Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà...
-
Upload
day-kem-quy-nhon-official -
Category
Documents
-
view
225 -
download
0
Transcript of Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà...
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 1/121
->-
E@ƣƬMD >. ĜẬG EƣƬMD ZỌ KGB ICẬG >.>. Zị trâ kgb icẮg trcmd oấmd `Ễ t`Ởmd tuẤm `cìm
Vrcmd oấmd `Ễ t`Ởmd tuẤm `cìm mẳu vẮe` bỗt ĞƼỒmd e`çc từ O Ğẳm Nt (O ― Ug - Nt) t`é m`ợmd p`ïm m`õb mẾb oèm trîg ĞƼỒmd e`çc iì kgb icẮg. Vrcmd ><1 mduyèm tỞ (oấmd eŧ) t`é eõ 06mduyèm tỞ iì kgb icẮg, onc dổb8
Vạt eấ eîe mduyèm tỞ s, trừ @, @a.
Vạt eấ eîe mduyèm tỞ f, j.Eîe mduyèm tỞ p eỤn m`õb GGG, trừ O. Bỗt sỞ mduyèm tỞ p eỤn m`õb GZ, Z mẾb ồ eîe e`u kỵ :, 4 m`Ƽ8 Um, \o...(eõ 6, 1a iớp mdcìg
e÷md).
>.?. ĜẴe Ğgễb eạu trøe iớp vể aiaetrcm
Eîe mduyèm tỢ kgb icẮg eõ oîm kâm` mduyèm tỢ iớm `Ʈm sc vớg eîe mduyèm tỢ p`g kgb. Eîe p`ïm iớp mdcìg e÷md eỤn eîe mduyèm tỢ kgb icẮg eõ ât aiaetrcm8 >, ?, 5a...
Eîe kgb icẮg eõ eạu trøe iớp aiaetrcm mdcìg e÷md iì ms, mp t`uỗe p`ïm m`õb N, mẳu iì mf,mj t`uỗe p`ïm m`õb O.
IỾe `øt eỤn `Ắt m`ïm vớg eîe aiaetrcm mdcìg e÷md tƼƮmd ĞỞg yẳu, fc Ğõ mąmd iƼụmd gcm `cîeỤn eîe kgb icẮg t`ạp. >.5. Kgb icẮg e`uyễm tgẳp vì kgb icẮg k`ömd e`uyễm tgẳp
Kgb icẮg k`ömd e`uyễm tgẳp (kgb icẮg t`uỗe p`ïm m`õb e`âm` ― m`õb N) iì m`ợmd mduyèm tỞ s, p8 ms> mp6
Zâ fỡ8 Ig8 ?s>, \c8 :s?:p6
Kgb icẮg e`uyễm tgẳp iì m`ợmd mduyèm tỞ f vì j (e`ệ ồ eîe e`u kỵ iớm8 6, 1, : vì 4), aiaetrcmeuỞg e÷md ĞƼụe ĞgỎm vìc eîe p`ïm iớp (m->)f `ny (m-?)j.
Kgb icẮg e`uyễm tgẳp dổb eõ eîe m`õb8 * M`õb f8 + Fåy >8 Ue, Vg, Z,...5f
+ Fåy ?8 W, Xr, Mo,...6f
+ Fåy 58 @j, Vn,...1f
+ Fåy 68 Ne,...:f
* M`õb Inmtnm8 Ea (10), Iu (4>)8 6j
* M`õb Netgmg8 V` (7<), Ir (><5)8 1j
Kgb icẮg k`ömd e`uyễm tgẳp t`ƼỒmd e`ệ eõ bỗt sỞ cxg `cî, mẳu eõ ? sỞ cxg `cî t`é sng kçb? ĞƮm vị.
Kgb icẮg e`uyễm tgẳp eõ m`gỎu sỞ cxg `cî, fề tẮc p`ủe, gcm `yfrnt t`ƼỒmd eõ bìu. >.6. @ụp kgb vì `ụp e`ạt `cî `Ểe
>.6.>. @ụp kgb
@ụp kgb iì fumd fịe` rảm kgb icẮg dổb kgb icẮg `cì tnm eîe kgb icẮg k`îe `ny eîe p`g kgb. * Eõ ? fẮmd fumd fịe` rảm8
Fumd fịe` rảm t`ny t`ẳ8 iì `ụp kgb trcmd Ğõ mduyèm tỢ eỤn bỗt kgb icẮg t`ny t`ẳ bỗt sỞmduyèm tỢ trcmd bẮmd tgm` t`ễ eỤn kgb icẮg k`îe. Eîe kgb icẮg p`ấg eõ oîm kâm` mduyèm tỢ
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 2/121
-?-
k`ömd k`îe m`nu quî.
Zâ fỡ8 `ụp kgb Eu(>,>4N<) vì Mg(>,>1N<)
Fumd fịe` rảm t`ïb m`Ảp8 iì `ụp kgb trcmd Ğõ eîe mduyèm tỢ m`ể e`gẳb eîe iỔ trỞmd trcmdbẮmd tgm` t`ễ kgb icẮg. Ĝïy iì eîe `ụp kgb eõ Ğỗ mõmd e`ấy enc, rạt eủmd, oỎm vỎ bẴt `cî `Ểe...
Zâ fỡ8 `ụp kgb eỤn kgb icẮg e`uyễm tgẳp (m`Ƽ Vg, Xr, @j,..) vớg M?, E, O,...
* ĜẴe Ğgễb8 V`ìm` p`Ấm eỤn eîe eạu tỢ trcmd `ụp kgb eõ t`ễ t`ny Ğốg t`ac m`ợmd tệ iỄ k`îe m`nu. Zâ fỡ8 `ụp kgb Ğổmd t`nu8 Eu + Xm (>< ->1% Xm)
M`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy eỤn `ụp kgb t`ƼỒmd t`ạp `Ʈm m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy eỤn kgb icẮg t`ìm` p`Ấm. Zâ fỡ8 \o mõmd e`ấy ồ 5?4,6<E; Um mõmd e`ấy ồ ?5?<E - @ụp kgb dổb 1<% \o vì 1<%Um mõmd e`ấy ồ ?><<E.
Ĝỗ eủmd eỤn `ụp kgb iớm `Ʈm eỤn kgb icẮg t`ìm` p`Ấm. Zâ fỡ8 t`èb >% Oa vìc Eu ĞƼụe`ụp kgb eủmd `Ʈm Eu 4 iẤm.
Ĝỗ fẫm ĞgỄm eỤn `ụp kgb t`ƼỒmd kçb `Ʈm eîe kgb icẮg t`ìm` p`Ấm.
>.6.?. @ụp e`ạt `cî `Ểe kgb icẮgK`g `cì tnm mõmd e`ấy eîe kgb icẮg eõ t`ễ tẮc vớg m`nu t`ìm` `ụp e`ạt kgb icẮg. @ụp e`ạt kgbicẮg ĞƼụe tẮc t`ìm` fc igèm kẳt `Ổm `ụp dgợn eîe mduyèm tỢ (igèm kẳt kgb icẮg, gcm, eỗmd `cî trị).
Bỗt sỞ fẮmd `ụp e`ạt kgb icẮg 8
Oaetcigt8 iì m`ợmd `ụp e`ạt kgb icẮg eõ t`ìm` p`Ấm t`ny Ğốg Zâ fỡ8 \o<,7771U vì \oU<,7; VgC>,7 vì VgC?
Fnmtcmgt8 iì `ụp e`ạt kgb icẮg eõ t`ìm` p`Ấm k`ömd Ğốg. Zâ fỡ8 Bd?\o; Eu5Ni...
* ĜẴe Ğgễb8
@ụp e`ạt kgb icẮg eõ t`ìm` p`Ấm xîe Ğịm` ủmd vớg bỗt eömd t`ủe `cî `Ểe xîe Ğịm`. Zâ fỡ8 VgC<,7Eu5Ni.
V`ìm` p`Ấm eỤn `ụp e`ạt kgb icẮg ĞƼụe xîe Ğịm` oồg8 Mổmd Ğỗ aiaetrcm `cî 2 tốmd sỞ aiaetrcm ̀ cî trị/tốmd sỞ mduyèm tỢ .
Zớg mổmd Ğỗ aiaetrcm `cî trị eõ t`ễ xîe Ğịm` ĞƼụe kgễu bẮmd tgm` t`ễ eỤn `ụp e`ạt.Zâ fỡ8 `ụp e`ạt kgb icẮg Eu, Xm8 Eu (ms>), Xm (ms?) t`é mổmd Ğỗ aiaetrcm `cî trị 2 (>+?)/? 2
>,1 (bẮmd iẢp p`ƼƮmd tïb k`Ởg).
Kgễu bẮmd tgm` t`ễ eỤn `ụp e`ạt kgb icẮg k`îe vớg kgễu bẮmd eỤn eîe kgb icẮg t`ìm` p`Ấm. M`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy eỤn `ụp e`ạt kgb icẮg enc `Ʈm m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy eỤn kgb icẮg t`ìm`
p`Ấm.Zâ fỡ8 Bd mõmd e`ấy ồ :1<<E, Um mõmd e`ấy ồ ?5?<E, m`Ƽmd `ụp e`ạt Bd?Um mõmd e`ấy ồ
471<E.
Iò tâm` vì `cî tâm` eỤn `ụp e`ạt kgb icẮg k`îe `ẵm kgb icẮg t`ìm` p`Ấm.Zâ fỡ8 Eîe `ụp e`ạt kgb icẮg t`ƼỒmd eủmd, fÿm m`Ƽmd ồ m`gỄt Ğỗ 4<-7:% m`gỄt Ğỗ mõmd
e`ấy eỤn `ụp e`ạt kgb icẮg t`é `ụp e`ạt kgb icẮg eõ tâm` fẻc.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 3/121
-5-
>.1. Vâm` e`ạt vẢt iò eỤn kgb icẮg - V`uyẳt bgỎm mąmd iƼụmd
>.1.>. Vâm` e`ạt vẢt iò ĞẴe trƼmd eỤn kgb icẮg
Kgb icẮg ĞƼụe p`ïm ogỄt vớg p`g kgb e`Ụ yẳu oồg oỞm tâm` e`ạt snu Ğïy
Vạt eấ eîe kgb icẮg ĞỎu iì e`ạt rảm (trừ @d), eõ îm` kgb, ồ trẮmd t`îg p`ïm tîm eõ bìu xîbsẫb.
Kgb icẮg eõ tâm` fẫm ĞgỄm, fẫm m`gỄt tỞt. M`gỄt Ğỗ tąmd ièm iìb dgấb Ğỗ fẫm ĞgỄm, fẫm m`gỄt
eỤn eîe kgb icẮg. Bỗt sỞ kgb icẮg fẫm ĞgỄm, fẫm m`gỄt tỞt m`Ƽ8 Eu, Nu, Nd, Ni,...Kgb icẮg eõ tâm` fẻc fc ĞẴe Ğgễb eạu tẮc bẮmd tgm` t`ễ kgb icẮg vì igèm kẳt kgb icẮg8e`ømd eõ k`ấ mąmd t`ny Ğốg `ém` fẮmd k`g e`ịu tîe fỡmd eỤn iỾe eƮ `Ểe, rổg k`g mdừmd tîe fỡmdiỾe kgb icẮg vẫm dgợ ĞƼụe mduyèm `ém` fẮmd Ğå iạy ĞƼụe. Zâ fỡ8 Nu eõ t`ễ fît bểmd t`ìm` iîeỾe bểmd trömd qun ĞƼụe, eõ t`ễ kçc sụg t`ìm` sụg bấm` k`õ t`ạy ĞƼụe.
Mdcìg rn, eîe kgb icẮg eõ m`ợmd tâm` e`ạt vẢt iò rgèmd dgøp m`Ảm rn sỾ k`îe m`nu dgợn eîekgb icẮg8 k`Ởg iƼụmd rgèmd (f), m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy (t<
me), m`gỄt Ğỗ sög (t<s), Ğỗ eủmd…
Kgb icẮg eõ k`Ởg iƼụmd rgèmd iớm, e`gn iìb ? icẮg8 + Kgb icẮg m`ặ eõ f 9 1d/eb5 m`Ƽ8 Ig, Mn, Ni,...
+ Kgb icẮg mẴmd eõ f = 1d/eb5
m`Ƽ8 Xm, Ja, Eu,... M`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy eỤn eîe kgb icẮg ogẳm Ğốg trcmd bỗt k`cấmd rạt rỗmd từ -50,04<E (@d)
Ğẳm 554<<E (T).
>.1.?. Dgấg tâe` tâm` e`ạt vẢt iò eỤn kgb icẮg
>.1.?.>. V`uyẳt ’k`â aiaetrcm‒
ĜƼụe ĞƼn rn ĞẤu t`ẳ kệ ?<, t`uyẳt k`â aiaetrcm e`c rẾmd trcmd bẮmd tgm` t`ễ kgb icẮg eîemduyèm tỢ Ğå oị gcm `õn. Fc eîe aiaetrcm `õn trị igèm kẳt trcmd eîe mduyèm tỢ kgb icẮg eõ k`ấmąmd tîe` k`ểg eîe mduyèm tỢ vì e`uyễm Ğỗmd tƼƮmd ĞỞg tỾ fc trcmd tgm` t`ễ kgb icẮg m`Ƽ eîe
p`ïm tỢ k`â, tẮc t`ìm` bỗt Ğîb ’k`â aiaetrcm‒. UỾ tƼƮmd tîe dgợn eîe aiaetrcm trcmd Ğîb ’k`â
aiaetrcm‒ vớg eîe gcm fƼƮmd kgb icẮg tẮg eîe møt eỤn bẮmd iƼớg tgm` t`ễ tẮc t`ìm` igèm kẳt kgbicẮg.
V`ac t`uyẳt ’k`â aiaetrcm‒8
Kgb icẮg eõ îm` kgb vé k`â aiaetrcm trcmd eạu trøe tgm` t`ễ kgb icẮg tnc rn e`c kgb icẮg k`ấmąmd p`ấm e`gẳu bẮm` eîe oủe xẮ m`ém t`ạy. Bỗt sỞ kgb icẮg eõ bìu vé e`ệ `ạp t`ỡ bỗt sỞ oủexẮ vì p`ấm e`gẳu bỗt sỞ oủe xẮ m`ém t`ạy k`îe. Ĝổmd eõ bìu Ğể vé mõ `ạp t`ỡ eîe oủe xẮ bìuxnm`.
Kgb icẮg fẫm ĞgỄm tỞt oồg vé k`â aiaetrcm e`uyễm Ğỗmd từ `Ổm icẮm snmd eõ `Ƽớmd k`g iẢpbỗt `gỄu ĞgỄm t`ẳ dgợn `ng ĞẤu fïy fẫm. K`g Ğum mõmd, Ğỗ fẫm ĞgỄm eỤn kgb icẮg dgấb vé tąmdsỾ e`uyễm Ğỗmd `Ổm icẮm eỤn k`â aiaetrcm vì tąmd sỾ fnc Ğỗmd eỤn mduyèm tỢ `ny gcm kgb icẮgiìb eấm trồ sỾ e`uyễm Ğỗmd eõ `Ƽớmd eỤn aiaetrcm.
Kgb icẮg fẫm m`gỄt tỞt vé k`g tąmd m`gỄt Ğỗ ồ bỗt e`Ổ t`é ồ Ğõ mduyèm tỢ `ny gcm kgb icẮgfnc Ğỗmd bẮm`, truyỎm m`gỄt snmd eîe aiaetrcm tỾ fc, rổg từ eîe aiaetrcm tỾ fc truyỎm snmd eîemduyèm tỢ vì gcm kgb icẮg iïm eẢm… Eủ t`ẳ, fnc Ğỗmd eỤn eîe mduyèm tỢ vì eîe gcm trcmd tcìmk`Ởg kgb icẮg ĞƼụe tąmd eƼỒmd vì trẮmd t`îg m`gỄt eỤn k`Ởg kgb icẮg ĞẮt t`ąmd oẾmd m`nm`e`õmd.
Kgb icẮg eõ tâm` fẻc iì m`Ồ k`â aiaetrcm igèm kẳt eîe tgễu p`ïm (mduyèm tỢ `ny gcm kgb icẮg)trcmd tgm` t`ễ kgb icẮg vì e`ømd eõ t`ễ oị xè fịe` fc e`ịu tîe fỡmd eỤn bỗt iỾe eƮ `Ểe.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 4/121
-6-
@Ắm e`ẳ eỤn t`uyẳt ’k`â aiaetrcm‒ k`ömd t`ễ dgấg t`âe` trgỄt Ğễ bủe Ğỗ k`îe m`nu vỎ oỞmtâm` e`ạt vẢt iò ĞẴe trƼmd eỤn kgb icẮg vì k`ömd t`ễ dgấg t`âe` ĞƼụe eîe tâm` e`ạt vẢt iò rgèmdeỤn rgèmd eỤn kgb icẮg. >.1.?.?. V`uyẳt v÷md mąmd iƼụmd
V`uyẳt v÷md mąmd iƼụmd fỾn trèm eƮ sồ p`ƼƮmd p`îp cogtnm p`ïm tỢ (BC), iì t`uyẳt `gỄm ĞẮgeõ t`ễ k`ảe p`ỡe m`ợmd t`gẳu sõt eỤn t`uyẳt ’k`â aiaetrcm‒ vẳ eạu trøe kgb icẮg.
V`ac t`uyẳt mìy, kgb icẮg rảm `ny iểmd eõ eạu trøe tgm` t`ễ, møt bẮmd iì gcm fƼƮmd. Eîecogtnm mduyèm tỢ (NC) `õn trị eỤn eîe kgb icẮg ĞƼụe tố `ụp t`ìm` eîe BC e`umd e`c tcìm oỗtgm` t`ễ, bỔg BC ủmd vớg bỗt trẮmd t`îg mąmd iƼụmd xîe Ğịm`. Vrcmd sỾ `ém` t`ìm` p`ïm tỢ `ngmduyèm tỢ, sỾ xam p`Ụ dgợn `ng NC igèm kẳt iìb xuạt `gỄm `ng BC, k`g eõ bỗt p`ïm tỢ t`ủ onkẳt `ụp vìc p`ïm tỢ mìy t`é eõ sỾ `ém` t`ìm` on BC. Fc trcmd bẮmd tgm` t`ễ kgb icẮg sỞaiaetrcm `cî trị rạt iớm (sỞ NC mduyèm tỢ rạt iớm), tố `ụp tẮc t`ìm` sỞ iƼụmd iớm eîe BC eõ sỾsng ogỄt eîe bủe mąmd iƼụmd rạt oç tẮc mèm eîe bủe mąmd iƼụmd dẤm m`Ƽ igèm tỡe, dỂg iì v÷md
mąmd iƼụmd .
UỾ sảp xẳp aiaetrcm vìc eîe BC trcmd v÷md mąmd iƼƮmd t`ac t`ủ tỾ tąmd fẤm vỎ mąmdiƼụmd, tuïm t`ac mduyèm iò \nuig vì quy tảe Kiae`kcwskg.
V÷y t`uỗe vìc eạu `ém` aiaetrcm eỤn mduyèm tỢ vì tâm` ĞỞg xủmd eỤn bẮmd tgm` t`ễ v÷mdmąmd iƼụmd trèm ĞƼụe e`gn iìb on v÷md m`ể `Ʈm8
Z÷md e`ủn aiaetrcm `õn trị8 (v÷md e`ủn eîe bủe mąmd iƼụmd t`ạp m`ạt) Ğấb oấc e`c sỾigèm kẳt ĞƼụe dỂg iì v÷md `õn trị.
Z÷md trỞmd trèm v÷md `õn trị8 (v÷md dổb eîe bủe mąmd iƼụmd enc `Ʈm k`ömd e`ủnaiaetrcm) ĞƼụe dỂg iì v÷md fẫm.
Mẳu v÷md `õn trị vì v÷md fẫm k`ömd xam p`Ụ m`nu t`é eõ bỗt k`cấmd trỞmd vỎ mąmd iƼụmd(k`a mąmd iƼụmd) ĞƼụe dỂg iì v÷md eạb.
Vrcmd kgb icẮg, bgỎm `cî trị vì bgỎm fẫm xam p`Ụ ièm m`nu (@ém` >.?.n) vì bgỎm `cî trịe`Ƽn ĞẤy aiaetrcm. FƼớg tîe fỡmd eỤn ĞgỄm trƼỒmd eîe aiaetrcm m`Ảm mąmd iƼụmd e`uyễm ièmeîe bủe mąmd iƼụmd kẳ eẢm eÿm trỞmd tẮc mèm tâm` fẫm ĞgỄm eỤn kgb icẮg. Zớg eîe e`ạt eîe`ĞgỄm (p`g kgb), bgỎm eạb eõ k`a mąmd iƼụmd k`î iớm eõ ∊A = 5,< aZ (@ém` >.?.o) vì bgỎm `cîtrị ĞẤy aiaetrcm. FƼớg tîe fỡmd eỤn ĞgỄm trƼỒmd eîe aiaetrcm `cî trị k`ömd ĞỤ mąmd iƼụmd ĞễvƼụt qun bgỎm eạb Ğẳm bgỎm fẫm. Zớg e`ạt oîm fẫm, bgỎm eạb eõ k`a mąmd iƼụmd k`î m`ể eõ∊A ≀ <,> † 5,< aZ (@ém` >.?.e) bgỎm `cî trị ĞẤy aiaetrcm. FƼớg tîe fỡmd eỤn ĞgỄm trƼỒmd eîe
MąmdiƼụmd
? 6 0 M UỞ mduyèm tỢ >
@ém` >.>8 UƮ Ğổ `ém` t`ìm` eîe v÷md mąmd iƼụmd k`g tąmd igèm tỡe sỞ
mduyèm tỢ trcmd tgm` t`ễ kgb icẮg
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 5/121
-1-
aiaetrcm `cî trị ồ bủe mąmd iƼụmd enc eỤn bgỎm `cî trị eõ t`ễ m`ấy ièm bgỎm fẫm vì t`nb dgnfẫm ĞgỄm.
K`g aiaetrcm e`uyễm ièm bgỎm fẫm, bgỎm `cî trị sẲ xuạt `gỄm eîe bủe mąmd iƼụmd k`ömd ĞỤaiaetrcm, dỂg iì eîe møt trỞmd `ny eîe iỔ.
+ ` [ R +
Vrcmd ĞgỄm trƼỒmd eîe iỔ tƼƮmd ĞƼƮmd vớg bỗt `Ắt ĞgỄm tâe` fƼƮmd. Vrcmd e`ạt oîm fẫm,
fÿmd ĞgỄm iì fc fÿmd aiaetrcm (fẫm m8 madntgva) vì eîe iỔ ồ bgỎm `cî trị (fẫm p8 pcsgtgva).V`Ỿe md`gỄb e`c t`ạy k`cấmd > aiaetrcm trcmd sỞ eîe aiaetrcm eỤn mduyèm tỢ kgb icẮg dïyrn tâm` fẫm ĞgỄm vì fẫm m`gỄt, sỞ aiaetrcm `õn trị eÿm iẮg t`nb dgn tẮc igèm kẳt eỗmd `õn trị oỎmvợmd dgợn eîe mduyèm tỢ kgb icẮg. Fc Ğõ, p`Ấm iớm kgb icẮg e`uyễm tgẳp eõ k`Ởg iƼụmd rgèmd,m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy, m`gỄt Ğỗ sög vì k`Ởg iƼụmd rgèmd iớm `Ʈm m`gỎu sc vớg eîe kgb icẮg k`ömde`uyễm tgẳp.
V`ac t`uyẳt v÷md mąmd iƼụmd, vé eîe aiaetrcm `õn trị e`uyễm Ğỗmd trèm eîe BC eỤn v÷md`õn trị tẮc rn m`ợmd Ğîb bạy aiaetrcm iìb tąmd k`ấ mąmd p`ấm e`gẳu vì dgấb k`ấ mąmd `ạp t`ỡeîe oủe xẮ m`ém t`ạy mèm kgb icẮg eõ tâm` îm` kgb. Eŧmd vé eîe aiaetrcm `õn trị e`uyễm Ğỗmdtrèm eîe BC e`umd iìb e`c tcìm oỗ tgm` t`ễ iuöm iuöm igèm kẳt vớg gcm fƼƮmd t`ìm` bỗt k`Ởge`ịu ĞƼụe tîe fỡmd eỤn iỾe eƮ `Ểe mèm kgb icẮg eõ tâm` fẻc.
>.:. Vâm` e`ạt `cî `Ểe eỤn kgb icẮg
>.:.>. Fåy ĞgỄm `õn eỤn kgb icẮg
EƮ sồ sảp xẳp eîe eẴp cxg `õn k`Ợ eỤn kgb icẮg tẮc mèm fåy ĞgỄm `õn V`ẳ ĞgỄm eỾe e`uầm eỤn kgb icẮg ĞƼụe Ğc oẾmd eîe` d`çp ĞgỄm eỾe e`uầm eỤn kgb icẮg Ğõ vớgĞgỄm eỾe e`uầm `gĞrc tẮc t`ìm` bỗt pgm Dnmvnmg. Zé t`ẳ eỤn ĞgỄm eỾe e`uầm `gĞrc oẾmd < mèmtừ dgî trị suạt ĞgỄm Ğỗmd eỤn pgm ĞỂe trèm vöm kẳ tn tâm` ĞƼụe t`ẳ ĞgỄm eỾe e`uầm eỤn kgb icẮg.Vn Ğå ogẳt, suạt ĞgỄm Ğỗmd eỤn pgm A< vì ogẳm t`gèm mąmd iƼụmd Dgp ∊D< igèm `Ễ vớg m`nu t`ac
ogễu t`ủe, ∊D< 2 -mJA<
pgm (>.>)
trcmd Ğõ, m8 sỞ aiaetrcm kgb icẮg m`ƼỒmd Ğễ tẮc gcm, J ≀ 7:1<< E.bci->8 `Ếmd sỞ Jnrnfny. ZévẢy, oẾmd iò t`uyẳt tâm` ĞƼụe ∊D< t`é eŧmd tâm` ĞƼụe A<.
Z÷md eạb rỗmd Z÷md eạb `ặp
Z÷md fẫm Z÷md `õn trị
(n) (o) (e)
@ém` >.?8 \`ïm ogỄt kgb icẮg, e`ạt eîe` ĞgỄm, e`ạt oîm fẫm
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 6/121
-:-
Ĝễ ĞƮm dgấm tn xçt pgm (-) B|Bm+╞@5C+|@? (+), p`ấm ủmd xấy rn trcmd pgm iì
B(s) + m@5C+ ↟ Bm+ (nq) + m/?@?(k) + m@?C(i) (>)
ĜỞg vớg bỗt p`ấm ủmd `õn `Ểe tn iuöm eõ, ∊D<
2 ∊@< + V∊U< (>.?)
Fc p`ấm ủmd xấy rn trcmd fumd fịe` mèm ogẳm t`gèm amtrcpg ∊U< k`ömd Ğîmd kễ, fc Ğõ eõt`ễ oể qun. K`g Ğõ, (>.?) tƼƮmd ĞƼƮmd vớg, ∊D< 2 ∊@< (ogẳm t`gèm mąmd iƼụmd Dgp oẾmd ogẳm
t`gèm amtnmpg eỤn p`ấm ủmd. Ĝễ tâm` m`gỄt eỤn p`ấm ủmd (>), tîe` p`ấm ủmd mìy iìb ? mỢn p`ấmủmd k`îe m`nu, B(r) + mƼớe ↟ Bm+ (nq) + ma, (n)
m@5C+ + ma ↟ m/?@?(k) + m@?C(i) (o)
Zâ fỡ8 \`ấm ủmd (n) ĞỞg vớg kgb icẮg kgỎb eõ t`ễ e`gn t`ìm` 5 dgng ĞcẮm m`Ƽ snu8 >. Iìb Ğủt eîe igèm k ẳt trcmd tgm` t`ễ kgb icẮg kgỎb, md`ħn iì e`uyễm kgb icẮg ồ tr Ắmd t`îg
r ảm snmd tr Ắmd t`îg tỾ fc (tr Ắmd t`îg k`â). Mąmd iƼụ md eẤm eumd eạp e`c dgng ĞcẮm mìy xấy rndỂg iì mąmd iƼụmd t`ąmd `cn (suoigbntgcm amardy) ― Ζ@t`.`,
B(r) B(k) - Ζ@t`.`
?. Vîe` aiaetrcm rn k`ểg mduyèm tỢ. Mąmd iƼụ md eẤm eumd eạp e`c dgng ĞcẮm mìy dỂg iì mąmdiƼụ md gcm `õn (gcmgzntgcm amardy) ― G>,
B(k) B+(nq) + a - G>.
5. UỾ `gĞrnt `õn eîe gcm KIK bớ g tẮc t`ìm` dgấg p`õmd bỗt mąmd iƼụ md dỂg iì mąmd iƼụ md`gĞrnt `õn (`yfrntgcm amardy) ― Ζ@`,
B+(nq) + m@?C(i) B+(@?C)m(nq) + Ζ@`.
M`Ƽ vẢy, quî trém` (n) xấy rn fề fìmd k`g tốmd ĞẮg sỞ eỤn mąmd iƼụmd t`ąmd `cn (Ζ@ t`.`),mąmd iƼụmd gcm `õn (G>) vì mąmd iƼụmd `gĞrnt `õn Ζ@` eõ dgî trị tuyỄt ĞỞg eìmd m`ể, tủe iì mąmdiƼụmd tgèu tỞm eìmd ât. ĜẴt, Ζ@> 2 Ζ@t`.` + G> + Ζ@`
B(r) + mƼớe ↟ Bm+ (nq) + ma; Ζ@< pƼ
ĜỞg vớg mỢn p`ấm ủmd (o) eŧmd e`gn iìb 5 dgng ĞcẮm snu, >. m@5C
+ ↟ m@+(i) + m@?C(i); - Ζ@<
` (- m`gỄt `gĞrnt eỤn gcm @+) 2 +><67kH,
?. m@+(i) + ma ↟ m@(d); - G(@+) (- mąmd iƼụmd gcm `õn eỤn @) 2 - >5>?kH,
5. m/?(@ + @)(d)↟m/?@?(d); ->/?Aik (->/? mąmd iƼụmd igèm kẳt eỤn @?)2-?>4,1kH
↟ m@5C+ + ma ↟ m/?@?(d) + m@?C(i); Ζ@<
? 2 - (Ζ@<` + G(@+) + >/?Aik )
2 - 60<,1kH
M`gỄt tốmd eỗmd eỤn p`ấm ủmd (>) iì8 ∊@< 2 Ζ@<> + Ζ@<
?. (>.5)
Vừ `Ễ t`ủe (>.>) tn eõ,
mJ
D pgm
<<
vì <
)(
<
)(
<
pgm (>.6)
V`ny ∊D< 2 Ζ@< vìc ogễu t`ủe (>.6) tâm` ĞƼụe .<
)/( B B m <
)/( B B m eìmd iớm t`é mỢn p`ấmủmd (n) eìmd k`õ xấy rn tủe iì tâm` k`Ợ eỤn kgb icẮg eìmd yẳu.
Vừ `ng ogễu t`ủe (>.5) vì (>.6) tn t`ạy, t`ẳ ĞgỄm eỾe e`uầm eỤn kgb icẮg ĞƼụe quyẳt Ğịm` oồg on yẳu tỞ8 mąmd iƼụmd t`ąmd `cn (∊@t`.`), mąmd iƼụmd gcm `õn (G) vì mąmd iƼụmd `gĞrnt `õn
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 7/121
-4-
(∊@`).
Fåy `cẮt Ğỗmd `õn `Ểe vì fåy ĞgỄm `õn eỤn kgb icẮg
M`Ƽ tn Ğå ogẳt, tâm` e`ạt `õn `Ểe eỤn bỗt e`ạt t`ễ `gỄm ồ k`ấ mąmd t`nb dgn vìc eîe p`ấmủmd `õn `Ểe xîe Ğịm`. Mẳu eîe p`ấm ủmd bì bỗt e`ạt t`nb dgn xấy rn fề fìmd, m`nm` e`õmd t`é mdƼỒg tn mõg Ğõ iì e`ạt ’`cẮt Ğỗmd `õn `Ểe‒ bẮm` vì mdƼụe iẮg. ĜỞg vớg eîe kgb icẮg,mdƼỒg tn t`ƼỒmd sc sîm` `cẮt Ğỗmd `õn `Ểe eỤn e`ømd oẾmd p`ấm ủmd Ğốg e`Ổ e`c m`nu. KgbicẮg `cẮt Ğỗmd bẮm` Ğạy kgb icẮg `cẮt Ğỗmd yẳu rn k`ểg buỞg eỤn mõ tnm trcmd mƼớe. FỾn vìcĞõ, mdƼỒg tn sảp xẳp eîe kgb icẮg t`ac ’fåy `cẮt Ğỗmd `õn `Ểe‒ (fåy OèkètỞp).K Mn En Bd Ni Xm Ja Mg Um \o @ Eu @d Nd \t Nu
Fåy `cẮt Ğỗmd `õn `Ểe eỤn eîe kgb icẮg ĞẤu tgèm ĞƼụe t`gẳt iïp t`ac kgm` md`gỄb, mõ iì kẳtquấ eỤn vgỄe k`îg quît `õn m`ợmd fợ kgỄm t`Ỿe md`gỄb Ğå ĞƼụe tâe` iŧy bì k`ömd fỾn trèm eƮsồ bỗt iò t`uyẳt mìc. Fc Ğõ, k`îg mgỄb ’`cẮt Ğỗmd `õn `Ểe‒ bnmd tâm` e`ạt Ğịm` tâm` vì ogễukgẳm.
@Ắm e`ẳ eỤn fåy `cẮt Ğỗmd `õn `Ểe iì k`ömd téb ĞƼụe vị trâ t`âe` `ụp e`c Ig, k`ömd dgấgt`âe` ĞƼụe vé snc kgb icẮg mìy Ğầy ĞƼụe kgb icẮg kgn rn k`ểg fumd fịe` buỞg, vé snc k`ömd
p`ấg tạt eấ eîe kgb icẮg ĞỎu Ğầy ĞƼụe `gĞrc rn k`ểg fumd fịe` nxgt…
Fåy ĞgỄm `õn eỤn eîe mduyèm tỞ kgb icẮg FỾn trèm eƮ sồ xîe Ğịm` ’t`ẳ ĞgỄm eỾe e`uầm‒ eỤn eîe kgb icẮg mdƼỒg tn t`gẳt iẢp mèm fåy
ĞgỄm `õn eỤn eîe mduyèm tỞ kgb icẮg t`ac sỾ sảp xẳp eîe eẴp cxg `õn/k`Ợ m`Ƽ snu8
Ig
Ig
K
K
On
On ?
En
En ?
Mn
Mn
Bd
Bd ?
Ni
Ni 5
Bm
Bm ?
Xm
Xm ?
Er
Er 5
Ja
Ja ?
Mg
Mg ?
Um
Um ?
\o
\o ?
Ja
Ja 5
?
?
@
@
Eu
Eu ?
?
5
Ja
Ja
Nd
Nd
@d
@d ?
\t
\t ?
Nu
Nu 5
Mduyèm tảe sảp xẳp trcmd fåy ĞgỄm `õn iì8 eẴp cxg `õn/k`Ợ Ğủmd snu eõ t`ẳ ĞgỄm eỾe e`uầmiớm `Ʈm eẴp Ğủmd trƼớe. Fc vẢy, tâm` k`Ợ eỤn kgb icẮg dgấb từ trîg snmd p`ấg trcmd fåy ĞgỄm`õn.
Vn t`ạy, eîe kgb icẮg bẮm` t`ƼỒmd eŧmd iì m`ợmd e`ạt `cẮt Ğỗmd `õn `Ểe bẮm`, m`Ƽmd
tâm` kgb icẮg vì `cẮt Ğỗmd `õn `Ểe eỤn bỗt kgb icẮg k`ömd p`ấg iì m`ợmd k`îg mgỄb Ğổmdm`ạt. E`ẵmd `Ắm, trcmd m`õb kgb icẮg kgỎb mąmd iƼụmd gcm `õn dgấb fẤm từ igtg Ğẳm easg tủetâm` kgb icẮg tąmd từ igtg Ğẳm easg. M`Ƽmd trcmd fåy `cẮt Ğỗmd `õn `Ểe eîe kgb icẮg (xẳp t`act`ủ tỾ t`ẳ ĞgỄm eỾe tgèu e`uầm) t`é igtg iì kgb icẮg `cẮt Ğỗmd m`ạt…
ZgỄe sảp xẳp eîe eẴp cxg `õn ― k`Ợ trcmd fåy ĞgỄm `õn fỾn t`ẳ ĞgỄm eỾe e`uầm ’tủe fỾnvìc eƮ sồ m`gỄt Ğỗmd `Ểe‒. ĜgỎu mìy dgấg t`âe` e`c vgỄe sảp xẳp Ig Ğủmd trƼớe eîe kgb icẮgkgỎb k`îe trcmd fåy ĞgỄm `õn, iì fc Ig eõ t`ẳ ĞgỄm eỾe e`uầm ïb m`ạt (tủe eõ ∊D< ïb m`ạt).
BẴe f÷ Ig eõ t`ẳ k`Ợ ïb m`ạt tủe eõ tâm` k`Ợ bẮm` m`ạt, m`Ƽmd iẮg kçb `cẮt Ğỗmd `Ʈm scvớg eîe kgb icẮg kgỎb k`îe eõ tâm` k`Ợ yẳu `Ʈm (eõ t`ẳ ĞgỄm eỾe e`uầm iớm `Ʈm). M`Ƽ tn Ğå
ogẳt, t`ẳ k`Ợ A< iì bủe Ğc Ğịm` iƼụmd tâm` k`Ợ eỤn kgb icẮg ồ eîe quî trém` xấy rn trcmd fumdfịe` mƼớe, vé t`ẳ mõ e`ịu sỾ e`g p`Ởg eỤn on yẳu tỞ8 mąmd iƼƮmd gcm `õn, m`gỄt t`ąmd `cn vìm`gỄt `gĞrnt `õn. Mdcìg rn, mõ k`ömd kễ Ğẳm eîe yẳu tỞ k`îe m`Ƽ8 tỞe Ğỗ Ğỗmd `Ểe, tâm` tnm vìm`gỄt `ÿn tnm eỤn sấm p`ầb… M`ợmd yẳu tỞ mìy eŧmd dõp p`Ấm qunm trỂmd Ğög k`g eÿm eõ tîefỡmd quyẳt Ğịm` tớg p`ấm ủmd `õn `Ểe.
ZgỄe xîe Ğịm` ĞƼụe t`ẳ k`Ợ e`uầm eỤn Ig iì ïb m`ạt k`ömd e`ệ eõ ò md`ħn iì tgb ĞƼụe vị trâeỤn mõ trcmd fåy ĞgỄm `õn bì eÿm `Ƽớmd e`c m`ợmd md`gèm eủu ủmd fỡmd t`Ỿe tẳ eỤn Ig. Ĝõ iìt`gẳt iẢp pgm igtg rảm, oẾmd eîe` d`çp ĞgỄm eỾe Ig vớg ĞgỄm eỾe BmC ? t`u ĞƼụe pgm eõ suạt ĞgỄmĞỗmd 5Z ĞƼụe f÷md e`c bîy tâm` xîe` tny.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 8/121
-0-
>.:.? . V`ẳ ĞgỄm eỾe ` gfrc, t`ẳ ĞgỄm eỾe cxg
Eîe p`ấm ủmd eỤn kgb icẮg t`ƼỒmd eõ sỾ `gỄm fgỄm eỤn @?C trcmd Ğõ eõ `cì tnm C?, gcm @+, fcĞõ eõ igỄm `Ễ Ğẳm t`ẳ ĞgỄm eỾe `gfrc (?@+/@?) vì t`ẳ ĞgỄm eỾe cxg (C?/ @?C).
* \`ấm ủmd eỤn ĞgỄm eỾe `gfrc8 ? )(nq @ + ?a- @?(k)
Îp fỡmd p`ƼƮmd trém` Marst ồ ?1<E tn ĞƼụe8
A ?/? @ @ 2 A<
?/? @ @ + ?
<17,<
id?
?R[
@ k\
@
Pçt ồ ĞgỎu kgỄm e`uầm (\ 2 >ntb)8?/? @ @
2 - <,<17p@
* \`ấm ủmd eỤn ĞgỄm eỾe cxg8 C?(k) + 6 )(nq @ + 6a- ?@?C (nq)
Îp fỡmd p`ƼƮmd trém` Marst ồ ?1<E tn ĞƼụe8
AC @ @ C ?? ?/6,
2 A<C @ @ C ?? ?/6,
+6
<17,< id(k\?C.[@+R6)
Pçt ồ ĞgỎu kgỄm e`uầm (\ 2 >ntb)8 AC @ @ C ?? ?/6,
2 >,??0 - <,<17p@
p@ < 4 >6
A?/? @ @ < - <,6>5 -<,0?:
AC @ @ C ?? ?/6,
>,??0 <,0>1 <,5<?
>.:.5. Eîe ĞgỎu kgỄm p`ấm ủmd eỤn kgb icẮg8 B Bm+ + ma
Kgb icẮg p`ấm ủmd vớg C?, @?C, nxgt, kgỎb, buỞg, cxgt vớg eîe ĞgỎu kgỄm snu8 Kgb icẮg eõ A< 9 <,0>1Z, p`ấm ủmd vớg C? (trcmd @?C) tẮc cxgt.
Kgb icẮg eõ A< 9 - <,6>5Z, k`ömd eõ bìmd cxgt oấc vỄ, `gĞrcxgt tnm t`é kgb icẮg Ğõ Ğầy @?
rn k`ểg @?C.Zâ fỡ8 <
/ K K A
2 -?,7?1Z
?K + ? @?C ?KC@ + @?
Kgb icẮg eõ A< 9 <Z, k`ömd eõ bìmd cxgt oấc vỄ, sấm p`ầb tnm t`é kgb icẮg Ğõ p`ấm ủmdvớg nxgt k`ömd cxg `cî.
Zâ fỡ8 <
/?
Ja Ja 2 -<,66Z
Ja + ?@Ei JaEi? + @?
Kgb icẮg eõ A< = <Z, k`ömd eõ bìmd cxgt oấc vỄ, sấm p`ầb tnm t`é kgb icẮg Ğõ p`ấm ủmd
vớg nxgt cxg `cî.Zâ fỡ8
<
/ Nd Nd 2 <,0Z
5Nd + 6@MC5 5NdMC5 + MC + @?C
Kgb icẮg eõ A< 9 - <,6>5Z, `gĞrcxgt eỤn kgb icẮg iì iƼỮmd tâm` t`é kgb icẮg Ğõ p`ấm ủmd vớgfumd fịe` kgỎb.
Zâ fỡ8 <
/5
Ni Ni 2 ->,::Z
?Ni + ?MnC@ + :@?C ?Mn[Ni(C@)6R + 5@?(k)
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 9/121
-7-
Kgb icẮg eõ A< oç, k`ömd p`ấm ủmd vớg @?C, sấm p`ầb tnm t`é Ğầy ĞƼụe kgb icẮg eõ A< iớm`Ʈm rn k`ểg fumd fịe` buỞg.
Zâ fỡ8 <
/?
Ja Ja 2 -<,66Z; <
/?
EuEu 2 <,554Z
Ja + EuUC6 Eu + JaUC6
Kgb icẮg Ğủmd trƼớe Ğầy ĞƼụe kgb icẮg Ğủmd snu rn k`ểg fumd fịe` buỞg
KI + Nxgt(nq) @?(d)
KI + @?C(nq) @?(d)
Ig K On En Mn Bd Ni Bm Xm Er Ja Mg Um \o @ ? Eu @d Nd \f \t Nu
KI + @?C(d) @?(d)
KI + C? Cxgt
Cxgt KI + @?(d) K`ömd p`ấm ủmd Cxgt KI + @?(d) <t KI Cxgt
<t KI
@ém` >.58 Fåy ĞgỄm `õn vì bỗt sỞ p`ấm ủmd eỤn kgb icẮg
>.4. ĜgỎu e`ẳ kgb icẮg
Vrcmd t`gèm m`gèm, kgb icẮg t`ƼỒmd tổm tẮg fƼớg fẮmd eîe `ụp e`ạt trcmd eîe icẮg quẴmd m`Ƽcxgt, sumjun, eneocmnt... tƼƮmd ủmd vớg sỞ cxg `cî fƼƮmd Bm+. E`ệ bỗt sỞ kgb icẮg kçb `cẮt Ğỗmd bớg tổm tẮg ồ fẮmd ĞƮm e`ạt m`Ƽ Nu, \t,...
Mduyèm tảe e`umd Ğễ ĞgỎu e`ẳ kgb icẮg iì k`Ợ gcm kgb icẮg8Bm+ + ma- B
>.4.>.Eîe p`ƼƮmd p`îp ĞgỎu e`ẳ kgb icẮg
>.4.>.>. \`ƼƮmd p`îp m`gỄt iuyỄm (`cấ iuyỄm)
\`ƼƮmd p`îp m`gỄt iuyỄm
\`ƼƮmd p`îp m`gỄt iuyỄm ĞƼụe ủmd fỡmd rỗmd råg trcmd eömd md`gỄp Ğễ ĞgỎu e`ẳ m`ợmd kgbicẮg eõ Ğỗ `cẮt Ğỗmd `õn `Ểe trumd oém` m`Ƽ Xm, Er, Ja, Um, \o…
EƮ sồ eỤn p`ƼƮmd p`îp mìy iì k`Ợ m`ợmd gcm kgb icẮg trcmd eîe `ụp e`ạt ồ m`gỄt Ğỗ enc oẾmd eîe e`ạt k`Ợ bẮm` m`Ƽ E, EC, @? `cẴe Ni, kgb icẮg kgỎb `cẴe kgỎb t`ố\oC + E
<t \o + EC
Ja?C5 + 5EC <t ?Ja + 5EC?
TC5 + 5@? <t T + 5@?C
VgEi6+ 6Mn <t Vg + 6MnEi
Z?C1 + 1En <t ?Z + 1EnC
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 10/121
-><-
Eîe p`ấm ủmd f÷md kgb icẮg kgỎb vì kgb icẮg kgỎb t`ố iìb e`ạt k`Ợ ĞỎu p`ấg t`Ỿe `gỄmtrcmd bög trƼỒmd k`â trƮ `cẴe e`ïm k`ömd.
VrƼỒmd `ụp quẴmd iì sumjun kgb icẮg m`Ƽ Eu?U, XmU, JaU?…t`é p`ấg e`uyễm sumjun kgbicẮg t`ìm` cxgt kgb icẮg. Unu Ğõ k`Ợ cxgt kgb icẮg oẾmd e`ạt k`Ợ t`âe` `ụp. Zâ fỡ, vớg XmU
?XmU + 5C? <t ?XmC + ?UC?
XmC + E <t Xm + EC
ĜỞg vớg kgb icẮg k`õ mõmd e`ấy m`Ƽ Er, mdƼỒg tn f÷md Ni iìb e`ạt k`Ợ (p`ấm ủmd m`gỄtm`öb). \`ấm ủmd m`gỄt m`öb tển m`gỄt bẮm`, iƼụmd m`gỄt tẮc rn ĞƼụe sỢ fỡmd Ğễ Ğum mõmde`ấy Er?C5, m`Ồ vẢy dgấb ĞƼụe e`g p`â e`c m`gèm igỄu8
Er ?C5 + ?Ni <t ?Er + Ni?C5
ĜỞg vớg m`ợmd kgb icẮg kçb `cẮt Ğỗmd m`Ƽ @d, Nd e`ệ eẤm ĞỞt e`îy quẴmd eŧmd t`u ĞƼụekgb icẮg bì k`ömd eẤm f÷md e`ạt k`Ợ
@dU + C? <t @d + UC?
>.4.>.?. \`ƼƮmd p`îp ĞgỄm iuyỄm
Ĝịm` iuẢt Jnrnfny t`ủ m`ạt8 K`Ởg iƼụmd eỤn e`ạt t`cît rn ồ bỔg ĞgỄm eỾe k`g ĞgỄm p`ïm tỴ iỄt`uẢm vớg iƼụmd ĞgỄm Ğå Ğg qun e`ạt ĞgỄm p`ïm.
Ĝịm` iuẢt Jnrnfny t`ủ `ng8 K`g e`c m`ợmd iƼụmd ĞgỄm oẾmd m`nu Ğg qun eîe e`ạt ĞgỄm p`ïmk`îe m`nu t`é k`Ởg iƼụmd eîe e`ạt t`cît rn tỴ iỄ vớg eîe ĞƼƮmd iƼụmd eỤn e`ømd.
Ogễu t`ủe tcîm `Ểe eỤn `ng Ğịm` iuẢt Jnrnfny trèm iì
,.
J
q Ĝb
(>.1)
trcmd Ğõ, b iì k`Ởg iƼụmd e`ạt t`cît rn ồ ĞgỄm eỾe (dnb); Ĝ iì ĞƼƮmd iƼụmd dnb eỤn e`ạt Ğõ; qiì ĞgỄm iƼụmd Ğg qun e`ạt ĞgỄm p`ïm, J (`Ếmd sỞ Jnrnfny) 2 7:1<<E.bci->.
BẴt k`îe, tn eõ
m
N Ĝ vì t G q . (>.:)
trcmd Ğõ, N iì k`Ởg iƼụmd bci mduyèm tỢ (d/bci); m iì sỞ aiaetrcm trnc Ğốg trcmd p`ấm ủmd ĞgỄm p`ïm; G iì eƼỒmd Ğỗ fÿmd ĞgỄm (N); t iì t`Ồg dgnm ĞgỄm p`ïm (s).
Vừ (>.1) vì (>.:) k`Ởg iƼụmd e`ạt t`cît rn ồ bỔg ĞgỄm eỾe ĞƼụe tâm`
J
t G Ĝb
.. `ny J m
t G Nb
.
.. (>.4)
Eîe quî trém` ĞgỄm p`ïm8
ĜgỄm p`ïm `ụp e`ạt mduyèm e`ạt mõmd e`ấy8 F÷md ĞgỎu e`ẳ m`ợmd kgb icẮg eõ tâm` k`ỢbẮm` m`Ƽ Ni, Bd, kgb icẮg kgỎb, kgb icẮg kgỎb t`ố. MdƼỒg tn t`ƼỒmd ĞgỄm p`ïm mõmd e`ấy eîe`ụp e`ạt cxgt, `gĞrcxgt, buỞg (eicrun...)... eỤn e`ømd.
Zâ fỡ8 BdEi? Bd + Ei?
Bỗt sỞ kgb icẮg eõ tâm` k`Ợ bẮm` tnm m`gỎu trcmd buỞg mõmd e`ấy m`Ƽ On, K, _o, Es,...k`ömd t`ễ f÷md p`ƼƮmd p`îp ĞgỄm p`ïm mõmd e`ấy mìy.
ĜgỄm p`ïm fumd fịe` e`ạt ĞgỄm iy trcmd mƼớe8 F÷md ĞgỎu e`ẳ eîe kgb icẮg eõ tâm` k`Ợtrumd oém`.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 11/121
->>-
* ^uî trém` k`Ợ ồ entct8
ờ entct xấy rn quî trém` k`Ợ gcm kgb icẮg (Bm+) `cẴe k`Ợ @?C.
Bm+ + ma B, m B e
A ,
(t`ẳ p`õmd ĞgỄm eỤn kgb icẮg)
?@?C + ?a @? + ?C@- C @ e A ?, (t`ẳ p`õmd ĞgỄm eỤn mƼớe)
V`ac m`gỄt Ğỗmd `Ểe, tgễu p`ïm (eẴp cxg `õn ― k`Ợ) mìc eõ t`ẳ p`õmd ĞgỄm Ae iớm `Ʈm t`é ồentct, mõ sẲ oị k`Ợ trƼớe.
* ^uî trém` cxg `õn ồ nmct8
ờ nmct xấy rn quî trém` cxg `õn eîe nmgcm dỞe nxgt `cẴe @?C.
?Pm- P? + ?ma m P n
A ,
(t`ẳ p`õmd ĞgỄm eỤn nmgcm dỞe nxgt)
?@?C C? + 6@+ + 6a C @ n A ?, (t`ẳ p`õmd ĞgỄm eỤn mƼớe)
ờ nmct, tîe m`ïm k`Ợ mìc eõ t`ẳ p`õmd ĞgỄm m`ể `Ʈm t`é sẲ oị cxg `õn trƼớe. * Bỗt sỞ kẳt iuẢm vỎ sỾ ĞgỄm p`ïm fumd fịe` e`ạt ĞgỄm iy trcmd mƼớe m`Ƽ snu8
Entgcm eỤn eîe kgb icẮg kçb `cẮt Ğỗmd m`Ƽ Nu, Nd, Eu, Er, \t, Ef… V`é oị k`Ợ t`ìm` kgb
icẮg. Entgcm eỤn eîe kgb icẮg `cẮt Ğỗmd dổb eîe kgb icẮg m`õb GN, GGN vì Ni m`õb GGGN t`ék`ömd oị k`Ợ, bì t`ny vìc Ğõ mƼớe oị k`Ợ t`ìm` @?.
Eîe nmgcm `nicdamun (trừ J-) oị cxg `õn fc quî t`ẳ eỤn sỾ tẮc t`ìm` C? iớm. Eîe nmgcm m`Ƽ 5
65
?
5
?
