أ

دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقیقات

ھاي آبزیان رشتھ بھداشت و بیماري )Ph.D(ري تخصصی ترسالھ دك

عنوان

ھاي مولد سم ارزیابي اثرات مھاري گیاھان دارویي بومي بر رشد و تولید آفالتوكسین در آسپرژیلوس كمان آالي رنگین جداسازي شده از غذاي قزل

راھنما اساتید

دکتر مھدي رزاقي ابیانھ

جعفریدکتر بھیار جاللی

استاد مشاور

زاده دکتر عزیزالھ كمال

نگارنده

نژاد سھیل علي

١٣٨٩ -١٣٩٠سال تحصیلی

ب

فھرست مطالب

فصل اول:کلیات

١..................................................................................................................... چكیده

٢............................................................................................................. مقدمھ - ١-١

۶............................................................................................ پروری بزیآاھمیت - ٢-١

٧.......................................................................................... کمان آالی رنگین قزل - ٣-١

٩.................................................................. زیست شناسي و رده بندي آزاد ماھیان -١- ٣-١

١٣...................................................................................... ھا و سموم قارچی قارچ - ۴-١

١٨................................................................................................. آسپرژیلوس -١- ۴-١

١٨................................................................................... آسپرژیلوس فالووس -١-١- ۴-١

١٩............................................................................................... ھا آفالتوكسین -٢- ۴-١

٢١.................................................................................... بیوسنتز آفالتوكسین -١-٢- ۴-١

٢٢........................................ كمان آالي رنگین قزل ھا در ماھي شناسي آفالتوكسین سم -٢-٢- ۴-١

٢۴......................................................................... شناسی گیاھان مورد بررسی گیاه – ۵-١

٢٧..................................................................................... بندي مواد موثره طبقھ -١- ۵-١

٢٨............................................................................................. خانواده چتریان -٢- ۵-١

٢٨................................................................................................... رازیانھ -١-٢- ۵-١

٣٠.................................................................................................... باریجھ -٢-٢- ۵-١

٣٣................................................................................................ زیره سیاه -٣-٢- ۵-١

٣۵.................................................................... تیره كاسني یا گل ستاره ( مركبان) -٣- ۵-١

٣۶................................................................................................. رانبوماد -١-٣- ۵-١

٣٨................................................................................................... تیره نعناع -۴- ۵-١

٣٩...................................................................................................... نعناع -١-۴- ۵-١

۴٠............................................................................................ اي پونھ سنبلھ -٢-۴- ۵-١

۴٠........................................................................ بیولوژیكيھا و اثرات اسانس -٣-۴- ۵-١

۴١...................................................................................................... ھا اسانس – ۶-١

۴٢........................................................................................... تركیب شیمیایي -١- ۶-١

۴٣........................................................................................... ھا كاربرد اسانس -٢- ۶-١

ت

۴٣................................................................................. ھا عوارض جانبي اسانس -٣- ۶-١

۴۴..................................................................................... ھا بو و مزه در اسانس -۴- ۶-١

۴۴.................................................................... ھا اھداف پژوھش، سؤاالت و فرضیھ - ٧-١

۴۵................................................................................... فصل دوم: سابقھ و پیشینھ تحقیق

۴۶............................................. پروری آفالتوكسین در خوراک دام و اھمیت آن در آبزی - ١-٢

۵١................................................................ دركنترل آفالتوكسیننقش گیاھان دارویی - ٢-٢

۵٣..........................................................................................ھا فصل سوم: مواد و روش

آالي ه و پلت مصرفي جھت تغذیھ قزلھاي مولد آفالتوكسین در مواد سازند تعیین حضور قارچ - ١-٣ ۵۴............................................................................................................. كمان رنگین

۵۴............................................................ گسترش مستقیم از پرگنھ قارچ (تیزمانت) -١- ١-٣

۵۵.......................................................................................... كشت بر روي الم -٢- ١-٣

۵٧....................... زایي جھت تعیین توكسین YESھاي جداشده درمحیط كشت آسپرژیلوس -٣- ١-٣

۵٧.......................................................... سنجش میزان آفالتوكسین در فیلتراي كشت -۴- ١-٣

۵٧......................................................................... ھاي قارچ جداسازي میسلیوم -١-۴- ١-٣

۵٧....................................................................... گیري از فیلتراي كشت عصاره-٢-۴- ١-٣

۵٧.................................................................. گیري شده ھاي عصاره نھ تغلیظ نمو -٣-۴- ١-٣

HPLC ..................................................................۵٨آنالیز آفالتوكسین بھ روش -۴-۴- ١-٣

۵٨......................................................................... ھاي گیاھي و عصاره تھیھ اسانس - ٢-٣

GC/MS ..۶١آنالیز روش استفاده از با خاصیت مھاري داراي گیاھان تعیین تركیبات متشكلھ اسانس -١- ٢-٣

۶٢..................ھاي گیاھي بر رشد قارچ و تولید آفالتوكسین ھا و عصاره بررسي تاثیر اسانس -٣- ٣

۶٢............................................................................................... میكروبیواسي -١- ٣-٣

۶٢................................................................................. محاسبھ میزان رشد قارچ -٢- ٣-٣

۶٢................................................................................. كروماتوگرافي الیھ نازك -٣- ٣-٣

HPLC ..................................................................۶٣سنجش آفالتوكسین بھ روش -۴- ٣-٣

۶٣.............................................................................. آنالیز و تجزیھ و تحلیل آماري - ۴-٣

۶۴................................................................................................... فصل چھارم: نتایج

۶۵...آفالتوكسین ھاي مولد قارچ تاكید بر قارچ با کمان بھ رنگین آالی قزل غذاي مصرفي آلودگي نتعیی - ١-۴

۶۵.............................................................. کمان آالی رنگین فلور قارچي غذاي قزل -١- ١-۴

ث

ھاي گروه فالوي جداسازي شده از غذاي بررسي توانایي تولید آفالتوكسین توسط آسپرژیلوس -٢- ١-۴ ۶٧................................................................................................. کمان آالی رنگین قزل

٧١..................................... کمان آالی رنگین اي قزلدر غذ B1وقوع طبیعي آفالتوكسین -٣- ١-۴

آسپرژیلوسھاي تھیھ شده از گیاھان دارویي بر رشد قارچ ھا و عصاره بررسي تاثیر اسانس - ٢-۴ ٧١................................................................................... و تولید آفالتوكسین پارازیتیكوس

٧١........................................................................ مشخصات گیاھان مورد بررسي -١- ٢-۴

٧٣................................... ھاي گیاھان داراي اثرات ضد قارچي تركیبات شیمیایي اسانس -٢- ٢-۴

آسپرژیلوس رشد روي گیاھان دارویي از بدست آمدهھاي عصاره و اسانس مھاري تاثیر -٣- ٢-۴ ٨٠............................................................................................................پارازیتیكوس

بر تولید دارویي گیاھان ھاي ھا و عصاره اسانس تاثیر مھاري -۴- ٢-۴پارازیتیكوس آسپرژیلوس قارچ توسط آفالتوكسین

..........................................................................................٨۴

٨٨.................................................................................... فصل پنجم: بحث و نتیجھ گیری

٨٩.................................................................. كمان آالي رنگین غذاي قزلفلور قارچي - ١-۵

٩١............................... تاثیر گیاھان دارویي مورد استفاده بر رشد قارچ و تولید آفالتوكسین - ٢-۵

٩٧..................................................................................................................... منابع

ج

فھرست جداول

بھ تن(سالنامھ آماري ١٣٧٩ -٨۶ھاي اي در سال پروري بھ تفكیك گروه گونھ میزان تولید آبزي - ١-١ ٧........................................................................................ )١٣٨۶سازمان شیالت ایران

٨............... )FAOمیالدي، ٢٠٠۶كمان پرورشي در جھان(سال آالي رنگین میزان تولید قزل - ٢-١

١٠............................... )١٣٨۶ - ١٣۶٨ھاي مختلف ( آال در استان روند پرورش ماھي قزل - ٣-١

١١............................................ و انگلیسي تعدادي از آزاد ماھیان مھم پرورشينام علمي - ۴-١

٢٣................................ ھاي مختلف آبزیان در گونھ B1مقایسھ مسمومیت حاد با آفالتوكسین - ۵-١ گري از نظر توانایي مھار رشد قارچ خانواده مورد غربال ٩گونھ گیاھي از ٢٢مشخصات - ١-٣

۵٩.......................................................... و مھار تولید سم توسط آن آسپرژیلوس پارازیتیكوس ۶۶........................................................ كمان آالي رنگین ھاي جداشده از غذاي قزل قارچ - ١-۴

۶٧............................ كمان آالي رنگین در غذاي قزل آسپرژیلوسھاي فراواني و توزیع گونھ - ٢-۴

۶٨......كمان آالي رنگین مولد آفالتوكسین در غذاي قزل آسپرژیلوس فالووسھاي فراواني سوش - ٣-۴

طبیعي آن و وقوع YESدر محیط آسپرژیلوس فالووسھاي توسط ایزولھ B1تولید آفالتوكسین - ۴-۴ ٧٠.......................................................................................كمان آالي رنگین اي قزلذغردگري از نظر توانایي مھار رشد قارچ خانواده مورد غربال ٩گونھ گیاھي از ٢٢مشخصات - ۴-۵

٧٢....................................................... و یا مھار تولید سم توسط آن آسپرژیلوس پارازیتیكوس

٧٣.......... GC-MSلیز تركیب شیمیایي اسانس برگ لیموترش عماني بھ دست آمده از طریق آنا - ۴-۶

٧۴............ GC-MSتركیب شیمیایي اسانس برگ آویشن اروپایي بھ دست آمده از طریق آنالیز - ٧-۴

٧۵.............. GC-MSتركیب شیمیایي اسانس گل و ریشھ رازیانھ بھ دست آمده از طریق آنالیز - ٨-۴

٧۶.............. GC-MSاي بھ دست آمده از طریق آنالیز تركیب شیمیایي اسانس برگ پونھ سنبلھ - ٩-۴

٧٧.................... GC-MSتركیب شیمیایي اسانس برگ باریجھ بھ دست آمده از طریق آنالیز -١٠-۴

٧٨......... GC-MSز تركیب شیمیایي اسانس گل بومادران البرزي بھ دست آمده از طریق آنالی -١١-۴

٧٩.................. GC-MSتركیب شیمیایي اسانس دانھ زیره سیاه بھ دست آمده از طریق آنالیز -١٢-۴

