i(:iNDEKiLER . . . l(:INDEKILER 1

" " ON~OZ .........................................•................ ~ . .

1 GIRIS 3

2YAZARIN HAYATI 4-13

3MEKAN, TASIT, TAKI, SUS ESYASI, ESYA iLE n.cttt BAZI UNSURLAR VE BiLiNMEYEN KELiMELER 14-24 .

.4INDEK~ ....................•......................•............ ~~-~~

~KAYNAK(:A ~5>

...•. (~ c?

Bu bitirme tez causmasi Yakm Dogu Dniversitesi Fen-Edebiyat ~ -··esi Ti.irk Dili ve Edebiyat1 Boli.imi.i Yeni Ti.irk Edebiyatl kapsam1

bNSOZ

·· inde yap1lm1§tlr.

1 omts Ahmed Rasim'in Esgal-i Zaman adh bu eserinde o zamanm yani es-

ki istanbul'un ayak takmuni, kabadayilanm, adi belli kisilerin, tipleri- ni, istanbul'un eski meyhanelrini, eglence yerlerini, geleneklerini, ozelliklerini ... kisaca istanbul'u gecesiyle, gundiiziiyle, ramazanlan ve bayramlanyla anlatan bir eserdir.

3

Ahmed Rasim

(1865-istanbul-21 Eyliil-1932-istanbul)

Ahmed Rasim, 1865 yilmda istanbul'un Sanguzel Mahallesi'nde

dogdu, Babasi Bahaeddin Efendi, Kibns'tan Ermenek'e yerlesmis

bir ailenin ~o~ugudur. Annesi Nevber Hamm ise, zengin bir Osman-

h ailenin yamnda yetismistir.

a, egitim anlayisimn ozii durumudadir; gencler, bu normlara go-

e yetistirilmek istenmektedir.

Ahmed Rasim, Darussafaka'daki ogrencilik yillarannda edebiya-

ta ilgi duyar. Divan Sairlerinin eserlerini okur, onlara nazire yazma-

ya gayret eder. Bu arada onun, Cente dergisi ile temesi Avrupai '-

edebiyatla tamsrnasrna zemin hazirlar. Manasnrh Rifat'm crkardig: bu dergide Namik Kernal'in fikirlerini ihtiva eden yazilar yayimlan- rnaktadir. Derii§§afaka'daki daha iistiin smiflarda ise, Fuzuli, Baki, Nefi, Nabi ve Nedim gibi sairicrin eserlerini okur. Ogrencilerin, kendi done gore yeni sayilan fikir ve sanat eserleriyle karsilasmasm- da, Darii§§afaka'da, muhasebe isleriyle ugrea§an Hayreddin Bey'in onemli rolu olmustur. Ahmed Rasim, biitiin bu isler yamnda Fran- sizca ogrenmeyi de ihmal etmez ve Fransiz yazarlann eserlerini zevkle okur. Bu arada gazetede yaz1 yazmak hevesiyle de, Hum- bold'un, Amerika ormanlanndaki kesif seyahatlerinden almmis bir par~ay1 terciime ederek Tercuman-i Hakikat gazetesine gonderir. Fakat isminin bas harfleriyle gonderdigi bu yaz1 bir turlii vayimlan- maz. Gazete ve dergilerin serbestce giremedigi, hatta okulun verdigi kitaplardan baskasmi okumanm sue sayrldigi Darii§§afaka'da Ah- med Rasim, devrin basm hayatmi ve basm miinaka§alanm da takip etmeye caltsir. Tarik'de vazilartm yaymlayan Haer Ibrahim Efendi ile Terciiman-1 Hakikat sahibi A. Midhat Efendi'nin miinaka§alanm Tercuman-i Hakikat'ten takip eden ogrenciler arasmda Ahmed Ra- sim, Midhat Efendi taraftarlannm basinda yer ahr.

Ahmed Rasim, 1883'de, on sekiz yasmda iken bu okulu birincilik- le bitirir. Ancak onun Darussafaka'da okudugu dersler, devrinin si- yasi, sosyal ve edebi hayati hakkinda bilgi ve kanaat sahibi olmasma

yeterli degildir.

