I. ve II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ

www.kpsshazirlik.net

Genç Osmanlılar (Jön Türkler)

Devletin ancak Meşrutiyet ile kurtulacağına inanarak, Abdülaziz'i tahtan indirmiş ve Meşrutiyet'i ilan etmeyi kabul eden Abdülhamid'i tahta geçirmiştir.

Not

Meşrutiyetin ilanında etkili olan düşünce akımı Osmanlıcılık'tır.

Mithat Paşa ve arkadaşları tarafından 23 Aralık 1876'da II. Abdülhamid'e ilan ettirilen Kanun-i Esasi ile meşrutiyet yönetimi yürürlüğe konmuş oldu. Meşrutiyet'in ilan edildiği dönemde Avrupalı devletlerin İstanbul'da "Tersane Konferansı” yapılmaktaydı. Bu dönemde Meşrutiyet'in ilan edilmesindeki amaç “Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti'nin içişlerine karışmalarını engellemektir.”

Not

Kanun-i Esasi ile Osmanlı Devleti'nde parlamenter sistem başlamıştır.

Kanun-i Esasi Osmanlı Devletinin ilk anayasasıdır.

Meşrutiyet'e göre yürütme görevi padişaha ve hükümete aittir. Kanun yapma görevi ise Meclis'e aittir. Fakat kanunları onaylayan son makam padişahtır.

• Bunun üzerine üyelerini halkın seçtiği Meclis-i Mebusan ile padişahın atadığı kişilerden oluşan Meclis-i Ayan toplandı.

• Hükümet padişaha karşı sorumluydu.

• Padişah gerektiğinde meclisi kapatma yetkisine sahipti. Mebusan Meclisi'nin açılmasıyla halk Osmanlı tarihinde ilk defa yönetime katıldı.

• Demokrasi yolunda önemli bir adım atıldı.

• 14 Şubat 1878 tarihinde II. Abdülhamid, Osmanlı-Rus Savaşları sebebiyle parlamentoyu dağıttı.

Kanun-i Esasi'nin Maddeleri

• 199 maddeden oluşan Kanun-i Esasi'nin ilk beş maddesi, padişahın haklarını belirten ve tanımlayan maddelerdi.

• Padişahın kişiliği kutsaldır ve yaptıklarından sorumlu değildi.

• Parlamentoyu toplamak ya da dağıtmak padişahın haklarındandı.

• Daha sonraki bölüm ise vatandaşın haklarını içeriyordu.

Örnek Soru: (2007-KPSS) 

Aşa gıda kilerden hangisi, Osmanlı Devleti'nde anayasal düzene geçilmesindeki amaçlardan biridir?

 A) Azınlıkları yönetime katarak ülkenin parçalanmasının önlenmesiB) Veraset sistemini değiştirerek tahta geçmek için bazı kuralların konulmasıC) Osmanlı hanedanının üyeleri arasındaki anlaşmazlıkların giderilmesiD) Avrupa devletleri arasındaki görüş ayrılıklarından yararlanılmasıE) II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesi

Çözüm

Osmanlı Devleti'nde Tazminat ve Islahat fermanlarının ardından I. ve II. Meşrutiyet'in ilan edilmesi, Kanun-i Esasi adıyla ilk anayasanın hazırlanması ve halkın temsil edildiği bir meclisin açılması ülkenin içinde bulunduğu zor durumdan kurtarılmasına yöneliktir. Osmanlıcılık fikrinin de etkisiyle azınlıkları ayrılıkçı fikirlerinden kurtararak ülkenin parçalanmasının önlenmesi amaçlanmıştır. Doğru yanıt "A" seçeneğidir.

II. Meşrutiyet (24 Temmuz 1908)

• İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin kurulması, II. Abdülhamid'e karşı muhalefetin artması ve cemiyetin ileri gelenlerinden Enver ve Niyazi Beyler’in ayaklanması üzerine, II. Abdülhamid ikinci kez Meşrutiyet'i ilan etti.

Kanun-i Esasi'de 1909'da Yapılan Değişiklikler

• II. Meşrutiyet ile toplantı yapma, dernek kurma gibi hakların yanında basında sansür uygulaması kaldırılmıştır.

• Padişahın yetkileri kısıtlanmış, Meclisin gücü padişahın gücünün üstüne çıkarılmıştır.

31 Mart Olayı• Meşrutiyetin meydana getirdiği hürriyet

ortamında İttihat ve Terakki İçinde değişik fikirler türediği gibi, muhalif fikir ve akımlar ortaya çıktı, İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin yönetimdeki etkisinin iyice artması üzerine, İstanbul'da İttihat ve Terakki'ye karşı 31 Mart Olayı denen bir isyan çıkmıştır.

• Bu isyan Selanik'ten gelen Harekât Ordusu tarafından bastırılmıştır.

• 31 Mart Vakası olarak bilinen bu olayın sonucunda, II. Abdülhamid tahtan indirilmiştir, İttihat ve Terakki yönetime tam anlamıyla Bab-ı Âli Baskını (1913) sonucunda hâkim olmuştur.

Not

31 Mart Olayı'nın en önemli özelliği, rejime (yönetim şekline) karşı çıkmış olmasıdır.

II. Meşrutiyet Dönemi'nde Kurulan Siyasi Partiler

• İttihat ve Terakki Fırkası• Ahrar Fırkası• Ahali Fırkası• Fedekaran-ı Millet Cemiyeti• İttihat-ı Muhammedi Fırkası• Hürriyet ve İtilaf Fırkası

Örnek Soru: (2005-KPSS)

 II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesinde aşağıdakilerden hangisi etkili olmuştur?

