Huong Dan on Thi Mon Triet

8/3/2019 Huong Dan on Thi Mon Triet

1/107

HNG DN N THI MN TRIT HOC MAC - LNIN 1

http://ebooks.vdcmedia.com

HNG DN N THIMN

TRI T HOC MAC - L NIN

TRUNG TM BI DNG CAN BGIANG DAY

LYLUN MAC - L NIN VAT TNG HCHMINH
http://ebooks.vdcmedia.com/http://ebooks.vdcmedia.com/


2/107

PTS. TRNG VN PHC (Chubi n) 2


TP TH TAC GIA

1. PTS. TRNG VN PHC (Chubi n)

2. VUNGOC PHA

3. PGS, PTS. NGUY N HU VUI

4. TRN BACH TUY T

5. PTS. NGUY N QUANG LP

6. PTS. NGUY N VN TN

7. PHAM K TH

8. TRNG HAI CNG

Ngi sa cha, bsung: NGUY N VN TN


3/107



MUC LUC

I - LCH S TRIT HOC .............................................................................................................. 9CU 1: Trit hoc la g? Vn c ban cua trit hoc.

Phng phap nhn thc th gii cua trit hoc. .......................... 10CU 2: Nhng net c ban cua trit hoc n c ai xung

quanh cac vn : khi nguyn cua th gii, con ngi va nhnthc. ............................................................................................. 13

CU 3: Nhng c im c ban cua trit hoc Trung Hoa cai v cac vn : khi nguyn cua th gii, vn c ban cuatrit hoc, con ngi va nhn thc. .............................................. 16

CU 4: Phn tch cuc u tranh gia chu ngha duy vtva chu ngha duy tm trong trit hoc c ai Hy Lap thng quahai ng li trit hoc: mcrit va Platn. Nhng gia tr trithoc ni bt cua Arixtt. ............................................................... 20

CU 5: Cuc u tranh gia chu nghn duy vt va chungha duy tm t th ky XVII n th ky XVIII thng qua cactrit gia tiu biu nh Bcn, Hpb, cact, Xpinda, Lcc,Beceli, Hium. ............................................................................... 22

CU 6: Trnh bay nhng t tng c ban trong phep binchng duy tm cua Hghen va chu ngha duy vt nhn ban cuaPhoibc. S anh hng cua nhng h thng trit hoc trn ivi s hnh thanh trit hoc Mac.................................................. 26

CU 7: Trit hoc Mac - Lnin ra i la mt tt yu lch sva la mt bc ngot cach mang trong trit hoc. ....................... 30II- CHU NGHA DUY VT BIN CHNG V TH GII ...................................................... 34

CU 8: Phn tch ni dung va y ngha nh ngha vt chtcua V.I.Lnin. .............................................................................. 35


4/107



CU 9: Quan im cua chu ngha duy vt bin chng vngun gc va ban cht cua y thc. Y ngha cua vic nm vngvn nay.................................................................................... 37

CU 10: Mi quan h bin chng gia vt cht va y thc.Y ngha phng phap lun cua vic nm vng vn nay trongnhn thc va hoat ng thc tin............................................... 40

CU 11: Trnh bay hai nguyn ly c ban cua phep binchng duy vt va y ngha phng phap lun cua vn o.....42

CU 12: Ni dung va y ngha cua quy lut thng nht vau tranh cua cac mt i lp..................................................... 45

CU 13: Phn tch mu thun bn trong va mu thun

bn ngoai, mu thun c ban va khng c ban. Y ngha thc tincua vic nm vng vn nay. ................................................... 48CU 14: Phn tch mu thun chu yu va mu thun

khng chu yu, mu thun i khang va mu thun khng ikhang. Y ngha cua vic nm vng vn nay.......................... 50

CU 15: Ni dung va y ngha cua quy lut t nhng thayi v lng dn n nhng thay i v cht va ngc lai........ 52

CU 16: Ni dung va y ngha cua quy lut phu nh cuaphu nh....................................................................................... 55

CU 17: Mi quan h bin chng gia cai chung va cairing, y ngha phng phap lun cua no. ................................... 58

CU 18: Mi quan h bin chng gia ni dung va hnhthc, y ngha phng phap lun cua vn . ............................. 60

CU 19: S thng nht bin chng gia ban cht va hintng, y ngha phng phap lun............................................... 61

CU 20: Mi quan h bin chng gia nguyn nhn va ktqua, y ngha phng phap lun cua no. ..................................... 63

CU 21: Mi quan h bin chng gia tt nhin va ngunhin, y ngha phng phap lun cua vn o. ...................... 65


5/107



CU 22: Mi quan h bin chng gia kha nng va hinthc, y ngha phng phap lun cua vn nay. ...................... 67

CU 23: Con ng bin chng cua qua trnh nhn thcchn ly, nhn thc hin thc khach quan.................................. 69

CU 24 : Quan im cua chu ngha duy vt bin chng vmi quan h bin chng gia ly lun va thc tin..................... 72

CU 25: Chn ly theo quan im cua chu ngha duy vtbin chng.................................................................................... 74

III- CHU NGHA DUY VT BIN CHNG V XA HI ......................................................... 77CU 26: San xut cua cai vt cht la c s cua i sng xa

hi va vai tro cua phng thc san xut i vi s tn tai va

phat trin xa hi. ......................................................................... 78CU 27: Ni dung quy lut v s phu hp cua quan h san

xut vi tnh cht va trnh cua lc lng san xut. S vndung quy lut nay nc ta........................................................ 81

CU 28: Mi quan h bin chng gia c s ha tng vakin truc thng tng; c s ha tng va kin truc thng tng nc ta trong thi ky qua . ...................................................... 85

CU 29: Hnh thai kinh t - xa hi. S phat trin cua cachnh thai kinh t - xa hi la mt qua trnh lch s t nhin.....89CU 30: Giai cp la g? Vai tro cua u tranh giai cp

trong xa hi co giai cp. Tnh tt yu cua cuc u tranh giaicp trong thi ky qua t chu ngha t ban ln chu ngha xahi................................................................................................. 91

CU 31: Ngun gc va ban cht cua nha nc. Tnh ttyu va c im cua nha nc xa hi chu ngha........................ 94

CU 32: Tin b xa hi; nhng tiu chun khach quan vang lc cua s tin b xa hi. .................................................... 97

CU 33: Ban cht con ngi. Mi quan h gia ca nhn vatp th; gia ca nhn va xa hi................................................... 99


6/107



CU 34: Vai tro cua qun chung nhn dn va v nhn - lanh tu i vi s phattrin cua xa hi. ........................................................................................................103

CU 35: Mi quan h gia tn tai xa hi va y thc xa hi. ..............................106


7/107



LI NHA XUT BAN

phuc vu vic giang day va hoc tp cac b mn Ly lunchnh tr Mac Lnin trong h thng trng ai hoc, cao ng vatrung hoc chuyn nghip. Nha xut ban ai hoc quc gia Ha Nitai ban, co sa cha va b sung cun Hng dn n thi mn Trithoc Mac - Lnin.

Sach do Trung tm Bi dng can b giang day ly lun Mac -Lnin va t tng H Ch Minh, Nha xut ban T tng - Vn hoatrc y t chc bin soan va Nha xut ban Chnh tr quc gia taiban.

Sach c trnh bay di dang hoi - ap vi ni dung ambao tnh h thng, co trong im, sat yu cu cua chng trnh bmn Trit hoc Mac Lnin.

Thang 3 nm 2000NHA XUT BAN AI HOC QUC GIA HA NI


8/107




9/107



I - LCH S TRIT HOC


10/107



CU 1: Trit hoc la g? Vn c ban cua trit hoc. Phng phapnhn thc th gii cua trit hoc.

1. Khai nim trit hoc

- Trit hoc la mt trong nhng hnh thai y thc xa hi, xetcho cung, u b cac quan h kinh t cua xa hi quy nh. Du xahi nao, trit hoc bao gi cung gm hai yu t: 1) Yu t nhn thc- s hiu bit v th gii xung quanh, trong o co con ngi; 2) Yut nhn nh - anh gia v mt ao ly.

- Trit hoc a ra i trong xa hi chim hu n l ( phngTy) va trong thi ky chuyn t xa hi chim hu n l sang xa hiphong kin (phng ng), gn lin vi s phn cng lao ng xa

hi - tach lao ng tr oc ra khoi lao ng chn tay.- Phu hp vi trnh phat trin thp cac giai oan utin cua lch s loai ngi, trit hoc ra i vi tnh cach la mtkhoa hoc tng hp cac tri thc cua con ngi v hin thc xungquanh va ban thn mnh. Sau o, do s phat trin cua thc tin xahi va cua qua trnh tch luy tri thc, a din ra qua trnh tach cackhoa hoc ra khoi trit hoc thanh cac khoa hoc c lp. Trit hoc vitnh cach la khoa hoc, nn no co i tng va nhim vu nhn thc

ring cua mnh, no la h thng nhng quan nim, quan im cotnh cht chnh th v th gii, v cac qua trnh vt cht va tinhthn va mi lin h gia chung, v nhn thc va cai bin th gii.

2. Vn c ban cua trit hoc- Theo ngghen, vn c ban cua trit hoc la vn v mi

quan h cua t duy vi tn tai, cua y thc i vi vt cht. Vicgiai quyt vn c ban cua trit hoc la c s va im xut phat giai quyt cac vn khac cua trit hoc.

- Vn c ban cua trit hoc gm hai mt:+ Mt th nht tra li cu hoi: gia vt cht va y thc cai

nao co trc, cai nao co sau, cai nao quyt nh cai nao? Noi cachkhac, gia vt cht va y thc cai nao la tnh th nht, cai nao latnh th hai. Co hai cach tra li khac nhau dn n hnh thanhhai khuynh hng trit hoc i lp nhau:


11/107



* Nhng quan im trit hoc cho vt cht la tnh th nht, ythc la tnh th hai hop thanh chu ngha duy vt. Trong lch s ttng trit hoc co ba hnh thc c ban cua chu ngha duy vt: 1)Chu ngha duy vt cht phac, ngy th thi c ai; 2) Chu ngha

duy vt may moc, siu hnh th ky XVII-XVIII; 3) Chu ngha duyvt bin chng.* Ngc lai, nhng quan im trit hoc cho y thc la tnh th

nht, vt cht la tnh th hai, hop thanh chu ngha duy tm. Chungha duy tm lai c th hin qua hai trao lu chnh: chu nghaduy tm khach quan (Platn; Hghen...) va chu ngha duy tm chuquan (Beccli, Hium...).

+ Mt th hai tra li cu hoi: con ngi co kha nng nhn

thc c th gii hay khng?* Cac nha trit hoc duy vt cho rng, con ngi co kha nng

nhn thc th gii. Song, do mt th nht quy nh, nn s nhnthc o la s phan anh th gii vt cht vao oc con ngi.

* Mt s nha trit hoc duy tm cung tha nhn con ngi cokha nng nhn thc th gii nhng s nhn thc o la s t nhnthc cua tinh thn, t duy.

* Mt s nha trit hoc duy tm khac nh Hium, Cant laiphu nhn kha nng nhn thc th gii cua con ngi. y lanhng ngi theo "bt kha tri lun" (thuyt khng th bit).Khuynh hng nay khng tha nhn vai tro cua nhn thc khoahoc trong i sng xa hi.

i vi cac h thng trit hoc, vn c ban cua trit hockhng ch c th hin trong cac quan nim co tnh cht ban thlun, ma con c th hin trong cac quan nim chnh tr - xa hi,ao c va tn giao, tt nhin co th la nht quan hoc la khngnht quan.

Cuc u tranh gia chu ngha duy vt va chu ngha duytm xuyn sut lch s phat trin cua t tng trit hoc va thhin tnh ang trong trit hoc.

3. Phng phap nhn thc th gii cua trit hoc


12/107



Trit hoc nghin cu nhng quy lut chung nht cua tn taiva t duy, giup cho vic nhn thc va hoat ng cai tao th gii.Trit hoc Mac da vao nhng thanh qua cua cac khoa hoc cu th,nhng no khng ly phng phap cua cac nganh khoa hoc cu th

lam phng phap cua mnh. Phng phap nhn thc chungnht, ung n nht cua trit hoc la phng phap bin chng duyvt. Phng phap bin chng duy vt i lp vi phng phap siuhnh.