Darii§§afaka mezunu Ahmed Rasim, Pasta ve Telgraf Nezareti Fen Kalemi'nde katiplige atamr. Ancak o, hayatuu yazar olarak ka-

5

,a11111ak arzusundadir. Bu konuda kendisine, ogrencilik yillannda

Beyazit'taki diikkamna da ugradig: Kitapci Kirkor Efendi yardimci

olur. Ahmed Rasim'in bir terciimesini cok begenir, Ahmed Midhat

Efendi'ye gotiirmesini soyler, Yolcu baslikh bu yaz1 Tercuman-i Ha-

kikat'te yayimlamr:

Ahmed Rasim, Darussafaka'dan mezun olduktan sonra icinde

dogup biiyudugu istanbul'u cesitli yonleri, farkh gorunusleri, sahne

oldugu gizli veya acik hayat tezahurleriyle tarumaga baslar. Boylece

dikkati evden mahalleye, mahalleden biitiin istanbul'a yayilir. 0, once meydan ve sokakalnn kandil ve bayram gibi miistesna gunler-

de sahne oldugu olaylan gorur ve sokagm kendisine has dilini ogre-

nir. Ahmed Rasim icki icmeye, gizli ve acik her turlii eglenceye isti-

rak etmeye baslarmstir. Denilebilir ki o, ge

Naci ise, Tercuman-i Hakikat'ten aynldiktan sonra cikardigr im-

tii'l-Midat dergisine Ahmed Rasim'den yazi isternis, onu tesvik etmistir. Aynca Muallim Naci'nin tesvikiyle, Ahmed Rasim, daguuk haldeki tercumelerini "Edebiyat-1 Garbiye'den Bir Nebze" adi altm- da bir araya getirerek yayimlanustrr. Artik Ahmed Rasim, Midhat Efendi mektebinin yetistirdigi bir gazetecidir. Batt diinyasmda ger- ceklesen yeni buluslarla, fenni yazilan tercume etmekte ve siirdur- diigumuz ya§ama bicimine ait cesitli sahneleri, kendisine has bir abnlatma tarziyla yazmaya calrsmaktadir.

Ahmed Rasim, Sultan II. Abdulhamid'in musahiplerinden Beh- ram Aga'nm agtig1 "Mekten-i Behrami'l'de ve Kamanto Musevi oku- lunda bir sure ogretmenlik yapar. Bu arada secimine yardimci olma- st icin ogretici kitaplar hazirlar. Tarih, fen, dilbilgisi, matematik ve benzeri alanlarda hazirladigi bu kitaplar, cesitli konulardaki gazete yazilanyla birlikte dusuniildugunde onun ansiklopedist tavirh bir in- san oldugu anlasihr. 1888-1891 yillan arasmda, dergi imtiyazlanmn kaldmlmast sebeiyle daha cok ogretici kitap yazan Ahmed Rasim, 1891'den itibaren yaym hayatma baslayan Servet-i Funun dergisinde fen konulanndaki yazrlanrun yanmda, tefrika halinde romanlanm da cikarma imkaru bulur. Leyal-i Izdirap, Mesak-i Hayat ve Afife burada tefrika edilir. Bu donemde Servet-i funun yanmda Maarif, Mektep, Hazine-i Funun gibi dergilerde fenni ve edebi tercumelerin yamnda siir, mensur siir, hikaye ve fikra turlerinde telif yazilan da yayimlar. Devrinin en cok okunan yazarlanndan biri seviyesine ge- len Ahmed Rasim, 1894'te cikan Ikdam gazetesinin yazarlanndan

biri olur.

Servet-i Funun dergisi cevresinde Edebiyat-1 Cedide zevki ve an- Iaisma viicut veren yazarlar bir araya gelince Ahmed Rasim, bu ede- biyat ve sanat anlayisinm karsismda yer alan ve bu gaye ile. Baba Ta- hir tarafmdan 23 Mayis 1895'te cikartrlan haftahk Musevver Malu-

7

ergisinin onde gelen yazan olur. Ask mektuplanm ihtiva eden

aaaue-i Garn, dergide okuyuculara sunulur. Ayn ca bu dergide hakemat-1 Edebiyye" bashgi altinda yayimladigi yazilanyla Ede- -1 Cedide'nin sanat, dil ve edebiyat alanlanndaki zevk ve debi- anlayislanru tenkit etmis, Edebiyat-1 Cedide yazarlanyla kalem

avgasma giri§mi§tir. Sehir Mektuplan da yine bu dergide okuyucu- ann karsisma cikar. Buradaki yazilar gazeteci Ahmed Rasim'in dik- atini ve anlatma tarzim cok iyi bicimde ortaya koymaktadtr.

