ibn i arabi müdafaası 21 sh

7/31/2019 ibn i arabi mdafaas 21 sh

1/21

Tasavvuf |lm ve Akademik Aratrma Dergisi (bnl-Arab zel Says-1), yl: 9 [2008], say: 21, ss. 331-351.

Tasavvuf | lm ve Akademik Aratrma Dergisi (bnl-Arab zel Says-1)

BR BN ARAB MDAFAASI:

ERKEZDE MEHMED TEVFK EFEND VE LEVYHUL-KUDSYYE

F FEDL- EYHL-EKBER ADLI ESER

Hr Mahmut YCER *

zetBir bn Arab Mdafaas: erkezde Mehmed Tevfk Efendi ve Levyihul-kudsiyyef fedili- eyhil-Ekberadl Eseri

19. yzylda Osmanlda vahdet-i vcd veya bn Arab tartmalarna olduka seyrek rastlanr.Yazya aktarlanlar genelde bn Arabnin bir hususdaki grlerini tenkit eden veya savunan al-malardr. Blgesel ve kk boyutlu bu tartmalarn siyaset alanna tamadan akademik sahadakald anlalmaktadr. Nitekim bu aratrmaya konu olan erkeli Mehmed Tevfik Efendi ulemasnfndan devlet grevlisi bir kimse olarak tartmalarn stnde kalm, akademik bir dille olay elealmtr. Yazd Arapa Levyihul-Kudsiyye f fadili- eyhil-Ekberadl eseri usl ynndenkonuya yaklamakta, savunmasn mtebihlik, sembol ve iaretlerin hkm zerine bina etmek-tedir. Meclis-i Meyih Nzr olan erkeli Mehmed Tevfik Efendinin hayat ve bn Arab tartmalarhususunda kaleme aldLevyihl-Kudsiye adl eseri gnmze kadar herhangi bir aratrmayakonu olmamtr. Makalede Tevfik Efendinin hayat ve Levyihul-Kudsiye adl eseri incelenecek,sonunda eserin Trke tercmesi verilecektir.Anahtar kelimeler: erkeli Mehmed Tevfik, Vahdet-i vcd, savunma, bn'l-Arab, Levyihul-Kudsiyye.

AbstractA defence of Ibn Arab: Charkasi Mehmed Tevfik Afandi and his work namedLavyih al-qudsiyya f fadil al-Sheikh Ibn Arab

In this study, the life and works of Charkashi Mehmed Tawfiq Efendi, minister of MashikhEssambly, will be mentioned, discussions continued during the 19th century of Ibn al-Arabi will bedealt with, his toughts abouth Ibn Arabi and the method to defend him, will be given. The life ofCharkashi Mehmed Tawfiq Efendi hasnt been the subject of any research so far. Meanwhile in the19th century especially studies containing the concept of wahdat-i vucd with its only one ascept orboth criticizing and defending the thoughts of Ibn Arabi about any matter have been made. But,the Arabic language, which Tevfik Efendi has applied approaches the work named Lavyih al-qudsiyya f fadili- hayikh al-Ekbar methodolically and makes his defence based on acomlicated point because of the convenience of mycteria (mtashabih), symbols and mark. In thearticle, Lavyih al-qudsiyye f fadil a- haikh al-Akbar will be studied and finally the Turkishtranslation of the work will be given.Key words: Charkashi Mehmed Tawfiq Efendi, Wahdat al- vucd, defence, Ibn Arabi, Lavyih al-

Qudsiyye.

* Dr., SAM


2/21

332 | Dr. Hr Mahmut YCER

Tasavvuf | lm ve Akademik Aratrma Dergisi (bnl-Arab zel Says-1), yl: 9 [2008], say: 21

Giri

Tarih ierisinde bn Arab etrafndaki tartmalar hi eksik olmamtr. Anla-maya ynelik izah tarzlar yannda saldr veya savunma amal szl, yazlmtalaalar belki de en az 19. yy.da grlmektedir.1 Bu asr boyunca gerek tarihkitaplarnda gerek tasavvufi eserlerde bir ka mesele dnda herhangi bir tar-tma olduuna dair bilgiye rastlanmamaktadr. Tartlan konular ise geneldevahdet-i vcdun toptan reddiyesi eklinde deil, Firavunun iman, velininnebiden stn olmas gibi baz grler etrafnda cereyan etmitir. Tartmalarkarlkl ve kk boyutlu risle yazmak eklinde tekerrr etmitir. Bunlarn

ekserisi ise matbu olmad

, yazma nshalar

n da zel ah

slarda kald

iingn yzne karlamamtr.

Kaynaklarda bu tartmalardan birinin asrn ikinci yarsnda Bursa ve z-mir merkezli olarak ortaya kt zikredilmektedir. O dnemde Meclis-iMeyih Nzrl grevini yrten erkeli Mehmed Tevfik Efendi de grevigerei bu tartmaya katlm murzlarn ikna iin Levyihul-Kudsiyye ffedili- eyhil-Ekber adyla bir risle yazmtr.

Mehmed Tevfk erkezde (.1317/1899)

Mehmed Tevfik Efendi, Halvetiyye-bniyye Tarikatnn erkeiyye Kolukurucusu Mustafa Efendinin torunu Osman Vehbi Efendi2nin oludur. ubat

1 XIX. Asrda yazlan mdafaalardan bazlar yledir: eyhlislm Hasan Fehmi Efendi(.1298/1881),er-Risle f imn- Firavn; Muhammed Nrul-Arab (.1305/1887),Risletl mu-kaddime li mtlil-Fss; Mehmed Fevzi Efendi (Edirne Mfts), Tahrrul-Murd; Uaklb-rahim Efendi (Bursa Mfts), el-Miskl-ezher f tebrieti-eyhil-Ekber; bn Arab taraftar vemuarzlarnn bir listesi iin bk. M. Erol Kl, Fssl-Hikem, DA, c. XIII, s. 232 vd.; DilverGrer, Fssul-Hikem, Tasavvuf, yl: 5, Temmuz-Aralk 2004, say: 13, ss. 395-425.

