Hoe omgaan met dementie? De kracht van samen

PostadresAmaliazorgPostbus 220 5688 ZL Oirschot

Bezoekadres hoofdvestigingAmaliazorgKoestraat 375688 AG Oirschot

telefoon 0499-365959 e-mail [email protected] website www.amaliazorg.nl

Locaties:

KempenhaeveKoestraat 375688 AG Oirschottelefoon 0499-365959

Hof van BluyssenWilhelminastraat 295721 KG Astentelefoon 0493-328444

Van HaarenstaetePastoor van Haarenstraat 445464 VH Mariaheidetelefoon 0413-346868

CatharinenbergPoirtersstraat 35061 BG Oisterwijktelefoon 013-5294999

Blijendaal OirschotNieuwstraat 285688 BE Oirschottelefoon 0499-572760

Amaliazorg is altijd een voorloper ge-weest in de regio op het gebied van kleinschalige en belevingsgerichte zorg en wil nog meer een vakinhou-delijke verbeterslag maken in de zorg voor mensen met dementie. Ama-liazorg schoolt medewerkers in het belevingsgericht werken. Daarnaast is een aantal medewerkers opgeleid tot Gespecialiseerd Verzorgende Psy-chogeriatrie (GVP). Als afsluiting van de opleiding zijn verbetervoorstel-len uitgewerkt. De afgelopen jaren hebben we bij Amaliazorg gemerkt dat de veranderingen die de mens met dementie ondergaat moeilijk zijn voor de mensen in zijn of haar directe omgeving. Daarom stelde Ria Droog, verzorgende IG/GVP op locatie Catharinenberg van Amaliazorg dit pakket samen.

De kracht van samenDe kracht van samen beschrijft de samenwerking tussen organisatie, familie, mantelzorgers, medewerkers, vrijwilligers, leerlingen, stagiaires ten behoeve van de dierbare. De sub-titel Ik beleving omschrijft in eerste instantie de beleving van de dierbare maar refereert ook aan ieders eigen belevingswereld. Het perspectief van waaruit alle betrokkenen kijken naar de dierbare en hoe belangrijk het is in de wereld van de dierbare te stappen en door zijn of haar ogen te kijken waardoor een onderlinge band ontstaat.

Amaliazorg is een sfeervolle zorgorganisatie met aandachtvoor de cliënt. Wij bieden zorg-, welzijns- en woon-diensten aan ouderen in vijf woonzorgcentra. Circa 500 betrokken en gekwalificeerde medewerkers en 230 vrijwilli-gers zetten zich dagelijks in om mensen een warm welkom te bieden.

Amaliazorg wordt gevormd door de woonzorgcentra Kempenhaeve in Oirschot, Catharinenberg in Oisterwijk, Hof van Bluyssen in Asten, Van Haarenstaete in Mariaheide en Blijendaal in Oirschot.

Amaliazorg

Informatie voor familie en mantelzorgers van cliënten van Amaliazorg

De kracht van samen

Ik beleving

2 De kracht van samen - Ik beleving

Inleiding 3

De mantelzorger/familie/1ste contactpersoon 4

Anneke van der Plaats over de werking van de hersenen 5

Belevingsgerichte benadering 6

De visie van Kitwood 6

De 4 fasen van de Ik beleving bij de ziekte dementie en

de bejegening 7

Fase 1: het bedreigde ik 7

Fase 2: het verdwaalde ik 9

Fase 3: het verborgen ik 10

Fase 4: het verzonken ik 11

De benaderingswijzen uitgediept 12

Realiteitsoriëntatie Benadering (ROB) 12

Reminiscentie 12

Validerende benadering (validation) 13

Snoezelen (zintuigen prikkelen) 13

Passiviteiten van het Dagelijkse Leven (hulp bij ADL) 14

Warme zorg 15

Belangrijk voor uw dierbare en u 16

Levensgeschiedenis, persoonlijkheid, sociale en

culturele achtergronden 16

Verwijzingen 17

Filmpjes 19

ColofonAmaliazorg is altijd een voorloper geweest in

de regio op het gebied van kleinschalige en

belevingsgerichte zorg en wil nog meer een

vakinhoudelijke verbeterslag maken in de

zorg voor mensen met dementie. Amaliazorg

schoolt medewerkers in het belevingsgericht

werken. Daarnaast is een aantal medewerkers

opgeleid tot Gespecialiseerd Verzorgende

Psychogeriatrie (GVP). Als afsluiting van de

opleiding zijn verbetervoorstellen uitgewerkt.

De afgelopen jaren hebben we bij Amaliazorg

gemerkt dat de veranderingen die de mens

met dementie ondergaat moeilijk zijn voor

de mensen in zijn of haar directe omgeving.

Daarom stelde Ria Droog, verzorgende IG/GVP

werkzaam op locatie Catharinenberg van

Amaliazorg dit pakket samen. Als u na het

lezen van deze informatie vragen heeft dan

kunt u deze stellen aan de Eerst Verantwoor-

delijk Verzorgende (EVV) van uw dierbare. Als u

nog op- of aanmerkingen op de inhoud van dit

pakket heeft, de manier waarop het is samen-

gesteld of u mist iets zouden wij het fijn vinden

als u dit doorgeeft aan:

Ria Droog, werkzaam Amaliazorg,

locatie Catharinenberg. Emailadres:

[email protected]

Waarom dit pakket?De afgelopen jaren hebben we bij Amaliazorg gemerkt dat de veran-deringen die de mens met demen-tie ondergaat moeilijk zijn voor de mensen in zijn of haar directe om-geving. Dementie is een ziekte die onder andere veel teweegbrengt in de relatie die u met elkaar hebt. Nadat uw dierbare verhuisd is van zijn oude vertrouwde omgeving naar de beschutting van het zorg-, welzijns- en wooncentrum van Amaliazorg, breekt er zowel voor uw dierbare als voor uzelf een nieuwe fase aan. U die jarenlang thuis gezorgd hebt voor uw dierbare, met of zonder hulp

uit de omgeving, kunt nu die zorg delen met onze medewerkers. Bij Amaliazorg werken we belevingsge-richt dat wil zeggen dat we omgang afstemmen op, en meebewegen met, de belevingswereld van uw dierbare om een respectvol, warm en mens-waardig contact met hem of haar te houden in het leven van alledag. Uw dierbare houdt de regie.

De kracht van samenDe kracht van samen beschrijft de samenwerking tussen organisatie, familie, mantelzorgers, medewerkers, vrijwilligers, leerlingen, stagiaires ten behoeve van de dierbare. De sub-

titel Ik beleving omschrijft in eerste instantie de beleving van de dierbare, maar refereert ook aan ieders eigen belevingswereld. Het perspectief van waaruit alle betrokkenen kijken naar de dierbare en hoe belangrijk het is in de wereld van de dierbare te stappen en door zijn of haar ogen te kijken. Ik hoop op deze manier een verbinding te maken waardoor een onderlinge band ontstaat.

