£ع £دو £73ب£ر£ا£ي ن£و£ع ي£ك £درصد مي باشد.

انش£ار م£دفوعي ده£ان بهم£راه ن£دارد بن£ابراين در IPVواكس£ن غيرزن£ده •ري£ش£ه ك£ني وي£روس £پرس£يو در£ كش£ورها£ي در ح£ال£ توس£عه نقش£ آن كم

اهميت است .

آن£تي ب£ادي م£ادرزادي ب£ر علي£ه وي£روس پرس£يو از طري£ق جفت انتق£ال مي • بم£يزان opvياب£د£ ب£ا ا£ين و£ص£ف £ن£وزا£دان £پ£ر £ا£ز دري£اف£ت£ ي£ك ر£وز£ واكس£ن

درص£د £در دس£تگاه گو£ارش£ي خ£ود ا£يم£ن£ي موض£ع£ي£ بد£س£ت£ مي 70-100£ 3 در£ص£د آن£تي £ب£اري £در س£رم خ£ونش£ا£ن ب£ر علي£ه 30-50آور£ن£د و د£ر ح£دود£

و£يروس پرس£يو ايجا£د £مي گر£دد.

وي£روس • دف£ع از opvمدت كم£تر ن£وزادان ن£زد در باش£د 4 مي هفت£ه در هنگ£ام تو£ل£د و ي£ا دو هفت£ه opvبن£ا£براي£ن دري£افت ي£ك روز£ ل£ز واك£س£ن

ج£ايگزين £روز £توص£يه ش£ده آن £نبايس£تي از م£اهگي 5/1 £در opvپ£س شود.

اض£افي • روز ي£ك تغي£يرات opvتج£ويز م£يزان اف£زايش ب£اعث تول£د هنگ£ام در م£اهگي و 3 م£اهگي £، 5/1س£رمي£ در س£نين پ£ا£يين £ت£ر ن£س£بت£ ب£ه س£ه £روز ع£ادي )£

de xiang etal. 1956 weekxetal. 1992 ) ماهگي( مي شود )5/4

در هنگ£ام تول£د پيش£گيري از opvيكي از دالي£ل مهم ديگ£ر ب£راي تج£ويز واكس£ن • م£ي باش£د£ . زي£ر£ كودك£ان£ بزرگ£تر £در optب£روز فل£ج ناش£ي از £تزريق£ات£ واكس£ن

ء £ب£ر ف£رم فلجي د£ر اث£ر ت£زريق£ا£ت )م£وارد فل£جي £ك£ه ب£ه£ دلي£ل خط£ر£ بيش£تري از ابتال£تزر£ي£ق از£ ج£مل£ه در£ دوره£ كم£ون £عض£ويت optتزر£يق£ا£ت در£ هنگام£يك£ه كود£ك£ان

(epi-1993)ويروس فلج اطفال است( قرار دارند.

بروز يك مورد پوليد ، حاكي از سطح ايمني پايين در يك جامعه است.•

مي ت£وان ب£ه عن£وان ي£ك ج£ايگزين مناس£ب ب£راي كودك£ان مبتال ب£ه ف£رم Ipvواكس£ن• بكار رود.hivبدون عالمت با عفونت

از طري£ق م£راقبت ه£اي پاس£يو در opvخط£ر ب£روز فلج ناش£ي از تج£ويز واكس£ن • strebelet) ميليون روز واكسن مصرفغي شده است 5/2حدود يك مورد در

al.1992)

ن£وع غ£ير فع£ال • ت£رتيب ح£اوي ipvدر واكس£ن ب£ه تيپ ه£اي 32،8،40 از واح£د ويروس در هر روز تزريق است .3،2،1

نمي شود.opvابتالء به اسهال مانع از انجام واكسيناسيون •

yellow feverتب زرد • اس£ت و 17dواكس£ن تب زرد از ن£وع وي£روس زن£ده تخفي£ف م£دت يافت£ه س£رش •

ID50,1000در تخ£م م£ر£غ ج£نين دار£ كش£ت م£ي ش£ود د£ر ه£ر روز و£اكس£ن ح£داقل £ك£ه عب£ارت از PFU(£Plague Forming Unit)ب£راي £م£وش £ي£ا مع£ادل£ آن £ب£ر حس£ب

ك در £كشت س£لول تك£ اليه اي مي £باش£د. كمترين تعد£اد و£يروس با ت£وليد پال£

از • بيش ب£ه واكس£ن زائي ايمن ق£درت و بخش£ي كودك£ان 92اث£ر در درص£د واكس£ينه ش£ده ب£ا اف£زايش آن£تي ب£اري خن£ثي كنن£ده در س£رم پدي£د و ط£ول دوره

س£ال و ي£ا بيش£تر خواه£د رس£يد . از 30 س£ال و ح£داكثر ب£ه 10ايم£ني آن ح£داقل كش£ور £در مع£رض £خط£ر د£ر آفريق£ا و£اكس£ن ت£ب 33 كش£ور £از 16 1992س£ال £

17 اين تع£داد£ ب£ه 1998زرد در اف£راد£ انيس£ازي£ ج£اري£ خ£ود £نمودن£د .£ از س£ال £كشور در آفريقا افزايش يافته است.

ان£دميك • كش£ورهاي )در واكس£ن تزري£ق تك£رار بهداش£ت المللي بين قوانين سال ضروري مي داند.10امريكاي جنوبي وافريقا ( را با فواصل

تزري£ق واكس£ن در س£ه ماه£ه اول ح£املگي ممن£وع اس£ت مگ£ر اينك£ه خط£ر بيم£اري •بيشتر از مخاطرات ناشي از واكسن باشد.

:ممن£وع اس£ت ام£ا تزري£ق واكس£ن AIDSتزري£ق واكس£ن تب زرد در افرادب£ا عالئم• بالمانع است.+ Hivدر افراد بدون عالئم با آزمايش سرولو ژي

م£اه ب£ه دلي£ل ب£روز خط£ر آنف£اليت ممن£وع 6مص£رف واكس£ن در اطف£الكمتر از •است مگر در موارديكه خطر عفونت بسيار جدي باشد.

B(Hepatitis-B)هپاتيت

درصد است.95 تا 75اثر بخشي واكسن بين •

سال مي باشد.10مدت ايمن بخشي واكسن بيش از •

در سرواپيرميولوژي ويروس نقش اساسي دارند.HBVسه آنتي ژن•

ك£ه بخش£ي از غالف وي£روس مي باشد.B (HBC Ag)آن£تي ژن س£طحي هپ£اتيت •

(HBC Ag)آنتي ژن هسته •

اس£ت و نش£انگر ش£دت C محص£ول شكس£ته ش£دن آن£تي ژن e(HBe Ag)آن£تي ژن •عفونت است.

در زمين£ه بهداش£ت عم£ومي بيم£اري Bعم£ده ت£رين پيام£د عف£ونت ب£ا وي£روس هپ£اتيت •مزمن كبد)سيروز( و سرطان سلولهاي كبدي است.

قابل تشخيص مي باشند .HBSAgناقلين ويروس از طريق شناسائي •

در ص£ورت ابتالء ه£ر چ£ه س£ن در هنگ£ام عف£ونت كم£تر باش£ند احتم£ال حام£ل م£زمن ش£دن و •از بيش اس£ت£بطوري£كه بيش£ت£ر ك£ب£د و£ س£رطان ع£و£ارض س£يروز ب£روز£ از 95خ£ط£ر درص£د

د£رص£د ل£ز بزر£گس£ا£الن پ£ر £از عف£و£نت ب£ه ح£املين£ي م£زمن )ب£راي 10ن£وز£ادان و£ فق£ط ح£دود مدت طوالني( تبديل خواهند شد.

ن£وع واكس£ن هپ£اتيت • ب£ا محت£وي Bدو HBCAg هم£واره در دس£ترس اس£ت واكس£ن ه£اي بدست آمده از پالسما و واكسن هاي نوتركيبي.

هر دو نوع واكسن پس از تزريق،مطمئني،ايمن زا و اثربخشند.•

درص£د كودك£ان حس£اس پس 90آن£تي ب£ادي م£ادرزادي م£انع از اث£ر واكس£ن نمي ش£ود بيش از •از سه روز واكسن، آنتي باري محافظت كننده را توليد مي نمايد.