2 Osman Vehbi erkezde (.1277/1860) Sultan Abdlmecid devri limlerinden olup,abaniye tarikateyhlerinden erkeli Mustafa Efendinin oludur. Babasnn tahsil iin An-karaya gndermesiyle burada eitimi tamamlamtr. Ankarann tannm limlerinden olanOsman Vehb Efendiyi II. Mahmud stanbula davet etmi ve kendisine stanbul Rusuvermitir. 1277/1860 tarihinde vefat eden Osman Vehbi Efendi Erzurum Mahallesi kenarndatopraklk denilen yerde defnedilmitir. ounluu Arap dili hakknda olmak zere birokris le yazan Osman Vehbi Efendinin eserleri yledir:1-el-Emsile 2-Kelimt- Mutasarrfe ve Kavid-i ll 3-mil, Maml, rb ve Murabt, 4-Mamltul Mevsle ilel-Mehlt 5-Terceme-i Risletl-Mtallika bi tilkel-malmt 6-el-Hsnl-hasn: (Sl. Ktp. Esad Efendi, no: 1394) Eser, " hadisinin erhin-den ibarettir. Arapa olarak kaleme alnm olup 81 varaktan olumaktadr. Kahirede bast-rlmtr. Bursal Mehmed Tahir, el-Hsnl-hasn adl bu eserini ayr eser, sz konusu hadisinerhini ayr bir eser gibi vermitir. Hayat hakknda geni bilgi iin bk. Hseyin Vassaf, Sefi-ne, IV, 56; M. Tahir, Osmanl Mellifleri, c. I, s. 270; Nihat Azamat, erke Mustafa Efendi;DA, c. VIII, s. 273; H. Mahmut Ycer, Osmanl Toplumunda Tasavvuf, nsan Yay., stanbul2003, s. 138.


3/21

Bir bn Arab Mdafaas: erkezde Mehmed Tevfk Efendi ve Levyihul-kudsiyye f fedili- eyhil-Ekberadl Eseri | 333


1826 (Recep 1242) tarihinde Ankarada dodu. lk eitimini babasndan ald.Daha sekiz yanda iken babas ile birlikte II. Mahmud zamannda 1250/1834tarihinde dzenlenen Sr- hmyn iin stanbula geldi. Ankaral AhaveynAhmed, ankrl Ahmed, Vidinli Mustafa ve Hafz Seyyid Efendiden derslerald, 1269/1852 tarihinde tahsilini stanbulda tamamlad. 1271/1854 tarihindeBeikta niyabetinde (Kadlk), 1273/1856 de mevleviyetle Halebte bulundu.Daha sonra Bursa, Kayseri, Balkesir, ankr niybetlerinde alt. 1283/1866tarihinde Kahireye tayin edildi. eitli iirlerinden oluan dvann ilk defaorada bastrd. 1285/1868 senesinde Kastamonu mfetti hukkmlna gnde-rildi. Ayn senenin sonunda ise Medine kadl kendisine verildi.

Medinedeki grevinin bitiminde tekrar doum yeri olan Ankaraya geldi,on- on iki sene kadar renci okutup yirmi civarnda renciye icazet verdi.Nahiv, Tahkk-i drkt, sarf ilmindenMufassal gibi risleler yannda namazlarnkazas hususunda eserler kaleme ald.3

Ankara valisinin isteiyle ne-iehriye ve Harbiye, lg-y Kavnin gibi eit-li komisyonlara bakanlk yapt. Bu hizmetlerinden dolay da nc Dere-ceden Osmanl nian ald. 1298/1880 tarihinde bir i iin stanbula geldiindePadiah tarafndan stanbul Pyesi, akabinde de ikinci dereceden Mecidiyenian verilerek Mahkeme-i Teft Mstearlna tayin edildi.

1300/1882 senesi evvalinde grevi stanbul Kadlna evrildi. Grev

sresinin sonundaMifthul-akidadl rislesini bastrd. 1302/1884 senesinde odnemde Aydna bal bulunan emede halk arasnda meydana gelen arazianlamazln zmek iin kurulan komisyona eyhlislamlk fetva komisyo-nu tarafndan bakan olarak grevlendirildi. Bu grev nedeniyle zmirde bu-lunduu srada Levyihul-Kudsiyyeile Arapa dier bir eser kaleme alarak vil-yet matbaasnda bastrd.

1302/1884 tarihinde stanbula dndkten sonra grevi Meclis-i Tedkkt-eriye Azlna evirilerek Rumeli Kazaskeri Muavinliine atand.1304/1886 Meclis-i Meyih Nazrlna (Bakan) tayin olundu. Kn Sleyma-niyede bir konakta, yazn da Erenkyde bir kkte ikmet etti. 1889 tarihindeAnadolu, ertesi yl da Rumeli Kazaskerlii pyesini ald. Bakanln yaptMeclis-i Meyihin reisliini ise Hdyi Dergheyhi Mehmed Ren Efendiyapmakta, farkl tarikatlara ait sekiz z kendilerine yardm etmekteydi. 1310ile 1315/1892-1897 yllar aras herhangi bir atama yaplmayan meclis reisliine

3 Mehmed Tevfik Efendi ile Ahmed Refik Efendiye Hayreddin ve Efdalzade Medreselerindenmderrislik tevcihi hk. BOA, Fon Kodu: C..MF, Tarih: 21/S /1250 (Hicr) Dosya no:44. Gmlekno:2175.


4/21



bu tarihten sonra Kdirhne eyhi Ahmed Muhyiddin Efendi atanm, btnbu srede nzrlk grevini Tevfik Efendi srdrmtr. yle anlalyor kiTevfik Efendi son zamanlarn felli geirip vefat ettii 1319/1901 tarihine kadaryaklak on drt yl boyunca nzrlk grevini srdrm,4 irtihl ettiinde deAksaray civarnda Sofularda abn-erke tekkesi olan eyh EkmeleddinDergh haziresine defnolunmutur.5

Mehmed Tevfik Efendi salnda drt defa evlenmi bu evliliklerindenKk yata len Baha Bey, Osmanl Devletinin son nakibleraf olan AhmedMuhtar Bey6, Miralay brahim Edhem Bey7, Bblde med-i Humayn Dai-resinde grevli Server Bey8, Faika Hanm9, Mehmed Baha Bey (.1952)10,

Seniyye Hanm11, Didar Hanm12 isminde sekiz ocuu olmutur.Mstakil bir divane oluturacak kadar iir yazan Tevfik Efendinin Vcd

