Il-Partiċelli

X’inhuma?

Il-partiċelli huma dawk il-kelmiet li

bihom nuru r-rabta jew ir-relazzjoni

li jista’ jkun hemm bejn kliem,

frażijiet, jew sentenzi.

Il-partiċelli jistgħu jkunu

▪magħżulin jew weħidhom. Eż :- hawn ; meta ; bi ;

▪mehmużin jew bis-suffissi pronominali. Eż :- bih ; għadek ; ilhom ;

▪ magħqudin jew ma’ oħrajn. Eż :- għalhekk ; mingħajr

Il-partiċelli jitqassmu f’erba’ kategoriji:

▪Prepożizzjonijiet,

▪Avverbji,

▪Konġunzjonijiet,

▪Interjezzjonijiet.

L-istess partiċella tista’ tkun f’aktar minn f’taqsima waħda.

Eżempju:

▪Ġanni qagħad wara. (avverbju)

▪ Imxew wieħed wara l-ieħor. (prep.)

Il-prepożizzjonijiet

Il-prepożizzjoni hi kelma li turi r-rabta u r-relazzjoni bejn in-nom jew il-pronom li trieġi u l-kelma li taħkem.

Eżempju :

▪Qegħidt il-ħobż fuq il-mejda.

▪Morna għand iz-ziju.

Il-prepożizzjonijiet quddiem l-artiklu jingħaqdu dejjem.

ta’ + l- = tal-

ma’ + l- = mal-

sa + l- = sal-

minn + l- = mill-

lil + l- = lill-

għal + l- = għall-

bħal + l- = bħall-

L-avverbji

L-avverbju hu dik il-kelma li timmodifika verb, aġġettiv, avverbju ieħor, jew frażi jew sentenza.

Eż: Saq bil-mod. Kif saq?

L-avverbji huma:

hemm – hawn – dlonk – issa – iva – le –biss – wisq – imbagħad – ġewwa –bogħod – meta – fuq – hekk – bosta –quddiem – għada – madwar – qatt –tajjeb – jaqaw – biex – barra – illum –sewwa – anqas – mhux – lura – xħin.

Skont it-tifsira tiegħu, l-avverbju jitqassam:-

▪ f’taż-żmien

▪ f’tal-post

▪ f’tal-manjiera

▪ f’tal-kwantità

▪ f’tan-negozju

▪ f’tat-twettiq

▪ f’tal-mistoqsija

Taż-żmien

għada – pitgħada – filwaqt – qatt – dlonk – għad – issa – illum – meta – ilbieraħ –qabel – filgħodu – dalwaqt – imbagħad – għoddu ...

Tal-post

barra – hawn – taħt – ġewwa – wara – fejn – fuq – biswit – lura - quddiem – madwar –bogħod – mnejn – hinn – kull fejn – hemm ...

Tal-manjiera

sewwa – hekk – għajr – kif –qajla – bis-serqa – bil-mod –bil-herra – bil-kbir ...

Tal-kwantità

biss – anqas – bosta – wisq –aktar – ftit – biżżejjed –kemm – iżjed ...

Tan-negozju

mhux – qatt – le – xejn – ma ...

Tat-twettiq

hekk – tajjeb - iva ...

Tal-mistoqsija

għaliex – kif – sa fejn – jaqaw –għala – biex – għalfejn ...

▪L-avverbji hemm u hawnmingħajr verb magħhom ninqdew bihom bħala verbi.▪ Eżempju: Hemm siġra mwaqqgħa; Hawn bard wisq.

Il-konġunzjonijiet

Il-konġunzjoni hi dik il-kelma li tgħaqqadkliem jew sentenzi bejniethom.

Eż. It-tifel u sieħbu ħarbu.

Il-konġunzjonijiet huma:

iżda – jew – mela – u – jekk – inkella – ukoll – sabiex –meta – għax – issa – billi –imma – għaliex – għalhekk –kieku – għad illi – ħlief.

L-Interjezzjonijiet

L-Interjezzjoni hi dik il-kelma li biha nuru sentiment ta’ stagħġib, biża’, ferħ, xewqat eċċ.

Eż. Jaħasra, kemm hu muġugħ.

Xi interjezzjonijiet huma:

jalla – o – miskin – jaħasra –jommi – ejja – aħħ – ajma –prosit – x’waħdadin - uff