Basin uzerindeki baskisuun son derece ag1rla§tig1 II. Mesrutiyet oncesi yillarda, Ahmed Rasim, hem yaz1 hayatma devam etmesini ve hem de kendisini zevkle okutmasmt bilen yazarlardan biridir. Bu arada Ahmed Rasim'in II. Mesrutiye'e kadar devamh c;ah§tig1 basm organlan dismda yaz1 ve manzumelerinin goruldiigu bashca dergi- ler: Envar-i Zeka, Maarif, Resimli Gazete, Hazine-i Fimun, Mek- tep, Mecmua-i Ebiizziya, Pul, Fen ve Edeb, Irtika'dir. Gazeterleri ise, Basiret, Saadet, Sabah ve Ikdam'drr. Ahmed Rasim, bu esnada

Sultan II. Abdiilhamid'den "Mecidi" nisaru ahr.

Ahmed Rasim, II. Mesrutiyet'in ilanmdan sonra Sura-yi -Ommet, Donanma, Resimli itap ve Musavver Muhit gibi dergilere yaz1 verir. 1908'de Huseyin Rahmi Giirpmar ile Bosbogaz adh bir mizah gaze- tesi cikanr; ancak, Rasim dorduncii sayidan sonra bu gazeteden ay- nlrr. 0, Birinci Dun ya Savasi yillannda Tasvir-i Efkar, Miitareke donerninde Y eni Gun, Eski Gun, Zaman ve Vakit; Cumhuriyet'in ilamndan sonra ise Aksam ve Cumhuriyet gazeterinde yazilannr ya-

yimlar.

Ahmed Rasim muhabir olarak cesitli geziler yapnustir. Sultan II. Abdiilhamit zamanmda Alman imparator Vilhelm'in Suriye gezisi esnasmda Malfimat Gazetesi'nce Suriye'ye gonderilmistir. Mesruti- yet'in ilarn sir asmda Sofya'dadir. Birince Dunya Harbi'nde Istihba- rat Cemiyeti onu Suriye'de gorevlendirmi§tir.

8

Iki defa Maarif Nezareti Enci.imen-i Teftis ve Muayene uyeligine

atanan Ahmed Rasim, her ikisinde de istifa etmistir. Yalmz kale-

miyle gecinmckte israrhdir. Onun Turk diline yaptig: hizmetleri tak-

dir eden Atati.irk, Ahmed Rasim'in istanbul'dan milletvekili secil-

mesini saglar.

Ahmed Rasim, 21 Eyli.il 1932 tarihinde Heybeliada'daki evinde

61 i.ir.

Siir, hikaye, roman, hatira, makale, sohbet, gezi yaz1s1, tarih, okul

kitaplan ve farkli sahalarda ogretici eserler kaleme alan Ahmed Ra-

sim'de hakim karakter, ansiklopedist tavirh gazeteciliktir. Ananevi

degerlcre bagh bir aile cevresinde dogup buyuyen ve Darussafa-

ka'da tahsilini tamamlayan Ahmed Rasim, Galatasaray Sultanisi

mezunlannm ve onlara yakm cevrelerin zevk ve hayata bakis tarzla-

nndan farkh bir istikamette kensisini gelistirir. Denilebilir ki, aile ve

okul cevresi asm derecede alafrangalasmasina engel olmustur. An- cak o, Bati'yi da belirli olculer icerisinde bilmekte yenilikleri benim-

semektedir.

Ahmed Rasim'in yaz1 hayatma basladigi donemde bir tarafta, ar-

tik kendi icerisinde cozulmus Divan edebiyatuu surdurmek isteyen-

ler, bir tarafta da kayitsiz sartsiz Bati'ya teslim olmak arzusunda bu-

lunanlar vardir, Sehir Mektuplan sahibi bu iki grubun ortasindadir.

Kendi ifadesiyle o bir "mutavassit'dir. Mahalli hayatmuz ve asirlar boyu tesekkiil eden zevkimiz gozdcn uzak tutulmadan Bati'dan ge- len yenilikleri benimsemenin dogru olacagina inamr. Yazilanrun ta-

mam dikkate almdigmda, kalemiyle bu yolda hizmet ettigi de anlasi-

hr. Onun edebiyat anlayisnu ve dil zevkini bu dusunce sekillendirir.