6 ,,,, \C MCECUC J … K`ömd oị cxg `õn bì t`ny vìc Ğõ mƼớe oị cxg`õn tỂn t`ìm` C?. Uồ fħ , eîe cxcnmgcm k`ömd oị cxg `õn iì vé eîe mduyèm tỞ p`g kgb trumd tïbĞå ồ trẮmd t`îg cxg `õn enc m`ạt. >.4.>.5. \`ƼƮmd p`îp t`uỴ iuyỄm
\`ƼƮmd p`îp t`Ụy iuyỄm eÿm dỂg iì p`ƼƮmd p`îp Ƽớt, ĞƼụe f÷md Ğễ ĞgỎu e`ẳ m`ợmd kgb icẮgeõ Ğỗ `cẮt Ğỗmd `õn `Ểe t`ạp m`Ƽ Nu, Nd, @d, Eu…
EƮ sồ eỤn p`ƼƮmd p`îp mìy iì f÷md m`ợmd fumd fịe` t`âe` `ụp, m`Ƽ fumd fịe` @ ?UC6, MnC@, MnEM…Ğễ `ÿn tnm kgb icẮg `cẴe `ụp e`ạt eỤn kgb icẮg vì tîe` rn k`ểg p`Ấm k`ömd tnmeõ trcmd quẴmd. Unu Ğõ eîe gcm kgb icẮg trcmd fumd fịe` ĞƼụe k`Ợ oẾmd kgb icẮg eõ tâm` k`ỢbẮm` `Ʈm, m`Ƽ Ja, Xm Ğễ Ğầy gcm kgb icẮg rn k`ểg fumd fịe` tẮc t`ìm` kgb icẮg tỾ fc…Zâ fỡ >8
MdƼỒg tn ĞgỎu e`ẳ Nd oẾmd eîe` md`gỎm m`ể quẴmd oẮe sumjun Nd?U, xỢ iâ oẾmd fumd fịe` MnEM, rổg iỂe Ğễ t`u ĞƼụe fumd fịe` buỞg p`ủe oẮe8
Nd?U + 6MnEM ↟ ?Mn[Nd(EM)?R + Mn?U
Unu Ğõ, gcm Nd+ trcmd p`ủe ĞƼụe k`Ợ oẾmd kgb icẮg Xm8Xm + ?Mn[Nd(EM)?R ↟ Mn?[Xm(EM)6R + ?Nd
Zâ fỡ ?8Zìmd iẫm trcmd Ğạt Ğî eõ t`ễ `ÿn tnm fẤm trcmd fumd fịe` MnEM e÷md vớg cxg eỤn k`ömd k`â,ĞƼụe fumd fịe` buỞg p`ủe eỤn vìmd8
6Nu + 0MnEM + C? + ?@?C ↟ 6Mn[Nu(EM)?R + 6MnC@
Unu Ğõ, gcm Nu5+ trcmd p`ủe ĞƼụe k`Ợ oẾmd kgb icẮg Xm8Xm + ?Mn[Nu(EM)?R ↟ Mn?[Xm(EM)6R + ?Nu
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 12/121
->?-
>.4.?. ĜgỎu e`ẳ kgb icẮg eõ Ğỗ tgm` k`gẳt enc
Fc yèu eẤu eỤn eîe mdìm` kỷ t`uẢt `gỄm ĞẮg (iÿ p`ấm ủmd `Ắt m`ïm, tèm iỢn,...) rạt eẤm Ğẳm eîekgb icẮg eõ Ğỗ tgm` k`gẳt enc, mèm mdƼỒg tn Ğå md`ħ rn bỗt sỞ p`ƼƮmd p`îp Ğễ ĞgỎu e`ẳ eîe kgbicẮg vớg Ğỗ tgm` k`gẳt enc Ğõ. Unu Ğïy, dgớg t`gỄu bỗt sỞ p`ƼƮmd p`îp qunm trỂmd.
>.4.?.>. E`Ƽmd eạt iẮg trcmd e`ïm k`ömd
\`ƼƮmd p`îp mìy fỾn vìc sỾ k`îe m`nu vỎ m`gỄt Ğỗ sög eỤn kgb icẮg vì tẮp e`ạt.
Kgb icẮg ĞƼụe e`c vìc oém` ĞỞt mõmd vì ony `Ʈg trcmd e`ïm k`ömd. Vrcmd quî trém` e`Ƽmdeạt vì mdƼmd tỡ, tn t`u ĞƼụe kgb icẮg (mẳu kgb icẮg fề ony `Ʈg) `ny tẮp e`ạt (mẳu tẮp e`ạt fề ony `Ʈg). IẴp iẮg quî trém` e`Ƽmd eạt vì mdƼmd tỡ m`gỎu iẤm sẲ t`u ĞƼụe kgb icẮg eõ Ğỗ tgm`k`gẳt enc. >.4.?.?. Mạu mõmd e`ấy từmd v÷md
\`ƼƮmd p`îp mìy fỾn vìc sỾ k`îe m`nu vỎ Ğỗ `cì tnm eỤn tẮp e`ạt trcmd eîe p`n rảm vì iểmdeỤn kgb icẮg Ğab tgm` e`ẳ.
Iạy bỗt t`nm` kgb icẮg ĞƼỒmd kâm` vìg bgigbat ĞẴt trcmd bỗt t`uyỎm sủ vì ĞẴt t`uyỎm sủtrcmd iÿmd bỗt iÿ Ởmd mẾb mdnmd. Oỗ p`Ảm mumd mõmd dổb bỗt sỞ vÿmd m`ể, trcmd Ğõ e`Ắybỗt fÿmd ĞgỄm enc tẤm fg e`uyễm rạt e`Ảb fỂe t`ac e`gỎu fìg t`nm` kgb icẮg, vìg bb/dgỒ.
M`gỄt Ğỗ p`ấg enc ĞỤ sủe iìb mõmd e`ấy kgb icẮg, ĞcẮm kgb icẮg Ğg qun vÿmd sẲ mõmd e`ấytừmd p`Ấm m`ể dỂg iì v÷md. Eîe mduyèm tỢ eỤn bỗt e`ạt oầm t`ƼỒmd `cì trcmd e`ạt iểmd fề fìmd `Ʈm trcmd e`ạt rảm, vé t`ẳ ồ ogèm dgớg v÷md mõmd e`ấy sẲ t`ạy eîe mduyèm tỢ eỤn tẮp e`ạte`uyễm từ p`Ấm rảm vìc v÷md mìy, sỾ fg e`uyễm mìy e`ệ bỗt e`gỎu. Z÷md mõmd e`ấy fg e`uyễmfẤm từ ĞẤu mìy Ğẳm ĞẤu kgn eỤn t`nm` kgb icẮg, kçc t`ac vì tẢp trumd eîe mduyèm tỢ tẮp e`ạt eõtrcmd kgb icẮg. K ̀ g Ğẳm ĞẤu bøt rổg, iìb iẮg m`Ƽ trƼớe vì snu bỗt sỞ iẤm eẤm t`gẳt eảt oể ĞcẮmĞẤu bøt tẢp trumd tẮp e`ạt. V`ƼỒmd tgẳm `ìm` p`ƼƮmd p`îp mìy trcmd e`ïm k`ömd `cẴe trcmdk`â quyễm trƮ Ğễ Ğấb oấc k`ömd ĞƼn e`ạt oầm từ mdcìg vìc.
Fÿmd ĞgỄm enc tẤm
Iÿ
V`nm` kgb icẮg@ém` >.68 \ ̀ ƼƮmd p`îp mạu mõmd e`ấy từmd v÷md.
>.4.?.5. \ ̀ ïm `Ụy `ụp e`ạt kgb icẮg fề ony `Ʈg
\`ƼƮmd p`îp mìy fỾn vìc tâm` e`ạt eỤn bỗt sỞ kgb icẮg m`Ƽ Vg, Xr, Vn, Mo, Z, Er... Fề tẮct`ìm` ĞƼụe bỗt `ụp e`ạt eõ m`gỄt Ğỗ sög tƼƮmd ĞỞg t`ạp vì k`g tgẳp xøe vớg bỗt oỎ bẴt mumdmõmd t`é p`ïm `Ụy e`c kgb icẮg.
Z â fỡ8 * ĜgỎu e`ẳ Mg8 Ğum Mg vớg k`â quyễm ec ồ îp suạt enc
Mg + 6EC ↟ Mg(EC)6
Mg(EC)6 fề ony `Ʈg (6?<E), e`Ƽmd eạt vì m`gỄt p`ïm Mg(EC)6 tn ĞƼụe mg eõ Ğỗ tgm` k`gẳtenc.
* ĜgỎu e`ẳ Vg8 Iạy Vg t`ö mạu mõmd e`ấy vớg G? ồ ?<< - ?1<<E t`é tẮc ĞƼụe VgG6 k`â ony rn, e`c VgG6 tgẳp xøe vớg oỎ bẴt mumd mõmd >?<< - >6<<<E t`é mõ p`ïm `Ụy t`ìm` G? vì Vg,t`u ĞƼụe bỗt iớp Vg rạt mduyèm e`ạt.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 13/121
->5-
E@ƣƬMD ?. KGB ICẬG M@ÕB GN ― KGB ICẬG KGỌB ?.>. ĜẴe Ğgễb e`umd eỤn kgb icẮg kgỎb
Uîu mduyèm tỞ t`uỗe m`õb GN eỤn oấmd `Ễ t`Ởmd tuẤm `cìm (@VV@) Bamfaiaap iì igtg (Ig),mntrg (Mn), knig (K), ruogfg (_o), easg (Es) vì jrnmeg (Jr). Uồ fħ, e`ømd ĞƼụe dỂg iì kgb icẮgkgỎb (KIK), oồg vé fumd fịe` eỤn e`ømd eõ tâm` kgỎb. Vrcmd Ğõ, jrnmeg iì mduyèm tỞ p`õmd xẮ.
Oấmd ?.>8 Bỗt sỞ ĞẴe Ğgễb vì tâm` e`ạt vẢt iò eỤn mduyèm tỞ m`õb GN
MduyèmtỞ K`ỞgiƼụmdmduyèmtỢ
Eạu`ém`aiaetrcm
Oîm kâm`, pb V`ẳ gcm `õn,(aZ) ĜỗïbĞgỄm
Bủecxg`õn Mduyèm
tỢ B GcmB+ G> G?
5Ig :,76> [@aR?s> >1? 4: 1,57 41,:6 <,74 <; +>
>> Mn ??,77< [MaR5s> >0: ><? 1,>6 64,?0 >,<> <; +>
>7K 57,<70 [NrR6s> ??4 >50 6,56 5>,:? <,7> <; +>
54_o 01,6:0 [KrR1s>
?60 >1? 6,>0 ?4,?7 <,07 <; +>
11Es >5?,7<1 [PaR:s> ?:6 >:4 5,07 ?5,>> <,0: <; +>
MduyèmtỞ
M`gỄt Ğỗmõmd e`ấy,K
M`gỄtĞỗ sög,K
K`Ởg iƼụmdrgèmd,d/eb5
V`ẳĞgỄmeỾe, Z
BìumdỂm iỢn
KgễubẮmd
5Ig 615,1 >:?<,< <,15 - 5.<5 Ĝể t`ầb I\VK
>> Mn 54<,0 >>16,6 <,74 - ?.4> Zìmd I\VK
>7K 55:,? ><50,1 <,0: - ?.75 Vâb I\VK
54_o 5>?,< 7:>,< >,15 - ?.75 Vâb I\VK
11Es 5<>,1 740,< >,7< - ?.7? Pnm` I\VK
Vrcmd bỗt e`u ké, eîe mduyèm tỢ eỤn KIK eõ oîm kâm` iớm m`ạt. MdƼụe iẮg, k`g Ğg từ trèmxuỞmd, oîm kâm` mduyèm tỢ vì oîm kâm` gcm eỤn eîe KIK tąmd fẤm t`ac e`gỎu tąmd eỤn ĞgỄm
tâe` `Ắt m`ïm. Vrcmd oấmd @VV@, KIK eõ mąmd iƼụmd gcm `õn t`ạp m`ạt . Oồg vé, trèm iớp vể aiaetrcm `õntrị eỤn eîe KIK eõ > aiaetrcm (ms>8 trcmd Ğõ, m iì sỞ t`ủ tỾ e`u ké) mèm k`g t`nb dgn p`ấm ủmd`õn `Ểe, fề fìmd m`ƼỒmd Ğg > aiaetrcm Ğễ tẮc t`ìm` gcm B+ eõ eạu `ém` oỎm vợmd eỤn k`â `gẳb.UỞ cxg `õn ĞẴe trƼmd eỤn KIK iì +>. ĜgỎu mìy eŧmd eõ t`ễ dgấg t`âe` vé snc KIK eõ t`ẳ ĞgỄmeỾe e`uầm rạt ïb vì KIK iì m`õb eîe kgb icẮg eõ tâm` k`Ợ bẮm` m`ạt trcmd O@VV@Bamfaiaap.
K`g Ğg từ trèm xuỞmd, eîe KIK eõ mąmd iƼụmd gcm `õn dgấb fẤm. Mąmd iƼụmd gcm `õn t`ủ `ng eỤn KIK rạt iớm. Fc gcm B+ eõ eạu `ém` rạt oỎm eỤn eîe
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 14/121
->6-
mduyèm tỞ k`â `gẳb, mèm rạt k`õ Ğễ oủt aiaetrcm t`ủ `ng rn k`ểg mduyèm tỢ KIK. Zé vẢy, mąmdiƼụmd gcm `õn t`Ƽ `ng iớm `Ʈm rạt m`gỎu sc vớg mąmd iƼụmd gcm `õn t`ủn m`ạt eỤn e`ømd.
Eîe kgb icẮg kgỎb tẮc mèm e`Ụ yẳu oồg `ụp e`ạt gcm vớg sỞ cxg `õn ĞẴe trƼmd fuy m`ạt iì+>. Vuy m`gèm, e`ømd eŧmd eõ k`ấ mnmd tẮc mèm igèm kẳt eỗmd `õn trị trcmd eîe p`ïm tỢ Ig ?,
Mn?, K ?, _o?, Es? tổm tẮg ồ trẮmd t`îg k`â. Mąmd iƼụmd igèm kẳt trcmd eîe p`ïm tỢ mìy k`î t`ạpvì dgấb fẤm từ Ig Ğẳm Es.
\`ïm tỢ Ig? Mn? K ? _o? Es?
Mąmd iƼụmd igèm kẳt, (kH/bci) ><0 45,? 67,0 64,5 65,1
Mąmd iƼụmd t`ạp eỤn igèm kẳt eỗmd `õn trị dgợn eîe mduyèm tỢ KIK p`÷ `ụp vớg mąmd iƼụmdgcm `õn t`ạp eỤn e`ømd. IỾe `øt dgợn ĞgỄm tâe` `Ắt m`ïm vớg aiaetrcm `õn eỤn KIK k`î yẳu, vét`ẳ iỾe mìy eìmd yẳu `Ʈm k`g m`Ảm bỗt aiaetrcm từ mduyèm tỢ k`îe. Zé vẢy, igèm kẳt kgb icẮgtrcmd KIK iì igèm kẳt yẳu. ĜgỎu mìy Ğå iìb e`c m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy, m`gỄt Ğỗ sög eỤn e`ømdĞỎu t`ạp vì dgấb fẤm từ Ig Ğẳm Es. BẴt k`îe, kgb icẮg kgỎb rạt bỎb eõ t`ễ f÷md fnc eảt ĞƼụe(trcmd Ğõ Ig iì kgb icẮg eủmd m`ạt).
K`Ởg iƼụmd rgèmd eỤn KIK m`ể `Ʈm sc vớg eîe kgb icẮg k`îe. Ig, Mn vì K ĞỎu m`ặ `ƮmmƼớe. ĜgỎu mìy ĞƼụe dgấg t`âe` iì fc igèm kẳt kgb icẮg trcmd KIK yẳu, mèm k`ömd dgnm trỞmd
trcmd eạu trøe bẮmd tgm` t`ễ eỤn e`ømd iớm, iìb e`c t`ễ tâe` mduyèm tỢ (`ny bẮmd tgm` t`ễ)tąmd ièm. Zé t`ẳ, k`Ởg iƼụmd rgèmd (k`Ởg iƼụmd/t`ễ tâe`) eỤn e`ømd dgấb xuỞmd. K`g Ğg từ trèmxuỞmd, k`Ởg iƼụmd rgèmd eỤn KIK tąmd fẤm. Oồg vé, t`ac e`gỎu tąmd eỤn ĞgỄm tâe` `Ắt m`ïm t`ék`Ởg iƼụmd mduyèm tỢ tąmd m`nm` `Ʈm. Vuy m`gèm, k`Ởg iƼụmd rgèmd eỤn Mn iƮm `Ʈm K, oồg véaiaetrcm `õn trị eỤn K ĞgỎm vìc p`ïm iớp 6s trcmd k`g Ğõ p`ïm iớp 5f vẫm eÿm trỞmd iìb e`c
oîm kâm` mduyèm tỢ eỤn K tąmd ièm Ğîmd kễ snc vớg Mn. Mduyèm tỢ vì gcm eỤn KIK ồ trẮmd t`îg eƮ oấm (mąmd iƼụmd t`ạp) k`ömd eõ bìu. Vuy
m`gèm, k`g ĞƼn mduyèm tỢ `cẴe `ụp e`ạt eỤn KIK vìc mdỂm iỢn k`ömd bìu t`é e`ømd sẲ iìbe`c mdỂm iỢn trồ mèm eõ bìu. ĜgỎu mìy ĞƼụe dgấg t`âe` m`Ƽ snu, k`g ồ trcmd mdỂm iỢn aiaetrcm`õn trị eỤn mduyèm tỢ eŧmd m`Ƽ gcm eỤn KIK m`Ảm mąmd iƼụmd vừn ĞỤ Ğễ m`ấy ièm eîe trẮmd
t`îg kâe` t`âe` ủmd bủe mąmd iƼụmd enc `Ʈm. Fc eîe trẮmd t`îg kâe` t`âe` mìy t`Ỿe sỾ k`ömd oỎm, mèm trcmd bỗt t`Ồg dgnm rạt mdảm (k`cấmd ><-0s) eîe aiaetrcm `õn trị mìy sẲ quny vỎ eîetrẮmd t`îg eƮ oấm eõ bủe mąmd iƼụmd t`ạp `Ʈm vì dgấg p`õmd rn mąmd iƼụmd fƼớg fẮmd eîe oủexẮ mẾb trcmd v÷md îm` sîmd m`ém t`ạy. Zé vẢy, mdỂm iỢn eỤn mduyèm tỢ vì gcm eỤn KIK eõbìu ĞẴe trƼmd. Ig ― bìu Ğể, Mn ― bìu vìmd, K ― bìu tâb, _o ― bìu tâb `ổmd, Es ― bìu xnm`inb. Bìu k`îe m`nu eỤn mduyèm tỢ vì gcm eỤn KIK ĞƼụe dgấg t`âe` iì fc, e`ømd eõ eîe trẮmdt`îg eƮ oấm vì trẮmd t`îg kâe` t`âe` ủmd vớg eîe bủe mąmd iƼụmd k`îe m`nu.
Eîe KIK eõ t`ễ `ÿn tnm iẫm m`nu vì fề tẮc t`ìm` `Ổm `Ởmd vớg t`Ụy mdïm (KIK/@d). @Ổm`Ởmd dgợn t`Ụy mdïm vì KIK eõ tâm` k`Ợ bẮm` mèm ĞƼụe ủmd fỡmd iìb tîe m`ïm k`Ợ.?.?. VrẮmd t`îg tỾ m`gèm vì t`ìm` p`Ấm eîe Ğổmd vị
Vrcmd tỾ m`gèm, Mn vì K iì `ng mduyèm tỞ p`ố ogẳm m`ạt eỤn KIK e`gẳb tƼƮmd ủmd iì ?,6< vì?,51% k`Ởg iƼụmd vể trîg Ğạt. Mdcìg rn, mduyèm tỞ Ig e`gẳb 1.>< -5%, _o e`gẳb 0.><-5% vì Ese`gẳb ><-5%.
Fc tâm` e`ạt `cẮt Ğỗmd bẮm`, mèm trcmd tỾ m`gèm eîe KIK tổm tẮg e`Ụ yẳu fƼớg fẮmd gcmB+ trcmd t`ìm` p`Ấm eîe k`cîmd vẢt mẾb ồ iớp vể eỤn Vrîg Ğạt. Vrcmd t`Ắe` quyễm, eîe KIKtổm tẮg e`Ụ yẳu ồ fẮmd niubcsgigent m`Ƽ crt`cein K ?[Ni?Ug:C>:R iì k`cîmd vẢt e`ủn K, nmogt
Mn?[Ni?Ug:C>:R iì k`cîmd vẢt e`ủn Mn. Eÿm Ig, _o vì Es tổm tẮg trcmd eîe k`cîmd vẢt iapgĞcigtvì spcĞumbam.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 15/121
->1-
Eîe KIK eõ sỞ t`ủ tỾ mduyèm tỢ iẻ, mèm eîe Ğổmd vị oỎm trcmd tỾ m`gèm eỤn e`ømd tƼƮmdĞỞg ât. Mn vì Es e`ệ eõ bỗt Ğổmd vị fuy m`ạt; Ig eõ `ng Ğổmd vị oỎm iì 4Ig e`gẳb 7?,1% vì :Ige`gẳb 4,1%; K eõ on Ğổmd vị iì 57K e`gẳb 75,?:%, tgẳp Ğẳm 6>K vì 6<K (<,<>%) k`ömd oỎm vìeõ tâm` p`õmd xẮ ο yẳu. _o eõ `ng Ğổmd vị iì 01_o e`gẳb 4?,0% vì 04_o e`gẳb ?4,?%. Mdcìgeîe Ğổmd vị oỎm, eîe KIK eÿm eõ m`gỎu `Ắt m`ïm p`õmd xẮ m`Ƽ >54Es iì bấm` tổm tẮg iïu m`ạt(V>/? ~ 5< mąb) k`g p`ïm rå m`gèm igỄu `Ắt m`ïm. ?.5. Vâm` e`ạt `õn `Ểe
KIK iì m`ợmd kgb icẮg `cẮt Ğỗmd bẮm`, oồg vé e`ømd eõ - Eạu `ém` aiaetrcm ồ iớp mdcìg e÷md ms>,
- Mąmd iƼụmd gcm `õn t`ạp, - Oîm kâm` mduyèm tỢ iớm ---= igèm kẳt KI trcmd bẮmd tgm` t`ễ KIK yẳu ---=
k`ömd dgnm trỞmd trcmd ö bẮmd eƮ sồ iớm ---= k`Ởg iƼụmd rgèmd t`ạp, - M`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy vì m`gỄt Ğỗ sög t`ạp eỤn mduyèm tỢ KIK t`ạp, - Ĝỗ ïb ĞgỄm t`ạp...
Fc mąmd iƼụmd gcm `õn t`ủ m`ạt dgấb fẤm từ trèm xuỞmd trcmd m`õb (từ Ig Ğẳm Es), fc Ğõ
KIK eõ tâm` e`ạt `õn `Ểe fuy m`ạt Ğõ iì tâm` k`Ợ rạt bẮm` (bẮm` m`ạt trcmd tạt eấ eîe m`õbkgb icẮg) vì tąmd fẤm từ trèm xuỞmd. Fc Ğõ, KIK eõ sỞ cxg `õn ĞẴe trƼmd trcmd eîe `ụp e`ạt iì+>.
Vn t`ạy, eîe kgb icẮg eõ tâm` k`Ợ bẮm` t`ƼỒmd eŧmd iì m`ợmd e`ạt `cẮt Ğỗmd `õn `ỂebẮm`, m`Ƽmd tâm` k`Ợ vì `cẮt Ğỗmd `õn `Ểe eỤn bỗt kgb icẮg k`ömd p`ấg iì m`ợmd k`îg mgỄbĞổmd m`ạt. ờ KIK ĞgỎu mìy t`ạy rạt rñ. Mąmd iƼụmd gcm `õn eỤn eîe KIK dgấb fẤm từ Ig ĞẳmEs, tủe iì tâm` kgb icẮg tąmd fẤm từ Ig Ğẳm Es. M`Ƽmd trcmd fåy `cẮt Ğỗmd `õn `Ểe eỤn eîe kgbicẮg (xẳp t`ac t`ủ tỾ tąmd fẤm t`ẳ ĞgỄm eỾe tgèu e`uầm) t`é Ig iẮg iì kgb icẮg `cẮt Ğỗmd m`ạt, xẳptrƼớe eấ K, Mn… M`Ƽ vẢy, rñ rìmd eõ m`gỎu yẳu tỞ ấm` `Ƽồmd Ğẳm `cẮt Ğỗmd `õn `Ểe eỤn bỗtkgb icẮg, e`ủ k`ömd p`ấg e`ệ fc k`ấ mąmd m`ƼỒmd aiaetrcm eỤn kgb icẮg Ğõ.
?.5.>. Vîe fỡmd vớg `ụp e`ạt ?.5.>.>. Vîe fỡmd vớg mƼớe
@yĞrcxgt vì k`â `gĞrc iì kẳt quấ t`u ĞƼụe từ p`ấm ủmd eỤn KIK vớg mƼớe
B + @?C BC@ + >/?@?.
K`g p`ấm ủmd vớg mƼớe, - Ig p`ấm ủmd èb fịu, k`ömd dïy mố vì k`ömd tẮc t`ìm` mdỂm iỢn,- Mn mõmd e`ấy t`ìm` `Ắt trÿm mốg vì e`Ắy trèm bẴt mƼớ e, mẳu `Ắt iớ m sẲ dïy mố vì
tẮc t`ìm` mdỂm iỢn. K oỞe e`îy mdny, eÿm _o vì Es dïy mố.
Oấmd ?.?8 ĜẴe trƼmd mąmd iƼụmd mduyèm tỢ eỤn eîe mduyèm tỞ m`õb GN (aZ/ntcb) Mduyèm tỞ Ζ@t`.` G> Ζ@` Ζ@ pƼ
Ig >,:> 1,57 -1,56 >,::
Mn >,>5 1,>6 -6,?> ?,>:
K <,75 6,56 -5,56 >,75
_o <,07 6,>0 -5,<6 ?,<5
FỾn vìc kẳt quấ ồ oấmd trèm tn t`ạy, Ig iì kgb icẮg eõ mąmd iƼụmd `yĞrnt `õn ïb m`ạt. ĜgỎumìy ĞƼụe dgấg t`âe` iì fc, gcm Ig+ eõ kâe` t`Ƽớe m`ể m`ạt mèm trcmd fumd fịe` mõ eõ Ğỗ p`ïm
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 16/121
->:-
eỾe rạt enc. Kẳt quấ iì `øt eîe p`ïm tỢ mƼớe bẮm` `Ʈm sc vớg eîe gcm KIK k`îe fc Ğõ, mąmdiƼụmd `yĞrnt ïb m`ạt. Vủe iì, quî trém` `yĞrnt `õn gcm Ig+ rạt t`uẢm iụg.
Vừ kẳt quấ Ζ@ t`u ĞƼụe ồ oấmd trèm tn t`ạy, Ig iì kgb icẮg `cẮt Ğỗmd bẮm` m`ạt (t`ẳ ĞgỄmeỾe e`uầm ïb m`ạt). Vủe iì, quî trém` (*) fgềm rn rạt t`uẢm iụg ĞỞg vớg Ig vỎ bẴt mąmd iƼụmd.Vuy m`gèm, t`Ỿe tẳ mõ p`ấm ủmd vớg mƼớe k`ömd båm` igỄt. ĜgỎu mìy ĞƼụe dgấg t`âe` iì fc yẳutỞ Ğỗmd `Ểe, vé quî trém` p`î vỮ bẮmd iƼớg tgm` t`ễ eỤn Ig k`õ `Ʈm sc vớg eîe KIK k`îe vớg ?iâ fc
- Ig k`ömd eõ p`ïm iớ p f, oîm kâm` mduyèm tỢ Ig m`ể mèm igèm k ẳt kgb icẮg trcmd bẮmdtgm` t`ễ eỤn Ig oỎm m`ạt vé vẢy Ig iì kgb icẮg eủmd m`ạt trcmd eîe KIK,
- Ig eõ m`gỄt Ğỗ sög vì m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy enc m`ạt sc vớ g eîe kgb icẮg e÷md m`õb.
?.5.>.?. \`ấm ủmd vớg nxgt
KIK p`ấm ủmd båm` igỄt vớg fumd fịe` nxgt. B + @+ B+ + >/?@?
?.5.>.5. Vnm trcmd fumd fịe` nbcmgne
Eîe KIK tnm ĞƼụe trcmd nbcmgne iểmd. Fumd fịe` icåmd eõ bìu xnm` vì fẫm ĞgỄm ĞƼụe, fumd
fịe` vớg mổmd Ğỗ enc `Ʈm eõ bìu Ğể Ğổmd vì eõ tâm` îm` kgb. Vrcmd fumd fịe` icåmd KIK p`ïm ig t`ìm` gcm vì aiaetrcm ĞƼụe scmvnt `õn oồg nbcmgne,
B + (x + y) M@5 [B(M@5)xR+ + [a(M@5)yR
-,
e`âm` m`ợmd aiaetrcm nbcmgne `õn mìy dïy mèm bìu xnm` eỤn fumd fịe`. OẾmd p`ƼƮmd p`îp p`ố eỗmd `Ƽồmd từ aiaetrcm, xîe Ğịm` ĞƼụe sỾ tổm tẮg eỤn aiaetrcm tỾ fc trcmd fumd fịe` (fumdfịe` eõ tâm` t`uẢm từ). Vuy m`gèm, tâm` t`uẢm từ dgấb xuỞmd k`g mổmd Ğỗ eỤn fumd fịe` tąmdièm, oồg vé eîe aiaetrcm ĞƼụe nbcmgne `õn eõ t`ễ kẳt `ụp vớg m`nu tẮc mèm `ụp e`ạt md`ịe` từe`ủn eẴp aiaetrcm
[(M@5)yaR- + [a(M@5)yR- (M@5)ya?(M@5)y.
Fumd fịe` kgỎb trcmd M@5 iểmd eõ tâm` k`Ợ rạt tỞt, ĞƼụe ủmd fỡmd m`gỎu trcmd `õn `Ểe vöeƮ vì `ợu eƮ. Eîe KIK eõ t`ễ t`ny t`ẳ @ trcmd nxgt `ợu eƮ tẮc mèm buỞg gcm m`Ƽ mntrg nxatnt, knig
oamzcnt. KIK eŧmd tẮc mèm m`ợmd `ụp e`ạt eỗmd `õn trị m`Ƽ igtg batyi (IgE@5), mntrg atyi(MnE?@1). Ĝå tốmd `ụp ĞƼụe eîe `ụp e`ạt dgợn eîe KIK k`g e`c e`ømd tƼƮmd tîe vớg m`nu.Eîe `ụp e`ạt tốmd `ụp ĞƼụe Ğõ iì Mn?K, Mn?Es?, K ?Es, K 4Es0,…
?.5.?. Vîe fỡmd vớg p`g kgb
?.5.?.>. Zớg k`ömd k`â
ờ ĞgỎu kgỄm t`ƼỒmd vì trcmd k`ömd k`â k`ö, kgb icẮg Ig oị p`Ụ bỗt iớp bìu xîb dổb Ig?C vì
Ig5 M, Mn oị cxg `õn t`ìm` Mn?C? vì eõ iẫm bỗt ât Mn?C, K oị p`Ụ iớp KC? ồ oèm mdcìg eÿm oèmtrcmd iì iớp K ?C, _o vì Es tỾ oỞe e`îy tẮc t`ìm` _oC? vì EsC?.
K`g oị ĞỞt mõmd trcmd k`ömd k`â `cẴe trcmd cxg. Ig tẮc Ig?C vì bỗt ât Ig?C?, Mn tẮc Mn?C? vì eîe KIK k`îe tẮc BC? (B8 K, _o, Es)
6Ig(r) + C?(k) ?Ig?C(r) C? + 6a ?C?- (bcmccxgfa),
?Mn(r) + C?(k) Mn?C?(r) C? + ?a C??- (parcxgfa),
B(r) + C?(k) BC?(r) C? + >a C?- (suparcxgfa).
Vrcmd t`Ỿe tẳ, Ğễ dgấg t`âe` vỎ eạu trøe vì bủe Ğỗ oỎm vợmd eỤn eîe cxgfa tn eẤm p`ấg ogẳt
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 17/121
->4-
rẾmd, bỗt entgcm eõ kâe` t`Ƽớe m`ể e`ệ iìb oỎm ĞỞg vớg bỗt nmgcm eõ kâe` t`Ƽớe m`ể vì mdƼụeiẮg. Vừ on p`ấm ủmd trèm tn t`ạy, eõ sỾ iac t`nmd eîe p`ấm ủmd k`Ợ eỤn cxg oồg eîe KIK. Uồ fħm`Ƽ vẢy iì fc, gcm Ig+ eõ kâe` t`Ƽớe rạt m`ể mèm trƼỒmd ĞgỄm tâe` fƼƮmd xumd qunm` mõ rạtbẮm`. Mõ eõ t`ễ kẳt `ụp vớg bỗt nmgcm eõ kâe` t`Ƽớe m`ể C ?-, kẳt quấ tẮc t`ìm` bcmccxgfaIg?C. MdƼụe iẮg, gcm Mn+ eõ kâe` t`Ƽớe iớm mèm trƼỒmd ĞgỄm tâe` fƼƮmd xumd qunm` mõ yẳu`Ʈm vì mõ eõ t`ễ iìb oỎm vớg nmgcm parcxgfa eõ kâe` t`Ƽớe iớm `Ʈm C?
?- `ny [ -C-C- R?-, vétrƼỒmd ĞgỄm tâe` ïb xumd qunm` nmgcm C?
?- eŧmd iì trƼỒmd yẳu. VƼƮmd tỾ, eîe gcm eÿm iẮg K +,
_o
+
, Es
+
eõ kâe` t`Ƽớe iớm `Ʈm mèm e`ệ iìb oỎm ĞỞg vớg eîe nmgcm eõ kâe` t`Ƽớe iớm m`Ƽ C ?
-
.Kẳt quấ tẮc t`ìm` suparcxgfa B?C?.
?.5.?.?. \`ấm ủmd vớg `gĞrc
Vạt eấ eîe KIK ĞỎu p`ấm ủmd vớg `yĞrc tẮc t`ìm` `ụp e`ạt `yĞrun kgb icẮg ( @ B )
?B + @? <t ?B@,
Bủe Ğỗ p`ấm ủmd eỤn KIK vớg `yĞrc tąmd fẤm từ Ig Ğẳm Es.?.5.?.5. \`ấm ủ md vớ g `nicdam
Kgb icẮg kgỎb (B) p`ấm ủmd vớg eîe `nicdam (P) tẮc t`ìm` `ỗ e`ạt gcm B+P-.
?B + P? ?BP,tỞe Ğỗ p`ấm ủmd dgợn eîe KIK vớg `nicdam tąmd ièm k`g Ğg từ trèm xuỞmd trcmd m`õb. Oồg vé,mąmd iƼụmd gcm `õn eỤn eîe KIK dgấb fẤm từ trèm xuỞmd. Eîe KIK oỞe e`îy trcmd k`â eic k`geõ bẴt `Ʈg ầb ồ m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd. Zớg orcb iểmd, K, _o vì Es mố bẮm` eÿm Ig vì Mn e`ệ p`ấmủmd trèm oỎ bẴt. Zớg gct eîe KIK e`ệ tƼƮmd tîe bẮm` k`g Ğum mõmd. Vạt eấ eîe `nicdam KIKĞỎu iì eîe tgm` t`ễ gcm. ?.5.?.6. Bỗt sỞ p`ấm ủmd k`îe
K`g md`gỎm KIK vớg oỗt U, xấy rn p`ấm ủmd mố
?B + U E <>5< B?U
K`g Ğum mõmd vớg M?, E, Ug, e`ệ eõ Ig eõ t`ễ tƼƮmd tîe trỾe tgẳp tẮc mèm Ig5 M, Ig?E?, Ig:Ug?.:Ig + M? E
<?1<?<< ?Ig5 M
?Ig + E E <
?<< Ig?E?
:Ig + ?Ug E <4<<:<< Ig:Ug?
?.6. ĜgỎu e`ẳ kgb icẮg kgỎb
Eîe KIK t`ƼỒmd ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` k`Ợ eîe gcm B+ trcmd ĞgỎu kgỄm k`ömd eõ mƼớe8 B+ + a- B(s)
Mn, K eõ t`ễ ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` ĞgỄm p`ïm mõmd e`ấy buỞg eicrun `ny `gĞrcxgt trcmd ĞgỎu
kgỄm k`ömd e`c sấm p`ầb tgẳp xøe k`ömd k`â. + Zớg Mn, mdƼỒg tn f÷md t`÷md ĞgỄm p`ïm oẾmd t`çp, oèm trcmd iõt dẮe` e`ịu iỢn, nmöt oẾmd
t`nm e`é, entöt oẾmd sảt, dgợn ? eỾe eõ bìmd mdąm. E`ạt ĞgỄm p`ïm iì `Ổm `ụp dổb MnEi vớg?1% MnJ vì >?% KEi, ĞgỄm p`ïm ồ :>< - :1<<E.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 18/121
->0-
@ém` ?.>8 UƮ Ğổ t`÷md ĞgỄm p`ïm MnEi mõmd e`ấy
+ Ig eõ t`ễ ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` ĞgỄm p`ïm `Ổm `ụp IgEi vì KEi mõmd e`ấy. + _o vì Es ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` f÷md kgb icẮg En k`Ợ eîe _oEi vì EsEi ồ m`gỄt Ğỗ
enc (4<<<E) vì trcmd e`ïm k`ömd.
?_oEi + En <t EnEi? + _o
_o vì Es ony `Ʈg vì ĞƼụe mdƼmd tỡ iẮg. ?.1. Eîe `ụp e`ạt eỤn kgb icẮg kgỎb
?.1.>. Eîe `yĞrun
Eîe `yĞrun eỤn KIK bnmd ĞẴe trƼmd eỤn buỞg, tủe iì igèm k ẳt B ― @ bnmd tâm` gcm tr ỗg `Ʈm
vì tâm` e`ạt gcm eỤn eîe `yĞrun tąmd fẤm từ Ig Ğẳm Es, vé mąmd iƼụmd gcm `õn dgấb fẤm từ IgĞẳm Es mèm `yĞrc fề fìmd m`Ảm t`èb bỗt aiaetrcm Ğễ tẮc t`ìm` gcm `yĞrun @ -. E`ømd dổb eîeentgcm B+ vì nmgcm `yĞrun @- vì eõ eạu trøe kgễu MnEi. Ĝỗ oỎm eỤn eîe `yĞrun tąmd fẤm từ IgĞèm Es fc kâe` t`Ƽớe gcm tąmd fẤm từ Ig Ğẳm Es iìb e`c Ğỗ oỎm eỤn igèm kẳt B ― @ tąmd fẤm. ờ tr Ắmd t`îg mõmd e`ấy, eîe `yĞrun p`ïm iy t`ìm` eîe gcm, eÿm ồ tr Ắmd t`îg `Ʈg tổm tẮg ồ tr Ắmd t`îg
p`ïm tỢ B@.
Eîe ĞẴe trƼmd eỤn `yĞrun eỤn KIK m`Ƽ m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy tƼƮmd ĞỞg enc, k`ömd bìu, eõk`ấ mąmd fẫm ĞgỄm p`÷ `ụp vớg tâm` e`ạt gcm eỤn igèm kẳt. E`ømd iì e`ạt k`Ợ bẮm`, p`ấm ủmdvớg mƼớe dgấg p`õmd k`â `yĞrc
B@ + @?C BC@ + @?↞ ?.1.?. Eîe `ụp e`ạt e`ủn cxg
?.1.?.>. Cxgt - \acxgt
n. Cxgt t`ƼỒmd B ?C (C?- )
ĜỎu iì e`ạt fẮmd tgm` t`ễ iẢp p`ƼƮmd, eõ bìu từ trảmd Ğẳm fn enb
Ig?C Mn?C K ?C _o?C Es?C
trảmd trảmd trảmd vìmd fn enb
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 19/121
->7-
M`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy, m`gỄt Ğỗ sög vì Ğỗ oỎm m`gỄt dgấb từ Ig?C Ğẳm Es?C.
Eîe cxgt kgb icẮg kgỎb iì eîe cxgt onzƮ mèm e`ømd tƼƮmd tîe rạt bẮm` vớg mƼớe (p`ấm ủmdtcấ m`gỎu m`gỄt), trừ Ig?C p`ấm ủmd e`Ảb vớg mƼớe, tîe fỡmd vớg nxgt, cxgt nxgt...
B?C + @?C ?BC@
B?C + ?@Ei ?BEi + @?C
B?C + EC? B?EC5
Eîe B?C p`ấm ủmd vớg C? mdny m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd tẮc pacxgt, trừ Ig?C.?B?C + C? ?B?C?
ĜgỎu e`ẳ B?C oẾmd eîe` Ğum mõmd pacxgt, `yĞrcxgt, mgtrgt `ny mgtrnt vớg kgb icẮg kgỎbtƼƮmd ủmd.
Zâ fỡ8 ?MnC@ + ?Mn ? Mn?C + @?
_gèmd Ig?C t`é ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` p`ïm `Ụy `gĞrcxgt, eneocmnt `ny mgtrnt ồ 0<<<E trcmd k`âquyễm `yĞrc.
?IgC@ E <
0<< Ig?C + @?C
Ig?EC5 E <
0<< Ig?C + EC? 6IgMC5 E
<0<< ?Ig?C + 6MC? + C?
o. \acxgt B ?C?)( ?
?
C vì supacxgt BC? )( ?
C
ĜỎu iì e`ạt rảm eõ bìu từ vìmd Ğẳm fn enb vì `umd8
Mn?C? K ?C? _o?C? Es?C? KC? _oC? EsC?
vìmd m`Ắt vìmd vìmd vìmd vìmd fn enb `umd
B?C? vì BC? k`î oỎm vớg m`gỄt, k`ömd p`ïm `Ụy k`g mõmd e`ấy, `øt ầb bẮm`, e`ấy rỢnk`g Ğễ trcmd k`ömd k`â.
Vạt eấ ĞỎu iì e`ạt cxg `cî bẮm`, p`ấm ủmd bẮm` vớg mƼớe ồ m`gỄt Ğỗ t`ạp dgấg p`õmd @?C?
vì C?
Eîe pacxgt vì supacxgt kgb icẮg kgỎb eõ t`ễ ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` ĞỞt e`îy kgb icẮg kgỎbtrcmd cxg `cẴe e`c k`â cxg sỡe vìc fumd fịe` bớg ĞgỎu e`ẳ eỤn kgb icẮg kgỎb trcmd nbcmgneiểmd ồ eîe ĞgỎu kgỄm k`îe m`nu.
Zâ fỡ8 K`g e`c k`â cxg k`ö sỡe qun fumd fịe` bớg ĞgỎu e`ẳ eỤn xasg trcmd nbcmgne iểmd t`éĞƼụe Es?C?, m`Ƽmd tgẳm `ìm` p`ấm ủmd trcmd t`Ồg dgnm rạt iïu vì ồ m`gỄt Ğỗ 5<-1<<E t`é sẲĞƼụe EsC?.
* Mn ? C ? 8 iì pacxgt qunm trỂmd m`ạt trcmd t`Ỿe tẳ m`Ƽ iìb mduổm eumd eạp cxg trcmd eîe oém`
iẴm vì tìu mdẤb, f÷md Ğễ tầy trảmd vấg, rƮb - rẮ, iömd, tõe...IcẮg tgm` k`gẳt eõ bìu trảmd, mẳu eõ iẫm tẮp e`ạt t`é eõ bìu vìmd.
Mõmd e`ấy ồ 6:<<E vì sög ồ ::<<E, p`ïm `uỴ rñ rỄt ồ m`gỄt Ğỗ dẤm :<<<E.
VƼƮmd tîe båm` igỄt vớg mƼớe, tcấ m`gỄt ?Mn?C? + ?@?C C? + 6MnC@
\`ấm ủmd mìy f÷md Ğễ ĞgỎu e`ẳ C? trcmd p`ÿmd t`â md`gỄb. ờ m`gỄt Ğỗ t`ạp, p`ấm ủmd t`uỴ p`ïm `Ʈg k`îe
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 20/121
-?<-
Mn?C? + ?@?C @?C? + ?MnC@
VƼƮmd tîe vớg k`â EC, EC? vì fumd fịe` eỤn k`â EC? trcmd mƼớe8 Mn?C? + EC Mn?EC5
?Mn?C? + ?EC? ?Mn?EC5 + C?
Mn?C? + @?C + EC? Mn?EC5 + @?C?
Fumd fịe` Mn?C? k`g t`èb EC? `ny bỗt ât @?UC6 ĞƼụe f÷md iìb e`ạt tầy trảmd. Mn?C? iì e`ạt cxg `cî bẮm`8
+ M`ợmd e`ạt fề e`îy m`Ƽ E, Ni oỗt, U, oömd... k`g tgẳp xøe vớg Mn?C? eõ t`ễ oỞe e`îy vìdïy mố; ata, nxgt nxatge, mgtrcoamzam k`g trỗm vớg Mn?C? eŧmd dïy mố bẮm`.
Zâ fỡ8 ?Mn?C? + E Mn?EC5 + Mn?C
?Mn?C? + U E <><< Mn?UC5 + Mn?C
5Mn?C? + ?Ni( oỗt) ?MnNiC? + ?Mn?C
+ @Ổm `ụp Mn?C? vớg Mn?EC5 f÷md Ğễ p`î eîe quẴmd sumjun oẾmd eîe` mạu e`ấy ồ trcmde`çm oẮe
?JaU? + >1Mn?C? Ja?C5 + 6Mn?UC6 + >>Mn?C Mn?C? ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` e`c cxg `ny k`ömd k`â k`ö Ğg qun mntrg ĞỞt mõmd ồ >0<<E
trcmd oém` oẾmd t`çp `cẴe oẾmd m`öb.
* KC ?
E`ạt ồ fẮmd oỗt bìu vìmd, `øt ầb bẮm` mèm e`ấy rỢn trcmd k`ömd k`â, mõmd e`ấy ồ 66<<E.
Fề oị @?C, k`â EC? vì nxgt icåmd p`ïm `uỴ, dgấg p`õmd k`â C?.
6KC? + ?EC? ?K ?EC5 + 5C?
?KC? + @?UC6 K ?UC6 + C? + @?C?
?KC? + ?@?C ?KC@ + C? + @?C? FỾn vìc p`ấm ủmd vớg EC?, mdƼỒg tn f÷md `Ổm `ụp Mn?C? vì KC? vớg tỴ iỄ >8? vỎ sỞ bci Ğễ
iìb mduổm tîg sgm` C? trcmd eîe oém` iẴm vì trcmd tìu mdẤb. Vrcmd e`ïm k`ömd, KC? oị p`ïm `uỴ tẮc K ?C? vì snu Ğõ tẮc rn K ?C
6KC? ?K ?C? + ?C?
?K ?C? ?K ?C + C?
Iì e`ạt cxg `cî bẮm`, tîe fỡmd bẮm` vớg @?, E, EC, MC vì eîe e`ạt `ợu eƮ. ?KC? + @? ?KC@ + C?
6KC? + ?E ?K ?EC5 + C? ?KC? + EC K ?EC5 + C?
?KC? + 5MC KMC5 + KMC? + MC?
KC? eõ t`ễ ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` f÷md KMC5 cxg `cî knig kgb icẮg `cẴe ĞỞt e`îy knigtrcmd k`â cxg fƼ ồ trcmd e`çm oẮe `cẴe e`çm m`öb.
e. Czcmgt BC5 (C
5 )
MdƼỒg tn e`ệ ogẳt ĞƼụe bỗt sỞ czcmgt eỤn kgb icẮg kgỎb m`Ƽ KC5, _oC5 vì eỤn gcm nbcmg
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 21/121
-?>-
M@6 MC5.
BC5 iì e`ạt cxg `cî bẮm` `Ʈm eấ pacxgt vì supacxgt, e`ømd tîe fỡmd vớg mƼớe dgấg p`õmdk`â C?. Vuy m`gèm, ồ m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd czcmgt p`ïm `uỴ fẤm t`ìm` supacxgt vì cxg.
E`ømd ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` e`c czcm tîe fỡmd vớg KIK `cẴe `yĞrcxxgt eỤn KIK K + C5 KC5
6KC@ + 6C5 6KC5 + ?@?C + C?↞
?.1.?.?. @yĞrcxgt ( BC@)
Eîe `yĞrcxgt eun KIK ― eÿm dỂg iì xøt ąm fn, iì e`ạt rảm bìu trảmd, mõmd e`ấy ồ m`gỄt ĞỗtƼƮmd ĞỞg t`ạp tẮc mèm e`ạt iểmd igm` Ğỗmd vì trcmd suỞt.
IgC@ MnC@ KC@ _oC@ EsC@
t <
me (<E)8 61< 5?0 5:< 5<> ?4>
ờ trẮmd t`îg mõmd e`ấy, e`ømd ąm bÿm t`uỴ tgm`, sủ vì eấ \t (k`g eõ bẴt k`ömd k`â), fc vẢyeẤm p`ấg f÷md eîe fỡmd eỡ oẾmd sảt, mgkam `cẴe oẮe Ğễ mạu e`ấy eîe BC@.
BC@ oỎm vớg m`gỄt, k`g Ğum mõmd Ğẳm m`gỄt Ğỗ enc, eîe BC@ ony `Ʈg bì k`ömd bạt mƼớe
(trừ IgC@ bạt mƼớe ồ 1<<
<
E tẮc Ig?C vé gcm Ig
+
eõ kâe` t`Ƽớe oç vì eõ ? aiaetrcm mèm `øtbẮm` cxg từ C@- ồ trcmd IgC@ `Ʈm eîe gcm B+ k`îe).
Eîe BC@ `øt ầb bẮm`, trcmd k`ömd k`â oị e`ấy rợn snu Ğõ tnm t`ìm` fumd fịe`, EC? ồtrcmd k`ömd k`â tîe fỡmd vớg fumd fịe` Ğõ tẮc buỞg eneocmnt. Fc vẢy, BC@ ĞƼụe f÷md trcmdeîe oém` `øt ầb, iìb k`nm eîe onzƮ `ợu eƮ.
Eîe BC@ iì eîe onzƮ kgỎb mèm tnm m`gỎu trcmd mƼớe, quî trém` `cì tnm tcấ m`gỄt (trcmd ĞõIgC@ ât tnm), mdcìg rn e`ømd eŧmd fề tnm trcmd rƼụu batyige vì rƼụu atyige.
Eîe BC@ iì e`ạt kgỎb bẮm` (iì onzƮ bẮm` m`ạt), e`ømd tƼƮmd tîe fề fìmd vớg eîe cxgtnxgt vì nxgt tẮc buỞg. Fumd fịe` eỤn e`ømd eŧmd tƼƮmd tîe vớg eîe kgb icẮg eõ `gĞrcxgt iì iƼỮmd tâm` m`Ƽ Ni, Xm..., bỗt sỞ p`g kgb m`Ƽ Ug, \, `nicdam...
Eîe BC@ ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd ĞgỄm p`ïm fumd fịe` buỞg eicrun eỤn eîe kgb icẮg kgỎb`cẴe e`c kgb icẮg kgỎb tîe fỡmd vớg mƼớe trcmd trƼỒmd `ụp eẤm bỗt iƼụmd ât BC@ tgm` k`gẳt. * Mntrg `gfrcxgt8 MnC@
Iì `ụp e`ạt rạt qunm trỂmd trcmd t`Ỿe tẳ, ĞẴe ogỄt iì trcmd eömd md`gỄp sấm xuạt m`Ƽ MnC@ĞƼụe f÷md trcmd sấm xuạt xamiuiczƮ từ dỔ, xì p`ÿmd, dgạy vì tƮ m`ïm tẮc, tgm` e`ẳ fẤu t`Ỿe vẢtvì eîe sấm p`ầb e`Ƽmd eạt fẤu bể, e`ẳ p`ầb m`uỗb vì fƼụe p`ầb,... Iìb k`ö eîe k`â vì iìt`uỞe t`Ợ rạt t`ömd fỡmd trcmd p`ÿmd t`â md`gỄb.
Iì e`ạt rảm eõ bìu trảmd, `øt ầb rạt bẮm`. Eõ ĞẤy ĞỤ tâm` e`ạt eỤn bỗt onzƮ bẮm` Ğgễm `ém`. Vnm fề fìmd trcmd mƼớe vì rƼụu. ^uî trém` tnm tcấ m`gỎu m`gỄt. Vîe fỡmd vớg nxgt vì cxgt nxgt tẮc buỞg8
MnC@ + @+ Mn+ + @?C
?MnC@ + EC? Mn?EC5 + @?C
MnC@ + EC? Mn@EC5
Vîe fỡmd vớg kgb icẮg bì `gĞrcxgt iì iƼỮmd tâm`
?Ni + ?MnC@ + ?@?C ?MnNiC? + 5@?
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 22/121
-??-
Vîe fỡmd vớg bỗt sỞ p`g kgb m`Ƽ Ug, E, \, U, `nicdam
Ug + ?MnC@ + @?C Mn?UgC5 + ?@?
?E + :MnC@ ?Mn + ?Mn?EC5 + 5@?
6\ + 5MnC@ + 5@?C 5Mn@?\C? + \@5
Ei? + ?MnC@ MnEiC + MnEi + @?C
ďm bÿm sủ, t`uỴ tgm`
UgC? + ?MnC@ Mn?UgC5 + @?C
Vîe fỡmd vớg bỗt sỞ buỞg tẮc kẳt tỤn `gĞrcxgt eỤn kgb icẮg Ğõ m`Ƽ Bd(C@)?, Eu(C@)?...`cẴe tẮc rn m`ợmd onzƮ yẳu m`Ƽ8
M@6Ei + MnC@ MnEi + M@5 + @?C
E@5 M@5Ei + MnC@ MnEi + E@5 M@? + @?C
* Vrcmd eömd md`gỄp MnC@ ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ t`ac ? p`ƼƮmd p`îp8
\`ƼƮmd p`îp t`ủ m`ạt 8 E`c En(C@)? tîe fỡmd vớg Mn?EC5 icåmd vì mõmd.
En(C@)? + Mn?EC5 ?MnC@ + EnEC5
Eîe` mìy t`ƼỒmd ĞƼụe f÷md Ğễ t`u `ổg MnC@ trcmd sấm xuạt dgạy. \`ƼƮmd p`îp t`ủ `ng8 Mdìy mny, p`ƼƮmd p`îp p`ố ogẳm iì ĞgỄm p`ïm fumd fịe` MnEi oåc
`cì.
MnEi Mn+ + Ei-
@?C @+ + C@-
Nmöt (+)8 ?Ei- - ?a- Ei?
Entöt (-)8 ?@+ + ?a- @?
\`ƼƮmd trém` ĞgỄm p`ïm tốmd quît8?MnEi + ?@?C
fp Ei? + @? + ?MnC@ MnEi trƼớe k`g ĞgỄm p`ïm eẤm tgm` e`ẳ Ğễ icẮg oể m`ợmd tẮp e`ạt eõ `Ắg e`c quî trém` ĞgỄm
p`ïm m`Ƽ Bd, En, Ni, Ja, Mg, Er,... ^uî trém` ĞgỄm p`ïm ĞƼụe t`Ỿe `gỄm t`ac 5 eömd md`Ễ k`îem`nu.