ح

فھرست نمودارھا

٨٠........................ NRRL 2999آسپرژیلوس پارازیتیکوس تاثیر اسانس دانھ چریش بر رشد -١-۴

٨١.......... NRRL 2999آسپرژیلوس پارازیتیکوس لیموترش عماني بر رشدتاثیر اسانس برگ - ٢-۴

٨١....................... NRRL 2999آسپرژیلوس پارازیتیکوس تاثیر اسانس برگ آویشن بر رشد - ٣-۴

٨٢...................... NRRL 2999آسپرژیلوس پارازیتیکوس تاثیر اسانس برگ ترخون بر رشد - ۴-۴

٨٢........................ NRRL 2999آسپرژیلوس پارازیتیکوس تاثیر اسانس برگ مرزه بر رشد - ۴-۵

٨٣.............. NRRL 2999آسپرژیلوس پارازیتیکوس تاثیر اسانس برگ شوكران كبیر بر رشد - ۴-۶

٨٣........................ NRRL 2999آسپرژیلوس پارازیتیکوس تاثیر اسانس گل رازیانھ بر رشد - ٧-۴

٨۴........... NRRL 2999آسپرژیلوس پارازیتیکوس تاثیر اسانس گل بومادران البرزي بر رشد - ٨-۴

G1ھای تیره) و (ستون B1ھاي تاثیر اسانس برگ لیموترش عماني بر تولید آفالتوكسین - ٩-۴ ٨۵........................................ NRRL 2999آسپرژیلوس پارازیتیکوس ھای روشن) توسط (ستون

G1ھای تیره) و (ستون B1 ھاي تاثیر اسانس برگ آویشن اروپایي برتولید آفالتوكسین -١٠-۴ ٨۶....................................... NRRL 2999آسپرژیلوس پارازیتیکوس ھای روشن) توسط (ستون

ھای (ستون G1ھای تیره) و (ستون B1 ھاي برتولید آفالتوكسین تاثیر اسانس دانھ زیره سیاه -١١-۴

٨۶.................................................... NRRL 2999آسپرژیلوس پارازیتیکوس روشن) توسط

آسپرژیلوس پارازیتیکوستوسط G1 و B1ھاي تاثیر اسانس گل رازیانھ برتولید آفالتوكسین -١٢-۴

NRRL 2999 ..........................................................................................................٨٧

توسط G1 و B1ھاي برتولید آفالتوكسینتاثیر عصاره اتیل استاتي برگ سرو طبري -١٣-۴ ٨٧......................................................................... NRRL 2999آسپرژیلوس پارازیتیکوس

خ

فھرست تصاویر

١١......................................................................... كمان آالي رنگین تشریح ماھي قزل - ١-١

٢٢................................................................................... مسیر بیوسنتز آفالتوكسین - ٢-١

۵۶......................................................................................... روش كشت روي الم - ١-٣

۵٨.............................................. آلمان بھ ھمراه ملحقات KNAUERمدل HPLCدستگاه - ٢-٣

۶٠................................................... گیری گیاه با استفاده از حالل برروی شیکر عصاره - ٣-٣

۶٠............................ ه از قیف و کاغذ صافیھای گیاھی با استفاد نحوه صاف کردن عصاره - ۴-٣

۶١............................................... ھای گیاھی با استفاده از دستگاه روتاری تغلیظ عصاره - ۵-٣

جداسازی شده آسپرژیلوس فالووسھای ایزولھ تشخیصی ھای ویژگی - ١-۴............................................................................................كمان رنگین آالي قزل ازغذای

..................۶۵

كمان از آالي رنگین جداسازی شده از غذای قزل آسپرژیلوس فالووسھای گری ایزولھ غربال - ٢-۴

APA ....................................................۶٩نظر توانایی تولید آفالتوکسین بر روی محیط کشت

60F254 .......................................۶٩تولید آفالتوکسین برروی پلیت سیلیکا ژل TLCآنالیز - ٣-۴

١

چکیده

کمان آالی رنگین در غذای مصرفی قزل B1در تحقیق حاضر، فلور قارچی و وقوع طبیعی آفالتوکسین ھای گروه فالووی و شناسایی گیاھان مھارکننده شامل پلت و اجزای سازنده آن با تاکید بر آسپرژیلوس

ھای روی محیطھای غذا بر رشد قارچ مولد آفالتوکسین و تولید سم مورد ارزیابی قرار گرفت. نمونھآسپرژیلوس استاندارد جداسازی قارچ شامل دیکلران رزبنگال کلرامفنیکل آگار و

گراد کشت داده شدند. شناسایی درجھ سانتی ٢٨ھفتھ در دمای ٢آگار بھ مدت فالووس/پارازیتیکوسھای ماکروسکوپی (پرگنھ) و ھا بر اساس تلفیقی از ویژگی ھای جداسازی شده از نمونھ قارچ

یکروسکوپی (ساختارھای زایشی) انجام گرفت. مقادیر آفالتوکسین با استفاده از روش کروماتوگرافی مایزولھ قارچی ١٠٩اندازه گیری شد. بر اساس نتایج بدست آمده، تعداد (HPLC)مایع با کارایی باال

درصد دارا ۵٧بیشترین فراوانی را برابر آسپرژیلوسشناسایی گردید کھ در میان آنھا، اعضای جنس سودآلشریا) درصد و ٠١/١١(آبسیدیا درصد)، ٨۴/١٢( سیلیوم پنیھای بودند و بدنبال آن، جنس

جداسازی شده بود آسپرژیلوسترین گونھ شایع آسپرژیلوس فالووسدرصد) قرار داشتند. ١٠/١٠( ٣٧ر میان ھای پلت جداسازی گردید. د درصد) کھ از تمامی اجزای غذا و ھمچنین نمونھ ۶۶/۶٠(

درصد) قادر بھ تولید آفالتوکسین ٣۵/۵١ایزولھ ( ١٩جداسازی شده، تعداد آسپرژیلوس فالووسایزولھ - میکروگرم در گرم وزن خشک قارچ در محیط کشت عصاره مخمر ٨/۶١٢تا ٢/١٠در مقادیر

تثنای گلوتن بھ ھا بھ اس ھای غذا نشان داد کھ تمامی نمونھ نمونھ HPLCسوکروز براث بودند. آنالیز میکروگرم در کیلوگرم آلوده بودند. در ٣۵/۶٧تا ٨٣/١در محدوده B1مقادیر متنابھی از آفالتوکسین

ھا بخش دیگر تحقیق، بمنظور یافتن مھارکنندگان طبیعی رشد قارچ مولد سم و تولید آفالتوکسین، اسانسمولد سم با ژیلوس پارازیتیکوسآسپرگیاه دارویی برروی ۴٩ھای بدست آمده از تعداد و عصاره

ھای گیاھی نیز بروش استفاده از روش میکروبیواسی مورد ارزیابی قرار گرفت. اجزای متشکلھ اسانسشناسایی شدند. نتایج بدست آمده نشان داد (GC-MS)اسپکترومتری توده ای -کروماتوگرافی گازی

ای، چریش، شوکران کبیر و ترخون، رشد نبلھھای گیاھان بومادران البرزی، باریجھ، پونھ س کھ اسانسدار مھار نمودند. قارچ مولد آفالتوکسین را بدون ھر گونھ تاثیر مشخص بر تولید سم بطور معنی

گیاه آویشن اروپایی، لیموترش عمانی و رازیانھ عالوه بر رشد قارچ، تولید آفالتوکسین را ٣ھای اسانسرل مھار کردند. اسانس زیره سیاه و عصاره اتیل استاتی سرو دار در مقایسھ با کنت نیز بطور معنی

درصد بدون ھر گونھ تاثیر ٩٠طبری بر خالف دو گروه قبل، تولید آفالتوکسین را در سطح بیشتر از و B1ھای گیاھان بیواکتیو برای آفالتوکسین IC50مھاری مشخص بر رشد قارچ مھار نمودند. مقادیر

G1 میکروگرم در میلی لیتر تعیین گردید. در ٩/۶١تا ٨/٢و ٢/۵٧۶تا ۶/٩٠بھ ترتیب در محدودهدھنده اھمیت آلودگی با مقادیر بیش از حد مجاز آفالتوکسین مجموع، نتایج حاصل از تحقیق حاضر نشان

B1 منظور شناسایی و گری مداوم اغذیھ ماھی بھ برای صنعت پرورش ماھی قزل آال و لزوم غربالباشد. ھمچنین گیاھان دارای اثرات مھاری بر رشد قارچ مولد آفالتوکسین و حذف انواع آلوده بھ سم می

ت اغذیھ دامی توانند بعنوان کاندیدھای مناسب جھت حفاظ یا تولید سم شناسایی شده در تحقیق حاضر میھای مولد آفالتوکسین و متعاقبا آلودگی با مقادیر متنابھی از سم مورد استفاده عملی قرار از رشد قارچ

گیرند.

٢

فصل اول

کلیات

٣

مقدمھ - ١-١

رغم افزایش طی سالیان باشد کھ علی کیلوگرم می ٣۵/٧متوسط سرانھ مصرف آبزیان در ایران

اخیر ھنوز با سرانھ مصرف جھانی فاصلھ دارد. باتوجھ بھ کاھش میزان صید جھانی، آبزیان پرورشی

سردابی بھ دلیل اند و در میان ماھیان پرورشی، ماھیان سھم مھمی در تامین تقاضای مصرف پیدا کرده

ظاھر و طعم مناسب از استقبال نسبتاً زیادی برخوردارند.