Ahmed Rasim, "zevk-i milli ve irfan-i i.immetin muhassalasi ne ise

ona tebaiyyet etmek her sahib-i kalem icin mecburidir" der. 0,

"zevk-i milli" tabiriyle milli heyecan ihtiras ve hislerin ozunu kaste-

der. "Irfan-i i.immet" terkibiyle ise, zihinleri aydinlatmakta ufku ac;-

9

ma, ruh ve hissi yuceltme gayesiyle ve ogretim vasitalannm biitiinu-

nu kasteder. Iste Ahmed Rasim'in hemen hemen biitiin yazi faali- yetlerine bu perspektiften bakmak gerekir. Bu tavir. Milli Edebi-

yat'm cesitli bakimlardan hazirlayrcisi durumundadir.

Bu devrin istanbul'unu, surdurulen ya§ay1§ tarzi, cesitli hayat te-

zahurleri, insan serveti, ses ve rengiyle anlatan Ahmed Rasim; bu

yazilanyla Turkce'nin, insana has hal ve gorunusleri anlatmada elas-

tikiyet kazanmasma ve zenginlesrnesine de hizmet etmis, musahede-

nin dil vasitasiyla nasil ifade edilebilecegini gosterrnistir. Icinde bu-

yudugu sosyal \evre, yetisme tarzi ve gazeteci olarak faaliyet goster-

me arzusu; yazan, boyle bir hizmeti gerceklestirrneye hazirlanustrr.

Biitiin bunlar memleket edebiyatmm zuhuru icin gereklidir.

Ahmed Rasim'in yaz1 kaynakaln arasmda musahede onemli yer

tutar. Dis diinyayi yalmz gorunusu ve sahne oldugu olaylarla degil, rengi, sesi ve kokusuyla ifade edbilmek; cevresinde kaynasan insan-

lan tavir ve hareketleriye yaz1ya gecirebilmek Ahmed Rasim'de kar-

§ila§hg1m1z cinste bir musahede kabiliyetine ihtiyac gosterir. Sehir

Mektuplan cevresinde toplanabilecek yaz1 faaliyetleri musahade

mahsuludur. Onda dikkat, hafizayla birlikte cahsir; gordukleri daha

once ogrendikleriyle birleserek dildr ifadesini bulur. Ahmed Rasim,

rniisahadclerini sorusturrnalarla zenginlestirir. Iyi bir gazeteci icin her zaman bu iki kaynak yetmez, arastirmaya da ihtiyac vardir. Ah-

med Rasim'in yaz1 kaynaklanndan biri de arasttrmadir. Muharrir

Bu Ya, adh kitapta bir araya getirdigi yazilarla, tarihi eserleri, boyle

bir faaliyetin sonucudur. Denilebilir ki bu ii\ kaynak, istanbul'u \e-

sitli yonleriyle anlatmada birlesir. Meyhanelerden, camilere, her

tiirlu eglence yerlerinden evlerin iclerine, sokaklann arz ettigi man-

zaralara kadar, devrinin biitiin aski, sevdasi ve kavgasiyla istanbul;

kiyafeti, tavir ve hareketi, rengi ve kokusu, sesi ve sozuyle tespit edi-

lir. incitmeyen, hor gorrneyen sevgisiyle beslenmis bir mizah, okuyu-

10

cuyu hayatm icine davet eder. 0, nesirleriyle Tiirk gazetcciliginin

ufkunu genisletmis, dikkatini mahalli hayat uzerine cekmistir. Han-

ralan, ayru bakis tarzimn, kendi gecmisi etrafinda topladigi malze-

melerini dikkatlere sunar; mektep ve matbuat hayatmm panorama-

snu gozler on une serer.

Kulliyat-i Sa'y ii Tahrir, Mevakib-i islam, Eskal-i Zaman, Cidd ii

Mizah, Gulup Agladiklanm, Muharrir Bu Ya, adh eserlerinde bir

araya getirilen yazilar intiba ve incelemelerini konu almaktadir.

Bunlann her biri bir tarafiyla istanbul'da surdiirulen hayati veya az

once sozu edilen bakis tarziyla ifade edilen degerleri ihtiva etmekte-

dir.