4 Tevfik Efendinin bu nazrlk grevinin zellikle son dokuz ylnn husus bir tevcih olduu,pek icr ve yaptrm gcnn olmad anlalmaktadr. Nitekim M. Tevfik Efendinin nes-linden gelen Prof Dr. Baha Tanmandan alnan bilgilere gre Mehmet Tevfik Efendi, yallkyllarnda Ankaray ok zledii ve ziyaret etmek istedii halde, II. Abdlhamidin malumvesvesesi yznden, ailesinin epeyce nfuzlu olmas sebebiyle Ankaraya gitmesine izin ve-rilmemitir. Ahh Ankarann sineklerini bile zledim diyerek Ankara hasretini dillendirenTevfik Efendi, bir gn Erenkydeki kkten hizmeti aalarndan birini Haydarpaa GarnaAnkara treninden inen mnasip birini alp getirmesi iin gndermi. Hizmeti Aa da, Anka-radan gelenler iinde bir Ermeniyi gzne kestirmi. Israrla adamcaz alp Bizim EfendiAnkara sohbeti yapmak istiyor. Korkma! diyerek arabaya bindirip konaa getirmi. Bir hayli

endieli olan Ermeni vaziyeti grnce ferahlam. Tevfik Efendi uzun uzun Ankara zerinesorular sormu, haberler alm, sonunda hediyelerle evine yollanmtr.5 Tevfik Efendinin biyografisi matbu Divnnn sonuna eklenmitir. Geni bilgi iin ayrca bk.

M. Tahir, OM, c. I, s. 271; Nihat Azamat, erke Mustafa Efendi DA, c. VIII, ss. 273-274;bnlemin Mahmud Kemal, Son Asr Trk airleri, c. XII, stanbul s. 1873-4; Ycer, a. g. e, s.662.

6 1284/1866 tarihinde stanbulda dodu. lk tahsilini 1288/1871 tarihinde babasyla birliktegittii Ankarada ald. 1331 tarihinde Nakbl-Erf tayin olundu. Uzun sre farkl vazifeler-le devlet hizmetinde altktan sonra Mart 1340/Mays 1924 tarihinde emekli oldu. Mirmer Neet Paann kz ile evlendi. Vefatnda Bakrky Mezarlnda defnedildi. Genibilgi iin bk. Albayrak, Son Devir Osmanl Ulemas, c. I, stanbul 1996, ss. 239-240.

7 Erenkyde oturan bir paazade hanmla evlendi. Sarkamta donarak ehid oldu.8 Mustafa Server Bey 1282 tarihinde Balkesirde dodu.Mlkiye mezunu ve Bblde med-

i Humayn Dairesinde grevlidir. Pe pee iki sarayl hanmla evlenmitir.

9 nce kendisinden epeyce yal, Ankarada konann gzelliiyle mehur Abdi Paa ile sonraakrabasndan Hac Ziya bey ile evlenmitir. Bakrky Mezarlnda medfundur.

10 1289/1873 tarihinde Ankarada dodu. eitli niybetlerde (Cezyir-i Bahri Sefid/Rodos,Trabzon, Kastamonu) bulunmutur. Cumhuriyetin ilk yllarnda Adliye Mstearlndanemekli olmutur. Mehmed Reid Paann kz Hatice Behire Hanmla evlenmitir. BakrkyMezarlnda medfundur. Prof. Dr. Baha Tanman, Baha Beyin kzlarndan Saffet erife Ha-nmn oludur. Geni bilgi iin bk. Albayrak, Son Devir Osmanl Ulemas, c. III, ss. 41-42.

11 Kazasker Mustafa zzet Efendinin torunlarndan At Bey ile evlenmitir.12 Badat erafndan Khyzde Kmil Bey ile evlenmitir. Bakrky Mezarlnda medfundur.


5/21



redifli naatnairlik ynne rnek olarak buraya alyoruz:

Mey gibi verdi saf halka tecell-y vcd

Byle pr neve midir cm- mcell-y vcd

Oldu dbce trz- suhuf suna kadr

Cevher-i harf kuh r pre-i esm-y vcd

Kef olur dde-i shib-i nazara srru kader

em-i emnna dolsa mery-y vcd

Zhir olmazsa nola dde-i zhir beyyine

Srrnz nek ry- kll-i rn-y vcd

Eserleri

1. Meziyyet-i slmiyye (Mahmudbey Matbaas 1306):Akid,marifetullah,isbt- vcib, mmkin, tevhid, melekler, nbvvet ve kitab, ihtr ve ilzm,kaz ve kader, kabir ahvli, hiret gn, efaat, ebediyet yurdu, zikir,tahret, setr-i avret, namazlar, oru, hac, zekat, zinadan el ekmek,livatadan kanmak, nikh, nikh hukkunu muhafaza, ana-babaya iyilik,evlat terbiyesi, kle hukuku, sla-i rahim, komu hakk ve ticaret hukukugibi konularn nem ve ehemmiyetini akl delillerle isbat edip faydalarnanlatmaktadr. 68 sayfadr.

2. Gyetl-beyn f ilmil-mzn (Mahmudbey Matbaas 1306): Hamliyye,Kdyye gibi mantk, kelm ve felsefe konularn ilemektedir.

3. Tazmus-sahbe:13Arapa eserine herhangi bir mukaddime yazmayan m-ellif, hamdele ve salveleden sonra konuya girmi ve sahabeye hrmet gs-termenin vacip olduunu, ayrca onlara dil uzatmaktan saknmak gerekti-ini vurgulamtr. Bu hususun btn sahabe iin gerekli olduunu, zel-likle Aere-i Mbeere konusunda daha hassas olunmas gerektiini belir-ten mellif, daha sonra ashabn faziletine iaret eden ayet ve hadisleri elealarak incelemitir. Sahabe arasnda cereyan eden birtakm olaylarn izahve halli zerinde duran mellif, bu konular deiik eserlerden nakillerdebulunarak ele almaktadr. En ok nakilde bulunduu eserler; es-Savikul

muhrika,14et-Temhd,15el-Muvfk16, Tathrul-cenn vel-lisn17 gibi kelm

13 Eserin yazma nshas iin bk. Sl. , Ktp., Nuri Arlasez, no: 236, vr. 12a-23b.14 Bk. Ebl-Abbas ehabeddin Ahmed bn Hacer el-Heytem, (.974/1567),es-Savikul-muhrika

ala ehlir-Rafz ved-dallz-zendeka , tahk.: Abdurrahman b. Abdullah Trk, Kamil Muham-med Harrat, Messesetr-nisle, Beyrut 1997/1417.

15 Bk. Ebl-Hattab Mahfz b. Ahmed b. Hasan el-Hanbel Kelvezn, 510/1116, et-Temhd fuslil-fkh, tahk.: Mfid Muhammed Eb Ame, Drl-meden, Cidde 1985.