Phng phap bin chng va siu hnh xut hin rt sm, tthi c ai. Phng phap bin chng la phng phap nhn thc svt va hin tng trong s lin h, tac ng qua lai, vn ng vaphat trin. Ngc lai, phng phap siu hnh xem xet s vt, hin

tng trong s tach ri, khng vn ng va khng phat trin. Cucu tranh gia phng phap bin chng va phng phap siuhnh cung la mt ni dung c ban cua lch s trit hoc.

Phng phap bin chng duy vt xut hin t thi ky c ai(bin chng duy vt th s, mc mac t phat). Ch n khi trithoc Mac ra i, phng phap nay mi thc s tr thanh phngphap trit hoc khoa hoc. Phng phap nay giup cho con ngi khanng nhn thc mt cach ung n, khach quan v gii t nhin,

xa hi va t duy va giup con ngi at c hiu qua trong hoatng thc tin.


13/107



CU 2: Nhng net c ban cua trit hoc n c ai xung quanhcac vn : khi nguyn cua th gii, con ngi va nhn thc.

1. Vn khi nguyn cua th gii

Theo cach phn chia truyn thng, trit hoc n c ai co9 h thng thuc hai loai:- Chnh thng co 6 h thng Mimansa, Vedanta, Samkhuya,

Yoga, Nyaya, Vaisesika.Phai khng chnh thng hay Ta giao (nastika) co

3 h thng: Buddha (Pht giao), Jaina giao, Lkayata.(Tiu chun cua chnh thng la tha nhn va bao v tnh

ung n tuyt i cua kinh Veda. Con ta giao th ngc lai).Cac trng phai trn u t nhiu ban n vn khi

nguyn cua th gii.Nhng trng phai co tnh cht duy tm tn giao cho rng,

khi nguyn cua th gii la Brahman - la thc tai duy nht cua vutru, la cai ma do o, moi vt sinh trng, cai trong o, moi vtnhp vao khi b huy dit. Brahman tn tai vnh vin, va co khi conc coi la mt v thn sang tao. Con ngi la mt b phn cua

Brahman, tc la Atman; mun tr v vi cai vnh hng, con ngiphai tu luyn, phai thoat tuc Atman tr v vi Brahman.Nhng trng phai co tnh cht duy vt cho rng, th gii

nay (k ca con ngi) c tao thanh t nhng yu t vt cht, tuytheo quan nim khac nhau cua cac phai ma cac yu t o la: nc,t, khng kh,... hoc tru tng hn la nguyn t. ng thi viquan nim nay, ngi ta con cho rng, linh hn cung c sinh rat nhng yu t vt cht, no mt i khi vt cht (th xac) b tiuhuy.

2. Vn con ngiNhiu trng phai trit hoc n c ai cho rng, con ngi

gm hai phn: hn va xac. Phn xac co th b huy dit, con phnhn la tn tai vnh vin, tuy theo "nghip" hay do tu luyn, do lam


14/107



iu thin hay ac..., ma hn co th tr v vi coi "vnh hng" hocdi chuyn sang thn xac khac (lun hi).

Ngc lai, mt s trng phai co tnh cht duy vt cho rng,linh hn hay t tng, y thc cua con ngi c nay sinh t vtcht va no lin quan n th xac cua mi con ngi. Vt cht sinhra y thc cung nh gao nu thanh ru (phai Lkayata). Y thc,t tng con ngi se mt i khi ngi ta cht.

Do co nhng quan nim khac nhau v con ngi, nn trongcac trng phai trit hoc n cung co nhng quan nim khacnhau v y ngha cua cuc sng va vai tro cua con ngi trong thgii. Nhng nhn chung, trit hoc n c ai (k ca cac trngphai duy vt) u t nhiu co quan nim duy tm tn giao v

nhng vn trn.3. V nhn thcNoi n nhn thc, trc ht phai noi n phep bin lun

cua phai Nyaya, Vaisesika, phep bin lun nay con c goi la"ngu oan lun". Trong "ngu oan lun", chng minh mt iug o la chn thc hay gia di, phai qua 5 bc sau: lun , nhn, v du, suy oan, kt lun. Th du cu th nh:

1. i co la chay.2. V i bc khoi.3. Tt ca nhng cai bc khoi u co la chay, th

du bp lo.4. i bc khoi th khng th khng co la chay.5. Do o, i co la chay.Trong trit hoc n c ai cung co nhng phai a cp

ti phep bin chng, tt nhin o mi la phep bin chng mc mac,t phat. Nhng nha trit hoc co t tng bin chng cho rng, thgii co sinh, co dit, vn ng bin i khng ngng. S vn ngbin i y din ra trong khng gian va trong tng khoanh khcthi gian ht sc ngn (satna - cua Pht giao). Ho con cho rng, svn ng o la do nhng lc bn trong cua no. Chnh Mac va


15/107



ngghen a anh gia cao nhng t tng bin chng nay trong tniu Pht giao s ky.

Trit hoc n c ai co s pha trn, hoa nhp vi nhng ttng co tnh cht duy linh tn giao, trong o, co nhiu vn mangay nay chung ta cn phai xem xet; din giai nh: luyn yoga;lun hi,...


16/107



CU 3: Nhng c im c ban cua trit hoc Trung Hoa c ai vcac vn : khi nguyn cua th gii, vn c ban cua trit hoc, conngi va nhn thc.

Trung Hoa la mt nc co nn vn minh ln va sm. Khoangt 1.700 nm n 1.000 nm trc cng nguyn, ngi Trung Hoaa co bn phat minh ln: ch tao ra la ban, ky thut ch tao giy,ch tao thuc sung, phng phap in ch.

Xa hi Trung Hoa thi ky trit hoc c ai ra i (khoang thky VI trc cng nguyn) la thi ky ang chuyn t xa hi n lsang xa hi phong kin. y cung la thi ky co nhiu bin ngsu sc va rng ln, do vy, o, a nay sinh nhiu hoc thuytchnh tr xa hi, trit hoc, tn giao phong phu va khng ngngu tranh vi nhau. Trong o, co hai trng phai ln va co anhhng lu dai, o la phai Khng do Khng T (551 - 479 trccng nguyn) sang lp va phai Lao, do Lao T (khoang th ky VI-Vtrc cng nguyn) sang lp.

Di y la mt s vn chu yu cua trit hoc Trung Hoac ai:

1. Vn khi nguyn cua th gii va vn c ban cua trit

hoc Trc ht, trit hoc Trung Hoa noi ring va trit hoc phngng noi chung t ban n vn v gii t nhin, nhng khi kingiai nhng vn xa hi loai ngi, t nhiu ho co cp n vn khi nguyn cua th gii, vn c ban cua trit hoc.

Lao T cho rng, khi nguyn cua th gii la "ao". ao" lamt tn goi khin cng, v theo ng "ao" la cai ln nht, caimng lung m ao. Nhng "ao" cung la cai co trc van vt, cai

ma moi vt c sinh ra va c nhp vao sau khi b huy dit."ao" cung la cai ma moi vt va ca con ngi phai tun theo. ngcho rng: "Ngi theo quy lut cua t, t theo quy lut cua tri,tri theo quy lut cua ao..." va "ao theo quy lut cua t nhin".

Vi Lao T, "ao" co tnh duy vt, song trong o, co cha ngmm mng duy tm. Do vy, sau nay, mt s nha trit hoc k tuc


17/107



ng a khai thac yu t duy tm nay va bin "ao" thanh cai cotnh cht nh mt tinh thn tuyt i, cai ma con ngi khng thnhn thc c.

Vi Khng T, tuy khng trc tip ban n vn ban th,t nhin, nhng ng lai co quan nim v "Tri", "mnh tri". Saunay, mt s ngi k tuc ng bin cac quan nim o thanh nhngthc th thn thanh, vi ho "Tri" la v thn co nhn cach, coquyn thng phat..., va la ke sang tao ra th gii.

Khac vi nhng quan im trn, mt s nha trit hoc duy vt Trung Hoa c ai cho rng van vt do "ngu hanh" (kim, mc,thuy, hoa, th) tng sinh tng khc tao thanh. Hoc mt s khaccho rng, do m dng giao cam ma tao nn tri, t, van vt va

con ngi.Trit hoc Trung Hoa c ai giai quyt vn c ban cua trit

hoc thng qua vic lun giai cai pham tru: Tm - Vt, Ly - Kh,Thn - Hnh. Cac nha duy tm cho rng, Tm, Ly, Thn la cotrc, la cai chu ng; con Vt, Kh, Hnh la co sau, la cai l thuc.Cac nha duy vt a phan bac lai quan nim duy tm trn va chorng, cai tinh thn, cai tm ly, cai t tng lun gn vi cai thnth va no mt i khi thn th b huy dit.

2. Vn con ngiTrit hoc Trung Hoa rt chu y n vn con ngi, nhiu

vn "ngoai con ngi" co c cp ti, cui cung cung ch giai quyt vn con ngi trong cac mi quan h gia nh va xahi.

Mt s quan nim co tnh cht duy vt cho rng, con ngi lasan phm cua s vn ng, phat trin cua cac yu t co tnh vtcht nh quan nim "ngu hanh", "m dng", hay coi con ngi lamt b phn cua s phat trin cua cai goi la "ao" hay "t nhin".Nhng ngay trong nhng quan nim trn cung t nhiu co biuhin cua yu t duy tm, nht la trong vic giai thch vn "tnhngi". Trong cac quan nim nay, "tnh ngi" c hiu la nhngphm cht, nng lc, y thc, t tng,... Quan nim co tnh duytm cho rng, tnh ngi la cai co sn (tnh ban thin, tnh ban ac,


18/107



tnh ngi do tri phu...,). Cung co nha trit hoc cho rng tnhngi khng thin, khng ac, vn d gn nhau (ging nhau) va do"tp, nhim" ma thanh thin hay ac. Ho cho rng cai ang skhng phai la "mnh tri", ma la "nhn hoa".

Vn vai tro cua con ngi a c cac nha trit hoc TrungHoa c ai cp kha nhiu. iu c bit lu y y la, trongnhng bin i su sc cua i sng xa hi ng thi, mt s nhatrit hoc a thy c vai tro to ln cua con ngi, cua nhn dn.Nh quan nim: "dn la gc, xa tc la quy, vua quan la thng",hay "dn co sc manh nh nc, lt thuyn cung la dn...". Nhngdo s phat trin tr tr cua xa hi Trung Hoa va do han ch lch scua chnh cac nha trit hoc ma cui cung hu ht ho u co quan

nim v tnh cht ng cp, nh mnh trong vn con ngi.3. Vn nhn thcTrit hoc Trung Hoa c ai t ban n vn nhn thc gii

t nhin, va nu co th nhn thc y cui cung cung quay vnhn thc xa hi (th du: vn "ao" va nhn thc "ao" cua LaoT,...). Khi ban nhiu n kha nng nhn thc cua con ngi,Khng T cho rng thanh nhn khng hoc cung bit, qun t hocth bit, con tiu nhn hoc cung khng bit. Mt s nha trit hoc

khac th cho rng, du ke tr hay ngu cung phai qua hoc mi bit.Nhng nhiu nha trit hoc cho rng, cai hoc, bit y la nhm lam theo "danh", "phn" cua mnh.

Phep bin chng cung la vn a c t ra trong trithoc Trung Hoa c ai, th hin trong kin giai v "ao", v "Bindch". Trong o, ho tha nhn rng: Th gii vn ng bin i latn tai vnh vin, co tnh quy lut va nh nhng mu thun vn cocua no. Nhng do han ch lch s, s vn ng, bin i o lai c

coi la mt chu trnh khep kn, khng co phat trin, khngco s i mi v cht.

** *


19/107



Do nhng iu kin lch s cu th ma Vit Nam co s tipthu va cai bin nhng t tng trit hoc cua Trung Hoa, o la mttt yu lch s. Do vy, khi nghin cu t tng trit hoc VitNam khng th khng tnh n s tip thu va cai bin y.


20/107



CU 4: Phn tch cuc u tranh gia chu ngha duy vt va chungha duy tm trong trit hoc c ai Hy Lap thng qua hai ng litrit hoc: mcrit va Platn. Nhng gia tr trit hoc ni bt cua

Arixtt.1. Cuc u tranh gia chu ngha duy vt va chu ngha duy

tm trong trit hoc c ai Hy Lap- mcrit (460-370 TCN) la ai biu xut sc nht cua chu

ngha duy vt Hy Lap c ai. Chu ngha duy vt cua mcrit lath gii quan cua b phn giai cp chu n dn chu tin b. Trithoc cua Platn (427-347 TCN) la chu ngha duy tm khach quan,th gii quan cua b phn giai cp chu n quy tc phan ng.