کمان عضو اصلی ماھیان سردابی است و پرورش آن در بسیاری از کشورھا رواج آالی رنگین قزل

پروری برخوردار بوده و طبق گزارش دارد. ایران طی سالیان اخیر از یک روند رو بھ رشد درآبزی

تن تولید سالیانھ، چھارمین كشور تولیدكننده ۴۶٢٧۵)، ایران با FAOجھاني( سازمان خوار و بار

كمان است. دو عامل آب مورد استفاده در استخرھای پرورشی و غذای مصرفی در آالي رنگین قزل

کمان از اجزای مختلفی تشکیل شده آالی رنگین کیفیت ماھی تولید شده تاثیر بسزایی دارند. غذای قزل

باشد. کیفیت نامطلوب د اصلی آن پودر ماھی، سویا، آردگندم، گلوتن، نشاستھ و روغن میاست کھ موا

ھریک از این اجزای تشکیل دھنده اثرات مستقیم و غیرمستقیم بر کیفیت گوشت تولید شده خواھد

داشت. عوامل متعددی باعث تغییرات نامطلوب دراجزای تشکیل دھنده جیره یا محصول نھایی

ت این تغییرات بھ حدی است کھ بعضی اوقات منجر بھ غیر قابل مصرف شدن ماده غذایی شوند. شد می

شود. می

ھا از دو جنبھ ایجاد فساد و ھا یکی ازاین عوامل مولد فساد درمواد غذایی ھستند، حضور قارچ قارچ

نسبتاٌ مقاوم ھای سمی ای از متابولیسم تولید سم درماده غذایی دارای اھمیت است. سموم قارچی دستھ

ھا درحبوبات، غالت، خوراک دام ھای مولد درمسیرھای متابولیسم ثانویھ قارچ ھستند کھ توسط قارچ

شناختھ ١]. اکثر سموم قارچی١٣، ۵١شوند [ وغذای انسان تولید شده و باعث آلودگی محیط اطراف می

كالوي ،٤فوزاریوم ،٣لیومسی پنی ،٢آسپرژیلوسقارچی ھاي جنس ھای متعلق بھ شده بھ وسیلھ گونھ

] . در چندین ١٣شوند [ تولید می دیپلوئیدیا وفوما ،٨میروتسیوم ،٧استاکی بوتریس ،٦آلترناریا ،٥سپس، یوروتیوم، آسپرژیلوس ھاي مختلف قارچي مانند ھاي متعددي ازجنس کار تحقیقاتی انجام شده گونھ

آسپرژیلوس تفاده در تھیھ خوراک دام جدا شدند كھو غیره از مواد اولیھ مورد اس فوزاریوم، سیلیوم پنيھا بعنوان ]. مایکوتوکسین۴٠،۴٩،۵٠،۵١،۵۴،۵٨ه است [ از باالترین میزان برخوردار بود فالووس

ھای وسیلھ سلول ھای مولد ضروری نیستند و بھ ثانویھ قارچی برای رشد و بقای ارگانیسم ھای متابولیت

] .شناخت و ١٣شوند [ ساکن ازیک یا چند متابولیت اولیھ تولید می قارچی قرار گرفتھ درمرحلھ رشد

توسط الکساندر فلمینگ نسبتاً ١٩٢٩سیلین درسال ھای ثانویھ تا زمان کشف پنی اھمیت متابولیت

شان درپرده ابھام بوده و ازآن زمان تاکنون آنھا بطورگسترده بھ دلیل ماھیت زیستی و اھمیت اقتصادی

ھای مولد سم درشرایط آب وھوایی گرم و مرطوب ]. بسیاری از قارچ٩٠اند[ رگرفتھمورد مطالعھ قرا

ھای مولد سم وگستردگی کنند. پراکندگی قارچ رشدکرده ومقادیر قابل توجھی سم تولید و ترشح می

1- Mycotoxins 2- Aspergillus 3-Penicillium 4- Fusarium 5- Claviceps 6-Alternaria 7-Stachybotrys 8-Myrothecium

۴

ھای آنھا و نیز وسعت و دامنھ اثرات سموم قارچی بر روی موجودات زنده ازجملھ میزبان

گیاھان، آبزیان، پرندگان، وحیوانات خطرحضور این سموم در زنجیره غذایی انسان ھا، میکروارگانیسم

ھای مولد سم درطبیعت تا حدود زیادی بھ شرایط را افزایش داده است. پراکندگی و توزیع قارچ

جغرافیایی وابستھ است. درکشور ما بھ دلیل شرایط متنوع آب وھوایی احتمال حضور طیف وسیعی از

ولد سم بھ ھمراه سموم مربوط در محیط وجود دارد. قطعاً نواحی معتدل ومرطوب کناره ھای م قارچ

دریای خزر از نظر پراکندگی قارچی و نوع سم با نواحی گرم وخشک و یا معتدل کوھستانی متفاوت

خواھد بود. تنوع محصوالت کشاورزی درایران نیز ازجملھ عواملی است کھ گسترش انواع بیشتری از

ھای مولد آنھا در ایران کند. مطالعھ بر روی سموم قارچی و قارچ ا را درسطح کشور تقویت میھ قارچ

ھای اقتصادی مربوط بھ صنایع تواند از ابعاد مختلف نظیر بھداشت مواد غذایی و حیوانی، جنبھ می

ت باشد. و حیوان حائز اھمی سموم قارچی (مایکوتوکسیکوز) درانسان از کشاورزی و دامپروری ناشی

محصوالت کشاورزی بھ طورمستقیم باعث کاھش کیفیت و کمیت ھای مولد سم با آلوده کردن قارچ

، کھ دھند لبنی را کاھش می گوشتی و ھای ھای خوراکی شده و یا بھ طور غیرمستقیم ارزش فرآورده دانھ

یوانات مزرعھ شود. درھمین رابطھ انواع مایکوتوکسیکوزیس درانسان وح شیوع منجر بھ تواند می این

]. در بین سموم قارچی ١٣اند [ ھای زیادی را بھ حضور سموم قارچی درجیره غذایی نسبت داده بیماری

ھا از اھمیت خاصی برخوردارند. این سموم روی بازارپسندی غالت وخشکبار آفالتوکسین

است. بھ دلیل سمیت باال B2و G1 ،G2 ،B1]. چھارآفالتوکسین اصلی شامل٩٠تاثیرگذارھستند[

درمواد غذایی خام مورد مصرف انسان و دام، این سم بھ طور معمول B1وگسترش وسیع آفالتوکسین

زای طبیعی ترین ماده سرطان قوي B1]. آفالتوکسین ۴۵گیرد [ مورد ارزیابی قرار مي FDAتوسط

غذای آلوده بھ انواع بھ دلیل مصرف ١زآفالتوکسیکوز]. موارد متعددی ا٣٠شناختھ شده است[

درانسان، حیوانات مزرعھ، طیور، آبزیان و حیوانات وحشی گزارش B1آفالتوکسین بھ ویژه نوع

ھای مولد آفالتوکسین در سوبستراھاي مختلف بھ ویژه گردیده و نشان داده شده است کھ حضور قارچ

تناوب از سموم قارچی ھمراه خواھد بادام زمینی، پنبھ دانھ، ذرت، پستھ و گندم با ریسک تولید مقادیرم

زا در زنجیره غذایی موجودات زنده ھا بھ عنوان عوامل بیماری قارچ بود. بدین ترتیب حضور این

] . ۶٧تواند از ابعاد مختلف حائز اھمیت باشد [ می بویژه آبزیان

ترین گونھ نسبت بھ حساس کمان رنگین آالی اند کھ در میان آبزیان ، ماھی قزل محققین مختلف نشان داده

ھا در ]. میزان اثرات ناشی از آلودگی اغذیھ بھ آفالتوکسین٧۵شود [ محسوب می آفالتوکسین اثرات سمی

ماھیان بھ عوامل متعدد، شامل قدرت اثر آفالتوکسین (نوع آفالتوکسین)، مقدار سم، گونھ و استرین

حضور یا عدم حضور ترکیبات مؤثر ماھی، وضعیت سالمتی، مرحلھ زندگی، درجھ حرارت آب و

]. ٧١برسمیت آفالتوکسین وابستھ است [

ھا در غذا باعث انتقال آنھا بھ گوشت و در نھایت بدن انسان بھ عنوان مصرف کننده حضور آفالتوکسین

فالويھای گروه آسپرژیلوسھستند، آسپرژیلوسھای ھا، قارچ نھایی است. مولدین اصلی آفالتوکسینھای این جنس دارای گسترش جھانی ھستند کھ این احتماالٌ بھ دلیل تولید باالی كنیدیوم یرگونھھمانند سا

و انتقال آن از طریق ھوا وحشرات است. ترکیب اتمسفر تاثیر زیادی روی رشد قارچ دارد و رطوبت

ی مختلفی ھا ھا نسبت بھ شرایط محیطی بسیارمقاوم ھستند. روش ]. آفالتوکسین۵٧ترین متغیراست [ مھم

ھا از مواد غذایی پیشنھاد شده است، اماھنوزترکیب مؤثر برای غیرفعال کردن و یا حذف آفالتوکسین

1- Aflatoxicosis

۵

ومناسبی معرفی نشده است. شاید جستجو درطبیعت و استفاده از گیاھان دارویی راھکار مناسبی برای

اربرد داشتھ است و ھای مختلف ک ھا درکشورھا و جمعیت حل این مشکل باشد. گیاھان دارویی قرن

قدمت شناخت خواص دارویی گیاھان شاید بیرون از حافظھ تاریخ باشد. دلیل مھم این قدمت حضور

ھای مختلف درخصوص استفاده از گیاھان دارویی است، و این جملھ باورھای ریشھ دار مردم سرزمین

اج دارد. امروزه گیاھان نیست کھ با گیاھان درمان نشود درمیان مردم ملل مختلف رو کھ ھیچ دردی

گیرند کھ دراین حالت اثر شفابخشی ماده مؤثره گیاھان آوری مورد استفاده قرار می دارویی بعد ازعمل

شود. ازنیمھ دوم قرن اخیر تحقیقات فارماکودینامیک وسیعی روی گیاھان دارویی نیز بیشتر می

ترکیبات روی مھمی اخیر کشفیات چند سال گرفتھ و بھ ویژه در جھان انجام در بیشتر کشورھای دارویی

و بھ بازار عرضھ داروھای فراوانی تھیھ گیاھان مذکورحاصل شده و بر این اساس ناشناختھ

لحاظ است. بھ طورکلی گیاھان طبیعت از مقادیر ناچیزی مواد مؤثره دارویی برخوردارند و بھ گردیده

این تحقیق اثرات اسانس چندین گیاه دارویی بومي ایران ] . در قسمتی از٢باشند[ کیفی اختصاصي می

مورد بررسی قرارگرفتھ است. ١آسپرژیلوس پارازیتیكوسبر روی رشد وتولید سم توسط قارچ

اھمیت آبزی پروری - ٢-١

ترین مشکالت دنیای جمعیت کره زمین رو بھ افزایش است و بحران غذا بھ عنوان یکی از اصلی

امروز مطرح است، بھ ھمین جھت منایع جدید تامین غذا ھمواره مدنظر بوده است. در این میان

نوع مواد غذایی اند. ت ھا و دریاھا بھ عنوان منابع پروتئینی مناسب مورد توجھ بسیار قرارگرفتھ اقیانوس

با منشأ دریایی وکیفیت باالی پروتئین آن موجب افزایش تقاضای بازار مصرف شده است و این افزایش