+ ĜgỄm p`ïm vớg entöt @d (nmöt iì Vgtnm) t`u ĞƼụe MnC@ ĞẢb ĞẴe, sẮe` m`Ƽmd @d dïyĞỗe `Ắg.
VẮg eỾe ïb, t`uỴ mdïm tẮc `Ổm `Ởmd vớg kgb icẮg mntrg vì tẮg Ğïy xấy rn eîe quî trém`8 Mn+ + a- Mn(@d)
Mn(@d) + @?C ?
>
@? + @d + Mn+ + C@-
VẮg eỾe fƼƮmd xấy rn quî trém`8 ?Ei- - ?a- Ei?
+ ĜgỄm p`ïm vớg bìmd mdąm xỞp8 nmöt ĞƼụe iìb oẾmd t`çp bẮ Mg, entöt iìb oẾmd t`nme`é `ny Vg eõ p`Ụ iớp cxgt oỎm vợmd (cxgt eỤn rutamg, mgkam, econm).
Ĝễ trîm` p`ấm ủmd mố dgợn @? vớg Ei? vì k`ömd e`c Ei? tgẳp xøe vớg fumd fịe` MnC@,mdƼỒg tn f÷md bỗt bìmd xỞp oẾmd iƼớg sảt p`Ụ nbgąmd eõ tầb m`Ỿn `ợu eƮ mdąm dgợn ? ĞgỄm
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 23/121
-?5-
eỾe. Bìmd mdąm xỞp e`c p`çp fumd fịe` t`ạb qun m`Ƽmd mdąm k`ömd e`c eîe oỂt k`â Ğg qun. Eömd md`Ễ mìy tgèu t`ỡ m`gỎu ĞgỄm mąmd vì e`c sấm p`ầb kçb tgm` k`gẳt, fumd fịe` MnC@
t`u ĞƼụe eõ iẫm MnEi.
+ ĜgỄm p`ïm vớg bìmd oîm t`ạb8 eîe ĞgỄm eỾe dgỞmd m`Ƽ ĞgỄm p`ïm vớg bìmd mdąm,m`Ƽmd bìmd oîm t`ạb iìb oẾmd pcigba `ợu eƮ eõ e`ủn eîe dỞe _ECC-, _UC5
-. Bìmd oîmt`ạb e`gn t`÷md ĞgỄm p`ïm t`ìm` ? k`cnmd8 k`cnmd nmöt ĞỾmd fumd fịe` MnEi, k`cnmd entötĞỾmd mƼớe tgm` k`gẳt `ny fumd fịe` MnC@ icåmd.
Bìmd oîm t`ạb e`ệ e`c Mn+ Ğg qun (t`ầb t`ạu bỗt e`gỎu), mdąm eîe gcm Ei-, C@- iẮg. K`gĞgỄm p`ïm, gcm Mn+ ồ k`cnmd nmöt Ğg qun bìmd oîm t`ạb snmd k`cnmd entöt vì tẮc MnC@.
ƣu Ğgễb8 + Fumd fịe` MnC@ t`u ĞƼụe eõ Ğỗ tgm` k`gẳt rạt enc, tƼƮmd ĞƼƮmd vớg eömdmd`Ễ ĞgỄm p`ïm vớg entöt @d.
+ Vrîm` dïy ö m`gềb bög trƼỒmd(fc k`ömd f÷md @d vì nbgąmd). Ĝïy iì eömd md`Ễ `gỄm ĞẮg ĞƼụe îp fỡmd rỗmd råg từ mąb >70>, fẤm fẤm t`ny t`ẳ eîe eömd
md`Ễ ĞgỄm p`ïm oẾmd entöt @d vì bìmd mdąm xỞp.
Ei? @?
Ei- Mn+ C@-
ff MnEiicnmd Mn+ Mn+ MnC@
Ei- Mn+ C@-
ff MnEi o` @?C
@ém` ?.?8 UƮ Ğổ t`÷md ĞgỄm p`ïm vớg bìmd oîm t`ạb.
?.1.5. BuỞg eỤn eîe kgb icẮg kgỎb
Eîe buỞg eỤn kgb icẮg kgỎb ĞỎu k`ömd bìu, trừ trƼỒmd `ụp nmgcm eõ bìu m`Ƽ buỞg KBmC6 eõ bìu tâb fc gcm BmC6
-.
@Ấu `ẳt eîe buỞg eỤn kgb icẮg kgỎb fề tnm trcmd mƼớe, trừ bỗt sỞ buỞg eỤn igtg. Fumd fịe`trcmd mƼớe eỤn eîe buỞg mìy `Ấu m`Ƽ ĞgỄm ig `cìm tcìm vì ĞỎu e`ủn gcm kgb icẮg kgỎb k`ömd bìu.
K`g kẳt tgm` từ fumd fịe`, eîe buỞg eỤn kgb icẮg kgỎb `Ấu m`Ƽ k`ömd tẮc rn fẮmd `yĞrnttgm` t`ễ trừ bỗt sỞ buỞg eỤn igtg vì mntrg m`Ƽ IgEi.@?C, IgMC5.@?C, MnEi.?@?C...
Eîe buỞg kgb icẮg kgỎb t`ƼỒmd eõ m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy enc vì fẫm ĞgỄm k`g mõmd e`ấy. ?.1.5.>. @nicdamun eỤn kgb icẮg kgỎb BP
Kẳt tgm` ồ fẮmd tgm` t`ễ k`ömd bìu. ĜỎu iì `ụp e`ạt gcm (trừ IgG). Oấmd ?.58 Mąmd iƼụmd bẮmd iƼớg vì m`gỄt `ÿn tnm eỤn `nicdam eîe mduyèm tỞ m`õb GN
Gcm Mąmd iƼụmd bẮmd iƼớg, Kh.bci-> M`gỄt `ÿn tnm
<
t , Kh.bci->
J- Ei- Or - G- J- Ei- Or - G-
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 24/121
-?6-
Ig+
Mn+
K +
_o+
Es+
><<0
7<5
0<5
4:7
4>1
0?0
4:7
:70
:44
:6<
47<
45:
:45
:60
:6<
45?
:7<
:5>
:>1
101
+6,>0
<
->:,45
-?1,><
-54,:1
-54,:5
+6,>0
+>:,45
+>:,45
+?<,7?
-1<,?<
+6,>0
+?<,7?
+?1,><
+?7,?0
-:?,4:
+0,5:
+?<,7?
+?7,?0
+54,:1
Eõ m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy vì m`gỄt Ğỗ sög enc, dgấb fẤm từ Mn Ğẳm Es vì từ J Ğẳm G.
Oấmd ?.68 M`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy (oèm trîg) vì m`gỄt Ğỗ sög (oèm p`ấg) eỤn `nicdam eîe mduyèmtỞ m`Ởb GN ( <E)
B+
P-
Ig+ Mn+ K + _o+ Es+
J-
Ei-
Or -
G-
06? >:4:
:<: >50?
167 >5><
615 >>4<
771 >4<?
0<< >616
46< >575
::> >5<<
01: >1<1
4:0 >6>4
4?0 >54:
:0? >55<
40< >6><
4>4 >005
:0> >51<
:6? >5<1
:06 >?1>
:50 >5<5
:?4 >5<<
:?> >?0<
ĜỎu fề tnm trcmd mƼớe (trừ IgJ vì bỗt p`Ấm MnJ) vì Ğỗ tnm eỤn e`ømd tąmd k`î m`nm` t`acm`gỄt Ğỗ. * BuỞg mntrg eicrun ( MnEi)8 iì buỞg qunm trỂmd m`ạt trcmd eîe `nicdamun kgb icẮg kgỎb.
Iì `ụp e`ạt gcm, tgm` t`ễ eõ bẮmd iẢp p`ƼƮmd tïb fgỄm. Vrcmd t`gèm m`gèm, MnEi eõ trcmd mƼớe ogễm k`cấmd 5% t`ac k`Ởg iƼụmd, eõ trcmd buỞg bể,
mƼớe eỤn eîe `ổ mƼớe bẴm...
MnEi ĞƼụe k`ng t`îe oẾmd eîe` p`Ʈg mảmd tỾ m`gèm mƼớe ogễm. Zớg buỞg bể t`é mdƼỒg tne`c mƼớe qun eîe iỔ k`cnm Ğễ `cì tnm buỞg mdẤb, snu Ğõ oƮb fumd fịe` ièm Ğễ kẳt tgm` MnEi.
MnEi eõ vị bẴm, f÷md iìb t`ủe ąm e`c mdƼỒg vì dgn søe (mèm dỂg iì buỞg ąm). BuỞg ąm tgm`k`gẳt k`ömd `øt ầb m`Ƽmd buỞg ogễm iẮg oị e`ấy rợn trcmd k`ömd k`â fc eõ iẫm tẮp e`ạt m`ƼBdUC6, EnEi?.... MnEi rạt eẤm e`c eƮ t`ễ, trcmd `uyẳt t`nm` eỤn mdƼỒg eõ e`ủn k`cấmd <,<0%
MnEi.
MnEi fề tnm trcmd mƼớe, Ğỗ tnm k`ömd ogẳm Ğốg m`gỎu t`ac m`gỄt Ğỗ mèm k`ömd fề t`gm` e`ẳ oẾmd eîe` kẳt tgm` iẮg, trcmd k`g KEi eõ Ğỗ tnm ogẳm Ğốg m`gỎu t`ac m`gỄt Ğỗ. MdƼỒg tn iụg fỡmd tâm` e`ạt mìy Ğễ tîe` rgèmd ? buỞg.
MnEi iì mduyèm igỄu Ğễ ĞgỎu e`ẳ Mn, Ei?, @Ei, MnC@ vì eîe `ụp e`ạt eỤn mntrg. MnEi eÿmĞƼụe f÷md trcmd eömd md`gỄp t`Ỿe p`ầb, m`uỗb, t`uỗe fn, iuyỄm kgb...
* MƼớe Hnvam MnEi + MnEiC
MƼớe Hnvam iì fumd fịe` e`ủn eîe gcm8 EiC-, Ei-, iì e`ạt iểmd k`ömd bìu, eõ b÷g eic, eõ tâm`kgỎb.
MƼớe Hnvam eõ tâm` cxg `cî rạt bẮm` trcmd bỂg bög trƼỒmd. Mduyèm m`ïm tâm` cxg `cî iì fcmƼớe Hnvam p`ấm ủmd vớg EC? trcmd k`ömd k`â tẮc cxg mduyèm tỢ. Fc Ğõ, mƼớe Hnvam ĞƼụe f÷md Ğễ tầy bìu, k`Ợ tr÷md...
EiC- ?EC @EiC @Ei + Cc
BuỞg MnEiC fề m`gỄt p`ïm8
?MnEiC <t ?MnEi + C?
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 25/121
-?1-
5MnEiC E <
4< ?MnEi + MnEiC5
MƼớe Hnvam ĞƼụe tẮc t`ìm` k`g e`c Ei? p`ấm ủmd vớg fumd fịe` kgỎb8 Ei? + ?MnC@ MnEi + MnEiC + @?C
Vrcmd eömd md`gỄp, mƼớe Hnvam ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` ĞgỄm p`ïm fumd fịe` MnEi icåmd,mduỗg, k`ömd bìmd mdąm.
MnEi + @?C Ğp MnEiC + @?
?.1.5.?. Eneocmnt eỤn kgb icẮg kgỎb
Eõ ? icẮg8 `gĞrceneocmnt B@EC5 vì eneocmnt B?EC5.
Eîe buỞg B@EC5 vì B?EC5 ĞỎu tnm m`gỎu trcmd mƼớe (trừ Ig?EC5 ât tnm vì Mn@EC5 `Ʈg âttnm). E`ømd oị t`uỴ p`ïm trcmd mƼớe, buỞg B?EC5 e`c bög trƼỒmd kgỎb bẮm` vì buỞgB@EC5 e`c bög trƼỒmd kgỎb yẳu.
B?EC5 + @?C B@EC5 + BC@
B@EC5 + @?C @?C + EC? + BC@
Eîe B@EC5 oỎm ồ m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd, fề p`ïm `uỴ k`g Ğum mõmd
?B@EC5
<t
B?EC5 + EC? + @?CEîe buỞg B?EC5 rạt oỎm vớg m`gỄt, e`ømd e`ệ mõmd e`ấy e`ủ k`ömd p`ïm `uỴ ồ eîe m`gỄt Ğỗ
snu8
Ig?EC5 Mn?EC5 K ?EC5 _o?EC5
451<E 015<E 076<E 054<E
* BuỞg mntrg `gfrceneocmnt ( Mn@EC 5 )8
Mn@EC5 iì e`ạt ồ fẮmd tgm` t`ễ ĞƮm tì bìu trảmd, dổb m`ợmd gcm8 Mn+ vì @EC5-.
Mn@EC5 tnm vừn p`ấg trcmd mƼớe8 ồ <<E `cì tnm 4<d/igt@?C; ồ ?<<E8><<d/igt@?C; ồ 6<<E8>5<d/igt@?C.
\`ïm `uỴ ồ ?4<<E8 ?Mn@EC5 Mn?EC5 + EC? + @?C
ờ m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd mdny trcmd fumd fịe`, Mn@EC5 p`ïm `uỴ e`Ảb, dgấg p`õmd EC?. UỾ p`ïm `uỴ xấy rn bẮm` `Ʈm k`g Ğum mõmd.
K`g tnm trcmd mƼớe, Mn@EC5 t`uỴ p`ïm e`c bög trƼỒmd kgỎb rạt yẳu. Mn@EC5 + @?C @?EC5 + MnC@
* UöĞn ( Mn ? EC 5 )8
Mn?EC5 k`nm iì e`ạt oỗt bìu trảmd, `øt ầb, mõmd e`ấy ồ 01><E.
Mn?EC5 fề tnm trcmd mƼớe, quî trém` `cì tnm tcấ m`gỄt fc tẮc t`ìm` eîe `gĞrnt. Vrcmd fumd
fịe`, ồ t<9 5?<E eõ t`ễ tîe` ĞƼụe Mn?EC5.><@?C.K`g tnm trcmd mƼớe, Mn?EC5 t`uỴ p`ïm iìb e`c fumd fịe` eõ p`ấm ủmd kgỎb.
Mn?EC5 + @?C Mn@EC5 + MnC@
Fumd fịe` Mn?EC5 <,>M eõ p@ 2 ><,7 vì fumd fịe` Mn?EC5 >M eõ p@2>?,5.
Mn?EC5 ĞƼụe f÷md rỗmd råg trcmd m`gỎu mdìm` eömd md`gỄp8 t`uỴ tgm`, xì p`ÿmd, dgạy, p`ầb m`uỗb, Ğổ dỞb... F÷md Ğễ ĞgỎu e`ẳ eîe `ụp e`ạt qunm trỂmd eỤn mntrg m`Ƽ MnC@, ocrąe,t`uỴ tgm` tnm, ercbnt, Ğgercbnt...
Vrcmd t`gèm m`gèm, Mn?EC5 eõ trcmd eîe `ổ buỞg eneocmnt, trc eỤn rcmd ogễm...
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 26/121
-?:-
Mdìy mny, Mn?EC5 ĞƼụe sấm xuạt t`ac p`ƼƮmd p`îp Ucivny từ M@5.
E`c k`â M@5 rổg k`â EC? Ğg qun fumd fịe` MnEi oåc `cì8
EC? + M@5 + @?C M@6@EC5
MnEi + M@6@EC5 Mn@EC5ât tnm + M@6Ei)
IỂe tîe` Mn@EC5 rn vì Ğum mõmd Ğễ e`uyễm t`ìm` Mn?EC58
?Mn@EC5 <t Mn?EC5 + EC? + @?C
K`â EC? ĞƼụe ĞƼn iẮg vìc quî trém` sấm xuạt E`ẳ `cî sấm p`ầb M@6Ei vớg vög tög Ğễ tîg sgm` M@5 vì ĞƼn iẮg vìc quî trém` sấm xuạt
?M@6Ei + En(C@)? EnEi? + ?M@5 + ?@?C
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 27/121
-?4-
E@ƣƬMD 58 KGB ICẬG M@ÕB GGN - KGB ICẬG KGỌB V@Ỗ 5.>. ĜẴe Ğgễb e`umd eỤn kgb icẮg kgỎb t`ố (KIKV)
M`õb GGN onc dổb m`ợmd mduyèm tỞ8 oarg (Oa), bndga (Bd), enmxg (En), strcmtg (Ur), onrg (On)vì rnĞg (_n).
E`ømd ĞƼụe dỂg iì kgb icẮg kgỎb t`ố vé bỗt bẴt eîe cxgt EnC, UrC vì OnC tnm ĞƼụe trcmdmƼớe e`c fumd fịe` kgỎb bẮm` vì bẴt k`îe eîe cxgt Ğõ eõ Ğỗ tnm oç vì Ğỗ oỎm m`gỄt enc,
md`ħn iì eõ tâm` e`ạt eỤn e`ạt bì eîe m`ì dgấ kgb t`uẢt mdìy xƼn dỂg iì ’t`ố‒. Oấmd 5.>8 Bỗt sỞ ĞẴe Ğgễb eỤn eîe mduyèm tỞ m`õb GGN
Oa Bd En Ur On _n
UỞ t`ủ tỾ 6 >? ?< 50 1: 00
Eạu `ém` aiaetrcm `cî trị ?s 5s 6s 1s :s 4s
Oîm kâm` mduyèm tỢ _(N ) >,>5 >,: >,74 ?,>1 ?,?> ?,51
Oîm kâm` gcm _ + (N ) <,56 <,46 >,<6 >,? >,5 >,66
Mąmd iƼụmd gcm `cî G> (aZ)
G? (aZ)
7,5?
>0,?>
4,:6
>1,<5
:,>>
>>,04
1,7:
><,75
1,?>
7,71
1,?0
><,><
V`ẳ ĞgỄm eỾe e`uầm A (Z) ->,01 -?,54 -?,04 -?,07 -?,7 -?,7?
Oấmd ?.?8 B ỗt sỞ `Ếmd sỞ vẢt iò qunm trỂmd eỤn eîe mduyèm tỞ m`õb GGN
Oa Bd En Ur On
M`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy ( E) >?0< :1< 01< 44< 4><
M`gỄt Ğỗ sög ( E) ?1<4 >><< >60? >50< >1<<
K`Ởg iƼụmd rgèmd (d/eb ) >,0: >,46 >,11 ?,: 5,:
Ĝỗ fẫm ĞgỄm (@d 2 >) 1 ?> ?<,0 6 >,1
Ĝỗ ïb ĞgỄm >,1 >,? >,< >,< <,7
Fc eõ ? aiaetrcm `cî trị ms? ồ mdcìg iớp vể mèm eîe kgb icẮg kgỎb t`ố ĞỎu fề bạt aiaetrcm ĞõĞễ tẮc t`ìm` gcm B?+. Fc vẢy, eîe kgb icẮg kgỎb t`ố ĞỎu eõ tâm` k`Ợ bẮm` vì tâm` k`Ợ tąmd fẤm từ Oa Ğẳm _n. Vuy m`gèm, sc vớg eîe kgb icẮg kgỎb e÷md e`u kỵ t`é kçb `cẮt Ğỗmd `Ʈm vé eõ ĞgỄm tâe` `Ắt m`ïm iớm `Ʈm vì oîm kâm` oç `Ʈm.
Oîm kâm` eỤn KIKV vì gcm eỤn e`ømd m`ể `Ʈm KIK e÷md e`u ké, ĞgỎu mìy iì fc ĞgỄm tâe`eỤn KIKV iớm `Ʈm trcmd k`g sỞ iớp aiaetrcm k`ömd Ğốg vì fc Ğõ iỾe `øt eỤn `Ắt m`ïm mduyèmtỢ vớg vớg aiaetrcm `õn trị bẮm` `Ʈm KIK e÷md e`u ké. Oîm kâm` eỤn KIKV vì gcm eỤn e`ømd
tąmd từ trèm xuỞmd trcmd m`õb. Fc oîm kâm` iớm `Ʈm mèm mąmd iƼụmd gcm `õn eỤn KIKV t`ạp sc vớg eîe mduyèm tỞ m`õb ”p–trcmd e÷md e`u ké vì mąmd iƼụmd gcm `õn mìy dgấb fẤm từ trèm xuỞmd. M`Ƽmd sc vớg KIK e÷mde`u ké t`é mąmd iƼụmd gcm `õn eỤn KIKV iƮm `Ʈm, fc oîm kâm` eỤn e`ømd m`ể `Ʈm. BẴe f÷, G > eỤn KIKV iớm `Ʈm KIK m`Ƽmd G ? iẮg t`ạp `Ʈm m`gỎu sc vớg KIK e÷md e`u ké .
Vrcmd tgm` t`ễ KIKV eõ sỾ sảp xẳp e`Ẵt xât `Ʈm vì igèm kẳt kgb icẮg bẮm` `Ʈm KIK. FcvẢy, e`ømd eủmd `Ʈm vì eõ k`Ởg iƼụmd rgèmd iớm `Ʈm.
Vâm` e`ạt bìu eỤn mdỂm iỢn8 Eîe gcm kgb icẮg kgỎb t`ố ĞỎu k`ömd eõ bìu . Vuy m`gèm, k`gĞỞt trèm mdỂm iỢn mdcẮg trừ Oa vì Bd, eîe buỞg eỤn KIKV t`ƼỒmd eõ bìu ĞẴe trƼmd. Fc
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 28/121
-?0-
e`ømd eõ mąmd iƼụmd gcm `õn t`ạp mèm aiaetrcm `õn trị eỤn e`ømd fề oị kâe` t`âe` ièm eîe trẮmdt`îg eõ mąmd iƼụmd enc `Ʈm trcmd mdỂm iỢn oumsam. Vuy m`gèm, aiaetrcm tổm tẮg ồ trẮmd t`îg Ğõtrcmd t`Ồg dgnm rạt mdảm. Unu Ğõ, trồ vỎ iẮg trẮmd t`îg onm ĞẤu vì p`ît rn mąmd iƼụmd fƼớg fẮmdsõmd sgm` rn bìu ĞẴe trƼmd mẾb trcmd v÷md îm` sîmd m`ém t`ạy.
Oarg vì bndga eõ mąmd iƼụmd gcm `õn enc `Ʈm m`gỎu sc vớg eîe KIKV trcmd m`õb. Fc vẢy,mąmd iƼụmd mdỂm oumsam k`ömd ĞỤ iớm Ğễ kâe` t`âe` eîe aiaetrcm `õn trị eỤn e`ømd m`ấy ièmeîe bủe mąmd iƼụmd enc `Ʈm mèm e`ømd k`ömd eõ bìu.
Eạu `ém` aiaetrcm `õn trị eỤn KIKV iì ms? mèm trcmd eîe p`ấm ủmd `õn `Ểe e`ømd m`ƼỒmd ?aiaetrcm Ğễ ĞẮt eạu `ém` oỎm eỤn k`â `gẳb. Fc Ğõ, k`ömd dgỞmd KIK, sỞ cxg `õn ĞẴe trƼmd eỤnKIKV iì +? trcmd eîe `ụp e`ạt.
B B?+ + ?a-
[K`â `gẳbRms? [K`â `gẳbR Mąmd iƼụmd gcm `õn t`ủ `ng (G?) eỤn KIKV iớm `Ʈm k`ömd m`gỎu sc vớg mąmd iƼụmd gcm `õn
t`Ƽ m`ạt (G>). Fc vẢy, e`ømd sẲ m`ƼỒmd aiaetrcm t`ủ `ng trcmd eạu `ém` B+ Ğễ ĞƼụe gcm B?+.ĜgỎu mìy ĞƼụe dgấg t`âe` m`Ƽ snu8
+ Gcm +? eỤn KIKV eõ eạu `ém` eỤn k`â `gẳb, + Vrcmd fumd fịe` mƼớe, gcm +? eỤn KIKV oị `yĞrnt `õn `cìm tcìm fc oîm kâm` eỤn
e`ømd m`ể vì mąmd iƼụmd gcm `õn enc mèm e`ømd oỎm `Ʈm gcm B+. Vốmd mąmd iƼụmd dgấg p`õmd rn trcmd fumd fịe` mƼớe eỤn gcm B?+ iớm `Ʈm gcm B+. Vốmd mąmd iƼụmd mìy ĞỤ Ğễ o÷ iẮg mąmd iƼụmd gcm `õn t̀ ủ `ng eỤn KIKV trcmd fumd fịe`.
M`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy vì m`gỄt Ğỗ sög enc `Ʈm vì ogẳm Ğốg k`ömd ĞỎu m`Ƽ eîe kgb icẮg kgỎb véeîe kgb icẮg kgỎb t`ố eõ eạu trøe bẮmd tgm` t`ễ k`îe m`nu.
K gb icẮg kgỎb t`ố fẫm ĞgỄm k`î tỞt (Bd, En tƼƮmd ĞƼƮmd kgb icẮg kgỎb) bẴe f÷ p`ïm iớp sĞå ĞƼụe iạp ĞẤy aiaetrcm, Ğõ iì fc v÷md s vì p trcmd kgb icẮg kgỎb t`ố Ğå e`a p`Ụ m`nu tẮct`ìm` v÷md e`Ƽn eõ ĞỤ aiaetrcm iìb e`c kgb icẮg fẫm ĞgỄm tỞt.
5.?. VrẮmd t`îg t`gèm m`gèm.K gb icẮg kgỎb t`ố e`ệ tổm tẮg trcmd t`gèm m`gèm ồ fẮmd `ụp e`ạt.
Oa iì mduyèm tỞ tƼƮmd ĞỞg `gẳb (<,<<>% tốmd sỞ mduyèm tỢ trcmd vể ^uấ Ğạt), tổm tẮg e`Ụyẳu trcmd k`cîmd vẢt oargm (5OaC.Ni?C5.:UgC?).
Bd vì En t`uỗe icẮg mduyèm tỞ p`ố ogẳm m`ạt8 + Bd (>,6% tốmd sỞ mduyèm tỢ trcmd vể ^uấ Ğạt) tổm tẮg trcmd eîe k`cîmd vẢt m`Ƽ
Ğcicbgt (BdEC5.EnEC5), bndgazgt (BdEC5), eïemigt (KEi.BdEi?.:@?C).
+ En (>,1% tốmd sỞ mduyèm tỢ trcmd vể ^uấ Ğạt) tổm tẮg trcmd enmxgt, Ğî vög, Ğî p`ạmEnEC5, t`Ắe` enc (EnUC6.?@?C), jicrgt (EnJ?), npntgt (En1(\C6)P)... Mdcìg rn, En eÿm eõ
trcmd xƼƮmd Ğỗmd vẢt, trcmd bö t`Ỿe vẢt vì mƼớe t`gèm m`gèm.Ur vì On eõ trcmd eîe k`cîmd vẢt xaiactgt (UrUC6), strcmtgnmgt (UrEC5), onrgtgm (OnUC6) vì
vgtargt (OnEC5).
_n eõ bỗt iƼụmd rạt ât trcmd quẴmd eỤn urnm.
5.5. Vâm` e`ạt `cî `Ểe
Zé KIKV eõ mąmd iƼụmd gcm `õn t`ạp vì Ğỗ ïb ĞgỄm enc, vé t`ẳ e`ømd iì m`ợmd kgb icẮg `cẮtĞỗmd rạt `cẮt Ğỗmd. Vuy m`gèm, kçb `Ʈm KIK. Bủe Ğỗ `cẮt Ğỗmd tąmd từ trèm xuỞmd trcmdm`õb vì sấm p`ầb tẮc mèm iì gcm B?+.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 29/121
-?7-
5.5.>. \`ấm ủmd vớg k`ömd k`â vì cxg
Vrcmd k`ömd k`â vì ồ m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd, Oa vì Bd oị onc p`Ụ iớp cxgt rạt bểmd vì oỎm mdąmeấm e`ømd tîe fỡmd tgẳp tỡe vớg cxg, eÿm En, Ur vì On m`nm` e`õmd tẮc mèm iớp bìu vìmd m`Ắt,trcmd Ğõ mdcìg cxgt eÿm eõ bỗt p`Ấm pacxgt vì mgtrun. Vrcmd k`ömd k`â ầb, En, Ur vì On tẮcmèm iớp eneocmnt, vé vẢy eîe kgb icẮg kgỎb t`ố p`ấg ĞƼụe dgợ trcmd oém` rạt kâm `cẴe mdïbtrcmd fẤu `cấ k`nm.
K`g ĞỞt mõmd trcmd k`ömd k`â, tạt eấ eîe kgb icẮg kgỎb t`ố e`îy tẮc mèm cxgt BC, mdcẮg trừOn vì Ur tẮc pacxgt BC? vì p`ấm ủmd p`ît m`gỎu m`gỄt.
B + C? <t BC (B8 Oa, Bd `cẴe En)
B + C? <t BC? (B8 On `cẴe Ur)
_gèmd Bd, k`â e`îy eÿm p`ît rn îm` sîmd e`õg vì dgìu tgn tỢ mdcẮg, fc sỾ kẳt `ụp eỤn gcmBd?+ eõ kâe` t`Ƽớe oç vớg gcm C?- eŧmd eõ kâe` t`Ƽớe oç ĞƼn Ğẳm sỾ tẮc t`ìm` bẮmd iƼớg tgm`t`ễ sât snc eỤn BdC vì p`ît rn bỗt iƼụmd m`gỄt iớm, e`âm` iƼụmd m`gỄt mìy Ğå ĞỞt mõmd bẮe`eîe `Ắt BdC ĞƼụe tẮc mèm, iìb p`ît rn îm` sîmd e`õg vì dgìu tgn tỢ mdcẮg. 5.5.?. \`ấm ủmd vớg `yĞrc
Vrừ Oa k`ömd p`ấm ủmd trỾe tgẳp vớg `gĞrc, Bd p`ấm ủmd rạt k`õ k`ąm, eîe kgb icẮg kgỎb t`ốeÿm iẮg ĞỎu p`ấm ủmd trỾe tgẳp vớg @? k`g Ğum mõmd trcmd iuổmd k`â @? tẮc rn `gĞrun gcm (mdcẮgtrừ Bd tẮc `ụp e`ạt eỗmd `õn trị),
B + @? <t B@?
En p`ấm ủmd mdny vớg @? ồ <<E mẳu ồ fẮmd oỗt bịm, eÿm ồ fẮmd k`Ởg p`ấm ủmd xấy rn ồ>1< ― 5<<<E, Ur p`ấm ủmd ồ k`cấmd 5<< ― 6<<<E, On p`ấm ủmd ồ >0<<E. Vạt eấ eîe `yĞrun eỤnKIKV p`ấm ủmd bẮm` vớg mƼớe tẮc `yĞrcxgt vì dgấg p`õmd k`â @?,
B@?(r) + ?@?C(i) )(?)(
?
)( ?? k nqnq @ C@ B
5.5.5. \`ấm ủmd vớg mƼớe
Eõ t`ẳ ĞgỄm eỾe tƼƮmd ĞƼƮmd kgb icẮg kgỎb, eîe kgb icẮg kgỎb t`ố vỎ mduyèm tảe tƼƮmd tîe fềfìmd vớg mƼớe dgấg p`õmd `yĞrc vì eìmd fề fìmd `Ʈm vớg eîe fumd fịe` nxgt. M`Ƽmd t`Ỿe tẳ,Oa k`ömd tƼƮmd tîe vớg mƼớe vé eõ iớp cxgt oấc vỄ, Bd k`ömd tnm trcmd mƼớe iẮm` m`Ƽmd tnme`Ảb trcmd mƼớe mõmd,
Bd + ?@?C Bd(C@)? + @?
vé bìmd cxgt BdC oấc vỄ ât tnm trcmd mƼớe. Mẳu Ğîm` sẮe` eîe sụg fïy Bd rổg m`ømd vìc fumd fịe` @dEi?, bndga sẲ Ğầy t`uỴ mdïm rn
k`ểg fumd fịe` vì e÷md vớg @d tẮc `Ổm `Ởmd Bd ― @d, iøe Ğõ bìmd cxgt k`ömd ĞƼụe tẮc mèm vì `Ổm `Ởmd Bd ― @d igèm tỡe tƼƮmd tîe vớg @?C ồ m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd.
Eîe kgỎb t`ố En, Ur, On p`ấm ủmd fề fìmd vớg mƼớe, B + ?@?C B(C@)? + @?.
_gèmd Oa eÿm eõ t`ễ tnm trcmd fumd fịe` kgỎb bẮm` `cẴe trcmd kgỎb mõmd e`ấy tẮc t`ìm `buỞg oargint vì dgấg p`õmd @?,
Oa + ?MnC@ + ?@?C Mn?[Oa(C@)6R + @?,
Oa + ?MnC@m/e Mn?OaC? + @?.
5.5.6. \`ấm ủmd kẳt `ụp vớg nbcmgne
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 30/121
-5<-
Eîe kgb icẮg En, Ur vì On eõ t`ễ tnm trcmd nbcmgne iểmd, e`c fumd fịe` bìu xnm` t`ẫb. K`giìb e`c fumd bög ony `Ʈg, eÿm iẮg tgm` t`ễ bìu vìmd õmd iì eîe nbcmgnent eõ t`ìm` p`Ấmk`ömd Ğốg [B(M@5):R.
K`g eõ bẴt e`ạt xøe tîe (vâ fỡ8 \intgm), eîe nbcmgnent kgb icẮg kgỎb t`ố oị p`ïm `uỴ fẤm tẮc rn eîe nbgĞun.
En(M@5): \t En(M@?)? + 6M@5 + @?
K`g Ğum mõmd ồ îp suạt t`ạp (trcmd e`ïm k`ömd), eîe nbgĞun ogẳm t`ìm` gbgĞun bìu vìmd. En(M@?)? EnM@ + M@5
enmxg nbgĞun enmxg gbgĞun
Eîe nbgĞun vì gbgĞun kgb icẮg kgỎb t`ố iì m`ợmd `ụp e`ạt gcm, e`ệ oỎm ồ fẮmd tgm` t`ễ vìtƼƮmd tîe bẮm` vớg @?C tẮc t`ìm` `gĞrcxgt vì nbcmgne.
EnM@ + ?@?C En(C@)? + M@5
5.5.1. Bỗt sỞ p`ấm ủmd k`îe
K`g Ğum mõmd, tạt eấ eîe kgb icẮg kgỎb t`ố ĞỎu tƼƮmd tîe båm` igỄt vớg `nicdam, mgtƮ, iƼu`uỵm`, p`ctp`c, eneocm, sgige.
Oa + P? OaP?
(P iì J8 t< t`ƼỒmd, P iì Ei8 ?1<<E, P iì Or, G8 60<<E)
5Bd + M? E <0<<40< Bd5 M?
En + U E <>1< EnU
5En + ?\Ğể En5\?
On + ?E(t`nm e`é) OnE?
K`g kgỎb t`ố e`îy trcmd k`ömd k`â t`é mdcìg cxgt BC eÿm eõ mgtrun B5 M? ĞƼụe tẮc mèm. Mgtrun fề fìmd ĞƼụe p`ît `gỄm m`Ồ tîe fỡmd eỤn e`ømd vớg `Ʈg mƼớe ồ trcmd k`ömd k`â, dgấg p`õmd k`â M@5,
Bd5 M? + :@?C 5Bd(C@)? + ?M@5
K`g tƼƮmd tîe vớg eneocm, rgèmd Oa tẮc Oa?E iì eneoun dgấg p`õmd batnm k`g oị t`uỴ p`ïm,eÿm eîe kgb icẮg kgỎb t`ố k`îe tẮc mèm BE? iì eneoun dgấg p`õmd nxatgiam k`g oị t`uỴ p`ïm.
Oa?E + 6@?C ?Oa(C@)? + E@6
EnE? + ?@?C En(C@)? + E?@?
Vuy m`gèm k`g tƼƮmd tîe vớg Ug, tạt eấ eîe kgb icẮg kgỎb t`ố ĞỎu tẮc mèm sgigxun B?Ug.
Fc eõ îg iỾe iớm vớg cxg, eîe kgb icẮg kgỎb t`ố k`g Ğum mõmd eõ t`ễ k`Ợ ĞƼụe m`gỎu cxgt
oỎm eỤn eîe mduyèm tỞ m`Ƽ O?C5, EC?, UgC?, VgC?, Ni?C5, Er ?C5...?Oa + VgC? ?OaC + Vg
* K`ấ mąmd tẮc p`ủe iì k`ömd ĞẴe trƼmd vớg eîe kgb icẮg kgỎb t`ố vé sỾ tẮc p`ủe e`ệ t`uẢmiụg vớg m`ợmd gcm oç, ĞgỄm tâe` iớm vì eõ crogtni trỞmd. 5.5.:. UỾ k`îe m`nu dgợn oarg vì bndga
Oarg iì mduyèm tỞ ĞẤu tgèm trcmd m`õb KIKV. K`g sc sîm` vớg bndga vì m`ợmd mduyèm tỞ eÿmiẮg trcmd m`õb, oarg t`ễ `gỄm m`ợmd tâm` e`ạt oạt t`ƼỒmd vớg m`ợmd iâ fc snu8
Kâe` t`Ƽớe m`ể eỤn mduyèm tỢ vì gcm,
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 31/121
-5>-
Mąmd iƼụmd gcm `õn vì Ğỗ ïb ĞgỄm enc,
K`ömd eõ cogtnm f.
Ĝgễb k`îe ogỄt e`âm` dgợn oarg vì bndga8 Oarg eủmd `Ʈm bndga,
M`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy vì m`gỄt Ğỗ sög eỤn oarg enc `Ʈm bndga, Oarg k`ömd p`ấm ủmd vớg mƼớe, t`Ảb e`â ồ m`gỄt Ğỗ enc. MdƼụe iẮg, bndga k`ömd p`ấm
ủmd vớg `Ʈg mƼớe Bd + ?@?C Bd(C@)? + @?,
Bndga p`ấm ủmd tẮc trỾe tgẳp `yĞrun, ecm oarg t`é k`ömd,
\`Ấm iớm oarg tẮc eîe `ụp e`ạt eỗmd `õn trị, eÿm bndga tẮc `ụp e`ạt gcm, Uấm p`ầb vớg mƼớe eỤn Oa?E vì BdE? k`îe m`nu,
Oa?E + @?C OaC + E@6
BdE? + @?C Bd(C@)? + E?@?,
OaC iì cxgt iƼụmdx tâm`, trcmd k`g Ğõ BdC iì cxgt onzƮ.
5.5.4. UỾ dgỞmd m`nu dgợn oarg vì m`öb
Zé eấ oarg vì m`öb e÷md mẾb trèm ĞƼỒmd t`ẵmd rnm` dgớg p`ïm ogỄt dgợn kgb icẮg vì p`g kgb,mèm eấ `ng eõ ĞẴe Ğgễb e`umd8
Eấ `ng ĞỎu tẮc mèm eîe `ụp e`ạt eỗmd `õn trị, V`ỡ Ğỗmd (k`ömd p`ấm ủmd) vớg @MC5 ĞẴe mduỗg, eấ `ng ĞƼụe f÷md Ğễ ĞỾmd @MC5 ĞẴe
mduỗg, ĜỎu eõ k`ấ mąmd tẮc p`ủe e`ạt, OaC vì Ni?C5 ĞỎu iì eîe `ụp e`ạt iƼƮmd tâm`
OaC + ?@Ei OaEi? + @?CNi?C5 + :@Ei ?NiEi5 + 5@?C OaC + ?MnC@ + @?C Mn?[Oa(C@)6R
Ni?C5 + ?MnC@ + 5@?C ?Mn[Ni(C@)6R
Oarg vì m`öb tẮc oargint vì niubgmnt trcmd fumd fịe` kgỎb
Oa + ?MnC@ + ?@?C Mn?[Oa(C@)6R + @?
?Ni + ?MnC@ + :@?C ?Mn[Ni(C@)6R + 5@?
Vrcmd fumd fịe`, eấ oarg vì m`öb ĞỎu eõ k`ấ mąmd tẮc p`ủe vớg gcm jicrun tẮc mèm `ng gcm
p`ủe OaJ6
?
vì NiJ:
?-
vì `ng gcm p`ủe mìy rạt oỎm Eấ OaEi? vì NiEi5 ĞỎu eõ k`ấ mąmd Ğgba `õn tẮc mèm Oa?Ei6 vì Ni?Ei:
>.5.0. Bỗt sỞ tâm` e`ạt eỤn bndga
ờ m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd, Bd k`ömd p`ấm ủmd vớg k`ömd k`â vé eõ iớp cxgt oấc vỄ oỎ bẴt. K`g ĞỞtmõmd, Bd e`îy vì tển rn m`gỎu m`gỄt
Bd + C? BdC 5Bd + M? Bd5 M?
Bndga p`ấm ủmd e`Ảb vớg mƼớe iẮm`, Bd + @?C Bd(C@)? + @?(d)
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 32/121
-5?-
p`ấm ủmd m`nm` e`õmd fừmd iẮg, fc eõ iớp vể `yĞrcxgt oấc vỄ. ĜỞg vớg `Ʈg mƼớe, Bd e`îy tẮc rn BdC vì @?
Bd + @?C BdC + @?(d) Zớg nxgt @Ei vì @?UC6 icåmd, dgấg p`õmd k`â `yĞrc.
Zớg @MC5, tẮc buỞg nbcmg mgtrnt, [Bd + ?@MC5 Bd(MC5)? + ?@R Ô 6
@MC5 + 0@ M@5 + 5@?C
M@5 + @MC5 M@6 MC5
--------------------------------------------------------------------
6Bd + ><@MC5 6Bd(MC5)? + M@6 MC5 + 5@?C
Ĝầy gcm kgb icẮg Ğủmd snu trcmd fåy ĞgỄm `õn rn k`ểg fumd fịe` buỞg Bd + \o(MC5)? Bd(MC5)? + \o
Bd + Eu(MC5)? Bd(MC5)? + Eu
Bd + ?NdMC5 Bd(MC
5)? + ?Nd
\`ấm ủmd tẮc `ụp e`ạt eƮ bndga vớg fẫm xuạt `nicdam eỤn `yĞrc eneocm, Bd + _ ― P _ ― Bd ― P
Fẫm xuạt `nicdam @ụp e`ạt eƮ bndga
Bndga tnm ĞƼụe trcmd fumd fịe` nbcmgne, Bd + ?M@6
+ Bd?+ + ?M@5 + @?.
5.6. ĜgỎu e`ẳ kgb icẮg kgỎb t`ố
Mduyèm tảe e`umd Ğễ ĞgỎu e`ẳ eîe kgb icẮg kgỎb t`ố iì f÷md fÿmd ĞgỄm `cẴe f÷md e`ạt k`ỢbẮm` Ğễ k`Ợ gcm kgb icẮg kgỎb t`ố tẮc t`ìm` kgb icẮg,
B?+ + ?a- B<.
\`ƼƮmd p`îp t`ƼỒmd f÷md iì ĞgỄm p`ïm mõmd e`ấy `cẴe f÷md e`ạt k`Ợ Ğễ k`Ợ cxgt `cẴebuỞg eỤn kgb icẮg kgỎb t`ố. 5.6.>. ĜgỎu e`ẳ Oa
Oa ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd p`ƼƮmd p`îp ĞgỄm p`ïm OaEi? mõmd e`ấy, `cẴe `Ổm `ụp mõmd e`ấydổb OaEi? + MnEi `ny `Ổm `ụp OaEi? + MnJ trcmd t`÷md oẾmd mgkam vớg eỾe fƼƮmd oẾmd t`nme`é, eỾe ïb oẾmd t`uỴ mdïm vì ồ trcmd k`â quyễm ndcm. 5.6.?. ĜgỎu e`ẳ Bd
Vrcmd eömd md`gỄp oẾmd ĞgỄm p`ïm enemnigt `cẴe `Ổm `ụp buỞg eicrun eỤn bndga vì kgb icẮgkgỎb ồ m`gỄt Ğỗ 4<<-41<<E trcmd t`÷md ĞgỄm p`ïm iìb oẾmd t`çp, Ğổmd t`Ồg iì eỾe ïb. EỾefƼƮmd iì bỗt trỡ t`nm e`é ĞẴt trcmd Ởmd sủ xỞp eõ iỔ m`ể Ğễ e`c k`â eic t`cît rn mdcìg.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 33/121
-55-
@ém` 5.>8 UƮ Ğổ t`gẳt oị ĞgỎu e`ẳ Bd oẾmd p`ƼƮmd p`îp ĞgỄm p`ïm
Ĝễ trîm` k`ömd k`â cxg `cî Bd iểmd mốg ièm trèm e`ạt ĞgỄm p`ïm, mdƼỒg tn Ğå t`ốg e`Ảb bỗt
iuổmd k`â @? trèm oỎ bẴt eỤn Bd iểmd. Bndga t`u ĞƼụe eõ Ğỗ tgm` k`gẳt enc 77,7<%. Ĝễ eõ t`èb BdEi?, mdƼỒg tn Ğå ĞgỎu e`ẳ từ bndgazgt BdEC5 `cẴe từ Ğcicbgt
BdEC5.EnEC5 t`ac p`ấm ủmd, BdC + EC + Ei? BdEi? + EC?
k`â eic ĞƼụe iạy từ eỾe fƼƮmd oém` ĞgỄm p`ïm. Mdcìg rn, Ğễ eõ BdEi? mdƼỒg tn eõ t`ễ e`ẳ `cî mƼớe ogễm k`g e`c tîe fỡmd vớg mƼớe vög
`cẴe sợn Ğcicbgt, iỂe iạy Bd(C@)? rổg e`c tîe fỡmd vớg nxgt @Ei. Bd?+
(nq) + En(C@)? Bd(C@)? + En?+(nq)
Bd(C@)? + ?@Ei BdEi? + ?@?C Mdcìg eîe` f÷md p`ƼƮmd p`îp ĞgỄm p`ïm BdEi?, eÿm eõ t`ễ ĞgỎu e`ẳ Bd oẾmd eîe` k`ỢBdC oẾmd t`nm eỞe `ny f÷md jarcsgige (`ụp kgb Ja vì Ug) k`Ợ `Ổm `ụp BdC vì EnC ồ m`gỄtĞỗ enc vì trcmd e`ïm k`ömd8
BdC + E E <?<<< Bd + EC (eõ t`ễ t`ny E oẾmd EnE? ồ >?<<<E)
EnC + ?BdC + Ug E <
>1<< ?Bd + EnC.UgC?
@Ʈg Bd ony ièm vì ĞƼụe iìb mdƼmd tỡ. 5.6.5. ĜgỎu e`ẳ En, Ur vì On
En, Ur vì On eŧmd eõ t`ễ ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` ĞgỄm p`ïm buỞg eicrun mõmd e`ấy `cẴe f÷md Ni`ny Bd k`Ợ buỞg Ğõ trcmd e`ïm k`ömd ồ >><<->?<<<E.
EnEi? + Ni 5En + ?NiEi5
NiEi5 tẮc t`ìm` sẲ ony `Ʈg (t`ąmd `cn ồ >05<E), eÿm iẮg iì En ĞƼụe e`Ƽmd eạt trcmd e`ïmk`ömd `cẴe trcmd k`â quyễm ndcm).
Mdcìg rn, eÿm eõ t`ễ f÷md p`ấm ủmd m`gỄt m`öb Ğễ ĞgỎu e`ẳ En, Ur vì On8
?Ni + ?BC <t BC.Ni?C5 + 5B
5.1. Eîe `ụp e`ạt eỤn kgb icẮg kgỎb t`ố
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 34/121
-56-
5.1.>. @gĞrun
Vạt eấ eîe kgb icẮg kgỎb t`ố ĞỎu eõ k`ấ mąmd tẮc rn `ụp e`ạt vớg `gĞrc ủmd vớg `cî trị GG eỤnkgb icẮg (B@?). Vạt eấ ĞỎu iì e`ạt rảm bìu trảmd, Ğỗ oỎm tąmd từ Oa@? Ğẳm Bd@? snu Ğõ dgấbfẤm từ En@? Ğẳm On@?.
* Oa@? k`ömd ĞgỎu e`ẳ ĞƼụe trỾe tgẳp từ eîe mduyèm tỞ bì oẾmd p`ấm ủmd trnc Ğốg dgợn OaEi? vớg Ig@ trcmd rƼụu `cẴe oẾmd eîe` e`c Oa(E@5)? tîe fỡmd vớg IgNi@6,
OaEi? + ?Ig@ Oa@? + ?IgEi?Oa(E@5)? + IgNi@6 ?Oa@? + IgNi(E@5)6.
Oa@? iì e`ạt rảm bìu trảmd, eõ tâm` e`ạt tƼƮmd tỾNi@5, eõ t`ễ tîe fỡmd vớg mƼớe vìbatnmci dgấg p`õmd @?,
Oa@? + ?@?C Oa(C@)? + @?
Oa@? + ?E@5C@ Oa(CE@5)? + @?.
Bd@? tẮc rn oẾmd eîe` Ğum mõmd Bd trcmd k`â @? fƼớg îp suạt vì eõ bẴt eỤn BdG?, eŧmdeõ t`ễ ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` m`gỄt p`ïm Ğgatyi bndga trcmd e`ïm k`ömd ồ >41<E,
Bd(E?@1)? E <>41 Bd@? + ?E?@6.
Bd@? iì e`ạt rảm bìu trảmd, ồ fẮmd oỗt bịm t`é tỾ oỞe e`îy trcmd k`ömd k`â, eÿm ồ fẮmdeỡe t`é oỎm `Ʈm. K`g Ğum mõmd trcmd e`ïm k`ömd ồ k`cấmd ?0<<E t`é oị p`ïm `uỴ,
Bd@? <t Bd + @?.
Oị @?C vì E@5C@ p`ïm `uỴ tƼƮmd tỾ Oa@?.
En@?, Ur@?, On@? iì m`ợmd `gĞrun tẮc buỞg. En@? mõmd e`ấy ồ ><<<<E vì oị p`ïm `uỴ ồm`gỄt Ğỗ enc `Ʈm. Ur@? mõmd e`ấy ồ :1<<E vì p`ïm `uỴ trèm 0<<<E. En@? mõmd e`ấy vì p`ïm `uỴ ồ :41<E, iì e`ạt k`Ợ bẮm` vì tỾ oỞe e`îy trcmd k`ömd k`â.
ĜỎu oị mƼớe p`ïm `uỴ tƼƮmd tỾ Oa@?,
B@? + ?@?C B(C@)? + ?@?.5.1.?. Cxg t BC
Eîe cxgt BC iì e`ạt oỗt `cẴe k`Ởg xỞp bìu trảmd (k`g mạu e`ấy rổg Ğễ mduỗg e`ømd ồ fẮmd tgm`t`ễ).
OaC kẳt tgm` t`ac bẮmd iỡe p`ƼƮmd kgễu vunzgt ( - XmU) vớg igèm kẳt `ém` tủ fgỄm. Eîe cxgteÿm iẮg eõ bẮmd tgm` t`ễ iẢp p`ƼƮmd kgễu buỞg ąm.
Zé eõ mąmd iƼụmd bẮmd iƼớg rạt iớm mèm eîe cxgt BC rạt k`õ mõmd e`ấy vì rạt oỎm m`gỄt,e`ømd eõ t`ễ sög bì k`ömd oị p`ïm `uỴ.
OaC BdC EnC UrC OnC
M`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy ( E) ?11? ?0<< ?14< ?6:< >7?1
M`gỄt Ğỗ sög ( E) 6?<< 5><< 5:<< ?1<< ?<<<
MąmdiƼụmd bẮmd iƼớg (kH/bci) - 57?6 564: 57>5 ?771
Vrừ OaC t`Ỿe tẳ k`ömd tnm trcmd mƼớe, BdC fẮmd oỗt xỞp tnm bỗt ât vì rạt e`Ảb (fce`ømd eõ mąmd iƼụmd bẮmd iƼớg rạt iớm), eÿm eîe cxgt eÿm iẮg ĞỎu tƼƮmd tîe fề vớg mƼớe tẮc`gĞrcxgt vì p`ît m`gỄt iớm.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 35/121
-51-
BC + @?C B(C@)?
Cxgt eỤn En, Ur, On ĞỎu `øt ầb bẮm` k`g Ğễ trcmd k`ömd k`â vì eõ k`ấ mąmd `ạp t`ỡ k`âEC? m`Ƽ cxgt kgb icẮg kgỎb.
OnC + EC? OnEC5
Eîe cxgt kgb icẮg kgỎb t`ố eõ t`ễ tnm trcmd fumd fịe` nxgt tẮc t`ìm` buỞg, trừ OaC k`õ tnmtrcmd nxgt m`Ƽmd fề tnm trcmd fumd fịe` kgỎb tẮc buỞg oargint.
* ờ m`gỄt Ğỗ enc, eîe BC eõ t`ễ oị kgb icẮg kgỎb, Ni, Ug k`Ợ Ğẳm kgb icẮg. * Mduyèm tảe e`umd Ğễ ĞgỎu e`ẳ eîe BC iì m`gỄt p`ïm buỞg eneocmnt, mgtrnt `cẴe `gĞrcxgteỤn kgb icẮg kgỎb t`ố.
EnEC5 EnC + EC?
?Ur(MC5)? E <
7<< ?UrC + 6MC? + C?
`cẴe f÷md t`nm k`Ợ buỞg eneocmnt ồ m`gỄt Ğỗ t`ạp `Ʈm `cẴe m`gỄt p`ïm buỞg mgtrnt, OnEC5 + E OnC + ?EC
On(MC5)? <
t OnC + MC? + >/?C?.
5.1.5. \acxg t BC ?
VƼƮmd tỾ kgb icẮg kgỎb, eîe B?+ eỤn kgb icẮg kgỎb t`ố eõ oîm kâm` iớm eŧmd eõ k`ấ mąmd tẮc pacxgt.
Oa k`ömd tẮc mèm pacxgt, Bd e`ệ tẮc mèm pacxgt ồ fẮmd `gĞrnt eõ iẫm pacxgt BdC?, eÿm En,Ur vì On tẮc mèm eîe pacxgt BC? iì e`ạt oỗt bìu trảmd vì k`õ tnm trcmd mƼớe. Fumd fịe` eỤneîe pacxgt mìy eõ p`ấm ủmd kgỎb vì eõ tâm` e`ạt eỤn fumd fịe` @?C? fc p`ấm ủmd,
BC? + ?@?C B(C@)? + @?C?.