- V vn khi nguyn cua th gii, mcrit coi nguyn tva khoang trng la c s u tin cua th gii, trong o, nguyn tla hat vt cht khng th phn chia c lun vn ng. Nhngnguyn t ng nht v cht lng, v tn v s lng; khac nhauv hnh thc, kch thc, v tr va trt t. Nhiu nguyn t kt hpthanh vt th, khi vt th phn ra lai tr v nguyn t. Nguyn tla tn tai, v t cac nguyn t sinh ra cac s vt; khoang trng dokhng sinh ra cai g ca, ch la khng gian cac nguyn t vnng, kt hp va phn ra, cho nn khoang trng khng tn tai.Ngc lai, Platn coi "y nim" la tn tai chn thc va vnh cu, convt cht la khng tn tai. Trong quan h vi cac s vt cam tnh,"y nim" va la nguyn nhn, va la hnh mu, muc ch cua cans vt cam tnh.

- V vn linh hn, mcrit coi linh hn c cu tao tmt loai nguyn t c bit - hnh cu, ging nguyn t la. Linhhn khng bt t. Trai lai, Platn coi linh hn la bt t, linh hnb giam ham trong th xac va co th nhp vao th xac khac.

- V vn nhn thc, mcrit coi cam giac la ngun gccua nhn thc. Song, tri thc da trn cam giac la tri thc m ti.Con tri thc da trn ly tnh cho chung ta tri thc xac thc, atn hiu bit v ban cht cua th gii la nguyn t va khoangtrng. mcrit con t ra vn v mi quan h gia cam giac va


21/107



ly tnh trong nhn thc. Ngc lai, Platn coi nhn thc v s vtla khng xac thc, "m ti", ch co nhn thc v nhng y nim laxac thc va at c bng "s hi tng" cua linh hn bt tnhng g ma no a thy th gii y nim trc o.

- V quan im chnh tr, mcrit ung h ch dn chu,con Platn lai cao ch quy tc, chng lai ch dn chu tinb.

2. Arixtt (384-322 TCN). - Trit hoc cua ng phan anh ch chim hu n l Hy Lap thi suy tan. Cng lao ln cua Arixttla ch: ng a chng lai chu ngha duy tm khach quan cuaPlatn. Trong hoc thuyt v tn tai, ng a tha nhn vt cht lavnh vin. Song ng lai tach ri hnh thc ra khoi vt cht, coi

hnh thc khng co tnh vt cht, nhng co tnh tch cc, languyn nhn sinh ra cac s vt cu th. Con vt cht la thu ng,no ch co th bin thanh s vt cu th nh nguyn nhn hnh thc.Bc thang hnh thc a dn ng n t tng duy tm v hnhthc cao nht (ng lc u tin) bn ngoai th gii.

- Trong hoc thuyt v linh hn, ng a coi linh hn phu thucvao trang thai c th va khng bt t. Khng ch c th con ngi,ma ca thc vt, ng vt cung co linh hn.

- Trong hoc thuyt v nhn thc, ng a ph phan thuyt"hi tng" cua linh hn v th gii y nim cua Platn. ng coicam giac la c s cua nhn thc va ng chng lai vic tach ri nhnthc cam tnh vi nhn thc ly tnh. ng co nhiu ong gop vlgic hoc. ng a a ra cac quy lut c ban cua lgic hnh thc.Ngoai ra, ng con co nhng t tng quy bau v mi quan h binchng gia cai chung va cai ring, gia quy nap va din dch, v.v..


22/107



CU 5: Cuc u tranh gia chu nghn duy vt va chu ngha duytm t th ky XVII n th ky XVIII thng qua cac trit gia tiubiu nh Bcn, Hpb, cact, Xpinda, Lcc, Beceli, Hium.

- Cuc u tranh gia chu ngha duy vt va chu ngha duytm th ky XVII, XVIII phan anh hoan canh lch s mi: thi kyphng thc san xut t ban chu ngha ra i va phat trin tronglong xa hi phong kin; mu thun giai cp, u tranh giai cpngay cang tr nn gay gt, la thi ky cua cac cuc cach mang tsan; khoa hoc (c bit la c hoc) a phat trin. Luc nay, chu nghaduy vt la th gii quan cua giai cp t san, giai cp tin b, cachmang u tranh manh me vi chu ngha duy tm, tn giao - thgii quan cua giai cp quy tc phong kin, giai cp lac hu, phan

ng.- Ngi co cng lao to ln chng lai chu ngha kinh vin, khi

phuc va phat trin truyn thng duy vt c ai trong thi ky mila Bcn.

+ Bcn a coi chu ngha kinh vin la v ch, ch la nhng lplun tru tng, khng co ni dung. Khoa hoc mi (phng phaplun cua khoa hoc t nhin thc nghim) se em lai cho con ngisc manh trong cuc chinh phuc gii t nhin. at c iuo, nhn thc khoa hoc phai da trn cac s kin va t o khaiquat thanh ly lun. Phng phap quy nap da trn quan sat phntch, so sanh, thc nghim la phng phap chu yu nhn thcchn ly. Song, co c phng phap trc ht phai gat bonhng "lm ln" can tr con ng nhn thc nh: "lm ln cuachung tc", "lm ln cua hang ng", "lm ln cua ni cng cng"va "lm ln cua rap hat".

+ Bcn a a ra nhng quan im duy vt, coi vt cht la

tng hp cac hat, coi gii t nhin la tng hp cac vt th a dangv cht. Vn ng cung a dang va la thuc tnh khng tach rivt cht... Nhng t tng duy vt cua Bcn co y ngha ln chnglai chu ngha duy tm tn giao..

Song chu ngha duy vt cua Bcn la siu hnh va khngtrit . ng qua nhn manh n phng phap quy nap, cao


23/107


24/107



thun trong cac thao tac t duy, vic phn chia khach th t duythanh cac b phn n gian nht va bt u nghin cu t cai ngian n cai phc tap.

- Xpinda a chng lai nh nguyn lun cua cact, phattrin chu ngha duy vt va chu ngha duy ly cua trit hoc cact.

+ Xpinda coi gii t nhin la thc th sang tao duy nht,hay la Chua. Gii t nhin la nguyn nhn cua chnh no(Causasui), no khng cn mt nguyn nhn nao khac. Ngoai ttng duy vt bin chng trn, v c ban, th gii quan cua

Xpinda la siu hnh. ng coi: thc th duy nht co hai thuc tnhkhng tach ri nhau o la t duy va quang tnh; vn ng khngphai la thuc tnh chung cua thc th; s tng xng gia mux

t duy va mux quang tnh (th xac) trong con ngi...+ Ngoai quan im v thc th, hoc thuyt cua Xpinda v

mi quan gia t do va tt yu co y ngha chng lai quan im duytm, tn giao v t do y ch. Xpinda coi y ch bao gi cung phuthuc vao ng c va ch co th co t do khi hanh vi cua chung tada trn s nhn thc tnh tt yu.

- Lcc a phat trin hn na cam giac lun duy vt cuaBcn, Hpb, ph phan hoc thuyt duy tm cua cact v "ynim bm sinh". Lcc coi kinh nghim la ngun gc duy nht cuay nim. ng a phn chia y nim ra thanh "Y nim cua cam giac"va "y nim cua phan t". Song, vn nay chu ngha duy vt cuaLcc khng trit khi ng cho rng, nh y nim cua cam giac,chung ta tri giac c cht th nht (c tnh co trc) va cht thhai (c tnh co sau). Ngoai ra, ng con coi nhng cht th hai:mui v, mau sc, m thanh, khng co y ngha khach quan ma chla nhng cam giac chu quan da trn c s kt hp nhng cht th

nht theo cac cach khac nhau.- Beccli a li dung s dao ng trn cua Lcc chng lai

chu ngha duy vt, bao v chu ngha duy tm, tn giao.+ Da trn duy danh lun cc oan cua Tmat, acanh,

Beccli a ph phan thc th vt cht cua chu ngha duy vt, coiy la mt s tru tng trng rng, y mu thun, v ch co


25/107



nhng thuc tnh ring le cua s vt (t tng") la tn tai thi, chchung ta khng th tri giac c vt cht noi chung. Con ngi chtri giac trc tip c nhng "t tng" (cam giac) cua mnh. To Beccli i n kt lun rng, s tn tai cua s vt la tnh co

th tri giac c (tn tai co ngha la c tri giac), s vt chngqua ch la "phc hp" cac cam giac, cac biu tng, cac t tngcua Ti ma thi. Song, khi ly giai v tnh lin tuc trong s tn taicua s vt va tranh chu ngha duy nga cc oan, Beccli achuyn t chu ngha duy tm chu quan sang chu ngha duy tmkhach quan s tha nhn s tn tai cua cac "tinh thn khac" vacui cung la "tinh thn v han" cua Thng .

- Nu nh ban cht trit hoc cua Beccli la chu ngha duy tm

chu quan th trit hoc cua Hium hng chu ngha duy tm chuquan o n bt kha tri lun. Khi tra li vn th gii co tn taihay khng? Hium cho rng: "Ti khng bit", v chnh con ngikhng vt ra khoi gii han nhng cam giac ring cua mnh nhn thc nhng cai g bn ngoai mnh. ng con coi kinh nghimch la dong cac n tng va v nguyn nhn chung ta khng thbit.

+ Hium cung ph phan hoc thuyt v thc th vt cht va

thc th tinh thn, coi y la nhng tru tng gia di, hnhthanh trn c s cua thoi quen tm ly gian n. ng phu nhntnh khach quan cua mi lin h nhn qua, coi y ch la mi linh chu quan, thuc tm ly.

+ Ngoai ra, Hium con ph phan tn giao, song iu o cungkhng th thay th c ban cht cua trit hoc Hium la chu nghaduy tm chu quan va bt kha tri lun.

- Cuc u tranh gia chu ngha duy vt va chu ngha duy

tm th ky XVII-XVIII la s th hin tnh ang trong trit hoc.Cuc u tranh nay vn tip tuc cho n giai oan ngay nay tronglch s trit hoc vi nhng hnh thc a dang hn va ni dung,tnh cht su sc hn.


26/107



CU 6: Trnh bay nhng t tng c ban trong phep bin chngduy tm cua Hghen va chu ngha duy vt nhn ban cua Phoibc.S anh hng cua nhng h thng trit hoc trn i vi s hnhthanh trit hoc Mac.

1. Nhng t tng c ban trong phep bin chng duy tmcua Hghen

- Phep bin chng duy tm cua Hghen la mt trong nhnghnh thc c ban, la nh cao trong s phat trin cua phep binchng trc Mac, phan anh hoan canh lch s c bit, y muthun cua xa hi c va tnh cht hai mt cua giai cp t san ctrc cach mang t san.

- Quan im phat trin la t tng c ban, xuyn sut trithoc cua Hghen. Hghen a coi s ng nht gia t duy va tntai di nhng tn goi nh: "y nim tuyt i", "ly tnh th gii","tinh thn th gii" la ban nguyn cua moi hin tng trong gii tnhin va xa hi. S ng nht gia t duy va tn tai theo Hghenkhng phai la s ng nht tuyt i, siu hnh, ma la s ngnht bao ham s khac bit. Chnh mu thun gia ng nht vakhac bit a lam cho ban nguyn cua th gii "y nim tuyt i"co tnh tnh cc va hoat ng. S hoat ng cua "y nim tuyt i"th hin qua ba giai oan phat trin: 1) "y nim tuyt i phattrin trong long no va v no. y la i tng nghin cu cualgc hoc; 2) "y nim tuyt i" phat trin di hnh thc "tn taikhac" - hnh thc gii t nhin. y la i tng nghin cu cuatrit hoc t nhin. Song, Hghen coi gii t nhin khng co s phattrin, ma no ch la th hin (trin khai) s t phat trin cua cacpham tru lgc. Cac pham tru lgc c coi la ban cht tinh thncua gii t nhin. Cui cung, "y nim tuyt i" phat trin trong t

duy la lch s nhn loai trit hoc tinh thn. giai oan nay, "ynim tuyt i" lai tr v ban thn mnh, t nhn thc mnh vi tcach la tinh thn tuyt i", th hin qua y thc va t y thc cuanhn loai.

