“I sat amidst the ruins”

Introductie tot de omgang met antieke bronnen

• Contactpersoon: F.G. Naerebout• Website: www.oudegeschiedenis.info (menu: Leiden Syllabi)• Collegevorm: Hoorcollege• Vakcode: 5772KO01W• Collegejaar: 2012-2013 

• Omvang: 5 ECTS

• Niveau: 300

• Toetsing: door middel van een afsluitende paper

 • Leerdoelen: na het volgen van deze collegereeks heeft men voldoende kennis

van de grondbeginselen van epigrafiek, papyrologie, archeologie en numismatiek om kritisch met de voor de oude geschiedenis fundamentele bronnenpublicaties op genoemde gebieden om te kunnen gaan.

• Literatuur:– leesopdracht 1: themanummer papyrologie van het tijdschrift Hermeneus– leesopdracht 2: themanummer epigrafiek van het tijdschrift Hermeneus– leesopdracht 3: hoofdstuk Archaeology van Crawford (ed.), Sources– leesopdracht 4: hoofdstuk Numismatics van Crawford (ed.), Sources

Rooster

•13/9 Inleiding 1 -- Frits Naerebout: Huizinga 023b

•20/9 Inleiding 2 -- Frits Naerebout: Huizinga 023b

•27/9 Papyrologie 1 -- Cisca Hoogendijk: Huizinga 023b

•4/10 Papyrologie 2 -- Cisca Hoogendijk: Papyrologisch Instituut

•11/10 Epigrafiek 1 -- Frits Naerebout: Huizinga 023b

•18/10 Epigrafiek 2 -- Frits Naerebout: RMO

•8/11 Numismatiek 1 -- Paul Belien: Huizinga 023b

•15/11 Numismatiek 2 -- Paul Belien: Geldmuseum (NB: Utrecht!!)

•22/11 Voorbereiden werkstuk -- Frits Naerebout: Huizinga 023b

•29/11 Archeologie 1 -- Miguel-John Versluys: Huizinga 023b

•6/12 Archeologie 2 -- Miguel-John Versluys: RMO??

•13/12 Afsluiting -- Frits Naerebout: Huizinga 023b

Epigrafiek

Epigrafiek = studie der inscripties

Inscriptie = intaglio lettering in a hard nonorganic surface < FGN

Dus: een kwestie van VORM, en niet van INHOUD

Er zijn vele epigrafieën:GrieksLatijnIndisch (Sanskriet etc)Chinees (xin bian = in steen gegraveerd)Keltisch (‘inscribed stones’)Centraal-Amerikaans (Maya)Scandinavisch ( runologie)Semitisch & Hamitisch (Aramees, Punisch etc)Etc.

Niet iedere epigrafiek is een aparte discipline: zo zijn de studie van het cuneïform en van hiërogliefen geïntegreerd inAssyriologie en Egyptologie.

De oudste gedateerde pre-islamitische Arabische inscriptie, 267 n. C.

Een van de oudste Griekse inscripties: de zogeheten Dipylon-vaas, 8ste eeuw

“Elle est l’eau de Jouvence de nos études”

[epigrafiek is de Bron van de Eeuwige Jeugd voorons vakgebied]

Louis Robert

De beoefening van de oude geschiedenis anno 2012 is ondenkbaar zonder de epigrafiek:

Echter: de toegankelijkheid van de epigrafiek is problematisch...

De taken van de epigraaf

• 1 inscripties vinden

• 2 inscripties verzamelen en documenteren

• 3 inscripties lezen

• 4 inscripties begrijpen: categoriseren, vertalen, becommentariëren

• 5 inscripties dateren

• 6 inscripties (her)uitgeven

• 7 inscripties contextualiseren, (her) interpreteren

• 8 de geschiedenis van de inscripties schrijven

• 9 geschiedenis schrijven aan de hand van inscripties

C.M. Lehmann & K.G. Holum, The Greek and Latin inscriptions of Caesarea Maritima, Boston 2000 (The Joint Expedition to Caesarea Maritima Excavation Reports vol. 5) ASOR

Nr, title, imageDateMeasurements &description

Provenance

Bibliography

Transcribed text withabbrevs expanded

Translation

Comments

De conventies van het uitgeven(de gebruikte tekens: sigla)

Het Leidse Systeem, 1931

Met aanpassingen door Krummrey & Panciera 1980/Panciera 1991

Zie de volgende (engelstalige) pagina’s voor de meeste van deze sigla

(de belangrijkste: ronde haken, vierkante haken, punten onder letters).

Reading uncertain

Letter damaged too badly for restorationOlder editions have ?

Letters that can be read, but do not make sense

Letters that have been seen by a previous editor, but are no longer visible

Ligatures

Letters missing and supplied by the editor (conjecture)

An expanded abbreviation ( ) abbreviation impossible to expand

Letters or symbols represented differently on the stonee.g. reversed letterssymbols like 7 or > for centurio, centuria|_ for Greek etos, etous etc

Correction by the editorOlder editions may have [ ]Letters included by mistake and removed by the editorOlder editions may have < >

Letters ommitted by mistake and added by the editorOlder editions may have ( )

Letters erased on purpose in Antiquity

Letters inscribed in an erasure

Letters added in Antiquity to correct or supplement a text

Approximately 5 letters missing

A space of approximately 5 letters purposively left blank in Antiquity

[------] Lacuna of unknown length

------] (also indicated with an unbroken line)

[------

Indicates the direction of the original text

| Indicates the division of lines in the|5 |10 original text; with a superscript line || number for every 5th line (or a bold

bar); a double bar for a major break in the original text

TypologieVerwarring wat betreft de categorisering:

•Inhoud

•Context

•Vorm

Dus is de primaire indeling van de corpora en florilegia als volgt:

•Geografie (herkomst)

•Chronologie (datering)

Maar: noodzaak tot benoemen van de belangrijkste typen inscripties

Traditioneel:

• Res publicae

• Res sacrae

• Vita privata

Met meer of minder onderverdeling

Res publicae

Verdragen, wetten, decreten, edicten, brieven, ere-inscripties, bouwinscripties, proxenie-inscripties, rekeningen, mijlstenen, grensstenen

Res sacrae

Leges sacrae, grensstenen, orakels, hymnen, inventarislijsten en catalogi, fasti, rekeningen, wijdingen, ex-voto’s, genezingen, defixiones, laminae, amuletten, kalenders

[Apart: christelijke inscripties]

Res privatae

Grafschriften, manumissie, diplomata en andere privaatrechtelijke inscripties, grensstenen, bezitsinscripties, merktekens (maker, herkomst, vervoerder enz, steenhouwer enz), telmerken, paringstekens, graffiti

ANDERS: Lassère, Manuel d’épigraphie romaine

• La vie privée– Biographie, la vie privée, épitaphes, magie

• Les institutions des cités• La vie matérielle des cités

– Constructions, métiers, productions, actes privés

• La vie sociale– Collèges, spectacles, jeux, évergétisme, la vie religieuse

• L’État– Magistratures, empereur, légions et corps auxiliaires