تقاضا، افزایش صید را بھ دنبال داشت. ھمواره عالوه بر صید ماھیان ماکول، مقدار زیادی

ھای جدی بھ ذخایر آبی ھا موجب وارد آمدن آسیب روند کھ این ازموجودات زنده آبزی نیز از بین می

ھای آبی نیز این اکوسیستم را با مشکالت جدی ھا بھ محیط شود. عالوه برصید، ورود انواع آالینده می

ھای آبزی درخطر انقراض ای است کھ بسیاری از گونھ مواجھ کرده است. شرایط فعلی بھ گونھ

پروری افزایش یافتھ است. جھ بھ آبزیاند. برای حل این مشکل ھمراه با سایر راھكارھا تو قرارگرفتھ

پروری در ایران از یک آبزی ھای مختلف مورد توجھ بوده و صنعت گونھ درکشور ما نیز پرورش

کمان رنگین آالی آبزیان پرورشی قزل ). در بین ١-١روند رو بھ رشد برخوردار بوده است (جدول

جھت در ھمین و بھ برخوردار است خوبی از بازارپسندی جھت ظاھر، طعم و کیفیت گوشت بھ

سھ بخش ماھیان بھ پروری آبزی شود. در کشور ما برنامھ توسعھ بسیاری از کشورھا پرورش داده می

ھای آبزی نیز در دستورکار شیالت سایرگونھ شود. البتھ پرورش و میگو تقسیم می سردابی ، گرمابی

باشد. ماھیان سردابی از نظر تکثیر و پرورش چندان قابل توجھ نمی ایران قرار دارد لیکن فعالٌ رقم آن

شوند و داده می منظور تولید ماھی بازاری پرورش شوند کھ گروه اول بھ بھ دو گروه تقسیم می

ھای ھای سرد و آب ھا، رودخانھ شیرین چشمھ ھای در آب کھ است کمان رنگین آالی مورد نظر قزل گونھ

شوند و گونھ مورد گردد و گروه دوم ، بھ منظور حفظ و بازسازی ذخایر تکثیر می می تولیدکشاورزی

ھای تولید و در رودخانھ گونھ از این ماھی ھر سالھ تعدادی بچھ کھ نظرماھی آزاد دریای خزر است

. گردد می خزر رھا حوزه جنوبی دریای

1- Aspergillus parasiticus

۶

بھ تن (سالنامھ آماري سازمان شیالت ١٣٧٩ - ٨۶ھاي اي در سال گروه گونھ میزان تولید آبزي پروري بھ تفكیك - ١- ١جدول

)١٣٨۶ایران

سال اي گروه گونھ

١٣٨ ١٣٨٣ ١٣٨٢ ١٣٨١ ١٣٨٠ ١٣٧٩۴ ١٣٨۵ ١٣٨۶

٩٧٢۶٢ ٧٧۴۶٣ ٧٣٣٩۶ ۶۵۴٠٠ ۶١٠٨۴ ۵۴٨٠١ ٢٨٠۶٠ ٢٧۵٠٠ پرورش ماھیان گرمابي ۵٨٧۶١ ۴۶٢٧۵ ٣۴٧۶٠ ٣٠٠٠٠ ٢٣١٣٨ ١۶٠٢۶ ١٢١٧٠ ٩٠٠٠ پرورش ماھیان سردابي ٢۵٠٨ ۵٧٠٠ ٣۵٧٧ ٨٩٠٣ ٧۴۶٢ ۵٩۶٠ ٧۶٢۴ ۴٠١٠ پرورش میگو(آب شور)

٢۵٨ ٢٧٠ ٢۶٨ ٢٧ ٣٠ ٣٠ ۶ ٠ پرورش میگو(آب شیرین)برداشت از منابع آبي طبیعي و نیمھ

طبیعي٢۵۴٢ ٩٠۵٧٨۵ ١٨ ١٣٠١٠۴۶٢ ٢٢١٧٩ ٢٠٢٣٠ ١۴٣ ٩٧٠۴٨٨٨

١٩٣۶٧٧ ١۵۴۶٧٨ ١٣۴١٨٠ ١٢۴۵۶٠ ١١٠١٧۵ ٨٩٨٢٧ ٧٣۶۴۵ ۶۶٠٠٠ جمع

كمان آالي رنگین قزل -٣-١

از ١٨٣۶ب��ار در س��ال اول��ین ب��راي ١انكورھینك��وس م��ایكیسعلم��ي ب��ا ن��ام كم��ان رنگین ي آال قزل م��اھي آال، گون�ھ ق�زل ش�د. م�اھي آوري كلمبی�ا جم�ع رودخان�ھ از ریچاردس�ون آمریكا توسط شمال غربي سواحل

ھ����اي در آب مكزیك����و و نی����ز از آالس����كا ت����ا جن����وب آمریك����ا و كان����ادا اس����ت ك����ھ س����احلي من����اطق بومينی�ز اي ق�اره از بخش مناطق ش�رقي بومي و گونھ گسترش دارد ٣مكزیكو و ٢در كانادا ھایي رودخانھ باالي

آمریكا بھ غربي شد، از شمال شروع گونھ این تكثیر مصنوعي كھ ، وقتي١٨٧۴ازسال شود. مي محسوب درج��ھ ك��ھ ھ��ایي در محیط فق��ط ش��ود رش��د آن مي گفت��ھ ك��ھ . ب��ا وجودي یاف��ت توس��عھ اي ق��اره ھ��اي آب ھم��ھ

مت�ر باش�د ص�ورت میلي ٢۵٠بیش�تراز س�االنھ گراد و بارندگي س�انتي درج�ھ١٣زی�ر فصلي ربطو حرارت آن آال توان�ایي ق�زل جھ�اني وس�یع است ام�ا گس�ترش كرده گسترش آنرا محدود و عوامل محیطيگیرد مي

تأئی��د آب��ي عھا و دیگ��ر من��اب ھا، رودخان��ھ تكثی��ر، دریاچ��ھ ش��رایط موج��ود در مراك��ز س��ازش ب��اال ب��ا را ب��ھ ماھیگیري براي آن جذابیت با دیگرآزاد ماھیان درمقایسھ آن رشد باال و تحمل با نرخ قابلیت كند. این مي

را باعث شده است . غذایي منبع عنوان بھ پرورش براي آل ایده گونھ و یك ورزشي

٢٠٠١درس���ال ت���ن ٥١٠٠٥٥ ب���ھ ١٩٨۶ الدرس��� ت���ن ٢٠۵٩٧٠آال از ق���زلتولی���د ، می���زان درجھ���ان تولی��د ش��ور، ل��ب ش��ور و ش��یرین آب درمن��ابع م��اھي ، ای��ن اس��ت رس��یده٢٠٠۶ت��ن در س��ال ۶١٧٩٣١و

ش�روع ت�ن ٢٠ب�ا ١٩٩٨ از س�ال تولی�د آن ، ك�ھ ش�ور دارا اس�ت را درآب اول مق�ام شود. كشور شیلي ميت�ن ۶٢٧٠٧. نروژ با است رسیده ٢٠٠۶تن درسال ١۵١١١٩و ٢٠٠١ درسال تن ١٠٩١٤٢ و بھ شده

ت���ن ۴۶٢٧۵و ای���ران ب���ا ٢٠٠٦ درس���ال ت���ن ٥٦٠٢٦، ترکی���ھ ب���ا ش���یرین باش���د. درآب در رده دوم میدیگ��ر ، ژاپ��ن ، اس��پانیا، آمریك��ا، آلم��ان ن��روژ، دانم��ارك ھس��تند. كش��ورھاي س��وم وچھ��ارم كش��ورھايتولی�د مھ�م ازكش�ورھاي یك�ي ، ای�ران توس�عھ ھاي برنام�ھ ب�ھ . باتوج�ھباش�ند مي تولید كننده مھم كشورھاي

ت�ن رس�انده اس�ت. ١٥٠٠٠ریزی تولی�د خ�ود را ب�ھ ح�دود ھای اخیرچین با برنام�ھ . در سالباشد آال می قزلدھد. ھمگام با افزایش تولید، مي نشان جھان را در كشورھاي ي پرورشيآال تولید قزل میزان ٢-١ جدول

ھاي آموزشي وتبلیغاتي می�زان س�رانھ مصرف آبزیان نیز در كشور افزایش یافتھ است. با اجراي برنامھافزایش یافتھ است(س�النامھ آم�اري ١٣٨۶كیلوگرم درسال ٣۵/٧بھ ١٣٧٩كیلوگرم درسال ۵مصرف از

). ١٣٨۶شیالت

1- Oncorhynchus mykiss

, Peace Athabaska 2- 3- Rio Cisa Grands

٧

FAO )میالدي ، ٢٠٠۶سال (*كمان پرورشي در جھان آالي رنگین تولید قزل میزان - ٢- ١ جدول 2006 2005 2004 2003 2001 1999 1998 1996 1994 1992 1990 محیط پرورش كشور 151,119 118,279 122,252 109,578 109,895 50,414 75,108 54,429 32,866 15,515 5,481 دریائي و شیرین شیلي 62,707 58,875 63,401 68,931 71,764 48,691 48,431 22,966 14,367 6,582 3,796 دریائي نروژ 56,026 48,033 43,432 39,674 36,827 36,870 32,340 17,180 6,977 6,271 3,212 شیرین آب ترکیھ 46,275 34,760 30,000 23,138 12,170 7,000 4,994 1,900 1,229 775 893 شیرین آب ایران 32,000 32,353 35,128 39,215 46,348 38,602 44,498 50,250 47,000 40,500 36,000 شیرین آب فرانسھ 34499 35858 40161 35002 39220 39729 39696 40274 41742 42114 40990 شیرین آب دانمارك 30,674 30,558 30,227 38,000 44,000 44,000 48,000 48,000 45,000 40,000 35,000 شیرین آب ایتالیا 27,911 27,504 24,937 23,005 25,813 27,344 24,995 24,322 23,621 25,521 25,764 شیرین آب آمریكا 25,189 25,959 29,308 33,791 35,384 30,000 30,000 25,000 20,049 18,483 18,000 شیرین آب اسپانیا 19,004 19,322 22,004 23,256 25,000 25,000 25,000 25,000 25,000 25,800 21,654 شیرین آب آلمان 16,984 17,100 14,647 11,696 11,000 11,069 9,044 5,800 4,200 4,150 4,000 شیرین آب لھستان 15,725 14,507 11,869 10,207 0 0 0 0 0 0 0 شیرین آب چین 11000 11732 12717 13341 14504 16407 17011 18371 17908 19385 20072 شیرین وشور آب ژاپن