- iu ni bt cung la hat nhn hp ly trong trit hocHghen la phep bin chng, trong o bao gm ca ba quy lut c


27/107



ban cua phep bin chng. Phat trin khng phai la mt vong tronkhep kn, ma la mt qua trnh chuyn t hnh thc thp ln hnhthc cao do s chuyn hoa t nhng thay i v lng dn nnhng thay i v cht, do cun u tranh gia cac mt i lp

trong ban thn hnh thc, do s phu nh bin chng (loc bo) cuanhng hnh thc mi i vi nhng hnh thc cu. T tng cuaHghen v vic moi cai u tt yu dn n s phu nh ban thnmnh co y ngha cach mang trong cuc sng va t tng.

- Trn c s chu ngha duy tm khach quan, ngoai vic phattrin hoc thuyt v cac quy lut va cac pham tru c ban cua phepbin chng, ln u tin Hghen a nghin cu cac nguyn tc cban cua lgc bin chng. Chnh Hghen a t ra vn v s

thng nht gia phep bin chng, lgc hoc va ly lun nhn thc.+ Hghen coi lgc hoc la khoa hoc v mi lin h bin chng

cua cac khai nim, la khoa hoc "m ta lnh vc t tng... trong shoat ng ni tai cua ban thn no, hay noi mt cach khac, trong sphat trin tt yu cua no". Theo Hghen, s vn ng va phattrin cua cac khai nim chu s quy nh bi nhng mi lin h ttyu gia cac khai nim va bi nhng mu thun nay sinh trongban thn khai nim o.

+ Hghen con em lai cho ly lun nhn thc nhng t tngbin chng. Ngoai vic ph phan tnh trc quan, nh nguyn luncua Cant v "vt t no" va hin tng, Hghen la ngi u tina phat hin ra c im quan trong nht trong qua trnh vnng cua t duy ly thuyt la i t tri thc tru tng n tri thccu th. Hghen a t ra vn v mi quan h bin chng gianhn thc ly thuyt va hoat ng thc tin. Theo ng, qua trnhbin i hin thc va qua trnh nhn thc la mt qua trnh duynht. Song, Hghen, hoat ng thc tin ch la hoat ng tinhthn.

- Hghen cung tha nhn xa hi phat trin tin b va mangtnh quy lut. Mu thun gia cai hoan thin va khng hoan thinla ng lc cua tin b xa hi. S phat trin tin b cua xa hi


28/107



c Hghen trnh bay mt cach duy tm, la " s y thc v t do",va nh la qua trnh t phat trin cua "y nim tuyt i".

- Phep bin chng la hat nhn hp ly, la mt tin b cua trithoc Hghen. Ngc lai, h thng trit hoc cua Hghen la duy tm,siu hnh. Chnh h thng o a dn Hghen n tha nhn imcui cung trong s phat trin cua th gii la nhn thc. V thccht, Hghen ap dung nguyn ly phat trin ch i vi hin tngtinh thn. Tuy tha nhn mu thun la ngun gc, ng lc cuas phat trin, nhng khng phai la mu thun thc s cua gii tnhin va xa hi, ma ch la mu thun trong s phat trin cua tinhthn. Mu thun khng phai c giai quyt bng cach mang, mabng con ng hoa bnh: cai mi thoa hip vi cai cu.

2. Chu ngha duy vt nhn ban cua PhoibcPhoibc la ai din v ai cui cung cua trit hoc c in

c. Ngi co cng lao to ln u tranh chng lai chu ngha duytm, tn giao, phuc hi va phat trin chu ngha duy vt trong thiky chun b cach mang t san c (1848).

- Phoibc la nha trit hoc duy vt v ng khng nh vtcht la tnh th nht; y thc, t duy la tnh th hai. Song la nhaduy vt nhn ban, ng coi con ngi la san phm cao nht cua giit nhin, vn quan h gia t duy va tn tai la vn ban chtcua con ngi, v th, y la i tng duy nht, ph bin va caonht cua trit hoc. Chu ngha duy vt nhn ban cua Phoibc laong gop to ln vao cuc u tranh chng lai vic giai thch duytm, nh nguyn lun, thm ch ca chu ngha duy tm tm thngv vn con ngi. Song, nguyn ly nhn ban hoc cua Phoibckhng trit , v ng hiu con ngi ch la nhng ca nhn trutng, la thc th thun tuy t nhin - sinh vt. ng khng thy

c mt xa hi cua con ngi trong hoat ng bin i hin thc.- Trong quan h i vi trit hoc cua Hghen, ng co thai

phu nh sach trn, khng thy c thanh tu quy gia cuaHghen la phep bin chng k tha va phat trin. ng hiutnh quy lut, tnh tt yu, tnh nhn qua... mt cach siu hnh.


29/107



Cho nn chu ngha duy vt nhn ban cua ng con mang nng tnhsiu hnh.

- Trong ly lun nhn thc, Phoibc a tip tuc truyn thngcam giac lun duy vt, chng lai thuyt khng th bit va li tbin tru tng. ng khng phu nhn vai tro cua t duy trongnhn thc, nhng ng khng thy c vai tro cua thc tin trongnhn thc, nn chu ngha duy vt nhn ban cua Phoibc chathoat khoi tnh trc quan cua chu ngha duy vt trc Mac.

- Nhng han ch cua nguyn tc nhn ban trong th giiquan cua Phoibc con th hin ro trong vic nghin cu tn giaova ao c. lnh vc nay, ng lai ri vao lp trng duy tm thhin trong vic giai quyt vn tn giao va y nh a ra nhng

nguyn tc ao c chung cho moi dn tc, moi thi ai lch s.3. S anh hng cua trit hoc Hghen va trit hoc Phoibc

i vi s hnh thanh trit hoc MacTrit hoc cua Hghen va trit hoc cua Phoibc la hai ngun

gc trc tip v ly lun cua trit hoc Mac.Cac nha sang lp chu ngha Mac a k tha hat nhn hp ly

trong trit hoc Hghen la phep bin chng, cai tao no trn tinh

thn cua chu ngha duy vt, bin no thanh phep bin chng duyvt nh la hoc thuyt khoa hoc v cac quy lut chung nht cua tnhin, xa hi va t duy. Cung chnh nh chu ngha duy vt cuaPhoibc a giup Mac va ngghen oan tuyt vi chu ngha duytm cua Hghen va phai Hghen tre. Mac va ngghen a cai taochu ngha duy vt cua Phoibc phat trin ln mt hnh thc micao nht o la chu ngha duy vt bin chng va chu ngha duy vtlch s.


30/107



CU 7: Trit hoc Mac - Lnin ra i la mt tt yu lch s va lamt bc ngot cach mang trong trit hoc.

1. Tnh tt yu lch s cua s ra i trit hoc Mac

Trit hoc Mac khng phai la mt san phm co tnh cht chuquan, ng thi no cung khng phai t trn tri ri xung. Trithoc o la san phm tt yu cua lch s.

- Trit hoc Mac a k tha co ph phan toan b trit hoctrc o nht la trit hoc duy vt va phep bin chng. o la nhngtin ly lun khng th thiu c cua trit hoc Mac.

- Trit hoc Mac ra i con gn lin vi nhng iu kinkhach quan cua s phat trin kinh t - xa hi va s phat trin cua

khoa hoc ng thi. Trong khoa hoc t nhin th ky XIX a co baphat minh ln: nh lut bao toan va chuyn hoa nng lng; hocthuyt t bao; hoc thuyt tin hoa. ng thi v mt xa hi th ky

XIX cung la thi ky chu ngha t ban a bc l nhng mu thunxa hi su sc. c bit la mu thun gia giai cp t san va giaicp v san. Mu thun y c biu hin thng qua cac cuc utranh giai cp ht sc si ng va quyt lit chu u.

Trc tnh hnh trn, cn phai co mt s kin giai mi v s

phat trin cua t nhin, xa hi va t duy. Va tt yu xut hinmt hoc thuyt mi o la hoc thuyt trit hoc khoa hoc, do Mac vangghen xng, sau nay c Lnin phat trin.

2. S ra i cua trit hoc Mac - Lnin la mt bc ngot cachmang trong trit hoc

C s cua chu ngha Mac la chu ngha duy vt bin chng vachu ngha duy vt lch s. Vi c s nay, ln u tin giai cp vsan va nhn dn lao ng a co mt vu kh tinh thn u tranh

giai phong giai cp mnh va ca xa hi ra khoi s ap bc boc lt.Nh vy, trit hoc Mac la vu kh tinh thn cua giai cp v san, congiai cp v san la lc lng "vt cht" cua trit hoc Mac. S thngnht cht che gia trit hoc Mac vi giai cp v san, lam cho trithoc Mac thc s th hin tnh cach mang cua mnh va giai cp v


31/107



san mi thc hin c s mnh lch s la lt xa hi cu, tngbc xy dng mt xa hi mi.

- Khac vi tt ca cac h thng trit hoc trc o, trit hocMac a ch ra vai tro quyt nh cua hoat ng thc tin trong stn tai, phat trin cua xa hi va trong nhn thc. Nu khng hiuung vai tro cua thc tin, nht la thc tin san xut xa hi, thtt yu dn n chu ngha duy tm. Trong nhn thc, thc tin lac s, ng lc, muc ch cua nhn thc, la ni ma ly lun hngn giai thch va cai tao th gii. Mac a cho rng: "Cac nhatrit hoc trc kia ch giai thch th gii bng nhiu cach khacnhau, song vn la ch cai tao th gii". Tt nhin, khi nhnmanh n vai tro cua hoat ng thc tin, Mac va ngghen khng

coi nhe vai tro cua ly lun. Cac ng cho rng, ly lun khi a thmnhp vao qun chung, se tr thanh lc lng vt cht v cung toln.

- Bc ngot cach mang v ai nht ma chu ngha Mac thchin la a a ra quan im duy vt v lch s. Trc Mac, cacnha trit hoc hiu s phat trin cua xa hi mt cach duy tm - coing lc phat trin cua xa hi la trong y thc, tinh thn cua conngi. i lp vi quan im trn, Mac, ngghen a giai quyt

ung n vn c ban cua trit hoc trong i sng xa hi; khngphai y thc xa hi quyt nh tn tai xa hi, ma ngc lai tn taixa hi quyt nh y thc xa hi; s phat trin cua xa hi phu thucvao nguyn nhn vt cht, ch khng phu thuc vao y thc cuacon ngi; s phat trin cua xa hi mang tnh quy lut, la quatrnh lch s t nhin. Do s tac ng cua cac quy lut vn co cuaxa hi, cac hnh thai kinh t - xa hi thay th nhau mt cachkhach quan c lp vi y ch va y thc cua con ngi; trong sphat trin y, qun chung nhn dn la lc lng quyt nh sang

tao ra lch s...Vi chu ngha duy vt bin chng va chu ngha duy vt lch

s, Mac va ngghen a bin i cn ban tnh cht cua trit hoc,i tng nghin cu va mi lin h cua no vi cac khoa hoc khac.Trit hoc Mac ong vai tro la th gii quan va phng phap lun


32/107



cua cac khoa hoc cu th. Cac tri thc cua cac khoa hoc cu th la cs cu th hoa va phat trin trit hoc Mac.

Lnin a bao v va tip tuc phat trin trit hoc Mac trongthi ky chu ngha t ban chuyn sang giai oan quc chu ngha.ng cho rng, y la thi ky cach mang xa hi xa hi chu ngha vacng san chu ngha, va ng a trc tip lanh ao, thc hin cucCach mang Thang Mi Nga. Luc nay, khoa hoc co nhiu phatminh ln, nht la trong vt ly hoc, Lnin a khai quat nhngthanh tu cua khoa hoc, phat trin hn na chu ngha duy vtbin chng va chu ngha duy vt lch s.


33/107




34/107



II- CHU NGHA DUY VT BIN CHNGV TH GII


35/107



CU 8: Phn tch ni dung va y ngha nh ngha vt cht cuaV.I.Lnin.

Lnin a nh ngha: "Vt cht la mt pham tru trit hocdung ch thc tai khach quan c em lai cho con ngi trongcam giac, c cam giac cua chung ta chep lai, chup lai, phan anhva tn tai khng l thuc vao cam giac" (V.I.Lnin: Toan tp, t.18,Nxb. Tin b, M., 1980, tr.151).