س£ال در كودك£ان، نش£ان داده ش£ده اس£ت ك£ه اث£ر 10در مطالع£ات همگ£روهي ب£ا بيش از •بخ£ش£ي وا£كس£ن بم£نظ£ور ج£لوگ£يري £از ح£املي£ني م£زمن £)جلوگ£يري £از خط£ر سي£روزوس£رطان

درصد است.90كبد( ييش از

كم£تر ب£ه واكسيناس£يون پاس£خ مناس£ب نش£ان مي +HBSAgنوزادان متول£د ش£ده از م£ادران •ده£ن£د. زي£را £اغلب £پس از ايج£اد عف£ونت£ در آ£ن£ان واكس£ن£ تزري£ق £مي ش£ود£ در اي£نگون£ه ن£وزادان

درص£د است.95 تا£ 75اثر بخ£شي £واكسن در £جلوگي£ري از £حاملين مز£من

در ب£دو تول£د در ن£وزادان متول£د B HBIGاف£زودن ي£ك روز ايمينوگلوبول£ني اختصاص£ي هپ£اتيت • در HBIG ،اث£ر بخش£ي£ آن ر£ا اف£زايش م£ي ده£د ام£ا £متاس£فانه +HBSAgش£ده £از £م£ادران £

بسياري از كشورهاي در حال توسعه در دسترس نمي باشد.

درص£د و ي£ا بيش£تر اس£ت 2توص£يه مي ش£ود در كش£ورهائيكه ش£يوع ح£امليني وي£روس • در برنامه ايمنسازي جاري آنان منظور گردد.Bواكسن هپاتيت

س£ال پس از واكسيناس£يون در گ£روه ب£زرگي از كودك£ان ايمن ش£ده 10 ت£ا5 ب£ا فاص£له •ب£اليني تحت ه£اي عف£ونت در اين و ن£دارد وج£ود تش£خيص قاب£ل ب£ادي آن£تي س£طح )غيرآش£كار از نظ£ر ب£اليني(ك£ه از طري£ق آزم£ايش س£رولوژي شناس£ائي ش£ده ان£د نش£ان ي£ا حام£ل م£زمن ب£اليني و بيم£اري ب£ه داده ش£ده اس£ت ك£ه عف£ونت ه£اي غ£ير آش£كار

HBSAgمنجر نخواهد شد

•(Hall 1994) بدينس£ان فعال عقي£ده ب£ر اين اس£ت ك£ه واكس£ن ي£ادآور هپ£اتيت B ض£رورتي ندارد .

در مادران باردار و شيرده منع مصرف ندارد.Bتزريق واكسن هپاتيت •

Bاولويت واكسيناسيون هپاتيت•

يا تزريق واكسن وابمنيوگلوبدلين+HBSAgنوزادان متولد شده از مادران •

با تزريق واكسن-HBSAgاگر نوزادان متولد شده از مادران •

با تماس هاي حساس و مداوم خانوادگي با تزريق واكسن•

تكميل و پوشش واكسيناسيون كودكان و نوجوانان •

جمعيت و گروههاي در معرض خطر باين عفونت•

زندانيان كه مدت طوالني در بازداشتگاههاي مخصوص نوجوانان و يا در •زندان هاي موقت و دائم بوده اند

كاركنان خدمات بهداشتي درماني و خدمات اجتماعي كه با خون و •ترشحات آلوده در تماس اند

كاركنان و بيماران موسسات توانبخشي •

بخش بيماران دياليزي و بيماراني كه مشكالت خونريزي داشته اند و •فراورده خوني دريافت مي كنند

ماه در 6مسافرين بين المللي كه برنامه سازي و توقف بيش از • درصد است2كشورهائي دارند كه ميزان عفونت مزمن به هپاتيت بيش از

افراديكه فعاليت طبيعي جنسي زيادي دارند•

مطالب£ات انج£ام ش£ده در كش£ورهاي آن£دكيك نش£ان مي ده£د ب£ا انج£ام • دربرنام£ه ج£اري اينس£ازي كودك£ان زي£ر يكس£ال Bواكسيناس£يون هپ£اتيت

كاسته مي گردد.B(HBV)از ميزان بروز موارد هپاتيت

هپ£اتيت • واكس£ن و Bتزري£ق بزرگس£االن ن£زد در رلئوئي£د عض£له در ران عض£له ج£انبي بخش£قواي در خ£وران ش£ير در و اس£ت كودك£ان دلي£ل ب£ه )گلوتئ£وس( باس£ن در عض£له تزري£ق از و گ£ردد تزري£ق مي

¿ خودداري نمايند . كاهش سطح ايمني و تزريق درنسوج چربي اكيدا

واكس£ن وامينوگلوب£ولين اختصاص£ي باي£د در دو نقط£ه متف£اوت تزري£ق •شود.

به£تر از هم£ه زن£ان ب£اردار قب£ل از زايم£ان )در اواي£ل ح£املگي( آزم£ون •HBSAgانجام شود

ب£ا ديگ£ر واكس£ن ه£ا ،الزم Bدر ص£ورت تزري£ق همزم£ان واكس£ن هپ£اتيت•است در دو حمل جداگانه تزريق انجام گيرد

:B نحوه ايمنسازي نوزادان در بدو تولد عليه عفونت هپاتيت

ساعت پس از تولد در دو نقطه 12 بالفاصله بعد از تولد نوزاد تا حداكثر +HBSAg- در مادران 1جداگانه مبادرت به ؛

ميلي ليتر درداخل عضله5/0بميزان HBIG تزريق ايمينيوگلوبولين اختصاصي الف: )بفاصله در بدو تولد( و تزريق هاي بعدي در B تزريق روز اول واكسن هپاتيت ب:

ماهگي بعد از نوبت اول به ترتيب انجام مي شود6و1

-HBSAg- در مادران 2 بالفاصله در بدو تولداولين روز، دومين روز واكسن حداقل بعد از يكماه پر از اولين

ماه بعد از دومين 2 ماه بهد از اولين روز و يا 4روز و سومين روز واكسن حداقل ماهگي تجويز شود.6روز تزريق شود، اين نوبت از واكسن نبايد قبل از

در آنان مشخص نمي باشد الزم است در اسرع HBSAg- مادرانيكه نتيجه آزمايشي 3 خود اقدام نمايند.در صورت اعالم نتيجه آزمايشگاه HBSAgوقتنيز به انجام آزمايش

در اولين فرصت )نه بيشتر از يك هفته پر از تولد نوزادان(نسبت +HBSAgمبني بر به: ميلي ليتر در داخل عضله 5/0 بميزان HBIG تزريق ايمينوگلوبولني اختصاصي الف:

نوزادان اقدام نمايند بالفاصله پر از تولد در محل جداگانه و تزريق هاي B تزريق روز اول واكسن هپاتيت ب:

ماهگي بعد از نوبت اول به ترتيب انجام مي گردد.6و1بعدي در

مجموعه اي از؛ کارکنان، سيستم حمل و نقل ، انبار و تجهيزات الزم براي نگهداري واکسن در شرايط مناسب از زمان ساخت تا هنگام تجويز آن به کودکان يا بزرگساالن، مي باشد.

حساسيت واکسن ها به حرارت:

اگرچه تمامي واکسن ها نسبت به حرارت حساسند اما برخي از آن ها نسبت به حرارت بيشتر •حساس مي باشند و اين حساسيت بشرح زير است.

OPVواکسن فلج اطفال نوع خوراکي •

سرخک )نوع خشک- ليوفيليزه(•

اوريون)نوع خشک- ليفيليزه(•

Bهپاتيت •

DPTواکسن جذبي ثالث •

واکسن جذبي توام بزرگساالن و خردسال•

واکسن ب،ث،ژ)ليوفيليزه خشک(•

(TTواکسن کزاز)•

حساسيت واکسن ها به انجماد :– است( پس از قرار گرفتن کمتر B، ˚0.5c پس از انجماد )نقطه انجماد واکسن هپاتيت Bواکسن هپاتيت •

درجه زير صفر و يا کمتر از آن بفوريت منجمد مي شود و بسرعت فاسد و خراب مي گردد.5/0از

-( c10- ˚c5 درجه زير صفر )˚5( حدود TT( و کزاز )Td, TD( توام )DPTنقطه انجماد واکسن هاي ثالث)•.است

واکسن هاي مورد اشاره در زير به هيچ وجه نبايد منجمد شوند :•ديفتري، کزاز و يا سياه سرفه•(Hiberix در نوع PRP-T)به استثناي Bهموفيلوس آنفلوآنزا تايپ •Bهپاتيت •Aهپاتيت •آنفلوآنزا•پنوموکوکال)پنوموکوک(•تمام واکسن هاي ترکيبي از انواع مورد اشاره در باال•تمام واکسن هاي بازسازي شده با حالل•حالل واکسن ها•هاري•تيفوئيد)حصبه(•مننگوکوکال)مننگوکوک(•

درجه 8 تا 2مناسبترين درجه حرارت براي نگهداري واکسن در يخچال .باالي صفر است.