6/21



eserlerdir. Hz. Ali ve Muaviye ile Hz. Aie, Talha ve Zbeyr arasndakiolaylar, Yezid ve Hz. Hseyin olay en ok iledii konulardr. Bu husustaEhl-i Snnetin grn n plana karmaktadr.

4. Divne (Msr 1283): Msr Mevleviyetinde iken bastrmtr. Kasid-i Tevfkolarak da bilinmektedir. kinci basksstanbul 1304te yaplan eser ieri-sinde; Abdulhamid Han hakknda bir kasde, Tevhd-i Br, Nazre-i Nef,Medh-i Rasl, Kasde-i mkniyye der Hakk- Seyyidl-Kevneyn,Mirciyye, Sohbnme-i Hakkat, Nat-erf, Hazret-i Hseyine Mersi-ye, Sultan Abdulaziz Hana mehdiye, Kasde-i Kahtyye, zamann padiahAbdulhamide iki adet mehdiye, eyhlislm Mehmed Sadeddin Efendi

hakknda sylenen bir kasde, mehat makamnda bulunan Ahmed EsadEfendi hakknda mersiye, Musa Safvet Paa hakknda bahariye kasidesi,hvana nasihatler, Musa Safvet Paa hakkndaki bir baka kasde, eser sa-hibi Mehmed Tevfik Efendinin terceme-i hli bulunmaktadr.

5. Behett-tarf f ilmis-sarf, (stanbul 1308): miller, zamirler, ism-imevsuller, ism-i iretler, mansuplar, ism-i fil, ism-i mefl ve mecrrlargibi sarf konularn anlatan Arapa bir gramer kitab olup 76 sayfadr.

6. cmln-nahvil-Arab: Arapa nahiv kitabdr.7. Hediyyets-sbyn: ocuklar iin hazrlanm, Arapa zet gramer kitab-

dr. Trkedir.

8. Mifthul-akid (stanbul Mihran Matbaas 1301):Melekler, nbvvet, hiretgibi akid konularn ilemektedir.

9. Mecma-i Fedil10. el-tkn f tahkkil-imn11. Tahkk-i drkt12. Risle-i f kablit-tevbe13. Risle f men teesseral-harre ver-rehve vel-heyecn14. Risle fil-akl15. Giritli Srr Paa, (1313/1895) tarafndan kaleme alnan Nakdl-kelm f

akidil-slm adl

kitab

n

n tenkid ve tashhi ile ilgili bir risle.16. Risle f hakk-ehdeti al nefyi ill f ari mesil.16 Eser iin bk. Abdurrahman b. Ali b. Muhammed el-Baddbnl-Cevz,Muvfkul-murfk,

Sleymaniye Ktphanesi, Reislkttab, no: 927.

17 Eser iin bk. Ebl-Abbs ehabeddin Ahmed bn Hacer el-Heytem, (.974/1567) Tathrl-cenn vel-lisn an selbi Muaviye bn Eb Sfyan maal-mehdil-cel ve esbtil-halkil-Ali,(tahk.:Eb Abdurrahman Msr) Tanta: Dars-sekfe, 1992/1413.


7/21



17. erh-i Akid-i Nesef Tercmesindeki Hatalara Dair Risale. (bask yeri ve ylyok)

18. Levyihul-Kudsiyye f fedili-eyhil-Ekber (ts. -yy)Genel olarak bn Arabnin fazileti hakknda kuds parltlar eklinde Trk-

eye evirebileceimiz balk altndaki risleyi incelerken deerlendirmeyeesas aldmz nshann banda mellifin ismi bulunmad gibi sonunda datelif tarihi verilmemektedir. Ancak rislenin Mehmed Tevfik Efendinin z-mirde bulunduu srada (1303) yazd ve vilyet matbaasnda bastrd bi-linmektedir. Toplam on drt sayfadr.

Ydigr-

emsmellifi Mehmed emseddin Efendi, Mehmed Tevfik Efen-dinin bu eseri yle bir sebebe istinaden yazdn syler. XIX. asrda Bursadatasavvuf merkezli byk bir tartma meydana gelmitir. Tartma btn ta-savvuf dncesini ve tarkat prlerini hedef alan itham ve sulamadan kaynak-lanmtr. Mehmed emseddin Efendinin rivyetine gre Bursa HindilerKalenderhnesine 1275/1858 tarihinde pheli bir tarzda postnin olan (ngilizcasusu olma ihtimali bulunan) Hind asll Abdurrahman b. Abdullahn dzen-ledii Farsa dersleri srasnda, Sadeddin Taftazn ve Aliyyl-Krye atflaMuhyiddin Arab, Mevln Celleddin Rm gibi evliynn byklerini kfrleitham etmeye balam, onlarn kfrne inanmayanlarn da kfir olduunuifade etmitir.

Bu derslerden etkilenen Bursa ulems ikiye blnm, tartmalarkahvehne kelerine kadar inmi, byk bir fitne kaca srada ulem vemeyih ortak toplant yapm, neticesinde Hind asll Abdurrahman,Dersaadete zorunlu ikmete gnderilmitir. Bir mddet Matbaa-yiOsmniyede musahhihlik yaptktan sonra urda burda srnerek helak olupgitmitir. Ne are ki bundan sonra Bursada, ulem ve meyih arasndaki eskimuhabbet kalmamtr. Salan bu fikirleri gidermek iin Bursa mfts UkHacbrahim Efendi evliyaullahn makam ve mertebelerini aklayan bir rislekaleme alm, ayrca Kazasker ve Mezlis-i Meyih Nzr olanerkeeyhizde Hac Tevfik Efendide (.1317/1899) Levihul-Kudsiyyeadylabir risle yazarak evliyaullah hakknda otaya atlan btl fikirlere cevap vermi-tir.18

Mehmed emseddin Efendi Levyihul-Kudsiyyenin yazlma sebebiniAbdurrahman b. Abdullaha balasa da mellifimiz Tevfik Efendi eserindezmire gittii esnada bnl-Mansr isminde bir ahsla karlatn, bu ah-

18 Bk. Mehmedemseddin, Ydigr-ems, haz.: K. Atlansoy, M. Kara, Bursa 1997, ss. 591-592.


8/21



sn bata bnl-Arab olmak zere evliynn byklerini kfrle itham ettiini,dahas itham etmeyenlerin de kfir olduunu sylediini, bunun zerine eseri-ni kaleme aldn belirtir. Abdurrahman b. Abdullahn mahlasnn bnl-Mansr olma ihtimali bulunmakla birlikte Abdurrahmann Bursadan srl-d tarih ile Tevfik Efendinin eserini bastrd zaman arasnda yirmi alt se-nelik zaman fark nedeniyle ayn kiinin olup olmadn tekid edememekteyiz.Ancak murz her kim olursa olsun eserin yazlma sebebinin benzer itham veiftiralar sonucu olduu grlmekte, bnl-Arabnin doruluuna ve fazletineiret etmektedir. Nitekim bnl-Arab literatr ierisinde bu eser, savunanlarkategorisinde zikredilmektedir.