Trong nh ngha nay, Lnin a ch ro:+ "Vt cht la mt pham tru trit hoc". o la mt pham tru

rng va khai quat nht, khng th hiu theo ngha hep nh cackhai nim vt cht thng dung trong cac lnh vc khoa hoc cu th

hoc i sng hang ngay.+ Thuc tnh c ban cua vt cht la "thc tai khach quan","tn tai khng l thuc vao cam giac". o cung chnh la tiu chun phn bit cai g la vt cht va cai g khng phai la vt cht.

+ "Thc tai khach quan c em lai cho con ngi trongcam giac", "tn tai khng l thuc vao cam giac". iu o khngnh "thc tai khach quan" (vt cht) la cai co trc (tnh thnht), con "cam giac" (y thc) la cai co sau (tnh th hai). Vt cht

tn tai khng l thuc vao y thc.+ "Thc tai khach quan c em lai cho con ngi trong

cam giac, c cam giac cua chung ta chep lai, chup lai, phananh". iu o noi ln "thc tai khach quan" (vt cht) c biuhin thng qua cac dang cu th, bng "cam giac" (y thc) con ngico th nhn thc c Va "thc tai khach quan" (vt cht) chnh langun gc, ni dung khach quan cua "cam giac" (y thc).

nh ngha cua Lnin v vt cht a giai quyt c ca hai

mt cua vn c ban cua trit hoc theo lp trng cua chu nghaduy vt bin chng.nh ngha vt cht cua Lnin co y ngha:1. Chng lai tt ca cac loai quan im cua chu ngha duy tm

v pham tru vt cht


36/107



(i chiu vi cac quan im duy tm hoc phn I).2. u tranh khc phuc trit tnh cht trc quan, siu

hnh, may moc va nhng bin tng cua no trong quan nim vvt cht cua cac nha trit hoc t san hin ai. Do o, nh nghanay cung a giai quyt c s khung hoang trong quan im vvt cht cua cac nha trit hoc va khoa hoc theo quan im cua chungha duy vt siu hnh.

3. Khng nh th gii vt cht khach quan la v cung, vtn, lun vn ng va phat trin khng ngng, nn a co tac ngc vu, ng vin cac nha khoa hoc i su nghin cu th gii vtcht, tm ra nhng kt cu mi, nhng thuc tnh mi va nhngquy, lut vn ng cua vt cht lam phong phu thm kho tang

tri thc cua nhn loai.


37/107



CU 9: Quan im cua chu ngha duy vt bin chng v ngungc va ban cht cua y thc. Y ngha cua vic nm vng vn nay.

Chu ngha duy vt bin chng khng nh: y thc cua conngi la san phm cua qua trnh phat trin t nhin va lch s -xa hi. hiu c ngun gc va ban cht cua y thc cn phaixem xet trn ca hai mt t nhin va xa hi.

I. Ngun gc cua y thc1. Thuc tnh phan anh cua vt cht va s ra i cua y thc- Phan anh la thuc tnh chung cua moi dang vt cht. o la

nng lc gi lai, tai hin cua h thng vt cht nay nhng cim cua h thng vt cht khac trong qua trnh tac ng qua lai.

- Cung vi s tin hoa cua th gii vt cht, thuc tnh phananh cua no cung phat trin t thp n cao, t n gian n phctap. Trong o y thc la hnh thc phan anh cao nht cua th giivt cht.

- Y thc la mt thuc tnh cua mt dang vt cht co t chccao cua b nao ngi, la s phan anh th gii khach quan vao b occon ngi.

2. Vai tro cua lao ng va ngn ng trong s hnh thanh vaphat trin cua y thc- Lao ng la hoat ng c thu cua con ngi, lam cho con

ngi khac vi tt ca cac ng vt khac.+ Trong lao ng, con ngi a bit ch tao ra cac cng cu va

s dung cac cng cu tao ra cua cai vt cht.+ Lao ng cua con ngi la hanh ng co muc ch - tac

ng vao th gii vt cht khach quan lam bin i th gii nhm

thoa man nhu cu cua con ngi.+ Trong qua trnh lao ng, b nao ngi c phat trin va

ngay cang hoan thin, lam cho kha nng t duy tru tng cuacon ngi cung ngay cang phat trin.
http://ebooks.vdcmedia.com/


38/107



- Lao ng san xut con la c s cua s hnh thanh va phattrin ngn ng.

+ Trong lao ng, con ngi tt yu co nhng quan h vinhau va co nhu cu cn trao i kinh nghim. T o nay sinh s"cn thit phai noi vi nhau mt cai g y". V vy, ngn ng rai va phat trin cung vi lao ng.

+ Ngn ng la h thng tn hiu th hai, la cai "vo vt cht"cua t duy, la phng tin con ngi giao tip trong xa hi,phan anh mt cach khai quat s vt, tng kt kinh nghim thctin va trao i chung gia cac th h. Chnh v vy ngghen coi:lao ng va ngn ng la "hai sc kch thch chu yu bin" b naocon vt thanh b nao con ngi, phan anh tm ly ng vt thanh

phan anh y thc.Lao ng va ngn ng, o chnh la ngun gc xa hi quyt

nh s hnh thanh va phat trin y thc.II. Ban cht cua y thcChu ngha duy vt bin chng cho y thc la s phan anh th

gii khach quan vao b nao ngi thng qua hoat ng thc tin,nn ban cht cua y thc la hnh anh chu quan cua th gii khach

quan, la s phan anh sang tao th gii vt cht.- Y thc la hnh anh chu quan cua th gii khach quan. iuo co ngha la ni dung cua y thc la do th gii khach quan quynh, nhng y thc la hnh anh chu quan, la hnh anh tinh thnch khng phai la hnh anh vt ly, vt cht nh chu ngha duy vttm thng quan nim.

- Khi noi y thc la hnh anh chu quan cua th gii khachquan, cung co ngha la y thc la s phan anh t giac, sang tao th

gii.+ Phan anh y thc la sang tao, v no bao gi cung do nhu cu

thc tin quy nh. Nhu cu o oi hoi chu th phan anh phai hiuc cai c phan anh. Trn c s o hnh thanh nn hnh anhtinh thn va nhng hnh anh o ngay cang phan anh ung n


39/107



hn hin thc khach quan. Song, s sang tao cua y thc la s sangtao cua phan anh, da trn c s phan anh.

+ Phan anh y thc la sang tao, v phan anh o bao gi cungda trn hoat ng thc tin va la san phm cua cac quan h xahi. La san phm cua cac quan h xa hi, ban cht cua y thc cotnh xa hi.

Quan im trn cua trit hoc Mac v ngun gc va ban chtcua y thc hoan toan i lp vi chu ngha duy tm coi y thc, tduy la cai co trc, sinh ra vt cht va chu ngha duy vt tmthng coi y thc la mt dang vt cht hoc coi y thc la s phananh gian n, thu ng th gii vt cht.

III- Y ngha phng phap lun1. Do y thc ch la hnh anh chu quan cua th gii khach

quan nn trong nhn thc va hoat ng thc tin phai xut phatt thc t khach quan. Cn phai chng bnh chu quan duy y ch.

2. Do y thc la s phan anh t giac, sang tao hin thc, nncn chng t tng thu ng va chu ngha giao iu xa ri thctin.


40/107



CU 10: Mi quan h bin chng gia vt cht va y thc. Y nghaphng phap lun cua vic nm vng vn nay trong nhn thc vahoat ng thc tin.

1. Pham tru vt cht (xem cu 8) va pham tru y thc (xemcu 9).2. Mi quan h bin chng gia vt cht va y thc.a) Vt cht quyt nh y thc:- Vt cht co trc, y thc co sau. Vt cht sinh ra y thc, y

thc la chc nng cua oc ngi - dang vt cht co t chc cao nhtcua th gii vt cht.

- Y thc la s phan anh th gii vt cht vao oc con ngi.Th gii vt cht la ngun gc khach quan cua y thc.

b) Y thc co tnh c lp tng i, tac ng tr lai vt cht:- Y thc co th thuc y hoc km ham vi mt mc nht

nh s bin i cua nhng iu kin vt cht.- S tac ng cua y thc i vi vt cht phai thng qua hoat

ng cua con ngi. Con ngi da trn cac tri thc v nhng quylut khach quan ma ra muc tiu, phng hng thc hin; xac

nh cac phng phap va bng y ch thc hin muc tiu y.S tac ng cua y thc i vi vt cht du co n mc nao

i chng na th no vn phai da trn s phan anh th gii vtcht.

c) Biu hin cua mi quan h gia vt cht va y thc trongi sng xa hi la quan h gia tn tai xa hi va y thc xa hi,trong o tn tai xa hi quyt nh y thc xa hi va y thc xa hi cotnh c lp tng i tac ng tr lai tn tai xa hi. Ngoai ra, mi

quan h gia vt cht va y thc con la c s xem xet cac miquan h khac nh: chu th va khach th, ly lun va thc tin, iukin khach quan va nhn t chu quan v.v..

3. Y thc phng phap lun


41/107



- Vt cht quyt nh y thc, y thc la.s phan anh vt cht,cho nn trong nhn thc phai bao am nguyn tc "tnh khachquan cua s xem xet" va trong hoat ng thc tin phai lun lunxut phat t thc t, tn trong va hanh ng theo cac quy lut

khach quan.- Y thc co tnh c lp tng i, tac ng tr lai vt cht

thng qua hoat ng cua con ngi, cho nn cn phai phat huytnh tch cc cua y thc i vi vt cht bng cach nng cao nnglc nhn thc cac quy lut khach quan va vn dung chung vaotrong hoat ng thc tin cua con ngi.

- Cn phai chng lai bnh chu quan duy y ch cung nh thai thu ng, ch i vao iu kin vt cht, hoan canh khach

quan...


42/107


43/107



- Phat trin la s vn ng tin ln (t thp n cao, t ngian n phc tap, t kem hoan thin n hoan thin hn).

- T khai nim trn cho thy:

+ Nguyn ly v mi lin h ph bin va nguyn ly v s phattrin co mi quan h bin chng vi nhau, v nh co mi lin h ths vt mi co s vn ng va phat trin.

+ Cn phn bit khai nim vn ng vi khai nim phattrin. Vn ng la moi bin i noi chung, con phat trin la s vnng co khuynh hng va gn lin vi s ra i cua cai mi hpquy lut.

2. Ni dung va tnh cht cua s phat trin

- Phat trin la thuc tnh vn co cua moi s vt, hin tng,la khuynh hng chung cua th gii.

- S phat trin co tnh cht tin ln, k tha, lin tuc.- S phat trin thng din ra quanh co, phc tap, phai trai

qua nhng khu trung gian, thm ch co luc co s thut lui tamthi.

- Phat trin la s thay i v cht cua s vt. Ngun gc cua

s phat trin la do s u tranh cua cac mt i lp trong banthn s vt.3. Phn bit quan im bin chng va siu hnh v s phat

trin- Quan im bin chng xem s phat trin la mt qua trnh

vn ng tin ln thng qua nhng bc nhay vot v cht. Ngungc cua s phat trin la cuc u tranh cua cac mt i lp trongs vt.

- Quan im siu hnh noi chung la phu nh s phat trin,v ho thng tuyt i hoa mt n nh cua s vt, hin tng.Sau nay, khi khoa hoc a chng minh cho quan im v s phattrin cua s vt, buc ho phai noi n s phat trin, song vi hophat trin ch la s tng hay giam n thun v lng khng co s


44/107



thay i v cht va ngun gc cua no bn ngoai s vt, hintng.

III. Y ngha phng phap lun cua vic nm vng hainguyn ly nay

Nguyn ly v lin h ph bin oi hoi trong nhn thc s vtcn phai co quan im toan din. Vi quan im nay, khi nghincu s vt phai xem xet tt ca cac mi lin h cua ban thn s vtva vi cac s vt va hin tng khac.

+ Phai phn loai cac mi lin h hiu ro v tr, vai tro cuatng mi lin h i vi s vn ng va phat trin cua s vt.

Nu khuynh hng cua cac s vt, hin tng trong th gii

khach quan la vn ng i ln th trong nhn thc va thc tincn phai co quan im phat trin. Quan im phat trin oi hoi:phai phn tch s vt trong s phat trin, cn phat hin c caimi, ung h cai mi, cn phai tm ngun gc cua s phat trintrong ban thn s vt.