واکسن سرخک پس از بازسازی با حالل و آماده شدن بشدت در برابر گرما حساس می باشد.

نگهداري واکسن در زمان و درجه حرارت مناسب

- c20واکسن هاي منجمد خشک را بمدت طوالني در˚•نگهداري کنيد.

- مخاطره انگيز c20نگهداري اين نوع واکسن ها ˚•نمي باشد ، اما ضرورت هم ندارد.

بعنوان مثال مي توان اين نوع واکسن ها را در درجه باالي صفر در يخچال و يا در 8 تا 2شرايط

هنگام حمل و نقل نگهداري کرد.حالل واکسن ها هرگز نبايد منجمد شود. •حالل هاي بسته بندي شده با واکسن توسط کارخانه •

+ تا c 2 بايد در درجه حرارت˚)بصورت توام(سازنده ˚c8 .نگهداري شوند +

حداکثر زمان توصيه شده براي نگهداري واکسن در • ماه مي باشد.6سطح کشوري

Vaccine Vial Monitor( VVM)نشانگر دماي واکسن

� در روي و ي£ال واکس£ن ه£اي پولي£و از نش£انگر حس£اس ب£ه دم£ا ب£ه • اخ£يراتر£تي£ب£ي اس£تف£اده ش£ده اس£ت £ک£ه ب£ا£ شن£اس£ا£ئي واک£س£ن ه£اي آ£س£يب دي£ده اث£ر£ دم£ا،£ ميت£وان £آنه£ا£ را بس£رعت م£ور£د نشاس£ا£ئي ق£ر£ار داده و از د£ر واکس£ن ه£اي£ س£الم تم£يز داد و ا£ز ز£نج£ير£ س£رما £خ£ارج نم£ود. اين نش£انگر بهم£راه £برچس£ت£ مشخص£ا£ت واکس£ن ب£ر£ روي دي£ا£ل واکس£ن £پولي£و توس£ط کارخ£ان£ه س£از£نده£ نص£ب ش£ده£ و از ي£ک داي£ر£ه ب£ا £رن£گ خاکس£تري ث£ابت ک£ه در وس£ط£ اي£ن داي£ره £م£رب£عي ق£رار د£ارد و£ در £ش£راي£ط مطل£و£ب در دم£اي

˚c2م£ناس£ب £˚ ت£ا£ +c8 اين اس£ت£ ک£ه ممکن ---£- اس£ت + س£في£درنگ£ مرب£ع)وس£ط دا£ي£ره( در£ هنگ£ام ح£م£ل و نق£ل£ و نگه£دار£ي ي£ا در ش£رايط

نامناس£ب زنجير س£رما تغيير£ رنگ£ بدهد£.

تا هنگاميک£ه رن£گ مرب£ع روش£ن ت£ر از رن£گ زمين£ه در داي£ره باش£د، واکس£ن • ح£تي اگ£ر ب£دفعا£ت واک£س£ن £م£ورد اس£تفاده ق£رار قاب£ل اس£تفا£ده مي£ باش£د،

ن£ور ت£ابش و £ع£دم اس£تر£يل ش£رايط£ رع£ا£يت )ب£ش£رط ب£اش£د گرفت£ه مستقيم خورشيد(.

در ص£ورتيکه رن£گ مرب£ع ب£ا رن£گ زمين£ه داي£ره اي ش£کل يکس£ان و ي£ا ت£يره •ت£ر £ت£ا £س£ياه £رن£گ£ ش£و£د، اين£ وا£کس£ن قاب£ل اس£ت£فاده £نمي £باش£د و باي£د از

� £ممنوع مي باشد. زنجير س£رما حذف£ گردد و £استف£اده ا£ز آن£ اکيدا

VVMثبت زمان براي استفاده از واکسن پوليو مجهز به

برای رسیدن به نقطه ای از زمان که دار را دور ریختVVMباید واکسن

درجه حرارت ثابت در طی شبانه روز

در درجه حرارت اطاق : روز8˚c25+

در درجه حرارت اطاق : روز20˚c20+

+c4در داخل يخچال: ˚روز 4+180

+c20در داخل فريزر: ˚ سال2بيش از

Shake Testآزمون تکان دادن و يال يا

بهيچ • آنه£ا، ب£ه س£رما و حالل ه£اي واکس£ن ه£اي حس£اس ي£ال ه£اي £واک£س£ن وج£ه £نباي£د يخ ز£ده ش£وند. £در م£وارد£ و

ثالث) خردس£ال)DPTه£اي؛ ت£وام£ ،)DT ت£وام £بزرگس£ال ،)£(Td(ک£زاز ،)TT هپ£اتيت ،)B ت£ايپ آنفل£و£آنزا ، £هموفيل£و£س

B(Hib) ل ه£اي£ اگ£ر £مطمئ£ن£ي ه£س£تيد£ ک£ه ب£ه د£م£اي زي£ر و حال£ص£ف£ر ر£س£يد£ه £ان£د£ و £ي£ا يخ£ زد£ه ان£د)از£ طري£ق رو£يت£ درج£ه

مينيمم دماسنج( آنها را دور بريزيد.

در ص£ورتيکه ي£ک نمون£ه از واکس£ن س£الم و مش£ابه ب£ا نمون£ه •واکس£ن م£ورد£ تر£دي£د را ا£نتخ£اب نما£ئي£د، ه£ر £دو و£اکس£ن را ت£ا محل£و£ل د£رون و£ي£ال ه£ا مخل£وط و£ تک£ان د£هي£د بش£دت£ يکن£واخت شود£. حال £دو وي£ال را از£ نزديک بررسي £نمائيد.

زمان بررسيواکسن سالمواکسن يخ زده

محلول غيريکنواخت دانه دانه و داراي ذرات معلق در مايع

است

محلول يکنواخت و ابري شکل بالفاصله پس از تکان دادناست

� کامل شده ته نشيني تقريباقسمت اعظم محتواي ويال

شفاف مي باشد

ته نشيني کامل نيست و هنوز قسمت اعظم واکسن کدر مي باشد، قسمت باالي

محلول کمي شفاف مي باشد

دقيقه30پس از

رسوب کامل شده ارتفاع رسوبات کمتر و متراکم تر

مي باشد و در اثر حرکت ويال رسوب ايجاد شده به بخش

شدن تمايل ندارد.

رسوب واکسن کامل شده با اندک حرکت اما با ماليمت

رسوبات در مايع پخش مي شود

پس از يک ساعت

( رد مي Shake Testواکسن هائيکه از طريق آزمون تکان دادن ويال)گردد نبايد مصرف شوند، اگرچه اين آزمون دقيق نمي باشد.

Hib و Bکارآيي آزمون تکان دادن ويال براي واکسن هاي هپاتيت قطعي نمي باشد.

زريق ايمن در برنامه ايمنسازي• ميلي£ارد 12 درص£د از WHO، 50براس£اس گ£زارش س£ازمان بهداش£ت جه£اني •

تزريقي که در سال انجام مي شود، غير ايمن مي باشد.

ايمن • غ£ير تزريق£ات بوس£يله انتق£ال قاب£ل ه£اي خطرن£اک بيم£اري شايعترين مي باشند.Hiv و C، هپاتيت Bعبارتند از؛ هپاتيت

هپ£اتيت • وي£روس انتق£ال م£وجب غ£يرايمن تزريق£ات ب£ه Bهم£ه س£اله 16-8 ب£ه Hiv ميلي£ون نف£ر و عف£ونت 3/2-4/4 ب£ه Cميلي£ون نف£ر، وي£روس هپ£اتيت

نفر مي شود.80000 تا 160000

تزري£ق ه£اي غ£يرايمن هم چ£نين مي توان£د ب£رخي از انگ£ل ه£اي خ£وني )ماالري£ا(، •قارچ ها، باکتري ها و ديگر عوامل عفونت زا نيز منتقل نمايد.