ĜỎu fề tnm trcmd nxgt tẮc @?C?
EnC? + @?UC6 EnUC6 + @?C?
K`g Ğum mõmd BC? oị p`ïm `uỴ t`ìm` cxgt vì C?
?EnC? ?EnC + C?
M`Ƽ vẢy, ồ fẮmd rảm `ny fumd fịe` eîe pacxgt BC? ĞỎu eõ tâm` cxg `cî m`Ƽmd vớg e`ạt cxg`cî bẮm` `Ʈm e`ømd t`ễ `gỄm tâm` k`Ợ.
Eîe pacxgt BC? eõ t`ễ ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` e`c @?C? tîe fỡmd vớg `gĞrcxgt tƼƮmd ủmd Ğổmdt`Ồg Ğum mõmd ồ ><< - >5<<E Ğễ iìb bạt mƼớe eîe `gĞrnt pacxgt BC?.0@?C vừn ĞƼụe tẮc mèm.
En(C@)? + @?C? + :@?C EnC?.0@?C
EnC?.0@?C <t EnC? + 0@?C
Eîe `gĞrnt pacxgt k`g tîe fỡmd vớg @?C? mõmd eõ t`ễ tẮc mèm supacxgt eõ bìu vìmd.EnC?.0@?C + @?C?(mõmd) EnC6 + ><@?C
_gèmd UrC? vì OnC? eõ t`ễ ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` e`c cxgt kẳt `ụp trỾe tgẳp vớg cxg. * ^unm trỂmd m`ạt trcmd eîe pacxgt BC? iì OnC?
OnC? iì e`ạt oỗt bìu trảmd, mõmd e`ấy ồ 61<<E vì iì `ụp e`ạt md`ịe` từ. OnC? k`õ tnm trcmd mƼớe, k`ömd tnm trcmd rƼụu vì ata, fề tnm trcmd fumd fịe` nxgt icåmd
dgấg p`õmd @?C?,
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 36/121
-5:-
OnC? + ?@Ei OnEi? + @?C?
OnC? + @?UC6 OnUC6 + @?C?.
Zớg mƼớe, OnC? tẮc fẮmd `gĞrnt OnC?.0@?C, m`Ƽmd vớg EC? tẮc rn `ụp e`ạt OnEC5 vì C?,
?OnC? + ?EC? ?OnEC5 + C?
OnC? oỎm ồ m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd, k`g Ğum mõmd Ğẳm :<<<E trcmd e`ïm k`ömd vì `Ʈm 4<<<Etrcmd k`ömd k`â t`é OnC? p`ïm `uỴ t`ìm` cxgt vì cxg. MdƼụe iẮg, ồ 6<<<E, OnC kẳt `ụp trỾe
tgẳp vớg C? tẮc pacxgt. ?OnC? ?OnC + C?
fỾn vìc tâm` e`ạt mìy, eõ t`ễ f÷md OnC? Ğễ ĞgỎu e`ẳ C? trcmd k`ömd k`â.
OnC? eõ tâm` cxg `cî bẮm`, k`g Ğum mõmd OnC? tîe fỡmd vớg @?, U, E, M@5...
OnC? + @? On(C@)?
?OnC? + U ?OnC + UC?
Zớg @Ei ĞẴe, OnC? dgấg p`õmd k`â eic
OnC? + 6@EiĞẴe OnEi? + Ei? + ?@?C
Mdcìg tâm` cxg `cî, OnC? eÿm t`ễ `gỄm tâm` k`Ợ, eõ t`ễ k`Ợ ĞƼụe gcm [Ja(EM):R5- t`ìm`[Ja(EM):R
6-, eŧmd m`Ƽ bỗt sỞ buỞg eỤn eîe kgb icẮg mẴmd. OnC? + ?K 5[Ja(EM):R K :On[Ja(EM):R? + C?
OnC? ĞƼụe f÷md iìb e`ạt xøe tîe trcmd p`ấm ủmd ernekgmd fẤu bể, f÷md Ğễ ĞgỎu e`ẳ @?C?,f÷md trcmd ocb e`îy...
OnC? eõ t`ễ ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` m`gỄt p`ïm On(C@)?, On(MC5)?, OnEC5 trcmd iuổmd k`ömdk`â. Vrcmd eömd md`gỄp, ĞgỎu e`ẳ OnC? oẾmd eîe` mumd OnC trcmd iuổmdk`ömd k`â ồ 6<<-1<<<E.
5.1.6. @yĞrcxgt B(C@)?
@yĞrcxgt B(C@)? k`nm ĞỎu ồ fẮmd oỗt bìu trảmd. K`g kẳt tgm` từ fumd fịe` mƼớe t`ƼỒmd ồfẮmd k`ömd bìu mdẢb mƼớe8 `gĞrcxgt eỤn Oa vì En ồ fẮmd B(C@)?.m@?C, eÿm `gĞrcxgt eỤn Ur vì On ồ fẮmd B(C@)?.0@?C.
Eîe `gĞrcxgt B(C@)? ĞỎu iì `ụp e`ạt gcm vì iì m`ợmd onzƮ. Vuy m`gèm, tâm` onzƮ eỤne`ømd yẳu `Ʈm `yĞrcxgt eỤn KIK. Zé
- Mąmd iƼụmd gcm `õn eỤn KIKV enc `Ʈm
- Kâe` t`Ƽớe gcm B?+ m`ể `Ʈm
- ĜgỄm tâe` gcm enc `Ʈm
Zớg m`ợmd iâ fc mìy, iìb e`c igèm kẳt B ― C trcmd `yĞrcxgt eỤn KIKV bẮm` `Ʈm trcmdKIK. Zé vẢy, tâm` onzƮ eỤn `yĞrcxgt KIKV yẳu `Ʈm KIK.
Vrcmd fumd fịe` mƼớe tâm` onzƮ tąmd fẤm từ Oa(C@) ? Ğẳm On(C@)?, Oa(C@)? iì onzƮ rạtyẳu, Bd(C@)? iì onzƮ trumd oém`, eÿm En(C@)?, Ur(C@)? vì On(C@)? iì onzƮ bẮm`. Fc Ğõ,Oa(C@)? vì Bd(C@)? rạt ât tnm trcmd mƼớe, En(C@)? tƼƮmd ĞỞg ât tnm, Ur(C@)? vì On(C@)? tnmm`gỎu trcmd mƼớe. ĜgỎu mìy ĞƼụe dgấg t`âe` iì fc, kâe` t`Ƽớe entgcm B?+ tąmd fẤm vì mąmdiƼụmd bẮmd iƼớg eỤn eîe `yĞrcxgt dgấb fẤm từ trèm xuỞmd trcmd m`õb. Mąmd iƼụmd `yĞrnt eỤne`ømd tỴ iỄ md`ịe` vớg Ğỗ dgấb mąmd iƼụmd bẮmd iƼớg vé t`ẳ, Ğỗ tnm eỤn eîe `yĞrcxgt tąmd ièm.
M`Ƽ vẢy, mąmd iƼụmd bẮmd iƼớg vì kâe` t`Ƽớe eỤn entgcm quyẳt Ğịm` Ğỗ tnm eîe `yĞrcxgt eỤnKIKV.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 37/121
-54-
Eîe B(C@)? ĞỎu k`ömd oỎm m`gỄt, k`g Ğum mõmd e`ømd bạt mƼớe ogẳm t`ìm` cxgt. Ĝỗ oỎmm`gỄt tąmd ièm từ Oa(C@)? Ğẳm On(C@)?, Bd(C@)? bạt mƼớe ồ >1<<E, On(C@)? bạt mƼớe ồ ><<<<E,
B(C@)? E t <
BC + @?C.
Eîe B(C@)? ĞỎu fề tnm trcmd fumd fịe` nxgt tẮc buỞg. _gèmd Oa(C@)? eÿm eõ k`ấ mąmd tnmtrcmd fumd fịe` ĞẢb ĞẴe `gĞrcxgt `ny eneocmnt eỤn kgb icẮg kgỎb tẮc t`ìm` `gĞrcxc oargint,
Oa(C@)? + ?MnC@ Mn?[Oa(C@)6REîe B(C@)? ĞỎu eõ k`ấ mąmd `ạp t`ỡ EC?.
* Oa(C@)? vì Bd(C@)? ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` e`c kgỎb tîe fỡmd vớg fumd fịe` buỞgtƼƮmd ủmd
OaEi? + ?MnC@ Oa(C@)? + ?MnEi
`cẴe OaEi? + ?M@5 + ?@?C Oa(C@)? + ?M@6Ei
Vuy m`gèm ĞỞg vớg Bd(C@)?, kẳt tỤn sẲ k`ömd `cìm tcìm k`g e`c buỞg bndga tîe fỡmd vớgfumd fịe` nbcmgne fc p`ấm ủmd t`uẢm md`ịe` snu
BdEi? + ?M@5 + ?@?C Bd(C@)? + ?M@6Ei,
tủe iì Bd(C@)? eõ t`ễ tnm trcmd fumd fịe` buỞg nbcmg. Zé vẢy, kgb icẮg Bd tnm trcmdfumd fịe` buỞg nbcmg bẮm` `Ʈm trcmd mƼớe.
Eîe `gĞrcxgt En(C@)?, Ur(C@)? vì On(C@)? ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` e`c cxgt tîe fỡmd vớgmƼớe,
BC + @?C B(C@)?.
5.1.1. BuỞg ̀ nicdamun eỤn KIKV
KIKV p`ấm ủmd vớg `nicdam ồ m`gỄt Ğỗ enc tẮc mèm buỞg `nicdamun, B + P? BP? (P8 Ei, Or).
Mdcìg rn, eîe `nicdamun ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` e`c p`ấm ủmd dgợn `nicdam nxgt vớg kgbicẮg, cxgt, eneocmnt, `yĞrcxgt eỤn KIKV. BC + ?@P BP? + @?C,
BEC5 + ?@P BP? + EC? + @?C.
Vâm` e`ạt eỤn eîe `nicdamun8 - OaEi? iì `ụp e`ạt eỗmd `õn trị, fc Ğõ tnm tỞt trcmd fumd bög `ợu eƮ. Vrcmd k`g Ğõ eîe
`nicdam eÿm iẮg eỤn KIKV iì `ụp e`ạt gcm vì tnm tỞt trcmd mƼớe. - OaEi? eõ m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy t`ạp vì fề ony `Ʈg. Vrcmd k`g Ğõ, eîe `nicdamun eÿm iẮg eõ
m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy enc. OnEi? eõ m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy rạt enc. - BuỞg k`nm `nicdamun eỤn e`ømd t`ƼỒmd mdẢb mƼớe8 OaEi?.6@?C, BdEi?.:@?C,
EnEi?.:@?C.
- Eîe `nicdamun e`c bìu mdỂm iỢn ĞẴe trƼmd, mdcẮg trừ Oa vì Bd (vé mąmd iƼụmd gcm `õneỤn e`ømd rạt enc, mąmd iƼụmd mdỂm iỢn k`ömd ĞỤ iớm Ğễ o÷ iẮg e`c sỾ oủt aiaetrcm).
EnEi? UrEi? OnEi?
Bìu dẮe` Ğể t`ầb xnm` iî eïy.
* Vâm` e`ạt eỤn OaEi?
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 38/121
-50-
Mõ ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ m`Ƽ snu, OaC + Ei? + E K ><4<04< OaEi? + EC.
Oarg eicrun eõ k`ấ mąmd tr÷md `ụp tẮc mèm eạu trøe bẮe` ồ trẮmd t`îg rảm vé iớp vể `õn trịeỤn Oa eÿm t`gẳu aiaetrcm. Oa e`ệ eõ 6 aiaetrcm ồ iớp vể `õn trị, eõ t`ễ m`Ảm t`èb `ng eẴpaiaetcm eỤn mduyèm tỢ Ei (igèm kẳt e`c m`Ảm) eỤn p`ïm tỢ OaEi? oèm eẮm` Ğễ vể `õn trị ĞẮt eạutrøe oỎm eỤn k`â `gẳb (quy tảe oît tỢ).
Pumd qunm` bỔg mduyèm tỢ Oa eõ oỞm mduyèm tỢ Ei, `ng mduyèm tỢ Ei tẮc igèm kẳt eỗmd `õntrị, `ng mduyèm tỢ Ei eÿm iẮg tẮc igèm kẳt e`c m`Ảm.
OaEi?, tổm tẮg fẮmd Ğgba ồ trẮmd t`ân `Ʈg, og p`ïm `Ụy t`ìm` bcmcba ồ >?<<E.
5.:. Eîe `ụp e`ạt qunm trỂmd
5.:.>. Enmxg ̀ gfrcxgt (En(C@) ? )
K`g e`c vög sỞmd (EnC) tîe fỡmd vớg mƼớe tẮc mèm En(C@)? dỂg iì vög tög. Zög tög ât tnm trcmd mƼớe8 ồ ?<<E, >igt mƼớe `cì tnm >,><4d En(C@)? tẮc t`ìm` fumd fịe`
mƼớe vög, Ğỗ tnm eỤn En(C@)? dgấb k`g m`gỄt Ğỗ tąmd. Mẳu tąmd iƼụmd vög vì k`uạy kỷ sẲ ĞƼụe bỗt `uyỎm p`÷ bìu trảmd dỂg iì fumd fịe` vög sợn. Ĝễ yèm vög sợn bỗt t`Ồg dgnm, En(C@)? kẳttỤn xuỞmd t`ìm` k`Ởg m`åc eõ tâm` e`ạt kẳt fâm`. Mẳu trỗm k`Ởg m`åc Ğõ vớg eît t`ac tệ iỄ >/5`ny >/6 vớg bỗt iƼụmd mƼớe vừn ĞỤ dỂg iì vợn vög. Zợn vög eõ tâm` e`ạt kẳt fâm` tỞt, ĞƼụe f÷md trcmd xïy fỾmd. ^uî trém` Ğömd eủmd eỤn vợn vög iì fc p`ấm ủmd dgợn vög vớg EC? trcmdk`ömd k`â.
En(C@)? + EC? EnEC5 + @?C
Mdcìg rn, eÿm eõ tƼƮmd tîe bỗt ât dgợn eît iì cxgt nxgt vớg vög iì onzƮ tẮc enmxgsgigent. Vrcmd t`Ỿe tẳ, mdƼỒg tn sấm xuạt vög oẾmd eîe` mumd Ğî vög ồ ><<<<E trcmd iÿ Ğủmd vì iÿ
ĞƼụe `cẮt Ğỗmd igèm tỡe.
5.:.?. Enmxg eneocmnt (EnEC 5 )
EnEC5 trcmd tỾ m`gèm tổm tẮg fƼớg m`gỎu fẮmd m`Ƽ Ğî p`ạm, Ğî vög, Ğî spnt, Ğî eầb t`Ắe`...trcmd Ğõ Ğî vög iì fẮmd p`ố ogẳm m`ạt.
EnEC5 kẳt tgm` ồ fẮmd vö Ğịm` `ém`, tnm ât trcmd mƼớe (<,<>6d EnEC5/>igt @?C ồ ?1<E), tnmm`gỎu `Ʈm trcmd fumd fịe` e`ủn M@6Ei, k`g Ğum sög vớg fumd fịe` M@6Ei t`é mõ p`ïm `uỴ`cìm tcìm,
EnEC5 + ?M@6Ei E t <
EnEi? + ?M@5 + EC? + @?C
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 39/121
-57-
Vrcmd mƼớe eõ e`ủn k`â EC?, EnEC5 tnm tẮc buỞg En(@EC5)?
EnEC5 + EC? + @?C En(@EC5)?
Ĝïy iì p`ấm ủmd ąm bÿm Ğî vög trcmd t`gèm m`gèm tẮc mèm mƼớe eủmd, từ Ğõ tẮc t`ìm` t`Ắe`m`ŧ trcmd eîe `nmd Ğỗmd fc @EC5
- tgẳp xøe k`ömd k`â8 En(@EC5)? EnEC5 + EC? + @?C
- EnEC5 p`ïm `uỴ ồ 7<<<E8
EnEC5 E t < EnC + EC?
- K`g Ğum mõmd, EnEC5 tƼƮmd tîe ĞƼụe vớg bỗt sỞ cxgt m`Ƽ UgC?, Ni?C5, MC?, M@5...
EnEC5 + UgC? EnUgC5 + EC?
EnEC5 + ?M@5 E t <
EnEM? + 5@?C
5.:.5. Enmxg sumjnt (EnUC 6 )
EnUC6 k`nm eõ bìu trảmd, tnm ât trcmd mƼớe (?<?bd EnUC6/><<d @?C ồ >0<E), Ğỗ tnm ât ogẳmĞốg t`ac m`gỄt Ğỗ.
Vrcmd t`gèm m`gèm, EnUC6 tổm tẮg ồ fẮmd t`Ắe` enc EnUC6.?@?C eõ bìu trảmd `ny xîb `ny
`umd tuỵ t`uỗe m`Ƽmd tẮp e`ạt e`ủn trcmd Ğõ. V`Ắe` enc eõ eạu trøe iớp mèm tgm` t`ễ eõ t`ễtîe` t`ìm` iî bểmd, eîe iớp igèm kẳt vớg m`nu m`Ồ igèm kẳt `gĞrc tẮc mèm dgợn p`ïm tỢ @?C vớgeîe gcm En?+ vì UC6
?-. Fc vẢy, t`Ắe` enc bỎb `Ʈm EnUC6 k`nm.
Vrcmd fumd fịe` eõ (M@6)?UC6, Ğỗ tnm eỤn t`Ắe` enc tąmd fc tẮc buỞg p`ủe, EnUC6 + (M@6)?UC6 (M@6)?[En(UC6)?R.
K`g Ğum mõmd Ğẳm >?1<E, t`Ắe` enc bạt mƼớe tẮc t`ìm` t`Ắe` enc mumd EnUC6.<,1@?C(`ny EnUC6.@?C) dỂg iì `abg`gĞrnt.
EnUC6.?@?C E <
>?1 EnUC6.<,1@?C + >,1@?C
V`Ắe` enc mumd iì e`ạt oỗt bìu trảmd k`g trỗm vớg mƼớe eõ k`ấ mąmd Ğömd eủmd m`nm` fcquî trém` kẳt tgm` e`am e`øe eỤn m`ợmd vg tgm` t`ễ t`Ắe` enc. Fc vẢy, t`Ắe` enc mumd ĞƼụef÷md Ğễ mẴm tƼụmd, iìb k`uöm, vẢt igỄu xïy fỾmd, oõ oỗt trcmd y `Ểe...
K`g mumd Ğẳm ?<<<E, t`Ắe` enc mumd bạt mƼớe `cìm tcìm t`ìm` buỞg k`nb,
?(EnUC6.<,1@?C) E <
?<< ?EnUC6 + @?C
BuỞg k`nm mìy eŧmd tƼƮmd tîe vớg mƼớe tẮc t`ìm` t`Ắe` enc m`Ƽmd k`ömd eõ k`ấ mąmdĞömd eủmd.
ờ 1<<<E, EnUC6 e`uyễm t`ìm` fẮmd k`ömd tnm trcmd mƼớe vì k`ömd tƼƮmd tîe vớg mƼớe,Ğẳm 7:<<E t`é EnUC6 p`ïm `uỴ,
?EnUC6 E <7:<
?EnC + UC? + C?.5.:.6. Eicrun vög EnCEi ?
Eicrun vög iì buỞg `Ổm tẮp eỤn nxgt `gpceicrƮ @EiC vì nxgt eic`gĞrge @Ei, iì e`ạt oỗt rảm bìutrảmd, eõ b÷g `ảe.
VƼƮmd tỾ mƼớe Hnvam, eicrun vög eõ tâm` cxg `cî bẮm` fc tẮc @EiC k`g tîe fỡmd vớg EC? trcmd k`ömd k`â.
?EnCEi? + EC? + @?C EnEC5 + ?@EiC + EnEi?
Eicrun vög ĞƼụe f÷md iìb e`ạt tgỄt tr÷md, tầy uẳ, tầy bìu... ờ trcmd p`ÿmd t`â md`gỄb,
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 40/121
-6<-
mdƼỒg tn f÷md eicrun vög Ğễ ĞgỎu e`ẳ k`â eic vì cxg oẾmd eîe p`ấm ủmd8 ?EnCEi? + ?@Ei EnEi? + Ei? + @?C
?EnCEi? E t <
?EnEi? + C?
Eicrun vög ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` e`c k`â eic Ğg qun `uyỎm p`÷ ĞẴe eỤn En(C@)? trcmdmƼớe ồ 5<<E8
En(C@)? + Ei? EnCEi? + @?C
5.4. MƼớe eủmd 5.4.>. Ĝỗ eủmd eỤn mƼớe
MƼớe t`gèm m`gèm t`ƼỒmd e`ủn eîe buỞg tnm eỤn eîe kgb icẮg m`Ƽ En, Bd, Ja... Ĝễ e`ệ iƼụmdbuỞg tnm mìy, mdƼỒg tn ĞƼn rn ĞẮg iƼụmd8 Ğỗ eủmd eỤn mƼớe. Ĝỗ eủmd eỤn mƼớe iì sỞ bgig ĞƼƮmd iƼụmd dnb (bĞid) eỤn eîe kgb icẮg `cî trị ? eõ trcmd >igt mƼớe.
Eõ ? icẮg Ğỗ eủmd8 - Ĝỗ eủmd tẮb t`Ồg e`ệ iƼụmd buỞg @EC5
- m`Ƽ En(@EC5)?, Bd(@EC5)? ât `Ʈm vì Ğög k`geõ eấ Ja(@EC5)?. Ĝỗ eủmd mìy bạt Ğg k`g Ğum sög mƼớe fc buỞg @EC5
- e`uyễm t`ìm` buỞg eneocmnt k`ömd tnm iảmd xuỞmd t`ìm` eẴm.
- Ĝỗ eủmd vħm` eợu e`ệ iƼụmd buỞg k`ömd kẳt tỤn k`g Ğum sög, t`ƼỒmd iì eîe buỞg eicrun,sumjnt eỤn enmxg, bndga.
MƼớe rạt bỎb eõ Ğỗ eủmd 9>,1bĞid/igt, mƼớe bỎb eõ fỗ eủmd k`cấmd >,1 - 6bĞid/igt,mƼớe trumd oém` eõ Ğỗ eủmd k`cấmd 6 - 0bĞid/igt, mƼớe eủmd eõ Ğỗ eủmd k`cấmd 0 ->?bĞid/igt, mƼớe rạt eủmd eõ Ğỗ eủmd = >?bĞid/igt.
MƼớe t`gèm m`gèm bỎb m`ạt iì mƼớe bƼn vì tuyẳt, `Ấu m`Ƽ k`ömd e`ủn eîe buỞg tnm. 5.4.?. Vîe `Ắg eỤn mƼớe eủmd
MƼớe eủmd dïy m`gỎu tîe `Ắg e`c sgm` `cẮt, eömd md`gỄp m`Ƽ iìb bạt tîe fỡmd tầy rỢn eỤn xì p`ÿmd, tẮc kẳt tỤn k`õ tnm vì kẳt tỤn mìy iìb oầm quẤm îc..., oạt iụg vớg eömd md`gỄp m`uỗb...
B?+ + ?_ECCMn (_ECC)?B + ?Mn+
MƼớe eủmd tẮc iớp eẴm trcmd mổg `Ʈg, eîe Ởmd fẫm mƼớe mõmd iìb `nc tỞm mąmd iƼụmd, iìbvỮ mổg `Ʈg, Ởmd fẫm...
5.4.5. Eîe p`ƼƮmd p`îp iìb dgấb Ğỗ eủmd
Ĝễ dgấb Ğỗ eủmd eỤn mƼớe, mdƼỒg tn tẮc kẳt tỤn BEC5 trcmd mƼớe oẾmd eîe` Ğum mõmd, f÷md`cî e`ạt, trnc Ğốg gcm...
\`ƼƮmd p`îp m`gỄt8 Ğum sög mƼớe iìb dgấb iƼụmd B(@EC5)? tẮc kẳt tỤn BEC5,
B(@EC5)? E t <
BEC5 + EC? + @?C.
\`ƼƮmd p`îp `cî `Ểe8 fỾn trèm mduyèm tảe ĞƼn vìc mƼớe eîe gcm EC5?-, C@- Ğễ tẮc EnEC5↕,Bd(C@)?↕ mdƼỒg tn eõ t`ễ f÷md vög tög, xøt, Mn5\C6...
B(@EC5)? + En(C@)? BEC5↕ + EnEC5 + ?@?C
BdUC6 + En(C@)? Bd(C@)? + EnUC6
BUC6 + Mn?EC5 BEC5 + Mn?UC6
\`ƼƮmd p`îp trnc Ğốg gcm8
\`ƼƮmd p`îp mìy iụg fỡmd k`ấ mąmd eõ t`ễ trnc Ğốg gcm eỤn bỗt sỞ `ụp e`ạt enc p`ïm tỢ t`gèm
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 41/121
-6>-
m`gèm vì m`ïm tẮc dỂg iì gcmgt (entgcmgt, nmgcmgt) m`Ƽ8 entgcmgt _@m, nmgcmgt _–(C@)m vớg _, _– iì dỞe `ợu eƮ.
Eîe gcmgt sẲ trnc Ğốg eîe dỞe `ợu eƮ eỤn e`ømd vớg eîe gcm trcmd fumd fịe`8 _@? + En?+ _En + ?@+
_–(C@)? + UC6? _–UC6 + ?C@-
K`g mƼớe e`ấy qun eîe `Ắt gcmgt, eîe entgcmgt sẲ dgợ iẮg eîe gcm En?+, Bd?+..., eîe nmgcmgt sẲ
dgợ iẮg eîe gcm EC5?-
, UC6?-
..., C@-
vì @+
ĞƼụe sgm` rn trumd `cì vớg m`nu iìb p@ eỤn mƼớe k`ömd Ğốg. Eîe gcmgt ĞƼụe tîg sgm` oẾmd nxgt, kgỎb8
_En + ?@Ei _@? + EnEi?
_–EC5 + ?MnC@ _–(C@)? + Mn?EC5
MƼớe eủmd
_@? _(C@)?
MƼớe bỎb
@ém` 5.?8 UƮ Ğổ iìb bỎb mƼớe oẾmd m`Ỿn trnc Ğốg gcm
Mdcìg rn, mdƼỒg tn eÿm t`ƼỒmd f÷md zacigt (Mn?Ni?Ug?C0.x@?C) iìb entgcmgt. Gcm Mn+ ồtrcmd bẮmd iƼớg tgm` t`ễ eỤn zacigt eõ k`ấ mąmd fg e`uyễm m`ạt Ğịm`, k`g fỗg mƼớe eủmd quneîe `Ắt zacigt, bỗt sỞ gcm Mn+ Ğg vìc mƼớe m`ƼỒmd e`Ổ e`c eîe gcm En?+, Bd?+ vì Ja?+ eõ trcmd
mƼớe. Mn?Ni?Ug?C0.x@?C + En(@EC5)? EnNi?Ug?C0.x@?C + ?Mn@EC5
Ĝễ tîg sgm` zacigt Ğå sỢ fỡmd, e`ệ eẤm e`c fumd fịe` oåc `cì MnEi Ğg qun zacigt Ğõ, EnNi?Ug?C0.x@?C + ?MnEi Mn?Ni?Ug?C0.x@?C + EnEi?.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 42/121
-6?-
E@ƣƬMD 68 KGB ICẬG M@ÕB GGGN 6.>. ĜẴe Ğgễb e`umd
M`õb GGGN dổb eîe mduyèm tỞ8 oc (O), m`öb (Ni), dnig (Dn), gmĞg (Gm) vì tnig (Vi). Oấmd 6.>8 Bỗt sỞ ĞẴe Ğgễb eỤn eîe mduyèm tỞ m`õb GGGN8
O Ni Dn Gm Vi
UỞ t`ủ tỾ 1 >5 5> 67 0>
Aiaetrcm `cî trị ?s ?p 5s 5p 6s 6p 1s 1p :s :p
Oîm kâm` mduyèm tỢ _ (N<) <,05 >,?: >,?4 >,66 -
Oîm kâm` gcm _ 5+ (N<) <,?< <,14 <,:? <,7? >,<1
Mąmd iƼụmd gcm `cî G> (aZ) 0,5< 1,71 :,<< 1,<0 :,><
V`ẳ ĞgỄm eỾe e`uầm A< (Z) - ->,:: -<,15 -<,56 +<,4?
M`õb GGGN eõ eạu `ém` iớp aiaetrcm `cî trị e`umd iì ms?mp>, m`Ƽmd O vì Ni Ğủmd mdny snueîe kgb icẮg kgỎb t`ố (e÷md e`u kỵ) mèm iớp aiaetrcm oèm trcmd tgẳp t`ac iớp aiaetrcm `cî trị iì
oỎm (? vì 0 aiaetrcm). Eÿm eîe mduyèm tỞ eÿm iẮg Ğủmd snu fåy mduyèm tỞ e`uyễm tgẳp trcmd bỔge`u kỵ mèm iớp aiaetrcm p`ân trcmd sît iớp aiaetrcm `cî trị iẮg iì >0 aiaetrcm. Fc vẢy, tâm` e`ạteîe mduyèm tỞ m`õb GGGN k`ömd ogẳm Ğốg ĞỎu m`Ƽ m`õb GN vì GGN.
Mąmd iƼụmd gcm `cî G> eỤn eîe mduyèm tỞ m`õb GGGN ogẳm Ğốg k`ömd ĞỎu8 mąmd iƼụmd gcm`õn G> eỤn oc tƼƮmd ĞỞg iớm, mąmd iƼụmd gcm `õn t`ủ `ng, t`ủ on iớm `Ʈm m`gỎu mợn. ZẢy, mąmdiƼụmd tốmd eỗmd eẤm t`gẳt Ğễ tẮc mèm gcm O5+ iớm `Ʈm rạt m`gỎu sc vớg mąmd iƼụmd bẮmd iƼớgeỤn eîe `ụp e`ạt gcm `cẴe mąmd iƼụmd `yĞrnt `õn gcm Ğõ trcmd fumd fịe`. Fc Ğõ, O rạt k`õ bạt5 aiaetrcm Ğễ tẮc entgcm bì e`Ụ yẳu tẮc `ụp e`ạt eỗmd `cî trị. Vrcmd k`g Ğõ sỾ tẮc t̀ ìm` Ni5+ fề xấy rn `Ʈm fc oîm kâm` mduyèm tỢ tąmd, Ğổmd t`Ồg mąmd iƼụmd `Ğrnt `cî eỤn gcm Ni5+ eŧmdk`î iớm. Fc vẢy, f÷ trcmd e÷md m`õb m`Ƽmd tâm` e`ạt eỤn O k`îe Ni vì eîe mduyèm tỞ eÿm iẮg
trcmd e÷md m`õb8 O iì p`g kgb, Ni iì kgb icẮg, O?C5 vì O(C@)5 eõ tâm` nxgt, Ni(C@)5 iẮg eõtâm` onzƮ. Vừ Ni Ğẳm Dn tâm` kgb icẮg `Ʈg dgấb, từ Dn Ğẳm Gm tâm` kgb icẮg tąmd m`Ƽmd từ Gm Ğẳm Vi
tâm` kgb icẮg iẮg dgấb. Uồ fħ eõ sỾ ogẳm Ğốg k`ömd ĞỎu Ğõ iì fc Dn iì mduyèm tỞ Ğủmd snu eîekgb icẮg e`uyễm tgẳp fåy t`ủ m`ạt mèm e`ịu ấm` `Ƽồmd eỤn sỾ ec f, eÿm Vi Ğủmd snu eîeinmtnmgt mèm e`ịu ấm` `Ƽồmd eỤn sỾ ec j (sỾ ec inmtnmgt).
Eîe mduyèm tỞ m`õb GGGN eõ sỞ cxg `cî e`Ụ yẳu iì +5, m`Ƽmd từ Ni Ğẳm Vi eÿm eõ sỞ cxg `cî+> (Ğỗ oỎm eỤn sỞ cxg `cî +> tąmd từ Ni Ğẳm Vi) fc mąmd iƼụmd G> oç `Ʈm m`gỎu sc vớg tốmd G? vì G5. Vi sỞ cxg `õn +> trỗg `Ʈm +5. Ĝög k`g, mdƼỒg tn dgấg t`âe` ĞgỎu mìy oẾmd tâm` trƮ eỤn eẴpaiaetrcm ms?
ồ trcmd mduyèm tỢ. M`Ƽmd t`Ỿe rn ồ Ğïy k`ömd p`ấg iì sỾ tąmd tâm` trƮ eỤn eẴpaiaetrcm ms? `cẴe mąmd iƼụmd gcm `õn quî enc eỤn mõ bì iì sỾ dgấb Ğỗ oỎm igèm kẳt fc oîm kâm`eỤn Vi iớm.
Dn Gm Vi
Mąmd iƼụmd igèm kẳt trcmd trgeic (kH/bci) ?>?,1 ?<1,0 >15,>
Vốmd mąmd iƼụmd gcm `õn (G? + G5) (aZ) 1>,< 6:,4 1<,<
Oc k`ömd tẮc mèm entgcm trcmd fumd fịe` mèm t`ẳ ĞgỄm eỾe eỤn mõ k`ömd xîe Ğịm` ĞƼụe. 6.?. VrẮmd t`îg t`gèm m`gèm
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 43/121
-65-
Vrcmd t`gèm m`gèm, O vì Ni iì m`ợmd mduyèm tỞ k`î p`ố ogẳm, ĞẴe ogỄt iì Ni e`gẳb :,:% tốmdsỞ mduyèm tỢ. Eÿm eîe mduyèm tỞ Dn, Gm vì Vi iì m`ợmd mduyèm tỞ `gẳb, ât p`ố ogẳm vì rạt p`ïmtîm.
O eõ m`gỎu trcmd eîe k`cîmd vẢt m`Ƽ ocrne (Mn?O6C4.><@?C), ocrnxgt (?Bd5O0C>1.BdEi?),kaemgt (Mn?O6C4.6@?C), xnxcigm (@5OC5)... Vrcmd Ğõ, ocrne ĞƼụe ogẳt Ğẳm m`gỎu m`ạt.
\`Ấm iớm Ni trcmd vể Vrîg Ğạt tẢp trumd ồ fẮmd k`cîmd vẢt niubcsgigent m`Ƽ8 cet`ceinzƮ(K ?C.Ni?C5.:UgC?), bgen (K ?C.5Ni?C5.:UgC?), majaigm (Mn?C.K ?C.?Ni?C5.6UgC?), encigmgt
(Ni?C5.?UgC?.?@?C). K`cîmd vẢt qunm trỂmd eỤn Ni iì ocxgt (Ni?C5.x@?C) vì ergcigt(Mn5[NiJ:R).
Eîe mduyèm tỞ Dn, Gm vì Vi t`ƼỒmd iẫm trcmd quẴmd eỤn eîe kgb icẮg k`îe. 6.5. Mduyèm tỞ Oc
Oc iì mduyèm tỞ ĞẤu tgèm eỤn m`õb GGGN vì iì mduyèm tỞ p`g kgb fuy m`ạt eỤn m`õb. Eạu`ém` aiaetrcm eỤn Oc iì >s??s??p> vớg 5 aiaetrcm ồ iớp vể `õn trị eỤn mõ.
Ĝgễb k`îe ogỄt eỤn Oc vớg eîe mduyèm tỞ trcmd m`õb iì8 - Oc iì mduyèm tỞ p`g kgb, trcmd k`g Ğõ eîe mduyèm tỞ eÿm iẮg iì kgb icẮg.
- Oc e`ệ tẮc `ụp e`ạt eỗmd `õn trị, trcmd k`g Ğõ eîe mduyèm tỞ eÿm iẮg vừn tẮc `ụpe`ạt eỗmd `õn trị, vừn tẮc `ụp e`ạt gcm. - Eỗmd `õn trị iớm m`ạt eỤn oc iì 6, eÿm eîe mduyèm tỞ k`îe iì :. - Oc tẮc mèm eîe `ụp e`ạt eõ sỾ t`gẳu `ỡt aiaetrcm.
UỾ k`îe ogỄt trèm iì fc8
- Kâe` t`Ƽớe mduyèm tỢ m`ể. - Mąmd iƼụmd gcm `õn enc. - Ĝỗ ïb ĞgỄm t`ạp.
@ìb iƼụmd eỤn oc trcmd vể trîg Ğạt k`cấmd <,<<>% e`Ụ yẳu mẾb trcmd ocrne vì nxgt ocrge. * ĜgỎu e`ẳ O.
- F÷md Bd k`Ợ cxgt eỤn O, O?C5(s) + 5Bd(s) ↟ ?O(s) + 5BdC(s).
- F÷md @?, Xm k`Ợ oc eicrun,
?OEi5(d)+ 5@?(d) K >?4< ?O(s) + :@Ei(d)
?OEi5(d)+ 5Xm(s) E <
7<< ?O(d) + 5XmEi?(s).
- \`ïm `Ụy O?@: tn eŧmd ĞƼụe O
O?@:(d) K >>4<
?O(s) + 5@?(d).* Vâm` e`ạt vẢt iò eỤn Oc
- BẴe f÷ iì p`g kgb, m`Ƽmd O rạt eủmd vớg m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy ?61<K vì m`gỄt Ğỗsög 574<K.
- Ĝỗ fẫm ĞgỄm vì fẫm m`gỄt kçb. - Oc eõ `ng fẮmd t`÷ `ém`, iì oc vö Ğịm` `ém` vì oc tgm` t`ễ. - Oc tổm tẮg e`Ụ yẳu vớg `ng Ğổmd vị oỎm iì O><
1 (~?<%) vì O>>
1 (~0<%).
* Vâm` e`ạt `õn `Ểe eỤn Oc
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 44/121
-66-
Oc k`ömd p`ấm ủmd vớg `Ấu `ẳt eîe tîe m`ïm `õn `Ểe ồ m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd. Mõ e`ệ p`ấm ủmdvớg tîe m`ïm cxg `õn bẮm` m`Ƽ jic vì nxgt mgtrge ồ m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd. Vuy m`gèm, oc kẳt `ụp vớgkgb icẮg ồ m`gỄt Ğỗ rạt enc tẮc mèm eîe ocrun, `ụp e`ạt mìy rạt eủmd vì eõ m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấyrạt enc. Bỗt sỞ p`ấm ủmd eỤn oc8
6O(s) + 5C?(d) K ><<< ?O?C5(d)
?O(s) + M?(d) K ><<< ?OM
?O(s) + 5P?(d)
<enct
?OP5(d) O(s) + 5@?UC6 ↟ ?@5OC5 + 5UC?
?O(s) + :MnC@ ↟ ?Mn5OC5 + 5@?(d)
O(s) + Er (s) <enct ErO
?O(s) + 5Bd(s) <enct Bd5O?
?O(s) + 5@?C ↟ O?C5(s) + 5@?(d).
6.5.>. Ocrnm
@ụp e`ạt eỤn oc vớg `yĞrc ĞƼụe dỂg iì ocrnm. Vrcmd t`Ỿe tẳ, k`ömd tổm tẮg eîe oc `yĞrun
m`Ƽ8 O@5, O?@6, O5@1… ĜgỎu mìy ĞƼụe dgấg t`âe` iì trcmd eîe `ụp e`ạt Ğõ O e`Ƽn ĞƼụe oấc`ÿn vỎ sỞ p`Ởg trâ vì trẮmd t`îg ing `õn sp? k`ömd ĞƼụe iìb oỎm t`èb m`Ồ igèm kẳt ό k`ömd Ğịm`e`Ổ m`Ƽ trcmd eîe `ụp e`ạt OJ5, OEi5,…
UỾ oåc `ÿn vỎ sỞ p`Ởg trâ eõ t`ễ ĞẮt ĞƼụe k`g eîe p`ïm tỢ oc `yĞrun Ğå kễ trèm kẳt `ụp iẮgvớg m`nu t`ìm` m`ợmd p`ïm tỢ O?@:, O6@><, O1@7, O:@><… E`c Ğẳm mny, mdƼỒg tn Ğå tốmd `ụpĞƼụe k`cấmd 51 ocrnm. Vrcmd Ğõ, ocrnm ĞƮm dgấm m`ạt iì O?@: vì ocrnm enc m`ạt iì O?<@?:.
Mõg e`umd, eîe ocrnm mìy eõ t`ìm` p`Ấm Om@m+6 vì Om@m+:. V`ìm` p`Ấm, eạu tẮc vì tâm` e`ạteỤn eîe ocrnm k`îe m`gỎu vớg t`ìm` p`Ấm, eạu tẮc vì tâm` e`ạt eỤn eîe `yĞrceneocm. Mduyèmm`ïm eỤn sỾ k`îe m`nu iì ồ e`Ổ O iì mduyèm tỞ t`gẳu aiaetrcm (5 aiaetrcm `õn trị, 6 cogtnm `õntrị) eÿm E iì mduyèm tỞ ĞỤ aiaetrcm (6 aiaetrcm `õn trị, 6 cogtnm `õn trị).
Pçt eạu tẮc eỤn ocrnm ĞƮm dgấm m`ạt O?@:.Fc t`gẳu aiaetrcm ồ mduyèm tỢ O bì k`ömd tổm tẮg p`ïm tỢ O@ 5. Vuy m`gèm, k`g `ém` t`ìm`
p`ïm tỢ O?@: t`é tốmd sỞ aiaetrcm trcmd p`ïm tỢ mìy iì >?, md`ħn iì k`ömd ĞỤ Ğễ tẮc igèm kẳteỗmd `õn trị oém` t`ƼỒmd bỔg igèm kẳt ĞƼụe tẮc mèm từ `ng aiaetrcm. M`Ƽ vẢy, O?@: eŧmd iì `ụpe`ạt t`gẳu aiaetrcm. V`Ảt vẢy, vớg eạu `ém` aiaetrcm eỤn mduyèm tỢ O8
M`Ƽ vẢy, ồ trẮmd t`îg kâe` t`âe`, vớg 5 aiaetrcm Ğỗe t`ïm mduyèm tỢ O eõ t`ễ tẮc on igèm kẳtO ― @ vớg on mduyèm tỢ @. Vuy vẢy, iớp vể aiaetrcm eỤn mduyèm tỢ O e`ệ bớg : aiaetrcm, e`ƼnĞỤ oît tỢ. Fc Ğõ, p`ïm tỢ O@5 k`ömd oỎm.
Ĝễ ĞẮt ĞƼụe iớp vể oît tỢ eỤn k`â trƮ, `ng m`õb O@ 5 kẳt `ụp t`ìm` p`ïm tỢ O?@:. M`ợmd
md`gèm eủu oẾmd eîe p`ƼƮmd p`îp vẢt iò `gỄm ĞẮg k`îe m`nu Ğå xîe Ğịm` ĞƼụe eạu tẮc eỤn p`ïm tỢ O?@:. Vrcmd Ğõ, bỔg mduyèm tỢ O ing `õn sp5 (dổb `ng tủ fgỄm iỄe` O@6 mỞg vớg m`nuqun bỗt eẮm` e`umd e`ủn `ng mduyèm tỢ @) tẮc mèm oỞm igèm kẳt O ― @ ’ĞẤu bøt‒ mẾb trcmdbỗt bẴt p`ẵmd. @ng mduyèm tỢ @ eÿm iẮg tỂ t`ìm` eîe igèm kẳt ’eẤu mỞg‒ vớg `ng mduyèm tỢ O vìmẾb trèm bẴt p`ẵmd vuömd dõe vớg bẴt p`ẵmd e`ủn eîe mduyèm tỢ kgn. Igèm kẳt dgợn eîemduyèm tỢ @ ồ `ng ĞẤu bøt vớg mduyèm tỢ O iì igèm kẳt `ng aiaetrcm oém` t`ƼỒmd, ĞƼụe tẮc mèmdgợn eîe cogtnm ing `õn sp5 eỤn O, trèm bỔg cogtnm eõ bỗt aiaetrcm Ğỗe t`ïm vớg cogtnm >s eỤnmduyèm tỢ @ eŧmd eõ bỗt aiaetrcm Ğỗe t`ïm. Eÿm igèm kẳt dgợn bỔg mduyèm tỢ @ eỤn eẤu mỞgvớg `ng mduyèm tỢ O, igèm kẳt O ― @ ― O iì kgễu igèm kẳt ĞẴe ogỄt. Md`ħn iì ồ Ğïy eõ `ng igèm kẳt
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 45/121
-61-
m`Ƽmd e`ệ eõ bỗt eẴp aiaetrcm. V`ac p`ƼƮmd p`îp BC t`ừn m`Ảm igèm kẳt kgễu 5 tïb ― ?aiaetrcm iì igèm kẳt ĞẴe ogỄt . Vrcmd p`ïm tỢ O?@: eõ `ng igèm kẳt ĞẴe ogỄt kgễu mìy. BỔg igèm kẳtĞƼụe `ém` t`ìm` oồg sỾ xam p`Ụ eỤn `ng cogtnm ing `õn sp5 ồ `ng mduyèm tỢ O (trcmd Ğõ, dổbbỗt cogtnm ing `õn e`ủn > aiaetrcm Ğỗe t`ïm vì > cogtnm ing `õn k`ömd e`ủn aiaetrcm) vớg cogtnm>s eỤn mduyèm tỢ @ eẤu mỞg e`ủn > aiaetrcm Ğỗe t`ïm. UỾ tố `ụp eîe cogtnm Ğõ tẮc mèm oncogtnm p`ïm tỢ BC)8 igèm kẳt, p`ấm igèm kẳt vì k`ömd igèm kẳt
EẴp aiaetrcm e`umd eỤn igèm kẳt O ― @ ― O mẾb trèm BC igèm kẳt, tủe iì mąmd iƼụmd eỤn `Ễdgấb, `Ễ ĞƼụe oỎm `õn vì igèm kẳt ĞƼụe tẮc t`ìm`.
@ém` 6.>8 Eạu tẮc eỤn p`ïm tỢ E ? @ :
EẴp aiaetrcm eỤn igèm kẳt ĞƼụe ĞgỎm vìc BC igèm kẳt.Igèm kẳt 5 tïb O ― @ ― O eŧmd eõ p`ố ogẳm trcmd eîe Ocrnm k`îe, e`ẵmd `Ắm m`Ƽ trcmd
O6@>< eõ 6 igèm kẳt 5 tïb. Vrcmd eîe ocrnm oẢe enc eÿm eõ m`ợmd igèm kẳt m`gỎu tïb `Ʈm mợndgợn eîe mduyèm tỢ O vớg m`nu.* \`ƼƮmd p`îp ĞgỎu e`ẳ Ğgocrnm vì eîe ocrnm enc `Ʈm
?MnO@6 + G?
<t
O?@: + ?MnG + @? 6OEi5 + 5IgNi@6
<t ?O?@? + 5NiEi5 + 5IgEi + 6@?
Bd5O? + @5\C6 ↟ @Ổm `ụp eîe ocrnm <t O?@:
><6?
>
4575:?
:??
?
5 @ E @ E @ O @ E
@ O @
.
* Vâm` e`ạt vẢt iò eỤn bỗt sỞ ocrnm
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 46/121
-6:-
ờ ĞgỎu kgỄm t`ƼỒmd, O?@: vì O6@>< iì e`ạt k`â, O1@7, O1@>> vì O:@>< iì e`ạt iểmd, eÿm eîe ocrnm k`îe iì e`ạt rảm. Vâm` e`ạt vẢt iò eỤn eîe ocrnm ogẳm Ğốg ĞỎu ĞẴm t`ac k`Ởg iƼụmd p`ïmtỢ (oấmd 6.?). Vạt eấ eîe ocrnm ĞỎu eõ b÷g k`õ e`ịu vì rạt Ğỗe, e`ømd dïy m`ủe ĞẤu vì mömbỢn.
Oấmd 6.?8 Vâm` e`ạt vẢt iò eỤn eîe ocrnm
* Vâm` e`ạt `õn `Ểe eỤn eîe ocrnm
Eîe ocrnm iì `ụp e`ạt kçb oỎm vì `cẮt Ğỗmd vỎ bẴt `õn `Ểe. K`g Ğum mõmd, e`ømd p`ïm`Ụy t`ìm` mduyèm tỞ; ờ m`gỄt Ğỗ t`ạp `Ʈm, > ocrnm eõ t`ễ p`ïm `Ụy tẮc t`ìm` ocrnm k`îe. Vạt
eấ eîe ocrnm tgẳp xøe vớg k`ömd k`â ĞỎu eõ t`ễ oỞe e`îy, tuy m`gèm tỞe Ğỗ p`ấm ủmd eỤn ocrnmmìy k`îe ocrnm k`îe rạt m`gỎu. \`ấm ủmd e`îy Ğõ p`ît m`gỄt m`gỎu. Zớg cxg8 O?@: + 5C? ↟ O?C5 + 5@?C, @c 2 -?<>:kH.
Zì m`ợmd sấm p`ầb ĞƼụe tẮc mèm eõ k`Ởg iƼụmd oç e`c mèm ocrnm ĞƼụe f÷md iìb m`gèmigỄu tèm iỢn. Ocrnm tƼƮmd tîe bẮm` vớg eîe `nicdam t`ny t`ẳ fẤm `gfrc.
O?@: + Ei? ↟ O?@1Ei + @Ei
K`g fƼ eic, `gfrc eõ t`ễ oị t`ny t`ẳ `cìm tcìm8 O?@: + :Ei? ↟ ?OEi5 +:@Ei
Vạt eấ eîe ocrnm ĞỎu oị mƼớe vì fumd fịe` kgỎb p`ïm `Ụy t`ìm` nxgt ocrge `ny buỞg ocrnt
vì `gfrc. Kçb oỎm m`ạt ĞỞg vớg mƼớe vì fgocrnm8O?@: + :@?C ↟ ?@5OC5 + :@?
O?@: + ?KC@ +?@?C ↟ ?KOC? + :@?.
Knig batnocrnt
Fgocrnm eÿm eõ t`ễ tƼƮmd tîe vớg m`gỎu `ụp e`ạt m`Ƽ `gfrun kgb icẮg kgỎb, eneocmbcmcxgt, nbcmgne…
O?@: kẳt `ụp vớg Mn@ trcmd fumd fịe` ata tẮc t`ìm` mntrg`gfrcocrnt MnO@ 6, iì e`ạt rảmfẮmd tgm` t`ễ, k`ömd ony `Ʈg vì oỎm trcmd k`ömd k`â.
Zớg M@5, fgocrnm tẮc mèm `ụp e`ạt fẮmd tgm` t`ễ bìu trảmd eõ t`ìm` p`Ấm O?@
:.?M@
5.
Fumd fịe` eỤn `ụp e`ạt mìy trcmd nbcmgne iểmd fẫm ĞgỄm mèm eõ iẻ `ụp e`ạt eõ eömd t`ủe p`ïmtỢ iì [@?O(M@5)R
+[O@6R-. K`g Ğum mõmd Ğẳm ?<<cE, `ụp e`ạt mìy ogẳm t`ìm` ocrnzci O5 M5@:.
Ocrnzci iì e`ạt iểmd k`ömd bìu sög ồ 11cE, eõ k`Ởg iƼụmd p`ïm tỢ vì eạu tẮc dgỞmd oamzam fcĞõ eõ tâm` e`ạt iò `õn dgỞmd oamzam vì ĞƼụe dỂg iì oamzam vö eƮ. Vrcmd p`ïm tỢ ocrnzci eõm`ợmd igèm kẳt ό ĞƼụe `ém` t`ìm` mèm m`Ồ eẴp aiaetrcm eỤn M vì cogtnm ?p trỞmd eỤn O.
M`ợmd igèm kẳt ό Ğõ k`ömd Ğịm` e`Ổ trcmd vÿmd : eẮm` eỤn p`ïm tỢ. UỾ eõ bẴt igèm kẳt ό dgấgt`âe` sỾ røt mdảm Ğỗ fìg eỤn igèm kẳt O ― M eÿm >,66Nc sc vớg Ğỗ fìg eỤn igèm kẳt O ― M oém`t`ƼỒmd iì >,16Nc. E`âm` m`Ồ igèm kẳt ό Ğõ bì ocrnzci oỎm ĞỞg vớg m`gỄt, k`ömd p`ïm `Ụy k`gĞum mõmd Ğẳm 1<<cE. Ocrnzci eŧmd e`c m`ợmd fẫm xuạt tƼƮmd tỾ fẫm xuạt eỤn oamzam.
Ocrnm
M`gỄt Ğỗ
mõmde`ấy, cE
M`gỄt Ğỗsög, cE Ocrnm
M`gỄt Ğỗ
mõmde`ấy, cE
M`gỄt Ğỗ
sög, cE
O?@: (Ğgocrnm) O6@><(tatrnocrnm)
O1@7 (pamtnocrnm)
->:1,1
->?<
-6:,:
-7?,1
>0
60
O1@>> (pamtnocrnm >>)
O:@>< (`axnocrnm)
O><@>6 (Ğaenmocrnm)
->?5
-:1
77,4
:5
-
?>5
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 47/121
-64-
Vuy m`gèm, igèm kẳt O ― M trcmd ocrnzci iì igèm kẳt eõ eỾe k`îe vớg igèm kẳt E ― E k`ömd eõeỾe trcmd oamzam e`c mèm ocrnzci `cẮt Ğỗmd `Ʈm oamzam. Ocrnzci vì eîe fẫm xuạt eỤn mõ eõ òmd`ħn qunm trỂmd k`ömd m`ợmd vỎ bẴt iò t`uyẳt bì eấ vỎ bẴt t`Ỿe tgềm mợn. M`ợmd fẫm xuạteỤn ocrnzci eŧmd eõ t`ễ iìb m`gèm igỄu e`c tèm iỢn.
UỾ dgỞmd m`nu eỤn ocrnzci vì eîe fẫm xuạt eỤn mõ vớg oamzam vì fẫm xuạt eỤn oamzam iìkẳt quấ eỤn sỾ tƼƮmd ĞƼƮmd vỎ tốmd sỞ aiaetrcm dgợn ? mduyèm tỢ O vì M vớg ? mduyèm tỢ Ebỗt aiaetrcm; mduyèm tỢ O kçb mduyèm tỢ E bỗt aiaetrcm m`Ƽmd mduyèm tỢ M `Ʈm mduyèm tỢ E
bỗt aiaetrcm. UỾ dgỞmd m`nu Ğõ eÿm t`ễ `gỄm dgợn bỗt sỞ `ụp e`ạt k`îe mợn eỤn O vì M vớg`ụp e`ạt eỤn E. @5 M ― OM5 dgỞmd vớg @5E ― E@5
(ocrnznm) (atnm)
@? M 2 O@? dgỞmd vớg @?E 2 E@?