Ria DroogVerzorgende Individuele Gezond-heidszorg en Gespecialiseerd Verzorgende Psychogeriatrie Amaliazorg, locatie Catharinenberg

Inhoud van het pakket: • De mantelzorger/familie/1ste contactpersoon • Korte uitleg over de werking van de hersenen en

wat er gebeurt bij de mens met dementie (Anneke van der Plaats)

• Uitleg over de Visie van Tom Kitwood op belevings-gerichte zorg

• Uitleg over de fasen van de Ik beleving en wat bete-kent dat voor de mens met dementie (Cora van der Kooij) en de benadering die daarbij past

• Uitleg over benaderingswijzen

• Uitleg over het belang van de complete levensge-schiedenis, informatie over de persoonlijkheid van uw dierbare, het maken van een geluksmomenten-doosje en samenstellen van favoriete muzieklijst

• Verwijzingen naar websites waar u meer informatie kunt vinden

• Een CD met filmpjes om een indruk te geven van de belevingswereld van uw dierbare en wat de juiste benadering kan brengen voor uw dierbare en uzelf.

InleidingVoor u ligt een samengesteld pakket met informatie over de belevingswereld van de mens met dementie en de manier waarop wij op die belevingswereld aan kunnen sluiten.

Inhoud

De kracht van samen - Ik beleving 3


U weet wat hij of zij graag wil en wat beslist niet, wat hij of zij heeft meege-maakt, belangrijk vindt, hoe de dag doorgebracht wordt, hoe hij of zij met de ziekte omgaat, waar hij of zij een hekel aan heeft en allerlei andere za-ken. Deze informatie is van wezenlijk belang voor ons om uw dierbare op de juiste manier te bejegenen op het gebied van wonen, welzijn en zorg.

Wij beseffen dat niet alleen uw dierbare in een verliesverwerkings-proces zit. Ook u leeft al lange tijd in een verliesverwerkingssituatie. U neemt stukje bij beetje afscheid van uw dierbare zoals u hem of haar gekend heeft. Uw relatie is veran-derd en is niet meer wederkerig. Het gezamenlijke verleden kunt u steeds minder met elkaar delen en ook met uw leven van alledag, de leuke en minder leuke dingen kunt u niet meer terecht bij uw dierbare. Volgens dr. Elisabeth Kübler-Ross bestaat een verliesverwerkingsproces uit 5 fasen: ontkenning, woede, onderhandelen, verdriet/depressie, aanvaarding. Dit heeft invloed op de manier waarop u de ziekte van uw dierbare beleeft.We kennen allemaal gezamenlijke normen en waarden en daarnaast ook persoonlijke normen en waarden. Als mantelzorger blijft u vanuit uw eigen beleving naar uw dierbare kijken. U wilt zo graag de relatie die u voor

de ziekte met elkaar had in stand houden. Naast algemene normen en waarden, hebt u eigen normen en waarden en kent u de normen en waarden van uw dierbare die hij of zij al heel het leven met zich meedraagt en wilt u die graag behouden voor hem of haar.

Voorbeelden:Uw dierbare heeft altijd veel waarde gehecht aan uiterlijke verzorging en gebruikte dagelijks make-up. U kent uw dierbare niet anders. In het verloop van het dementieproces kan de beleving van uw dierbare zodanig veranderen dat make-up geweigerd wordt. Uw dierbare beleeft de wereld anders en weet niet meer hoe het zelf aan te brengen of hulp of overname wordt door uw dierbare geweigerd. Door mee te gaan in de belevingswe-reld van uw dierbare respecteren we haar en accepteren we de verande-ring. De make-up is voor uw dierbare niet meer belangrijk, maar wel hoe er met haar omgegaan wordt. Respect en acceptatie.Uw dierbare vond omgangsregels altijd erg belangrijk. Hij of zij wilde nooit iemand voor het hoofd stoten, paste zich in elke situatie aan en be-naderde iedereen beleefd, vriendelijk en met respect. Door de schade van de hersenen zullen deze omgangs-regels waarschijnlijk veranderen.

Uw dierbare uit zijn of haar emoties direct zonder rekening te houden met anderen, kan zich niet meer verplaatsen in anderen en begrip opbrengen lukt ook niet meer.Niet liegen is een algemene waarde. In de loop van het dementieproces merkt u dat de wereld zoals u die be-leeft en zoals uw dierbare die beleeft, steeds verder uit elkaar gaan liggen. U kunt contact houden door mee te gaan in de belevingswereld van uw dierbare, hoe moeilijk dit ook is. Dit kan inhouden dat u voor uw gevoel liegt tegen uw dierbare. Bijvoorbeeld wanneer u geen afscheid neemt zoals u gewend was voorheen afscheid van elkaar te nemen. U zegt dat u even een boodschap gaat doen en dan te-rugkomt terwijl u weet dat u naar huis gaat en de volgende dag terugkomt. Het vertellen van de waarheid, name-lijk dat u naar huis gaat en uw dierba-re achterblijft, kan niet meer logisch beredeneerd worden en zou een golf van verdriet of woede teweeg kunnen brengen omdat de reden hiervan niet gesnapt wordt door uw dierbare en hij of zij een hele andere beleving heeft.Een andere “leugen” is als uw dierba-re bijvoorbeeld tegen een bos bloe-men zegt dat het een mooi beeldje is. U gaat mee in zijn of haar beleving en praat over de bos bloemen verder alsof u het over een beeldje heeft.

Anneke van der Plaats is een sociaal geriater die een studie gedaan heeft naar de werking van de hersenen van ouderen.

Onze hersenen bestaan uit 4 lagen, waarvan de binnenste lagen, laag 1 en 2, het emotionele brein (onder-brein) vormen en de buitenste lagen, laag 3 en 4, het denkende brein (bovenbrein).

In laag 1 komen alle prikkels bin-nen. Met prikkels bedoelen we alles wat we kunnen zien, voelen, ruiken, horen, proeven. Alle prikkels zitten door elkaar. Je kunt er nog niets mee. Hier worden ze gesorteerd. Soort bij soort. Alles wat je ziet bij elkaar, alles wat je hoort bij elkaar enzovoorts.

In laag 2 kunnen we de prikkels sorteren. Licht-donker, veraf-dichtbij, warm-koud, kleuren, vlakken. In deze laag zit onze amandelkern. Deze is oorspronkelijk bedoeld om zo snel mogelijk in een situatie gevaar te herkennen (denk aan het leven in

de wildernis). Deze kern slaat héél snel aan en dan vlammen primaire emoties op: boosheid met agressie, angst met de neiging tot vluchten of vechten en teleurstelling met huilen. Slaat de amandelkern positief aan omdat de situatie zonder gevaar is en ook nog leuk is of lijkt, dan is uw dierbare blij en of ontspannen en open in contact.

In laag 3 begint onze bewustwor-ding. We herkennen de prikkels, krijgen er een beeld bij en kunnen kiezen wat we met onze emotie gaan doen. Hem uiten, binnenhouden of correct ermee omgaan. In deze laag zit ook ons geheugen.