Kendi devrini anlatan Ahmed Rasim, hali tarnyip dcgcrlendirmek

icin gecmisi bilmenin gerktigini anlar ve tarihi calismalara yonelir:

Once Kuciik Tarih-i Islam (1306), Kucuk Tarih-i Osmani (1306),

Osmanh Tarihi (1307) adh denemeleri hazirlar; sonra da, dart ciltlik

Resimli ve Haritah Osmanh Tarihi'ni yazar. Oguzlarm Anadolu'ya

gelislerinden Abdulaziz donernine kadar ge~en donerni konu alan

bu eserde "faide" bashg: alnnda gecmise ait anekdotlann anlatii, tes-

kilatlar, ananeler, deyim ve terimler hakkmda bilgi verilmesi dikkate

deger.

iki Hatira O ~ Sahsiyet, Sultan II. Abdulhamit devrini konu alan bir tarih kitabidir. istibdaddan Hakimiyet-i Milliyeye adh eser, bati-

hlasma hareketinin bir ozeti olarak dusunulmiis, I. Mesrutiyet'e ka-

dar olan donem anlatilrms ve orada kalmnustir.

Ahmed Rasim okul kitaplan, fen ve edebiyatla ilgili telif ve tercii-

me eserlerin yanmda ilk Buyuk Muharrirler'den Sinasi adh bir mo-

nografi hazirlarrustir. Bu bir projenin ilk eseridir, ama gerisi yazil-

marmstir.

Ahmed Rasim'in musahede, sorusturrna ve incelemeye bagh eser-

leri yanmda hikaye ve romanlan da vardir. Bunlann edebi krymeti

11

------- - ---- -

oldugunu soylemek oldukca zor. A. Midhat Efendi tarzmda yazil-

mis, bir cogu yuz sayfayi bulmayan bu eserlein konusu asktir. Suphe, kiskanchk, kirgmhk, aynhk istirabi, fedakarhk, ihanet, birbirini se- ven iki insan arasmdaki iliskilerin sekillcnmesine sebep olur. Tahlil, tasvir ve olay orgusii son derece basit ve kurudur.

Ahmed Rasim'in siir yazdigi, mizahi manzumeler kaleme aldigi, yetmis kadar sarki yazdigi, bir gogunun da kendisi tarafmdan beste- lendigi bilinmektedir. 0, Darussafaka'da hocasi olan Zekai De- de'den rnusuki dersi almis, daha sonra da Eyiip'teki Bahariye Mev- levihanesi'nde musikideki bilgisini gelistirmistir. Bu sarkrlar da bu- tiin yazilan gibi, Ahmed Rasim'in hatiralanna, hissi hayatma, seru-

venlerine baghdir.

Eserleri:

1. Hatiralan:

Gecelerim: 1312 (1894 ), Daha sora Omr-i Edebi III'te 1317 (1899). Eski Maceralardan Fuhs-i Atik: 2 cilt, 1340 (1922). Matbuat Hatiralanndan. Muharrir, ~air, Edib, 1342 (1924). Falaka: 1927.

II. Hikaye ve Kisa Romanian:

ilk Sevgi: 1307 (1890). Bir Sefilenin Evrak-1 Metrukesi: 1308 (1891 ), Endi§e-i Hayat: 1308 (1891 ), Giizel Eleni: 1308 (1891 ), Le- yal-i Iztirab: 1308 (1891 ), Mehalik-i Hayat: 1308 (1891 ), Mesakk-i Hayat: 1308 (1891 ), Tecarib-i Hayat: 1308 (1891 ), Meyl-i Dil: 1308 (1891), Afife: 1310 (1892) Mektep Arkadasim: (1894), Numune-i Hayal: 1311 (1894), Tecriibesiz Ask: 1311 (1894), Bigare Geng: 1312 (1894), Gam-i Hicran: 1314 (1894), Sevda-i Sermedi: 1315 (1895), Asker Oglu: 1315 (1897), Ulfet: 1316 (1899), Daha sonra Hamamci Ulfet adiyla 1922, Hayat-1 Hakikiye Sahnelerinden. Belki Ben Alda- myorum: 1325 (1909). iki Giizel Giinahkar'da Bedia adiyla (1922). iki Giizel Gunahkar: 1338 (1922), iki Gunahsiz Sevda: 1338 (1923).

12

III. Fikralar ve Makaleler:

Kulliyat-i Sa'y ii Tahrir, Makalat ve Musahabat: 1325 (1907), Kul-

liyat-i Sa'y ii Tahrir, Menakib-i Islam 2 cilt: 1325-1326 (1907), Sehir Mektuplan 4 cilt: 1328, 1329 (1910, 1911), Tarih ve Muharrir: 1329 (1910), Cidd ii Mizah: 1336 (1918), E§kal-i Zaman: 1334 (1918), Giiliip Agladiklanm: 1340 (1926), Muharrir Bu Ya: 1927.