(ocrnzam) (atgiam)
@M ≮ O@ dgỞmd vớg @E ≮ E@
(ocrnzgm) (nxatgiam)
IẤm ĞẤu tgèm `Ổm `ụp ocrnm ĞgỎu e`ẳ ĞƼụe k`g e`c bndga fgocrun (BdO?) tîe fỡmd vớg nxgteic`gfrge. Zâ fỡ8 tatrnocrnm ĞƼụe tẮc mèm t`ac p`ấm ủmd
:BdO? + >?@Ei ↟ @? + O6@>< + :BdEi? + 0O
Mdìy mny Ğễ ĞgỎu e`ẳ ocrnm mdƼỒg tn từ Ğg từ e`ạt ĞẤu iì fgocrnm. Fgocrnm ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd tƼƮmd tîe eỤn mntrg `gfrcocrnt vớg oc trgjicrun8
5MnO@6 + 6OJ5 ↟ 5MnOJ6 + ?O?@:.
Bỗt sỞ ocrnm eõ t`ễ ĞgỎu e`ẳ oẾmd m`ợmd p`ƼƮmd p`îp rgèmd. Zâ fỡ8 eõ t`ễ ĞgỎu e`ẳ O7@>1 oẾmd eîe` Ğum mõmd O1@>> k`g eõ bẴt urctrupgm rảm; O><@>: oẾmd eîe` p`õmd ĞgỄm ab qun `Ổm`ụp O1@7 vì @?; O?<@>: oẾmd eîe` e`c fÿmd ĞgỄm bỗt e`gỎu >4<<Z p`õmd qun `Ổm `ụp O><@6 vì @?…
6.5.?. Cxg t ocrge (O ? C 5 )
Cxgt ocrge iì cxgt qunm trỂmd m`ạt eỤn oc. Mõ eõ ? fẮmd8 fẮmd t`Ụy tgm` vì fẮmd tgm` t`ễ. Cxgt ocrge t`Ụy tgm` ồ fẮmd k`Ởg rảm k`ömd eõ bìu vì fÿm. K`g Ğum mõmd, mõ trồ mèm bỎb rổg tẮct`ìm` k`Ởg m`ớt, eõ t`ễ kçc sụg ĞƼụe vì `õn iểmd ồ m`gỄt Ğỗ k`cấmd :<<<E.
FẮmd t`Ụy tgm` ĞƼụe eạu tẮc mèm oồg eîe m`õb OC5 mỞg vớg m`nu qun m`ợmd mduyèm tỢ Ce`umd vì sảp xẳp bỗt eîe` `Ổm Ğỗm8
FẮmd t`Ụy tgm` rạt k`õ snmd fẮmd tgm` t`ễ.FẮmd tgm` t`ễ eõ kgẳm trøe `cìm tcìm k`îe, dổb m`ợmd m`õb tủ fgỄm iỄe` OC6 mỞg vớg m`nu
qun m`ợmd mduyèm tỢ C e`umd, eủ trcmd 6 mduyèm tỢ C eõ bỗt C e`umd ? tủ fgỄm vì 5 C, bỔgC e`umd e`c 5 tủ fgỄm.
Cxgt ocrge mõmd e`ấy ồ 61<cE vì sög ồ ??1<cE.
K`g mumd mõmd, t`nm k`ömd t`ễ k`Ợ fễ fìmd cxgt ocrge t`ìm` oc.ờ ><1<cE oc cxgt tƼƮmdtîe vớg oc tẮc mèm cxgt t`ạp eõ eömd t`ủe (OC)m. kgẳm trøe eỤn cxgt Ğõ ồ trẮmd t`îg rảm e`Ƽn xîeĞịm` ĞƼụe eõ iẲ trcmd Ğõ eõ igèm kẳt O ― O vì O ― C ― O. ờ m`gỄt Ğỗ >5<< ― >1<<cE mõ ony`Ʈg tẮc mèm m`ợmd p`ïm tỢ O?C?. Cxgt ocrge `øt ầb bẮm` vì tnm trcmd mƼớe tẮc t`ìm` ngxt
ocrge8
O?C5 + 5@?C ↟ ?@5OC5.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 48/121
-60-
Mèm dỂg iì nm`gfrgt ocrge. ^uî trém` tnm mìy p`ît rn m`gỎu m`gỄt8 mẳu Ğố bỗt iøe ><<d cxgt ocrge vìc >?1d mƼớe t`é mƼớe sög ièm. ờ trẮmd t`îg mõmd e`ấy, cxgt ocrge eõ t`ễ `ÿn tnm m`gỎucxgt kgb icẮg tẮc t`ìm` ocrnt.
EnC + O?C5 ↟ EnO?C6.
Oồg vẢy mdƼỒg tn f÷md cxgt ocrge Ğễ e`ẳ t`Ụy tgm` vì bam Ğổ sảt. Vrcmd t`ìm` p`Ấm eỤn icẮgt`Ụy tgm` \grae oỎm m`gỄt vì oỎm `õn `Ểe eõ Ğẳm >?% O ?C5. BẴt k`îe cxgt ocrge tîe fỡmd vớgO6C>< k`c Ğum mõmd t`ac p`ấm ủmd8 ?O?C5 + \6C>< ↟ 6\OC6.
@ụp e`ạt \OC6 trƼớe Ğïy ĞƼụe ecg iì buỞg ocryi batnp`ctp`nt (OC)\C5 m`Ƽmd mdìyk`ömd p`ît `gỄm ĞƼụe sỾ tổm tẮg eỤn dỞe OC+ Ğõ vớg `ụp e`ạt ĞƼụe ecg iì bỗt cxgt `Ổm `ụp eỤneîe mduyèm tỞ k`ömd ― kgb icẮg vớg eömd t`ủe iì OC6\ `ny O\C6. Cxgt ocrge fẮmd t`Ụy tgm` eõt`ễ ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ m`gỄt p`ïm nxgt ocrge.6.5.5. Nx gt ocr ge (@ 5 OC 5 )
Nxgt ocrge, `ny Ğømd `Ʈm iì nxgt crt`cocrge, iì e`ạt ồ fẮmd tgm` t`ễ, trcmd suỞt vì eõ bìu trảmd.Vgm` t`ễ ĞƼụe eạu tẮc mèm oồg eîe iớp scmd scmd vớg m`nu. BỔg iớp onc dổb m`ợmd p`ïm tỢ@5OC5 igèm kẳt vớg m`nu oẾmd igèm kẳt `gfrc (@ém` 6.?). Vrcmd eîe iớp, k`cấmd eîe` O ― C iì>,54N< vì C ― C iì ?,4N<. Iớp mìy igèm kẳt vớg iớp kgn oẾmd iỾe Znm fa Znm, k`cấmd eîe`
dgợn eîe iớp iì 5.>0N<
. Oồg vẢy, nxgt ocrge eõ `ém` vấy m`ể sỒ vìc t`ạy m`Ồm. Nxgt ocrge tnm vừn p`ấg ồ trcmd mƼớe. ^uî trém` tnm Ğõ t`u m`gỄt m`gỎu e`c mèm Ğỗ tnm eỤnnxgt ocrge bẮm` t`ac m`gỄt Ğỗ8 > iât mƼớe ồ <<E `ÿn tnm >,71d vì ồ ><<<E `ÿn tnm ?7<d nxgt
ocrge. Fc vẢy, nxgt ocrge rạt fễ kẳt tgm` ồ trcmd mƼớe. Oấm t`ïm nxgt ocrge k`ömd ony `Ʈg m`Ƽmdk`g Ğum mõmd e÷md vớg `Ʈg mƼớe, mõ ony `Ʈg e÷md vớg `Ʈg mƼớe.
K`g Ğum mõmd, crt`cogrge bạt mƼớe fẤm ồ ><<<E ogẳm t`ìm` nxgt batnocrge @OC? vì ồ m`gỄtĞỗ enc `Ʈm mợn ogẳm t`ìm` O?C58
Ĝum mõmd Ğum mõmd
@5OC5 @OC? O?C5
mƼớe mƼớe
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 49/121
-67-
Zì quî trém` xấy rn mdƼụe iẮg k`g e`c O?C5 kẳt `ụp vớg mƼớe. V÷y t`ac ĞgỎu kgỄm eỤn p`ấm ủmd, nxgt batnocrge eõ t`ễ tổm tẮg ồ > trcmd 5 fẮmd t`÷ `ém`.
Bỗt trcmd eîe fẮmd Ğõ iì @OC? fẮmd tì p`ƼƮmd dổb m`ợmd ĞƮm vị kgẳm trøe vÿmd igèm kẳt vớgm`nu oẾmd igèm kẳt `gfrc8
@ém` 6.?8 Eạu tẮc eỤn p`ïm tỢ @ 5 OC5
Vuy eömd t`ủe iì @5OC5 m`Ƽmd nxgt crt`cocrge iì nxgt > mạe vì rạt yẳu, yẳu `Ʈm nxgteneocmge8
@5OC5 + @?C ↟ [O(C@)6R- + @+, k 2><-7
ờ Ğïy nxgtocrge k`ömd p`ïm iy prctcm m`Ƽ bỗt sỞ nxgt k`îe bì kẳt `ụp vớg C@ - eỤn mƼớedgấg p`õmd prctcm eỤn mƼớe, md`ħn iì mduyèm tỢ O eÿm eõ bỗt cogtnm trỞmd Ğå m`Ảm eẴp
aiaetrcm tỾ fc eỤn gcm C@-. IỾe nxgt tąmd ièm bẮm` k`g e`c t`èb vìc fumd fịe` m`ợmd `ụpe`ạt `ợu eƮ e`ủn m`gỎu m`õb `gfrcxyi. Vrcmd p`ïm tâm` `õn `Ểe mdƼỒg tn e`c t`èb drgxarcivìc fumd fịe` nxgtocrge r÷g e`uầm Ğỗ nxgt Ğõ oẾmd onzƮ bẮm` vớg e`ạt e`ệ t`ị iì
p`amcip`tniagm. IỾe nxgt sồ fħ tąmd ièm iì fc dgợn nxgtocrge vì drgxarci Ğå tẮc t`ìm` bỗt p`ủee`ạt eõ k`ấ mąmd p`ïm iy bẮm`.
K`g trumd `ÿn fumd fịe` nxgtocrge trcmd mƼớe oẾmd onzƮ, t÷y t`ac oấm e`ạt eỤn entgcm trcmd onzƮ Ğõ bì t`u ĞƼụe eîe kgễu buỞg ocrnt k`îe m`nu8 En(@?OC5)?, NdOC?, Mn?O6C4… Zâ fỡ8
6@5OC5 + ?MnC@ ↟ Mn?O6C4 + 4@?C
BuỞg crt`cocrnt ĞƼụe tẮc mèm k`g mõmd e`ấy nxgtocrge vớg mntrg eneocmnt8
?@?OC5 + 5Mn?EC5 ↟ ?MnOC5 + 5@?C + 5EC?
Vrcmd fumd fịe`, buỞg crt`cocrnt k`ömd t`ễ ĞƼụe tẮc mèm vé oị t`Ụy p`ïm `cìm tcìm, buỞgmìy oị t`Ụy p`ïm bẮm` `Ʈm batn vì tatrnocrnt.
Nxgtocrge p`ấm ủmd vớg rƼụu, vâ fỡ m`Ƽ rƼụu batyige, rƼụu atyige. K`g eõ bẴt nxgt sumjurgeĞẴe tẮc mèm asta8
@5OC5 + 5E@5C@ ↟ O(CE@5)5 + 5@?C(trgbaty ocrnt)
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 50/121
-1<-
Vrgbaty ocrnt iì e`ạt iểmd k`ömd bìu vì fễ ony `Ʈg. K`g ĞƼụe ĞỞt e`îy, asta Ğõ e`c mdỂmiỢn bìu iỡe ĞẢb; trcmd `õn `Ểe p`ïm tâe` mdƼỒg tn fỾn vìc tâm` e`ạt mìy Ğễ m`Ảm ogẳt nxgtocrgevì buỞg ocrnt.
Eŧmd m`Ƽ cxgtocrge, nxgtocrge ĞƼụe f÷md Ğễ e`ẳ t`Ụy tgm` vì bam Ğổ sảt. Mõ eÿm ĞƼụe iìbf÷md iìb t`uỞe sît tr÷md trcmd y `Ểe.
Vrcmd t`gèm m`gèm, nxgtocrge tổm tẮg fƼớg fẮmd k`cîmd vẢt xnxcigb. Mdcìg rn mõ eÿm eõtrcmd mƼớe mõmd ồ v÷md møg iỢn vì bỗt vìg ât trcmd bỗt vìg quấ eïy. Nxgtocrge eõ t`ễ ĞƼụek`ng t`îe trỾe tgẳp từ t`gèm m`gèm `cẴe eõ t`ễ ĞgỎu e`ẳ từ ocrnt oẾmd eîe` e`c tîe fỡmd vớgnxgeic`gfrge8
Mn?O6C4 + ?@Ei + 1 @?C ↟ 6@5OC5 + ?MnEi.
* Ocrnt
Ocrnt iì buỞg eỤn nxgtocrge. E`ệ ocrnt kgb icẮg kgỎb bớg tnm trcmd mƼớe eÿm eîe ocrnt k`îeĞỎu k`õ tnm. M`gỎu ocrnt tổm tẮg trcmd t`gèm m`gèm vì t`ƼỒmd ồ fẮmd `gfrnt.
M`ợmd ocrnt k`nm ĞƼụe tẮc mèm k`g mõmd e`ấy nxgtocrge vớg cxgt kgb icẮg, eÿm ocrnt `gfrntĞƼụe tẮc mèm k`g kẳt tgm` từ fumd fịe` mƼớe.
Ocrnt eõ t`ìm` p`Ấm vì kgẳm trøe k`îe m`nu, vỎ Ğgễb mìy nxgtocrge dgỞmd vớg nxgt sgigxge.Eömd t`ủe eỤn m`gỎu ocrnt vâ fỡ m`Ƽ Mn?O6C4.><@?C, KO1C0.6@?C, En?O:C>>.4@?C iì `Ấum`Ƽ k`ömd ủmd vớg nxgt mìc eấ. Eîe nmgcm trcmd m`ợmd buỞg ocrnt iì m`ợmd ocigba bẮe`t`ẵmd `cẴe bẮe` vÿmd ĞƼụe eạu tẮc mèm m`ợmd m`õb OC5 `cẴe OC6 igèm kẳt vớg m`nu qunm`ợmd mduyèm tỢ C e`umd `ny oồg m`ợmd m`õb OC5 igèm kẳt vớg m`õb OC6 qun m`ợmd mduyèmtỢ C e`umd.
Zâ fỡ eîe nmgcm eõ kgẳm trøe bẮe` vÿmd trcmd K 5O5C: vì bẮe` t`ẵmd trcmd EnO?C6 ĞỎueạu tẮc mèm oồg eîe m`õb OC5 igèm kẳt vớg m`nu qun mduyèm tỢ C e`umd.
Vrcmd eîe nmgcm eỤn KO1C0.6@?C, bỗt m`õb OC6 igèm kẳt vớg 6 m`õb OC5 trcmd nmgcmeỤn En?O:C>>. 4@?C, 6 m`õb OC6 igèm kẳt vớg ? m`õb OC5 vì trcmd nmgcm eỤn Mn?O6C4.><
@?C, ? m`õb OC6 igèm kẳt vớg ? m`õb OC5. ĜƼớg Ğïy iì eạu tẮc eỤn ? nmgcm quam t`uỗe8 nmgcm[O1C:(C@)6R- trcmd K[O1C:(C@)6R.?@?C `ny K O1C0.6@?C vì nmgcm [O6C1(C@)6R
?- trcmd Mn?[O6C1(C@)6R.0@?C `ny Mn?O6C4.><@?C (@ém` 6.5).
@ém` 6.58 Eạu tẮc eỤn gcm [O6C1(C@)6 R?-
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 51/121
-1>-
Ocr nt tîe fỡmd vớg @?C? eŧmd m`Ƽ nxgtocrge tîe fỡmd vớg Mn?C? ĞỎu e`c `gfrnt pacxgocrnteõ t`ìm` p`Ấm MnOC5.6@?C. E`ạt mìy k`g tnm trcmd mƼớe dgấg p`õmd @?C? mèm t`ƼỒmd ĞƼụef÷md iìb e`ạt tầy trảmd trcmd oỗt dgẴt.
Vrcmd eîe buỞg ocrnt, qunm trỂmd `Ʈm `ẳt vớg t`Ỿe tẳ iì ocrnt (mntrgtatrnocrnt). * Ocrne.
(Mn?O6C4.><@?C ) iì e`ạt fẮmd tgm` t`ễ. Vgm` t`ễ ocrne t`uỗe `Ễ tì p`ƼƮmd, trcmd suỞt vì
k`ömd eõ bìu. K`g Ğễ trcmd k`ömd k`â k`ö e`ømd oị vỡm rn vì ồ trèm oỎ bẴt vé oị bạt oớtmƼớe kẳt tgm`. Ocrne ât tnm trcmd mƼớe iẮm` m`Ƽmd tnm m`gỎu trcmd mƼớe mõmd mèm rạt fễ kẳttgm` iẮg từ fumd fịe`. K`g tnm trcmd mƼớe ocrne oị t`Ụy p`ïm8
Mn?O6C4 + 4@?C ↟ 6@5OC5 + ?MnC@
Mèm fumd fịe` eỤn ocrne eõ p`ấm ủmd kàb bẮe` eõ t`ễ ĞƼụe e`uầm Ğỗ ĞƼụe nxgt eic`gfrgevớg e`ạt e`ệ t`ị iì batyi fn enb. Oồg vẢy trcmd `õn `Ểe p`ïm tâe` mdƼỒg tn t`ƼỒmd f÷md ocrnetgm` k`gẳt Ğễ iìb e`ạt ĞẤu trcmd k`g e`uầm Ğỗ nxgt vì Ğễ p`n m`ợmd fumd fịe` ĞỄb. Fumd fịe`
ocrne eõ k`ấ mąmd `ạp t`ỡ k`î bẮm` k`â EC? (> p`ïm tỢ EC?/> p`ïm tỢ ocrne) vì k`g Ğum mõmdk`â EC? iẮg ĞƼụe dgấg p`õmd.
K`g Ğum mõmd, trƼớe tgèm ocrne mõmd e`ấy trcmd mƼớe kẳt tgm` Ğẳm 51< ― 6<<cE bạt mƼớe
ogẳm t`ìm` buỞg k`nm vì Ğẳm 46>cE buỞg k`nm mõmd e`ấy ogẳm t`ìm` bỗt k`Ởg eõ fẮmd t`Ụytgm`. DgỞmd m`Ƽ nxgtocrge, ocrne k`nm mõmd e`ấy eõ k`ấ mąmd `ÿn tnm cxgt eỤn eîe kgb icẮg tẮct`ìm` buỞg ocrnt ồ fẮmd t`Ụy tgm` vì t`ƼỒmd eõ fẮmd t`Ụy tgm` vì t`ƼỒmd eõ bìu ĞẴe trƼmd.
Zâ fỡ8
Mn?O6C4 + EcC ↟ ?MnOC?.Ec(OC?)? Bìu xnm` e`ìb
5Mn?O6C4 + Er ?C5 ↟ :MnOC?.?Er(OC?)5
Bìu iỡe
Vrcmd `õn `Ểe p`ïm tâe`, Ğög k`g mdƼỒg tn fỾn vìc m`ợmd bìu sảe ĞẴe trƼmd Ğõ Ğễ m`Ảm rn
bỗt sỞ kgb icẮg m`Ƽ Er, Ec, Mg, Eu… m`Ồ eõ k`ấ mąmd `ÿn tnm cxgt eỤn kgb icẮg, ocrne ĞƼụef÷md Ğễ e`ẳ t`Ụy tgm` qunmd `Ểe, bam Ğổ sủ vì Ğổ sảt vì f÷md Ğễ Ğîm` sẮe` kgb icẮg trƼớe k`g`ìm. Zé eõ eömd fỡmd mìy, ocrne ĞƼụe dỂg iì `ìm t`a. Bỗt iƼụmd iớm ocrne eÿm ĞƼụe f÷md ĞễĞgỎu e`ẳ oỗt dgẴt. 6.5.6. Oc tr g`nicdam (OP 5 8 OJ 5 ; OEi 5 ; OOr 5 ; OG 5 )
Oc tẮc `ụp e`ạt trg`nicdamun vớg tạt eấ eîe `nicdam eõ eömd t`ủe fẮmd OP5.
ĜgỎu e`ẳ8
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 52/121
-1?-
* Vâm` e`ạt vẢt iò8
OJ5 vì OEi5 iì e`ạt k`â, OOr5 iì e`ạt iểmd fề ony `Ʈg OG5 iì e`ạt rảm. M`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy vì m`gỄt Ğỗ sög eỤn eîe oc trg`nicdamun tąmd fẤm t`ac ĞgỄm tâe` `Ắt
m`ïm eỤn eîe `nicdam
* Eạu trøe8
Pçt p`ïm tỢ OJ5, O ing `õn sp? tẮc mèm on cogtnm ing `õn `Ƽớmd vỎ on Ğệm` eỤn bỗt tnb dgîeĞỎu. BỔg cogtnm ing `õn e`ủn bỗt aiaetrcm Ğỗe t`ïm vì sẲ tẮc mèm on igèm kẳt ζ vớg on cogtnm ?peỤn on mduyèm tỢ J (@ém` n) (p`ïm tỢ OJ5 Ğổmd p`ẵmd, O ồ trỂmd tïb vì on mduyèm tỢ J ồĞệm`). DỞe igèm kẳt <>?< JOJ vì Ğỗ fìg eỤn igèm kẳt O ― J 2 >,?7N<.
(n) (o) (e)
@ém` 6.68 Eạu tẮc eỤn p`ïm tỢ OJ 5Bỗt cogtnm trỞmd eÿm iẮg ồ O, vuömd dõe eîe cogtnm ing `õn, tẮc igèm kẳt ό - e`c m`Ảm vớg
bỗt cogtnm ?p k`îe eõ eẴp aiaetrcm tỾ fc eỤn bỗt trcmd on mduyèm tỢ J (@ém` o). VẮc mèm `Ễigèm kẳt ό k`ömd Ğịm` e`Ổ, mõ iìb oỎm t`èb e`c trẮmd t`îg ing `õn sp? eỤn O (@ém` e). M`Ƽ vẢy,fc eõ oîm kâm` mduyèm tỢ m`ể vì eõ mąmd iƼụmd gcm `õn iớm mèm O k`ömd t`ễ m`ƼỒmd aiaetrcme`c eîe `nicdam Ğễ tẮc mèm `ụp e`ạt gcm bì e`ệ ĞƼn aiaetrcm rn f÷md e`umd vớg eîe `nicdamtẮc mèm eîe `ụp e`ạt eỗmd `õn trị.
ờ ĞgỎu kgỄm oém` t`ƼỒmd, oc trgjicrun iì bỗt e`ạt k`â k`ömd bìu vì oỞe k`õg bẮm` trcmdk`ömd k`â. Mõ eõ b÷g xỞe k`õ t`ồ, `õn rảm ồ ->?0cE vì sög ồ -><><E. K`g tgẳp xøe vớg iƼụmdiớm mƼớe, Oc trgjicrun oị p`ïm `Ụy tẮc t`ìm` nxgtocrge vì nxgt tatrnjicocrge8
OJ5 + 5@?C ↟ @5OC5 + 5@J
OJ5 + @J ↟ @OJ6
Nxgt Vatrnjicrcocrge, e`ệ tổm tẮg trcmd fumd fịe`, iì nxgt rạt bẮm`, bẮm` `Ʈm @?UC6 vì@MC5. BuỞg BOJ6 oỎm `Ʈm nxgt vì Ğổmd `ém` vớg BEiC6 (B iì kgb icẮg kgỎb). K`g tƼƮmd tîevớg bỗt ât mƼớe, oc trgjicrun kẳt `ụp vớg mƼớe tẮc t`ìm` ? `gfrnt OJ5.@?C vì OJ5.?@?C mõmd
J
J
<
J
J J
O>?<<
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 53/121
-15-
e`ấy ồ m`gỄt Ğỗ ><,>0<E vì :,5:<E. ờ trẮmd t`îg rảm eấ ? `gfrnt mìy k`ömd gcm `õn m`Ƽmd ồtrẮmd t`îg mõmd e`ấy e`ømd gcm `õn bỗt p`Ấm8
?(OJ5.@?C) ↟ [OJ5@5CR+ + [OJ5C@R-
OJ5.?@?C ↟ @5C+ + [OJ5C@R-
Mdcìg mƼớe, oc trgjicrun eõ k`ấ mąmd kẳt `ụp fễ fìmd vớg m`gỎu e`ạt k`îe m`nu m`Ƽ gcm J-, M@5, ata, rƼụu, nbgb v.v… tẮc t`ìm` m`ợmd sấm p`ầb kẳt `ụp, trcmd Ğõ O ồ trẮmd t`îg ing `õnsp5
. Uồ fħ m`Ƽ vẢy iì fc `Ễ aiaetrcm ό k`ömd Ğịm` e`Ổ trcmd p`ïm tỢ OJ 5 kçb oỎm. Fc Ğõ, k`gtƼƮmd tîe vớg bỗt onzƮ iawgs t`é mõ oị p`î vỮ.
OJ5 + 8J- ↟ OJ6-
OJ5 + M@5 ↟ J5O↜M@5
Eõ t`ễ mõg OJ5 iì bỗt trcmd m`ợmd e`ạt eõ k`ấ mąmd kẳt `ụp bẮm` m`ạt. Zé eõ t`ễ kẳt `ụp
vớg m`gỎu `ụp e`ạt `ợu eƮ, oc trgjicrun t`ƼỒmd ĞƼụe f÷md iìb e`ạt xøe tîe e`c bỗt sỞ p`ấmủmd `ợu eƮ.
6.6. M`öb
6.6.>. Vâm` e`ạt iò `Ểe eỤn m`öb
Ni kgb icẮg kẳt tgm` trcmd `Ễ iẢp p`ƼƮmd tïb fgỄm, iì kgb icẮg bìu trảmd oẮe, k`g Ğễ trcmdk`ömd k`â eõ bìu xîb fc oỎ bẴt oị p`Ụ iớp bìmd cxgt bểmd, fìy k`cấmd >.>< -1 bb (ồ ĞgỎukgỄm t`ƼỒmd).
Ni mõmd e`ấy ồ m`gỄt Ğỗ tƼƮmd ĞỞg t`ạp (:1<<E) vì sög ồ m`gỄt Ğỗ enc (?6:4<E).
Ni iểmd eõ Ğỗ m`ớt enc, Ğỗ m`ớt dgấb k`g eõ t`èb iƼụmd m`ể Bd `ny Eu, mèm trcmd `ụpkgb Ğøe eỤn Ni iuöm eõ Eu. ờ m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd, Ni tgm` k`gẳt k`î bỎb, fề fît bểmd vì fề kçcsụg. Iî m`öb bểmd ĞƼụe f÷md iìb tỡ ĞgỄm, ồ ><< ->1<<E Ni tƼƮmd ĞỞg fẻc eõ t`ễ fît t`ìm` iî bểmd eõ Ğỗ fìy <,<<1bb m`Ƽmd Ğẳm k`cấmd :<<<E Ni trồ mèm fÿm, fề md`gỎm t`ìm` oỗt.
Ni eõ Ğỗ fẫm ĞgỄm, fẫm m`gỄt enc. Ĝỗ fẫm m`gỄt eỤn Ni enc dạp 5 iẤm eỤn Ja mèm Ni ĞƼụef÷md Ğễ e`ẳ tẮc bîy trnc Ğốg m`gỄt vì iìb fỡmd eỡ m`ì oẳp. Ni iẮg eõ Ğỗ fẫm ĞgỄm oẾmd <,: iẤmĞỗ fẫm ĞgỄm eỤn Eu m`Ƽmd iẮg m`ặ dạp 5 iẤm eỤn Eu mèm ĞƼụe f÷md iìb fïy fẫm ĞgỄm t`ny e`cEu.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 54/121
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 55/121
-11-
E@5ECC@, @5\C6. M`öb e`ệ tnm fề fìmd trcmd fumd fịe` @Ei vì fumd fịe` @?UC6, m`ạt iìk`g Ğum mõmd.
?Ni + :@5C+ + :@?C ↟ ?[Ni(@?C):R
5+ + 5@?
- Ni `Ấu m`Ƽ k`ömd tîe fỡmd vớg fumd fịe` @MC5 rạt icåmd m`Ƽmd vớg mổmd Ğỗ trumd oém`t`é Ni iẮg fề tnm. Vrcmd fumd fịe` @MC5 ĞẴe mduỗg, Ni oị t`ỡ Ğỗmd `cî, md`ħn iì snu k`g Ğå tgẳpxøe vớg nxgt @MC5 ĞẴe t`é Ni sẲ k`ömd tnm trcmd fumd fịe` icåmd @Ei vì @?UC6.
* Vrcmd bög trƼỒmd kgỎb, t`ẳ ĞgỄm eỾe eỤn Ni k`î t`ạp8 NiC?-(i) + ?@?C + 5a- ↟ Ni(s) + 6C@-, A< 2 - ?,51Z
fc vẢy, Ni tnm fề fìmd trcmd fumd fịe` kgỎb bẮm` m`Ƽ KC@, MnC@
?Ni + :C@- + :@?C 2 ?[Ni(C@):R5- + 5@?
fumd fịe` M@5 eŧmd ąm bÿm Ni k`î bẮm`. 6.6.5. ĜgỎu e`ẳ m`öb
6.6.5.>. \`ƼƮmd p`îp k`Ợ buỞg m`öb
EuỞg t`ẳ kỴ PGP, Ni ĞƼụe sấm xuạt vớg quy bö eömd md`gỄp. MdƼỒg tn ĞgỎu e`ẳ Ni oẾmd eîe`f÷md kgb icẮg kgỎb k`Ợ buỞg NiEi5 k`nm `cẴe buỞg MnNiEi6 (mntrg tatrneicrcniubgmnt) ồtrẮmd t`îg mõmd e`ấy8
5Mn + NiEi5 ↟ Ni + 5MnEi
5Mn + MnNiEi6 ↟ Ni + 6MnEi
Fc vẢy, dgî t`ìm` eỤn Ni enc Ğẳm bủe Ni e`ệ ĞƼụe f÷md iìb Ğổ trnmd sủe.
6.6.5.?. \`ƼƮmd p`îp ĞgỄm p`ïm
M`ợmd mąb 0< eỤn t`ẳ kỴ PGP, Ni bớg ĞƼụe sấm xuạt oẾmd p`ƼƮmd p`îp ĞgỄm p`ïm `Ổm `ụpmõmd e`ấy eỤn Ni?C5 vì Mn5[NiJ:R, từ Ğõ Ni ĞƼụe sỢ fỡmd rỗmd råg trcmd t`Ỿe tẳ.
Mduyèm igỄu Ğễ sấm xuạt m`öb iì quẴmd ocxgt (Ni?C5.x@?C) vì ergcigt eÿm m`gỎu tẮp e`ạtm`Ƽ Ja?C5, UgC?, EnC mèm eẤm p`ấg tgm` e`ẳ mduyèm igỄu onm ĞẤu, oẾmd eîe` Ğum quẴmd md`gỎmm`ể vớg fumd fịe` MnC@ 6<% ồ >1<<E fƼớg îp suạt 1-:ntb, m`öb cxgt sẲ tnm trcmd fumd fịe`kgỎb.
Ni?C5.x@?C + ?MnC@ ↟ ?MnNiC? + (x+>)@?C
`cẴe Ni?C5 + ?C@- + 5@?C ↟ ?[Ni(C@)6R-
Ja?C5 k`ömd p`ấm ủmd, UgC? kẳt tỤn fƼớg fẮmd p`ủe mntrg m`öb sgigent. IỂe iạy fumd fịe`vì p`n icåmd oẾmd mƼớe, Ni(C@)5 sẲ tîe` rn, snu Ğõ mumd kẳt tỤn ồ >?<<->6<<<E trcmd iÿ qunysẲ ĞƼụe Ni?C5 tgm` k`gẳt
[Ni(C@)6R-
Ni(C@)5 + C@-
Ni(C@)5
<t Ni?C5 + @?C
Fc Ni?C5 eõ m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy enc (?<4?<E) mèm e`ạt ĞgỄm p`ïm iì `Ổm `ụp Ni?C5 (><%)vì ergcigt (7<%) Ğễ `Ắ m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy eÿm k`cấmd 71<<E.
Fc ergcigt t`gèm m`gèm k`î `gẳb mèm mõ ĞƼụe tốmd `ụp oẾmd eîe` `cì tnm Ni(C@) 5 vì Mn?EC5 trcmd fumd fịe` @J8
?Ni(C@)5 + 5 Mn?EC5 + >?@J ↟ ? Mn5[NiJ:R + 5EC? + 7@?C
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 56/121
-1:-
^uî trém` ĞgỄm p`ïm ĞƼụe t`Ỿe `gỄm ồ 71<<E, ĞgỄm îp k`cấmd 1Z, eƼỒmd Ğỗ fÿmd ĞgỄmk`cấmd >6<<<<N. V`gẳt oị ĞgỄm p`ïm iì bỗt t`÷md vể sảt oèm trcmd iõt dẮe` e`ịu mõmd, trèm iớpmìy eõ oỂe bỗt iớp t`nm f÷md iìb eỾe ïb, eỾe fƼƮmd iì m`ợmd t`ểg t`nm eảb vìc t`÷md ĞgỄm
p`ïm. OỎ bẴt e`ạt iểmd trcmd iÿ ĞƼụe p`Ụ bỗt iớp rảm e`ạt ĞgỄm ig Ğễ e`c k`Ởg mõmd e`ấy k`ểg oị mduỗg.
EƮ e`ẳ eỤn quî trém` ĞgỄm p`ïm Ni?C5 trcmd Mn5[NiJ:R e`Ƽn xîe Ğịm` rñ rìmd, e`ệ ĞƼụe dgấgt`âe` rẾmd ergcigt iì `Ổm `ụp NiJ5 vì 5MnJ, k`g ĞgỄm p`ïm e`ệ MnJ oị ĞgỄm p`ïm e`c Mn vì J?.
Mn k`Ợ NiJ5 tẮc MnJ vì Ni, eÿm J? Ğầy cxg trcmd Ni?C5 tẮc t`ìm` NiJ5. M`Ồ vẢy bì mổmd Ğỗergcigt trcmd t`÷md ĞgỄm p`ïm `Ấu m`Ƽ k`ömd Ğốg. V`u ĞƼụe Ni ồ eỾe ïb, tẢp trumd ồ Ğîy t`÷md ồ fẮmd iểmd. K`â C? ony ièm ồ eỾe fƼƮmd, tîe fỡmd vớg t`nm ồ eỾe Ğõ tẮc k`â EC, EC? iìb e`ceỾe oị ąm bÿm, vé vẢy trcmd quî trém` ĞgỄm p`ïm p`ấg `Ắ t`ạp fẤm eỾe fƼƮmd xuỞmd.
^uî trém` ĞgỄm p`ïm ĞƼụe tgẳm `ìm` igèm tỡe, eủ snu 6 dgỒ e`c t`èb Ni?C5 vì bỗt ât ergcigt o÷ e`c iƼụmd oị `nc, snu vìg mdìy t`îc Ni iểmd rn ồ eỢn fƼớg eỤn t`÷md.
@ém` 6.18 UƮ Ğổ t`gẳt oị ĞgỄm p`ïm ĞgỎu e`ẳ m`öb
Ni t`u ĞƼụe eõ Ğỗ tgm` k`gẳt k`cấmd 77,6 - 77,0%.
6.6.6. Eîe `ụp e`ạt eỤn m`öb
6.6.6.>. M`öb cxgt Ni ?C5
Ni?C5 tổm tẮg ồ m`gỎu fẮmd t`÷ `ém` k`îe m`nu, eõ eạu trøe tgm` t`ễ k`îe m`nu p`ỡ t`uỗe vìcĞgỎu kgỄm ĞgỎu e`ẳ, trcmd Ğõ oỎm m`ạt iì fẮmd ξ ― Ni?C5 vì ε ― Ni?C5.
* FẮmd ξ ― Ni ? C 5 8 ĞƼụe tẮc t`ìm` oẾmd eîe` mumd Ni(C@)5 `cẴe buỞg m`öb eỤn nxgt fề ony`Ʈg Ğẳm ><<<<E. ξ ― Ni?C5 k`ömd m`ợmd k`ömd tnm trcmd mƼớe bì eÿm k`ömd tnm trcmd nxgt. FẮmd ξ ― Ni?C5 iì e`ạt rảm tgm` t`ễ `ém` bẴt t`cg. Vrcmd bẮmd tgm` t`ễ bỔg mduyèm tỢ Ni
ĞƼụe onc qunm` oồg : mduyèm tỢ C vì bỔg mduyèm tỢ C ĞƼụe onc qunm` oồg 6 mduyèm tỢ Ni.K`cấmd eîe` dgợn ? mduyèm tỢ Ni iì >,5:N< dgợn Ni vì C iì >,77N<.
FẮmd ξ ― Ni?C5 eõ F 2 5,77d/eb5. Vrcmd t`gèm m`gèm t`ƼỒmd dẴp ồ fẮmd k`cîmd vẢt eõ tèmiì ecrumĞub e`ủn 7<% Ni?C5, t`ƼỒmd e`ủn tẮp e`ạt mèm eõ bìu. Ĝî snp`gn iì ecrumĞub tgm`k`gẳt e`ủn Ja?+, Z6+; Ğî rutgm (`ổmd mdỂe) bìu Ğể iì ecrumĞub e`ủn vẳt Er5+.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 57/121
-14-
EcrumĞub t`gèm m`gèm eõ m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy enc (?<4?<E), sög ồ ~51<<<E vì rạt eủmd mèmĞƼụe f÷md iìb Ğî bìg vì oỗt bìg Ğîm` sẮe` oỎ bẴt kgb icẮg, iìb bẴt kâm` Ğổmd `ổ, iìb trỡequny trcmd bỗt sỞ bîy bõe.
Ecr umĞub rạt trƮ vỎ bẴt `cî `Ểe, k`ömd tnm trcmd mƼớe, trcmd nxgt, trcmd kgỎb. K`g mumdĞẳm ><<<<E, ξ ― Ni?C5 p`ấm ủmd bẮm` vớg `gĞrcxgt, eneocmnt, `gĞrcsumjnt, Ğgsumjnt... eỤn eîekgb icẮg kgỎb ồ trẮmd t`îg mõmd e`ấy.
Ni?C5 + ?MnC@ <t ?MnNiC? + @?C
Ni?C5 + Mn?EC5 <t ?MnNiC? + EC?
Ni?C5 + 5K ?U?C4 <t Ni?(UC6)5 + 5K ?UC6
* FẮmd ε ― Ni ? C 5 8 iì m`ợmd tgm` t`ễ iẢp p`ƼƮmd k`ömd bìu, k`ömd tổm tẮg trcmd t`gèm m`gèm. ε ― Ni?C5 ĞƼụe tẮc mèm k`g mumd Ni(C@)5 ồ 11<<E m`Ƽmd ồ k`cấmd ><<<<E e`uyễm t`ìm` fẮmd- Ni?C5.
FẮmd ε ― Ni?C5 eõ F 2 5,6 d/eb5, eõ k`ấ mąmd `øt ầb bẮm` vì `cẮt Ğỗmd vỎ bẴt `cî `Ểe. * Vrcmd eömd md`gỄp, Ni?C5 ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` mumd Ni(C@)5 ồ >?<<->6<<<E.
?Ni(C@)5
<t Ni
?C
5 + 5@
?C
6.6.6.?. M`öb `gĞrcxgt Ni(C@)5
Ni(C@)5 ĞƼụe tẮc mèm k`g e`c `gĞrcxgt kgb icẮg kgỎb tîe fỡmd vớg buỞg m`öb, Ğõ iì kẳt tỤnkac bìu trảmd, k`ömd tnm trcmd mƼớe. Kẳt tỤn mìy e`ủn m`gỎu mƼớe ủmd vớg t`ìm` p`ẤmNi(C@)5.m@?C `cẴe Ni?C5.m@?C vì k`ömd eõ eạu trøe tgm` t`ễ. Ĝễ iïu, kẳt tỤn mìy bạt mƼớefẤm vì k`g sạy k`ö rổg mumd Ğẳm bạt mƼớe `cìm tcìm t`é ogẳm t`ìm` cxgt.
M`Ƽ vẢy, kẳt tỤn kac eỤn m`öb `gĞrcxgt iì `gĞrnt eỤn cxgt eõ t`ìm` p`Ấm ogẳm Ğốg từNi?C5.m@?C (m=5) qun Ni?C5.5@?C (Ni(C@)5) Ğẳm Ni?C5.@?C (tủe iì NiCC@) Ğẳm Ni?C5. Vuym`gèm, Ğễ t`uẢm tgỄm mdƼỒg tn t`ƼỒmd vgẳt t`ìm` p`Ấm kẳt tỤn kac iì Ni(C@)5.
Ni(C@)5 tgm` t`ễ ĞƼụe tẮc từ k`â EC? tîe fỡmd vớg fumd fịe` MnNiC?, tgm` t`ễ mìy tổm tẮgtrcmd t`gèm m`gèm ồ fẮmd k`cîmd vẢt `gĞrndgigt (`ny dgpxgt). @gĞrndgigt dổb m`ợmd tgm` t`ễ ĞƮmtì vì eõ eạu trøe iớp (`ém` vẲ). BỔg iớp dổb ? bẴt p`ẵmd e`ủn eîe m`õb C@ vì m`ợmdmduyèm tỢ Ni mẾb dgợn ? bẴt p`ẵmd Ğõ. BỔg mduyèm tỢ Ni eõ : m`õb C@ onc qunm`.
FẮmd `gĞrndgigt eõ F 2 ?,6? d/eb5, oỎm ồ m`gỄt Ğỗ fƼớg >1<<E.
Ni(C@)5 iì e`ạt iƼỮmd tâm`, tnm trcmd fumd fịe` nxgt vì fumd fịe` kgỎb8 Ni(C@)5 + 5@5C
+ ↟ [Ni(@?C):R5+
Ni(C@)5 + C@- + ?@?C ↟ [Ni(C@)6(@?C)?R-
BuỞg m`öb eỤn Ğn sỞ nxgt bẮm` ĞỎu fề tnm trcmd mƼớe, m`Ƽmd oị t`uỴ p`ïm bẮm` mèm fumdfịe` eõ bög trƼỒmd nxgt, eÿm buỞg eỤn eîe nxgt yẳu m`Ƽ Ni?U5 t`Ỿe tẳ oị t`uỴ p`ïm `cìm tcìm. K`g e`c fumd fịe` buỞg m`öb tîe fỡmd vớg fumd fịe` kgỎb Ğụe xab iì quî trém` t`ny t`ẳ
eîe p`ïm tỢ @?C trcmd gcm [Ni(@?C):R5+ oẾmd eîe m`õb C@-8
[Ni(@?C):R5+ + C@- ↟ [Ni(C@)(@?C)1R
?+ + @?C,
[Ni(C@)(@?C)1R?+ + ?C@- ↟ [Ni(C@)5(@?C)5R
< + ?@?C,
mẳu kgỎb fƼ sẲ tẮc eîe gcm [Ni(C@)6(@?C)?R-, [Ni(C@)1(@?C)R?-, [Ni(C@):R
5-, eîe gcm mìy dỂge`umd iì gcm `gĞrcxgniubgmnt. K`g iìb ony `Ʈg fumd fịe` mntrg `gĞrcxgniubgmnt t`u ĞƼụe buỞg
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 58/121
-10-
k`nm ogễu fgềm oẾmd eömd t`ủe MnNiC? vì ecg m`Ƽ iì buỞg eỤn nxgt batn-niubgmge @NiC? `nyNiC(C@). Zé tâm` nxgt eỤn Ni(C@)5 rạt yẳu mèm buỞg niubgmnt oị t`uỴ p`ïm bẮm` trcmd fumdfịe` ĞẢb ĞẴe vì oị t`uỴ p`ïm `cìm tcìm trcmd fumd fịe` icåmd e`c kẳt tỤn Ni(C@)5 vì bögtrƼỒmd kgỎb.
K`g p`n icåmd fumd fịe` niubgmnt `cẴe sỡe k`â EC? vìc Ğõ sẲ t`u ĞƼụe Ni(C@)5 kẳt tỤn. Vrcmd p`ÿmd t`â md`gỄb, ĞgỎu e`ẳ Ni(C@)5 oẾmd eîe` e`c buỞg m`öb tîe fỡmd vớg eîe e`ạt
m`Ƽ MnC@, KC@, M@5, Mn?EC5, MnE@5ECC...
Ni5+ + 5C@- ↟ Ni(C@)5
6.6.6.5. M`öb `gĞr un (Ni@ 5 )m
M`öb `gĞrun iì `ụp e`ạt pcigba (Ni@5)m, iì e`ạt rảm vö Ğịm` `ém`, bìu trảmd, k`ömd ony `Ʈg, oị p`ïm `uỴ ồ m`gỄt Ğỗ trèm ><1<E t`ìm` mduyèm tỞ.
(Ni@5)m iì `ụp e`ạt t`gẳu aiaetrcm. Mõ eõ eạu trøe iớp. BỔg mduyèm tỢ Ni eõ : mduyèm tỢ @ onc qunm` t`ac kgễu oît fgỄm. @ng mduyèm tỢ Ni oèm eẮm` igèm kẳt vớg m`nu qun mduyèm tỢ @ oẾmd igèm kẳt on tïb8 Ni-@-Ni. (Ni@5)m iì `ụp e`ạt rạt m`Ắy vớg cxg vì mƼớe m`Ƽ fề oỞe e`îytrcmd k`ömd k`â. K`g tnm trcmd fumd fịe` ata, mõ fề fìmd kẳt `ụp vớg `gĞrun eỤn kgb icẮg kgỎbtẮc rn `gĞrc niubgmnt.
mMn@ + (Ni@5)m ↟ mMn[Ni@6R?Mn@ + Mn[Ni@6R ↟ Mn5[Ni@:R
Eîe sấm p`ầb mìy ĞỎu iì e`ạt rảm bìu trảmd, fề oị mƼớe p`ïm `uỴ, ĞỎu eõ tâm` k`Ợ bẮm`,ĞƼụe f÷md m`gỎu trcmd quî trém` tốmd `ụp `ợu eƮ vì vö eƮ.
ờ m`gỄt Ğỗ t`ạp, (Ni@5)m fề kẳt `ụp vớg m`ợmd e`ạt e`c m`Ƽ M@5, BM@?, B? M@, B5 M (Biì kgb icẮg kgỎb), M(E@5)5.
(Ni@5)m + mM@5 ↟ [email protected]@5
(Ni@5)m ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd tƼƮmd tîe eỤn NiEi5 vớg fumd fịe` Ig[Ni@6R trcmd ata8
NiEi5 + 5Ig[Ni@6R ↟ 6Ni@5 + 5IgEimNi@5 ↟ (Ni@5)m
6.6.6.6. BuỞg m`öb (Ni 5+ )
n. NiEi 5
NiEi5 k`nm iì `ụp e`ạt bìu trảmd, ồ fẮmd tgm` t`ễ iỡe p`ƼƮmd, t`ƼỒmd mdấ bìu vìmd m`Ắt vée`ủn tẮp e`ạt JaEi5. V`ąmd `cn ồ >05<E, mõmd e`ấy ồ >7?,:<E.
ờ trẮmd t`îg rảm NiEi5 eõ eạu trøe gcm, ồ trẮmd t`îg k`â vì trẮmd t`îg tnm trcmd fumd bög `ợueƮ p`ïm tỢ ồ fẮmd Ğgba Ni?Ei:.
Ĝgba Ni?Ei: p`ïm ig `cìm tcìm t`ìm` p`ïm tỢ ĞƮm ồ 0<<<E.
NiEi5 rảm fẫm ĞgỄm tỞt `Ʈm ồ trẮmd t`îg mõmd e`ấy vé ồ trẮmd t`îg rảm eõ eạu tẮc gcm eÿm k `gmõmd e`ấy e`uyễm sẮmd `ụp e`ạt p`ïm tỢ.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 59/121
-17-
NiEi5 k`nm `øt ầb bẮm` mèm oỞe k`õg trcmd k`ömd k`â ầb fc `gỄm tƼụmd t`uỴ p`ïm dgấg p`õmd `gĞrceicrun.
NiEi5 + ?@?C ↟ Ni(C@)?Ei + ?@Ei
Fc vẢy, NiEi5 eẤm ĞƼụe oấc quấm trcmd iỂ kâm. NiEi5 fề tnm trcmd mƼớe vì trcmd m`gỎu fumd bög `ợu eƮ. ^uî trém` tnm trcmd mƼớe tcấ
m`gỎu m`gỄt. Fumd fịe` buỞg m`öb eõ p`ấm ủmd nxgt vé oị t`uỴ p`ïm, m`ợmd mạe t`uỴ p`ïm eỤn
gcm Ni
5+
ồ trcmd mƼớe ĞƼụe ecg m`Ƽ iì sỾ p`ïm ig prctcm eỤn @?C ồ trcmd gcm p`ủe nqun[Ni(@?C):R5+ ↟ [Ni(@?C)1C@R?+ + @+ eõ K 2 >,>?.><-1
K`g Ğum mõmd `ny trcmd fumd fịe` icåmd, p`ấm ủmd t`uỴ p`ïm xấy rn `cìm tcìm. NiEi5 + 5@?C ↟ Ni(C@)5 + 5@Ei
o. M`öb sumjnt vì p`àm m`öb
Ni?(UC6)5 k`nm iì e`ạt oỗt bìu trảmd, oị p`ïm `uỴ ồ m`gỄt Ğỗ trèm 44<<E, kẳt tgm` ồ fẮmd `gĞrntNi?(UC6)5.>0@?C.
Ni?(UC6)5.>0@?C iì m`ợmd tgm` t`ễ ĞƮm tì (`ém` kgb), trcmd suỞt, fề tnm trcmd mƼớe, ât tnmtrcmd rƼụu. Fumd fịe` Ni?(UC6)5 eõ p`ấm ủmd nxgt fc oị t`uỴ p`ïm bỗt p`Ấm. K`g mumd mõmd
tgm` t`ễ, buỞg p`ổmd tc ogẳm t`ìm` k`Ởg xỞp fc bạt fẤm mƼớe kẳt tgm`, Ğẳm 56<<
E bạt mƼớe`cìm tcìm t`ìm` buỞg k`nm, ồ 17<<E t`é oảt ĞẤu p`ïm `uỴ, p`ïm `uỴ bẮm` ồ :6<<E vì Ğẳm40<<E t`é p`ïm `uỴ `cìm tcìm t`ìm` Ni?C5.
?Ni?(UC6)5 <t ?Ni?C5 + :UC? + 5C?
Ni?(UC6)5 eõ k`ấ mąmd kẳt `ụp vớg buỞg sumjnt kgỎb Ğễ tẮc buỞg kçp dỂg iì p`àm m`öb8B?Ni?(UC6)6.?6@?C.
\`àm iì icẮg buỞg kçp eõ eömd t`ủe e`umd iì8 B?UC6.A?(UC6)5.?6@?C trcmd Ğõ B iì Mn, K,_o, Es, Vi, M@6… A iì Ni, Er, Ja, Dn, Gm, Vi, Ec, Bm, Z, Vg...
Vgm` t`ễ eîe icẮg p`àm trèm Ğổmd `ém` vớg m`nu, `ém` oît fgỄm k`ömd bìu `cẴe eõ bìu.
ĜƼụe sỢ fỡmd p`ố ogẳm iì p`àm m`öb-knig K?UC6.Ni?(UC6)5.?6@?C, p`àm eröb-knigK ?UC6.Er ?(UC6)5.?6@?C, p`àm sảt ― nbcmg (M@6)?UC6.Ja?(UC6)5.?6@?C.
\`àm m`öb-knig8 eÿm dỂg iì p`àm e`un, iì bỗt icẮg p`àm qunm trỂmd eõ m`gỎu ủmd fỡmdtrcmd t`Ỿe tẳ.
K ?UC6.Ni?(UC6)5.?6@?C iì `ụp e`ạt ồ fẮmd tgm` t`ễ `ém` oît fgỄm, k`ömd eõ bìu, eõ vị `Ʈge`un vì e`ît. Mõmd e`ấy ồ 7?,1<E trcmd mƼớe kẳt tgm`, ồ m`gỄt Ğỗ enc `Ʈm fề bạt mƼớe `cìmtcìm tẮc t`ìm` buỞg k`nm fƼớg fẮmd k`Ởg `ém` mạb tc, xỞp vì rạt fề vỮ t`ìm` oỗt dỂg iì ’p`àm
p`g‒ fề `øt ầb vì e`ấy mƼớe. Ĝỗ `cì tnm eỤn p`àm m`öb-knig trcmd mƼớe kçb `Ʈm Ğỗ tnm eỤn từmd buỞg sumjnt t`ìm`
p`Ấm, mõ tnm k`ömd Ğîmd kễ k`g ồ m`gỄt Ğỗ t`ạp m`Ƽmd Ğỗ tnm tąmd m`nm` k`g m`gỄt Ğỗ tąmd.
t E < >1 5< :< 7?,1 ><<
Ĝỗ tnm (d/><<d@?C) ?,7? 1,<6 0,6 ?6,0 >>7,1 >16
\`àm m`öb k`ömd tnm trcmd rƼụu tuyỄt ĞỞg. Eŧmd m`Ƽ Ni?(UC6)5.>0@?C, p`àm m`öb-knig ĞƼụe f÷md rỗmd råg trcmd eömd md`gỄp m`uỗb
vấg, f÷md iìb e`ạt eảm bìu, trcmd eömd md`Ễ t`uỗe fn, `ổ dgạy, iìb trcmd mƼớe. Vrcmd y k`cn,
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 60/121
-:<-
p`àm m`öb-knig f÷md iìb e`ạt sît tr÷md, eẤb bîu e`ïm rąmd ... Fc buỞg m`öb t`uỴ p`ïm k`îbẮm` trcmd mƼớe tẮc Ni(C@)5, k`g m`uỗb vấg, Ni(C@)5 ĞƼụe sụg vấg `ạp p`ỡ vì dgợ e`Ẵt trèmsụg kẳt `ụp vớg p`ầb m`uỗb tẮc bìu oỎm mèm eõ tîe fỡmd iì e`ạt eảm bìu. ờ trcmd mƼớe,Ni(C@)5 vớg oỎ bẴt rạt p`ît trgễm, `ạp p`ỡ eîe e`ạt iƮ iỢmd trcmd mƼớe kçc e`ømd e÷md iảmdxuỞmd, iìb trcmd mƼớe. Vrcmd eömd md`gỄp dgạy, m`öb sumjnt `cẴe p`àm m`öb-knig ĞƼụe e`cvìc oỗt dgạy e÷md buỞg ąm, NiEi5 ĞƼụe tẮc rn từ p`ấm ủmd trnc Ğốg oị t`uỴ p`ïm bẮm` `Ʈm tẮcNi(C@)5, N(C@)5 mìy kẳt fâm` m`ợmd sụg xamiuiczƮ vớg m`nu iìb e`c dgạy k`ömd m`cà bỾe
k`g vgẳt. \`àm m`öb-knig ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd p`ƼƮmd p`îp kẳt tgm` từ fumd fịe` Ğổmd p`ïm tỢK ?UC6 vì Ni?(UC6)5.