In laag 4 komen diverse hersen-functies samen en worden we ons volledig bewust van onszelf en onze omgeving. We hebben inzicht in situaties, zelfinzicht, een geweten en besef van tijd en ruimte. We kunnen anderen sociaal aanvoelen, abstract denken (als … dan ...), weloverwo-gen kiezen, plannen, organiseren, initiatief nemen, aan een taak begin-

nen die volhouden en volbrengen, flexibel zijn, aanpassen, stoppen, impulsen inhouden en uitstellen.

Bij gezonde hersenen houdt het denkend brein het emotionele brein in bedwang. Bij beschadigde herse-nen, heeft het emotionele brein de overhand. Mensen met beschadig-de hersenen reageren daarom veel meer vanuit reflexen, impulsen en in-tuïtie en niet vanuit eerst nadenken.

Door beschadigde hersenen wordt uw dierbare steeds afhankelijker van zijn of haar omgeving en kan zich hier niet van losmaken. Wan-neer er een omgeving is met veel stress (ongunstige omgeving) dan geeft dat een verhoging van de ziekteverschijnselen en daarmee van onbegrepen (probleem) gedrag. In een omgeving die vrij is van stress (gunstige omgeving) functioneren mensen met dementie beter, er is minder onbegrepen gedrag. Het is belangrijk om een gunstige omge-ving te creëren.

De mantelzorger/familie/1ste contactpersoonU kent uw dierbare als geen ander. Voor ons bent u de ervaringsdeskundige. U kent het karakter, de wensen, gewoontes, behoeftes en rituelen.

Anneke van der Plaats over de werking van de hersenen



De visie van KitwoodDe Engelse psycholoog en professor Tom Kitwood is toonaangevend ge-weest in het denken over dementie als proces. Hij is deskundige op het gebied van dementie en richt zich in zijn visie op de ontwikkeling van de zorg die uw dierbare centraal stelt en niet de ziekte dementie.

Het dementieproces is een optelsom van een aantal factoren:

• De beschadiging van de hersenen door de ziekte dementie (neurologi-sche schade).

• De algemene lichamelijke conditie zoals het hart en de bloedvaten, botten, gewrichten, chronische aandoeningen.

• Het levensverhaal. Wat heeft uw dierbare meegemaakt in het leven en hoe is hij of zij daarmee om-gegaan, welke belangstellingen en welke liefhebberijen heeft uw dierbare?

• De persoonlijkheid. Wat is het karakter van uw dierbare, hoe communiceerde hij of zij?

• Sociale en culturele mogelijkheden. Hoe heeft uw dierbare in de sociale en culturele omgeving gefuncti-oneerd. Hoe gaat uw familie met elkaar om?

Kitwood heeft de basale behoeften die wij als mens allemaal hebben in een bloem samengebracht. Liefde: Iedereen heeft liefde, warmte en aandacht nodig. Dit is het hart van de bloem.Comfort: Iedereen heeft behoefte aan warmte, troost, zachtheid.Identiteit: Iedereen wil zijn eigenheid behouden, zijn unieke zelf en geres-pecteerd en geaccepteerd worden zoals hij of zij is.Bezigheid: Iedereen wil dagelijks be-zig zijn met dingen die zinvol zijn, die zin geven aan het leven van alledag.Verbondenheid: Iedereen wil zich verbonden voelen met anderen maar dit kan ook met dieren of voorwerpen zijn. Iedereen heeft behoefte aan

waardering, oprechtheid en erken-ning van emoties.Integratie: Iedereen wil erbij horen en wil zich welkom voelen. Het gaat om het sociale contact tussen mensen.

Tom Kitwood geeft aan dat op een positieve manier tegemoetkomen aan de behoeften en wensen van uw dierbare een verantwoordelijkheid is die wij samen dragen als fami-lie, mantelzorger, medewerkers en vrijwilligers. Ook al gaat uw dierbare in de loop der jaren steeds verder naar binnen in zichzelf, ook al lijkt de mogelijkheid tot direct contact te verdwijnen, de positieve benadering, het “heel” houden van uw dierbare blijft tot het laatst mogelijk.

Belevingsgerichte benaderingBelevingsgerichte benadering betekent hulp op het gebied van zorg, welzijn en wonen afstemmen op de mogelijkheden, wensen, behoeften en gewoontes van mensen met dementie.Dit betekent voor Amaliazorg dat we ons bij elk contactmoment verplaatsen in de wereld zoals die op dat moment beleefd wordt door uw dierbare. Wij stemmen ons af op die wereld en bewegen erin mee.

De 4 fasen van de Ik beleving bij de ziekte dementie en de bejegeningCora van der Kooij is een verpleegkundige en zorghistoricus die mede belevingsgerichte zorg heeft ontwikkeld. Zij heeft het dementieproces verdeeld in 4 fasen van de Ik beleving. Het wil niet zeggen dat uw dierbare alle fasen doorloopt. Dit is afhankelijk van de soort dementie. Dementie is een ziekte, die vaak leidt tot ingrijpende veranderingen in het gedrag van uw dierbare. Stoornissen in het geheugen, de oriëntatie, het spraakvermogen en het handelen zijn de kernsympto-men. Daarnaast treden er ook vaak stemmingsveranderingen op zoals boosheid, verdriet en angst. Dit alles stelt hoge eisen aan het aanpassingsvermogen van de omgeving en vooral van u als naaste. Belevingsgericht contact met uw dier-bare betekent dat u vanuit het perspectief van uw dierbare denkt en voelt. Hoe beleeft uw dierbare de wereld? Om een positief contact te houden, is het goed om op deze beleving af te stemmen en mee te bewegen.

Fase 1: het bedreigde ikBelevingIn het begin van het dementie-proces is er een groot gevoel van onveiligheid. Dit wordt veroorzaakt door het feit, dat uw dierbare zich bewust is van zijn of haar geheugen- en oriëntatieproblemen en van het afnemend vermogen om zelfstandig te functioneren. Hij of zij voelt zich hierdoor snel bedreigd. Het gevoel van eigenwaarde, het zelfvertrouwen staan onder druk en uw dierbare is bezig met verliesverwerking.Uw dierbare merkt dat hij of zij in toenemende mate belangrijke din-gen begint te vergeten bijvoorbeeld afspraken, waar spullen neergelegd zijn of de weg in een anders toch zo vertrouwde omgeving. Het besef van oud(er) zijn is er wel en uw dierbare weet dat de tijd van werken voorbij is en er bijvoorbeeld ook niet meer voor de kinderen gezorgd hoeft te worden. Hij of zij is nog in staat om onderscheid te maken tussen vroeger en nu, tussen een vertrouwde om-geving en een vreemde omgeving,

tussen familie/vrienden en onbeken-de mensen. Je kunt zeggen dat uw dierbare ondanks de geheugenpro-blemen en desoriëntatie nog in het hier en nu leeft.Doordat uw dierbare zich bewust is van zijn geheugen- en oriëntatiepro-blemen en van het afnemend vermo-gen om zelfstandig te functioneren, voelt hij of zij zich snel bedreigd. Dit gevoel van bedreigd worden, is vaak herkenbaar in de lichaamstaal van uw dierbare, vooral de spanning in het gezicht, de gespannen spieren en schouders, de fel kijkende ogen en de scherp klinkende stem. Ook het sterk vasthouden aan sociaal voorge-schreven regels, het vastklampen aan het dagschema en het zich verzetten tegen veranderingen, getuigen van een sterke behoefte aan veiligheid. Uw dierbare maakt in deze fase een verliesverwerkingsproces door. Veel gedragingen zijn dan ook te herlei-den tot reacties op verlies. De meest voorkomende reactie is die van ontkenning. Dit kan zich uiten in het zoeken naar excuses wanneer hij of zij fouten maakt (“de leeftijd, vermoeid-heid, ik was er niet op voorbereid”), door gaten in het geheugen op te vullen met logisch klinkende verhalen