10,640 11,216 13,621 13,823 12,593 16,038 16,061 16,324 15,951 14,892 13,703 شیرین آب انگلستان 10,073 11,612 10,586 10,151 13,033 12,718 13,158 14,618 13,315 14,588 13,024 شیرین آب فنالند

5,794 5,475 4,699 3,111 2,586 1,608 1,479 1,094 765 1,142 1,608 شیرین آب پرو 5,496 4,493 5,092 10,220 3,126 3,292 1,260 535 464 734 51 دریائي فارو ایسلند

5,033 4,787 4,871 5,353 6,513 6,581 5,962 6,592 4,004 3,511 4,497 شیرین آب كانادا 4,080 4,079 4,079 4,248 7,000 7,816 6,241 4,506 1,495 1,300 1,200 شیرین آب كلمبیا 3,998 3,829 3,734 3,449 3,309 2,272 1,517 1,053 2,412 1,300 780 شیرین آب مكزیك 3,880 3,720 3,430 3,800 0 0 0 0 0 0 0 شیرین آب بوسنی 3,680 2,735 2,795 3,080 2,521 2,495 2,431 2,900 2,651 2,970 3,574 شیرین آب سوئد

39344 36667 35979 33517 37182 37049 37879 36327 32450 28923 31379 سایركشورھا 617931 561866 566632 558174 561854 468004 485307 414719 351127 315718 289017 جمع

باشد . *ارقام بھ تن مي

از سال باشد كھ مي كرج سراي ماھي ، شركت آال قزل ماھي تكثیر پرورش مزرعھ ترین ، قدیمي درایران

كرج رودخانھ از آب با استفاده مزرعھ . این است كرده شروع كوچكي خود را در مقیاس فعالیت ١٣٣٩

ماھي شركت ھمچنین باشد. مي، درسال تن ١٢٠تا ٨٠ تولید ظرفیت داراي، چاه حلقھ تعدادي و ھمچنین

اكنون و ھم شده تأسیس ١٣۴۵ در سال تن ١٨٠اسمي جاجرود با ظرفیت نار رودخانھآال درك قزل

بھ ھر دو مزرعھ ، ولي است بوده تحوالتي اخیر داراي ھاي در سالكھ است كشاورزي بانك بھ وابستھ

روبرو ھستند. ا مشكالتيب آب تأمین ، براي و لتیان كرج از سدھاي تھران شرب آب استفاده دلیل

در ١٣۵۶ درسال كھ دشت یگان مزرعھ .درمزرعھ جاجرود یک سیستم مداربستھ نصب شده است

را تن ٢٠٠بر بالغ ، تولیدي آن ثابت حرارت درجھ دلیل بھ است شده تأسیس فارس قادرآباد استان

، ولی دارای شرایط بسیارخوبی است خود نرسیده اسمي ظرفیت بھ گذشتھ ھاي در سال . البتھ داراست

با برنامھ ١٣٧١بود و ازسال تن ۶٠٠حدود ١٣٧٠آال دركشور ما تا سالھاي قزل است. تولید ماھي

و ھزار تن حدود ھفت بھ ١٣٧٨ درسال كھ گردید، بطوري شروع آن ، روند افزایش شده انجام ریزي

در تولید ایران تماما .تن رسید ۵٩٠٠٠نزدیک بھ ١٣٨۶تن و در سال ۴۶٢٧۵بھ ١٣٨۵در سال

، و بختیاري چھارمحال ھاي محیط آب شیرین است و بعد از ترکیھ مقام دوم را در جھان داراست. استان

. تولید را دارند عمده و بویراحمد سھم ، مازندران، آذربایجان غربی و كھكیلویھ ، تھران ، لرستان فارس

. است شده ارائھ تفكیك ھا بھ تولید استان میزان ٣-١درجدول

آزاد ماھیان بندي و رده شناسي زیست -١-٣-١

از غن�يو شور و ش�یرین وسرد ھاي در آب ھستند كھ از ماھیاني دستھ آن آزاد ماھیان خانواده

آزاد ماھی�ان . كلی�ھ اس�ت ب�دن در پش�ت چرب�ي الچ�ھب بارز آنھا داش�تن كنند و مشخصھ مي اكسیژن زندگي

آنھ�ا معم�والً در ری�زي ج�دا ھس�تند و تخ�م كنن�د و از نظ�ر ج�نس مت�ر تولی�د مي با قطر چن�د میلي ھایي تخم

٨

مھم از آزاد ماھیان تعدادي و عمومي علمي نام ۴-١ شماره شود. در جدول مي انجام اي صخره نھرھاي

دھد. کمان را نشان مي آالی رنگین تشریح یك نمونھ ماھی قزل ١-١و شکل است شده آورده رورشيپ

* )١٣٨٦- ١٣٦٨ ھاي مختلف ( آال در استان روند پرورش ماھي قزل - ٣- ١جدول

١٣٨٦ ١٣٨٥ ١٣٨٤ ١٣٨١ ١٣٨٠ ١٣٧٩ ١٣٧٨ ١٣٧٣ ١٣۶٨ استان نام ردیف

١ آذربایجان

شرقي٥٠٣ ٣٥٠ ٢٧٠ ٢٧٧٫٧ - ٢٦

١٢٢ ١٠٣٢۶ ١٦٢١

٢ آذربایجان

غربي٨١٦ ٥٥٨ ٤٦٥ ٢٧٥٫٧ ١٠٤ ٩

٤٤٢٠ ٣٣٣٩ ٢١٣٥

٧٤٥ ۶٣٠ ٥١٥ ٣١١ ١٢١ ١٤٠ ٥٩٫٥ - - اردبیل ٣ ١٨٦٧ ١۵٧٢ ١٣٢٥ ٥٦٢ ٣٩٨ ٤٥٠ ٣٣٦٫٧ - - اصفھان ۴ ٩٦٠ ٨۵٠ ٨٤٨ ٢٣٣ ١٦٠ ١٣٥ ٧٩٫٥ - - ایالم ۵ ٢٤٧٥ ١٨۶۶ ١٤٤٢ ٧٢١ ٧٧٤ ٦٨٠ ٦٨٥٫٨ ٢٦٥ ٢٤٥ تھران ۶

٧ و چھارمحال بختیاري

٣٠٦٥ ٢٤٥٠ ١٢٧٠ ١١٠٥ ٢٢٠ ١٠ ٨ ٥٣٣٧۴۶١٠٠٤٣ ٠

١٩٢٧ ١٣٢٦ ١٠٩٤ ٥١٩ ٤٠٠ ٢٤٠ ١٧٤٫٥ ٣٨ ١٠ خراسان ٨ ٦٥٩ ۴۶۴ ٤٣٦ ١٢٩ ١٢٧ ١٢٠ ٤٧٫٤ - - زنجان ٩

٢١٥ ١٧٩ ١٧٧ ١٤٠ ٩٤ ٧٥ - - - سمنان ١٠ ٧١ ١۶٨ ٩٣ ١٤٢ ٥٨ ٢٠ ١٦٫٦ - - سیستان ١١ ٤٦٠٠ ۴١١٢ ٣٧١٦ ١٩٩٢ ١٥٨١ ١٣٠٠ ١٣٥٤ ٤١٠ ٣٥ فارس ١٢ ٩٣٣ ٨٣٠ ٥٦٨ ٢١٩ ١٨٫٤ ١٥٥ ٩٤٫٢ - - قزوین ١٣ ٣٣٢ ٢۵٣ ١٢٦ ٨٢ ٣٨ ٢٥ - - - قم ١۴ ١١٨٥ ٨٠١ ٦٧٥ ١٩٦ ٢١٠ ٢٢٠ ١٤٠٫٢ - - كردستان ١۵ ٣٨٢ ٤٣٤ ٢٤٠ ٩٦ ١٠١٫٧ ٣٥ ٤٦٫٩ - - كرمان ١۶ ١٤٩٧ ٧٠٠ ٥٤٤ ٢٤٢ ١٤٠ ٨٠ ٧٢٫٥ - - كرمانشاه ١٧

١٨ كھكیلویھ و

بویراحمد٩٤٢ ٦٤٧ ٥٥٠ ٢٩٣٫٣ ٣٩ ٢٢

٣٢ ٢٣٤٧۶٣٨٢٠ ٧

٢٦٣ ٢۴٠ ٢٢٠ ٧١ ٤٤ ٦٠ ١٢ - - گلستان ١٩ ١٢٩٦ ١٠۵۵ ٨٦٦ ٢٤٠ ٢٥١ ١٠٥ ١٢٨٫٥ - - گیالن ٢٠ ٧٩٩٤ ۴٩٠۵ ٤١٤٦ ٢١٢٦ ١٦٦١٫٥ ١١٠٠ ٦٧٠ ١١٫٦ ١٣ لرستان ٢١ ٨٠٩٧ ۶٨۶۴ ٤٦٦٢ ١٧١٣ ١١٩٥ ١٠٨٠ ٨٤٥ ١٤١ ٧٠ مازندران ٢٢ ١٦٠١ ١٣۶١ ١٠٨٠ ٢٣٥ ٢٣١٫٦ ١٢٥ ٣٨٫٤ - - مركزي ٢٣ ١٥٧٦ ١٠۶٩ ٨٩٨ ٤٩٢ ٢٥٩٫٥ ٢١٠ ١١٩٫٥ - - ھمدان ٢٤ ٢٦٥ ٢۴۴ ٢٢٠ ١٣٨ ١٣٥٫٦ ٩٠ ١٦٦٫٧ - - یزد ٢٥

٥٨٧٦١ ۴۶٢٧۵ ٣٤٧٦٠ ١٦٠٢٥ ١٢١٧٠ ٩٠٠٠ ٦٧٤٤ ١٢٢٨٫٦ ٤٤٠ جمع

باشد . *ارقام بھ تن مي

٩

كمان آالي رنگین تشریح ماھي قزل -١- ١شکل

پرورشي مھم از آزاد ماھیان و انگلیسي تعدادي علمي نام -٤-١ جدول علمي نام انگلیسي نام فارسي نام