K ?UC6 + Ni?(UC6)5 + ?6@?C ↟ K ?UC6.Ni?(UC6)5.?6@?C
6.1. Dgớg t`gỄu eîe mduyèm tỞ Dn, Gm, Vi
6.1 .>. ĜgỎu e`ẳ
Mduyèm igỄu e`âm` Ğễ ĞgỎu e`ẳ dnig iì quẴmd ocxgt `cẴe e`ạt oå eỤn quî trém` e`ẳ `cî quẴmdkẲb, eỤn Gm iì quẴmd sumjun eỤn eîe kgb icẮg Xm, \o, Eu... vì eỤn Vi iì pgrgt (JaU?).
Vừ eîe mduyèm igỄu Ğõ ĞƼụe e`uyễm t`ìm` fẮmd buỞg `cẴe fẮmd cxgt rổg snu Ğõ ĞgỄm p`ïm
fumd fịe` buỞg eỤn e`ømd `cẴe f÷md `gĞrc Ğễ k`Ợ cxgt eỤn e`ømd. 6.1 .?. Vâm` e`ạt iò `Ểe
ờ trẮmd t`îg tỾ fc, Dn vì Gm iì m`ợmd kgb icẮg bìu trảmd oẮe, Vi eõ bìu xîb xnm`. Dn eủmddẤm oẾmd \o, eÿm Gm vì Vi bỎb `Ʈm.
Dn, Gm vì Vi ĞỎu eõ m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy t`ạp, m`ạt iì Dn m`Ƽmd iẮg eõ m`gỄt Ğỗ sög enc.
Dn Gm Vi
t me ( E) 5< >1: 5<5
t<
s (<
E) ?6<5 ?<41 >614
Dn iểmd rạt fề e`Ảb Ğömd, md`ħn iì fƼớg m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy vẫm k`ömd `cî rảm. Fc m`gỄt Ğỗmõmd e`ấy t`ạp, m`gỄt Ğỗ sög enc vì dgåm mồ k`î ĞỎu mèm Dn iểmd ĞƼụe f÷md Ğễ mẮp vìc eîem`gỄt kẳ eõ vể oẾmd t`Ắe` nm` f÷md ồ m`gỄt Ğỗ enc, eõ t`ễ Ğc ĞƼụe từ 1<<<E Ğẳm >?<<<E.
Dn vì Gm p`ấm e`gẳu îm` sîmd tỞt vì ĞỎu mèm ĞƼụe f÷md Ğễ trîmd dƼƮmd, ĞẴe ogỄt iì Gm ĞƼụef÷md trcmd sấm xuạt dƼƮmd eỤn kâm` t`gèm vąm.
Fề tẮc `ụp kgb vớg eîe kgb icẮg k`îe. Dn vì Gm ĞƼụe f÷md Ğễ e`ẳ `ụp kgb fề mõmd e`ấy, vâfỡ8 `ụp kgb dổb 0?%Dn, >?%Um vì :%Xm mõmd e`ấy ồ >4<E f÷md Ğễ trîb rąmd. Vi ĞƼụe
f÷md Ğễ e`ẳ m`ợmd `ụp kgb oỎm `cî `Ểe, vâ fỡ m`Ƽ `ụp kgb dổb 4<%\o, ?<%Um vì ><%Virạt oỎm vớg `Ổm `ụp eîe nxgt @?UC6, @Ei vì @MC5.
6.1 .5. Vâm` e`ạt `cî `Ểe
Dn vì Gm oỎm vớg k`ömd k`â vé ĞƼụe iớp cxgt oỎm oấc vỄ (m`Ƽ Ni), eÿm Vi oị cxg `cî e`Ảb. K`g Ğum mõmd, eấ on kgb icẮg tƼƮmd tîe båm` igỄt vớg cxg vì iƼu `uỵm`. Zớg Ei ? vì Or ? t`é
e`ømd p`ấm ủmd mdny ồ m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd, eÿm vớg G? t`é p`ấg Ğum mõmd. Dn oỎm vớg mƼớe dgỞmd m`Ƽ Ni vé eõ t`ẳ ĞgỄm eỾe tƼƮmd ĞỞg oç `Ʈm t`ẳ ĞgỄm eỾe eỤn `gĞrc,
Gm vì m`ạt iì Vi oị mƼớe tîe fỡmd trèm oỎ bẴt k`g eõ k`ömd k`â.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 61/121
-:>-
Dn vì Gm tnm fề fìmd trcmd fumd fịe` nxgt @Ei vì nxgt @?UC6, m`Ƽmd Vi tîe fỡmd rạt e`Ảbvé tẮc iớp buỞg ViEi k`õ tnm trèm oỎ bẴt. Zớg nxgt @MC5, Dn p`ấm ủmd e`Ảb, eÿm Vi p`ấm ủmdrạt båm` igỄt.
DgỞmd m`Ƽ Ni, Dn eŧmd tnm trcmd fumd fịe` kgỎb ĞẴe tẮc buỞg dnint vì k`â @?.
?Dn + ?C@- + :@?C ↟ ?[Dn(C@)6R- + 5@?,
eÿm Gm vì Vi e`ệ tnm trcmd fumd fịe` kgỎb k`g eõ bẴt e`ạt cxg `cî. Mdcìg rn, Dn eÿm eõ t`ễ tnm
rñ rỄt trcmd fumd fịe` nbcmgne.
6.1 .6. Eîe `ụp e`ạt B(GGG)
6.1.6.>. Cxgt B ?C5
ĜỎu iì m`ợmd e`ạt rảm m`Ƽmd eõ bìu k`îe m`nu8 Dn?C5 - bìu trảmd, Gm?C5 - bìu vìmd, Vi?C5 -bìu `umd. Eîe B?C5 tnm rạt ât trcmd mƼớe, fumd fịe` kgỎb, fumd fịe` nxgt vì Ğỗ tnm tąmd từDn?C5 Ğẳm Vi?C5, trừ Vi?C5 tnm ĞƼụe trcmd nxgt.
Ĝỗ oỎm m`gỄt dgấb8 Dn?C5 mõmd e`ấy ồ >46<<E bì k`ömd p`ïm `uỴ, Gm?C5 mõmd e`ấy ồ01<<E vì ogẳm t`ìm` Gm5C6, Vi?C5 oảt ĞẤu bạt cxg ồ ><<<E vì Ğẳm 417<E t`é e`uyễm `cìm tcìmt`ìm` Vi?C.
K`g ĞỞt trcmd k`ömd k`â, Dn oị cxg `cî Ğẳm DnC, Gm tẮc rn Gm?C5, eÿm Vi tẮc `Ổm `ụp Vi?C5 vì Vi?C, vé vẢy Ğễ ĞgỎu e`ẳ eîe B?C5 mdƼỒg tn t`ƼỒmd m`gỄt p`ïm `gĞrcxgt `ny buỞg mgtrnt,sumjun, mgtrun eỤn e`ømd.
?Dn(C@)5 ↟ Dn?C5 + 5@?C
6Dn(MC5)5 <t ?Dn?C5 + >?MC? + 5C?
?Gm?U5 + 7C? <t ?Gm?C5 + :UC?
Mdcìg rn, Vi?C5 eÿm eõ t`ễ ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` f÷md czöm cxg `cî Vi?C.
6.1.6.?. @gĞrcxgt B(C@)5
ĜỎu iì kẳt tỤn kac, t`Ỿe tẳ k`ömd tnm trcmd mƼớe vì eõ t`ìm` p`Ấm k`ömd xîe Ğịm`. Dnig`gĞrcxgt eõ bìu trảmd tổm tẮg `ng fẮmd Dn(C@)5 vì DnC(C@), gmĞg `gĞrcxgt e`ệ eõ bỗt fẮmdGm(C@)5 bìu trảmd, tnig `gĞrcxgt eõ `ng fẮmd Vi(C@)5 vì ViC(C@) ĞỎu eõ bìu `umd Ğể. K`gĞum mõmd m`ặ, Vi(C@)5 fề e`uyễm t`ìm` ViC(C@) vì k`g Ğum sög e`uyễm t`ìm` Vi?C5. Eîe`gĞrcxgt eỤn Dn vì Gm fề bạt mƼớe k`g Ğum mõmd.
ĜỎu tnm trcmd fumd fịe` nxgt tẮc buỞg B5+.
B(C@)5 + 5@5C+ ↟ [B(@?C):R
5+
Dn(C@)5 vì Gm(C@)5 tnm trcmd fumd fịe` kgỎb ĞẴe tẮc gcm `gĞrcxgdnint vì `gĞrcxggmĞnttƼƮmd tỾ niubgmnt
Gm(C@)5 + C@- ↟ [Gm(C@)6R-
Mdcìg rn, Dn(C@)5 eÿm tnm ĞƼụe trcmd fumd fịe` M@5 ĞẢb ĞẴe, e`c t`ạy tâm` nxgt eỤnDn(C@)5 bẮm` `Ʈm Ni(C@)5.
Eîe B(C@)5 ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` fumd fịe` buỞg B5+ tîe fỡmd vớg fumd fịe` kgỎb
B5+ + 5C@- ↟ B(C@)5
6.1.6.5. BuỞg B 5+
Ĝn sỞ buỞg eỤn nxgt bẮm` fề tnm trcmd mƼớe m`Ƽmd oị t`uỴ p`ïm bẮm` mèm ĞỎu eõ p`ấm ủmdnxgt, bủe Ğỗ t`uỴ p`ïm dgấb fẤm từ Dn5+ Ğẳm Vi5+.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 62/121
-:?-
[B(@?C):R5+ [B(C@)(@?C)1R
?+ + @+,
vớg K n(Dn) 2 ?,1.><-5; K n(Gm) 2 ?.><-6; K n(Vi) 2 4.><-?
Eîe buỞg eỤn nxgt yẳu vì tnm ĞƼụe ĞỎu oị t`uỴ p`ïm dẤm m`Ƽ `cìm tcìm m`Ƽ eîe buỞgsumjun, eneocmnt, xgnmun, nxatnt... ĞỎu fề oị p`ïm `uỴ k`g tgẳp xøe vớg mƼớe.
- Eîe buỞg B5+ k`g kẳt tgm` từ fumd fịe` mƼớe ĞỎu tẮc fẮmd `gĞrnt tƼƮmd tỾ buỞg m`öb.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 63/121
-:5-
E@ƣƬMD 18 KGB ICẬG M@ÕB GZN 1.>. ĜẴe Ğgễb e`umd m`õb GZN
M`õb GZN dổb eîe mduyèm tỞ8 eneocm(E), sgige(Ug), daebnmg(Da), t`gẳe(Um) vì e`é(\o)
Oấmd 1.>8 Bỗt sỞ ĞẴe Ğgễb mduyèm tỢ m`õb GZN.
E Ug Da Um \o
UỞ t`ủ tỾ : >6 5? 1< 0?
Aiaetrcm `cî trị ?s ?p 5s 5p ?s ?p 5s 5p ?s ?p
Oîm kâm` mduyèm tỢ _ (N<) <,44 >,>4 >,?? >,6< >,41
Oîm kâm` gcm _ 6+ (N<) <,? <,57 <,66 <,:4 <,4:
Mąmd iƼụmd gcm `cî G> (aZ) >>,?: 0,>1 4,00 4,55 4,6?
V`ẳ ĞgỄm eỾe e`uầm A< (Z) < +<,<<7 +<,0
Eîe mduyèm tỞ m`õb GZN eõ sỞ aiaetrcm `cî trị oẾmd Ğømd sỞ cogtni `cî trị. Fc eõ tốmdmąmd iƼụmd gcm `cî k`î iớm, e`ømd k`ömd t`ễ bạt 6a `cî trị Ğễ tẮc gcm 6+, bẴt k`îe Ğỗ ïb
ĞgỄm k`ömd ĞỤ iớm Ğễ kẳt `ụp t`èb aiaetrcm tẮc gcm 6-. Zé vẢy, Ğễ ĞẮt eạu `ém` oỎm, eîe mduyèmtỢ mduyèm tỞ m`õb GZN tẮc mèm igèm kẳt eỗmd `cî trị (f÷md eẴp a- e`umd) vớg m`ợmd sỞ cxg `cî-6, +? vì +6; k`uym` `Ƽớmd e`c sỞ cxg `cî +6 dgấb xuỞmd vì k`uym` `Ƽớmd e`c sỞ cxg `cî+? tąmd ièm từ E Ğẳm \o. ĜgỎu mìy ĞƼụe dgấg t`âe` iì fc k`g e`uyễm từ E Ğẳm \o, sỞ t`ủ tỾmduyèm tỢ tąmd t`é eîe crogtni f vì j eõ ấm` `Ƽồmd Ğẳm vgỄe `ém` t`ìm` igèm kẳt `cî `Ểe.
Vrcmd m`õb GZN, E iì p`g kgb Ğgễm `ém`, Ug eŧmd iì bỗt p`g kgb, m`Ƽmd bỗt sỞ tâm` e`ạt iò`Ểe iẮg e`ủmd tể iì bỗt mduyèm tỞ oîm kgb icẮg (mỢn - kgb icẮg), Da eõ tâm` e`ạt dẤm vớg Ug bẴef÷ m`gỎu tâm` e`ạt `cî `Ểe e`ủmd tể iì bỗt kgb icẮg, Um vì \o iì kgb icẮg, ĞẴe ogỄt iì ồ trẮmdt`îg `cî trị GG eấ `ng mduyèm tỞ mìy ĞỎu t`ễ `gỄm tâm` kgb icẮg. 1.?. VrẮmd t`îg t`gèm m`gèm
Vrcmd vể trîg Ğạt, trợ iƼụmd eỤn Da iì ?.><-6%, eỤn Um iì :.><-6% vì eỤn \o iì >.><-6% tốmd sỞmduyèm tỢ, md`ħn iì ât p`ố ogẳm.
K`cîmd vẢt e`Ụ yẳu eỤn Da iì quẴmd daebnmgt (Eu?U.EuU.Da?U) vì ndgrcĞgt (6Nd?U, DaU?),eỤn Um iì enxgtargt (UmC?), eỤn \o iì dniam (\oU), xaruzgt (\oEC5).
Vrcmd e`ạt sỞmd (e`Ụ yẳu iì t`Ỿe vẢt) eõ e`ủn k`cấmd>.><-6bd Da, 1.><-1 bdUm vì 1.><-1bd \o t`ac k`Ởg iƼụmd.
Vrcmd >iât mƼớe ogễm eõ :.><-1 bd Da, 5.><-5bd Um vì >.><-1 bd \o.
1.5. Vâm` e`ạt iò `Ểe
ZỎ bẴt iò `Ểe t`é Da, Um, \o iì m`ợmd kgb icẮg, tâm` kgb icẮg tąmd fẤm từ Da Ğẳm \o. FƼớg Ğïyiì bỗt sỞ `Ếmd sỞ iò `Ểe qunm trỂmd8 Oấmd 1.?8 Eîe `Ếmd sỞ vẢt iâ qunm trỂmd eỤn kgb icẮg m`õb GZN
Da Um \o
M`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy (<E) 75: ?5? 0?4
M`gỄt Ğỗ sög ( E) ?4<< ??4< >454
K`Ởg iƼụmd rgèmd (d/eb5) 1,51 4,5< >>,56
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 64/121
-:6-
V`ẳ ĞgỄm eỾe e`uầm (Z) ~< - <,>5: -<,>?:
Ĝỗ fẫm ĞgỄm (@d2>) <,<<> 0,5 6,:
Ĝỗ eủmd (kgb eƼƮmd 2 ><) : >,1 >,1
Da eõ bìu trảmd oẮe, eủmd vì rạt dgÿm, oỎ mdcìg dgỞmd kgb icẮg m`Ƽmd eõ eạu trøe tgm` t`ễkgễu kgb eƼƮmd. M`Ƽ Ug, Da k`ömd tẮc tgm` t`ễ fẮmd t`nm e`é vé k`ömd eõ k`ấ mąmd tẮc t`ìm`,
igèm kẳt p - p m`Ƽ eneocm. Um eõ 5 fẮmd t`÷ `ém` p`ỡ t`uỗe m`gỄt Ğỗ vì eõ t`ẳ ogẳm Ğốg iẫm m`nu8Um - Um - Um -
Um - eõ eạu trøe tgm` t`ễ kgễu kgb eƼƮmd, iì e`ạt ồ fẮmd oỗt xîb (t`gẳe xîb), k`ömd eõîm` kgb vớg F 2 1,41 d/eb5. Um - oỎm ồ m`gỄt Ğỗ fƼớg >5,?<E, trèm m`gỄt Ğỗ mìy e`uyễm snmdfẮmd . Um - iì kgb icẮg bìu trảmd oẮe (dỂg iì t`gẳe trảmd, t`gẳe t`ƼỒmd) vớg F 2 4,5> d/eb5,
oỎm ồ k`cấmd >5,?<E - >:><E. ờ >5,?<E Um - oảt ĞẤu e`uyễm t`ìm` Um - m`Ƽmd quî trém`xấy rn rạt e`Ảb, eìmd `Ắ t`ạp m`gỄt Ğỗ, tỞe Ğỗ Ğõ tąmd eìmd m`nm` vì ĞẮt eỾe ĞẮg ồ - 55<E.Vrèm >:><E, Um - e`uyễm t`ìm` Um - . Um - eõ F2:,: d/eb5, dgÿm vì fề d`gỎm t`ìm` oỗt, Um
- eŧmd iì fẮmd kgb icẮg.\o iì kgb icẮg bìu xîb vớg F 2 >>,56 d/eb5. Mõ e`ệ tổm tẮg ồ fẮmd kgb icẮg vớg eạu trøe
kgễu iẢp p`ƼƮmd. Fc sỾ ogẳm Ğốg eạu trøe eỤn tgm` t`ễ fẫm Ğẳm sỾ t`ny Ğốg m`gỎu tâm` e`ạt iò `Ểe eỤn fåy Da -
Um - \o m`Ƽ Da vì Um - iì e`ạt oîm fẫm, eÿm Um - , Um - vì \o iì kgb icẮg fẫm ĞgỄm. UỾ ogẳm Ğốg kgễu igèm kẳt `cî `Ểe từ eỗmd `cî trị Ğẳm igèm kẳt kgb icẮg kàb t`ac sỾ dgấb Ğỗ eủmdeỤn e`ømd8 Da tƼƮmd ĞỞg eủmd vì fÿm, \o rạt bỎb vì Um eõ Ğỗ eủmd trumd dgnm, Um vì \o ĞỎufề fît bểmd. 1.6. Vâm` e`ạt `cî `Ểe
ZỎ bẴt `cî `Ểe, từ Da Ğẳm \o tâm` kgb icẮg eŧmd tąmd rñ rỄt, `ém` t`ìm` `ng icẮg `ụp e`ạt vớg`ng trẮmd t`îg `cî trị ĞẴe trƼmd iì GZ vì GG. Zớg Da t`é `ụp e`ạt `cî trị GZ iì fẮmd Ğgễm `ém`.Zớg Um t`é eấ `ng fẮmd `ụp e`ạt ĞỎu eõ m`Ƽmd ồ ĞgỎu kgỄm t`ƼỒmd t`é `ụp e`ạt `cî trị GZ oỎm`Ʈm `ụp e`ạt `cî trị GG, trcmd k`g Ğõ `ụp e`ạt `cî trị GG iẮg Ğgễm `ém` `Ʈm sc vớg `ụp e`ạt `cî trịGZ. Zé vẢy, eîe `ụp e`ạt `cî trị GG eỤn Da vì Um eõ tâm` e`ạt k`Ợ bẮm`, ĞẴe ogỄt iì trcmd bögtrƼỒmd kgỎb. Eÿm vớg \o t`é `ụp e`ạt `cî trị GZ iẮg eõ tâm` cxg `cî bẮm`, m`ạt iì trcmd bögtrƼỒmd nxgt, eÿm trcmd bög trƼỒmd onzƮ t`é `Ấu m`Ƽ k`ömd k`ễ `gỄm.
ờ ĞgỎu kgỄm t`ƼỒmd, Da vì Um k`ömd tîe fỡmd vớg cxg eỤn k`ömd k`â, \o oị cxg `cî tẮcbìmd cxât bìu xîb xnm` trèm oỎ bẴt oấc vỄ e`c \o k`ömd tgẳp tỡe oị cxg `cî. K`g Ğum mõmd,Um oảt ĞẤu oị cxg `cî eÿm Da oị cxg `cî ồ 4<<<E.
B + C? ↟ BC? (B 2 Da, Um)?\o + C? ↟ \oC
Zớg @?, Da k`ömd p`ấm ủmd trỾe tgẳp, m`Ƽmd k`â @? eõ t`ễ `cì tnm trcmd Da mõmd e`ấy ồ t< = ><<<<E. Um tîe fỡmd vớg @< k`g eõ bẴt eỤn xøe tîe tẮc Um@6, eÿm \o p`ấm ủmd trỾe tgẳp vớg@? ồ 0<<<E.
\o + ?@? E <0<< \o@6
Eấ 5 kgb icẮg ĞỎu tƼƮmd tîe vớg `nicdam vì bỗt sỞ k`ömd - kgb icẮg
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 65/121
-:1-
B + ?P? ↟ BP6 (B2Da, Um; P 2 `nicdam)
\o + P? ↟ \oP?
Da vì Um k`ömd tîe fỡmd vớg @?C mdny eấ k`g @?C ồ trẮmd t`îg `Ʈg. \o p`ấm ủmd e`Ảb vớg@?C k`g eõ bẴt eỤn cxg tẮc `gĞrcxgt (tîe` fẤm bìmd cxgt onc oỂe vì tgẳp tỡe tîe fỡmd).
?\o + C? ↟ ?\o(C@)?
Da eõ t`ẳ ĞgỄm eỾe dẤm oẾmd < (k`ömd) mèm e`ệ tnm trcmd nxgt @?UC6 ĞẴe vì nxgt @MC5
Da + ?@?UC6 + (x - ?) @?C ↟ DaC?.x@?C + ?UC? Da + 6@MC5, ĞẴe + (x - ?) @?C ↟ DaC?.x@?C + 6MC?
DaC?.x@?C eÿm eõ t`ễ vgẳt fẮmd @?DaC58 Nxgt daebnmge
Um vì \o eõ A< 9 < mèm e`ømd tnm ĞƼụe trcmd eîe nxgt. Um tnm fề trcmd nxgt @Ei, m`ạt iì k`gĞum mõmd.
Um + ?@Ei ↟ UmEi? + @?
Um eŧmd fề tnm trcmd nxgt @?UC6 ĞẴe vì nxgt @MC5
Um + 6@?UC6, ĞẴe ↟ Um(UC6)? + ?UC?( + 6@?C
5Um + 0@MC5, icåmd ↟ 5Um(MC5)? + ?MC + 6@?CUm + 6 @MC5, ĞẴe + (x -?)@?C ↟ UmC?.x@?C + 6MC?
UmC?.x@?C 2 @?UmC58 nxgt stnmge
\o tƼƮmd tîe ồ oỎ bẴt vớg eîe ff @Ei icåmd vì @?UC69 0<% vé oị onc oỂe iớp buỞg k`õ tnm(\oEi? vì \oUC6), m`Ƽmd vớg fumd fịe` nxgt ĞẢb ĞẴe `Ʈm t`é \o tnm vé iớp buỞg k`õ tnm Ğõe`uyễm t`ìm` `ụp e`ạt tnm.
\oEi? + ?@Ei↟ @?\oEi?
\oUC6 + @?UC6 ↟ \o(@UC6)?.
Zớg nxgt @MC5 ồ oạt eủ mổmd Ğỗ mìc, \o eŧmd tîe fỡmd m`Ƽ bỗt kgb icẮg5\o + 0@MC5, icåmd ↟ 5\o(MC5)? + ?MC + 6@?C
\o eŧmd eõ t`ễ tnm trcmd nxgt nxatge vì bỗt sỞ nxgt `ợu eƮ k`îe k`g eõ bẴt cxg?\o + 6E@5ECC@ + C? ↟ ?\o(E@5ECC)? + ?@?C
Zớg fumd fịe` kgỎb, Da k`ömd tƼƮmd tîe m`Ƽmd Um vì \o eõ tƼƮmd tîe k`g Ğum mõmd tẮcstnmgt vì picbogt.
B + ?KC@ + ?@?C ↟ K ?[B(C@)6R + @? (B 2 Um,\o)
Da e`ệ tnm trcmd fumd fịe` kgỎb ĞẴe k`g eõ bẴt @?C?8
Da + ?KC@ + ?@?C? ↟ K ?[Da(C@):R
* Vâm` k`Ợ8 Da 9 Um 9 \o1.1. ĜgỎu e`ẳ
1.1.>. ĜgỎu e`ẳ Da
Da iì mduyèm tỞ p`ïm tîm mèm trcmd t`Ỿe tẳ ĞƼụe xab iì sấm p`ầb p`ỡ eỤn quî trém` e`ẳ `cîbỗt sỞ quẴmd eõ e`ủn Da, mduyèm tảe iì từ eîe quẴmd Ğõ tîe` rn cxât DaC ? rổg f÷md @? `cẴet`nm Ğễ k`Ợ ồ m`gỄt Ğỗ ><<<<E.
DaC?+ ?@? <t Da + ?@?C
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 66/121
-::-
DaC?+ ?E <t Da + ?EC
1.1.?. ĜgỎu e`ẳ Um
Vrcmd eömd md`gỄp, Um ĞƼụe sấm xuạt oẾmd eîe` f÷md t`nm Ğễ k`Ợ quẴmd enmxgtarât ồ >5<<<E.
UmC? + ?E <t Um + ?EC
Vrcmd t`Ỿe tẳ, eõ t`ễ t`u `ổg t`gẳe từ sảt tïy (sảt trîmd t`gẳe) vớg bỗt iƼụmd k`î iớm, oẾmdeîe` f÷md fumd fịe` kgỎb Ğễ tîe` Um k`ểg sảt, snu Ğõ f÷md p`ƼƮmd p`îp ĞgỄm p`ïm Ğễ ĞgỎue`ẳ Um kgb icẮg. 1.1.5. ĜgỎu e`ẳ \o
Vừ dniam (\oU) `cẴe từ xaruzgt (\oEC5) e`uyễm t`ìm` \oC snu Ğõ f÷md t`nm k`Ợ ồ m`gỄt Ğỗenc.
?\oU + 5C? <t ?\oC + ?UC?
\o + E <t \o + EC
Ĝễ tgm` e`ẳ \o kgb icẮg mdƼỒg tn f÷md p`ƼƮmd p`îp ĞgỄm p`ïm fumd fịe` \oUgJ : vớg nmct oẾmd e`é kỷ t`uẢt, t`u ĞƼụe e`é mduyèm e`ạt Ğẳm 77,77% entct. Mdcìg rn, eŧmd eõ t`ễ ĞgỄm p`ïm
\o(MC5)? t`u ĞƼụe \o tgm` k`gẳt icẮg t`uỞe k`Ợ. 1.:. Eîe `ụp e`ạt cxgt, `gfrcxgt
1.:.>. @ụp e`ạt +?
1.:.>.>. Cxgt BC
Eîe bcmccxgt ĞỎu iì e`ạt rảm DaC vì UmC eõ bìu Ğam, eÿm \oC eõ ? fẮmd 8 \oC ― ξ bìu Ğểvì \oC - bìu vìmd. DaC e`Ƽn xîe Ğịm` ĞỾƮe eạu trøe tgm` t`ễ, UmC vì \oC - ξ t`uỗe `Ễ tủ
p`ƼƮmd, eÿm \oC - t`uỗe `Ễ tì p`ƼƮmd. BC + ?@+ ↟ B?+ + @?C (B 2 Da, Um, \o)
BC + ?C@- ↟ BC??- + @?C
(BC + ?C@- + @?C ↟ [B(C@)6R?-)
K`g Ğum mõmd trcmd k`ömd k`â, BC e`uyễm tƼƮmd ĞỞg fề fìmd t`ìm` cxgt enc `Ʈm
?UmC + C?↟ ?UmC?,
:\oC + C? E <61< ?\o5C6.
Eîe BC oị k`Ợ oồg @?, E, EC k`g Ğum mõmd (trừ DaC)
BC + @? <t B + @?C,
BC + E <t B + EC,
BC + EC
<t
B + EC?.DaC ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` Ğum mõmd Da vớg DaC? ồ 0<<<E
Da + DaC? <t ?DaC.
UmC ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` iìb bạt mƼớe Um(C@)?
Um(C@)? <t UmC + @?C,
`cẴe mumd mõmd e`ấy `Ổm `ụp dổb UmEi?.?@?C vì Mn?EC5.><@?C `ny mumd buỞg cxnintUm(GG) trcmd ĞgỎu kgỄm k`ömd eõ k`ömd k`â.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 67/121
-:4-
UmEi?(r) + Mn?EC5(r) <t UmC + ?MnEi + EC? (rỢn vớg mƼớe Ğễ `cì tnm buỞg).
<t UmC + EC + EC?
ECC
\o ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` mumd eîe `ụp e`ạt `gĞrcxgt, eneocmnt, mgtrnt
\o(C@)? E <4<< \oC + @?C,
\oEC5 E <:<< \oC + EC?,
?\o(MC5)? <t ?\oC + 6MC? + C?.
`cẴe mumd mõmd e`é (GG) cxnint ồ 5<<<E
?\o(ECC)? <
t \oC + EC + 5EC?,\o?C
<t \oC + \o
`cẴe ĞỞt mõmd e`é trcmd k`ömd k`â
?\o + C? <t \oC
1.:.>.?. @gĞrcxgt B(C@)?
Eîe B(C@)? ĞỎu iì kẳt tỤn fẮmd kac, rạt ât tnm trcmd mƼớe. Da(C@)? eõ bìu fn enb, Um(C@)? vì \o(C@)? eõ bìu trảmd.
K`g Ğum mõmd oị p`ïm `uỴ t`ìm` cxgt BC
B(C@)? <t BC + @?C
ĜỎu eõ tâm` iƼỮmd tâm`, tâm` onzƮ tąmd từ Da(C@)? Ğẳm \o(C@)?
+ Vnm trcmd nxgt buỞg B?+
B(C@)? + ?@+ <t B?+ + ?@?C
+ Vnm trcmd kgỎb bẮm` tẮc daebnmge, stnmge, picbogt
B(C@)? + ?C@- <t [B(C@)6R
?-
`cẴe BC??- + ?@?C
Eîe [B(C@)6R? ĞỎu oị t`uỴ p`ïm bẮm` mèm e`ømd e`ệ oỎm trcmd fumd fịe` kgỎb fƼ. Fc tâm` onzƮ tąmd từ Da(C@)? Ğẳm \o(C@)? mèm buỞg Da?+ oị t`uỴ p`ïm `Ấu m`Ƽ `cìm tcìm
trcmd fumd fịe` icåmd, buỞg \o?+ oị t`uỴ p`ïm rạt ât, eÿm buỞg Um?+ ồ bủe Ğỗ trumd dgnm. Vạt eấ eîe buỞg eỤn Da?+, Um?+ iì m`ợmd e`ạt k`Ợ bẮm`, eÿm buỞg \o?+ k`ömd t`ễ `gỄm tâm`
k`Ợ. Eîe daebnmgt vì stnmgt eŧmd eõ t`ễ k`Ợ ĞƼụe buỞg eỤn bỗt sỞ kgb icẮg Ğẳm kgb icẮg tỾfc.
?Og(MC5)5+5Mn?[Um(C@)6R+:MnC@↟?Og + 5Mn?[Um(C@):R + :MnMC5
* Eîe B(C@)? ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` e`c buỞg B?+ tîe fỡmd vớg fumd fịe` kgỎb.
ECC
Um
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 68/121
-:0-
B?+ + ?C@- ↟B(C@)?
Mdcìg rn8 \o(MC5)? + ?M@5 + ?@?C ↟ \o(C@)? + ?M@6 MC5
1.:.?. @ụp e`ạt +6
1.:.?.>. Cxgt BC?
Eîe BC? ĞỎu iì e`ạt rảm, DaC? vì UmC? eõ bìu trảmd, \oC? bìu mïu Ğam. Eîe BC? eõ eạu trøe tgm` t`ễ rutgm, trcmd Ğõ bỔg mduyèm tỢ kgb icẮg eõ : mduyèm tỢ cxg onc
qunm` kgễu oît fgỄm vì bỔg mduyèm tỢ cxg eõ 5 mduyèm tỢ kgb icẮg onc qunm` kgễu tnb dgîe. Mdcìg eạu trøe kgễu rutgm, DaC? eÿm eõ eạu trøe kgễu t`Ắe` nm`. Eîe cxgt DaC? vì UmC? rạt oỎm vớg m`gỄt vì e`uyễm snmd trẮmd t`îg t`uỴ tgm`. Eÿm \oC? bạt
fẤm cxg k`g Ğum mõmd ogẳm t`ìm` cxgt vớg sỞ cxg `cî eỤn e`é t`ạp `Ʈm.
\o E5?<?7< <
\o?C5 E <
6?<57< \o5C6 E11<15< <
\oC
(\oC.\oC?) (?\oC.\oC?)
mïu Ğam vìmd Ğể Ğể vìmd
Eîe BC? kçb `cẮt Ğỗmd `cî `Ểe, DaC? ât tnm trcmd mƼớe, UmC? vì \oC? k`ömd tnm. E`ømd
ĞỎu iƼỮmd tâm` m`Ƽmd tnm trcmd kgỎb fề `Ʈm trcmd nxgt. K`g tnm trcmd fumd fịe` kgỎb tẮc `ụpe`ạt `gĞrcxc kgễu [B(C@):R?-
BC? + ?C@- + ?@?C ↟ [B(C@):R?-,
k`g mạu e`ấy vớg kgỎb `ny cxgt tƼƮmd ủmd tẮc fẮmd BC5?- vì BC6
6-
UmC? + ?KC@ ↟ K ?UmC5
?EnC + \oC? <t En?\oC6
Eîe BC oị k`Ợ fề fìmd oồg E, EC, @?, Bd, Ni Ğẳm kgb icẮg. BC? + ?EC ↟ B + ?EC?
5BC? + 6Ni ↟ 5B + ?Ni?C5
Vâm` cxg `cî k`ömd ĞẴe trƼmd vớg DaC? vì UmC? m`Ƽmd rạt ĞẴe trƼmd vớg \oC? (\oC? iìe`ạt cxg `cî bẮm`).
* \oC? tîe fỡmd vớg nxât @?UC6 ĞẴe dgấg p`õmd cxg, vớg nxgt @Ei dgấg p`õmd eic. ?\oC? + ?@?UC6 ↟ ?\oUC6 + C? + ?@?C
\oC? + 6@Ei ↟ \oEi? + Ei? + ?@?C
Vrcmd bög trƼỒmd nxgt ĞẴe \oC? cxg `cî Bm(GG) Ğẳm Bm(ZGG)81\oC? + ?BmUC6 +:@MC5 ↟ ?@BmC6 + 5K ?[\o(C@)6R + ?@?C
Vrcmd bög trƼỒmd kgỎb bẮm`, \oC? cxg `cî Er (GGG) Ğẳm Er(ZG) 5\o + ?Er(C@)5 + ><KC@ ↟ ?K ?ErC6 + 5K ?[\o(C@)6R + ?@?C
* DaC? ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` mumd mõmd bẮm` Da `ny DaU trcmd iuổmd k`â C?
Da + C? <t DaC?
Da + ?C? <t DaC? + UC?
UmC? ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` mumd e`ấy Um trcmd iuổmd k`â C? `cẴe k`ömd k`â.
Um + C? <t UmC?
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 69/121
-:7-
Mdcìg rn, UmC? eŧmd ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` mumd mõmd Um(C@)? trcmd k`ömd k`â ồ 1<< -7<<<E.
?Um(C@)? + C? <t ?UmC? + ?@?C
\oC? e`ệ eõ t`ễ ĞgỎu e`ẳ oẾmd dgîm tgẳp m`Ƽ cxg `cî buỞg e`é (GGG) oẾmd eic, oröb, eicrunvög trcmd bög trƼỒmd kgỎb.
\o(E@5ECC)? + Ei?+6MnC@ ↟ \oC?+ MnEi +?E@5ECCMn + ?@?C
\o(E@5ECC)? + EnCEi? + @?C ↟ \oC? + EnEi? + ?E@5ECCMn1.:.?.?. @gĞrcxgt eỤn B(GZ)
Eîe `gĞrcxgt ủmd vớg BC? k`ömd tổm tẮg ? fẮmd B(C@)6 bì ồ fẮmd `gĞrnt BC?.x@?C vớgt`ìm` p`Ấm ogẳm Ğốg, iì m`ợmd kẳt tỤn kac, k`ömd tnm trcmd mƼớe. DaC?.x@?C vì UmC?.x@?Ceõ bìu trảmd, \oC?.x@?C eõ bìu mïu.
Eîe @gĞrcxgt eỤn B(GZ) iì m`ợmd e`ạt iƼỮmd tâm`, m`Ƽmd tnm trcmd kgỎb fề `Ʈm trcmd nxgt.K`g tnm trcmd kgỎb tẮc daebnmnt, stnmnt vì picbont iì buỞg eỤn nxgt daebnmge stnmge vì
picboge tƼƮmd ủmd. BC?.x@?C + ?C@-
↟ [B(C@):R?- + (x - ?)@?C
Vừ DaC?.x@?C Ğẳm \oC?.x@?C tâm` nxgt dgấb, tâm` onzƮ tąmd.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 70/121
-4<-
E@ƣƬMD :8 ĜẬG EƣƬMD ZỌ KGB ICẬG E@QWỏM VGẽ\ :.>. Zị trâ eỤn kgb icẮg e`uyễm tgẳp trcmd oấmd @VV@
* Mduyèm tỞ e`uyễm tgẳp iì m`ợmd mduyèm tỞ eõ p`ïm iớp f vì j e`Ƽn ĞgỎm ĞẤy aiaetrcm. * Mduyèm tỞ e`uyễm tgẳp onc dổb eîe mduyèm tỞ p`ïm m`õb p`ỡ O (eîe mduyèm tỞ f) vì
eîe mduyèm tỞ `Ể Inmtnm vì Netgmg (eîe mduyèm tỞ j). - M`õb mduyèm tỞ f eõ 5 fåy (m`õb mduyèm tỞ e`uyễm tgẳp e`âm`)
+ Fåy >8 ờ e`u kỵ 6 từ Ue Ğẳm Xm, eîe aaietrcm Ğnmd ĞgỎm vìc eîe cogtnm 5f + Fåy ?8 ờ e`u kỵ 1 từ W Ğẳm Ef, eîe aiaetrcm Ğnmd ĞgỎm vìc eîe cogtnm 6f
+ Fåy 58 ờ e`u kỵ : từ In, @j Ğẳm @d, eîe aiaetrcm Ğnmd ĞgỎm vìc eîe cogtnm 1f
- M`õb mduyèm tỞ `Ể Inmtnm8 Dổb >6 mduyèm tỞ từ Ea Ğẳm Iu, eîe aiaetrcm ĞgỎm vìc 1j.
:.?. ĜẴe Ğgễb eỤn kgb icẮg e`uyễm tgẳp
:.?.>. Eạu `ém` aiaetrcm, sỞ cxg `cî
Eîe mduyèm tỞ e`uyễm tgẳp eõ eạu `ém` aiaetrcm m`Ƽ snu8
+ M`õb mduyèm tỞ f8 (m - >)f>↟>< ms>↟? + M`õb Inmtnm, Netgmg8 (m - ?)j >↟>6 (m - >)f><>ms?
Eạu `ém` aiaetrcm eỤn eîe mduyèm tỞ 5f, 6f, 1f?>Ue Vg Z Er Bm Ja Ec Mg Eu Xm
5f>6s? 5f?6s? 5f56s? 5f16s> 5f16s? 5f:6s? 5f46s? 5f06s? 5f><6s> 5f><6s?
57W Xr Mo Bc Va _u _` \f Nd Ef
6f>1s? 6f?1s? 6f51s? 6f11s> 6f11s? 6f:1s? 6f41s? 6f01s? 6f><1s> 6f><1s?
14In @j Vn T _a Cs Gr \t Nu @d
1f
>
:s
?
1f
?
:s
?
1f
5
:s
?
1f
6
:s
?
1f
1
:s
?
1f
:
:s
?
1f
4
:s
?
1f
7
:s
>
1f
><
:s
>
1f
><
:s
?
Eîe kgb icẮg e`uyễm tgẳp eõ m`gỎu sỞ cxg `cî từ +> Ğẳm sỞ tỾ m`õb (trcmd k`g eîe kgb icẮg p`ïm m`õb e`âm` m`õb N e`ệ eõ > `ny ? sỞ cxg `cî `Ʈm m`nu ? ĞƮm vị).
Eîe mduyèm tỞ f eõ eạu `ém` aiaetrcm8 (m - >)f>↟: ms>↟? eõ sỞ cxg `cî fƼƮmd iớm m`ạt oẾmdsỞ t`ủ tỾ m`õb, fc eîe cogtni (m->)f eõ eîe aiaetrcm Ğỗe t`ïm từ > Ğẳm 1
Zâ fỡ8 Ue8 5f>6s? eõ sỞ cxg `cî iớm m`ạt iì +5
Er8 5f16s> eõ sỞ cxg `cî iớm m`ạt iì +:
Eîe mduyèm tỞ f eõ eạu `ém` aiaetrcm8 (m - >)f:>< ms>? eõ sỞ cxg `cî fƼƮmd iớm m`ạt t`ạp
`Ʈm sỞ t`ủ tỾ m`õb, fc sỞ aiaetrcm tąmd iìb sỞ aiaetrcm Ğỗe t`ïm dgấb. Zâ fỡ8 Ja8 5f: 6s? eõ sỞ cxg `cî +?, +5
Mg8 5f0 6s? eõ sỞ cxg `cî +?
Eîe `ụp e`ạt eỤn kgb icẮg e`uyễm tgẳp eõ sỞ cxg `cî t`ạp (+>, +?, +5) eõ tâm` e`ạt tƼƮmd tỾkgb icẮg p`ïm m`õb N, `ụp e`ạt eõ tâm` onzƮ. Eîe `ụp e`ạt eỤn kgb icẮg e`uyễm tgẳp eõ sỞ cxg`cî enc eõ tâm` e`ạt tƼƮmd tỾ p`g kgb e÷md p`ïm m`õb, `ụp e`ạt eõ tâm` nxgt. Mduyèm m`ïm iìfc eạu `ém` aiaetrcm eŧmd m`Ƽ ĞẴe Ğgễb igèm kẳt tƼƮmd tỾ m`nu.
Zâ fỡ8 Er(+5) tƼƮmd tỾ Ni (+5)8 Er(C@)5 tƼƮmd tỾ Ni(C@)5
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 71/121
-4>-
Er(+:) tƼƮmd tỾ U (+:)8 @?ErC6 tƼƮmd tỾ @?UC6
UỾ oîm Ğốg oîm kâm` mduyèm tỢ vì gcm trcmd eîe fåy, m`õb k`ömd ogẳm Ğốg bỗt e`gỎu bìeÿm ogẳm Ğốg ât `Ʈm sc vớg eîe mduyèm tỞ k`ömd e`uyễm tgẳp. Mduyèm m`ïm iì trcmd eîe mduyèmtỞ e`uyễm tgẳp, aiaetrcm ĞƼụe t`èb fẤm vìc cogtni f, m`ợmd cogtni mìy oị e`ảm bẮm` ĞgỄm tâe``Ắt m`ïm oồg eîe aiaetrcm ms iìb kâe` t`Ƽớe eỤn mduyèm tỢ k`ömd ogẳm Ğốg onc m`gèu.
ZỎ mąmd iƼụmd gcm `cî eŧmd ât ogẳm Ğốg fc k`g sỞ aiaetrcm k`ömd Ğốg, ấm` `Ƽồmd eỤn sỾtąmd ĞgỄm tâe` ĞƼụe o÷ iẮg oồg bủe Ğỗ e`ảm eỤn eîe aiaetrcm ĞƼụe ĞgỎm vìc eîe iớp trcmd.
Zâ fỡ8 Bm eõ eîe sỞ cxg `cî8 +?, +5, +6, +:, +4Eîe sỞ cxg `cî k`îe m`nu eõ Ğỗ oỎm k`îe m`nu. Zâ fỡ8 Bm eõ sỞ cxg `cî +? (tƼƮmd ủmd eạu `ém` 5f1) eõ Ğỗ oỎm enc m`ạt. Zé eõ p`ïm iớp (m
- >)f `ny (m - ?)j e`Ƽn oåc `cì aiaetrcm, fc Ğõ eõ m`gỎu aiaetrcm Ğỗe t`ïm t`nb dgn igèm kẳt, (m- >)f trỞmd eŧmd eõ t`ễ t`nb dgn igèm kẳt, eîe bủe mąmd iƼụmd (m - ?)j, (m - >)f vì ms xạp xệm`nu mèm eîe aiaetrcm eõ t`ễ fg e`uyễm từ bủe mąmd iƼụmd mìy snmd bủe mąmd iƼụmd k`îe.
Eîe kgb icẮg p`ïm m`õb GO vì ZGGGO eõ sỞ cxg `cî k`ömd tƼƮmd ủmd vớg sỞ t`ủ tỾ m`õb. :.?.?. @ụp e`ạt eỤn e`ømd t`ƼỒmd eõ bìu
K`îe vớg eîe mduyèm tỞ s vì mduyèm tỞ p, eîe `ụp e`ạt gcm eŧmd m`Ƽ `ụp e`ạt eỗmd `õn trị eỤneîe mduyèm tỞ f t`ƼỒmd eõ bìu. Mduyèm m`ïm eỤn `gỄm tƼụmd mìy iì fc eîe oƼớe e`uyễm f ― f.Fumd fịe` mƼớe eỤn eîe gcm k`ömd eõ aiaetrcm f (Ue 5+), `cẴe eîe gcm Ğå ĞƼụe ĞgỎm ĞẤy ĞỤ ><aiaetrcm f, k`ömd eÿm aiaetrcm Ğỗe t`ïm (Eu+, Nd+, Xm?+, Ef?+, @d?+) ĞỎu k`ömd bìu. Vrîg iẮg,fumd fịe` eỤn eîe gcm eõ eîe aiaetrcm Ğỗe t`ïm (f>↟7) eŧmd m`Ƽ p`ủe e`ạt vớg eîe p`Ởg tỢ k`îeeỤn e`ømd t`ƼỒmd eõ bìu k`îe m`nu. :.5. UỾ tẮc p`ủe eỤn kgb icẮg e`uyễm tgẳp `Ể f
Eîe gcm kgb icẮg e`uyễm tgẳp eõ oîm kâm` gcm m`ể, tẮc ĞgỄm trƼỒmd bẮm`.Eõ sỾ t`nb dgn tẮc igèm kẳt eỤn eîe cogtni (m->)f trcmd vì eîe aiaetrcm f.
Eîe p`ủe e`ạt eõ fẮmd BEi6 (tủ fgỄm, vuömd p`ẵmd); BEi:
(oît fgỄm).
Eîe mduyèm tỞ e`uyễm tgẳp eõ sỾ t`nb dgn eỤn eîe cogtni j eõ sỞ p`Ởg trâ enc `Ʈm.Eîe ĞẴe Ğgễb trèm tẮc ĞgỎu kgỄm Ğễ eîe gcm kgb icẮg e`uyễm tgẳp fề tẮc t`ìm` eîe p`ủe e`ạt.
Bỗt trcmd m`ợmd tâm` e`ạt ĞẴe trƼmd eỤn kgb icẮg e`uyễm tgẳp `Ể f vì j iì k`ấ mąmd tẮc t`ìm` p`ủe e`ạt. Vuy m`gèm, t`ẳ dgớg eỤn p`ủe e`ạt rạt Ğn fẮmd vì p`cmd p`ø, fc Ğõ k`ömd t`ễ ĞƼn rnbỗt Ğịm` md`ħn ĞƮm dgấm vỎ icẮg `ụp e`ạt mìy. K`îg mgỄb p`ủe e`ạt sẲ ĞƼụe `ém` t`ìm`, bồrỗmd vì e`âm` xîe fẤm fẤm trcmd quî trém` md`gèm eủu ĞỞg tƼụmd mìy.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 72/121
-4?-
E@ƣƬMD 48 KGB ICẬG M@ÕB GO
4.>. ĜẴe Ğgễb e`umd m`õb GO
M`õb GO onc dổb8 Ğổmd (Eu), oẮe (Nd), vìmd (Nu), eấ 5 mduyèm tỞ ĞỎu Ğå ĞƼụe ogẳt từ t`Ồgkỵ eố ĞẮg, trcmd Ğõ vìmd iì bỗt mduyèm tỞ `gẳb.
Oấmd 4.>8 Bỗt sỞ ĞẴe Ğgễb eỤn mduyèm tỞ m`õb GO
Eu Nd Nu
+ UỞ t`ủ tỾ ?7 >4 47+ Eạu `ém` aiaetrcm `cî trị 5f><6s> 6f><1s> 1f><:s>
+ Oîm kâm` mduyèm tỢ ( < N ) >,?0 >,66 >,66
+Oîm kâm` gcm _ + ( < N ) <,70 >,>5 >,54
+ Mąmd iƼụmd gcm `cî G> (aZ) 4,>? 4,14 7,??
+ V`ẳ ĞgỄm eỾe e`uầm A< (Z) +<,554 (Eu?+/Eu) +<,447 (Nd+/Nd) +>,670 (Nu5+/Nu)
ZỎ eạu trøe aiaetrcm ồ trẮmd t`îg eƮ oấm, t`é Ğîmd iẲ eạu trøe ồ ? iớp mdcìg e÷md eỤn eîe
mduyèm tỞ m`õb GO p`ấg iì (m->)f7 ms?, m`Ƽmd ồ iớp (m->)f Ğå dẤm oåc `cì mèm vgỄe e`uyễm >aiaetrcm ồ p`ïm iớp ms? snmd p`ïm iớp (m->)f sẲ t`uẢm iụg `Ʈm vỎ bẴt mąmd iƼụmd (quy tảe oåc`ÿn, oîm oåc `ÿn), fc Ğõ eạu trøe eîe iớp aiaetrcm mdcìg e÷md eỤn 5 mduyèm tỞ Eu, Nd, Nu sẲiì (m->)f><ms>.
ĜẴe Ğgễb eạu trøe mduyèm tỞ eỤn Eu, Nd, Nu quyẳt Ğịm` tâm` e`ạt k`îe ogỄt eỤn e`ømd, ĞẴe ogỄt iì tâm` trƮ vỎ bẴt `cî `Ểe eỤn kgb icẮg, fc iớp vể eõ >0a- e`ảm aiaetrcm s vớg `Ắt m`ïmk çb `gỄu quấ `Ʈm sc vớg iớp vể 0a- oỎm eỤn k`â `gẳb, iìb tąmd bẮm` mąmd iƼụmd gcm `cî t`ủm`ạt eỤn mduyèm tỢ eîe mduyèm tỞ m`õb GO sc vớg eîe mduyèm tỞ m`õb GN.
UỾ dgấb mąmd iƼụmd G> từ Eu Ğẳm Nd eõ igèm qunm Ğẳm sỾ tąmd oîm kâm` mduyèm tỢ vì sỾtąmd G> từ Nd Ğẳm Nu igèm qunm Ğẳm sỾ tąmd bẮm` ĞgỄm tâe` `Ắt m`ïm mduyèm tỢ trcmd k`g oîmkâm` mduyèm tỢ k`ömd Ğốg.
BẴe f÷ p`ïm iớp f Ğå ĞƼụe ĞgỎm ĞẤy ĞỤ, m`Ƽmd eạu trøe e`Ƽn p`ấg Ğå `cìm tcìm oỎm vợmd,fc Ğõ mduyèm tỢ eîe mduyèm tỞ m`õb GO eõ t`ễ oị kâe` t`âe` e`uyễm t`ìm` trẮmd t`îg (m ->)f7ms>mp>, tẮc rn 5a- Ğỗe t`ïm8
Fc vẢy eîe mduyèm tỞ m`õb GO eõ eîe bủe `cî +>, +?, +5. VrẮmd t`îg cxg `cî ĞẴe trƼmd eỤnEu iì +? vì eỤn Nd iì +> vì eỤn Nu iì +5. Vâm` oỎm vợmd eỤn trẮmd t`îg +> ồ Nd iì fc eạu`ém` 6f>< eõ tâm` oỎm vợmd tƼƮmd ĞỞg, eạu `ém` mìy Ğå ĞƼụe `ém` t`ìm` mduyèm tỞ Ğủmd trƼớeĞõ iì \f8 6f><1s<
4.? VrẮmd t`îg t`gèm m`gèm
(m - >)f><
(m - >)f7
ms
mp
mp
ms
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 73/121
-45-
Vrcmd vể Vrîg Ğạt, Eu e`gẳb 5,:.><-5% tốmd sỞ mduyèm tỢ, Nd e`gẳb >,:.><- : % vì Nu e`gẳb1.><-0 %.