تزري£ق غ£يرايمن مي توان£د کش£نده باش£د زي£را ب£ه کم£ک ان£واع تزريق£ات مي ت£وان •عامل بيماريزا را از مايعات بدن و يا از محيط خارج به داخل بدن انتقال داد

و • س£رنگ ي£ک از فق£ط ن£وبت، ه£ر در ايمنس£ازي بمنظ£ور و تزريق£ات در سرسوزن استفاده کنيد.

- مثالهایي ويژه از تزريقات غير ايمن

استفاده مجدد از سرنگ يا سرسوزن هاي استفاده شده •

نگهداري واکسن خشک منجمد پس از بازسازي با حالل بيش از • ساعت6

پر نمودن سرنگ به ميزان چند دوز و براي تزريق چند نفر•

فشار دادن محل تزريق واکسن با انگشت•

تزريق واکسن نوزاد در ناحيه باسن•

مخلوط کردن دو ويال واکسن و تجويز آن•

- مثالهایي ويژه از تزريقات غير ايمن

)امکان اشتباه تشخيص ويال نگهداري دارو و واکسن در يک يخچال •واکسن يا ويال دارو(

لمس سوزن با انگشت•

پراکنده نمودن سرسوزن براي دفع آن•

پوشش گذاري مجدد سرسوزن پس از تزريق•

Safety Boxعدم استفاده از ايمن جعبه •

استريل کردن سرنگ هاي يکبار مصرف و استفاده مجدد از آن•

- مثالهایي ويژه از تزريقات غير ايمن

عدم توجه به تاريخ انقضاء واکسن•

Shake Testتوجه به يخ زدگي واکسن و عدم انجام آزمون تکان دادن •

قرار گرفتن واکسن در دماي غيرمجاز•

استفاده از ديگر حالل ها بجاي حالل اختصاصي در واکسن هاي خشک و •منجمد)ليوفيليزه(

در واکسن هاي پوليو و يا...VVMتوجه به •

قرار دادن سرسوزن در ويال واکسن بطور ثابت و ارتباط محيط آلوده خارج با •محلول واکسن

استفاده از ويال واکسن که در آن ذرات شناور غيراستاندارد وجود دارد.•

هفته بازمانده 4 هر ويال بيش از WHOبراساس توصيه سازمان بهداشت جهاني •باشد، غير قابل استفاده است)واکسن پوليو، ثالث، توام...(

مثالهایي ويژه از تزريقات غير ايمن-

+ تا c8استفاده از حالل اختصاصي نگهداري شده در خارج از يخچال )خارج از دماي ˚•˚c2)+

عدم مخلوط قابل حالل با محتويات واکسن هاي خشک•

استفاده از واکسن هاي آماده شده)بازسازي شده با حالل( در معرض نور خورشيد و نور •ماوراء بنفش

از سرنگ و سرسوزن هاي استفاده شده، بيش از حد satety Boxپر آن ايمن جعبه • .. حجم آن(4/3استاندارد)بيش از

عدم توجه به زنجيره سرما در شرايط نگهداري حمل و نقل واکسن•

رها کردن ايمن جعبه در محل آزاد )ايمن جعبه بايد در محل مناسب سوزانده و دفن گردد(•دست کاري زباله حاصله از تزريقات•

B و هپاتيتTT(، کزاز DT,Td(، توام)DPTتزريق سطحي واکسن هاي ثالث)•

عدم آموزش کارکنان در مورد انجام تزريقات مطمئني و عدم نظارت برکار آنان.•

پارگي لفاف سرنگ و سرسوزن•ساکشن قبل از تزريق در عضله دلتوئيد در ناحيه بازو و يا تزريق در عضله ران دلخواه مي باشد و اجباري نيست

- استفاده از تجهيزات براي تزريقات استريل1

براي هر تزريق از يک سرسوزن و سرنگ استريل و براي •بازسازي واکسن هاي خشک منجمد نيز از يک سرنگ و

(***سرسوزن استريل جداگانه استفاده شود.)بطور ايده آل و بمنظور کنترل کيفيت الزم است از سرنگ •

(***و سرسوزن هاي يک بار مصرف استفاده شود.)دروارسي و بازبيني از نحوه بسته بندي سرنگ و •

سرسوزن ها و بمنظور اطمينان از سالمت آن ها بايد سرنگ و سرسوزن هائيکه پوشش و يا لفاف آنها سوراخ و

با پاره شده است به دليل جذب رطوبت، آنها را (*حذف)دور بريزيد( کنيد.)

اگر سرسوزن و سرنگ استريل در دسترس نمي •باشد)اغلب در کشورهاي بسيار فقير(، الزم است از

تجهيزات مناسبي که براساس توصيه سازمان بهداشت ( بدين منظور طراحي شده اند، استفاده نمود. WHOجهاني)

که تغييرات درجه حرارت، TSTدر اينصورت بايد از نشانگر (***بخار آب و مدت زمان را نشان مي دهد، بهره برد.)

- پيشگيري از آلودگي هاي ناشي از تزريقات غيرايمن2

قبل از انجام تزريقات الزم است، محل نگهداري وسائل و •تجهيزات مورد نياز براي تزريق از خون و ترشحات بدن

� تميز و ضدعفوني شدند.) (***کامال

ترجيح دارد از ويال هاي تک دوزي استفاده شود تا ويال •(***هاي چند دوزي)

اگر از ويال چند دوزي استفاده مي کنيد، فقط از يک •سرسوزن استريل براي سوراخ کردن درب ويال استفاده

( بطور جدي از قرار دادن يک سرسوزن ثابت ***شود.)� خودداري نمائيد.) (***در ويال واکسن اکيدا

- پيشگيري از آلودگي هاي ناشي از تزريقات غيرايمن2

ترجيح دارد از آمپول هائي استفاده شود که براي بازگشائي آن نياز به تيغ •(***اره نيست.)

در صورت نياز به بازگشائي يک آمپول به کمک يک تيغ اره، مي بايست •(**انگشتان خود را)بکمک يک اليه گاز استريل( محافظت کنيد)

الزم است ويال هاي واکسن و حالل ها را از نظر ترک خوردگي، درز و يا •نشت وارسي نمائيم و براي جلوگيري از انتشارات آلودگي آنها را حذف)در

(*يک محل مناسب( کنيم.)

توجه به توصيه هاي اختصاصي کارنجات سازنده، در مورد نحوه نگهداري و •(*مصرف واکسن ها)

در صورت تماس سرسوزن با هر نوع سطح غير استريل بايد آن را حذف •(*)دور بريزيد( نمود.)

- اجتناب و پيشگيري از صدمات ناشي از تماس با سرسوزن3

از • بع££د ي££ا و حين در داوطلب اف££راد ناگه££اني ح££رکت به واکسيناس£يون توج£ه نمائي£د و س£عي نمائي£د از آن پيش£گيري کني£د.

(**)

مج£دد • ق£راردادن از ايمنس£ازي، برنام£ه در تزري£ق انج£ام از بع£د � خ£ودداري نمائي£د. اگ£ر روکش روي سرس£وزن ب£ا دس£ت ديگ£ر، اکي£داالزم اس£ت سر£س£وزنت£ بط£ور م£ج£دد ر£وی س£وزن £ق£رار £داده ش£ود، د£ر ا£ينص£ور£ت ب£ا روش£ اس£تفاده£ ا£ز ي£ک£ دس£ت£، ب£ا£ ت£کن£ي£ک م£الق£ه اي

(***اين اقدام صورت پذيرد)

بالفاص£له س£رنگ و سرس£وزن ه£اي اس£تفاده ش£ده پس از تزري£ق را •از ناحي£ه ا£نته£اي £س£رنگ£ در دس£ت ب£گيري£د و£ از ن£وک £سرس£وزن£ از ت£ا مح£ل س£ورا£خ تعبي£ه ش£ده £در ايمن جعب£ه ه£اي £غيرقاب£ل ن£ش£ت

مج£از) ت£ا 4/3س£ط£ح کام£ل،£ 3/2 پرش£دن£ از£ قب£ل آن( £و حجم (**برقرار دهيد.)

- اقدام الزم براي عدم استفاده مجدد از سرسوزن و سرنگ هاي 4مصرفي

حجم آن( از محل تعيين شده، 3/2 تا 4/3پس از پر شدن ايمن جعبه)•درب آنرا مسدود نماتئيد و هرگز بطور مجدد از آن استفاده ننمائيد و

(**سپس به يک نقطه مطمئن براي انهدام انتقال دهيد.)