Tom lai: Hai nguyn ly c ban cua phep bin chng duy vtla c s ly lun cua quan im toan din, lch s cu th va phattrin. Vi cach xem xet, nghin cu theo quan im toan din va

phat trin se giup ta hiu c ban cht s vt, lam cho nhn thcphan anh ung n v s vt va hoat ng thc tin co hiu quacao.


45/107



CU 12: Ni dung va y ngha cua quy lut thng nht va utranh cua cac mt i lp.

Trong ba quy lut c ban cua phep bin chng duy vt,V.I.Lnin a coi quy lut thng nht va u tranh cua cac mt ilp la "hat nhn cua phep bin chng", bi v quy lut nay a chro ngun gc, ng lc bn trong cua s vn ng va phat trincua s vt; va la "cha khoa" giup chung ta nm vng thc chtcua cac quy lut c ban va cac cp pham tru cua chu ngha duy vtbin chng.

I. Ni dung cua quy lut thng nht va u tranh cua cacmt i lp (quy lut mu thun)

1. Mu thun la mt hin tng khach quan va ph bin- Mu thun la mt khai nim ch s lin h va tac ngln nhau cua cac mt i lp. o la nhng mt co khuynh hngphat trin trai ngc nhau cung tn tai trong mt s vt. Muthun la s thng nht cua hai mt i lp.

- Mu thun co tnh khach quan, v la cai vn co trong cac svt hin tng va tnh ph bin - tn tai trong tt ca cac lnh vc(t nhin, xa hi va t duy).

- Do mu thun co tnh khach quan va ph bin, nn muthun co tnh a dang va phc tap. Mu thun trong mi s vt vatrong cac lnh vc khac nhau cung khac nhau. Trong mi s vt,hin tng khng phai ch co mt mu thun, ma co nhiu muthun. Mi mu thun va mi mt cua mu thun lai co c im,co vai tro tac ng khac nhau i vi s vn ng va phat trincua s vt. V vy, cn phai co phng phap phn tch va giaiquyt mu thun mt cach cu th.

2. Mu thun la mt chnh th, trong o, hai mt i lp vathng nht, va u tranh vi nhau- S thng nht cua cac mt i lp la s lin h, quy nh,

rang buc ln nhau cua cac mt i lp, mt nay ly mt kia lamtin tn tai cho mnh.


46/107



Chu y: Trong quy lut mu thun, khai nim "thng nht"va "ng nht" thng c dung cung mt ngha. Nhng cung coluc, khai nim "ng nht" c hiu theo ngha la s chuyn hoaln nhau gia cac mt i lp.

- S u tranh cua cac mt i lp la s xung t, bai tr vaphu nh ln nhau cua cac mt i lp.

Trong mt mu thun, s thng nht cua cac mt i lpkhng tach ri vi s u tranh gia chung, bi v trong quy nh,rang buc ln nhau, hai mt i lp vn lun co xu hng phattrin trai ngc nhau, u tranh vi nhau.

- Phat trin la mt s u tranh gia cac mt i lp:

+ Qua trnh hnh thanh va phat trin cua mt mu thun:luc u mi xut hin, mu thun th hin s khac bit; sau ophat trin ln thanh hai mt i lp; khi hai mt i lp cua muthun xung t vi nhau gay gt va co iu kin th gia chung cos chuyn hoa - mu thun c giai quyt. Mu thun cu mt i,mu thun mi c hnh thanh va lai mt qua trnh mi lam chos vt khng ngng vn ng va phat trin.

+ Nu mu thun khng c giai quyt (cac mt i lp

khng chuyn hoa), th khng co s phat trin. Chuyn hoa cuacac mt i lp la tt yu, la kt qua cua s u tranh gia cacmt i lp. Do s a dang cua th gii, nn cac hnh thc chuynhoa cung rt a dang: co th hai mt i lp chuyn hoa ln nhauva cung co th chuyn hoa ln hnh thc cao hn...

S vn ng va phat trin cua s vt th hin trong s thngnht bin chng gia hai mt: thng nht cua cac mt i lp vau tranh cua hai mt i lp, trong o: thng nht cua cac mti lp la tam thi, tng i; con u tranh cua cac mt i lp latuyt i. Tnh tuyt i cua u tranh gia cac mt i lp lamcho s vn ng va phat trin cua s vt la s t thn va din ralin tuc. Tnh tng i cua thng nht gia cac mt i lp lamcho th gii vt cht phn hoa thanh cac b phn, cac s vt adang, phc tap, gian oan.


47/107



Tom lai: moi s vt va hin tng trong th gii khach quanu la th thng nht cua cac mt i lp, chnh s u tranh cuacac mt i lp va s chuyn hoa gia chung la ngun gc, nglc cua s phat trin.

II. Y ngha phng phap lun- Mu thun la khach quan, la ngun gc, ng lc cua s

phat trin, nn mun nm c ban cht cua s vt cn phai phni cai thng nht va nhn thc cac b phn i lp cua chung.

- Mu thun la ph bin, a dang, do o trong nhn thc vahoat ng thc tin, phai co phng phap phn tch mu thun vagiai quyt mu thun mt cach cu th. Vic giai quyt mu thunch bng con ng u tranh gia cac mt i lp va vi nhngiu kin chn mui.


48/107



CU 13: Phn tch mu thun bn trong va mu thun bn ngoai,mu thun c ban va khng c ban. Y ngha thc tin cua vic nmvng vn nay.

Mu thun mang tnh khach quan, ph bin va a dang. Cacs vt, qua trnh khac nhau mu thun co khac nhau. Mi s vt,qua trnh lai co nhiu mu thun, mi mt mu thun co c imring; va ngay ca qua trnh phat trin cua mt mu thun, migiai oan, tng mt i lp cua no lai co vai tro ring. Cho nn,cn phai co phng phap phn tch mu thun va giai quyt muthun mt cach cu th.

I. Mu thun bn trong va mu thun bn ngoai

1. Khai nimMu thun bn trong la s tac ng qua lai cua cac mt, cackhuynh hng i lp cua cung mt s vt. Mu thun bn ngoaila s tac ng qua lai gia nhng mt i lp thuc cac s vtkhac nhau. Song, s phn bit hai mu thun nay co tnh tngi, phu thuc vao pham vi quan h c xem xet.

2. Vai tro cua hai loai mu thun i vi s vn ng va phattrin cua s vt

- Mu thun bn trong co vai tro quyt nh s vn ng,phat trin cua s vt v no la nguyn nhn cua s "t thn vnng". No khng tach ri vi mu thun bn ngoai.

- Mu thun bn ngoai co anh hng n s vn ng, phattrin cua s vt. Mu thun bn ngoai phai thng qua mu thunbn trong mi phat huy c tac dung.

3. Y ngha cua vic nm vng vn nay

- Nu mu thun bn trong quyt nh s vn ng phattrin cua s vt th trong thc tin mun tac ng lam cho s vtvn ng, phat trin, trc ht cn phat hin, tao iu kin giaiquyt mu thun bn trong. Mt khac, cung khng nn coi nhenhng anh hng cua mu thun bn ngoai, v giai quyt mu


49/107



thun bn ngoai, cung co tac dung rt quan trong i vi s phattrin cua s vt.

Trong qua trnh hoc tp va cng tac cua ban thn cn phathuy tnh c lp, t chu, phat hin va giai quyt nhng muthun cua ban thn, ng thi cn chu ng tranh thu s giup cua ban be, vi tinh thn thc s cu th va sang tao.

II. Mu thun c ban va mu thun khng c ban1. Khai nim- Mu thun c ban la mu thun xut phat t ban cht cua

s vt, no quy nh qua trnh tn tai va phat trin cua s vt va lac s nay sinh cac mu thun khac.

- Mu thun khng c ban la mu thun c trng cho mtphng din nao o cua s vt, co anh hng n qua trnh vnng, phat trin cua s vt.

Trong cac s vt phc tap co th co nhiu mu thun c ban.2. Vai tro cua hai loai mu thun nay i vi s vn ng,

phat trin cua s vtMu thun c ban xut phat t ban cht cua s vt, quy

nh s tn tai cua s vt va co tac dung chi phi va lam nay sinhnhng mu thun khng c ban.- Mu thun khng c ban tuy ong vai tro phu thuc nhng

cung co anh hng nht nh i vi s phat trin cua s vt.3. Y ngha phng phap lun cua vic nm vng hai loai

mu thun nay.- Trong nhn thc cn phai xac nh ung mu thun c

ban, th mi hiu ung c ban cht cua s vt. Trong thc tin

xa hi, co xac nh ung mu thun c ban, th mi xac nh cng li chin lc cua cach mang mt cach khoa hoc.


50/107



CU 14: Phn tch mu thun chu yu va mu thun khng chuyu, mu thun i khang va mu thun khng i khang. Y nghacua vic nm vng vn nay.

I. Mu thun chu yu va mu thun khng chu yu1. Khai nim- Mu thun chu yu la mu thun ni ln hang u mi

giai oan nht nh cua qua trnh phat trin cua s vt. No co tacdung quyt nh i vi nhng mu thun khac trong cung mtgiai oan cua qua trnh o.

- Mu thun khng chu yu la nhng mu thun khng ongvai tro quyt nh.

Cn chu y:+ Vic phn ranh gii gia mu thun chu yu va mu thun

khng chu yu la co y ngha tng i. Bi v, tuy theo hoan canhcu th, co nhng mu thun trong iu kin nay la chu yu, nhngtrong iu kin khac lai c coi la khng chu yu va ngc lai.

+ Mu thun chu yu thng la hnh thc biu hin cua muthun c ban trong tng giai oan. Do o, vic giai quyt mu

thun chu yu cung la qua trnh giai quyt dn dn mu thun cban.2. Y ngha phng phap lun- Trong cach mang, vic xac nh mu thun chu yu rt

quan trong. No giup cho cach mang xac nh c ke thu trcmt, ra nhim vu trung tm cn giai quyt va co sach lc phuhp a cuc cach mang tin ln.

- Trong hoat ng thc tin, mi ngi, mi nganh cung cn

tm ra mu thun chu yu cua ban thn, cua nganh mnh cohng tp trung vao cng vic chnh, trc mt giai quyt kpthi.

II. Mu thun i khang va mu thun khng i khang


51/107



y la loai mu thun c thu, ch tn tai trong nhng xahi co giai cp i khang.

1. Khai nim

- Mu thun i khang la mu thun gia nhng giai cp,tp oan ngi co khuynh hng i lp nhau v li ch c ban.- Mu thun khng i khang la mu thun gia nhng lc

lng co khuynh hng i lp nhau v li ch khng c ban.2. Tnh cht va phng phap giai quyt hai loai mu thun

nay la khac nhau.- Tnh cht: Mu thun i khang co xu hng phat trin

ngay cang gay gt ln, con mu thun khng i khang co xu

hng ngay cang du i.- Phng phap va bin phap giai quyt:+ Mu thun i khang nhn chung thng c giai quyt

bng bao lc cach mang.+ Mu thun khng i khang thng c giai quyt bng

phng phap giao duc, thuyt phuc, ph bnh va t ph bnh.Song, du tin hanh bng phng phap nao th ca hai loai

mu thun o u phai giai quyt bng u tranh, ch khng thbng cach dung hoa, iu hoa gia cac mt i lp.3. Y ngha phng phap lunTrong thc tin cach mang khng c ln loan hai loai mu

thun nay tranh pham phai sai lm nghim trong. Nu muthun i khang ma xac nh thanh mu thun khng i khangth se dn n "hu khuynh". Ngc lai, mu thun khng ikhang thanh mu thun i khang th se dn n "ta khuynh"

trong vic giai quyt mu thun. Do o, cn phai phn tch va giaiquyt mt cach khoa hoc hai loai mu thun nay.


52/107



CU 15: Ni dung va y ngha cua quy lut t nhng thay i vlng dn n nhng thay i v cht va ngc lai.

Quy lut t nhng thay i v lng dn n nhng thay iv cht va ngc lai la mt trong ba quy lut c ban cua phep binchng duy vt. Quy lut nay ch ro cach thc cua s phat trin cuas vt, hin tng.

I. Ni dung cua quy lut lng - chtMi s vt, hin tng u la mt th thng nht cua hai

mt cht va lng. hiu c mi quan h bin chng gia haimt nay, trc ht cn phai nm vng cac khai nim cht valng.