MdƼỒg tn t`ƼỒmd dẴp Eu e`Ụ yẳu ồ fẮmd `ụp e`ạt sumjun iẫm vớg eîe kgb icẮg k`îe, m`ợmdk`cîmd vẢt e`âm` iì enmeczgm(Eu?U) e`ủn 47,0%Eu, euprgt (Eu?C) e`ủn 00,0% Eu, ecvaigm(EuU) e`ủn ::,1% Eu, enmecpgrgt (EuJaU?) e`ủn 56,14% Eu, bnine`gt (EuEC5.Eu(C@)?).
Zớg Nd, t`ƼỒmd dẴp ồ fẮmd k`cîmd e`ạt nedamtgt (Nd?U) e`ủn 04,>% Nd t`ƼỒmd iẫm trcmdeîe quẴmd Ğn kgb e`ủn Eu, \o, Xm, mdcìg rn eÿm eõ eîe icẮg quẴmd m`Ƽ mnubnmge (Nd?Ua),
prustgt (Nd5NsU5). Mdcìg fẮmd tỾ fc, Nu eÿm ồ fẮmd `ụp e`ạt m`Ƽ vìmd taiurun (NuVa?) trcmd k`cîmd e`ạt
eninvargt ̀ ny eîe k`cîmd m`Ƽ sgmvnmgt (NdNuVa6), patxgt (Nd5NuVa?).
Zìmd tỾ fc t`ƼỒmd xam iẫm trcmd Ğî t`Ắe` nm`, eît, m`nb t`Ắe`. Eŧmd m`Ƽ vìmd, trcmdt`gèm m`gèm mdƼỒg tn eŧmd dẴp Ğổmd vì oẮe ồ trẮmd t`îg tỾ fc. 4.5. Vâm` e`ạt iò `Ểe
Eîe kgb icẮg m`õb GO eõ fẮmd tgm` t`ễ iẢp p`ƼƮmd tïb fgỄm. E`ømd iì m`ợmd kgb icẮg mẴmd,bỎb, eõ îm` kgb vì eõ bìu8 Eu - Ğể, Nd- trảmd, Nu - vìmd e`õg
Oấmd 4.?8 Bỗt sỞ `Ếmd sỞ vẢt iò eỤn eîe mduyèm tỞ m`õb GO
ĜẮg iƼụmd vẢt iò Eu Nd Nu
M`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy ( E) ><05 7:<,1 ><:5,6
M`gỄt Ğỗ sög (<E) ?165 ?>:4 ?00<
K`Ởg iƼụmd rgèmd (d/eb ) 0,76 ><,1< >7,5?
M`gỄt t`ąmd `cn (kH/bci) 557,: ?05,: 5::
Ĝỗ eủmd (kgb eƼƮmd 2 ><) 5,< ?,4 ?,1
Ĝỗ fẫm ĞgỄm (@d2>) 14 17 6<
Ĝỗ fẫm m`gỄt (@d 2 >) 5: 67 51
Eîe kgb icẮg m`õb GO eõ t<me, t
<s enc `Ʈm m`gỎu sc vớg kgb icẮg kgỎb vé t`nb dgn trcmd igèm
kẳt kgb icẮg k`ömd e`ệ eõ aiaetrcm s bì eÿm eõ eấ aiaetrcm f. Ĝỗ eủmd t`ạp mèm rạt fề fît bểmd vì kçc t`ìm` sụg, m`ạt iì vìmd8 >d Nu eõ t`ễ kçc t`ìm`
sụg fìg 5kb, iî vìmd eõ t`ễ fît bểmd tớg <,<<<>bb. Fẫm ĞgỄm, fẫm m`gỄt tỞt, ĞẴe ogỄt iì Nd vì Nu eõ k`ấ mąmd fẫm ĞgỄm iớm m`ạt. Fề tẮc `ụp kgb vớg m`nu vì vớg eîe kgb icẮg k`îe, fề tẮc mèm `Ổm `Ởmd vớg t`uỴ mdïm.
Bỗt sỞ `ụp kgb qunm trỂmd eỤn Ğổmd iì orcmzƮ `ny eÿm dỂg iì Ğổmd t`gẳe (><%Um), Ğổmd t`nu
(>0-6<%Xm), bame`gc (?7-55 %Mg)...4.6. Vâm` e`ạt `cî `Ểe
@cẮt tâm` `cî `Ểe tƼƮmd ĞỞg kçb vì dgấb m`nm` từ Eu Ğẳm Nu. Zớg C? k`ömd k`â, e`ệ Eu tîe fỡmd, eÿm Nd vì Nu k`ömd tƼƮmd tîe kễ eấ k`g Ğum mõmd mèm
Nd vì Nu iì kgb icẮg quò Ğgễm `ém`. ờ m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd, trcmd k`ömd k`â Eu oị onc p`Ụ bỗt iớp bìmd bìu Ğể dổb Eu vì Eu?C
fc8
?Eu + C? + ?@?C ↟ ?Eu(C@)?
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 74/121
-46-
Eu(C@)? + Eu ↟ Eu?C + @?C
Mẳu trcmd k`ömd k`â eõ EC? t`é Eu oị onc p`Ụ bỗt iớp bìu iỡe dổb Eu?(C@)?EC58eneocmnt ozƮ (eÿm dỂg iì xệ Ğổmd `ny tnm` Ğổmd).
K ̀ g mumd mõmd trcmd k`ömd k`â ồ >5<<E, Eu tẮc bìmd Eu?C trèm oỎ bẴt, ồ ?<<<E tẮc iớp`Ổm `ụp dổb Eu?C vì EuC, ồ m`gỄt Ğỗ mõmd Ğể Eu e`îy tẮc EuC vớg mdỂm iỢn bìu xnm` iỡe.
Vrcmd k`ömd k`â, Nd trƮ `Ʈm Eu m`Ƽmd mẳu iẫm bỗt ât k`â @ ?U t`é Nd fẤm fẤm trồ t`ìm`
xîb vé tẮc bìmd Nd?U.
?Nd + @?U ↟ Nd?U + @?
Zớg @?, eấ 5 kgb icẮg ĞỎu k`ömd p`ấm ủmd mdny eấ ồ m`gỄt Ğỗ enc, tuy m`gèm k`â @ ? eõ k`ấmąmd `cì tnm trcmd Eu, Nd mõmd e`ấy ồ îp suạt enc. @< mduyèm tỢ tîe fỡmd vớg Nd tẮc Nd@(oỎm) vì vớg Nu tẮc Nu@ kçb oỎm `Ʈm.
Zớg `nicdam, Eu,Nd, Nu p`ấm ủmd fề `Ʈm vớg eîe mduyèm tỞ k`îe. Eu k`ömd tîe fỡmd vớg J? vé tẮc bìmd EuJ? trèm oỎ bẴt rạt oỎm sẲ oấc vỄ Eu. Nd eŧmd
p`ấm ủmd trỾe tgẳp vớg J? m`Ƽmd e`Ảb `Ʈm, eÿm Nu e`ệ tîe fỡmd ồ m`gỄt Ğỗ enc, sấm p`ầbtƼƮmd ủmd iì NdJ, NuJ5.
K`g Ğum mõmd, eấ 5 kgb icẮg tîe fỡmd vớg k`â Ei? tẮc buỞg eicrun8 EuEi?, NdEi, NuEi5.Vrcmd fumd fịe` mƼớe eic, Nu tnm fề fìmd `Ʈm m`Ƽmd vớg Nd t`é p`ấm ủmd e`Ảb iẮg vé eõ iớpNdEi e`a p`Ụ.
Eu + Ei? <t EuEi?
?Nd + Ei? <t NdEi
?Nu + 5Ei? <t ?NuEi5
K`g Ğum mõmd, Eu vì Nd tîe fỡmd vớg U, E vì eấ 5 kgb icẮg tîe fỡmd vớg \, Ns...
Zâ fỡ8 ?Nd + U E <
?<< Nd?U
?Nu + 5\ <
t Nu?\5 Eu vì Nd k`ömd p`ấm ủmd vớg kgỎb, mdny eấ vớg kgỎb mõmd e`ấy, eÿm Nu oị kgỎb mõmd
e`ấy ąm bÿm. Eấ 5 kgb icẮg k`ömd tîe fỡmd vớg nxgt k`ömd cxg `cî (trừ @G tẮc EuG vì NdG), m`Ƽmd tîe
fỡmd vớg fumd fịe` @EM ĞẢb ĞẴe, dgấg p`õmd @? m`Ồ tẮc p`ủe oỎm [B(EM)?R-
Zâ fỡ8 ?Eu + 6@EM ↟ ?@[Eu(EM)?R + @?
Eu vì Nd fề tnm trcmd nxgt eõ tâm` cxg `cî m`Ƽ @MC5, @?UC6 ĞẴe
5Nd + 6@MC5 icåmd ↟ 5NdMC5 + MC + ?@?C
?Nd + ?@?UC
6 ĞẴe
↟ Nd
?UC
6 + UC
? + ?@
?C
Eu + 6@MC5 ĞẴe ↟ Eu(MC5)? + ?MC? + ?@?C
Nu e`ệ tnm trcmd nxgt eõ tâm` cxg `cî båm` igỄt m`Ƽm @?UaC6 k`nm mõmd, `cẴe e`ệ tnm trcmdfumd fịe` eƼỒmd t`uỴ, fumd fịe` @Ei eõ bẴt k`â Ei?.
Nu + @MC5 icåmd ↟ @[NuEi6R + ?@?C + MC
?Nu + 5Ei? + ?@Ei ↟ ?@[NuEi6R
?Nu + :@?UaC6 E <?<< Nu? (UC6)5 + 5UaC? + :@?C
(@MC5 vì Ei?8 e`ạt cxg `cî, Ei-8 p`Ởg tỢ tẮc p`ủe)
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 75/121
-41-
K`g eõ bẴt C? k`ömd k`â, Eu eõ t`ễ tnm trcmd fumd fịe` @Ei vì fumd fịe` M@5 ĞẴe; vì Eu,Nd, Nu eõ t`ễ tnm trcmd fumd fịe` kgỎb xgnmun.
?Eu + 6@Ei + C? ↟ ?EuEi? + ?@?C
?Eu + 0M@5 + C5 + ?@?C ↟ ?[Eu(M@5)6R(C@)?
6B + 0KEM + C? + ?@?C ↟ 6K[B(EM)?R + 6KC@
4.1. ĜgỎu e`ẳ kgb icẮg m`õb GO
4.1.>. ĜgỎu e`ẳ ĞổmdEu ĞƼụe iuyỄm từ quẴmd md`àc e`ệ e`ủn từ > - ?%, fc Ğõ quî trém` iuyỄm Ğổmd rạt p`ủe tẮpdổb m`gỎu dgng ĞcẮm.
Vuyễm quẴmd, iìb dgìu quẴmd Ğễ tąmd `ìb iƼụmd Eu Ğẳm >?% (t`ƼỒmd f÷md quẴmdenmacpgrgt EuJaU?).
Mumd quẴmd ồ 0<< - 01<<E Ğễ tîe` oớt iƼu `uỵm`, bỗt p`Ấm sảt e`uyễm t`ìm` JaC vì bỗt p`Ấm iớm iƼu `uỵm` e`uyễm t`ìm` UC?.
?EuJaU? + C? <t ?JaC + ?JaU + UC?
?JaU + 1C?
<t
?JaC + 6UC? ?JaU + 5C?
<t ?JaC + ?UC?
V`èb eît vì mạu e`ấy ồ >?<< - >1<<<E
JaC + UgC? ↟ JaUgC5 (xệ) Pệ m`ặ `Ʈm mốg ièm trèm, sấm p`ầb dổb Eu?U vì JaU mẴmd `Ʈm mẾb iớp fƼớg. Vgẳp tỡe t`èb
eît vì t`ốg C? vìc, m`gỄt Ğỗ ồ >5<<<E
?JaU + 5C? <t ?JaC + ?UC?
JaC + UgC? <t JaUgC5
?Eu?U + 5C? <
t ?Eu?C + ?UC? Unu Ğõ Eu (+>) oị iƼu `uỵm` ồ fẮmd sumjun k`Ợ t`ìm` Eu
?Eu?C + Eu?U <t :Eu + UC?
Ĝổmd t`ö t`u ĞƼụe e`ủn 7< - 71% Eu.
Vgm` e`ẳ Ğổmd t`ö oẾmd eîe` cxg `cî tẮp e`ạt oồg cxg k`ömd k`â 6Uo + 5UC? ↟ ?Uo?C5
?\o + C? ↟ ?\oC
?Xm + C? ↟ ?XmC
Eu eŧmd oị cxg `cî bỗt p`Ấm86Eu + C? ↟ ?Eu + EC
V`èb eît Ğễ e`uyễm tẮp e`ạt t`ìm` xệ, e`uyễm Eu?C t`ìm` Eu oẾmd eîe` trỗm Ğổmd t`ö iểmdvớg t`nm dỔ8
Eu?C + E ↟ ?Eu + EC
Ĝễ eõ Eu tgm` k`gẳt t`é p`ấg tgm` e`ẳ t`ac p`ƼƮmd p`îp ĞgỄm p`ïm fumd fịe` EuUC6 vớgnmct (+) iì m`ợmd t`ểg Ğổmd Ğể vì entct (-) iì m`ợmd iî Eu tgm` k`gẳt. Eu tgm` k`gẳt t`u ĞƼụee`ủn Ğẳm 77,77% Eu.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 76/121
-4:-
Eu eŧmd eõ t`ẳ ĞgỎu e`ẳ t`ac p`ƼƮmd p`îp t`uỴ iuyỄm8
Eu?U + ?Ja?(UC6)5 ↟ 6JaUC6 + ?EuUC6 + U
Ja + EuUC6 ↟ Eu + JaUC6
4.1.? ĜgỎu e`ẳ oẮe
OẮe e`Ụ yẳu ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe kgb icẮg t`ö m`Ƽ Eu, \o, Um Ğå ĞƼụe iuyỄm từ quẴmd sumjun eõe`ủn Nd?U. OẮe ĞƼụe tîe` rn t`ac p`ƼƮmd p`îp snu8
4.1.?.>. \`ƼƮmd p`îp e`gẳt oẾmd kẲb Mẳu `Ổm `ụp kgb icẮg iì \o eõ e`ủn Nd t`é fỾn trèm Ğỗ tnm k`îe m`nu eỤn Nd vì \o trcmd
Xm. Mumd e`ấy `Ổm `ụp \o, Nd, Xm t`é Xm kẳt `ụp vớg Nd tẮc mèm eîe `ụp e`ạt m`Ƽ Nd?Xm5,Nd?Xm1 oỎm- k`ömd tnm trcmd \o mõmd e`ấy. Vîe` eîe `ụp e`ạt mìy rn vì Ğum mõmd Ğễ Xm ony`Ʈg (7<:<E), cxg `cî tẮp e`ạt e`é vì tîe` k`ểg `Ổm `ụp, t`u ĞƼụe Nd t`ö. Vgm` e`ẳ Nd t`ö
oẾmd p`ƼƮmd p`îp ĞgỄm p`ïm. 4.1.?.?. \`ƼƮmd p`îp p`ủe e`ạt
K`cấmd ?<% iƼụmd Nd ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ từ quẴmd e`ủn Nd?U oẾmd p`ƼƮmd p`îp tẮc p`ủe vớgEM-8
Nd?U + 6MnEM ?Mn[Nd(EM)?R + MnU (>)?MnU + ?MnEM + C? + ?@?C ↟ ?MnUEM + 6MnC@ (iìb (>) e`uyễm fịe` snmd
p`ấg) F÷md Xm oỡg Ğễ kẳt tỤn Nd8
?Mn[Nd(EM)?R + Xm ↟ Mn?[Xm(EM)6R + ?Nd
4.1.5. ĜgỎu e`ẳ vìmd
Zìmd ĞƼụe tîe` rn e`Ụ yẳu từ vìmd tỾ fc ồ trcmd quẴmd dỞe `cẴe sn k`cîmd t`ac eîe p`ƼƮmd p`îp snu8
\ ̀ ƼƮmd p`îp trỂmd iỾe8 FỾn vìc k`Ởg iƼụmd rgèmd k`îe m`nu dgợn eîe e`ạt, Ğåg m`gỎu iẤmtrcmd bîmd mƼớe t`u ĞƼụe vìmd t`ö.
\`ƼƮmd p`îp tẮc `Ổm `Ởmd8 Zìmd fề tẮc `Ổm `Ởmd vớg t`uỴ mdïm, tîe` ĞƼụe `Ổm `Ởmd k`ểgtẮp e`ạt rổg e`Ƽmd eạt t`uỴ mdïm vì t`u vìmd.
\`ƼƮmd p`îp tẮc p`ủe e`ạt8 @cì tnm quẴmd trcmd fumd fịe` MnEM `ny KEM vì igèm tỡesỡe k`ömd k`â vìc, vìmd tnm fẤm tẮc p`ủe.
6Nu + 0MnEM + C? + ?@?C ↟ 6Mn[Nu(EM)?R + 6MnC@
Unu Ğõ f÷md Xm oỡg Ğễ kẳt tỤn Nu8
?Mn[Nu(EM)?R + Xm ↟ Mn?[Nu(EM)6R + ?Nu
4.: Eîe `ụp e`ạt 4.:.>. @ụp e`ạt +>
Gcm B+ eõ eạu `ém` aiaetrcm f><, e`ømd k`ömd e`ệ iì e`ạt m`Ảm aiaetrcm bì eÿm iì e`ạt e`c (vìk`ấ mąmd e`c) tąmd ièm từ Eu+ Ğẳm Nu+ vì Ğỗ igm` `cẮt eỤn m`ợmd eẴp aiaetrcm f tąmd ièm.
VrẮmd t`îg cxg `cî +> iì ĞẴe trƼmd m`ạt ĞỞg vớg Nd, kçb ĞẴe trƼmd `Ʈm ĞỞg vớg Eu vì kçbĞẴe trƼmd m`ạt iì ĞỞg vớg Nu. 4.:.>.>. Cxgt B ?C
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 77/121
-44-
ĜỎu iì e`ạt oỗt, Eu?C bìu Ğể, Nd?C bìu mïu - Ğam vì Nu?C bìu tâb (Nu?C iì `Ổm `ụp eỤnNu vì Nu?C5).
Eu?C rạt oỎm m`gỄt (mõmd e`ấy ồ >?6<<E) m`Ƽmd Nd?C vì Nu?C kçb oỎm, ồ trèm ?<<<E t`éNu?C p`ïm `uỴ t`ìm` mduyèm tỞ, ồ trèm ??<<E Nu?C p`ïm `uỴ t`ìm` Nu vì Nu?C5.
Eîe B?C ĞỎu ât tnm trcmd mƼớe, tnm trcmd fumd fịe` kgỎb tẮc euprgt, nedamtgt vì crgt tƼƮmdủmd.
B?C + ?MnC@ + @
?C
↟ ?Mn[B(C@)?R
Vrcmd fumd fịe` M@5 ĞẢb ĞẴe, Eu?C vì Nd?C tnm tẮc p`ủe nbcmgnent. B?C + M@5 + @?C ↟ ?[B(M@5)?RC@
Eÿm Nu?C tẮc Nu5 M.M@5 iì kẳt tỤn Ğam k`ömd oỎm, p`ïm `uỴ mố k`g Ğum mõmd. Vrcmd fumd fịe` @Ei ĞẢb ĞẴe, Eu?C tnm tẮc p`ủe @[EuEi?R
Eu?C + 6@EiĞẴe ↟ ?@[EuEi?R + @?C
4.:.>.?. @gĞrcxgt BC@
Eîe BC@ k`ömd oỎm m`ạt iì NdC@ vì NuC@
Zâ fỡ8 ?NdC@ ↟ Nd?C + @?C
Bỗt p`Ấm Nd?C tnm trcmd mƼớe iìb fumd fịe` eõ tâm` kgỎb
Nd?C + @?C ?NdC@ ↟ ?Nd+ + ?C@-
V`Ỿe tẳ buỞg NdMC5 k`ömd oị t`uỴ p`ïm, e`ủmd tể NdC@ iì e`ạt kgỎb bẮm`. 4.:.>.5. BuỞg eỤn B +
Ĝn sỞ buỞg B(+>) fẮmd tgm` t`ễ ĞỎu ât tnm trcmd mƼớe. Vrcmd mƼớe, e`ệ eõ buỞg Nd+ iì tƼƮmd ĞỞg oỎm, eÿm buỞg Eu+ vì Nu+ tỾ p`ïm `uỴ.
?Eu+ Eu + Eu?+ A< 2 +<,51Z
5Nu+ ?Nu + Nu5+ A< 2 +<,5Z
Vuy m`gèm, Eu+ vì Nu+ ĞƼụe iìb oỎm k`g ồ trcmd mƼớe oẾmd eîe` tẮc kẳt tỤn ât tnm m`Ƽ EuG,EuEM, NuG, NuEM `cẴe tẮc gcm p`ủe tƼƮmd ĞỞg oỎm m`Ƽ8 [Eu(M@5)?R
+, [EuP?R-, (P8 Ei-, Or -, G-,
EM-), [Nu(EM)?R- m`Ồ k ̀ ấ mąmd m`Ảm aiaetrcm eỤn eîe nmgcm G-, EM-.
* Bỗt sỞ buỞg qunm trỂmd t`ƼỒmd dẴp8
BuỞg EuEi8 Vgm` t`ễ bìu trảmd, oỎm vớg m`gỄt vì ât tnm trcmd mƼớe (t<me 2 65<<E, t<
s 2 >517<E).
EuEi ât tnm trcmd mƼớe iẮm` m`Ƽmd p`ïm `uỴ trcmd mƼớe mõmd).
EuEi(s) ↟ Eu+(i) + Ei-
(i)
?Eu+ + 6@?C Eu(_) + [Eu(@?C)6R?+
Vnm fề trcmd fumd fịe` ĞẴe eỤn M@5, @Ei, M@6Ei vì BEi (B iì kgb icẮg kgỎb). ?EuEi + ?M@5ĞẴe ↟ [Eu(M@5)?REi
EuEi + @Ei ↟ @[EuEi?R
Fề oị cxg `cî tẮc Eu(+?) 6[Eu(M@5)?R
+ + C? + @?C + 0M@5 ↟ 6[Eu(M@5)6R?+ + 6C@-
Vrcmd fumd fịe` M@5 `cẴe @Ei, fumd fịe` EuEi `ạp t`ỡ k`â EC tẮc p`ủe fẮmd Ğgba[Eu(Ei)(EC)@?CR?, k`g Ğum mõmd p`ủe mìy p`ïm `uỴ dgấg p`õmd k`â EC.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 78/121
-40-
Vrcmd fumd fịe` @Ei, EuEi eõ t`ễ `ạp t`ỡ k`â \@5 tẮc p`ủe [Eu(\@5)REi, trcmd fumd fịe` M@5 eõ t`ễ `ạp t`ỡ E?@? `ny `ạp t`ỡ e`ạt _ - E ≮ E - _ tẮc Eu?E? `ny _ - E ≮ E - Eu iìm`ợmd kẳt tỤn Ğể fề p`ïm `uỴ mố k`g Ğum mõmd.
BuỞg NdMC5 8 iì buỞg oẮe t`ömd fỡmd m`ạt, k`ömd bìu, t<me 2 ?<7,4<E, fề tnm trcmd mƼớe vì
Ğỗ tnm ogẳm Ğốg m`gỎu t`ac m`gỄt Ğỗ, tnm trcmd ata, atyige, nxatcm. - \`ïm `uỴ ồ 5<<<E
?NdMC5
↟ ?Nd + ?MC
? + C
?
- Fề oị k`Ợ t`ìm` kgb icẮg oồg m`ợmd e`ạt `ợu eƮ m`Ƽ dgạy, diueczƮ, jcebnmĞa`gt...?[Nd(M@5)?RMC5+@?C+ @E@C ↟ ?Nd + @ECCM@6 +M@5+ ?M@6 MC5
4.:.>.6. UỾ tẮc p`ủe
Eîe `ụp e`ạt B(+>) fề tẮc t`ìm` p`ủe, eîe p`ủe mìy fề tnm vì oỎm `Ʈm `ụp e`ạt onm ĞẤu. Zâ fỡ8 BEi + ?M@5 ↟ [B(M@5)?REi
BG +?KEM ↟ K[Nd(EM)?R + KG
NdOr + ?Mn?U?C5 ↟ Mn5[Nd(U?C5)?R + MnOr
4.:.?. @ụp e`ạt B( +?)8 Eu ?+
VrẮmd t`îg cxg `cî +? rạt ĞẴe trƼmd vớg Ğổmd, fc Ğõ eõ rạt m`gỎu `ụp e`ạt eỤn Eu(GG) m`Ƽmd eõrạt ât `ụp e`ạt eỤn Nd(GG) vì k`ömd eõ `ụp e`ạt Nu(GG). Zé vẢy, trcmd p`Ấm mìy e`ệ xçt eîe `ụpe`ạt Eu(GG). 4.:.?.>. Ĝổmd (GG) cxgt 8 EuC
EuC iì e`ạt oỗt bìu Ğam, mõmd e`ấy ồ ><?:<E vì trèm m`gỄt Ğỗ Ğõ t`é oị p`ïm `uỴ.
6EuC <t ?Eu?C + C?
EuC k`ömd tnm trcmd mƼớe m`Ƽmd tnm fề trcmd fumd fịe` nxgt tẮc buỞg Eu (GG)
EuC + ?@Ei ↟ EuEi? + @?C
Vnm trcmd fumd fịe` M@5 tẮc p`ủe nbcmgnent8EuC + M@5 + @?C ↟ [Eu(M@5)6R(C@)?
Ĝumd mõmd vớg fumd fịe` UmEi?, JaEi? t`é EuC oị k`Ợ t`ìm` buỞg Eu(G)
?EuC + UmEi? <t ?EuEi + UmC?
5EuC + ?JaEi? <t ?EuEi + EuEi? + Ja?C5
K`g Ğum mõmd, EuC oị @?, EC, M@5, E k`Ợ t`ìm` Eu.
Zâ fỡ8 EuC + EC <t Eu + EC?
5EuC + ?M@5(k)
E <1<<
5Eu + M? + 5@?CEuC t`ễ `gỄm tâm` iƼỮmd tâm` k`g tnm trcmd kgỎb mõmd e`ấy tẮc t`ìm` euprgt
Zâ fỡ8 EuC + ?MnC@ĞẴe <t Mn?EuC? + @?C
EuC ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ trỾe tgẳp từ ĞƮm e`ạt `cẴe oẾmd eîe` m`gỄt p`ïm `Ğrcxgt, mgtrnt `nyeneocmnt.
?Eu + C? <t ?EuC
Eu(C@)? E <0<1< EuC + @?C
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 79/121
-47-
?Eu(MC5)? <t ?EuC + 6MC? + C?
4.:.?.?. Ĝổmd (GG) `gĞrcxgt8 Eu(C@)?
Eu(C@)? iì kẳt tỤn oömd bìu inb, fề bạt mƼớe ogẳm t`ìm` cxgt k`g Ğum mõmd.
Eu(C@)? <t EuC + @?C
K`ömd tnm trcmd mƼớe m`Ƽmd tnm fề trcmd fumd fịe` nxgt, fumd fịe` M@5 ĞẴe vì e`ệ tnmtrcmd fumd fịe` kgỎb 6<% k`g Ğum mõmd.
Eu(C@)? + ?@+ ↟ Eu?+ + ?@?C
Eu(C@)? + 6M@5 ↟ [Eu(M@5)6R(C@)?
Eu(C@)? + ?MnC@ ↟ Mn?[Eu(C@)6R
Eu(C@)? ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` e`c fumd fịe` Eu?+ tîe fỡmd vớg fumd fịe` kgỎb. Eu?+ + ?C@- ↟ Eu(C@)?
4.:.?.5. BuỞg Ğổmd (GG)
Ĝn sỞ buỞg Ğổmd (GG) fề tnm trcmd mƼớe, oị t`uỴ p`ïm vì k`g kẳt tgm` từ fumd fịe` t`ƼỒmd ồfẮmd `gĞrnt. Fumd fịe` icåmd eỤn Eu?+ eõ bìu inb iì bìu eỤn [Eu(@?C):R
?+, m`Ƽmd k`g ồ
trẮmd t`îg rảm eîe buỞg Ğổmd (GG) eõ bìu k`îe m`nu. Gcm Eu?+ iì e`ạt tẮc p`ủe bẮm`, m`ợmd p`ủe t`ƼỒmd dẴp iì [EuP5R
- vớg P iì J, Ei, Or,[Eu(M@5)6R
?+, [Eu(E?C6)?R?-, [Eu(am)?R?+ vớg am iì atyiamĞgnbgm8 @? M - (E@?)? - M@?.
Vrcmd mƼớe Eu?+ k`ömd fề e`uyễm t`ìm` Eu+ m`Ƽmd k`g eõ bẴt m`ợmd nmgcm eõ k`ấ mąmdtẮc `ụp e`ạt ât tnm vớg Eu+ t`é k`ấ mąmd cxg `cî eỤn Eu?+ tąmd ièm.
Zâ fỡ8 ?EuUC6 + 6MnG ↟ ?EuG + G? + ?Mn?UC6
?EuUC6 + 6MnEM ↟ ?EuEM + (EM)? + ?Mn?UC6
K`g t`èb M@5 vìc fumd fịe` Eu?+ t`é m`ợmd p`ïm tỢ @?C trcmd [Eu(@?C):R?+ iẤm iƼụt oị
t`ny t`ẳ fề fìmd oồg m`ợmd p`ïm tỢ M@5 tẮc m`ợmd gcm p`ủe [Eu(M@5)(@?C)1R?+...
[Eu(M@5)6(@?C)?R?+
, m`Ƽmd sỾ t`ny t`ẳ M@5 t`ủ 1 vì : dẴp k`õ k`ąm. * M`ợmd buỞg Eu?+ qunm trỂmd vì t`ƼỒmd dẴp iì8 EuEi? vì EuUC6
4.:.5. @ụp e`ạt B(+5)8 Nu +5
VrẮmd t`îg cxg `cî +5 iì ĞẴe trƼmd m`ạt ĞỞg vớg vìmd. M`ợmd `ụp e`ạt eỤn Nu(GGG) ĞỎu m`ạtiì cxg `cî bẮm`. 4.:.5.>. Zìmd (GGG) cxgt8 Nu?C5
Nu?C5 iì e`ạt oỗt mïu, kçb oỎm, p`ïm `uỴ fƼớg tîe fỡmd eỤn îm` sîmd `cẴe k`g Ğum mõmd Ğẳm>:<<E.
?Nu?C5
<t
6Nu + 5C? K`ömd tnm trcmd mƼớe. V`ễ `gỄm tâm` iƼỮmd tâm` vớg nxgt ĞẴe vì kgỎb ĞẴeNu?C5 + 0@EiĞẴe ↟ ?@[NuEi6R + 5@?C
Nu?C5 + ?MnC@ĞẴe, mõmd + 5@?C ↟ ?Mn[Nu(C@)6R
Oị @? vì EC k`Ợ k`g Ğum mõmd8
Nu?C5 + 5@? E <?:< ?Nu + 5@?C
Nu?C5 + 5EC E <><< ?Nu + 5EC?
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 80/121
-0<-
Nu?C5 ĞƼụe tẮc rn k`g iìb bạt mƼớe eỤn Nu(C@)5 ồ >1<<E trcmd e`ïm k`ömd.
?Nu(C@)5 e`ïmk`ömd E ,>1<< Nu?C5 + 5@?C
4.:.5.?. Zìmd (GGG) `gĞrcxgt 8 Nu(C@)5
Nu(C@)5 iì e`ạt oỗt bìu mïu Ğể, k`ömd tnm trcmd mƼớe, ồ m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd bạt fẤm mƼớe ogẳmt`ìm` fẮmd batn NuCC@, k`g Ğum mõmd ogẳm t`ìm` Nu?C5.
Eõ tâm` iƼỮmd tâm`8
Nu(C@)5 + MnC@ ↟ Mn[Nu(C@)6RNu(C@)5 + ?@?UC6 ↟ Mn[Nu(UC?)?R + 5@?C
Nu(C@)5 + 6@MC5 ↟ @[Nu(MC?)6R + 5@?C
* Nu(C@)5 ĞƼụe tẮc mèm k`g e`c fumd fịe` buỞg Nu5+ tîe fỡmd vớg fumd fịe` kgỎb. 4.:.5.5. Zìmd eicrun8 NuEi 5
NuEi5 ồ fẮmd tgm` t`ễ eõ bìu Ğể mdỂe, eõ eạu tẮc Ğgba ồ trẮmd t`îg rảm vì `Ʈg.
K`g Ğum mõmd trèm >41<E tẮc NuEi, fẳm ?7<<E p`ïm `uỴ t`ìm` mduyèm tỞ
Nu?Ei: <t ?NuEi + ?Ei?
Nu?Ei: E <?7< ?Nu + 5Ei?
Vnm trcmd mƼớe, rƼụu vì ata. K`g tnm trcmd mƼớe oị t`uỴ p`ïm bỗt p`Ấm tẮc fumd fịe` bìufn enb.
NuEi5 + @?C @[Nu(C@)Ei5R (Nxgt `gĞrcxctrgeicrcnurge) Vîe fỡmd vớg nxgt tẮc p`ủe
NuEi5 + @Ei @[NuEi6R (Nxgt tatrneicrcnurge)
Kẳt `ụp vớg buỞg eicrun kgb icẮg kgỎb tẮc p`ủe B[NuEi6R
Zâ fỡ8 NuEi5 + MnEi↟ Mn[NuEi6R
NuEi5 eõ tâm` cxg `cî bẮm`8
Zâ fỡ8 ?NuEi5 + 5@?C? ↟ ?Nu + UC? + :@Ei
NuEi5 + 5JaUC6 ↟ Nu + Ja?(UC6)5 + JaEi5
NuEi5 + 6Mn?U?C? ↟ Mn5[Nu(U?C5)?R+ Mn?U6C: + 5MnEiNuEi5 ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` e`c Nu oỗt tîe fỡmd k`â Ei ? ồ ?1<<E `cẴe Ğum mõmd
@[NuEi6R.6@?C ồ >?<<E.
?Nu + 5Ei? E <?1< ?NuEi5
@[NuEi6R.6@?C E <>?< NuEi5 + @Ei + 6@?C
Ei
Ei
Nu
Ei
Ei
Ei
Ei
Nu
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 81/121
-0>-
E@ƣƬMD 08 KGB ICẬG M@ÕB GGO0.>. ĜẴe Ğgễb e`umd eỤn m`õb GG O
M`õb GG O dổb eîe mduyèm tỞ8 kẲb (Xm), enfbg (Ef), t`uỴ mdïm(@d).
Oấmd 0.>8 Bỗt sỞ ĞẴe Ğgễb eỤn m`õb kgb icẮg GGO
Xm Ef @d
+ UỞ t`ủ tỾ 5< 60 0<
+ Eạu `ém` a- `cî tr ị 5f 6s 6f 1s 6j 1f :s
+ Oîm kâm` mduyèm tỢ ( <
N ) >,57 >,1: >,:<
+ Oîm kâm` gcm _ ?+ ( <
N ) <,05 <,77 >,>?
+ Mąmd iƼụmd gcm `cî G>(aZ) 7,57 0,77 ><,65
+ V`ẳ ĞgỄm eỾe e`uầm A (Z) -<,4:5 -<,6<? +<,016
Eấ on mduyèm tỞ ĞỎu eõ iớp vể (m - >)f><ms?, e`ømd eõ eîe cogtni f Ğå ĞgỎm ĞỤ >< a- mèm eạu
`ém` (m - >)f><
tƼƮmd ĞỞg oỎm, aiaetrcm `cî trị iì aiaetrcm s. BẴt k`îe G5 eỤn e`ømd rạt enc (G5(Xm)2 57,7; G5(Ef) 2 54,64; G5(@d) 2 5?,65) mèm trẮmd t`îg cxg `cî enc m`ạt vì eŧmd ĞẴe trƼmd m`ạt iì+?, rgèmd @d eÿm eõ sỞ cxg `cî +>.
Eîe mduyèm tỞ m`õb GGO kçb `cẮt Ğỗmd `cî `Ểe `Ʈm m`gỎu sc vớg eîe mduyèm tỞ m`õbGGN, fc vể >0a trcmd mduyèm tỢ Xm, Ef, @d e`ảm eîe aiaetrcm s vớg `Ắt m`ïm kçb `gỄu quấ `Ʈmsc vớg vể 0a oỎm eỤn k`â `gẳb trcmd mduyèm tỢ eîe mduyèm tỞ GGN.
@ụp e`ạt eỤn 5 kgb icẮg GGO ĞỎu Ğỗe, m`ạt iì t`uỴ mdïm.
0.?. VrẮmd t`îg t`gèm m`gèm
Vrcmd t`gèm m`gèm, Xm iì kgb icẮg tƼƮmd ĞỞg p`ố ogẳm, Ef vì @d kçb p`ố ogẳm `Ʈm m`gỎu, trcmd
vể ^Ụn Ğạt Xm ĞẮt >,1.><-5
%, Ef e`gẳb 4,:.><-:
% vì @d e`gẳb 4.><-4
% tốmd sỞ mduyèm tỢ. K`cîmd vẢt e`âm` eỤn Xm iì sp`niargt (XmU), eninbgm (XmEC5), p`rnmeigrgt `ny jargt kẲb(Xm(JaC?)?), mdcìg rn eÿm eõ zgmegt (XmC). K`cîmd vẢt eỤn Ef iì dramckgt (EfU) vì t`ƼỒmd iẫmvớg k`cîmd vẢt eỤn Xm. K`cîmd vẢt e`âm` eỤn @d iì xgmnon `ny t`Ấm sn (@dU).
Vrcmd Ğỗmd vẢt vì t`Ỿe vẢt eõ e`Ƽn Xm vớg `ìb iƼụmd oç, trcmd eƮ t`ễ mdƼỒg eõ e`ủn kẲbk`cấmd <,<<>%.
Vrcmd > iât mƼớe ogễm eõ >.><-? bd Xm?+; >,>.><-6 bd Ef?+ vì 5.><-1 bd @dEi6?- vì @dEi5-
0.5. Vâm` e`ạt iò `Ểe
Xm, Ef, @d iì m`ợmd kgb icẮg bìu trảmd oẮe m`Ƽmd ồ trcmd k`ömd k`â ầb oị p`Ụ iớp c xgt
bểmd mèm bạt îm` kgb. Eấ 5 kgb icẮg ĞỎu bỎb vì fề mõmd e`ấy, ĞẴe ogỄt @d ồ m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd iì e`ạt iểmd
Eõ t<me vì t<
s t`ạp fc tƼƮmd tîe yẳu dgợn eîe mduyèm tỢ trcmd kgb icẮg, m`ạt iì @d, dïy mèm oồg eạu `ém` tƼƮmd ĞỞg oỎm f>< eấm trồ eîe aiaetrcm f t`nb dgn vìc igèm kẳt kgb icẮg.
@Ʈg t`uỴ mdïm dổb m`ợmd p`ïm tỢ ĞƮm mduyèm tỢ, ồ ?<<E îp suạt `Ʈg eỤn t`uỴ mdïm iì>,5.><5bb@d, eỤn Xm iì >,14.><-?bb@d ồ 515<E vì eỤn Ef iì 5,>5.><-? bb@d ồ ?7><E.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 82/121
-0?-
ờ ĞgỎu kgỄm t`ƼỒmd, Xm k`î dgÿm mèm k`ömd kçc fìg ĞƼụe m`Ƽmd k`g Ğum mõmd Ğẳm ><< ->1<<E iẮg fẻc vì fng, ồ ?<<<E iẮg eõ t`ễ tîm Xm t`ìm` oỗt. Vrîg iẮg, Ef eõ t`ễ ràm vì kçc fìg ồĞgỎu kgỄm t`ƼỒmd.
Oấmd 0.?8 Bỗt sỞ `Ếmd sỞ vẢt iò eỤn m`õb kgb icẮg GGO
Xm Ef @d
M`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy ( E) 6>7,1 5?> -50,0:
M`gỄt Ğỗ sög ( E) 7<: 4:4 51:,::K`Ởg iƼụmd rgèmd (d/eb5) 4,>5 0,:5 >5,11
M`gỄt t`ąmd `cn (kH/bci) >6< >>? :>
Ĝỗ fẫm ĞgỄm (@d2>) >: >5 >
Ĝỗ ïb ĞgỄm >,: >,4 >,7
ZỎ tâm` Ğỗe, Xm ồ trẮmd t`îg rảm k`ömd Ğỗe m`Ƽmd `Ʈg eỤn XmC rạt Ğỗe, eÿm eîe `ụp e`ạtk`îe eỤn Xm iẮg k`ömd Ğỗe. Zớg Ef, ồ fẮmd kgb icẮg k`ömd Ğỗe, m`Ƽmd eîe `ụp e`ạt eỤn Ef rạtĞỗe. ĜẴe ogỄt @d rạt Ğỗe, eîe buỞg t`uỴ mdïm m`Ƽ eicrun, mgtrnt eỾe kỵ Ğỗe. Ĝỗe tâm` eỤn t`uỴmdïm dïy tîe `Ắg iìb tè igỄt t`Ấm kgm`, dgấb trâ m`ớ, vgèb icçt rąmd bgỄmd, rỞg icẮm ĞƼỒmd ruỗtvì t`Ảm, iìb suy tgb... IƼụmd t`uỴ mdïm e`c p`çp eỾe ĞẮg trcmd k`ömd k`â ồ eîe m`ì bîy iì><-1bd/iât
Eấ 5 kgb icẮg ĞỎu tẮc mèm m`gỎu `ụp kgb vớg m`nu vì vớg eîe kgb icẮg k`îe. ĜẴe ogỄt, `ụpkgb eỤn @d ĞƼụe dỂg iì "`Ổm `Ởmd". @Ổm `Ởmd t`ƼỒmd iì m`ợmd `ụp e`ạt eỤn @d vì kgb icẮgĞå tnm trcmd t`uỴ mdïm. 0.6. Vâm` e`ạt `cî `Ểe
@cẮt tâm` `cî `Ểe eỤn eîe mduyèm tỞ GGO dgấb fẤm k`g k`Ởg iƼụmd mduyèm tỢ tąmd. Xm vì EftƼƮmd ĞỞg `cẮt Ğỗmd eÿm @d k`î trƮ.
Eấ 5 kgb icẮg ĞỎu k`ömd p`ấm ủmd vớg @?, m`Ƽmd @? eõ k`ấ mąmd tnm trcmd Xm mõmd e`ấytẮc fumd fịe` rảm.
Vrcmd k`ömd k`â ầb, Xm vì Ef oỎm ồ m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd fc eõ bìmd cxgt oấc vỄ. M`Ƽmd k`gmumd mõmd t`é e`ømd e`îy båm` igỄt tẮc cxgt, Xm e`îy e`c mdỂm iỢn bìu inb sîmd e`õg. Efe`îy vớg mdỂm iỢn bìu sẫb.
?B + C? E t < ?BC
@d k`ömd tîe fỡmd vớg cxg ồ m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd m`Ƽmd tîe fỡmd rñ rỄt ồ 5<<<E tẮc t`ìm`@dC vì ồ 6<<<E t`é cxgt Ğõ iẮg p`ïm `uỴ t`ìm` mduyèm tỞ.
Eấ 5 kgb icẮg ĞỎu p`ấm ủmd trỾe tgẳp vớg `nicdam, iƼu `uỵm` vì eîe mduyèm tỞ k `ömd kgb
icẮg m`Ƽ \, Ua... B + P? BP?
B + A E t < BA (A 2 U, Ua...)
B + \ E t < B5\?
Xm vì Ef p`ấm ủmd k`g Ğum mõmd m`Ƽmd @d tƼƮmd tîe vớg U, G mdny m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd fctrẮmd t`îg iểmd eỤn @d iìb e`c mõ tgẳp xøe tỞt `Ʈm.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 83/121
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 84/121
-06-
0.1.?. ĜgỎu e`ẳ Ef
Vrcmd eîe quẴmd eỤn Xm t`ƼỒmd eõ Ef, fc Ğõ trcmd quî trém` iuyỄm Xm eÿm t`u ĞƼụe eấ Ef. Ĝễtîe` Ef mdƼỒg tn `cì tnm Xm eõ e`ủn Ef trcmd @?UC6 icåmd, snu Ğõ f÷md Xm Ğễ k`Ợ Ef?+.
Ef?+ + Xm ↟ Ef + Xm?+
Ef ĞƼụe tgm` e`ẳ oẾmd p`ƼƮmd p`îp ĞgỄm p`ïm fumd fịe` EfUC6 vớg eỾe fƼƮmd iì Ef t`ö`cẴe oẾmd eîe` e`Ƽmd eạt p`ïm ĞcẮm kgb icẮg t`ö ồ trcmd e`ïm k`ömd.
0.1.5. ĜgỎu e`ẳ @d Ĝum mõmd tgm` quẴmd xgmnon trcmd fÿmd k`ömd k`â ồ 4<< - 0<<<E `cẴe Ğum mõmd tgm`
quẴmd vớg vög sỞmd `ny bẮt sảt ồ :<< - 4<<<E.
@dU + C? E cc <0<<4 @d + UC?
6@dU + 6Enc E t < 6@d + EnUC6 + 5EnU
@dU + Ja E t < @d + JaU
MdƼmd tỡ `Ʈg @d trcmd sgm` `ìm iìb oẾmd t`çp k`ömd rệ vì tgm` e`ẳ @d oẾmd eîe` sỢnvớg fumd fịe` @MC5 ><% rổg e`Ƽmd eạt p`ïm ĞcẮm trcmd e`ïm k`ömd.
0.:. Eîe `ụp e`ạt0.:.>. @ụp e`ạt +>8 @d
+
K`îe vớg Xm vì Ef, t`uỴ mdïm eÿm tẮc mèm m`ợmd `ụp e`ạt eõ gcm @d??+ vớg igèm kẳt - @d -
@d -, trcmd Ğõ @d eõ sỞ cxg `cî +>. Eîe `ụp e`ạt eỤn @d (G) ĞỎu md`ịe` từ trcmd k`g @d+ eõ aiaetrcm Ğỗe t`ïm. Igèm kẳt @d - @d trcmd `ụp e`ạt eỤn @d(G) eõ Ğỗ fìg ogẳm Ğốg từ ?,6N< Ğẳm ?,:N< tuỵ t`uỗe
vìc nmgcm eỤn `ụp e`ạt. @Ấu `ẳt eîe `ụp e`ạt eỤn @d(G) ĞỎu k`õ tnm trcmd mƼớe e`ệ eõ @d?(MC5)? iì fề tnm. Fc sỞ cxg `cî trumd dgnm mèm gcm @d?
?+ fề oị k`Ợ t`ìm` @d vì eŧmd fề oị cxg `cî t`ìm` gcm@d?+.
Zâ fỡ8 @d?Ei? + UmEi? ↟ ?@d + UmEi6
@d?Ei? + Ei? ↟ ?@dEi?
Vrcmd fumd fịe` @d??+ xấy rn eïm oẾmd tỾ p`ïm `uỴ
@d??+ @d + @d?+ A< 2 - <,>5Z
K 2R[
R[?
?
?
@d
@d 2 :.><-5
M`Ƽ vẢy, gcm @d??+ e`ệ oỎm trcmd dgớg `Ắm `ặp. Eïm oẾmd mìy e`uyễm fịe` snmd p`ấg fƼớg
tîe fỡmd eỤn m`ợmd e`ạt eõ k`ấ mąmd iìb dgấb bẮm` mổmd Ğỗ eỤn gcm @d ?+ oẾmd eîe` tẮc kẳttỤn, `ụp e`ạt kçb ĞgỄm ig, `cẴe p`ủe oỎm.
Zâ fỡ8 @d??+ + ?C@- ↟ @d + @dC + @?C
@d??+ + U?- ↟ @d + @dU
@d??+ + ?EM - ↟ @d + @d(EM)?
@d??+ + 6EM - ↟ @d + [@d(EM)6R
?-
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 85/121
-01-
Gcm @d??+ k`ömd eõ k`ấ mąmd tẮc p`ủe m`Ƽ gcm @d?+, eõ t`ễ fc igèm kẳt dgợn gcm @d?
?+ vì p`Ởg tỢ k`î bẮm` Ğå iìb yẳu igèm kẳt @d-@d vì dïy mèm sỾ p`ïm oỞ iẮg bỗt Ğỗ aiaetrcm dgợn ?mduyèm tỢ @d tẮc @d vì @d?+.
* Bỗt sỞ `ụp e`ạt @d(G)
Cxgt @d ? C8 iì e`ạt oỗt bìu Ğam ĞƼụe tẮc mèm k`g fumd fịe` @d??+ tîe fỡmd vớg kgỎb bẮm`.
@d?C t`Ỿe tẳ k`ömd tnm trcmd mƼớe. K`g Ğum mõmd `cẴe k`g e`gẳu sîmd bẮm` t`é oị p`ïm
`uỴ8
@d?C E t < @d + @dC
BuỞg @d ? (MC 5 ) ? 8
Vgm` t`ễ tì p`ƼƮmd k`ömd bìu, fề tnm trcmd mƼớe vì oị t`uỴ p`ïm tẮc t`ìm` buỞg onzƮ. @d?(MC5)? + @?C @d?(C@)(MC5) + @MC5
(@dC@.@dMC5)
Fc vẢy, Ğễ `Ắm e`ẳ quî trém` t`uỴ p`ïm, k`g p`n fumd fịe` @d?(MC5)? p`ấg t`èb @MC5 vìc. Eõ tâm` k`Ợ bẮm`8 oị cxg `cî k`g Ğễ trcmd k`ömd k`â.
?@d?(MC5)? + 6@MC5 + C? ↟ 6@d(MC5)? + ?@?COị p`ïm `uỴ k`g Ğum mõmd t`ìm` @dC vì snu Ğõ @dC p`ïm `uỴ tgẳp t`ìm` @d.
?@d?(MC5)? E t < ?@dC + ?MC?
?@dC E t < ?@d + C?
BuỞg @d ? P ? (enicbam8 @d ? Ei ? )
@d?P? iì e`ạt fẮmd tgm` t`ễ tủ p`ƼƮmd, @d?J? vì @d?G? eõ bìu vìmd, eÿm @d?Ei? vì @d?Or ? eõ bìu trảmd.
@d?P? eõ t`ễ t`ąmd `cn bì k`ömd p`ïm `uỴ, trừ @d?G? kçb oỎm m`gỄt.
@d?P? rạt ât tnm, trừ @d?J? rạt fề tnm trcmd mƼớe vì oị t`uỴ p`ïm bẮm`.@d?J? + @? ↟ @d + @dC + ?@J
Ĝỗ tnm eỤn @d?P? ât tnm dgấb từ eicrun8??Ei @d V 2 >,5.><->0;
?? Or @d V 2 1,?.><-?5;?? G @d V 2 6,1.><-?7
@d?P? tỾ p`ïm `uỴ k`g tîe fỡmd vớg fumd fịe` M@5
@d?P? + ?M@5 ↟ @d + @dM@?P + M@6P
Vrcmd eîe @d?P? t`é @d?Ei? iì `cî e`ạt t`ömd fỡmd m`ạt, eÿm dỂg iì enicbam fc k`g tîefỡmd vớg fumd fịe` M@5, @d?Ei? tẮc mèm sấm p`ầb ât tnm bìu Ğam dổb kẳt tỤn @dM@?Ei bìu
trảmd trỗm iẫm vớg `Ắt @d rạt oç bìu Ğam. @d?P? ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ trỾe tgẳp oẾmd mduyèm tỞ `cẴe oẾmd p`ấm ủmd trnc Ğốg dgợn
@d?(MC5)? vớg `nicdam kgb icẮg kgỎb.0.:.?. @ụp e`ạt +?
0.:.?.>. Cxgt8 BC
XmC vì BC oỎm vớg m`gỄt (m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy eỤn XmC iì >71<<E vì eỤn EfC iì >0>5<E), eõt`ễ t`ąmd `cn k`g Ğum mõmd, `Ʈg eỤn e`ømd rạt Ğỗe. XmC ồ m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd eõ bìu trảmd m`Ƽmd
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 86/121
-0:-
k`g Ğum mõmd eõ bìu vìmd. EfC tuỵ t`uỗe vìc quî trém` e`ẳ `cî m`gỄt bì eõ bìu từ vìmd Ğẳmmïu Ğam.
@dC ồ fẮmd tgm` t`ễ eõ bìu vìmd ĞỞg vớg `Ắt m`ể, `Ắt tc `Ʈm eõ bìu Ğể. @dC p`ïm `uỴ ồtrèm 6<<<E. Fc vẢy, ồ dẤm ><<<E, @dC oị p`ïm `uỴ fề fìmd oồg @? vì ồ m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd @dCfề tîe fỡmd vớg k`â Ei? `ny mƼớe eic tẮc kẳt tỤn bìu Ğể mïu.
?@dC E t < ?@d + C?
?@dC + ?Ei? ↟ @d?CEi? + Ei?C?@dC + ?Ei? + @?C ↟ @d?CEi? + ?@CEi
(cxceicrun8 @dC.@dEi?)
XmC vì EfC k`ömd tnm trcmd mƼớe, tnm trcmd fumd fịe` nxgt, @dC tnm rạt ât trcmd mƼớe, fềtnm trcmd nxgt, k`ömd tnm trcmd kgỎb bẮm`.
BC + ?@+ ↟ B?+ + @?C
XmC t`ễ `gỄm tâm` iƼỮmd tâm`8 tnm trcmd fumd fịe` kgỎb. EfC e`ệ tnm trcmd kgỎb mõmd e`ấy. XmC + ?MnC@ + @?C ↟ Mn?[Xm(C@)6R
EfC + ?KC@me ↟ K ?EfC? + @?C@dC eõ t`ễ tîe fỡmd vớg fumd fịe` M@5tẮc `ụp e`ạt ât tnm bìu vìmd.
?@dC + M@5 + @?C ↟ @d? MC@.?@?C
(onzƮ Bgicm) Eîe BC eõ t`ễ ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` ĞỞt e`îy kgb icẮg trcmd k`ömd k`â `cẴe m`gỄt p`ïm
`gĞrcxgt `ny buỞg eneocmnt, mgtgnt.