(verbloemen) of door anderen de schuld te geven als hij iets fout doet of iets kwijtraakt.Een andere veel voorkomende reactie is het zich terugtrekken en isoleren. Uit angst om fouten te maken wordt uw dierbare passiever en trekt zich meer terug. Verder zal uw dierbare uit machteloosheid snel geïrriteerd of verdrietig op allerlei situaties kunnen reageren, vooral wanneer deze een confrontatie zijn met de achteruitgang. Een bewuste aanvaarding van de achteruitgang zal maar zelden plaatsvinden. Hiervoor moet je logisch kunnen redeneren en dat wordt door de ziekte dementie nu juist steeds moeilijker voor uw dierbare.In de fase van het bedreigde-ik kan uw dierbare zelf nog wel initiatief nemen tot contact, soms zelfs met zoveel energie dat degene tot wie hij zich richt daarvan onzeker wordt. Wanneer de ander reageert met res-pect, interesse en inlevingsvermogen, ontstaat er contact. Het contact kan op die manier leiden tot een wissel-werking van gevoelens en tot echte wederkerigheid.

Verbondenheid Comfort

IdentiteitIntegratie

Bezigheid

LIEFDE



BenaderingBelangrijk in deze fase is vooral het ondersteunen van uw dierbare in zijn of haar eigenwaarde en het begelei-den in zijn of haar reacties op verlies (verliesverwerking). Hieronder volgt een aantal manieren waarop u uw dierbare kunt ondersteunen:

• Door uw dierbare te stimuleren om prettige herinneringen op te halen en te praten over zaken waar hij of zij altijd trots op is geweest (reminiscentie).

Bijvoorbeeld: Uw dierbare praat graag over de mooie meubels, die hij vroeger gemaakt heeft of over een bepaalde positie die hij be-reikt heeft. Het maakt hierbij niet uit of dat het verhaal misschien voor de twintigste keer verteld wordt. Uw dierbare zal steeds het idee hebben dat het voor de eerste keer is en zich dan ook elke keer weer voldaan voelen.

• Door activiteiten te stimuleren, die door uw dierbare nog (redelijk) ge-daan kunnen worden en ook door hem als zinvol ervaren worden.

Bijvoorbeeld: samen een bood-

schap doen, een legpuzzel maken, een wandeling maken, de eigen kamer schoonmaken, een ge-liefd spelletje doen, een activiteit bezoeken die de locatie georga-niseerd heeft, de vaatwasser in- of uitruimen, thee en koffie schenken, de was opvouwen, de huiskamer aanvegen. Dit zal vaak meer tijd in beslag nemen dan voorheen en het zal niet allemaal goed gaan. Confronteer uw dierbare daar niet mee. De essentie is om samen iets te doen wat zinvol is voor uw dierbare. Het gaat erom om het gevoel van hulpbehoevend te zijn zo klein mogelijk te houden.

• Door zoveel mogelijk situaties te vermijden, waarin de persoon faalt of tekortschiet.

Bijvoorbeeld: Vragen of opmer-kingen zoals “hoe oud bent u?” of “weet u wie dit is?” of “dat hebt u al een paar keer gezegd” kunnen als heel confronterend ervaren worden, omdat uw dierbare dan het juiste antwoord niet weet en het gevoel heeft dit eigenlijk wel te moeten weten. Dit kan aanlei-ding geven tot verdrietige maar

ook geïrriteerde reacties bij uw dierbare.

• Een begripvolle benadering. Door begripvol te reageren op emo-ties zoals uitingen van verdriet en kwaadheid, die veroorzaakt wor-den door het niet kunnen accepte-ren van de achteruitgang, of door het helpen uitdrukken en benoe-men van gevoelens en frustraties neemt u uw dierbare serieus.

In plaats van uit te leggen wat er aan de hand is, kun je zeggen: “ik zie dat je behoorlijk boos bent, hoe komt dat zo?” De kans is dan vrij groot dat uw dierbare zich gesteund en begrepen voelt en daardoor ook wat minder opstan-dig wordt.

• Realiteits-oriëntatiebenadering Dit houdt in dat je er op gericht

bent om uw dierbare zoveel mo-gelijk in “onze werkelijkheid” te houden. Dit gebeurt bij voorkeur niet door uw dierbare dingen te vragen (“testen”), maar door infor-matie te geven.

Dus niet: “waar bent u gisteren geweest?”, maar “u bent gisteren naar de carnavalsavond geweest, hoe was het?” Als uw dierbare zegt dat dit niet waar is of dat hij of zij er niks van weet dan kunt u reageren door te zeggen: “O, dan heb ik het verkeerd begrepen?”

Een ander aspect van de reali-teits-oriëntatiebenadering is het corrigeren. Het kan in deze fase van de dementie helpen om uw dierbare, die er even vanaf is, weer op het goede spoor te zetten. Het is dan echter wel van wezenlijk belang om dit zo tactvol mogelijk te doen.

Bijvoorbeeld: Uw dierbare meent dat het maandag is, terwijl het al vrijdag is. In dit geval kan een tact-

volle reactie zijn: “U vergist zich, het is vrijdag, maar ja alle dagen lijken hier op elkaar!”. Zo geeft u uw dierbare een excuus voor zijn of haar fout en kunt u mogelijk gevoelens van falen voorkomen.

• Validerende benadering Dit houdt in dat u afstemt en mee-

beweegt in de belevingswereld van uw dierbare. Dit kunt u doen door het stellen van open vragen. Deze beginnen met wie, wat, waar, wanneer, welke of hoe. U kunt daardoor samen een oplossing zoeken.