IV. Mensureleri:

0 Cehre: 1311 (1893)

Kitabe-i Garn: 1315-1316 (1897-1898)

V. Tarihle ilgili Kitaplan:

Araplann Terakkiyat-i Medeniyesi 2 cilt: 1304 (1887).

Resimli ve Haritah Osmanli Tarihi, 4 cilt: 1326-1328 (1910-1912).

istibdattan Hakimiyet-i Milliyeye 2 cilt: 1342 (1924 ).

iki Hatirat De; Sahsiyet: 1332 (1916)

VI. Seyahat Yazilan:

Romanya Mektuplan: 1333 (1916)

VII. Monografya:

Matbuat Tarihine Medhal. ilk Buyuk Muharrirlerden, 1927.

VIII-Ahmed Rasim'in Deger Eserleri:

Bedayi-i Kesfiyat ve Ihtiraat-i Beseriyeden Fonograf: 1302 (1885), Elektrikiyyet-i Sakine: 1302 (1885), Elektrik: 1304 (1887), Tesekkul-i Cihan Hakkmda Fikr-i Icmali: 1304 (1887), Cumel-i Hi- kemiye-i Osmaniye: 1303 (1886), Garaib-i Adat-i Akvam: 1304 (1887), Hazine-i Mekatip yahut Mukernrnel Munseat: 1307 (1889), Ornr-i Edebi, 4 cilt: 1316-1318 (1897-1900), Hamm: 1326 (1910).

Kaynakca: Doc. Dr. Serif Aktas, Ahmed Rasim, 1988. Agah Sirn Levent, Ahmed Rasim, 1964.

13

4 BiLiNMEYEN KELiMELER VE MANALARI Mekan ile ilgili unsurlann aciklamalan

Kelimeler Man al an

Azap Kapisi 1: istanbul'da Galata surunun ilk kapisi olarak tespit edilmis bulunan Azap Kapisi bugun Beyoglu cihetini Halie; i.izerinden istanbul'a baglayan Atati.irk Koprusuniin basmda Sokollu Mehmet Pasa camiinin tam onunde idi.

2 Aksaray istanbul'un iinlii ve kalabalik semtlerin- den biri.

istanbul'un imlu semtlerinden biri. Bo- gazic;i'nin Rumeli yakasmda bir vapurun iskelesi ve mahallesi. Bogazici Besiktas'la baslar.

Beyazit 4 istanbul'un iinlu bir semtin adi ve seh- rin en biiyuk merkezlerinden.

Balik Pazan 5: istanbul'da, Eminonii meydamm he- men yam basmda, son zamanlarda Balik Pazan Caddesi ile Li.ileci Sokaguu icine alan cok eski canh, hareketli bir carsuun ad 1.

Birahane 6 Genel olarak yalmz bira icilen, aym za- manda da cabuk hazirlanan bazi steak veya soguk yemeklerin yenildigi yer.

1 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 7, satir 7. 2 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 36, saur 2. 3 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 6, satir 10. 4 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 36, satir 1. 5 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 122, sattr 24. 6 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 129, satrr 26.

14

Kelimeler Man al an

Durak 7 Tren, tramvay, otobiis gibi genel tasit- lann durmak zorunda oldugu veya dura- bilecegi yer.

Direkler-arasi" Sehzade basi'nda vaktiyle caddenin iki yanmda kemerli kemerli diikkanlar vardir. Bunlann onunde revaklar ve aralannda da direkler vardir.

Divan-Yolu9 Istanbul'da Sultan Ahmet Meyda- ni'ndan Beyazit Meydam'na kadar uzanan caddenin adi olup, Ramazanlarda gece ha- yatmm merkezi olan, canh yerlerdn biri idi.

Eminonii10 Galata'yi Istanbul'a baglayan Karakoy Koprusu'niin Istanbul tarafmda ve Yeni Cami'in oniine acilan meydanm adr.

Filibe11 Bulgaristan'da Sofya'nm 140 kilometre dogusunda bir sehir Osmanhlar zamanm- da bir sancak merkezi olup, Berlin Anlas- mast ile teskil olunan "Dogu Rumeli Eya- leti"nin merkezi olmustur.

7 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 4, satir 1. 8 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 36, satir 1. 9 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 36, satir 2. 10 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 122, satir 23. 11 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 49, satir 5.