نابودسازي و انهدام سريع ضايعات ايمنسازي در يک شرايط کارآمد، با •صرفه، ايمن و بدون آلودگي زيست محيطي بمنظور حفاظت جامعه و

جلوگيري از حوادث ناخواسته، همواره مورد نظر است.

قويا� توصيه مي شود و براي تحقيقات تجربي و مطالعات ( ***)اپيدميولوژيک به شدت مورد حمايت قرار مي گيرد.

قويا� توصيه مي شود زيرا بر پايه و مبناي تئوريک قوي و دالئل و ( **)شواهد توصيفي متکي مي باشد.

توصيه آن براساس اجماع نظر کارشناسان و منطق بر منطق تئوريک ( *)استوار است.

- ديگر توصيه هاي علمي5فن آوري جدي£د مهندس£ي س£اخت س£رنگ و سرس£وزن: در ه£ر زم£ان ممکن •

Needelstickاس£ت ب£را£ي پ£يش£گيري £از آس£يب ه£ا£ي نا£ش£ي از £تم£اس ب£ا£ سرس£وزن)Injury اب£زار جدي£د و م£وثري ط£ر£احي ش£ون£د ت£ا £ق£ادر ب£اش£د اف£راد د£ر م£ع£رض ،)

بط£ور يکب£ا£ر م£ص£رف £ک£ه ه£اي£ ر£ا حف£ا£ظت £نم£اي£د£. س£رن£گ ب£ا £ب£يم£ار£ان خ£ط£ر£ و بف£راواني Auto-Disable( £A-D)ا£ت£ومات£ي£ک پ£س £از ت£زري£ق£ غيرفع£ال م£ي £ش£وند

ب£ا ه£د£ف£ جلوگ£يري £ا£ز اس£تفا£ده مج£دد£ از آ£ن در ق£اب£ل دس£ترس م£ي باش£د و ب£ر£نام£ه و£س£ي£ع ايمنس£ازي م£ورد£ ا£س£تفا£ده ق£رار £مي £گ£ي£رد£ و ه£م£وار£ه ت£وص£يه مي

شود.

در اختي£ار گذاش£تن مس£تمر م£واد ض£دعفوني کنن£ده و ي£ا ش£وينده ه£اي معم£ول •بر£نام££ه مس££ئ£ول کارک£ن££ان دس££ت منظم و£ م££د£اوم دس£تش££ويي ب££را£ي ت£م£اس اج£ت£ن£اب £از ه£رگ£ون£ه و تز£ري£ق£ات بم£ن£ظ£ور حف£ظ£ £ايم£ني£ واکس£ي£ناس£ي£ون سرس£وز£ن ب£ا£ پوس£ت £ب£دن و£ ديگ£ر£ س£ط£وح آل£وده£ هم£واره ب£اي£د در£ دس£ترس ق£رار

گيرند.

دستکش براي تزريقات در ايمنسازي، دستکش مورد نياز نمي باشد.•

ي£ا م£واد گن£دزدا در • ب£ه م£واد ض£دعفوني کنن£ده و اس£تفاده از س£واب آغش£ته ب£ا£الي £وي£ال £ي£ا آ£مپ£ول £ض£رور£ت ن£دار£د£. در ص£ورت£ ني£ا£ز £از س£و£اب£ يک£ب£ار £م£ص£رف اس£تفاده£ کني£د، هر£گ£ز از £تيک£ه ه£اي£ پن£ب£ه نم £دار و چن£د ب£ار£ مص£رف اس£تفاده

نکنيد.

ارزشيابي پوشش واکسيناسيوناگ£ر ارزش£يابي از پوش£ش واکسيناس£يون بص£ورت دوره اي •

از£ زم£ان£ £)ح£داق£ل س£الي£ £يکب£ار(£ £توس£ط م£دير£ان بر£نام£ه £انج£ام ع£ا£ت قا£ب£ل اعتم£ا£دي رد£ £اختي£ار£ آن£ا£ن ق£را£ر £خو£اه£د ش£ود£ ا£طال£

گرفت.

چنانچ£ه اين بررس£ي ه£ا انج£ام نگ£ردد، ب£ه ناچ£ار باي£د از آم£ار •ج£ا£ري م£راک£ز بهد£اش£ت ک£ه £ممک£ن اس£ت ناد£رس£ت و ي£ا ح£تي

گمراه کننده مي باشند اکتفا نمود.

ممکن اس£ت آم£ار کودک£ان واکس£ينه ش£ده زي£ر يکس£ال در ي£ک •ع£ات £مرا£ک£ز ب£هدا£ش£ت، 80م£نطق£ه ج£غرا£في£ائي£ بر£اس£اس £اطال£

پوش£ش ارزش£يا£بي در حالي£ک£ه د£ر ش£ود£، درص£د £گ£زارش درص£د از ا£ين کودک£ا£ن واکس£ينه 50ايمن£س£ازي ممک£ن اس£ت

شده باشند.

خطاي احتمالي در گزارش دهي جاري:

بهنگ£ام م£واد واکس£ينه ش£ده برحس£ب گ£روه • عدم ثبت سني در عمليات روزانه واکسيناسيون.

واکسيناس£يون کودک£ان در گ£روه س£ني ب£االي يکس£ال و •ثبت آن در گروه سني زير يکسال.

در • کس£ر ش£هرها)مخ£رج در منطق£ه واقعي جمعيت محاسبه( به مراتب بيشتر از گزارش تخميني است.

عدم نظ£ارت ب£ر نح£وه گ£ردآوري داده ه£ا و نح£وه جم£ع •بندي آنها در بخش هاي محيطي.

اگ£ر بخواهي£د از نح£وه دقي£ق پوش£ش ايمنس£ازي اطالع حاص£ل نمائي£د بايس£تي •خان£ه ب£ه خان£ه، خانواره£ا را بازدي£د نمائي£د و م£دارک آن£ان را بدرس£تي بررس£ي

نمائيد.

اف£راد • ص£حيح و دقي£ق آم£ار و اطالع£ات ب£ه دسترس£ي ب£راي اس£اس براين واکس£ينه ش£ده، ي£ک بررس£ي ص£حرائي م£ورد ني£از اس£ت. اين بررس£ي را ميت£وان برپاي£ه ي£ک سيس£تم منظم آم£اري انج£ام داد بنح£وي ک£ه نمون£ه ک£وچکي از جامع£ه ک£ه مع£دل و نماي£انگر هم£ه جامع£ه اس£ت م£ورد مطالع£ه ق£رار گ£يرد و نت£ايج آن

نيز بايد قابل اعتماد باشد.در ارزش£يابي پوش£ش ايمنس£ازي باي£د از کارکن£اني به£ره گ£يري ش£ود کهخ£ود در •

عمليات اجرائي واکسيناسيون در آن منطقه دخالت نداشته باشند.

( است.Cluster Random Sampleروش نمونه گيري از طريق بررسي نمونه گيري تصادفي خوشه اي )

محاسبه مي گردد. N=Z2pqفرمول حجم نمونه از طريق d 2

•Z = )سطح اعتماد مطالعه مي باشد)حدود اطمينان 575/2=Z درصد در نظر گرفته شود 99اگر •Z=96/1 درصد فرض شود 95اگر • مي باشد.Z=67/1 درصد فرض شود 90اگر •

درصد تعيين مي 95توجه: در اکثر مطالعات حدود اطمينان •(Z=96/1گردد)

نشان مي دهند که dدر اين فرمول دقت برآورد يا خطاي قابل قبول را به •( در نظر گرفته شود.1/0 درصد )10( يا 05/0 درصد)5ممکن است

95( و حدود اطمينان d=100/10 درصد تعيين شود)10اگر دقت برآورد •(باشد اين بدان معني است که اگر نتايج اين بررسي پوشش Z=96/1درصد )

10 درصد را نشان بدهد با دقت برآورد بعالوه و يافتهاي ده درصد)80% درصد مي 90 تا 70±(نتيجه)درصد پوشش ايمنسازي( درجمعيت در فاصله

باشد.•p برابر است با نسبت يا بهترين حدس درباره مقدار نسبت مورد نظر در

� از سابقه ديگر مطالعات جامعه)نسبت پوشش واقعي در جامعه( کهمعموالقابل اطمينان استخراج مي شود بعنوان مثال اگر در مطالعه قبلي)با روش

درصد بوده 70آماري قابل اعتماد( پوشش ايمنسازي کودکان زير يکسال (P= 100/70= 7/0است)

در دست نباشد، برآورد محافظه Pدر صورتيکه هيچگونه اطالعي درباره •( مي باشد.P=100/50=5/0 درصد )50کارانه آن

•p )برابر است)نسبت افراد بدون دستيابي به پوشش ايمنسازي q=1-p و در q=1-7/0=3/0 برابر است با q بنابراين P=7/0مثال باال

توجه:بديهي است هر چقدر دقت برآورد )خطاي قابل قبول( کمتر •

باشد و نيز حدود اطمينان)سطح اعتماد( افزايش يابد، حجم نموه نيز افزايش مي يابد. بدينسان مديران بخش سالمت با توجه به درجه اهميت موضوع و هزينه هاي اجرائي و نيروي

انساني مورد نياز، تصميم گيرنده مي باشند.