Fase 2: het verdwaalde ikBelevingBij het vorderen van het dementie-proces gaat het denkvermogen zover achteruit, dat uw dierbare niet langer in staat is om het verschil te zien tussen vroeger en nu, tussen bekende en onbekende situaties of personen. Ervaringen met nieuwe situaties of personen roepen steeds vaker belevingen op uit het verleden, die dan als de werkelijkheid ervaren worden. Heden en verleden gaan steeds meer door elkaar lopen. Zo worden kinderen soms verward met broers en zussen.Spanningen en negatieve emoties kunnen dan ontstaan doordat de werkelijkheid, zoals uw dierbare die beleeft, botst met de echte (onze) werkelijkheid. Een voorbeeld hier-van is uw dierbare die meent dat de huiskamer van het verpleeghuis haar eigen huiskamer is en boos probeert al “die vreemde mensen” te verwij-deren.Het denkvermogen van uw dierbare gaat een steeds kleinere rol spelen

in de beleving. Dit kan gevolgen hebben voor de intensiteit van zijn of haar gevoelens. Een gezond iemand (of iemand in de fase van het be-dreigde ik) is meestal nog in staat om gevoelens die ervaren worden, te verklaren en te relativeren (bijv. “ik ben verdrietig omdat het bezoek weg is, maar morgen komen ze weer”). Bij het verdwaalde ik is het denk-vermogen zo gering geworden, dat emoties door uw dierbare zelf niet meer begrepen en ook niet meer ge-relativeerd kunnen worden. Hierdoor kan de emotie zichzelf versterken. Uw dierbare wordt als het ware overwel-digd door de eigen gevoelens en zal de geruststellende houding van de ander nodig hebben om weer tot rust te komen. Ondanks de afnemende vermogens en het verdwalen in de eigen innerlijke wereld, kan uw dier-bare nog steeds contact zoeken met u en kan in dit contact ook nog altijd wederkerigheid ontstaan.

BenaderingBelangrijk in deze fase is dat u uw dierbare ondersteunt door zijn emoties te benoemen, hem of haar aan te raken en vast te houden en dingen zegt en doet die positieve associaties oproepen. Ga mee in de

belevingswereld van uw dierbare ook al botst deze met uw eigen wereld. Herhaal woorden die uw dierbare zelf gebruikt. Deze benadering van mee-gaan wordt de validerende benade-ring genoemd (validation, ontwikkeld door Naomi Feil).

• Het aanbieden van eenvoudige activiteiten.

Door een activiteit aan te bieden, die aansluit op een vroegere interesse kan het herbeleven van positieve herinneringen gestimu-leerd worden. Als uw dierbare bijvoorbeeld vroeger jachthonden afgericht heeft en veel van hon-den hield, kunt u samen een film kijken, een fotoboek van honden doorbladeren of een praatje er-over maken. Een ander voorbeeld is dat uw dierbare vroeger veel kleding gemaakt heeft en elke week naar de markt ging voor stof-fen, knoopjes enz. U kunt samen wat stoffen en knopen bekijken en over de markt praten en wat uw dierbare allemaal gemaakt heeft. Het gaat vooral om de beleving die het mogelijk oproept.

Belangrijk hierbij is natuurlijk om rekening te houden met de beperkte vermogens van uw


10 De kracht van samen - Ik beleving De kracht van samen - Ik beleving 11

dierbare. Vaak zal het dan ook gaan om bezigheden waaraan uw dierbare passief kan deelnemen.

• Begrenzen Begrenzen betekent begrip tonen

voor het verdriet, de angst of boosheid die uw dierbare uit, maar tegelijkertijd grenzen aangeven of betekenis geven aan de emotie. Als uw dierbare bijvoorbeeld erg boos is, kunt u reageren door te zeggen: “U bent bóós hè?” Door het te benoemen en accent op het woord boos te leggen, voelt uw dierbare zich gehoord en gezien en neemt de emotie vaak af. Door te laten weten dat u de boosheid goed snapt, voelt uw dierbare zich begrepen en zal de emotie meest-al zakken. Deze benadering vraagt veel van u als naaste. U moet de heftige emoties van uw dierbare op een rustige maar krachtdadige/zelfverzekerde manier opvangen en uw eigen emoties uitschakelen op dat moment.

Fase 3: het verborgen ikBelevingBij het vorderen van het dementie-proces wordt uw dierbare passiever. Hij of zij zit voorover gebogen in zijn stoel of loopt met schuifelende pas-sen, de ogen ongericht, zonder doel, in zichzelf gekeerd. Uw dierbare heeft steeds minder het vermogen om uit zichzelf initiatief te nemen en contact te maken. Het gevoelsleven wordt ook steeds minder gevarieerd. Emo-ties als schuldgevoelens, verliefd-heid, wraak en jaloezie verdwijnen en beperken zich tot lust en onlust, boosheid en tevredenheid. Door de toenemende geestelijke achteruit-gang wordt het voor uw dierbare ook steeds moeilijker de nog bestaande gevoelens in woorden tot uiting te brengen. Hij of zij kan dit alleen nog maar door middel van beweging en niet verstaanbare geluiden. In deze

Fase 4: het verzonken ikBelevingIn deze laatste fase van het demen-tieproces is uw dierbare zo weinig in staat om zich te uiten, dat er geen wisselwerking meer kan zijn in het contact. Uw dierbare beweegt nau-welijks meer. De ogen zijn vaak ge-sloten en als ze open zijn, drukken ze weinig meer uit. Hij of zij kan in bed de foetushouding aannemen, een houding waarmee hij of zij zich reflex-matig beschermt tegen de buitenwe-reld. Soms zijn er kleine bewegingen of geluid. Met de verdere verslechte-ring van de verbindingen tussen de hersencellen zullen ook de emoties en gevoelens geen grote rol meer spelen in de belevingswereld van uw

fase bestaat het gevaar dat u denkt dat uw dierbare geen gevoelens meer heeft en geen behoefte aan contact. Hij of zij neemt zelf geen initiatief tot contact. Als u het initiatief neemt, kan uw dierbare reageren waardoor contact kan ontstaan.

Benadering Belangrijk is het toenemend isole-ment van uw dierbare zoveel mogelijk te doorbreken. Contact maken met uw dierbare in deze fase vraagt vaak veel energie. Uw dierbare is snel af-geleid. Het zullen vooral kortdurende maar bijzondere ontmoetingen zijn.

• Validerende benadering Benoemen van emoties, herhalen

van woorden die uw dierbare zelf gebruikt en het herhalen/mee-doen/spiegelen van bewegingen en geluiden.

In de directe nabijheid van uw dierbare zijn door aanraken en vasthouden.

• Snoezelen Snoezelen is gericht op het leggen

van contact met uw dierbare, het creëren van een veilig om-geving, en het teweegbrengen van gevoelens van eigenwaarde, ontspanning en rust. Dit gebeurt door de zintuigen te prikkelen. Bijvoorbeeld een geurlampje, ontspannende muziek, rustig bewegende beelden op TV of via een projector, het laten voelen van zachte of juist harde materialen.

• Neuriën, zingen, muziek aange-past aan de stemming

• (Hand)massage, manicure, wan-delen, buiten zijn, samen muziek luisteren.

dierbare. Hij of zij ervaart de wereld zintuiglijk, zonder dat gedachten of emoties daar nog een betekenis aan geven. Hij ervaart de wereld als koud, warm, lawaaierig, stil, rustig, vol licht, prettig of onprettig ruikend en der-gelijke. Deze zintuiglijke ervaringen roepen weliswaar geen gedachten meer op, maar kunnen wel leiden tot spanning of ontspanning.