Tevfik Efendi eserine ksa bir giriten sonra drt ayr Trke mukaddimeyazmtr. Mukaddimelerdeki fikirler, rislenin Arapa metni ierisinde yerverilen grleri tefsir etmektedir. Mellifin rislenin giri ksmnda kaydetti-ine gre, fen fit-tevhd makmna kan evliynn byklerinden bazenbtn tamamen hakkat, zhiri ise erate aykr gibi grnen kelimeler ka-bilmektedir. Bu kelimeler hakknda gr bildiren rush sahibi limler iki ks-ma ayrlmlardr. Birinci grup tarkat ehlinin bu tr szlerle megul olup p-he ve hayrete dmemeleri iin bunlarn gizli manalarn aklama yolunu tut-mulardr. kinci grup ise eri erfin namusunu muhafaza iin bu trl szleritelaffuz etmenin kfr olduunu sylemilerdir. Mehmed Tevfik Efendiye

gre ikinci grupta olanlar grnte kfr ve irki hat

rlatan birtak

m kelimeve deyimleri o eyhlere atfeder veya onlarn eserlerine izafe ederler. Bazen demstakil risle kaleme alp meyih ve ulemdan bir zta isntla dini ifsadakalkrlar. Lednn ilimden nasbi olmayan hatta btn himmetini zhir ilim-lere hasrettii halde onun bile inceliklerini anlamayan rsm limlerinden ba-zlar rsih limlerin mnev ihtilflarndaki asl maksad fark edememekte vedier mlhidlerin bozuk maksatlarndan ayramamaktadr.19 Bu gruptakilerCbbemin altnda Allahtan baka bir ey yoktur gibi szleri bsbtn anlama-dan dedikoduya balarlar. bnl-Arabnin en byk kfir olduunu iddiaederler, hatta bnl-Arabnin imn olduundan phe edenin bile kfrne

19 Azizddin Nesef de sradan insanlarn gnlk hayatlarn idame ettirecei konularla ilgi-lenmeleri zerinde durarak emr-i bil-marufun ieriinin hakkat ilimleriyle ilgili olmad-na dikkatleri ekmektedir. Ona gre Peygamberin szlerini kabul eden herkes erat ehlin-den, Peygamberin yaptn yapan herkes tarkat ehlinden, Peygamberin grdn grenherkes de hakkat ehlinden olur. Bu durumda deerler alan iyi sz, iyi hareket, iyi ahlk vebilgi zerine gelimektedir. Herkesin sorumlu olduu alan birinci srada gelen alandr. Ancakher zellie sahip olabilen kimseler kmil olmu olup yaratlmlara nder olabilirler.Azizddin Nesef, Tasavvufta nsan Meselesi: nsan- Kmil, ev.: Mehmet Kanar,stanbul 1990,s. 15, 16, 32.


9/21



hkmederler.20 Bylece yedi yz seneden berionun velyetine inanan muhad-dislerin, mslman idarecilerin, avm ve havstan yz binlerce mslmannkfir olduu hkmn vermeye cesaret ederler.

Kimlii mehul bir ahs, bir risle yazm bunu da Allme Taftaznyenisbet etmitir. Bazlar da Taftaznnin bnl-Arab hakknda yazd iddiaedilen reddiyeye yapp onu kusursuz, reddedilemeyen bir kitap gibi kaynakeserler arasnda gstermitir.

Bu durumu okuyup anlayan mellifimiz Mehmed Tevfik Efendihakkatlerin ortaya kmas iin Levyihul-Kudsiyyeyi kaleme aldn syle-mektedir.

Birinci mukaddimede, evliy-y kirm, neblerin vrisleri olduu iin ba-zen istirk bazen zdrar halinde riflerin kalplerini bilgilendirmek veya imti-han etmek iin mteabih szler sylerler. Cenb- Hak ve Rasl-i Ekremdenbakasnn mteabih sz sylemesi caiz deildir , denilirse; ncelikle bilinme-lidir ki naslarda mmetin bu tr szler sylemesinin yasaklandna dair biremir gelmemitir. Hatta limler, nebiyy-i mrselinin ilmen vrisleri olduu iinbu bir izin anlamna da gelmektedir. Mtebih szler iin zel bir snrlama dayoktur. Nitekim bu szler iin mam Gazl; Onlar Kuranda ve snnettekimtebihlere benzemektedir demitir.

Mutasavvflar, fiil, sft ve zt tecellisine mazhar olmak zere gruptur.

Hangi snfta, hangi mertebede olursa olsun her mutasavvf bulunduu merte-bede btl mezheplerin szlerine benzer szler syler. Mesel onlardan tecell-iefl mertebesinde Cebriye, tecell-i sft mertebesinde Hulliyye, tecell-i ztmertebesinde ttihdiyye mezhebi mensuplarnn szlerine benzer szler kar.Bu tr szlerin btl veya hak olup olmadn anlayabilmek iin sahibininer/dn ameline, ibdet hayatna bakmak lzmdr. ayet o kimse erate ve

20 Ayn konuya Futuht- Mekkiyenin ba tarafnda dikkatleri eken bnl-Arabde sz konusuyorumlamalarn herkesi balayan ykmllkler deil, insanlarn gnll ve iyi niyetle yeri-ne getirdii davranlar kapsamnda deerlendirir. nk tasavvufun dern yn esastagnll davranlarla Allaha yaklamaktan ibarettir. O, kiiyi Allaha daha fazla yaklatra-

ca

na inand

tasavvuf uygulamalar

deerlendirirken ruhbanl

k kavram

zerinde durur.Bunu yaparken de ncelikle dini Allahn katnda din ve insanlarn katnda din diye ikiye ay-rr. Birincisi, Tanrnn peygamber vastasyla bildirdii vahiy dinidir. kincisi ise, insanlarntoplumsal ve manev ihtiyalar iin bizzat kendilerinin ortaya koyduu hikem kanunlardr.Tasavvuf veya hakikat ilmi btn mminlerin sahip olduu bilgiye deil, zel bir aba gste-ren belirli bir grubun bilgilerine ve inanlarna iaret eder. bnl-Arab ikinci ksmla ilgiligrlerinden hareketle tasavvuf ve Mslmanlarn hayatndaki tezahrleri iin genel birmeriyet erevesi kartr. Ekrem Demirli, Sadreddin Konevde Bilgi ve Varlk, stanbul 2005,s.32-33; bnl-Arab, bu taksimi Fussul-Hikemin Yakub Fassnda ele alr. bnl-Arab,Ftuhtl-Mekkiyye, c. 1, s.35.