توجه:چون حجم نمونه بر روش نمونه گيري تصادفي و خوشه اي •

انجام ميگردد و اين بدان معني است که افراد موردنظر در نمونه در بين خانوار يا روستا و يا گروه هاي چند خانواري)در

خوشه( جستجو مي شوند و در واقع نمونه گيري تصادفي ساده ( باشد)زيرا انتخاب افراد بصورت تک تک در جامعه بسيار دشوار استنمي

از اين نظر براي جبران خطاي سيستماتيک در بررسي هاي خوشه اي حجم نموه را حداقل سه برابر افزايش خواهيم داد.

مثال:•در شهرستان ميناب مدير شبکه بهداشت و درمان مايل •

90است پوشش ايمنسازي را با حدود اطمينان 10( و خطاي قابل قبول)دقت برآورد( Z=67/1درصد)

( با توجه به عدم اطالع وي از d=100/10=1/0درصد )پوشش واقعي واکسيناسيون در شرايط

( و با استفاده از فرمول حجم نمونه P=100/50=5/0فعلي)( پوشش Cluster Surveyرا از طريق بررسي خوشه اي)

ايمنسازي واقعي کودکان زير دو سال را محاسبه نمايد.

بهرحال با توجه به جمعيت جامعه، جمعيت هدف، هزينه، نيروي انساني، •زمان مورد نياز و داده ها و اطالعات آماري قابل دسترس مديران

همواره تصميم گيري خواهد کرد و سرانجام نتايج را براساس معيارهاي انتخابي تغيير خواهند نمود.

اگر حجم نمونه در کشور، استان، شهرستان و نقاط شهري در •شهرستان و يا در نقاط روستائي در شهرستان انتخاب گردد نتايج به

ترتيب قابل تصميم در کشور، شهرستان، نقاط شهري و نقاط روستائي در شهرستان مي باشد.

محاسبه تعداد خوشه ها درمطالعه نفر تا 5تعداد کودکان مورد مطالعه در هر خوشه بين حداقل •

نفر( مي باشد بنابراين باتقسيم تعداد 7 نفر)بطور متوسط 10حجم نمونه بر تعداد افراد مورد مطالعه در هر خوشه تعداد کل

خوشه ها محاسبه مي گردد.210 = 30حدود تعداد خوشه ها

7300 = 30حدود تعداد خوشه ها

10

در هر صورت افراد مورد مطالعه در هر خوشه نبايد بيشتر از • نفر باشد. بهره گيري از اين تعداد، هنگامي است که حجم 20

نمونه چندين برابر افزايش يافته است و دقت برآورد به کمتر درصد برسد.10از

840= 42حدود تعداد خوشه ها 20

1170 = 58حدود تعداد خوشه ها 20

ارزشيابي پوشش ايمن سازي در عمل- ليست کليه شهرها، شهرک ها، روستاها و واحدهائيکه برنامه 1

ايمنسازي در آنجا اجراء مي شود و نياز به ارزشيابي پوشش ايمنسازي است آماده نمائيد.

- جمعيت هر منطقه شهري)برحسب جمعيت تحت پوشش مراکز 2بهداشتي(، نقاط شهري، شهرک ها و روستاها را در مقابل نام

آن ليست نمائيد.

- جمعيت را بصورت تزايدي )تجمعي( محاسبه و در مقابل هر 3منطقه شهري، نقاط شهري، شهرک ها و روستا بنويسيد.

- فاصله نمونه گيري براساس فرمول زير حساب کنيد و پاسخ را 4با گرد کردن اعشار بصورت عدد صحيح بنويسيد.

� تعداد خوشه ها ثابت مي باشد و • خوشه 30در اين روش معموالاست.

ارزشيابي پوشش ايمن سازي در عمل

- يک عدد تصادفي )از جدول اعداد تصادفي يا اسکناس و يا رايانه( کوچکتر و 5يا مساوي فاصله نمونه گيري انتخاب کنيد. اگر فاصله نمونه گيري چهار

و فاصله نمونه گيري خواهد بود.0001رقمي است، عدد تصادفي در فاصله - عدد تصادفي در فاصله ارقام فاصله نمونه گيري بعنوان خوشه اول از جدول 6

اعداد تصادفي يا اسکناس وي ا رايانه انتخاب مي گردد. خوشه اول= عدد تصادفي انتخابي

- براي انتخاب خوشه دوم با استفاده از روش زير انجام مي گردد.7خوشه دوم= فاصله نمونه گيري+ عدد تصادفي)خوشه اول(

- براي انتخاب خوشه هاي سوم و چهارم و پنجم ... خوشه سي ام نيز بدين 8ترتيب عمل مي شود.

خوشه سوم= فاصله نمونه گيري+ خوشه دومخوشه چهارم= فاصله نمونه گيري+ خوشه سومخوشه پنجم= فاصله نمونه گيري+ خوشه چهارم

خوشه سي ام = فاصله نمونه گيري+ خوشه بيست و نهم- با استفاده از اعداد خوشه اول تا خوشه سي ام در مقابل اعداد تجمعي که 9

جمعيت آن مساوي يا بيشتر از اعداد خوشه مي باشد در جدول اطالعات جمعيت قرار مي دهيم.

ارزشيابي پوشش ايمن سازي در عمل

- برای تعيين نقطه شروع پرسشگري در خوشه با استفاده از روش زير 10عمل مي نمائيم

نقطه شروع براي پرسشگري در آن خوشه= عدد تجمعي ستون ماقبل هر خوشه – شماره عدد هر خوشه

نقطه شروع شماره خانواري است که بايد پرسشگري از آن •نقطه شروع شود با مراجعه به دفاتر خانه هاي بهداشت و يا مراکز اين محل مشخص مي گردد و از اين نقطه پرسشگري

آغاز مي شود، خانه دوم از نزديکترين خانه به نقطه شروع انتخاب مي گردد و خانه سوم نيز از نزديکترين محل به خانه

دوم و بهمين ترتيب ادامه مي دهيم تا سرانجام اطالعات مربوط به کودکان موردنظر در هر خوشه ثبت شود.

در صورتيکه نقطه شروع به پايان منطقه يا روستا منتهي •شود، اطالعات الزم برحسب تعداد کودکان مورد نظر در هر خوشه تکميل نشده باشد به منطقه و يا روستاي مجاور)از نزديکترين راه معمول( خواهيم دفت پس از ورود به محل

جديد و انتخاب يک منزل درنزديکترين محل ورود بمنطقه و يا روستا کار بشرح روش فوق ادامه مي يابد تا سرانجام تعداد

کودکان مورد نظر در هر خوشه تکميل گردد.