15

Kelimeler

G .. k 12 0 SU

Man al an

istanbul'da Bogazicin'nin Anadol kasmda ve Anadolu Hisan bitisigind cuk bir deredir. Kiyilan gezinti verlei

G . 13 azmo Yemek yenilen, gosteri izlenen oyun sergilenen iglcnce yeri.

Gar 14 Y olcu ve e§ya ulasurum saglama demir yolu ile ilgili bircok kurulusi lundugu yer.

Galata 15 istanbul'un buyuk bir semti olu sehrin karsismda ve kuzey yonunde tanbul ile arasmda Halie vardir ve uzerindeki iki kopru ile Istanbul ya baghdir.

Karakoy Koprusii 16 Galata'yi Halie iizerinden Ista baglayan koprunun adr olup ilk 1 tahtadan, ikincisi 1863'te yine tal yapilnustrr. Bunun, cikarlarma enge gunu hesaplayan kayikcilar tarafmc gi.in icinde yikilmasi i.izerine bugiinJ mir kopru yapilrmsttr.

12 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 92, satir 15. 13 Ahmed Rasim "E§gal-i Zaman" Sayfa 96, sattr 7. 14 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 94, satir 8. 15 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 130, satir 21. 16 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 7, satir 5.

16

Kelimeler Man al an

Karsi 17 Beyoglu.

Kumkapi 18 istanbul'un Marmara denizi kryisinda en kalabahk semtlerinden birinin adr ve Sirkeci - Halkah banliyosu iizerinde bir is- tasyon.

Kalpakcilar-Basi 19 istanbul'da Buyuk Kapah Carsi'nm Nu- ruosmaniye Camiinin avlusuna acilan bii- yuk caddesi.

Kuyurncular-Carsisi 20 istanbul'da Biiyiik Kalapi Carsr icinde, Kalpakcilar Caddesi'ne cikan ve kuyumcu- larm bulundugu imlu caddelerden biri.

Konak 21 Buyuk ve gosterisli ev.

Kiraathane 22 Musterilerinin okumalan icin gazete ve dergi bulunduran genis temiz ve iyi dosen- mis kahvehane.

17 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 27, satir 3. 18 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 27, satir 18. 19 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 35, satir 21. 20 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 36, satir 1. 21 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 38, satir 12. 22 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 104, satir 5.

17

Kelimeler

Kurkciiler Kaprsi 23 Man al an

Buyuk Kapah-Carsida, caddesinden Hi.iseyin Aga Camiine gider- ken soldaki carsmm adi olup Carsikapi Nuruosmaniye caddesine cikar.

Kalem 24 Devlet dairelerinde yaz1 islerine, gelen ve giden evrakin kaydma ve muhafazasma bakan boliim.

Kosk 25 Bahce icinde yapilrms suslu ev.

Buyuk si.isli.i kosk, saray gibi yapi.

Mahmut Pasa 27 Fatih Sultan Mehmet'in vezirlerinden biri olup yaptirdigi cami, turbe, hamam, mahkeme, mektep, han, tekke ve 265 di.ik- kandan ibaret bir carsrst dolayisiyla Istan- bul'da unlu bir semte aduu vermistir. Car- §1 bugi.in de "Mahmut Pasa Diikkanlan Carsisi'' diye arnhr ve Istanbul'un karakte- ristik ve ucuz bir ahs-veris yeridir.

23 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 108, satir 19. 24 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 122, satir 10. 25 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 123, satir 26. 26 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 148, satir 8. 27 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 108, satir 14.

18

Kelimeler

Mahri Koy 28

Man al an

Bugunku Bakirkoy'un eski adi. Ist: bul'un Rurneli yakasmda ve Marmara yismdaki banliyolerden tanmrms bir ser

Moda 29 istanbul'da, Kadikoyiinde deniz kl bir semtin adi.

Matbaa 30 Basim evi.

Ortakoy 31 Istanbul'da Bogazic_/nin Rumeli y, smda bir semtin adi olup buradan gt derenin vadisi i.izerinde kurulmustur.

Okcular-bast 32 Buyuk kapah - Carsi'da Kalpak

Caddesinin batismda ve Cadircilar C2 si'nin guneyinde bunlann birlestigi dana acilan sokak.

28 Ahmed Rasim "E§gal-i Zaman" Sayfa 129, satir 26. 29 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 159, satir 19. 30 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 130, satir 9. 31 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 9, satir 1. 32 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 134, satrr 19.