Pink salmon آزاد صورتي اھيم

Oncorhynchus gorbucha

Chum salmon آزاد چام ماھي

O. keta

Coho salmon ماھي آزاد كوھو

O. ksutch

Rainbow trout كمان رنگین آالي قزل

Oncorhynchus mykiss

- Sockeye salmon

O. nerka

Chinook salmon ماھي آزاد سرخ پوستي

O. tshawytscha

- Cutthrot trout

Salmo clouki

Atlentic salmon آزاد اطلس ماھي

S. salar

Brown trout اي قھوه آالي قزل

S. truta

Brook trout آالي جویباري قزل

Salvelinus fontialis

Lake trout اي آالي دریاچھ قزل

Salvelinus namaycush

١٠

كم�ان رنگین آالي قزل دارد. در ایران ١اطلس ماھي آزاد اقیانوس، را درجھان تولید آزاد ماھیان بیشترین

خالآالي و قزل خزر آزاد دریاي ماھي صورت زیر گونھ بھ اي قھوه آالي و قزل ٢غیربومي بصورت

د.نوجود دار بومي قرمز، بصورت

شد و ھم اروپا آورده بھ ١٨٢٧بار درسال و اولین آمریكاست سواحل ، بومي كمان رنگین آالي قزل ماھي

و در دو اس�ت ش�كل اي س�تاره س�یاه ھ�اي از خال پوش�یده م�اھي ی�ن ا . ب�دن اس�ت دنیا پراكنده درتمام اكنون

گ�ردد. مي نمای�ان خ�وبي ن�ر ب�ھ در ماھی�ان خص�وص بھ دارد كھ كمان رنگین بصورت نواري بدن طرف

ر دیگ�ر د از من�اطق و در بعض�ي اس�ت در پاییز و زمستان كمان رنگین آالي قزل ماھي ریزي تخم زمان

كنند. ریزي مي تخم مختلف ھاي زمان

آمریك�ا گیري م�اھي انجمن ١٩٨٩ ژانویھ بود. دراول ٣سالمو گردنريآال درگذشتھ قزل ماھي علمي نام ش�بیھ م�اھي این كھ كند و از آنجایي استفاده ٤انكورھینكوس از جنس سالمو جنس بجاي كھ گرفت تصمیم

Kamchatka trout انكورھینكوس كمان را بھ آالي رنگین علمي قزل بود، نام ٥سالمو مایكیسعلمي با نام

تغییر دادند. مایكیس

مطل�وب ح�رارت باال نیستند و درجھ حرارت درجھ تحمل قادر بھ شان خاطر ساختار بدن بھ آزاد ماھیان

داري نگ�ھ مھ�م ازفاكتورھاي ، یكي حرارت . درجھ گراد است سانتي درجھ ١۶آال، قزل رشد مناسب براي

الروھ�ا گراد، تغذی�ھ س�انتي درجھ ٧تا ۴ قاحل براي حرارت درجھ بھترین كھ طوري باشد. بھ آال مي قزل

٢٠باش�د. ب�االتر از گراد مي سانتي درجھ ١۵ ماھیان الرو و بچھ گراد و پرورش سانتي درجھ ١۶تا ١٢

باشد. و مضر مي كننده آال ناراحت قزل ماھي گراد براي سانتي درجھ

. درج�ھ اس�ت اكسیژني می�زان چ�ھ داري نگ�ھ ق�ادر ب�ھ آب كھ است این دھنده نشان ، در واقع حرارت درجھ

و ك�ارآئي اكس�یژن مص�رف رش�د ومی�زان ، ن�رخ جنین�ي ، توس�عھ و س�ازماندھي س�وخت ، می�زان حرارت

دھد.اس�تاندارد مي را ت�رجیح پ�ایین حرارت آال معموال درجات كند. قزل مي غذا را مشخص تبدیل ضریب

١٠تخم ریزي ھنگام گراد و ھمچنین سانتي درجھ٢١تا ٢٠فصل ترین آال درگرم قزل براي تحرار درجھ

. گراد است سانتي درجھ

كیفیت اي پایھ از نیازھاي یكي از دیگرعوامل مھم در پرورش این ماھي اكسیژن محلول در آب است.كھ

آورد. از م�ي بدس�ت آبش�ش ، از طری�ق ز را از آبم�ورد نی�ا آال اكس�یژن ق�زل . ماھي است ماھي براي آب

و فض��اي ت�راكم ك�ھ اس�ت اكس�یژن ای��ن ن�دارد ول�ي آب ب�ھ نی��از زی�ادي ، م�اھي زن�دگي نظ�ر فض�اي نقط�ھ

میل�ي گ�رم در ۴كند. میزان اكسیژن محلول در آب آزاد ماھی�ان، چنانچ�ھ كمت�ر از مي را مشخص زندگي

میلي گرم در لیتر رشد كم، ض�ریب ب�االي تب�دیل غ�ذایي و ك�اھش ۶تا ۴در بین لیتر باشد كشنده است و

میل�ي ٧تحمل بیماري را بھ دنبال خواھد داشت. براي مراكز تكثیر و انكوباسیون میزان اكسیژن محلول

شود. گرم در لیتر توصیھ مي

توان بھ صورت زیر تحت كنترل داشت : میزان اكسیژن را مي

1- Salmo salar 2- Exotic 3- Salmo gairdneri 4- Oncorhynchus 5- Salmo mykiss

١١

ھوادھي - ریان وروديافزایش ج - طراحي مناسب استخر - ]١٢تراكم مناسب در استخرھا [ -

، نیتری�ت، نیت�رات، آمونی�اك، می�زان ذرات معل�ق و غی�ره pHسایر خواص فیزیكي و شیمیایي آب مانن�د

باشد. نیز در پرورش نقش بسیار مھمي دارند كھ بحث در مورد آنھا درحوصلھ این بخش نمي

و سموم قارچی ١قارچ ھا -۴- ١

کمان عالوه بر آب خنک، شفاف و پراکسیژن ، نیاز بھ غذای مناسب نیز دارد. آالی رنگین قزل

خوار بوده و جھت تامین نیازھای بدن وابستگی کامل بھ غذای کمان یک ماھی گوشت آالی رنگین قزل

یط استخر بھ دست آورد. تواند نیازھای غذایی خود را از مح دستی دارد یعنی ھمانند ماھیان گرمابی نمی

وری دارد. تنظیم جیره بھ ھمین جھت کیفیت غذا نقش مھمی در میزان رشد، تولید باالتر و افزایش بھره

ای باشد تا نیازھای ماھی را از نظر پروتئین، ویتامین و انرژی پاسخ دھد. کیفیت جیره باید بھ گونھ

زای ذکر شده منجر بھ است. کمبود ھریک از اجغذایی بھ دو صورت مستقیم و غیر مستقیم تأثیر گذار

گذارند. شود کھ روندی مزمن داشتھ و در دراز مدت تأثیر خود را می ای می تغذیھھای بیماری

کند و شرایط برای فعالیت ای موجب تحلیل ماھی شده و سیستم ایمنی آن را ضعیف می کمبودھای تغذیھ

زا نیستند فعال شده و مشکالت کھ درشرایط عادی بیماری شود و حتی عواملی زا مھیا می عوامل بیماری

تواند منجربھ تلفات گسترده شود. از این رو در مدیریت بھداشتی کنند کھ می جدی بھداشتی را ایجاد می

ھا از بروز دو بحث انتخاب محل و کیفیت جیره از اھمیت بسیار باالیی برخوردار است و با کنترل آن

ھای پرورش یا بھ آید. غذای مورد استفاده در کارگاه می دی جلوگیری بھ عملبسیاری از مشکالت بع

باشد. در ھر دوی این موارد کیفیت مواد اولیھ و بعد شرایط ای بوده و یا دست ساز می صورت کارخانھ

داری در کیفیت ماده غذایی بسیار حائز اھمیت است. عوامل متعددی در فساد مواد غذایی نقش دارند نگھ

ھا و غیره. یکی از عوامل مھم تأثیرگذار در کیفیت ماده ھا، رشد میکروارگانیسم مانند اکسید شدن چربی

ھا ھستند. غذایی قارچ

ھای رفتاری وسازماندھی ھا ھستند کھ ازنظر ویژگی ھا گروه منحصر بھ فردی از ارگانیسم قارچ

ای، بھ دلیل استفاده ھای رشتھ وص، قارچھای دیگر تفاوت دارند. درھمین خص سلولی، باتمام ارگانیسم

بھینھ و نامحدود از اشکال متفاوت آلی طبیعی اعم از زنده یا غیر زنده (جامد، مایع و یا گاز) منحصر

ھا طیف بسیار یابند. ازآنجا کھ این ارگانیسم بھ فرد ھستند و بھ راحتی با مواد غذایی جدید تطابق می

ھا اند. قارچ نیز معرفی شده ٢کنند، بھ عنوان ھمھ چیزخوار صرف میای از ترکیبات آلی را م گسترده

درحضور سوبسترا رشد نامحدودی دارند و بدین ترتیب، تنھا زمانی کھ سوبسترا کامالً بھ مصرف

ھا درابتدا بھ دلیل دارا بودن دیواره برسد و از دسترس خارج شود، دچار توقف رشد خواھند شد. قارچ

آشکار شدن اختالفات ولی بعدھا بھ دلیل ]٨رسلسلھ گیاھان طبقھ بندی شده بودند [سلولی وعدم تحرک د

ھا قرار دھی سلولی درگروه یوکاریوت ھا از نظرسازمان بین آنھا از سلسلھ گیاھان خارج شدند. قارچ

رد. ھا را در پنج سلسلھ جداگانھ طبقھ بندی ک ارگانیسم ١٩۶٩درسال ٣گیرند. محققی بھ نام ویتاكر می

1- Fungi (Sin. Fungus) 2- Omnivorus 3- Whittaker

١٢

نامیده ١ھا بھ عنوان یک سلسلھ جداگانھ قلمداد شدند کھ سلسھ مونرا دراین سیستم طبقھ بندی، پروکاریوت

ای و ھای تغذیھ ھا بھ علت تعدد بسیار زیاد و تنوع ساختاری و نیز براساس ویژگی شد و یوکاریوت

ھای ھا و جلبك تک یاختھھای تک سلولی نظیر (یوکاریوت ٢ساختمانی، در چھار سلسلھ شامل پروتیستا

ھای حال درسال ھا طبقھ بندی گردیدند. با این تک سلولی)، گیاھان (گیاھان فتوسنتتیک)، حیوانات وقارچ

توان در اخیر مطالعات انجام گرفتھ درسطح مولکولی نشان داده است کھ حیات روی کره زمین را می

ھا گروه از یوکاریوت ھا و یک از پروکاریوتطبقھ بندی کرد کھ دراین میان، دوگروه ٣سھ گروه اصلی