ارزشيابي پوشش ايمن سازي در عمل

گ£روه س£ني 11 ايمنس£ازي پوش£ش ارزش£يابي ب£راي � 18- معم£والت£اريخ دقي£ق مص£احبه انتخ£اب از انتخ£اب مي ش£وند، پس ماه£ه

م£اه را از 18ب£راي تع£يين کم£ترين تاري£ه تول£د قاب£ل قب£ول، ع£دد ت£اريخ مص£احبه کم کني£د و ب£راي بيش£ترين ت£اريخ تول£د قاب£ل قب£ول

ماه را از تاريخ مصاحبه تفريق نمائيد.12بايد عدد

مي 15/7/82مث£ال: ف£رض نمائي£د ت£اريخ مص£احبه ي£ا پرسش£گري • � م£اه ب£ه عقب برگردي£د ت£ا ديرت£رين 18باش£د، از اين ت£اريخ دقيق£ا

(15/2/81تاريخ تولد قابل قبول مشخص گردد)• � م£اه ب£ه عقب برگردي£د زودت£رين ت£اريخ 12از ت£اريخ مص£احبه دقيق£ا

( 15/8/81تولد قابل قبول مشخص گردد)

بن�ابراين دامن�ه س�ني ب�راي پرسش�گر ي عبارتس�ت از متولي�دين •15/8/81 تا متولدين 15/2/81

ارزشيابي پوشش ايمن سازي در عمل

- در مناطق و نواحي كه تراكم جمعيت كم مي باشد ممكن است دامنه سني 12 ماهه( در نظر گرفته شود.24 تا 12وسيعتر يا يكساله)

- شرط واكسيناسيون كامل يعني رعايت فواصل استاندارد )فاصله نوبت واكسن 13ها( برابر دستورالعمل هاي كشوري در هر واكسن و انجام سه نوبت واكسن ثالث،

Bسه نوبت واكسن پوليو، يك بار سرخك، يكبار ب،ث، ژ و سه بار واكسن هپاتيت در كودكان زير يكسال.

- در زم£ان پرسش£گري براب£ر ب£رگ خالص£ه اطالع£ات خ£انوار از خانواره£اي بازدي£د ش£ده 14 � دقیق£ا ك£ارت £ايمنس£ازي £را روي ك£و£دك £از ب£ه م£رب£وط اط£الع£ات خو£ش£ه ه£ر د£ر ن£دا£رد بر£ح£س£ب ثبت ت£اريخ£ وا£ك£س£ن( £نما£ئ£ي£د اگ£ر ك£ارت £ا£يم£نس£ازي تك£مي£ل£)ب£ر حس£ب دف£ات£ر در مرا£ك£ز و ي£ا خان£ه ه£اي£ بهدا£ش£ت £و تيم ه£ا£ي س£ياري، £بهرح£ال حافظ£ه م£ادر

مالك نمي باشد.

- نت£ايج ب£رگ خالص£ه اطالع£ات خ£انوار را در ف£رم خالص£ه خوش£ه وارد كني£د. در زي£ر 15 0س£ت£ون £ه£ر وا£كس£ن من£ظ£ور ا£ز عالمت + تع£داد £م£وارد£ واكس£ينه £ش£ده ا£س£ت و £عالمت

)صفر( بمنظور عدم واكسينه شدن كودكان است.

محاسبه درصد پوشش ايمنسازي براي هر واكسن با توجه به ستون هاي زير جمع و - 16جمع كل به ترتيب زير عمل كنيد.

* زیر 100درصد پوشش واكسيناسيون براي هر واكسن = ) از فرم برگ خالصه خانوار (جمع +

0جمع کل + و

براي محاسبه درصد پوشش كامل كودكان واكسينه شده به ترتيب زير اقدام نمائيد.- 17) از فرم برگ خالصه خانوار (

تعداد کل کودکان * 100= درصد پوشش كامل ايمنسازي واکسینه شده

تعداد کودکان مورد ) بر حسب حجم نمونه (مطالعه

(، 55برگ نهائي ارزشيابي پوشش ايمنسازي در فرم ذيل تكميل مي شود)ص - 18 هدف از درصد پوشش واكسيناسيون، اهداف ملي يا منطقه اي است 2منظور از ستون

.... درصد باشد.85، 90، 95كه از قبل تعيين شده است و ممكن است به ترتيب

پايش وضعيت پوشش ايمنسازي

براي اطمينان از نحوه پيشرفت برنامه •ايمنسازي، بايد اطالعات ايمنسازي را بطور

منظو )ماهيانه( كنترل نمود. بعبارت ديگر، بايد � پايش نمود. پوشش ايمنسازي را منطقا

پايش سطح پوشش ايمنسازي همراه با نقطه •نظرات كاركنان، نشان خواهد داد كه آيا اجراي

برنامه واكسيناسيون از كيفيت مطلوب برخوردار است يا نه، پايش پوشش همواره، تعيين خواهد كرد كه، برنامه هاي پيش بيني

شده، موفقيت آميز بوده است يا خير.

اهداف پايشرقم واقعي ايمنسازي را محاسبه مي نمايد و ميزان پيشرفت به سوي هدف تعيين شده در آغاز سال را برآورد •

مي نمايد.نقاط قوت برنامه را تعيين مي كند.•مشكالت برنامه ايمنسازي تعيين و برطرف مي سازد.•

اقداماتي كه كاركنان بخش سالمت در هنگام واكسيناسيون بايد روزانه انجام دهند:

ثبت همزمان چوب خط در فرم ايمنسازي همراه با تجويز واكسن•ثبت اطالعات مربوط به تجويز واكسن در كارت ايمنسازي•ثبت اطالعات مربوط به تجويز واكسن در پرونده خانوار)يا دفتر ايمنسازي(•يك نسخه ديگر از كارت ايمنسازي براي پيگيري نوبت بعدي واكسيناسيون بايد در جعبه بايگاني •

قرار داده شود.

وظايف سرپرستان و كاردانها مراكز در بررسي از واحدهاي تحت پوشش در مورد برنامه ايمنسازي

بررسي گزارش روزانه)بصورت چوب خط( و خالصه بندي آن بصورت ماهيانه•ترسيم نمودار پايش ايمنسازي•

توجه :براي اطالع از مواردي كه براي نوبت بعدي ايمنسازي مراجعه نكرده بايد از كارت داخل جعبه •

بايگاني استفاده شود.جعبه بايگاني براي پيگيري كودكان و زناني است كه براي نوبت هاي بعدي •

مراجعه ننموده اند.تامين تعداد كافي از كارت هاي ايمنسازي در بين كاركنان براي ثبت اطالعات ايمنسازي •

براي والدين و بايگاني در جعبه پيگيري، بسيار اهميت دارد.

نمودار پايش ايمنسازيايمنس£ازي تع£داد واكس£ن پ£ايش ب£راي جلوگ£يري از رس£م نم£ودار -ه£اي موج£ود، پيش£نهاد مي ش£ود اين نم£ودار فق£ط ب£راي واكس£ن

رس£م ش£ود)ارق£ام 1 و س£رخك B 3، هپ£اتيت 3، ثالث 1ب،ث،ژ ب£ا ثالث 3پولي£و � از 3 معم£وال اگ£ر ه£دف دقيقي مش£ابه اس£ت(

و ي£ادآور زن£ان 2م£يزان پوش£ش ب£راي ك£زاز ي£ا ت£وام بزرگس£االن باردار در دست داريد، نمودار رسم پايش آنرا آماده كنيد.

نم£ودار پ£ايش، ح£داكثر ب£راي دو واكس£ن در نظ£ر گرفت£ه ش£ده •اس£ت ك£ه بايس£تي در قس£مت پ£ائين و در ط£رف چپ ج£دول

ژ مث£ال ب،ث، قي£د ش£ود)بعن£وان آنه£ا ثالث 1ن£ام و (به£تر 3 اس£ت نم£ودار رش£د ب£راي من£اطق روس£تائي و ش£هري جداگان£ه

تهيه گردد.