 A) Anayasa'nın uygulamadan kaldırılmasıB) 31 Mart Ayaklanmasının çıkmasıC) Duyun-u Umumiye İdaresi'nin Osmanlı maliyesini denetimine almasıD) İttihat ve Terakki Partisi'nin hükümet darbesi yapmasıE) Osmanlı İmparatorluğunun 1877-78 Savaşı'na girmesi

Çözüm

II. Meşrutiyetin ilanından sonra çıkan 31 Mart Ayaklanmasının bastırılmasının ardından II. Abdülhamid tahttan indirilmiştir. Doğru yanıt "B" seçeneğidir.

Örnek Soru: (2004-KPSS)

 II. Meşrutiyet'in ilanında, aşağıdakilerden hangisi etkili olmuştur?

 A) Hürriyet ve itilaf PartisiB) Ahali İktisat PartisiC) Terakkiperver Cumhuriyet PartisiD) Ahrar PartisiE) İttihat ve Terakki Partisi

Çözüm

  İttihat ve Terakki Partisi batı yanlısı Jön Türklerin temsilcisidir. Bu partinin amacı Anayasa'yı yürürlüğe koymak ve Meclis-i Mebusan'ın açılmasını sağlamaktır. Doğru yanıt "E" seçeneğidir.

Not

II. Meşrutiyet Dönemi'nde, hükümet meclise karşı sorumludur. Padişah, meclisi kapatma yetkisi kaldırılmıştır.

Örnek Soru 

1876 Anayasası'nı daha demokratik hale getirmek için 1909 yılında yapılan değişikliklerden biri aşağıdakilerden hangisidir?

 A) Halkın seçimlere katılabilmesiB) Padişahın Mebuslar Meclisi'ni kapatma yetkisine bazı sınırlamalar getirilmesiC) Padişahın Ayan Meclisi üyelerini seçmesiD) Mebuslar Meclisi üyelerinin dört yılda bir yenilenmesiE) Parlamentonun, biri "Ayan Meclisi", diğeri "Mebuslar Meclisi" adında iki gruptan oluşması

Çözüm

I. Meşrutiyet ile ilan edilen Kanun-i Esasi'de Padişahın Meclisi açma ve kapatma yetkisi vardı. Ancak, II. Meşrutiyet ile ilan edilen Kanun-i Esasi'de padişahın bu yetkisi kaldırıldı. Böylece meclis üstünlüğü sağlanarak daha demokratik hale getirildi. Doğru yanıt "B" seçeneğidir.

MEŞRUTİYET DÖNEMİ FİKİR AKIMLARI

Osmanlıcılık

• Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşayan bütün unsurların millet, din, mezhep, ırk farkı gözetmeden birleştirme yoluyla devletin kurtarılacağına inanan fikir akımıdır.

• Başlıca savunucuları Namık Kemal, Ziya Paşa, Mithat Paşa ve Mustafa Reşit Paşa’dır.

• Azınlık isyanları ve Balkan Savaşları bu fikir akımının başarılı olamadığının göstergesidir.

İslamcılık

•  Müslüman unsurların bir araya getirilmesiyle devletin devamının sağlanacağına inananların düşüncesidir.

• II. Abdülhamid ve bir kısım aydınlar İslamcılık ile devleti koruyacaklarına inanmışlardır.

• I. Dünya Savaşı sırasında Arapların İngilizlerle anlaşarak Osmanlı Devleti'ne karşı isyan etmeleri İslamcılık fikrinin başarıya ulaşamadığının göstergesidir.

Türkçülük

•  Devletin esas unsuru olan Türklerin ön plana çıkarılarak vatanın kurtulabileceğine inananların savunduğu düşüncedir.

• İttihat ve Terakki Cemiyet ileri gelenleri bu fikri benimsemişlerdir.

• Yeni Türk Devleti'nin kurulmasında da etkili olan fikir akımıdır.

Batıcılık

• Devletin kurtuluşunu Batı'yı örnek almada görenlerin savunduğu düşüncedir.

• Batılılaşma Lale Devri ile başlamış ve ilerleyen yıllarda da devam etmiştir.

• Batıcılık fikri, Yeni Türk Devleti'nin de önem verdiği fikirlindendir.

Trablusgarp Savaşı (1911 - 1912)

• Bugünkü Libya toprakları olan Trablusgarp, Osmanlı Devleti'nin hâkimiyetindeyken İtalya tarafından işgal edildi.

• İtalya'nın Trablusgarp'ı işgal etmesinde hammadde ve pazar arayışı etkili olmuştur.

• Trablusgarp savunmasında Mustafa Kemal ve yakın arkadaşları gönüllü olarak bölgeye gitmiş ve buradaki halkı İtalyan işgallerine karşı örgütlemeye çalışmışlardı.

• İtalya, Osmanlı Devleti'ni antlaşmaya ikna etmek için On İki Ada'yı işgal etti. Balkan Savaşları nedeniyle Osmanlı Devleti, On İki Ada'yı geçici olarak İtalya'ya bırakmak zorunda kaldı.

• Böylece, Osmanlı Devleti Kuzey Afrika'daki son toprağını da kaybetti.

• İtalya'nın işgali karşısında yeterli sayıda asker gönderemeyen Osmanlı Devleti, “Uşi Antlaşması”nı (1912) imzalayarak Trablusgarp'ı İtalya'ya bıraktı.

Not

Trablusgarp Savaşı, Mustafa Kemal'in sömürgeciliğe karşı ilk mücadelesidir.

www.kpsshazirlik.net