10/21



snnete yapan bir kimse ise sfilerin byklerindendir. Azndan kan sz-ler de mukaddes kelimelerdir.ayet hali erat ve snnete uymayan bir kimseise sapk mezhep mensubudur. Syledikleri de insanlar saptran vehimlerdenibarettir.

Mteabih yet ve hadisleri her bilginin anlayamad ancak dinde derinliksahibi (rsih) limlerin anlad gibi, evliydan rivyet edilen mteabih szleride ancak derinlik sahibi veliler anlayabilir. ayet Mteabih sz sylemekdoru bir ey ise insanlardan niin gizleniyor , eklinde bir soru sorulacakolursa, ayn soru mteabih yet ve hadisler iin de geerli olmaldr. Buna ve-rilecek cevap onlar iin de ayndr. Yani yet ve hadislerdeki mteabihlik

rsih/derinlik sahibi limlerin kalplerini snamak iin ise eyhlerin mtebihszleri de riflerin kalplerini imtihan iindir. Yine hi kimse kendisinin ne ol-duunu sylemez, mlhid mi zndk m olduu da ancak sznden anlalr ,denecek olursa bu doru bir szdr. Ancak o szleri iyi aratrmak, neyi kastet-tiini anlamaya almak lzmdr. Baz cahil kimselerin velilerin szlerini an-lamadan, anlamaya almadan iftiraya, tekfire yeltenmeleri de edepsizlikleri-nin bir neticesidir.21

Dier taraftan bir eyhten rivyet edilen szn ondan kt kesinleme-dike kfir olduunu sylemek doru deildir. nk baz haseti vemlhidlerin kendi szlerini o eyhe isnad etme ihtimali vardr.

Bir kelimenin bir lgat bir de rfte kullanlan manas vardr. Mutasavvflarda kendi aralarnda kullandklar kelimeleri lgat manasyla deil, zel bir st-lahta kullanmaktadrlar. Mesela kelime anlam du olan salt lafzn, birahs cnb olan adamn salt caiz ve sahihtir eklinde kullansa, onun hangianlam kast ettiine baklmaldr. ayet bu cmleyi herkes tarafndan bilinennamaz anlamnda sylemise bu adamn kfrne hkmedilir. Ancak saltszlkteki du anlamnda kullanmsa sz dorudur, bundan dolay dakatiyen tekfir edilemez.

Mellifimiz Trke rislenin sonuna muarzlarn Mevln CelleddinRmye de iftira ettiklerini syleyerek eserinden iktibasta bulunmaktadr.

21 Aslnda bnl-Arabnin kendi nazariyesinde muhkem-mteabih ayrm yoktur. Ona grelemde hakk varlk tektir o da Vcibl-vcdtur. Yiyen, ien, gezen, gren, dnen, bilenve konuan hep onun tecellsi, ehdet leminde zuhra gelmieklidir. yleyse zatta tevhdolduu gibi sfat ve fiillerde de tevhid olmaldr. ri ne dediyse odur. Dedii tektir ve gere-in ifadesidir. Kelimeleri de kendisi gibi zhirdir. Onlarn gizli kapakl bir taraf yoktur. Tev-fik Efendinin Kuran yetleri ve sf szleri arasnda byle bir benzetme yapmas vahdet-ivcdun genel izah tarzndan ayrlmaktadr. Ancak o savunmasnda, ayn zamanda bir hu-kuku ve mderris olarak slm ilimlerde izlenen genel yolu tutmu, izah tarzn herkesinanlayaca bir yntem zerine bina etmitir.


11/21



Farsa ve Arapa olan bu iktibaslara gre gy Mevln Celleddin, ems-iTebrizyi kendisine ilh edinmitir. Halbuki buraya alnan yar anlalr yaranlalmaz tarzda, aka irk ve kfr artran metnin brakn Mevlnyaait olmas, rivyette bulunan ahsn kaynak olarak Taftaznyi gstermesi dedoru deildir. nk Mevlnnn eserlerinde bu tr eyler bulunmamakta-dr. Yine Mehmed Tevfik Efendiye gre, Mevlnya izfe edilen metnin hik-met deil; sama sapan cmleler olduu, ocuklarn bile ondaki ilhad ve irkkokusunu alaca aikrdr.

Sonu

Bu almada, Meclis-i Meyih Nzr Mehmed Tevfik Efendinin hayat vetasavvuf tarihi asndan nemli saylan eseri Levyihul-kudsiyye incelenmeyeallmtr. Onun hayatnn bir dnemi tasavvufahsiyetlerin ve tarkat me-knlarnn ilerine nezret etmekle gemitir. Ancak bu nezret ii sadece zhirbakanlk ve organizasyonlarla kalmam, fikr ve akademik dzeydemdaheleleri de beraberinde getirmitir. almada ele aldmz Levyihul-kudsiyye adl eseri byle bir mdahele sonucunda ortaya kmtr. EserindeKurn ve hadislerin muhkem ve mtebihleri yani anlama dereceleri olduugibi mminlerin de anlay/kavray derecelerinin farkl olduunu, dolaysylamutasavvflarn kendi makamlarna gre farkl izah tarzlarnn olabileceini,

atahatlar anlalmas g mteabih yetler gibi deerlendirmek gerektiinisyler. Bu fikrini mm Gazl ve mm Suyt gibi limlerin grleriyle des-tekler. Dier yandan bnl-Arab muarzlarnn ona izfe edilen cmle veatahatlarn sahihliini bilmeden veya hangi anlam kastederek sylendiinianlamadan yarglamaya kalkmalar hataya dmelerine sebep olmaktadr. Budurumu Mevln Celleddin Rmye atfedilen ve akairk kokan rneklerdegrmek mmkndr. yleyse nce rivyet ve atfta sahihlik, sonra metnin ba-lamnn aratrlmas gerekir. Kald ki mutasavvflar derece ve mertebelerinegre sapk mezhep mensuplarnn szlerine benzer szler syleyebilirler. Buonlarn dinden ktn deil, farkl tecellilere mazhar olduklarn gsterir. y-leyse onlar hakknda tam bir hkm verebilmek iin bir szne deil btn sz

ve davranlarna bakmak gerekir.