BenaderingBelangrijk in deze fase is om uw dier-bare zoveel mogelijk prettige prikkels te bezorgen en onprettige prikkels te vermijden.

Snoezelen• Zoals al in de derde fase beschre-

ven is snoezelen gericht op het leggen van contact met uw dier-bare, het creëren van een veilig omgeving, en het teweegbrengen

van gevoelens van eigenwaarde, ontspanning en rust. Dit gebeurt door de zintuigen te prikkelen. Bijvoorbeeld een geurlampje, ontspannende muziek, rustig bewegende beelden op TV of via een projector, het laten voelen van zachte of juist harde materialen.

Warme zorg: Het doel van warme zorg is een sfeer te scheppen waarin uw dierbare zich veilig voelt waardoor angsten en onzekerheden verminde-ren of verdwijnen. • Nabijheid. Lichamelijk contact en

knuffelen.• Herkenbaarheid. De omgeving

van uw dierbare dient vertrouwd en rustgevend te zijn. Er wordt zachte, rustige muziek gedraaid.

• Zorgen voor lekker eten en drinken, zorgen voor warmte en lichamelijke verzorging.


Realiteitsoriëntatie Benadering (ROB)De Realiteitsoriëntatie Benadering is een benaderingswijze bij mensen die zich in het beginstadium van demen-tie bevinden. Het steeds opnieuw uitleggen van wat er in de omgeving gebeurt, staat bij deze benadering centraal. Voorbeelden hiervan zijn het herhalen van de dag, datum, jaargetijde en naam van de persoon met dementie. De dementerende is op deze wijze betrokken bij het hier en nu. Dit stimuleert de aanwezige geheugenfuncties zodat verdere ach-teruitgang trager verloopt. Zoals eer-der geschetst: Iemand meent dat het maandag is, terwijl het al vrijdag is. In dit geval kan een tactvolle reactie zijn: “U vergist zich, het is vrijdag, maar ja alle dagen lijken hier op elkaar!”. Zo geef je de ander een excuus voor zijn fout en kun je mogelijk gevoelens van falen voorkomen. U kunt denken aan het gebruik maken van een dagka-lender waar u de dagstructuur van uw dierbare opschrijft en afspraken die hij of zij heeft of een klok die naast de tijd ook de dag en maand aangeeft.

ReminiscentieReminiscentie is het is het ophalen van positieve gebeurtenissen en ervaringen uit het verleden. U kunt dit bijvoorbeeld doen door samen

Wij willen u uitleggen dat wij niet één specifieke benaderingswijze kiezen die wij gebruiken bij uw dierbare, maar dat het altijd zal gaan om een combinatie van de verschillende benaderingswijzen. Wij stemmen steeds af op de belevingswereld van uw dierbare en bewegen daarin mee.


De benaderingswijzen uitgediept

met uw dierbare foto’s te kijken, een spelletje te doen, praten over een vroegere hobby of liedjes van vroeger te zingen. Op iedere locatie wordt dit afgestemd op uw dierbare door middel van verschillende activiteiten.

Onderdelen van reminiscentie bij Amaliazorg zijn bijvoorbeeld:

GeluksmomentendoosjeMet een geluksmomentendoosje van uw dierbare willen wij met hem of

haar positieve herinneringen ophalen en hebben we gespreksonderwer-pen. In het doosje kan bijvoorbeeld een kruisje zitten als uw dierbare gelovig is, enkele foto’s van het gezin waaruit hij of zij komt, het gezin dat hij of zij zelf gekregen heeft, boekje over lievelingsdier, voorwerpen van een hobby bijvoorbeeld als iemand graag gevist heeft een dobber, stukje visnet of lijstje met voer dat gebruikt werd en met wie er gevist werd of als iemand graag kookte dan kruiden in kleine doosjes of een lievelingsre-cept.

LievelingsmuzieklijstMuziek verbindt. Mensen met de ziekte dementie die luisteren naar muziek uit hun verleden kunnen hierdoor positief geprikkeld worden en er kunnen vergeten herinneringen die blij maken naar boven komen. Wij willen graag weten welke muziek uw dierbare mooi vindt en vond zodat wij hem of haar deze aan kunnen bieden.

Validerende benadering (validation)De Validerende benadering, waarvan Naomi Feil de grondlegger is, houdt in dat u meegaat met de gedach-ten en gevoelens van uw dierbare en hem of haar hierin bevestigt. De validerende benadering, ook wel validation genoemd, gaat uit van de belevingswereld van uw dierbare die behoefte heeft aan bevestiging en erkenning van zijn of haar gevoel en beleving van de wereld. Het vergt van u een behoorlijke dosis inlevings-vermogen. U verplaatst zich in de belevingswereld van uw dierbare en schenkt aandacht aan zijn gevoelens van angst, eenzaamheid, ongerust-heid, boosheid of blijdschap. Als uw dierbare iets uit zichzelf vertelt, kunt u doorvragen door open vragen te stellen.

VoorbeeldenUw dierbare zegt bang te zijn. U kunt dan vragen: ”Wat deed je vroeger altijd als je bang was? Waar ging je dan naar toe?” Als uw dierbare merkt dat zijn ervaringen en gevoelens worden geaccepteerd, zal hij of zij zich minder bang maar wel gesteund voelen. De spanning vermindert en de waardigheid vergroot.Uw dierbare zegt naar zijn of haar moeder te willen. U kunt dan vragen: “U mist uw moeder hè? U houdt vast erg veel van haar. Wat deed u altijd met uw moeder?” Het antwoord van uw dierbare geeft weer gespreksstof. Als uw dierbare bijvoorbeeld ant-woordt: “Boodschappen doen, koffie drinken, wandelen”, kunt u door-praten: “Wat voor boodschappen, wat ging je daarmee doen of waar dronken jullie altijd koffie enzovoorts. Het gesprek wordt dan omgebogen en de spanning vermindert. U laat uw dierbare op deze manier in zijn of haar waarde.

Snoezelen (zintuigen prikkelen)Snoezelen is het creëren van een veilige omgeving en het teweeg-brengen van gevoelens van eigen-waarde, ontspanning en rust bij uw dierbare. De innerlijke belevingswe-reld van uw dierbare staat centraal. De zintuigen zien, horen, ruiken, proeven en voelen worden geprik-keld door middel van beeld, geluid, geur, smaak en aanraking. Uw dierbare wordt via het selectief prikkelen van deze zintuigen in de gelegenheid gesteld emoties en gevoelens (in het bijzonder gevoe-lens van genegenheid en tederheid) te uiten. Het uiteindelijke doel van snoezelen is het optimaliseren van gevoelens van algemeen welbevin-den. Op alle locaties is een snoezel-badkamer beschikbaar. De omgeving is warm ingericht met gedempt licht, er staat een vloeistofprojector die beelden tegen de muur projecteert, stereo installatie waar favoriete, rustgevende en ontspannende


muziek gedraaid kan worden en een geurlampje waarvoor verschillende geuroliën beschikbaar zijn. Wij hebben ervaring met mensen met dementie die tijdens het dementie-proces bang werden van de douche en dit lieten merken door heel boos te worden. Diezelfde mensen konden ontspannen en genieten als ze in het snoezelbad lagen. Op sommige locaties is een snoezelruimte aanwe-zig. Je hebt niet altijd een snoezel-ruimte nodig om te snoezelen. Ook in de huiskamer kan gesnoezeld worden. Bijvoorbeeld door het eten of drinken te laten ruiken voordat het gegeven wordt, tijdens de zorg iemand eerst de warmte van het water te laten voelen voordat je iemand wast. De lievelingsmuziek van iemand opzetten en dan hand in hand bewegen op de maat van de muziek, iemand een handmassage te geven.