باشند کھ بھ ھمراه چھارسلسھ ھا می ھا نیز یکی از پنج سلسھ متعلق بھ یوکاریوت تشکیل شده است. قارچ

ھای متعدد و متنوع ھا از زیر گروه (جلبک ھا) و تک یاختھ ٤دیگرشامل حیوانات، گیاھان، کرومیستا

. ]١١اند [ تشکیل شده

شوند و یکی از عوامل مھم فساد در ترین تجزیھ کنندگان طبیعت شناختھ می ا بھ عنوان مھمھ قارچ

ھا بھ دنبال رشد بر روی ماده غذایی انبارھای نگھداری محصوالت کشاورزی ھستند. گروھی از قارچ

ھا بھ ینشوند. مایکوتوکس شناختھ می ٥ھا کنند کھ بھ نام سموم قارچی یا مایکوتوکسین تولید سمومی می

ھا، آلکالوئیدھا و نظایر آنھا ترکیباتی ھستند کھ در ھای قارچی نظیر آنتی بیوتیک ھمراه سایر متابولیت

ھا بھ شوند. این گونھ متابولیت ھای قارچی تولید می ای بھ وسیلھ سلول ھا رشتھ مراحل پایانی رشد قارچ

کھ در روی غذاھایی ھا ای یا کپک ھای رشتھ چ. قار ] ١٣اند [ ھای ثانویھ شناختھ شده عنوان متابولیت

طور وسیعی غذا و محصوالت کشاورزی را آلوده و بھ ]٧٩کنند [ شوند رشد می شرایط بد نگھداری می

توانند آلوده بھ یک یا ھا می کنند. محصول نھایی شامل چندین ماده اولیھ است کھ ھرکدام از این می

. ] ۴٢، ۵۵در نتیجھ محصول نھایی نیز آلوده بھ سموم مختلف خواھد بود [ چندین سم قارچی باشند کھ

عالوه برمصرف مواد غذایی با منشاء کشاورزی از طریق مصرف سموم قارچی این

ھای ثانویھ . متابولیت ]۴٠گوشتی نیز وارد بدن می شوند [ مانند شیر و فرآورده ھای دامی محصوالت

ھای اولیھ نظیر دیگر متابولیت ای ندارند. از طرف چی ھیچ گونھ فایدهظاھراً برای خود سلول قار

ھای ھا برای تمامی ارگانیسم اسیدھای آمینھ، اسیدھای چرب، قندھا، اسیدھای نوکلئیک و پروتئین

انجامد متابولیسم اولیھ ھای اولیھ می ھستند. فرآیندھای متابولیکی کھ بھ تولید متابولیت ضروری زنده

گردند . ھای ثانویھ، محصوالت نھایی متابولیسم ثانویھ، محسوب می کھ متابولیت شود، درحالی ه مینامید

ھای اولیھ ھای اولیھ و ثانویھ را بھ این صورت تعریف کرد: متابولیت متابولیت ١٩٨۴درسال ٦کمپ بل

ھای و درتمامی جنساند محصوالت متابولیسم عادی سلولی ھستند کھ بھ فراوانی درطبیعت پراکنده شده

ھای ثانویھ محصوالت متابولیسم عادی درسلول می شوند. متابولیت موجود دریک خانواده یافت می

ھای مربوط بھ یک خانواده حضور ندارند. این گونھ باشند کھ پراکندگی محدودی داشتھ و درتمامی گونھ

داشتھ باشند کھ از لحاظ جنس، ھای مختلفی حضور ھا ممکن است بھ صورت انفرادی درگونھ متابولیت

خانواده ، رده، راستھ، شاخھ و حتی سلسلھ کامالً با یکدیگر تفاوت دارند.

ھای موجود بین متابولیسم اولیھ و ثانویھ عبارتند از: تفاوت

1- Monera 2- Protista 3- Domain 4- Chromista 5- Mycotoxins 6- Campbell

١٣

افتد و در اغلب موارد با وقوع متابولیسم ثانویھ معموالً بھ دنبال یک مرحلھ رشد متعادل اتفاق مي -١

ھری و ژنتیکی نظیر اسپورزایي ھمراه است.تغییرات ظا

تواند شود و می ھا محدود می ھای ثانویھ خاص معموالً بھ تعداد اندکی ازگونھ تولید متابولیت -٢

اختصاصی گونھ و حتی اختصاصی سویھ باشد.

ھای ثانویھ مشاھده نشده است، اگرچھ برخی ازاین ھیچگونھ نقش بیولوژیکی برای متابولیت -٣

) و یا حیوانات(سموم ١ھا ھا)، گیاھان (فیتوتوکسین ھا (آنتی بیوتیک علیھ میکروارگانیسم ھا متابولیت

ای دارند. قارچی) فعالیت شدید و قابل مالحظھ

باشد کھ درتأمین انرژی مورد نیاز ھای مربوط بھ متابولیسم اولیھ ترکیباتی مي ماحصل واکنش -۴

نقش دارند DNAھا و ھای مھمی نظیرپروتئین سلول و ھمچنین تولید ترکیبات حد واسط ماکروملکول

ثانویھ ھای درحالی کھ متابولیسم ثانویھ شامل فرآیندھایی است کھ محصول نھایی آنھا یعنی متابولیت

سیلین توسط آلکساندر فلمینگ . بھ دنبال کشف پنی ]١٣کنند [ نقش مشخصی در رشد موجودات ایفا نمی

ای مورد ھای ثانویھ قارچی مشخص شد و از آن زمان بطور گسترده اھمیت متابولیت ١٩٢٩درسال

ولی پایین ھستند کھ ھای ثانویھ با وزن مولک . سموم قارچی متابولیت ]٩٠توجھ و تحقیق قرار گرفتند[

شود. تولید مي فوزاریومو سیلیوم آسپرژیلوس، پنيای مانند ھای رشتھ از قارچ ھای خاصی توسط سوشداری شده درانبار درشرایط نا مساعد ھا بھ محصول در سطح مزرعھ و نیز بھ مواد غذایی نگھ این قارچ

درگروه وسیعی از مواد غذایی از بسیاری . این سموم قارچی ]٣١،٩٨کنند [ دمایی و رطوبتی حملھ می

کنندگان غذای انسان و دام ترین آلوده اند و درحال حاضر بھ عنوان خطرناک از نقاط دنیا شناسایی شده

ھای ھا در سیستم . اثرات مضر این سموم روی سالمت حیوان و تولیدات آن ]٣٩شوند[ در نظرگرفتھ می

ور ، گاو و خوک تأیید شده است. بعضی از سموم قارچی درمواد ھای اھلی مانند طی پرورش متراکم دام

غذایی در میزانی کمتراز توانایی ایجاد مسمومیت باعث تغییر در عملکرد طبیعی سیستم ایمنی

Aو اوکراتوکسین B1،T-2شوند. اکثر سموم قارچی مانند آفالتوكسین می٢(OTA) ازسنتز پروتئین

. ]۴٠کنند[ جلوگیری می

زا، نفروتوکسیک و ضعیف الخلقھ زا، موتاژن، ناقص از سموم قارچی بھ عنوان عوامل سرطانبعضی

بعضی از این سموم نروتوکسیک ھستند و یا باعث آسیب بھ ].۵۴آیند [ کننده سیستم ایمنی بھ حساب می

ضی از . بع ]٩۵،٩۶شوند و این ترکیبات ممکن است غدد درون ریز را فعال کنند [ ھا می سایر ارگان

ای توانایی تولید بیش از یک سم قارچی را دارند و بعضی ازسموم قارچی توسط بیش ھای رشتھ قارچ

. ]۴٠شوند [ از یک گونھ قارچی تولید می

اھمیت باالیی داشتھ و در گروه سموم اصلی Aھا و اکراتوکسین سموم قارچی، آفالتوکسین در بین

ھا درحیوانات با توجھ بھ برای کبد سمی ھستند و اثرات آنھا ]. آفالتوکسین١٨، ۵١قرار دارند [

. ]٣۵غلظت، طول زمان، در معرض سم بودن، گونھ، نژاد و وضعیت تغذیھ متفاوت است [

ریزی، سندرم ھپاتورنال و نیز سرکوب سیستم ایمنی شوند. ضمن توانند باعث خون ھا می آفالتوکسین

نفروتوكسیك و سرطان زا بوده و باعث Aد. اكراتوكسین باش مي زا سرطانB1 اینکھ آفالتوکسین

]. ۴۶، ١٠٠باشد [ شود ضمن اینکھ سرکوب کننده سیستم ایمنی نیز می زایی می الخلقھ ناقص

1- Phytotoxins 2- Ochratoxin A

١۴

شوند تولید می آسپرژیلوس پارازیتیکوس و ١دو گونھ آسپرژیلوس فالووس ھا عمدتاً توسط آفالتوکسینھای مولد سم نیز در ھر محیطی توانایی تولید سم را ھا مولد سم نیستند و سوش ]. البتھ ھمھ سوش۵١[

]. ۴٧ندارند [

باشند و ھایی با پراکندگی جھانی و ھمھ جا حاضر می بھ عنوان قارچ آسپرژیلوساعضای جنس آسپرژیلوس گسترش جھانی است. دارای آسپرژیلوسھای ھمانند سایر گونھ آسپرژیلوس فالووس

ای با ھم دارند استفاده امروزه برای توصیف یک گونھ و نیز گروھی کھ ارتباط نزدیک گونھ فالووسدر اکثر دوران رشد و زندگی بھ صورت ساپروفیت بوده و در خاک از آسپرژیلوس فالووسشود. می

ھای اصلی گونھ فالووس آسپرژیلوسد کند. ھمانگونھ کھ ذکر ش بقایای گیاھی و جانوری استفاده می

مولد آفالتوکسین است کھ مسئول آلودگی محصوالت کشاورزی قبل از برداشت و یا در دوران

].۶٢باشد [ داری در انبار می نگھ

آسپرژیلوس -١-۴-١

بھ فراوانی در خاک، آب، ھوا و بقایای حیوانی وگیاھی پراکنده ھستند. آسپرژیلوسھای جنس گونھ

یا ھمان انتھای متورم ٣، وزیکول٢پذیر، کونیدیوفور ھای شفاف قسمت ھا با تولید ریسھ این گونھ

ترین شوند. مھم ھای گرد تا بیضی شکل توصیف می ھایی از کونیدیوم و زنجیره ٤کونیدیوفور، فیالید

،٥فومیگاتوس ،فالووسزایی شامل از نظر پراکندگی جغرافیایی و بیماری آسپرژیلوسھای گونھ ھای گوناگون نظیر کراتیت، اوتیت، ورم ھستند کھ در اتیولوژی بیماری ٨ترئوس و ٧نایجر ، ٦نیدوالنس

پستان، سقط جنین، پنومونی، اسھال، سینوزیت و غیره در حیوانات و انسان دخالت دارند.