12/21



LEVYHUL-KUDSYYE F HAKKI-EYH BNL-ARAB

Meclis-i Meyih Nzr erkezde Seyyid Mehmed Tevfik Efendi

Elhamd lillhi rabbil-lemn, ves-salt ves-selm al raslinMuhammedin ve lih ve sahbih ecman. Amm bad; mlm ola ki kendile-rini fen fit-tevhd leminde mahv ve muzmahil edip sneleri cilvegh- ilhm-ilh olan ekbir-i evliy- kirmdan ahynen sdr, btn ayn- hakkat olupzhiri hilf-erat gibi grnen baz kelimt- kudsiye hakknda vkf- hafy-

yerat ve rif-i haby-y hakkat olan ulem-y rsihn iki frka olup frka-ievveli;

Slik-i rh- hd olan nristegn- tarkn o makle kelm mtalaasylakendilerini vdi-i ek ve hayrete ilk etmemeleri iin Cenb- hakkati ihtiyr ileman-i meknnesini kef u ayn ve bir ksm dahi tan- ayrdan, muhfaza-inms-er-i erf-i mutahhar iin o trl kelmn kfr dall olduunu beynetmilerdir. bn bidn ed-Drr Hiyesi22nde mam Suytden naklen; Fa-kih, limlerin limi zzeddinin bnl-Arabye tan ettiini iittim. zzeddin,O zndktr diyordu. Bir gn baz dostlar ona Kutbu gstermeni istiyoruzdediler. O, bnl-Arabye iret etti. Sen ona tan ediyordun, denilince; Bunueratin zhirini korumak iin yapyordum dedi. Birtakm melhide ve

zendka bu frsat ganmet bilerek kendilerini sret-i hakdan izhr ile meyne-i ehl-i islmda bir tefrika karmak maksad- fsidesiyle estaz billh :

Ehl-i kitaptan bir grup, okuduklarn kitaptan sanasn diye kitab okurken eipbkerler. Halbuki okuduklar kitaptan deildir23 nazm- celli muktezsnca nefisle-rini tezvr ve tasni edip zhir ve btn kfr-i sarh olan birtakm kelimt-btleyi ezze-i kirma atf ve bazen dah mrun ileyhimin kitap ve rislelerineyalan dolan ilvesi, bazen de risle-i mstakille icd edip meyih ve ulemdanbir zta isnd ederek dn-i mbni ve eri metn-i Muhammedyi ihll veifsda cret etmilerdir.

Aliyyl-Kr rislesinde yle demektedir: Mecdddin rz, mamRadyyddin b. Hayyt Eb Hanfeyi tekfir edince cevap vermitir. FakihRadyyuddin yle dedi; mam Numnn tekfiri hususunda bir cilt kitap yaz-

22 Muhammed Emin b. mer b. Abdlazz Dmakbn bidn, (1252/1836)Haiyetu Reddl-

muhtr aled-Drril-muhtr: erh-i Tenvril-ebsr. Kahraman Yaynlar, stanbul 1984.23 l-i mrn, 2/78.


13/21


14/21


15/21


16/21


17/21



lgat ndinde mn-y hakkisi du olan salt lafznn indel-fukah mn-y hakkisi efl-i mlme olmakla ehl-i lgattan olan bir kimse cnb olanadamn salt caiz ve sahihtir diye iddia ve bundan da salt lafznn mn-yhakkisi murad olduunu tasrh ve beyn etmi olsa, eer bu tasrhten saltlafznn mn-y hakk-i ersini murad eder ise, o kimse phesiz kfir olur.Amma mn-y hakk-i lgavsi olan duy murad etmi olursa o ztn ke-lmnda sdk olup, bundan dolay o kimse katiyyen tekfr olunamaz.

Yine sdt- sfiye dah kendilerinden sdr olan kelimt- mtebihehakknda tasrh ettikleri mn-y hakkatten mn-y hakk-i lgavsini kasdetmeyip mn-y hakk-i rfiyesini murad ettikleri cihetle kelmlarnda sdk

ve bundan dolay zerre kadar ilhd ve zndka tozu rz ve lhk olmamaklaahs- mezkrun vel yahf aleyke il hirih kelm ve khat ittism kulbdafe ashabn ifl ve idll iin sedd u ityn olunmu bir softadan ibaret oldu-u edn teemml ile mlm olur. Zmre-i sdt- sfiyeden sudru habl-imetn-i er-i mbne kemliyle mtemessik olup erbb- vecd ve hl olanulem-y rsihninin tasdkiyle misdak olan mtebihtn meni-i mnfesi;

Allah dilediine hikmet verir. Kime hikmet verirse, ona pek ok hayr ve stnlkverilmitir.27 nazm- cellinin m sadak olup kendilerinden vuk mertebe-isubta ulamayan birtakm ercif-i akvl-i fesede ve hasede-i indeyi mrun

ileyhim hazertna isnd ile haklarnda alel-tlk sz sylemek tehlikedengayr-i slim olduu bit-tekrr ihtr olunur. ahs- merkm risle-imzviresinde hakknda maz- Kurn unvn- rf- m olanMesnev-i erfsahibi, ems-i Hakkatten iktibs- envr- marif-i ilh edip sem- vecd ileseyr-i sem- lem-i esm-i seba ederek vsl al-i kurb-i izzet olup dmen-itennre-i redeti gubr- ilhd ile hibir vakitte lekedr olmayan Celleddn-iRm (keddesallhu srrah) es-sm hazretlerini dah tekfre cret etmitir.

Nakl-i kfr, kfr olmamakla mesfrun bu babdaki ibresi bi aynih bu ma-kamda zikr u beyn olunmutur. (ve kad ittehazel-Celll-Rm min hl-iemsit-Tebrz ilhen hays kle bil-frisiyyeti; ems men ve hudy menumur men beky min ez t be hakk resde em ey hakk- hak gzr men.Arapa tercmesi yledir:

emsim ve ilhm, mrm ve bekm sendendir. Hakka vsl oldum. Eyhakkm ed eden Hak. (Burada lhn ismini ems-i Tebriziye itlak ederekHak eklinde syledi) Hsl Tebriz iin syledii sz yledir: Beni Hakka

27 Bakara, 2/269.


18/21



ulatran ilhm sensin. Hakkm eda eden Hak sensin. Vcdiyye mezhebinibana sen rettin, btn mmkintn ilh olduunu sen bildirdin. ayet senolmasaydn, rasllerin, nebilerin, limlerin ve canszlarn inand gibi inana-caktm. Muhakkak Allah kinatn varlndan baka bir eydir. Mahluktnyaratcsdr. Akl ve fikirce sabit olduu gibi sonradan olan mevcudtnmcididir. Gkten indirdii kitaplarnda konumutur. Btn peygamber venebileri onda toplamtr.