Passiviteiten van het Dagelijkse Leven (hulp bij ADL)Passiviteiten van het dagelijks leven (PDL) is een 24-uurs benaderings-be-geleidingsmethodiek voor mensen bij wie de zelfzorg niet meer is te active-ren. Uw dierbare kan geheel afhan-kelijk worden van anderen op één of meer gebieden van de zelfzorg. PDL vraagt om een empathische, mens-

gerichte en rustgevende houding van degene die hulp biedt bij dagelijkse situaties. Bij PDL worden zeven aan-dachtspunten onderscheiden:

Liggen: Het liggen vergroot de kans op contracturen en decubitus bij uw dierbare. Ter preventie van deze complicaties wordt wisselligging toegepast en bestaan er dynamische ligvoorzieningen.Zitten: Bij het zitten is het van belang dat de zitelementen aangepast wor-den aan het lichaam van uw dierbare. Dynamische zitmiddelen moeten het hoofd, romp, armen en benen zoda-nig ondersteunen dat de bewoner zich prettig voelt en zich kan ont-spannen. (bijvoorbeeld hoofdsteun, armleggers).Wassen en verschonen: De fysio- en ergotherapeuten kunnen de ver-pleegkundigen en verzorgenden een aantal vaardigheden en handgrepen leren die uw dierbare gedurende de dagelijkse verzorging ten goede ko-men. Hier staan technieken centraal die ontspanning teweegbrengen. Tevens is het van belang dat de benadering van degene die helpt, rustgevend is, niet routinematig maar uitgaand van wat uw dierbare het prettigst vindt en ingaand op de signalen die hij of zij geeft.

Kleden: Ook bij het kleden kunnen fysio- en ergotherapeuten vaardighe-den overdragen aan de verzorgen-den. Daarnaast kunnen aanpassingen gemaakt worden, zoals lange ritsen, klittenbandsluiting, een grote maat of rekbare stoffen.Tillen: Uitgangspunt van het tillen of verplaatsen van uw dierbare is dat de veiligheid van zowel tillen als getilde gewaarborgd is. Dit is mogelijk door goede beheersing van handmatige tiltechnieken, veelvuldig gebruik van tilliften en een consequent tilbeleid.Voeden: Gevoed worden is voor pas-sieve, zorgafhankelijke mensen een ervaring die dagelijks een aantal maal terugkeert. Vaker komen problemen bij voeding voor zoals het weigeren, niet doorslikken of uitspugen van voedsel. Van belang is dat degene die helpt zich bewust is van het ple-zier dat uw dierbare beleeft aan eten en drinken. Tevens is bij het voeden de persoonlijke benadering van groot belang. Een dergelijke houding be-vordert het contact en stimuleert de zintuiglijke activering.

Adviezen die binnen de PDL gegeven worden voor het leggen van contact met uw dierbare zijn gebaseerd op de haptonomie. Adviezen hierbij zijn:• het maken van oogcontact• het houden van het hoofd op

dezelfde hoogte als het hoofd van uw dierbare

• het vermijden van snelle bewegingen

• het spreken niet zozeer als informatiekanaal, maar voornamelijk als rustgevend middel gebruiken

• het beperken van fysieke handelingen tot een minimum

• aanraken

Warme zorgBij warme zorg draait alles om een gevoel van veiligheid en geborgen-heid. De beleving van uw dierbare staat centraal. Dit betekent dat ‘warme zorg’ toepasbaar is bij elke vorm en fase van dementie. De lichamelijke zorg kan toenemen en uw dierbare moet zich volledig overgeven aan de handen van de verzorgende. Vaak in combinatie met allerlei hulpmiddelen zoals een tillift. Hier kan uw dierbare angstige momenten beleven. Om deze momenten zo goed mogelijk te begeleiden wordt “warme zorg” geboden. Warme zorg gaat uit van nabijheid om pijnlijke momenten zoals angst, gevoel van onveiligheid en on-zekerheid te beperken. Contacten met de familie en een huiselijke sfeer is belangrijk, maar ook herkenbaarheid (denk aan omgeving en personeel).

Met betrekking tot de inhoud van de methodiek bestaan een aantal aandachtspunten:

Nabijheid Voor uw dierbare is het van belang


dat degene die hem of haar bena-dert, weinig afstand neemt en niet bang is voor lichamelijk contact, zoals een knuffel. Tevens is het van belang mee te gaan in de wereld van uw dierbare met oprechte belangstelling.

HerkenbaarheidDe omgeving van uw dierbare dient vertrouwd en rustgevend te zijn. Het is belangrijk om in de woonomge-ving een vertrouwde sfeer te creëren, liefst met eigen spulletjes van thuis zoals een fauteuil, kleedjes, kastjes, foto’s. Daarnaast wordt zachte muziek gedraaid.

Huislijkheid Op een psychogeriatrische afdeling dient zo weinig mogelijk verboden te worden en dienen er zo weinig mogelijk regels te zijn. Dagelijks wordt er een herkenbare dagindeling gemaakt. Dat hoeft niet elke dag hetzelfde te zijn. Een voorbeeld is het gezamenlijk ontbijt ’s morgens in de huiskamer aan tafel, waarbij uw dier-bare de gelegenheid krijgt de boter-hammen zelf klaar te maken als hij of

zij dit nog kan. Bij het dagprogramma is het van belang dat uw dierbare de ruimte krijgt om het eigen tempo te bepalen.

Vrijheid Er dienen zo min mogelijk gesloten deuren te zijn. Zomers is een tuin om in te zitten en in te lopen geschikt. Ook worden er binnen deze metho-diek geen dwangmiddelen gebruikt zoals verplicht zitten of zitten in een Zweedse band of een ander fixatie-middel.

FamilieBij warme zorg wordt veel waarde gehecht aan contact met u als familie of mantelzorger. Er zijn geen bezoek-tijden. U kunt meehelpen op het gebied van zorg, welzijn en wonen voor uw dierbare.Bij deze benadering is het gehele team van hulpverleners betrokken, dat wil zeggen de arts, psycholoog, fysiotherapeut, ergotherapeut, activi-teitenbegeleiding, personeel, familie, mantelzorgers en vrijwilligers.