نمودار پايش ايمنسازي

خان£ه 12در قس£مت جمعيت ه£دف ماهيان£ه نم£ودار پ£ايش ايمنس£ازي در س£مت چپ ب£ه •تقس£يم ش£ده اس£ت ك£ه بايس£تي ب£ه ت£رتيب از پ£ائين ب£ه ب£اال ص£فر، جمعيت م£ورد انتظ£ار در ه£ر

، ... 150، 100 £ك£ودك ب£ا£ زن ب£اردار(£ و س£پس بص£و£رت تج£معي در ماهه£اي بع£د£ي )50م£اه)£ ك£ه£ هم£ان تع£داد 600( ت£ا س£رانجام£ در£ ب£االترين ن£قط£ه ج£دول در£ س£م£ت چپ ب£ه £ع£دد 600

ك£و£دك م£و£رد ان£تظ£ار £)تع£داد ز£ن£ان ب£ا£ردار م£ورد £انتظ£ار(£ در پاي£ا£ن س£ال اس£ت £دس£ت £ي£ابيم£، مش£اهده مي گ£رد£د در مقاب£ل اع£داد 15هم£انط£ور ك£ه در£ ف£رم پي£وس£ت ش£ك£ل ش£ماره£...£ ص

ت£رتيب 150، 300، 450، 600 ب£ه£ ايمنس£ازي پ£ايش£ نم£ودار ج£دول راس£ت در س£مت درص£د از قب£ل ب£راي نش£ان£ دادن س£ير £ح£ركت ا£يمنس£ازي د£ر 25 و £50، 75،£ 100اه£داف£

زم £اس£ت خ£ط ه£د£ف )بعن£وان £مث£ا£ل درص£د(£ از نقط£ه 90م£نطق£ه ترس£ي£م ش£ده اس£ت. £ح£ال ال£ د£رص£د د£ر قس£مت£ ب£ا£الي س£مت را£س£ت 100ش£ر£وع س£ال )ن£قط£ه ص£فر( £ت£ا £نزدي£ك£ ه£دف

( £رس£م £گ£ردد ك£ه در واق£ع ه£د£ف س£اليان£ه را مش£خ£ص مي 19بر£اب£ر £ش£كل ش£م£اره...£. )ص نمايد.

در روي نم£ودار پ£ايش ايمنس£ازي در ج£ائي ك£ه ارق£ام جم£ع تزاي£دي در م£اه را نش£ان مي •دهد با تقطه مشخص نمائيد

اين نقط£ه را ب£ا خ£ط راس£ت ب£ه نقط£ه ماقب£ل خ£ود وص£ل نمائي£د)به£تر اس£ت ب£راي ه£ر •( از دو رنگ متمايز استفاده شود.(1، سرخك 3واكسن انتخابي )ثالث

بع£د از س£ه ت£ا چه£ار م£اه ش£ما ميتواني£د رون£د پيش£رفت خ£ود در پوش£ش ايمنس£ازي ب£ا •و كني£د اي£د، مقايس£ه نم£وده بي£ني پيش آغ£از س£ال تحت عن£وان ه£دف در ك£ه آنچ£ه

.بس£رعت در يابي£د ك£ه حاص£ل ك£ار ش£ما ب£االتر از ه£دف و ي£ا پ£ائين ت£ر از آن مي باشد

آيا در ارقام ماهيانه ثبت واكسيناسيون تغييري پديد آمده است؟–

دليل اينكه ارقام ايمنسازي افزايش و يا كاهش يافته است چيست؟–

به اين موارد توجه كنيد:وضعيت زنجير سرما و موجودي واكسن ها–ثبت بهنگام واكسيناسيون در واحدها–نحوه ثبت درست اطالعات در نمودار پايش ايمنسازي–عدم پيگيري با مراجعه به جعبه بايگاني–نقطه نظرات مردم و ديگر كاركنان–نقطه نظر كارمند ايمنسازي–گزارش سرپرستان و ديگر ناظرين–بررسي وضعيت هاي اضطراري در منطقه –)افت واكسيناسيون نوبت سوم عدم مراجعه جدي مردم براي نوبت بعدي –

نسبت به نوبت هاي قبلي(نحوه برخورد كاركنان با مردم و بررسي نحوه آموزش كاركنان–عدم حضور كاركنان بهر علت بايد مورد بررسي قرار گيرد–

در پايان باين سوال ها پاسخ دهيد.

كاركنان فاقد مهارت يا دانش الزم در كار هستند؟!–

در كاركنان انگيزه الزم وجود ندارد؟!–

با موانعي مواجهه مي باشيد كه مانع كار آنان است؟!–

نظارت الزم انجام نشده، كاري از آنان خواسته نشده –است؟!

در نهايت ؛ سعي كنيد در عمل باين سوال ها پاسخ دهيد.

فرمول هاي مورد استفاده در برنامه ايمنسازي- در بررسي هاي ويژه از جمله كارآزمائي ... بمنظور ارزيابي اثر بخشي 1

واكسن ها، مي توان از فرمول هاي زير استفاده نمود.

Attack Rate( AR- ميزان حمله بيماري)1-1•K* تعداد اشخاص بیمار شده =AR

تعداد افرادیکه در معرض بیماری قرار دارند

Vaccine Effectiveness( VE- اثر بخشي واكسن )1-2•100* AR در افراد واکسینه – در افراد غیر واکسینه =VE

ARدر افراد واکسینه

- افت واكسيناسيون نوبت سوم نسبت به نوبت هاي قبلي بويژه نوبت اول اگر 2 درصد باشد، در برنامه ريزي تجديدنظر بعمل آوريد و الزم است 5بيش از

علل افت مورد ارزيابي دقيق قرار گيرد.

= تعداد موارد واکسینه در نوبت سوم - تعداد موارد واکسینه در نوبت اول* 100درصد افت نوبت سوم به نوبت اول

تعداد موارد واکسینه در نوبت اول

با واكسن ب ، ث، ژ )فاصله زماني آخرين و اولين MMR- ميزان افت واكسن 3واكسن دريافتي(

MMRواكسن = درصد افت B.C.G - تعداد موارد واکسینه MMRتعداد موارد واکسینه نوبت اول* 100 با واكسن ب ، ث، ژ

B.C.G تعداد موارد واکسینه

- ضريب پرت واكسن )براي هر يك از واكسن ها بطور جداگانه محاسبه مي گردد( 4كاربرد اين فرمول براي درخواست و يا تقاضاي دريافت واكسن است.

ضریب پرت واکسن= دز واکسن های مورد استفاده در یک دوره خاصواکسیناسیون انجام شده در طی همان دوره

- ميزان كلي پرت واكسن، يك شاخص كيفي اوليه)با درجه كمتر اهميت( در برنامه 5 ، TT, Td, DPT, OPV درصد براي واكسن هاي؛ 10است، اگر ميزان پرت بيش از

باشد، مبين پرت بيش از حد افراط در ويال هاي باز Hib يا واكسن مايع Bهپاتيت شده و باز نشده است.

تعداد کودکان واکسینه شده - تعداد دز مورد استفاده = میزان کلی پرت واکسن* 100تعداد دز مورد استفاده

- نسبت پرت واکسن در ويال هاي باز نشده، نشانگر وجود مشكل در زنجير سرما، 6مديريت نگهداري و يا در حمل و نقل واكسن است.

تعداد دزهای باز شده ) ویال مصرفی ( - تعداد دزهای مورد استفاده = درصد * 100پرت واکسن در ویال های باز نشده

تعداد دز مورد استفاده

10نسبت پرت در ويال هاي باز شده. پرت واكسن در ويال هاي باز شده بيشتر از -7درصد نشانگر يك اقدام و نياز فوري براي خريد واكسن ها با اندازه كوچكتر،

و بهبود بخشيدن VVMتجديدنظر در خريد واكسن هاي چند دوزي، استفاده از تكنولوژي ساخت واكسن است.

= نسبت پرت در ویال تعداد کودکان واکسینه شده - تعداد دز های باز شده مصرفیهای باز شده

تعداد دز مورد استفاده

* تعداد دزهاي مورد استفاده عبارت از تعداد دزهاي مورد استفاده براي ايمنسازي و مجموع دوزهاي دور ريخته شده و يا بهر دليل)مثل انقضاي تاريخ مصرف، تغيير

، نقص زنجير سرما و يا باز كردن واكسن در آخر وقت ادراي( است.VVMرنگ

ساده ترين روش براي محاسبه تعداد واكسن مورد نياز در يك دوره زماني - 8خاص)بعنوان مثال هر سه ماه يكبار(، استفاده از فرمول از فرمول زير مي باشد.

Xتعداد واكسن مورد نياز براي يك دوره زماني خاص)سه ماه آينده( =

Aتعداد افراد واكسينه شده در دوره زماني مشابه در قبل)سه ماه گذشته( =

A %10 + B – A = X

Bتعداد كل واكسن هاي سالم باقي مانده در گذشته)در حال حاضر( =

A 10%ذخيره واكسن =

يكي از شاخص هاي كاربردي براي محاسبه درصد پرت واكسن - 9نسبت به تعداد موارد واكسينه شده در واحدهاي عملياتي بشرح

فرمول زير پيشنهاد مي گردد.)توصيه شده توسط مولف(

Aتعداد واكسن دريافتي =

Bتعداد موجودي از قبل =

Cتعداد موارد واكسينه شده =

Dتعداد دوز واكسن باقي مانده سالم =