1. Cp pham tru cht va lng- Cht: la mt pham tru trit hoc dung ch tnh quy nh

vn co cua cac s vt va hin tng, la s thng nht hu c cuanhng thuc tnh, lam cho no la no va phn bit no vi cai khac.

T quan nim trn chung ta khng nn ng nht khai nimcht vi khai nim thuc tnh.

+ Mi s vt, hin tng co nhiu thuc tnh. Nhng nhng

thuc tnh nay khng tham gia vao vic quy nh cht nh nhau,ma ch co nhng thuc tnh c ban mi quy nh cht cua s vt.V th, ch khi nao thuc tnh c ban thay i th cht cua s vtmi thay i. Khi cac thuc tnh khng c ban co th thay i,nhng khng lam cho cht cua s vt thay i.

+ Mt khac, cac thuc tnh cung nh cht cua s vt ch bcl qua nhng mi lin h cu th. Do o, vic phn bit thuc tnhc ban va khng c ban, cht va thuc tnh cung ch la tng i.

Va nh vy, mi s vt, hin tng khng ch co mt cht, ma conhiu cht tuy theo nhng mi quan h cu th cua no vi nhngcai khac.

+ Cht biu hin tnh n nh tng i cua s vt, la cai vnco va khng tach ri s vt. Do o, khng th co cht tn tai


53/107



"thun tuy" hoc phu thuc vao cam giac chu quan cua con nginh cac nha trit hoc duy tm chu quan quan nim.

- Lng: la pham tru trit hoc dung ch tnh quy nh vnco cua s vt, v mt quy m, trnh phat trin cua s vt, biuth s lng cac thuc tnh, cac yu t... cu thanh s vt.

+ c trng cua lng c biu th bng con s hoc cac ailng ch kch thc dai hay ngn, quy m to hay nho, tng snhiu hay t, trnh cao hay thp, tc nhanh hay chm v.v..Nhng i vi cac s vt phc tap, khng th ch din ta bngnhng con s chnh xac, ma con phai c nhn thc bng khanng tru tng hoa.

+ Cung ging nh cht, lng la cai khach quan vn co bntrong cua s vt.

+ S phn bit gia cht va lng cung la tng i, nghala, co cai trong quan h nay la cht, nhng trong quan h khaclai la lng va ngc lai. Do o, cn chng quan im siu hnhtuyt i hoa ranh gii gia cht va lng.

2. Mi quan h bin chng gia cht va lng- Cht va lng la hai mt i lp: cht tng i n nh,

con lng thng xuyn bin i. Song, hai mt o khng tach rinhau, ma tac ng ln nhau mt cach bin chng. S thng nhtgia cht va lng trong mt nht nh, khi s vt ang tntai.

la mt pham tru trit hoc dung ch s thng nht gialng va cht, la khoang gii han, ma trong o s thay i vlng cha lam thay i cn ban v cht cua s vt. im gii hankhi ma lng at ti se lam thay i cht cua s vt th goi la

im nut.- S thay i v cht qua im nut c goi la bc nhay. o

la bc ngot cn ban kt thuc mt giai oan trong s bin i vlng, la s gian oan trong qua trnh bin i lin tuc cua cac svt. Do vy co th noi phat trin la s "t oan" trong lin tuc, latrang thai lin hp cua cac im nut.


54/107



- Khi s vt mi ra i vi cht mi lai co mt lng mi phuhp, tao nn s thng nht mi gia cht va lng. S tac ngcua cht mi i vi lng mi c biu hin quy m, nhp iuphat trin mi cua lng.

Tom lai: Quy lut lng - cht a ch ro cach thc bin icua s vt va hin tng. Trc ht, lng bin i dn dn va lintuc va khi at n im nut (gii han cua s thng nht gia chtva lng) se dn n bc nhay v cht; cht mi ra i lai tao nns thng nht mi gia cht va lng.

Tt nhin, th gii s vt, hin tng la a dang, phong phu,do o hnh thc cua cac bc nhay cung rt a dang va phong phu.

II - Y ngha phng phap lun1. Quy lut lng cht co y ngha phng phap lun quan

trong trong nhn thc va hoat ng thc tin. Do s vn ng vaphat trin cua s vt, trc ht, la s tch luy v lng va khi stch luy v lng vt qua gii han , th tt yu co bc nhay vcht, nn trong nhn thc va hoat ng thc tin cn chng ca haikhuynh hng: th nht, "ta khuynh" - t tng nn nong, chuquan duy y ch, th hin ch khi cha co s tch luy v lng amun thc hin bc nhay v cht; th hai, "hu khuynh" - ttng bao thu, ch i, khng dam thc hin bc nhay v cht,khi a co s tch luy y u v lng hoc ch nhn manh n sbin i dn dn v lng.

2. Cn co thai khach quan khoa hoc va co quyt tm thchin cac bc nhay khi co cac iu kin y u.


55/107



CU 16: Ni dung va y ngha cua quy lut phu nh cua phu nh.Quy lut phu nh cua phu nh la mt trong ba quy lut c

ban cua phep bin chng duy vt, ch ro khuynh hng cua s vnng, phat trin cua s vt va s lin h gia cai mi va cai cu. hiu c ban cht cua quy lut, trc ht cn nm c khainim phu nh va phu nh bin chng.

I - Phu nh va phu nh bin chng1. Khai nim phu nhTrong th gii vt cht, cac s vt u co qua trnh sinh ra,

tn tai, mt i va c thay th bng s vt khac. S thay th caicu bng cai mi la s phu nh. Nh vy, phu nh la thuc tnh

khach quan cua th gii vt cht.2. Khai nim phu nh bin chngNu quan im siu hnh coi phu nh la s xoa bo hoan toan

cai cu, th trit hoc Mac - Lnin coi phu nh la s phu nh binchng - s phu nh co k tha, tao iu kin cho s phat trin.

- Quan nim v s phu nh bin chng nh trn tt yu segn vi s giai quyt mu thun va thc hin bc nhay. Chnh sra i cua s vt mi v cht phai thng qua vic giai quyt muthun (o cung chnh la bc nhay v cht).

3. Nhng c im cua phu nh bin chng- Tnh khach quan th hin ch nguyn nhn cua phu nh

nm ngay trong ban thn s vt. o la kt qua cua vic giai quytmu thun bn trong cua s vt va cua qua trnh t nhng tchluy v lng dn n s nhay vot v cht.

- Tnh k tha: Cai mi ra i trn c s cua cai cu o la s

phu nh co k tha. Phu nh co k tha - s loai bo nhng yu ta li thi, lac hu, gy can tr cho s phat trin; ng thi cungchon loc, gi lai nhng yu t tch cc va cai bin i cho phu hpvi cai mi.

II - Ni dung cua quy lut phu nh cua phu nh


56/107



- Th gii vt cht vn ng va phat trin din ra thng quaqua trnh phu nh bin chng v tn. S phat trin cua cac s vtdin ra qua nhiu ln phu nh, tao ra mt khuynh hng i tthp n cao co tnh chu ky. Tnh chu ky cua s phu nh bin

chng biu hin ch thng qua mt s ln phu nh, cai mi xuthin dng nh lp lai cai cu nhng trn c s cao hn. Th du:Hat lua Cy lua Bng lua(khng nh) (1) (phu nh) (2) (phu nh

cua phu nh)+ Qua s phu nh ln th nht, s vt chuyn thanh mt

i lp vi chnh mnh (cy lua phu nh hat lua).

+ Qua s phu nh ln th hai, s vt mi nay lai chuynthanh mt i lp vi no va dng nh tr lai dang ban u nhngtrn c s cao hn (bng lua phu nh cy lua).

Nh vy, kt qua cua s phu nh cua phu nh la cai tnghp tt ca nhng yu t tch cc a c phat trin t trc, trongcai khng nh ban u va cai phu nh ln th nht. o la s "locbo" bin chng nhng giai oan a qua at n cai mi v chtcao hn. o chnh la qua trnh "loc bo" bin chng.

th du trn, qua hai ln phu nh s vt trai qua mt chuky phat trin. Ro rang, s vt n gian, t ra cung phai thngqua hai ln phu nh mi co c s phat trin, cac s vt phctap s ln phu nh co th nhiu hn.

S phu nh cua phu nh la s kt thuc cua mt chu kyphat trin, ng thi lai la im xut phat cua mt chu ky mi vac nh th tip tuc mai mai, tao nn hnh thai "xoay trn c" cuas phat trin.

III - Y ngha phng phap lun1. Quy lut phu nh cua phu nh a ch ro s phat trin la

khuynh hng chung, la tt yu cua cac s vt, hin tng trongth gii khach quan. Song, qua trnh phat trin khng din ra theong thng ma quanh co phc tap, phai trai qua nhiu ln phu


57/107



nh, nhiu khu trung gian. iu o giup chung ta tranh ccach nhn phin din, gian n trong vic nhn thc cac s vt,hin tng, c bit la cac hin tng xa hi.

2. Quy lut phu nh cua phu nh cung khng nh tnh ttthng cua cai mi, v cai mi, la cai ra i phu hp vi quy lutphat trin cua s vt. Mc du khi mi ra i, cai mi co th connon yu, song no la cai tin b hn, la giai oan phat trin cao hnv cht so vi cai cu. V vy, trong nhn thc va hoat ng thctin cn co y thc phat hin ra cai mi, tao iu kin cho cai miphat trin.

3. Trong khi ph phan cai cu, cn phai bit sang loc, k thanhng yu t hp ly cua cai cu, tranh thai "h v chu ngha",

"phu nh sach trn".


58/107



CU 17: Mi quan h bin chng gia cai chung va cai ring, yngha phng phap lun cua no.

I. Khai nim cai chung, cai ring va cai n nht

1. Cai chung la pham tru trit hoc dung ch nhng mt,nhng thuc tnh, nhng mi quan h ging nhau nhiu s vt,hin tng hay qua trnh ring le.

2. Cai ring la pham tru trit hoc dung ch mt s vt,mt hin tng, mt qua trnh ring le nht nh.

3. Cai n nht la pham tru trit hoc dung ch nhngmt, thuc tnh ch co mt kt cu vt cht nht nh, ma khnglp lai kt cu khac.

II. Mi quan h bin chng gia cai chung, cai ring va cain nht

Phep bin chng duy vt cho rng, cai ring va cai chungu tn tai khach quan va gia chung co s thng nht binchng. Cu th:

1. Cai chung ch tn tai trong cai ring, thng qua cai ring.iu o co ngha la khng co cai chung thun tuy, tru tng tn

tai bn ngoai cai ring.Th du: Thuc tnh c ban cua vt cht la vn ng. Vnng lai tn tai di cac hnh thc ring bit nh vn ng vt ly,vn ng hoa hoc, vn ng xa hi v.v..

2. Cai ring ch tn tai trong mi lin h vi cai chung. iuo co ngha la khng co cai ring c lp thun tuy khng co caichung vi nhng cai ring khac. Th du: Cac ch kinh t - chnhtr ring bit u b chi phi bi cac quy lut chung cua xa hi

nh: quy lut quan h san xut phu hp vi lc lng san xut.3. Cai chung la b phn cua cai ring, con cai ring khng gianhp ht vao cai chung.

Cai ring phong phu hn cai chung, v ngoai nhng c imgia nhp vao cai chung, cai ring con co nhng c im ring bitma ch ring no co.


59/107



Cai chung la cai su sc hn cai ring bi v no phan anhnhng mt, nhng thuc tnh, nhng mi lin h bn trong, ttnhin, n nh, ph bin tn tai trong cai ring cung loai. Caichung gn lin h vi cai ban cht, quy nh s tn tai va phat

trin cua s vt.4. Cai n nht va cai chung co th chuyn hoa ln nhau; co

th coi y la s chuyn hoa gia hai mt i lp. S chuyn hoagia cai n nht va cai chung din ra theo hai hng: cai nnht bin thanh cai chung, lam s vt phat trin va ngc lai, caichung bin thanh cai n nht, lam cho s vt dn dn mt i.

III. Y ngha phng phap lun1. Cai chung va cai ring thng nht vi nhau, nn trong

nhn thc va hoat ng thc tin, chung ta phai bit phat hin caichung va ca bit hoa cai chung, khi ap dung vao cai ring.

2. Gia cai chung va cai n nht co s chuyn hoa ln nhau.Cn phai tao iu kin cho s chuyn hoa cai n nht tin bthanh cai chung va bin cai chung lac hu thanh cai n nht.