Levensgeschiedenis, persoonlijkheid, sociale en culturele achtergrondenOm zoveel mogelijk voor uw dierbare te kunnen beteke-nen en hem of haar een zo prettig mogelijk leven te laten leiden, is het voor ons oprecht van essentieel belang om zoveel mogelijk informatie te krijgen over het leven dat uw dierbare geleefd heeft voordat hij of zij bij ons kwam wonen. U kunt uw dierbare daarbij helpen door:

• Samen met ons de levensgeschiedenis door te nemen. Wat waren de hoogte en dieptepunten? Er kunnen za-ken zijn die voor u heel moeilijk zijn om uit te spreken. Onze ervaring heeft ons geleerd dat het delen van juist die informatie erg belangrijk is voor ons om uw dierba-re zo goed mogelijk te ondersteunen bij zorg, welzijn en wonen. Als uw dierbare de fases van de beleving van het dementieproces doorloopt, kunnen vervelende of traumatische ervaringen uit het verleden naar boven komen. Hij of zij kan met deze onverwerkte ervaringen niet meer zo omgaan als u dit zelf nog wel kunt. De stemming en het gedrag van uw dierbare zal verande-ren en hij of zij kan boos, bedroefd of bang worden. Als we de oorzaak van deze emotie weten, kunnen we er onze bejegening op aanpassen en uw dierbare een veilige warme omgeving bieden.

• Ons informatie en inzicht over de persoonlijkheid van uw dierbare te geven. Bijvoorbeeld: wat is zijn of haar karakter, hoe communiceerde hij of zij en hoe werd er met tegenslagen in het leven omgegaan?

• Ons te vertellen uit welke sociale en culturele omgeving uw dierbare komt. Bijvoorbeeld: is hij of zij opgegroeid op het platteland of in de stad, wat waren gebruiken en gewoontes binnen het gezin, hoe gaat uw familie met elkaar om?

• Samen met uw dierbare en/of ons een geluksmoment-doosje te maken. We willen in een doosje dierbare her-inneringen voor uw dierbare bewaren. Zoals foto’s van belangrijke of warme momenten, boekje of voorwerpen van zijn of haar hobby.

• Ons een lijst te geven met lievelingsmuziek van uw dierbare. We begrijpen dat u dit misschien niet meteen weet. Probeert u eens terug te gaan naar de jeugd van uw dierbare, de kinderjaren, de tienerjaren, het begin van de volwassen jaren. Informeer eens bij andere fami-lieleden of oude vrienden die uw dierbare al heel lang kennen.

Belangrijk voor uw dierbare en uWij hopen u met deze informatie meer inzicht te geven over de belevingswereld van uw dierbare en over de belevingsgerichte benadering waar Amaliazorg voor staat.

Verwijzingen Bronnen:http://www.alzheimer-nederland.nl/www.alzheimer.nl/http://www.btsg.nl/http://zorginnovatie.hr.nl/http://www.werkenindeouderengeneeskunde.nlhttp://www.rvmo.nl/Reader leertraject GVP 2013-2014 bureau G&DDocument ‘De wondere wereld van dementie’ van Anneke van der Plaats

Een aantal mogelijk interessante links:Op het internet is een onuitputtelijke hoeveelheid infor-matie te vinden over allerlei thema’s die met de ziekte van uw dierbare te maken hebben. Hierboven ziet u al een rijtje links waar informatie voor dit boekje gehaald is. Hier-onder volgen nog een aantal links waar u informatie kunt vinden. Als u zelf nog niet eerder gezocht heeft via google op de term “dementie” of “filmpjes dementie” en u gaat dit doen zult u nog veel meer informatie en voorbeelden tegenkomen.

Verliesverwerking: http://www.kubler-ross.nl/

Mantelzorg:https://www.mezzo.nl/pagina/voor-mantelzorgers/samen-werken-met-de-zorg-en-de-gemeente

Muziek:http://www.universiteitvannederland.nl/college/college-2/ (Wat gebeurt er in je hersenen als je muziek luistert door Professor Erik Scherder?)http://www.Alzheimermuziekgeluk.nl (hulp bij het vinden van muziek voor uw dierbare)

Dementie:http://www.breincollectief.nl/ (Anneke van der Plaats)http://www.vilans.nl/docs/KNP/Verbeterprogramma/Bun-del%20Ouderen/8_De_wondere_wereld_van_dementie.pdf (Anneke van der Plaats)http://www.alzheimer-nederland.nl/www.alzheimer.nl/


Filmpjes op de bijgeleverde CDOnderstaande filmpjes zijn zeker niet bedoeld om u te confronteren met de ziekte van uw dierbare. Wij willen u hiermee ondersteunende uitleg geven over de wereld zoals uw dierbare die op dit moment beleeft of in een ver-der stadium van de ziekte zou kunnen beleven. We blijven benadrukken dat lang niet alle mensen met dementie de 4 fasen van beleving doormaken.

1. “Verklaringsmodel Anneke van der Plaats”: Kort filmpje met eenvoudige uitleg over de werking van de hersenen en welke ge-volgen de beschadiging van de hersenen heeft voor uw dierbare die de ziekte dementie heeft.

2. “Vaderdag”: Dit filmpje laat de wereld van de mens met dementie zien door de ogen van hoofdrolspeelster kleine Keetje. De kwaliteit van de film is niet zo goed maar het is een bijzonde-re weergave hoe verwarrend de realiteit van alledag kan zijn voor uw dierbare.

3. “Dementie en dan: Omgaan met vergeetachtigheid. Een filmpje over hoe u op een andere manier om kunt gaan met de vergeetachtigheid en het verliezen van herinneringen van uw dierbare.

4. “Met mij is niks mis”: In dit filmpje wordt deskundig maar eenvoudig uitgelegd wat de ziekte van Alzheimer is en hoe die ontstaat. Met behulp van nagespeelde scènes en animaties volgt u het dementieproces van een vrouw door de verschillende fases heen.

5. “Een vandaag: Muziektherapie bevordert levenskwaliteit van mensen met dementie”: In deze reportage wordt duidelijk hoe belangrijk muziek kan zijn voor uw dierbare en hoe het de kwali-teit van leven kan verhogen.

6. “Henry alive inside”: Dit filmpje laat meer van de positieve effecten van muziek op Henry zien, de persoon die in filmpje 4 ook even te zien was. Het is een fragment uit de film “Alive insi-de” een Amerikaanse documentaire waarin te zien wat luisteren naar favoriete muziek kan betekenen voor mensen met de ziekte dementie.

7. “Gladys Wilson and Naomi Feil”: Een filmpje waarin Naomi Feil, de grondlegster van Validation (validerende benadering), laat zien hoe zij contact maakt met iemand die heel ver is in het dementieproces.

Hebt u na het zien van deze filmpjes behoefte om hierover te praten, wendt u zich dan tot de Eerst Verantwoordelijk Verzorgende (EVV) van uw dierbare.


Hoe omgaan met dementie? De kracht van samen

Documents

Transcript of Hoe omgaan met dementie? De kracht van samen