آسپرژیلوس فالووس -١-١-۴-١

حالت طبیعی بھ عنوان یک قارچ ساپروفیت در در جھان گسترده است و در آسپرژیلوس فالووس ترین گونھ شایع فومیگاتوسشود. این قارچ پس از گونھ خاک و انواع ترکیبات آلی درحال فساد یافت می

ھای دخیل در اتیولوژی آسپرژیلوزیس در حیوانات و انسان است و تاکنون از عفونت آسپرژیلوس

ترین عامل مولد آفالتوکسین محسوب مھم س فالووسآسپرژیلومھاجم متفاوتی جداسازی شده است. ھای این قارچ روی محیط چاپکس آگار بھ معروف است. پرگنھ ٩شود کھ بھ سم ھپاتوکارسینوژن می

شود . پرگنھ، در ابتدای رشد زرد رنگ صورت گرانولر، پھن و بیشتر با شیارھای شعاعی دیده می

آید. سرھای مایل بھ سبز روشن یا تیره در میاست کھ با گذشت زمان بھ سرعت بھ رنگ زرد

ای دیده میکرون دارند و بھ صورت شعاعی یا استوانھ ۴٠٠تا ٣٠٠بیشتر قطری برابر ١٠زا کونیدیوم

گیرند. کونیدیوفور شفاف و شوند. فیالیدھا معموالً در دو ردیف روی تمام سطح وزیکول قرار می می

1- A. flavus 2- Conidiophore 3- Vesicle 4- Phialide 5- A. fumigatus 6- A. nidulans 7- A. niger 8- A. terreus 9-Hepatocarcinogenic 10- Conidial heads

١۵

ھا گرد تا شود. کونیدیوم رود خاردار بودنش بیشتر می می خاردار است و ھرچھ بھ سمت وزیکول پیش

شوند و ھا بھ رنگ سبز کم رنگ دیده می میکرون دارند. آن ۶تا ٣بیضی شکل ھستند و قطری برابر

] .٨کنند [ ای بر روی راس فیالیدھا رشد می بیشتر خار دارند و بھ صورت زنجیره

ھا آفالتوکسین - ٢- ۴-١

ھای خاصی از جنس ھا گروه بزرگی از سموم قارچی ھستند کھ عمدتا بھ وسیلھ گونھ آفالتوکسین

تولید ١نومیوس آسپرژیلوسو آسپرژیلوس فالووس، آسپرژیلوس پارازیتیكوسآسپرژیلوس شامل ز آیند و بھ ھمین دلیل، بیشتر ا شوند. این سموم بھ عنوان سردستھ تمامی سموم قارچی بھ حساب مي می

نوع آفالتوکسین ١٨اند. تاکنون سایر سموم قارچی مورد توجھ محققین و مراجع بھداشتی قرارگرفتھ

]. در ١٣ترین اھمیت را دارند [ بیش M1و G1 , B1اند کھ ازاین میان انواع مورد شناسایی قرار گرفتھ

ھای مختلف اند. سوش دهسم اصلی قید کر ۴را بھ عنوان G2 و B1 ،B2 ،G1ھای بعضی منابع آفالتوکسین

]. سموم عمده تولید شده ۶٢را تولید کنند [ B2و ھم B1 است ھم آفالتوکسین ممکن آسپرژیلوس فالووس

عالوه آسپرژیلوس پارازیتیکوسکھ ھستند درحالی B2و B1 ھای آفالتوکسینآسپرژیلوس فالووس توسط ]. ھر دو گونھ ذکر شده قادر بھ تولید ٣٠،١١٠کند [ را ھم تولید می G2 و G1 برآن، دو سم دیگر یعنی

دارای باالترین سمیت بوده و B1]. در میان انواع آفالتوکسین، نوع ١٣باشند[ می �Mآفالتوکسین

B1]. بھ دلیل سمیت باال و گسترش وسیع آفالتوکسین ٣٠ترین ترکیب طبیعي است [ ھپاتوکارسینوژنیك

كنترل FDAکھ توسط ترین سم قارچی است م مورد مصرف در انسان و دام، معمولدر مواد غذایی خا

، ٢شامل استریگماتوسیستین فالووس آسپرژیلوس توسط سمی تولید شده ]. سایر ترکیبات۴۵شود [ میآسپرژیلوس ھستند. عالوه براین ٦و آسپرژیلیك اسید ٥، گلیوتوكسین٤، آفالتریم٣سیكلوپیازونیك اسید

ن ھیدروكسي مانند دي ھای ثانویھ دیگر از متابولیت تواند بعضی می فالووس ، ایندول، ٧آفالوینی را نیز تولید کند.A ٩ كلرین و ورسي ٨پاسپالینین

کند اما تولید می B2و B1را عالوه بر G2 وG1 آفالتوکسین آسپرژیلوس پارازیتیکوس، ھای دیگر از گروه ھا توسط بعضی گونھ ]. آفالتوکسین١١٠،٣٠کند [ سیکلوپیازونیک اسید را تولید نمی

نیز تولید ١٢سودوتاماريو ١١بومبي سیس، نومیوس، ١٠توكسیكاریوسشامل آسپرژیلوس فالووس ].٢٩شوند [ می

ای بھ نام بیماری در انگلستان بھ دنبال شیوع بیماری ناشناختھ ١٩۶٠ھا دردھھ کشف آفالتوکسین

ایكس بوقلمون کھ منجر بھ تلف شدن تعداد زیادی جوجھ بوقلمون و جوجھ اردک شده بود صورت

اده از با استف �B]. آفالتوکسین ٩٠،١٣گرفت و ازآن زمان تاکنون مورد بررسی و مطالعھ قرار دارد [

1- A. nomius 2- Sterigmatocystin 3- Cyclopiazonic acid 4- Aflatrem 5- Gliotoxin 6- Aspergillic acid 7- Dihydroxyaflavinine 8- Paspalinine 9- Versicolorin A 10- A. toxicarius 11- A. bombycis

١١ 12- A. pseudotamarii

١۶

ھای بادام زمینی آلوده جدا سازی شد و بھ صورت کروماتوگرافی کاغذی از عصاره کلروفرمی دانھ

یک لکھ آبی رنگ زیر نور ماوراءبنفش مشاھده گردید. واژه آفالتوکسین بھ دنبال جداسازی و

وده از ترکیب از مواد غذایی آل آسپرژیلوس فالووس ، یعنی آن این سم و عامل تولید کننده شناسایی بعدی، محققین روش آمد. درمراحل دست بھ آسپرژیلوس فالووساختصار کلمات توکسین و

لکھ مجزا و ۴را مورد استفاده قراردادند و بھ این ترتیب ، ١اي کروماتوگرافی الیھ نازک صفحھ

ی الیھ نازک ھای طبیعی بر روی صفحھ کروماتوگراف آفالتوکسین گذاری تفکیک شده رویت شد . نام

B1رنگ فوقانی را از باال بھ پایین پوشیده شده از ژل سیلیکا بھ این صورت انجام گرفت کھ دو لکھ آبی

]. الزم بھ ١٣نام نھادند [G2 و G1نامیدند و دو لکھ کھ متمایل بھ سبز تحتانی را از باال بھ پایین B2و

قادر بھ تولید آفالتوکسین آسپرژیلوس پارازیتیکوس وسپرژیلوس فالووس ھاي آ ذکر است تمامی سویھ

ھایی کھ مولد آفالتوکسین و آن ١ھای سمی تولید آفالتوکسین را دارند، سویھ توانایی کھ ھایی نیستند. سویھ

ھا توانایی تولید سم را ھای مولد سم نیز در ھمھ محیط شوند. سویھ نامیده می ٢نیستند سویھ ھای غیرسمی

ھا با توجھ بھ موقعیت جغرافیایی، شرایط انبار و ]. میزان گسترش آلودگی بھ این قارچ١٣، ۴٧ندارند [

]. نیازھای غذایی، دما، میزان رطوبت نسبی و آب فعال ٨١آوری ماده غذایی متنوع است [ مراحل عمل

زمان، دما و ترین دھند. مناسب از جملھ عوامل مھمی ھستند کھ تولید آفالتوکسین را تحت تاثیر قرار می

گراد و درجھ سانتی ٣٠تا ٢۵ھفتھ ، ٣تا ٢رطوبت نسبی برای رشد قارچ و تولید آفالتوکسین بھ ترتیب

]. حداقل آب فعال مورد ۵٧ترین متغییر است [ ]. اما رطوبت مھم١٣درصد تعیین شده است [ ٩۵تا ٨٨

۴٣(در ٧٨/٠یب درحدود بھ ترت آسپرژیلوس پارازیتیکوسو آسپرژیلوس فالووس نیاز برای رشد

آسپرژیلوس فالووس]. اما ١٣باشد [ گراد) می درجھ سانتی ٢۵(در ٨۴/٠گراد) و درجھ سانتی]. آب فعال، میزان رطوبت و ترکیب ١٠١رشد بھتری دارد [ ٩۶/٠و ٨۶/٠درحضور آب فعال حدود

شوند. توکسین محسوب میشیمیایی ماده غذایی ازعوامل با اھمیت در حمایت از رشد قارچ و تولید آفال

باشد. بھ درصد رطوبت می ۵/١٩تا ١٨برای رشد بر روی غالت نیازمند آسپرژیلوس فالووسدرصد، رشد قارچ و تولید آفالتوکسین متوقف ١٢طورکلی، با کاھش رطوبت ماده غذایی بھ کمتر از

گراد است. سانتی درجھ ٣۵ آسپرژیلوس پارازیتیکوسحرارت برای رشد ترین درجھ خواھد شد. مناسبھای مصنوعی و ھم بر روی حال، حداکثر تولید آزمایشگاھی آفالتوکسین ھم بر روی محیط با این

گیرد و فرآیند تولید سم در گراد صورت می درجھ سانتی ٣٠تا ٢۵در دمای طبیعی ھای محیط

طور کلی، رشد د شد. بھگراد متوقف خواھ سانتی درجھ ۴٠و باالتر از ۵/٧تر از ھای پایین حرارت

درجھ ۴٠تا ٢۵نسبتاً باال، یعنی بین ھای حرارت معموالً در درجھ ھای مولد آفالتوکسین �