60/107


61/107



CU 19: S thng nht bin chng gia ban cht va hin tng, yngha phng phap lun.

I. Khai nim ban cht va hin tng

1. Ban cht la pham tru ch s tng hp tt ca nhng mt,nhng mi lin h tt nhin tao thanh mt th thng nht hu cbn trong quy nh s vn ng va phat trin cua s vt.

2. Hin tng la pham tru dung ch s biu hin ra bnngoai nhng mt, nhng mi lin h o.

II. S thng nht bin chng gia ban cht va hin tngBan cht va hin tng u tn tai khach quan, la hai mt

va thng nht va i lp vi nhau.S thng nht o c th hin ch:- Ban cht bao gi cung bc l ra qua hin tng; con hin

tng bao gi cung la s biu hin cua ban cht. Khng co bancht tn tai mt cach thun tuy, ngc lai khng co hin tngkhng phai la s biu hin cua mt ban cht nao o.

- Ban cht va hin tng tng ng vi nhau. Ban cht btiu dit th hin tng do no sinh ra sm mun cung b mt theo.

Ban cht mi ra i th se co cac hin tng mi gn lin vi noxut hin.S i lp gia ban cht va hin tng c th hin ch:- Ban cht la cai bn trong, hin tng la cai bn ngoai. Cac

hin tng u biu hin ban cht, nhng biu hin mt cachkhac nhau, di hnh thc cai bin, i khi xuyn tac ban cht.

- y la s i lp gia cai tng i n nh vi cai thngxuyn bin i. Ban cht cua s vt tn tai trong sut qua trnhtn tai cua s vt. Ch khi s vt mt i th ban cht thay i vanhng hin tng cua no cung thay i theo.

- Ban cht su sc hn hin tng, v ban cht phan anh caibn trong, cai tt yu cua s vt; con hin tng phan anh cai cabit, nn no phong phu hn ban cht.


62/107



III. Y ngha phng phap lun- Mun hiu c s vt, nhn thc khng dng lai hin

tng, ma phai i t hin tng n ban cht.

- Trong hoat ng thc tin khng th da trn tri thc vhin tng ma phai da trn tri thc v ban cht cua s vt.


63/107



CU 20: Mi quan h bin chng gia nguyn nhn va kt qua, yngha phng phap lun cua no.

I. Khai nim nguyn nhn va kt qua

1. Nguyn nhn la s tac ng ln nhau gia cac mt trongmt s vt hoc gia cac s vt vi nhau gy ra mt s bin inht nh.

2. Kt qua la nhng bin i xut hin do s tac ng lnnhau cua cac mt trong mt s vt hoc gia cac s vt vi nhau.

- Khac vi nguyn nhn, nguyn c cung la mt s kin naoo trc tip xay ra trc kt qua, nhng khng sinh ra kt qua, colin h vi kt qua nhng la mi lin h bn ngoai khng ban cht.

Th du: "S kin Vnh Bc B", vao thang 8-1964, t o Mynem bom min Bc la nguyn c, con nguyn nhn thc s la doban cht xm lc cua quc My.

- iu kin la tng hp nhng hin tng khng phu thucvao nguyn nhn, nhng co tac dung i vi s nay sinh kt qua.Th du: Nhit , ap sut, cht xuc tac la nhng iu kin khngth thiu c cua mt s phan anh hoa hoc.

II. Mi quan h bin chng gia nguyn nhn va kt qua1. Nguyn nhn sinh ra kt qua, v vy nguyn nhn bao gicung co trc kt qua. Con kt qua bao gi cung xut hin saunguyn nhn. Tuy nhin, khng phai moi quan h ni tip naocung la mi lin h nhn qua. Ch nhng mi lin h trc sau vmt thi gian co quan h san sinh mi la mi lin h nhn qua.

2. Trong hin thc, mi lin h nhn qua biu hin rt phctap: mt kt qua co th do nhiu nguyn nhn va mt nguyn

nhn co th sinh ra nhiu kt qua.- Nu cac nguyn nhn tac ng cung chiu th co xu hngdn n kt qua nhanh hn.

- Nu cac nguyn nhn tac ng ngc chiu th lam cho tintrnh hnh thanh kt qua chm hn. Thm ch trit tiu tac dungcua nhau.


64/107



3. Gia nguyn nhn va kt qua co tnh tng i, co schuyn hoa, tac ng qua lai tao thanh chui lin h nhn - qua vcung v tn.

III Y ngha phng phap lun- Cn tm nguyn nhn cua cac hin tng trong ban thn

th gii hin thc, mi quan h nhn qua co tnh khach quan.- V mi lin h nhn qua la a dang, cn phn bit cac loai

nguyn nhn co bin phap x ly ung n.- Kt qua do nguyn nhn sinh ra nhng khng tn tai mt

cach thu ng, v vy phai bit khai thac, vn dung cac kt qua aat c nng cao nhn thc va tip tuc thuc y s vt phat

trin.


65/107



CU 21: Mi quan h bin chng gia tt nhin va ngu nhin, yngha phng phap lun cua vn o.

I Khai nim

1. Tt nhin la cai do nhng nguyn nhn c ban bn trongcua s vt quyt nh va trong nhng iu kin nht nh no phaixay ra nh th, ch khng th khac.

2. Ngu nhin la cai khng do mi lin h bn trong ma docac nguyn nhn bn ngoai quyt nh, do o no co th xut hinhoc khng xut hin, co th xut hin nh th nay hoc nh thkhac.

II Mi quan h bin chng gia tt nhin va ngu nhin

Theo chu ngha duy vt bin chng:- Mi lin h gia tt nhin va ngu nhin la khach quan

khng phu thuc vao y thc cua con ngi.- Tt nhin va ngu nhin la hai mt thng nht va i lp.

Khng co tt nhin thun tuy va ngu nhin thun tuy. Cai ttnhin bao gi cung vach ng i cho mnh xuyn qua v s ngunhin. Con ngu nhin la hnh thc biu hin cua tt nhin, b

sung cho tt nhin.- Ranh gii gia cai tt nhin va ngu nhin co tnh chttng i, gia chung co s chuyn hoa qua lai: ngu nhinchuyn thanh tt nhin va ngc lai.

III. Y ngha phng phap lun1. Nu tt nhin la cai nht nh phai xut hin theo quy

lut ni tai cua no, con ngu nhin co th xut hin va cung co thkhng xut hin, th trong nhn thc phai at n cai tt nhin va

trong hoat ng thc tin phai da vao cai tt nhin.2. Khi nhn manh cai tt nhin, chung ta khng th qun cai

ngu nhin, khng tach ri cai tt nhin ra khoi cai ngu nhin.Phai xut phat t cai ngu nhin at n cai tt nhin va khida vao cai tt nhin, phai chu y n nhng cai ngu nhin.


66/107



3. Tt nhin va ngu nhin co th chuyn hoa qua lai, nnphai tao ra iu kin can tr hay chuyn hoa gia chung do yucu cu th cua thc tin.


67/107



CU 22: Mi quan h bin chng gia kha nng va hin thc, yngha phng phap lun cua vn nay.

I. Khai nim kha nng va hin thc

1. Kha nng la cai hin cha co, cha ti nhng se ti, no sexut hin khi co cac iu kin thch hp.2. Hin thc la tt ca nhng cai g hin co, hin ang tn tai

thc s.3. Phn loai cac kha nng- Kha nng thc t la nhng kha nng do mi lin h va

quan h tt nhin quyt nh, xut hin t ban cht bn trong cuas vt va khi co y u iu kin se tr thanh hin thc.

- Kha nng hnh thc la nhng kha nng do nhng mi linh va quan h ngu nhin, do s kt hp cua nhng hoan canhbn ngoai quyt nh va cha co u iu kin cn thit chuynthanh hin thc.

Ngoai ra, tuy theo tnh cht co th phn cac kha nng thanh:kha nng tt nhin - kha nng ngu nhin, kha nng gn - khanng xa, kha nng chu quan - kha nng khach quan v.v..

II. Mi quan h bin chng gia kha nng va hin thc1. Kha nng va hin thc khng tach ri nhau trong s phat

trin cua th gii khach quan, va gia chung co s chuyn hoa chonhau:

+ Kha nng bin hanh hin thc. Trong t nhin, kha nngbin thanh hin thc mt cach t ng. Con trong xa hi schuyn hoa o phai thng qua hoat ng cua con ngi co y thc.

+ Hin thc bin thanh kha nng. Hin thc cua qua trnhnay co th la kha nng cua qua trnh khac, tao nn qua trnh phattrin v tn cua th gii.

2. kha nng bin thanh hin thc cn co nhng iu kinnht nh. Cung mt iu kin nht nh, mt s vt co th conhiu kha nng.


68/107



III. Y ngha phng phap lun1. Trong thc t phai cn c vao hin thc, ch khng th

cn c vao kha nng anh gia tnh hnh.

2. Phai phan oan ung tnh cht va xu hng cua kha nngco th xay ra co s ng x ung n trong hoat ng thc tin.3. Phai phat huy ti a tnh nng ng chu quan bin kha

nng thanh hin thc khi cn thit, tranh t tng ch i, thung.


69/107



CU 23: Con ng bin chng cua qua trnh nhn thc chn ly,nhn thc hin thc khach quan.

Chu ngha duy vt bin chng coi nhn thc khng phai las phan anh gian n, thu ng, ma la mt qua trnh gn lin vihoat ng thc tin. Qua trnh o a c Lnin ch ra nh sau:"T trc quan sinh ng n t duy tru tng, t t duy trutng n thc tin - o la con ng bin chng cua s nhn thcchn ly, cua s nhn thc hin thc khach quan" (V.I.Lnin: Toantp, t.29, Nxb. Tin b, M.1981, tr.179).

Theo Lnin, qua trnh nhn thc trai qua hai khu:1. T trc quan sinh ng n t duy tru tng

a) Trc quan sinh ng (hay nhn thc cam tnh) la giaioan u tin, gn lin vi thc tin va thng qua cac giac quantrong o:

+ Cam giac la hnh thc u tin cua s phan anh hin thckhach quan. S vt, hin tng tac ng vao cac giac quan, gynn s kch thch cua cac t bao thn kinh lam xut hin cac camgiac. Cam giac la hnh anh phan anh tng thuc tnh ring le cuas vt, hin tng nh mau sc, mui, v, rn...

+ Tri giac la hnh thc k tip sau cam giac. Tri giac khngphan anh tng thuc tnh ring le, ma phan anh nhiu thuc tnhcua s vt, hin tng trong s lin h gia chung vi nhau: trigiac c hnh thanh t nhiu cam giac kt hp lai. Cung gingnh cam giac, tri giac phan anh s vt, hin tng mt canh trctip thng qua cac giac quan.

+ Biu tng la hnh thc cao nht cua trc quan sinh ng.Biu tng xut hin trn c s nhng hiu bit v s vt do tri

giac em lai. Biu tng la hnh anh v s vt c lu gi trongchu th nhn thc khi s vt khng con hin din trc tip trcchu th. Con ngi khng cn quan sat trc tip s vt ma vnhnh dung ra chung da trn s tip xuc nhiu ln trc o. Do o biu tng, nhn thc a t nhiu mang tnh cht gian tip. Biu


70/107



tng la khu trung gian gia trc quan sinh ng va t duy trutng.

b) T duy tru tng (hay nhn thc ly tnh) la giai oan caocua qua trnh nhn thc gm cac hnh thc khai nim, phan oan,suy ly:

+ Khai nim la hnh thc c ban nht cua t duy tru tng.No phan anh, khai quat nhng c tnh c ban va ph bin cuamt lp cac s vt, hin tng nht nh.

Khai nim c hnh thanh trn c s hoat ng thc tin, lakt qua cua s khai quat nhng tri thc do trc quan sinh ngem lai.

+ Phan oan la s vn dung cac khai nim trong y thc conngi phan anh mi lin h gia cac s vt, hin tng cungnh cac thuc tnh, tnh cht cua chung.

Co rt nhiu loai phan oan khac nhau: phan oan khngnh, phan oan phu nh, phan oan ph bin, phan oan c thuva phan oan n nht.

+ Suy ly la qua trnh lgc cua t duy tun theo quy lutnht nh tao ra mt phan oan mi t nhng phan oan tin

.Tnh chn thc cua phan oan

Huong Dan on Thi Mon Triet

Documents

Transcript of Huong Dan on Thi Mon Triet