O esnada ben kk ve unutulmu bir ey idim. Muhakkik ve vsllardandeildim. Din imamlarnn, yakn ve Hak nderlerinin fazileti nedeniyle Ms-lmanlardan on kiinin hibirine korku yoktur. Bu ak dalletle kim oynarsa,

lnetli btl mezheple kanatlanrsa, nefsini yer ve gk ehlinin ibadet ettii kulolarak tescil etmi olur. Yahutta ondan harikulde iler zuhr eder. nk okfirlerin en kfiri, hsrana urayanlarn en hsranls olur vb.

ahs- mezkr enzr- avmdan gizlemek maksadyla sret-i haktan burzile risle-i menhsasnda bilir bilmez mertib-i sfiyeden dem vurarak risle-imusannaasnn ulem- mrun ileyhin melleftndan olduuna halk kan-drmak istemi ise de Mevln-y mrun ileyh hakknda olan i bu kelmnnmel ve ibresinden ihtilli delletiyle risle-i mahdenin ulm- akliye venakliyede vsl- zirve-i tedkk ve bl-y rislemizde nakl olunan kelmdanvkf- esrr- tark olduu gn gibi ikr ve her vecihle fahr-u selef ve kdve-i

halef olup allmelik unvnn hiz olan Sadeddinin telif kerdesi olmadsab-i mmeyyizin bile bil teemml fehm u idrk edebilecei emr-i bedhidir.nk bir lafzdan bir manann infihm, o lafzn mn-y mezkre, dellet-imlmeden birisiyle delletine mtevakkf olup ahs- mezkrun verdii mnise, beyt-i mezkrun elfz ve hurfu ne mutabakat, ne tazammun, ne iltizam vene ibresi ve ne delleti ve ne ireti ve ne de iktizasyla dellet etmedii vekta-i mezkrenin mna-i zahiresi (ems veseyyid bis-i hayt ve bek min-ke vuslat-i ilel-hakkllez hve ibretn an mertebetil-feni fil-llhi vel-bekibillhi y ehlel-hakkl-medd li-hakk) demek olduu lisn- Frisyebehreyb olmayan bir suhte-i n-puhtenin bile mlmu ve ez t behakkresde em msras dah mevsl ile msl ileyhin zteyn-i mteyyireyn oldu-

unu cb ederek kta-i mezkrede mezkr olan Hd ile Hak lafzlarn-dan vcibl-vcd murd olmadna sarhaten dellet eyledii ve bundaise zerre kadar ibe-i ilhd istimm olunamad cihetle ve mam Rzkaddesallahu srrahu hazretlerinin Firavnn ulhiyet iddiasn mir olanyet-i cellenin birisinin tefsrinde beyn u isbt ettii zere zevil-uklden olanbir dem ne kendinin ve ne de kendi nev-i cinsinden bir ferdin ulhiyetinitikd etmek muhal olduu emr-i ikr iken byle bir beyn-i butln tikd ser


19/21



eme-i sunf- ulem-i zhir ve btn olan ecille-i ricl-i ilm-i lednndenMevln-y mrun ileyhe zz-u isnd etmek kfr olduu mahall-i ek ve p-he olmamakla blda beyn olunduu zere mesfr ile hemhl ve hem zebnolup tadll-i ubbd maksad- fsidesiyle evliy- kirm hazertn tekfri tiydeden sy-i bil-fesdn badel-istisbe kabul etmedikleri halde icr-y terbiyele-riyle de er ve fesadlar cmele-i vcibttandr.

eyhl-Ekber bnl-Arab Hakkndaki Risle

Allahn ismiyle ve Ona hamd ederek balyorum. Salt ve selm onun kuluzerine olsun. Bundan sonra:

Bir dnemde zmir ehrine gitmitim. Orada kendisine bnl-Mansrdenilen ve eyhl-ekber bnl-Arabye kfir diyen, dahas onun kfrnehkmetmeyen kiinin imanndan phe edileceini syleyen bir adam grdm.Allaha yemin olsun ki bu sz, gnah, vebal, belki kfr ve sapklktr. nk oahs bnl-Arabnin velyetine inanan Tcddin bn Atullah, eyhAffddin el-Yfii, eyh zzeddin bn Abdsselm, Hafz Zeheb, ihbl-milleti ved-dn Ahmed bn Hacer el-Askaln, Kmus sahibieyh MuhammedFrzbd, Beyzav, bnl-Arabnin kabrini ortaya karp yaptran Selim Hanve dierleri gibi Mslmanlarn byklerini, muhaddislerin imamlarnn,mmin toplumlarnn kfrne hkmetti. Hadiste bildirildiine gre; Bir

mmini tekfir etmek kesinlikle kfrdr. Bir muhbir-i sdk haber vermedik-e lmnden sonra hi kimsenin kfrne hkmedilemez. Bunun iin l-mnden sonra Yezide lnet etmek men edilmitir. Allah ve Raslnn hkmet-medii bir eyle hkmedenler, ite onlar kafirlerin ta kendileridir28. Bununla beraberkdduse sirruh [bn Arab] onlarn dediklerinden uzaktr.

bn bidn, ed-Drrl-Muhtr hiyesinde dedi ki; Muhammed bn Ali b.Muhammed Htem-i T el-Endls byk rif bn Arab 560/1164 senesindedodu. 636/1238da vefat etti. Salihiyede defn olundu. Zerrk ve dierlerinegre baz faziletlerinden dolay zkirlerin nderlerinden kabul edilmitir. Herfenden anlad iin kendisine kavmi ierisinde eyhl-ekber nisbesi verildi.Bununla kastedilen ve dier zellikleri Tabaktl-Mnvde bulunmaktadr.mam Suyt, Tenbhl-gab bi tebrieti bn Arabadl rislesinde yle demekte-dir:

nsanlar bnl-Arab hususunda iki ksma ayrldlar. Doru dnen birkesim onun velliine inanmaktadr. Dierleri ise bunun aksini dnmekte-

28 Mide, 5/44.


20/21


21/21

ibn i arabi müdafaası 21 sh

Documents

Transcript of ibn i arabi müdafaası 21 sh