19

Kelimeler

S. 33 mema

Man al an

Film gostermeye yarayan ozel bir maki- neyle gori.inti.ilerin beyaz perdeye yansitil- d1g1 salon veya yap1.

34 Samatya Istanbul surlannm Marmara'ya acilan kapilanndan birinin ve iskelesinin adi olup bu semte adiru vermistir.

, Topkapi 35 Istanbul surlanndaki kapilardan birinin ve o semtin adi.

Un-kapam Koprusu 36 istanbul'un Beyoglu semtini Halie uze- rinden Istanbul'a baglayan kopriinun adi olup 1875'te kurulrnustur.

Yeldegirmeni 37 Istanbul'da, Kadikoy'de bir semtin adr.

Yali 38 Su kiyismda yapilmis gorkemli ev.

33 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 37, satir 15. 34 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 7, satir -· 35 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 7, satir 2. 36 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 7, satir 7. 37 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 21, saur 9. 38 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 92, satir 6.

20

TA~IT iLE n.oru UNSURLARIN A

TAKI VE SUS E~Y ASI iLE n.on.t UNSURLARIN A

Kelimeler Man al an

Kordela 39 Kurdele.

Saat 40 Giiniin hangi saati oldugunu gosteren alet.

E~Y A iLE u.cn.t UNSURLARIN Ac;IKLAMALARI Kelirneler Man al an · 57 Iskemle - Arkahksiz sandalye.

Konsol 58 Duvar kenanna yerlestirilen, i.isti.ine ay- na ve baska si.is e§yas1 konulan, cekmeceli, yuksek mobilya.

k 59 anepe Birkac kisinin oturabilecegi genislikte koltuk.

Koltuk 60

S "d 61 ecca e Bir kisinin i.izerinde namaz kilabilecegi bi.iyi.ikli.ikte hall veya kumastan yayg1, na- mazlik.

S duk 62 an u ra Merrnerden ,:eya cuhadan yapilrms me- zar ustii san

Testi 63 · § govdeli, dar bogazh top-

raK Ka .....

T · 64 erazi Tarti.

57 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Sayfa 133. satir 6. 58 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman" Savfa 29. sanr 3. 59 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman 60 Ahmed Rasim "Esgal-i Zama 61 Ahmed Rasim "Esgal-i Z 62 Ahmed Rasim "Esgal-i Zama 63 Ahmed Rasim "Esgal-i ZcuuLLU 64 Ahmed Rasim "Esgal-i Zaman

avra 13S. satir 25. . satir 11.

. satir 22.

. satir 13.

4 iNDEKS

-A- ap,7 ap Kapisr, 7 saray,36 tin, 60 tin Cerceve, 60 tin Cereeveli Gozliik, 60 tin Zin cir, 60

-B-

siktas, 6 yazit,36 rahane,129 ros, 134 ilezik, 134 bk, 122 bk Pazan, 122

-C-

-

4 iNDEKS

-E- yiip,5 minonu, 122 lmas, 29 lmas Yiiziik, 29

-F-

ular, 37 ilibe, 49

-G-

oksu, 92 azino, 96 emi, 99 alata, 130 erdanhk, 134 ozliik, 60

-H-

-1-

• -1-

arakoy,7 oprii,7 arakoy Kopriisii, 7 arsi, 27 umkapi, 27 onsol,29 alpakctlar Ba~1, 35 uyumcular Carsisi, 36 onak,38 anepe,93 oltuk, 93 rraathane, 104 urkeiller Kap1s1, 108 alem, 122 o~k,123 ordela, 142 a~ane, 148 ayik, 159 apt, 7 oy,129

otosiklet, 87 onokl, 94 ahmut Pasa, 108 akri Koy,129 atbaa, 130 oda,159

4 iNDEKS

-J-

-K-

-L- -M-

• INDEKS

-N-

-0-

rtakoy, 9 keular Ba~1, 13-4

•• -0- -P-

azar, 122

-R- -S-

amatya, 7 inema, 37 aat, 3 anduka, 70 eccade, 138

-s- emsiye, 36 al, 84 apka, 91

-T- opkapi, 7 erazi, 11 ren,29 esti, 38

pam, 7

~eldegirmeni, 21 ~iiziik, 29 .elpaze.Sf Tab, 92

Zincir, 60

1111

4 iNDEKS

-U-

•• -U-

-V-

-Y-

-Z-

KAYNAK