Zâ fỡ8 Xm(C@)? E t < XmC + @?C
EfEC5 E t <
EfC + EC?
?@d(MC5)? E t < ?@dC + 6MC? + C?
0.:.?.?. @gĞrcxgt 8 B(C@)?
@d(C@)? rạt k`ömd oỎm, p`ấm ủmd mdny t`ìm` @dC, vé vẢy k`g e`c buỞg @d(GG) tîe fỡmd vớgfumd fịe` kgỎb e`ệ t`u ĞƼụe @dC. Vuy m`gèm, fỾn vìc Ğỗ tnm rạt oç eỤn @dC (>< -5 - ><-6 bci/i)trcmd mƼớe vì tâm` t`uỴ p`ïm bẮm` eỤn buỞg @d(GG), mdƼỒg tn t`ƼỒmd ecg @d(C@)? iì bỗt onzƮrạt yẳu.
[@d(MC5)? + ?KC@ ↟ @dC + ?KMC5 + @?CR.
Xm(C@)? vì Ef(C@)? iì e`ạt kẳt tỤn bìu trảmd, rạt ât tnm trcmd mƼớe
K`g mumd Xm(C@)? iì e`ạt iƼỮmd tâm`, tnm trcmd nxgt tẮc buỞg Xm(GG) vì tnm trcmd fumd fịe`kgỎb tẮc p`ủe `gĞrcxczgment. Xm(C@)? + ?@+ ↟ Xm?+ + ?@?C
Xm(C@)? + ?C@- ↟ [Xm(C@)6R?-
Oấm e`ạt iƼỮmd tâm` eỤn Xm(C@)? eõ t`ễ ogễu fgềm oẾmd sƮ Ğổ8
C@
@5C
C@
@5C
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 87/121
-04-
[Xm(@?C)6R?+ Xm(C@)? [Xm(C@)6R
?-
Ef(C@)? k`ömd t`ễ `gỄm rñ tâm` iƼỮmd tâm`8 tnm trcmd fumd fịe` nxgt m`Ƽmd k`ömd tnm trcmdfumd fịe` kgỎb bì e`ệ tnm trcmd kgỎb mõmd e`ấy.
Ef(C@)? + ?@+ ↟ Ef?+ + ?@?C
Ef(C@)? + ?MnC@ E t < Mn?EfC? + ?@?C
Xm(C@)? vì Ef(C@)? tnm trcmd fumd fịe` M@5 tẮc nbcmgnent B(C@)? + 6M@5 ↟ [B(M@5)6R(C@)?
Mdcìg rn Xm(C@)? eŧmd tnm ĞƼụe bỗt p`Ấm trcmd fumd fịe` buỞg nbcmg Xm(C@)? + ?M@6
+ [Xm(M@5)?R?+ + ?@?C
Xm(C@)? vì Ef(C@)? ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ từ fumd fịe` buỞg eỤn e`ømd tîe fỡmd vớg fumd fịe`kgỎb
B?+ + ?C@- ↟ B(C@)?
0.:.?.5. BuỞg B(GG)8
Eîe buỞg `nicdamun (trừ jicrun), mgtrnt, sumjnt, paeicr nt, nxatnt eỤn B(GG) fề tnm trcmd mƼớe,eÿm eîe buỞg sumjun, eneocmnt, crt`cp`ctp`nt vì buỞg onzƮ ât tnm.
Ĝn sỞ eîe buỞg ĞƮm k`ömd eõ bìu trừ XmUa8 vìmd, XmVa8 Ğể, EfU8 vìmd, EfVa8 mïu, @dU8Ğam, @dG?8 vìmd `cẴe Ğể. * BuỞg @nicdamun8
Vrcmd eîe buỞg `nicdamun eỤn kgb icẮg m`õb GGO t`é eõ ủmd fỡmd rỗmd råg m`ạt iì XmEi ? vì @dEi?.
BP? kẳt tgm` ồ fẮmd k`ömd bìu trừ @dG? eõ bìu Ğể, Ğn sỞ tnm trcmd mƼớe. Eîe buỞgsumjun ât tnm, eîe buỞg eicrun eõ Ğỗ tnm iớm m`ạt, ĞẴe ogỄt iì XmEi? eõ tâm` `øt ầb bẮm`.
Eîe @dP? ĞỎu iì m`ợmd e`ạt ĞgỄm ig yẳu, Ğỗ ĞgỄm ig eỤn @dEi? k`cấmd <,>%. ZỎ igèm kẳt, BJ? iì e`ạt eõ igèm kẳt gcm, fc Ğõ ĞỎu mõmd e`ấy ồ m`gỄt Ğỗ enc, eÿm eîe BP?
k`îe ĞỎu eõ oấm e`ạt eỗmd `cî trị. Eîe buỞg BP? tîe fỡmd vớg gcm `nicdamun tẮc p`ủe `nicdamun tƼƮmd ủmd
Zâ fỡ8 XmEi? + ?MnEi↟ Mn?[XmEi?R
@dEi? + ?KEi ↟ K ?[@dEi6R
V`uỞe t`Ợ Massiar8 iì fumd fịe` bìu vìmd t`u ĞƼụe k`g e`c fumd fịe` KG vìc fumd fịe`@dEi? Ğẳm k`g kẳt tỤn @dG? tnm `ẳt vì tgẳp tỡe e`c t`èb KC@. V`uỞe t`Ợ Massiar f÷md Ğễ m`Ảm
ogẳt M@5 vì buỞg M@6+
tẮc kẳt tỤn bìu mïu Ğể. M@5 + ?K ?[@dG6R + 5KC@ ↟ @[email protected]@.@dG + 4KG + ?@?C
Fumd fịe` XmEi? ĞẴe p`ấm ủmd vớg @?C tẮc nxgt p`ủe8
XmEi? + ?@?C ↟ @?[XmEi?(C@)?R
Eîe buỞg @d(GG) ĞỎu eõ tâm` cxg `cî. Vrcmd fumd fịe`, @dEi? oị p`ïm `uỴ e`Ảb tẮc @d?Ei? bìu trảmd
?@dEi? ↟ @d?Ei? + Ei?
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 88/121
-00-
Vîe fỡmd vớg e`ạt k`Ợ @d(GG) e`uyễm vỎ @d(G) vì @d(<) Zâ fỡ8 ?@dEi? + UC? + ?@?C ↟ @dEi? + ?@Ei + @?UC6
6???
6????
?
?
UmEi @d UmEi Ei @d
UmEi Ei @d UmEi @dEi
fê
0.:.?.6. UỾ tẮc p`ủe
Eîe B?+ fề tẮc m`gỎu p`ủe e`ạt, tuy m`gèm k`ấ mąmd tẮc p`ủe e`ạt kçb `Ʈm Ğổmd, oẮe. M`ợmdgcm p`ủe k`ömd dẴp iì [XmP6R?-; [EfP6R?-; [@dP6R?- trcmd Ğõ P iì Ei-, Or -, G-, EM-, UEM-;[B(M@5)6R
?+; [B(M@5):R?+... M`ợmd p`ủe mìy eỤn @d(GG) iuöm oỎm `Ʈm m`ợmd p`ủe tƼƮmd ủmd
eỤn Xm(GG) vì Ef(GG). @d(GG) eÿm eõ bỗt sỞ p`ủe qunm trỂmd f÷md trcmd `cî p`ïm tâe` m`Ƽ8
+ \`ủe knig tatrngcĞcbaeurnt K ?[@dG6R tnm trcmd mƼớe, eõ bìu vìmd m`Ắt, ĞƼụe tẮc mèmtừ @dG6 vì KG.
@d(MC5)? + ?KG ↟ @dG?↕Ğể + ?KMC5
@dG? + ?KG ↟ K ?[@dG6R
Fumd fịe` K ?[@dG6R trcmd KC@ ĞƼụe dỂg iì t`uỞe t`Ợ Marsiar + \`ủe nbcmg tatrntgcxgnmntcbaeurnt8 (M@6)?[@d(UEM)6R tẮc mèm k`g `cì tnm kẳt tỤntrảmd @d(UEM)? trcmd fumd fịe` M@6UEM
@dEi? + ?M@6UEM ↟ @d(UEM)? + ?M@6Ei
@d(UEM)? + ?M@6UEM ↟ (M@6)?[@d(UEM)6R
\`ủe (M@6)?[@d(UEM)6R ĞƼụe f÷md Ğễ p`ît `gỄm eÿm Eu?+ vì gcm Ec?+ k`g eõ bẴt gcmXm?+
Eu?+ + Xm?+ + ?[@d(UEM)6R?- ↟ Eu[@d(UEM)6R.Xm[@d(UEM)6R↕tâb t`ầb
Ec?+
+ Xm?+
+ ?[@d(UEM)6R?-
↟ Ec[@d(UEM)6R.Xm[@d(UEM)6R↕e`ìb t`ầb
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 89/121
-07-
E@ƣƬMD 78 KGB ICẬG M@ÕB GGGO
7.>. ĜẴe Ğgễb e`umd
M`õb GGG O dổb eîe mduyèm tỞ8 senmfg(Ue), ytrg (W), inmtnm (In) vì netgm (Ne).
Oấmd 7.>8 Bỗt sỞ ĞẴe Ğgễb eỤn eîe mduyèm tỞ m`õb GGGO
Ue W In Ne
+ UỞ t`ủ tỾ ?> 57 14 07
+ Eạu `ém` a- `cî trë 5f>6s? 6f>1s? 1f>:s? :f>4s?
+ Oîm kâm` mduyèm tỢ _ ( <
N ) >,:6 >,0> >,04 ?,<5
+ Oîm kâm` gcm _ 5+ ( <
N ) <,05 <,76 >,<: >,>>
+ Mąmd iƼụmd gcm `cî G>(aZ) :,1: :,?> 1,44 1,>
+ V`ẳ ĞgỄm eỾe e`uầm A< (Z) -?,<0 -?,54 -?,1? -?,?:
Eîe mduyèm tỞ m`õb GGGO iì eîe mduyèm tỞ f, eõ ?a iớp mdcìg e÷md vớg eạu `ém` (m - >)f>ms?
vì iì eîe mduyèm tỞ Ğủmd ĞẤu eîe fåy kgb icẮg e`uyễm tgẳp. Fc e`ệ eõ > aiaetrcm f mèm eạu`ém` f>s? kçb oỎm. M`õb GGGO e`ệ eõ bỗt trẮmd t`îg cxg `cî iì +5 fc A(m - >)f Ams vì k`ömd t`ễ `gỄm bẮm` k`ấ
mąmd tẮc p`ủe vớg m`gỎu p`Ởg tỢ. Vừ Ue Ğẳm Ne, oîm kâm` mduyèm tỢ vì oîm kâm` gcm tąmd mèm tâm` kgb icẮg tąmd.
7.?. K`ấc sît eîe mduyèm tỞ, `ụp e`ạt m`õb GGG O
7.?.>. ĜƮm e`ạt
7.?.>.>. Vâm` e`ạt
M`õb GGGO iì m`ợmd kgb icẮg bìu trảmd oẮe, tƼƮmd ĞỞg k`õ mõmd e`ấy vì k`î dgÿm
Ue W In Ne
t me >157 >1?: 7?< ><1<
t<s ?4<< 556< 564< 55<<
Fẫm ĞgỄm, fẫm m`gỄt kçb8 Ğỗ fẫm ĞgỄm (@d 2 >) eỤn Ue iì >,5:; eỤn W iì >,45; eỤn In iì>,16.
Ue vì W iì m`ợmd kgb icẮg m`ặ, eÿm In vì Ne iì m`ợmd kgb icẮg mẴmd. In tẮc `ụp kgb vớg m`gỎu kgb icẮg.
M`õb GGGO ĞỎu iì m`ợmd kgb icẮg rạt `cẮt Ğỗmd vỎ bẴt `cî `Ểe, `cẮt tâm` `cî `Ểe tąmd từUe Ğẳm Ne.
Vrcmd k`ömd k`â, Ue vì W k`ömd p`ấm ủmd vé eõ bìmd cxgt oấc vỄ, In vì Ne m`nm` e`õmd oị bỒ Ğỡe fc tẮc t`ìm` iớp `gĞrcxgt ồ trèm oỎ bẴt.
In eõ tâm` tỾ e`îy k`g eỂ xît `cẴe vn ĞẢp. K`g Ğum mõmd, m`õb GGGO tîe fỡmd vớg Ğn sỞ mduyèm tỞ k`ömd kgb icẮg m`Ƽ vớg C ?, @?,
@nicdam, U, M?, E, Ug, O... tẮc sấm p`ầb8 B?C5, B@5, BP5, B?U5, B6E5, BUg?, BO:...
Zâ fỡ8 6B + 5C? E t < ?B?C5
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 90/121
-7<-
?B + 5@? E t < ?B@5
?B + 5U E t < B?U5
Zớg mƼớe, Ue vì W e`ệ tîe fỡmd k`g oị Ğum mõmd vé oị bìmd cxgt onc p`Ụ, eÿm In vớg Ne tîefỡmd e`Ảb.
?B + :@?C ↟ B(C@)5 + 5@?
Vạt eấ ĞỎu tnm trcmd fumd fịe` nxgt @Ei, @?UC6icåmd dgấg p`õmd @?, tnm trcmd @MC5icåmd eõ
t`ễ tẮc M@6 MC5
?B + :@+ ↟ ?B5+ + 5@?
0B + 5<@MC5 ↟ 0B(MC5)5 + 5M@6 MC5 + 7@?C
7.?.>.?. ĜgỎu e`ẳ
M`õb GGGO iì m`ợmd mduyèm tỞ rạt p`ïm tîm trcmd tỾ m`gèm, e`ømd iẫm trcmd k`cîmd vẢt eỤn eîekgb icẮg k`îe. Fc vẢy, quî trém` tîe` kgb icẮg GGGO từ quẴmd k`î p`ủe tẮp m`Ƽ tuyễm k`cîmd,e`ẳ `cî tgm` quẴmd oẾmd m`gỎu p`ƼƮmd p`îp k`îe m`nu Ğễ ĞƼụe eîe sấm p`ầb trumd dgnm rổgiuyỄm kgb icẮg từ m`ợmd sấm p`ầb trumd dgnm Ğõ. Eîe sấm p`ầb trumd dgnm t`ƼỒmd iì B ?C5,BJ
5, vì BEi
5. MdƼỒg tn f÷md En, Bd `ny K k`Ợ `ụp e`ạt Ğõ ồ m`gỄt Ğỗ enc `ny ĞgỄm p`ïmbuỞg `nicdamun mõmd e`ấy e÷md vớg `nicdamun kgb icẮg kgỎb. Zâ fỡ8 ?WJ5 + En ↟ ?W + 5EnJ?
In?C5 + 5Bd ↟ ?In + 5BdC
?BEi5 fpme ?B + 5Ei?
Ne ĞƼụe tîe` từ quẴmd urnm `cẴe ĞƼụe tẮc mèm k`â oảm mƮtrcm vìc ??:_n ồ trcmd iÿ p`ấmủmd `Ắt m`ïm.
_n??:
00 + m>< _n??4
00 _n??4
07
7 .?.?. @ụp e`ạt B(+5) (Ue, Wvì In)
7.?.?.>. Cxgt B ?C5
ĜỎu iì e`ạt rảm bìu trảmd, rạt k`õ mõmd e`ấy. Ue?C5 t`ễ `gỄm tâm` iƼỮmd tâm` m`Ƽ Ni?C58 tnm trcmd fumd fịe` nxgt vì tnm trcmd fumd fịe`
MnC@ ĞẴe, fƼ tẮc t`ìm` Mn5[Ue(C@):R
Ue?C5 + :MnC@ + 5@?C ?Mn5[Ue(C@):R
W?C5, In?C5, Ne?C5 dgỞmd EnC, `ạp t`ỡ EC?, `Ʈg mƼớe trcmd k`ömd k`â tẮc eneocmnt,`gĞrcxgt
Zâ fỡ8 W?C5 + 5EC? W?(EC5)5 In?C5 + 5@?C ?In(C@)5
Eîe B?C5 eõ t`ễ ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd tîe fỡmd trỾe tgẳp eỤn kgb icẮg vớg cxg `cẴe oẾmdeîe` m`gỄt p`ïm `gĞrcxgt, eîe buỞg mgtrnt, eneocmnt, cxnint. 7.?.?.?. @gĞrcxgt B(C@)5
Eîe B(C@)5 iì kẳt tỤn trảmd m`Ấy (kac). Ĝỗ tnm trcmd mƼớe vì tâm` onzƮ tąmd từ Ue Ğẳm Ne.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 91/121
-7>-
Ue(C@)5 iì e`ạt iƼỮmd tâm` m`Ƽmd Ğẳm In(C@)5 iì onzƮ bẮm` tƼƮmd ĞƼƮmd En(C@)?, mõ`ạp t`ỡ k`â EC? trcmd k`ömd k`â, tîe fỡmd vớg buỞg M@6
+ dgấg p`õmd k`â M@5.
Eîe B(C@)5 bạt fẤm mƼớe t`ìm` cxgt k`g Ğum mõmd (m`gỄt p`ïm). Eîe B(C@)5 ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd buỞg B5+ tîe fỡmd vớg fumd fịe` kgỎb `ny fumd fịe`
M@5. Ue(C@)5 eÿm eõ t`ễ ĞgỎu e`ẳ oẾmd buỞg Ue5+ tîe fỡmd vớg Mn?U?C5.
?UaEi5 + 5Mn?U?C5 + 5@?C 2 ?Ue(C@)5 + 5UC? + 5U + :MnEi
7.?.?.5. BuỞg BP ?8 (BuỞg `nicdamun) ĜỎu iì e`ạt rảm bìu trảmd. Eîe BJ5 k`õ mõmd e`ấy (>61< - >11<<E), k`ömd tnm trcmd mƼớe. Eîe BEi5, BOr 5, BG5 eõ
t<me t`ạp `Ʈm (0<< - 7<<<E), `øt ầb, tnm trcmd mƼớe vì oị t`uỴ p`ïm tẮc pcigba cxc`nicdamun
BCP.
Eîe BP5 tnm, k`g kẳt tgm` từ fumd fịe` ĞỎu ồ fẮmd `gĞrnt m`Ƽ8 UaEi5.:@?C, WEi5.:@?C,InEi5.4@?C. Eîe `gĞrnt mìy ogẳm t`ìm` buỞg k`nm k`g ĞƼụe Ğum mõmd trcmd k`â quyễm @Ei.
Zâ fỡ8 WEi5.:@?C WEi5 + :@?C
Mẳu k`ömd eõ bẴt k`â @Ei, eîe `gĞrnt tẮc cxc`nicdamun
Zâ fỡ8 UeEi5.:@?C UeCEi + ?@Ei + 1@?CUeJ5 eõ tâm` e`ạt m`Ƽ NiJ5, eõ t`ễ kẳt `ụp vớg jicrun kgb icẮg kgỎb tẮc buỞg
`aexnjicrcsenmĞgnt tnm. Zâ fỡ8 UeJ5 + 5MnJ Mn5[UaJ:R
7.5. K`ấc sît eîe mduyèm tỞ Inmtnmgt (Mduyèm tỞ Ğạt `gẳb)
7.5.>. ĜẴe Ğgễb e`umd
Eîe Inmtnmgt `ny `Ể Inmtnm dổb eîe mduyèm tỞ eõ X 2 10 4>8 xarg (Ea), prnsacĞgb (\r),macĞgb (Mf), prcbatg (\b), snbnrg (Ub), aurcpg (Au), dnĞcigmg (Erf), taeog(Vp), Ğysprcsg (Fy), `cmbg (@c), aeog (Ar), tuig (Vb), ytaeog (Wo) vì iutaxg (Iu)
Eạu `ém` aiaetrcm8 6j ?->61s?1p:1f<->:s?
Eîe aiaetrcm iẤm iuụt ĞgỎm vìc cogtni 6j fc mąmd iƼụmd eîe co gtni 6j t`ạp `Ʈm 1f trừ Df86j 61f>:s?.
E`gn t`ìm` ? m`õb8
+ M`õb Ea (m`õb Inmtnmcgt m`ặ)8 Ea Df
+ M`õb Vo (m`õb Inmtnmcgt mẴmd)8 Vo Iu
Vâm` e`ạt ĞƼụe quyẳt Ğịm` e`Ụ yẳu oồg eîe aiaetrcm 1f>:s? (fc >a e`uyễm từ 6j snmd 1f),e`ømd dgỞmd W vì In.
Aiaetrcm `cî trị eỤn Inmtnmgt e`Ụ yẳu iì eîe aiaetrcm 1f>:s? mèm trẮmd t`îg cxg `õn oỎm vìĞẴe trƼmd eỤn e`ømd iì +5. 7.5.?. ĜƮm e`ạt
7.5.?.>. Vâm` e`ạt
Eîe inmtnmgt iì m`ợmd kgb icẮg bìu trảmd oẮe, trừ \r vì Mf eõ bìu rạt m`Ắt. ờ trẮmd t`îg oỗt,e`ømd eõ bìu từ xîb Ğẳm Ğam.
M`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy vì m`gỄt Ğỗ sög enc (xab oấmd?4, trnmd ?4: - Uîe` @cî vö eƮ (V5)-@cìmd M`ïb) vì ogẳm Ğốg tuẤm `cìm t`ac ĞgỄm tâe` `Ắt m`ïm.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 92/121
-7?-
Eîe inmtnmgt fÿm vì eõ Ğỗ fẫm ĞgỄm tƼƮmd ĞƼƮmd @d. Ub iì kgb icẮg eõ từ tâm` bẮm` k`îe t`ƼỒmd vé trèm cogtni 6j eõ :a Ğỗe t`ïm. Eîe inmtnmgt iì m`ợmd kgb icẮg `cẮt Ğỗmd, e`ệ kçb kgb icẮg kgỎb vì kgỎb t`ố. M`õb Ea
`cẮt Ğỗmd `Ʈm m`õb Vo. Vrcmd k`ömd k`â ầb, eîe inmtnmgt oị bỒ Ğỡe m`nm` vì oị p`Ụ bìmd eneocmnt onzƮ ĞƼụe tẮc
mèm fc tîe fỡmd vớg mƼớe vì k`â eneocmge.
ờ ?<< - 6<<<
E, eîe inmtnmgt e`îy trcmd k`ömd k`â tẮc cxgt vì mgtrun. Kgb icẮg Ea vì bỗt vìginmtnmgt eõ tâm` tỾ e`îy. Vîe fỡmd vớg `nicdam ồ m`gỄt Ğỗ k`ömd enc, tîe fỡmd vớg M?, U, E, Ug, \ vì @? k`g Ğum
mõmd.
Vîe fỡmd e`Ảb vớg mƼớe mduỗg, m`nm` vớg mƼớe mõmd dgấg p`õmd @?. Vnm fề trcmd eîefumd fịe` nxgt trừ @J vì @?\C6 vé tẮc buỞg ât tnm eấm trồ tîe fỡmd tgẳp tỡe.
Eîe inmtnmgt k`ömd tnm trcmd kgỎb kễ eấ k`g Ğum mõmd. ờ m`gỄt Ğỗ enc, eîe inmtnmgt k`Ợ ĞƼụe cxgt eỤn m`gỎu kgb icẮg. Kgb icẮg Ea ồ m`gỄt Ğỗ mõmd
Ğể eõ t`ễ k`Ợ EC, EC? Ğẳm E.
7.5.?.?. ĜgỎu e`ẳVrcmd t`gèm m`gèm, eîe mduyèm tỞ inmtnmcgt eõ trợ iƼụmd k`î iớm m`Ƽmd e`ømd rạt p`ïm tîm. Eîeinmtnmgt vì W, In ĞƼụe dỂg e`umd iì mduyèm tỞ `Ể Ğạt `gẳb.
Eîe kgb icẮg inmtnmgt ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ e`Ụ yẳu oẾmd p`ƼƮmd p`îp ĞgỄm p`ïm buỞg jicrun `nyeicrun k`nm mõmd e`ấy trcmd oém` ĞgỄm p`ïm iìb oẾmd kgb icẮg tnmtnm (tnmtnm oỎm vớg kgb icẮgĞạt `gẳb mõmd e`ấy) vì trcmd k`â quyễm ndcm. \`ƼƮmd p`îp mìy k`ömd ĞƼụe f÷md vớg eîeinmtnmgt eõ m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy enc vé ồ m`gỄt Ğỗ Ğõ iì eîe buỞg `nicdamun eõ t`ễ ony `Ʈg.
Mdcìg rn, eÿm eõ t`ễ f÷md p`ƼƮmd p`îp m`gỄt kgb icẮg Ğễ ĞgỎu e`ẳ inmtnmgt vớg m`ợmd e`ạtk`Ợ m`Ƽ Mn, En, Bd...
?ImJ5 + 5En 5EnJ? + ?Im (`cẴe ImEi5)Im?C5 + 5En 5EnC + ?Im
\`ƼƮmd p`îp m`gỄt - kgb icẮg k`ömd îp fỡmd vớg `nicdam eỤn snbnrg, aurcpg vì ytaeog vékgb icẮg e`ệ k`Ợ Ğẳm Ğg`nicdamun e`ủ k`ömd Ğẳm inmtnmgt. 7.5.5. Eîe `ụp e`ạt eỤn inmtnmgt. (Im(GGG))
7.5.5.>. Cxgt Im?C5
Eîe Im?C5 eõ t`ễ tnm ồ fẮmd tgm` t`ễ `ny fẮmd vö Ğịm` `ém`. Cxgt Im?C5 dgỞmd vớg cxgt eỤn kgb icẮg kgỎb t`ố, oỎm vớg m`gỄt Ğỗ vì k`õ mõmd e`ấy.
K`ömd tnm trcmd mƼớe m`Ƽmd tîe fỡmd vớg mƼớe tẮc `gĞrcxgt vì tcấ m`gỄt. Vnm fề fìmdtrcmd nxgt tẮc fumd fịe` e`ủn gcm [Im(@?C)mR5+ vớg m20 -8- 7. K`ömd tnm trcmd fumd fịe` kgỎbm`Ƽmd tnm trcmd kgỎb mõmd e`ấy.
Im?C5 + 5@?C ?Im(C@)5
Im?C5 + :@+ + (?m - 5) @?C ?[Im(@?C)mR5+
Im?C5 + ?MnC@mõmd e`ấy ?MnImC? + @?C
7.5.5.?. @gĞrcxgt Im(C@)5
Im(C@)5 iì kẳt tỤn vì Ğịm` `ém`, k`ömd tnm trcmd mƼớe.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 93/121
-75-
Ĝỗ oỎm m`gỄt dgấb từ Ea Ğẳm Iu. Iì m`ợmd onzƮ k`î bẮm`, tâm` onzƮ mẾb dgợn Bd(C@)? vì Ni(C@)5 vì dgấb fẤm từ Ea Ğẳm
Iu.
Eõ k`ấ mąmd `ạp t`ỡ EC? trcmd k`ömd k`â mèm eîe `gĞrcxgt Im(C@)5 t`ƼỒmd e`ủn tẮp e`ạteneocmnt onzƮ.
Bỗt sỞ `gĞrcxgt eõ t`ễ tnm trcmd kgỎb mõmd e`ấy tẮc ĞƼụe m`ợmd `ụp e`ạt inmtnmcgĞnt m`ƼKMfC
?, Mn\r(C@)
6...
7.5.5.5. BuỞg eỤn Im(GGG)
Gcm Im5+ eõ bìu sảe ogẳm Ğốg tuỵ t`uỗe vìc eạu `ém` aiaetrcm 6j.BuỞg eicrun, orcbun, gcĞun, mgtrnt vì sumjnt eỤn inmtnmcgt tnm trcmd mƼớe, eÿm eîe buỞg
jicrun, eneocmnt, p`ctp`nt vì cxnint k`ömd tnm.
Eîe buỞg tnm k`g `ẳt tgm` ĞỎu ồ fẮmd `gĞrnt. Eîe buỞg Im5+ oị t`uỴ p`ïm bỗt p`Ấm trcmd fumd fịe` mƼớe, k`ấ mąmd mìy tąmd từ Ea Ğẳm
Iu.
BuỞg Im5+ fề tẮc buỞg kçp.
7.6. K`ấc sît eîe mduyèm tỞ Netgmcgt (Nm)7.6.>. ĜẴe Ğgễb e`umd
Dổb eîe mduyèm tỞ eõ X 2 7< (><5) ĞƼụe xẳp vìc e÷md bỗt ö vớg netgmg (X 2 07)8 t`crg (V`), prctnetgmg (\n), urnm (Q), maptumg (Mp), piutcmg (\u), nbargxg (Nb), eurg (Eb), oaekaig (Ok),enigjcmg (Ej), amstamg (As), jaebg (Jb), bamĞaiavg (Bf), mcoaig (Mc) vì inuramxg (Ir).
Eạu `ém` aiaetrcm `cî trị8 1j <->6 :s?:p: :f<-? 4s?
E`gn iìb ? m`õb8
+ M`õb t`crg (V` - Eb)8 Eõ ĞẴe tâm` vừn eỤn mduyèm tỞ j, vừn eỤn mduyèm tỞ f.
+ M`õb Oaekaig (Ok - Ir)8 Eõ ĞẴe tâm` eỤn mduyèm tỞ j Ğgễm `ém`, dgỞmd vớg eîeinmtnmcgt.
UỞ cxg `cî ĞẴe trƼmd iì +5, mdcìg rn eÿm eõ sỞ cxg `cî +?, +6, +1, +:, +4 (+?, +4 ât dẴp).
Vạt eấ eîe ntgmcgt ĞỎu iì mduyèm tỞ p`õmd xẮ. 7.6.?. ĜƮm e`ạt
7.6.?.>. Vâm` e`ạt
Vừ V` Ğẳm Eb iì m`ợmd kgb icẮg bìu trảmd oẮe, trồ mèm xîb Ğam trcmd k`ömd k`â, eõ tệ k`Ởgiớm, m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy vì m`gỄt Ğỗ sög k`î enc.
Eîe mduyèm tỞ Netgmcgt ĞỎu `cẮt Ğỗmd. Vrcmd k`ömd k`â, Ğn sỞ eîe netgmcgt oị cxg `cî fẤm
oồg cxg vì mgtƮ, ồ fẮmd oỗt bịm eõ tâm` tỾ e`îy. K`g ĞỞt e`îy trcmd cxg, eîe netgmcgt tẮc mèm m`ợmd `ụp e`ạt ủmd vớg sỞ cxg `cî oỎm m`ạt
eỤn mduyèm tỞ. Zâ fỡ8 V` + C? V`C?
6\n + 1C? E t < ?\n?C1
5Q + 6C? E t < Q5C0 (`ny QC?.?QC5)
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 94/121
-76-
K`g Ğum mõmd, eîe netgmcgt tîe fỡmd vƮâ Ğn sỞ mduyèm tỞ k`ömd - kgb icẮg. V`crg, urnm vìnetgmcgt k`îe tîe fỡmd fề fìmd vớg @? tẮc `gĞrun eõ t`ìm` p`Ấm ogẳm Ğốg dgợn Nm@5vì Nm@6.
VẮc `ụp kgb vớg m`gỎu kgb icẮg. \`ấm ủmd vớg mƼớe (p`ủe tẮp) vì vớg nxgt. K`ömd tîe fỡmd vớg kgỎb ồ ĞgỎu kgỄm t`ƼỒmd.
7.6.?.?. ĜgỎu e`ẳ
Vrcmd eîe netgmcgt, e`ệ eõ V`, Q vì \n tổm tẮg trcmd tỾ m`gèm, eîe mduyèm tỞ eÿm ĞƼụe tốmd `ụp
m`ïm tẮc. V` vì Q ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd p`ƼƮmd p`îp m`gỄt kgb icẮgZâ fỡ8 V`C? + ?En V` + ?EnC
QJ6 + ?Bd E t < Q + ?BdJ?
Mdcìg rn, Q eÿm eõ t`ễ ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` ĞgỄm p`ïm `Ổm `ụp mõmd e`ấy dổb K[QJ1R,EnEi?, MnEi.
Eîe mduyèm tỞ netgmcgt snu urnm ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd p`ấm ủmd `Ắt m`ïm.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 95/121
-71-
E@ƣƬMD ><8 KGB ICẬG M@ÕB ZGO ><.>. ĜẴe Ğgễb e`umd eỤn m`õb ZGO
M`õb ZGO dổb eîe mduyèm tỞ8 ercb (Er), bcigpĞam (Bc) vì vcmjrnb (T).
Oấmd ><.>8 Bỗt sỞ ĞẴe Ğgễb e`umd eỤn eîe mduyèm tỞ m`õb ZGO8
Er Bc T
+ UỞ t`ủ tỾ ?6 6? 46
+ Eạu `ém` aiaetrcm `õn trị 5f 6s 6f 1s 6j 1f :s
+ Oîm kâm` mduyèm tỢ _ ( ) >,?4 >,57 >,6<
+ Oîm kâm` gcm _ m+ ( ) <,:1 (_ 5+) <,:0 (_ 6+) <,:0 (_ 6+)
+ Mąmd iƼụmd gcm `õn G> (aZ) :,4: 4,>< 4,70
+ V`ẳ ĞgỄm eỾe e`uầm <
/5
B B A - <,46 - <,? - <,>1
Eạu `ém` aiaetrcm k`î dgỞmd m`nu, cogtni f eỤn Er vì Bc ĞƼụe ĞgỎm ĞỤ bỗt mỢn sỞ aiaetrcmmèm tƼƮmd ĞỞg oỎm.
Oîm kâm` mduyèm tỢ vì oîm kâm` gcm eỤn Bc vì T dẤm oẾmd m`nu fc sỾ ec inmtnmcgt, fc vẢyBc vì T eõ tâm` e`ạt dẤm dgỞmd m`nu. Er eõ sỞ cxg `õn ĞẴe trƼmd m`ạt iì +5, kçb ĞẴe trƼmd `Ʈm iì +:.Eÿm sỞ cxg `õn ĞẴe trƼmd
eỤn Bc vì T iì +:. Mdcìg rn, Er, Bc vì T eÿm eõ eîe sỞ cxg `õn <, +>, +?, +5, +6, +1 ĞƼụet`ễ `gỄm trcmd eîe `ụp e`ạt. ><.?. VrẮmd t`îg t`gèm m`gèmEr, Bc vì T tƼƮmd ĞỞg p`ố ogẳm trcmd t`gèm m`gèm. Vrcmd vể ^uấ Ğạt, Er e`gẳb :.>< -5%, Bc e`gẳb5.><-6% vì T e`gẳb :.><-6% tốmd sỞ mduyèm tỢ.
K`cîmd vẢt e`âm` eỤn Er iì sảt ercbgt (Ja(ErC?)?), ercgsgt `ny e`é ercbnt (\oErC6); eỤn Bc iìbcigpĞamgt (BcU?); eỤn T iì sgigt (EnTC6), vcmjrnbgt (JaTC6 vì BmTC6), tcmsgt (\oTC6).
Vrcmd eƮ t`ễ sỞmd, e`Ụ yẳu iì t`Ỿe vẢt eõ e`ủn k`cîmd ><-6 % ercb (t`ac k`Ởg iƼụmd) vì ><-1 %bcigpĞam (t`ac k`Ởg iƼụmd).
Vrcmd > iât mƼớe ogễm eõ 1.><-1 bdEr; <,<> bd Bc ồ fẮmd BcC6?- vì ><-6 bd T ồ fẮmd TC6
?-.
><.5. Vâm` e`ạt iò `Ểe
Er, Bc, T iì m`ợmd kgb icẮg bìu trảmd oẮe eõ îm` kgb, ĞỎu iì kgb icẮg mẴmd, fẫm ĞgỄm, fẫmm`gỄt tỞt, rạt k`õ mõmd e`ấy vì rạt k`õ sög.
Oấmd ><.?8 B ỗt sỞ `Ếmd sỞ vẢt iò qunm trỂmd eỤn kgb icẮg m`õb ZGO
Er Bc T
M`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy (<
E) >041 >:>< 56>< M`gỄt Ğỗ sög ( E) ?>74 11:< 17<<
M`gỄt t`ąmd `cn (kH/bci) 5:0,? ::7,6 040,:
Vệ k`Ởg (d/eb5) 4,? ><,? >7,5
Ĝỗ eủmd (t`nmd BcxƮ) 1 1,1 6,1
Ĝỗ fẫm ĞgỄm 4,> ?<,? >7,5
Ĝỗ ïb ĞgỄm >,: >,0 >,4
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 96/121
-7:-
Er, Bc vì T Ğủmd ĞẤu trcmd eîe kgb icẮg e`uyễm tgẳp vỎ m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy, ĞẴe ogỄt iìT, fc vẢy T ĞƼụe f÷md iìb fïy tõe oõmd Ğàm, ïb eỾe vì ĞỞg ïb eỾe trcmd Ởmd p`ît tgn P.
M`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy vì m`gỄt t`ąmd `cn rạt iớm fc sỾ tąmd Ğỗ oỎm eỤn igèm kẳt trcmd tgm` t`ễkgb icẮg, e`Ụ yẳu oồg sỞ igèm kẳt eỗmd `õn trị ĞƼụe tẮc mèm từ sỞ tỞg Ğn aiaetrcm f Ğỗe t`ïm.
Er, Bc vì T rạt tgm` k`gẳt k`î fẻc m`Ƽmd k`g iẫm vẳt tẮp e`ạt t`é trồ mèm eủmd vì fÿm. VẮc m`gỎu `ụp kgb eõ m`gỎu ủmd fỡmd trcmd ĞỒg sỞmd vì kỷ t`uẢt.
><.6. Vâm` e`ạt `õn `Ểe@cẮt tâm` `õn `Ểe dgấb từ Er Ğẳm T
Eấ 5 kgb icẮg ĞỎu k`ömd p`ấm ủmd trỾe tgẳp vớg k`â @? m`Ƽmd tẮc fumd fịe` rảm ồ eîe m`gỄtĞỗ k`îe m`nu.
ờ ĞgỎu kgỄm t`ƼỒmd, eấ 5 kgb icẮg ĞỎu oỎm vợmd vớg k`ömd k`â, `Ʈg ầb vì k`â EC?, fcĞƼụe oấc vỄ oồg bìmd cxgt bểmd vì oỎm trèm oỎ bẴt. Vuy m`gèm, k`â ĞỞt trcmd k`ömd k`â t`é ErtẮc Er?C5, Bc vì T tẮc BcC5 vì TC5
6 Er + 5C? E <
1<< ?Er ?C5
?Bc + 5C? E <:<< ?BcC5
?T + 5C? E <:<< ?TC5
ờ m`gỄt Ğỗ enc Er, Bc vì T tîe fỡmd vớg eîe mduyèm tỞ p`g kgb m`Ƽ M, E tẮc eîe mgtrun,eneoun t`ƼỒmd iì `ụp e`ạt kgễu xïb m`Ảp eõ eîe t`ìm` p`Ấm k`îe m`nu vì eõ Ğỗ eủmd rạt iớm.
Zâ fỡ8 T + M? TM?
Bc + E E1<<<
BcE
T + E E>6<<<
TE
Zớg eîe `nicdam, p`ấm ủmd xấy rn vớg bủe Ğỗ k`îe m`nu p`ỡ t`uỗe vìc `cẮt tâm` eỤn eîekgb icẮg vì eîe `nicdam8 p`ấm ủmd trỾe tgẳp vớg J? mdny ĞgỎu kgỄm t`ƼỒmd tẮc ErJ6, ErJ1,BcJ:, TJ:; vớg Ei? p`ấg Ğum mõmd; Bc k`ömd p`ấm ủmd vớg G?; T k`ömd p`ấm ủmd vớg Or? vìG?.
ờ k`cấmd :<<-0<<<E, Er, Bc vì T tîe fỡmd vớg @?C, dgấg p`õmd @?
?Er + 5@?C Er ?C5 + 5@?
Bc + ?@?C BcC? + ?@?
T + ?@?C TC? + ?@?
Er tnm trcmd fumd fịe` @Ei icåmd vì @?UC6 icåmd tẮc buỞg Er?+ xnm` inb, snu Ğõ Er?+ oịcxg `õn oồg cxg k`ömd k`â tẮc buỞg Er5+8
Er + ?@Ei ErEi? + @? ?ErEi? + >/?C? + ?@Ei ?ErEi5 + @?C
fumd fịe` @?UC6 ĞẴe vì @MC5 `ÿn tnm Er tẮc buỞg Er+5.
Bc vì T k`ömd tîe fỡmd vớg eîe nxgt trèm vé bìmd cxgt oỎm eỤn e`ømd. Er vì Bc oị fumd fịe` ĞẴe vì mduỗg eỤn @MC5 vì @?UC6 t`ỡ Ğỗmd `õn m`Ƽ Ni, Ja. BuỞm
`ÿn tnm m`nm` Bc vì T t`é f÷md `Ổm `ụp nxgt @MC5 vì @J
Zâ fỡ8 T + 0@J + ?@MC5 @?TJ0 + ?MC + 1@?C
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 97/121
-74-
Eấ 5 kgb icẮg k`ömd tnm trcmd fumd fịe` kgỎb m`Ƽmd tnm trcmd `Ổm `ụp kgỎb mõmd e`ấyvớg mgtrnt `ny eicrnt kgb icẮg kgỎb.
Zâ fỡ8 Bc + Mn?EC5 + 5MnMC5 Mn?BcC6 + 5MnMC? + EC?
T + 5MnMC5 + ?MnC@ E t < Mn?TC6 + 5MnMC? + @?C
><.1. ĜgỎu e`ẳ
Er ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd p`ƼƮmd p`îp m`gỄt m`öb, t`u ĞƼụe 74,77%Er vì tẮp e`ạt Ja8
Er ?C5 + ?Ni E t < ?Er + Ni?C5
Bc vì T ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` f÷md k`â @? k`Ợ cxgt eỤn e`ømd trcmd iÿ ĞgỄm8
BcC5 + 5@? E t < Bc + 5@?C
TC5 + 5@? E t < T + 5@?C
Vrcmd eömd md`gỄp, p`Ấm iớm Er, Bc vì T ĞƼụe sấm xuạt từ quẴmd fƼớg fẮmd `ụp kgb jarc8@ụp kgb jarcercb e`ủn 1<-4<% Er8 f÷md t`nm eỞe k`Ợ quẴmd ercbgt
Ja(ErC?)? + 6E Ja + ?Er + 6EC
@ụp kgb jarcbcigpĞam e`ủn 11-:<%Bc8 f÷md Ni `ny E k`Ợ `Ổm `ụp quẴmd bcigpĞam, cxgtsảt vì vög trcmd iÿ ĞgỄm8?EnBcC6 + Ja?C5 + :Ni + EnC ?Ja + ?Bc + 5En(NiC?)?
@ụp kgb jarcvcmjrnb e`ủn :1-4<%T8 f÷md t`nm eỞe k`Ợ `Ổm `ụp vcmjrnbnt vì cxgt sảt ồ>4<<->41<<E
EnTC6 + Ja?C5 + 1E E t < ?Ja + T + EnC + :EC
><.:. Eîe `ụp e`ạt eỤn Eröb
><.:.>. @ụp e`ạt Er +5
Eõ e`ệ sỞ p`Ởg trâ iì :, ing `õn f?sp5
><.:.>.>. Eröb (GGG) cxgt8 Er ?C5
Er ?C5 oỗt bìu iỡe sẫb, fẮmd tgm` t`ễ bìu Ğam eõ îm` kgb.Iì `Ổm `ụp oỎm m`ạt eỤn eröb, mõmd e`ấy ồ ??:1<E vì sög ồ 5<?4<E. Ĝỗ eủmd tƼƮmd ĞỞg
iớm mèm ĞƼụe f÷md iìb oỗt bìg oõmd kgb icẮg. Er ?C5 trƮ vỎ bẴt `õn `Ểe, m`ạt iì snu k`g mumd mõmd. Mõ k`ömd tnm trcmd mƼớe, fumd fịe`
kgỎb, tnm rạt e`Ảb trcmd fumd fịe` nxgt.Vâm` iƼỮmd tâm` eỤn Er?C5 e`ệ t`ễ `gỄm k`g mumd vớg kgỎb `ny K@UC6, K ?U?C4
Er ?C5 + ?MnC@me E t < ?MnErC?+ @?C
Er ?C5 + :K@UC6 E t < Er ?(UC6)5 + 5K ?UC6 + 5@?C
Er ?C5 + 5K ?U?C4 E t < Er ?(UC6)5 + 5K ?UC6
(knig Ğgsujnt)
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 98/121
-70-
K`g Er ?C5 mạu e`ấy vớg pacxgt kgb icẮg kgỎb `cẴe `Ổm `ụp kgỎb vì mgtrnt `ny eicrnt kgbicẮg kgỎb tẮc ercbnt.
Er ?C5 + 5Mn?C? E t < ?Mn?ErC6 + @?C
Er ?C5 + ?Mn?EC5 + 5MnMC5 E t < ?Mn?ErC6 + 5MnMC? + ?EC?
Er ?C5 + 6KC@ + KEiC5 E t < ?K ?ErC6 + KEi + ?@?C
Ĝum mõmd Er?C5 vớg fumd fịe` Or? trcmd kgỎb `cẴe fumd fịe` orcbnt trcmd kgỎb tẮcercbnt
1Er ?C5 + :MnOrC5 + >6MnC@ E t < ><Mn?ErC6 + 5Or ? + 4@?C
Er ?C5 ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd m`gỎu eîe` k`îe m`nu8+ ĜỞt oỗt Er trcmd k`ömd k`â8
6Er + 5C? E t < ?Er ?C5
+ Mumd (M@6)?Er ?C48
(M@6)?Er ?C4 E t < Er ?C5 + M? + 6@?C
+ K`Ợ K ?Er ?C4 oẾmd U, E ồ m`gỄt Ğỗ enc8K ?Er ?C4 + U E t < Er ?C5 + K ?UC6
K ?Er ?C4 + ?E E t < Er ?C5 + Mn?EC5 + EC
><.:.>.?. Eröb (GGG) `gfrcxgt
Er(C@)5 iì kẳt tỤn kac bìu xnm` iỡe m`Ắt, eõ eạu tẮc vì tâm` e`ạt dgỞmd Ni(C@)5.
Er(C@)5 k`ömd tnm trcmd mƼớe vì eõ t`ìm` p`Ấm ogẳm Ğốg. Kẳt tỤn Er(C@)5 iì pcigba Ğnm`ïm eõ eạu trøe iớp, trcmd Ğõ @?C vì m`õb C@- iì p`Ởg tỢ qunm` Er5+, Ğổmd t`Ồg C@- eŧmd iìeẤu mỞg dgợn ? gcm Er5+.
K`g Ğễ iïu `cẴe Ğum mõmd, Er(C@)5 bạt ĞƼụe fẤm `cẮt tâm` vé igèm kẳt Er-C@-Er ĞƼụe t`nyt`ẳ oồg igèm kẳt Er-C-Er.
Er(C@)5 iƼỮmd tâm` (Ğgễm `ém`), tnm trcmd fumd fịe` nxgt vì fumd fịe` kgỎb. Er(C@)5 + 5@5C
+ [Er(@?C):R5+
Er(C@)5 + C@- + ?@?C [Er(C@)6(@?C)?R- `cẴe [Er(C@)6R
`gĞrcxcercbgt
- Er(C@)5 tnm k`ömd Ğîmd kễ trcmd fumd fịe` M@5 m`Ƽmd tnm fề trcmd nbcmgne iểmd tẮc p`ủe nbbgm8
Er(C@)5 + :M@5 [Er(M@5):R(C@)5
><.:.>.5. BuỞg Er (GGG)Er +5 iì trẮmd t`îg cxg `õn oỎm m`ạt eỤn eröb. BuỞg Er+5 eõ eạu tẮc vì tâm` e`ạt tƼƮmd tỾ
buỞg Ni+5 fc oîm kâm` gcm Er 5+ vì Ni+ dẤm oẾmd m`nu8 Er5+ 2 <,14(N<); Ni5+ 2 <,:>(N<).
Ĝn sỞ buỞg Er5+ tnm trcmd mƼớe, m`ợmd buỞg ât tnm iì Er?(EC5)5, Er\C6 vìEsUC6.Er ?(UC6)5.?6@?C (p`àm ercb - xasg). K`g kẳt tgm` từ fumd fịe`, buỞg Er5+ t`ƼỒmd ồfẮmd tgm` t`ễ `gfrnt eõ t`ìm` p`Ấm vì bìu sảe ogẳm Ğốg m`Ƽ Er\C6.:@?C eõ bìu tâb vìEr\C6.?@?C eõ bìu iỡe.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 99/121
-77-
BuỞg k`nm eõ eạu tẮc vì tâm` e`ạt k`îe buỞg fẮmd `gfrnt8 ErEi5 bìu tâb - Ğể, tnm rạt e`Ảbtrcmd mƼớe, trcmd k`g buỞg ErEi5.:@?C eõ bìu tâb vì tnm fề trcmd mƼớe.
BuỞg Er5+ eõ tâm` t`uẢm từ, rạt oỎm trcmd k`ömd k`â k`ö vì oị t`Ụy p`ïm bẮm`, p`ấm ủmdt`Ụy p`ïm mạe t`ủ m`ạt ecg m`Ƽ iì p`ấm ủmd tẮc p`ủe `gfrcxc
[Er(@?C):R5+ + @?C [Er(C@)(@?C)1R
?+ + @5C+
eîe mạe tgẳp t`ac tẮc eîe p`ủe eõ t`ễ tr÷md `ụp iẮg.
Fc p`ấm ủmd t`Ụy p`ïm bì eîe buỞg Er5+
eỤn eîe nxgt yẳu k`ömd t`ễ ĞgỎu e`ẳ oẾmd p`ấmủmd trnc Ğốg trcmd fumd fịe` vé iuöm tẮc Er(C@)5 kẳt tỤn.Vrcmd bög trƼỒmd nxgt, gcm Er5+ eõ t`ễ oị k`Ợ Ğẳm Er?+ oồg @<
Er ?(UC6)5 + ?@< (Xm + @?UC6i) ?ErUC6 + @?UC6
Vrcmd bög trƼỒmd kgỎb, Er5+ oị eîe cxg `cî Ğẳm ercbnt oồg @?C?, \oC?, mƼớe Ei?, mƼớeOr ?.
Zâ fỡ8 ?ErEi5 + ><KC@ + 5@?C? ?K ?ErC6 + :KEi + 0@?C
BuỞg Er5+ iì bỗt trcmd m`ợmd e`ạt tẮc p`ủe bẮm` m`ạt fc eõ oîm kâm` gcm oç vì ĞgỄm tâe`iớm. Er 5+ eõ t`ễ tẮc p`ủe vớg `Ấu `ẳt p`Ởg tỢ Ğå ogẳt, Ğỗ oỎm eỤn eîe p`ủe mìy ogẳm Ğốg trcmd
k`cấmd dgớg `Ắm rỗmd t÷y t`ac oấm e`ạt eỤn p`Ởg tỢ vì eạu `ém` eỤn p`ủe.Eîe p`ủe oỎm iì [Er(M@5):R
5+, [ErP:R5- (vớg P 2 J-, Ei-, UEM-, EM-); [Er(E?C6)?R
- vì m`ợmd p`ủe vÿmd eìmd vớg nxatyinxatcm, `gfrcxg-0- qugmcigm.
BuỞg Er5+ eŧmd tẮc mèm buỞg kçp m`Ƽ Ni5+
Zâ fỡ8 p`àm ercb - knig K ?UC6.Er ?(UC6)5.?6@?C
><.:.?. @ụp e`ạt Er +:
><.:.?.>. Ercb (ZG) cxgt8 ErC5
Vgm` t`ễ `ém` kgb bìu Ğể t`ẫb, `øt ầb bẮm` vì rạt Ğỗe. Mõmd e`ấy ồ >74<E, t`ạp `Ʈm m`gỎusc vớg ErC vì Er?C5 (??:1<)
ErC5 kçb oỎm, trèm m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy bạt oớt cxg tẮc bỗt sỞ cxgt trumd dgnm8
ErC5 E??<<
Er 5C0 E?0<<
Er ?C1 E54<<
ErC? E61<<
Er ?C5
Iì e`ạt cxy `õn rạt bẮm` k`g tîe fỡmd vớg eîe e`ạt k`Ợ m`Ƽ G?, U, \, E, EC, @Or, @G, @?Uvì bỗt sỞ e`ạt `ợu eƮ m`Ƽ rƼụu, dgạy oị oỞe e`îy k`g tgẳp xøe vớg ErC5.
Zâ fỡ8 5@?Uff + ?ErC5ff ?Er(C@)5↕ + 5U↕
ErC5 k`ö kẳt `ụp vớg k`â @J tẮc `ụp e`ạt ercbyi Zâ fỡ8 ErC5 + ?@Ei ErC?Ei? + @?C
Ercbyi eicrun
ErC5 iì nm`gĞrgt nxgt, tnm fề fìmd trcmd mƼớe tẮc fumd fịe` cxgt8 fumd fịe` icåmd bìu vìmde`ủn nxgt ercbge (@?ErC6) vì fumd fịe` ĞẴe eõ bìu từ fn enb Ğẳm Ğể e`ủn nxgt pcigercbge.
ErC5 + @?C @?ErC6
?ErC5 + @?C @?Er ?C4
5ErC5 + @?C @?Er 5C><
6ErC5 + @?C @?Er 6C>5
K`g tîe fỡmd vớg kgỎb tẮc eîe buỞg tƼƮmd ủmd8 ercbnt, Ğgercbnt, trgercbnt...
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 100/121
-><<-
* ErC5 ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ từ nxgt @?UC6 ĞẴe vì fumd fịe` ĞẴe ercbnt `ny Ğgercbnt kgb icẮgkgỎb.
K ?Er ?C4 + @?UC6 ?ErC5 + K ?UC6 + @?C
><.:.?.?. Nxgt Ercbge (@ ?ErC6 ) vì nxgt pcigercbge
Nxgt ercbge vì eîe nxgt pcigercbge e`ệ tổm tẮg ồ fẮmd fumd fịe`. Nxgt @?ErC6 eõ Ğỗ bẮm` trumd oém`, buỞg eỤn mõ iì ercbnt (ErC6
?-). BuỞg ercbnt eỤn kgb
icẮg kgỎb, nbcmg vì bndgè tnm m`gỎu trcmd mƼớe e`c fumd fịe` bìu vìmd. Eîe buỞg eỤn eîekgb icẮg kgỎb t`ố, kgb icẮg mẴmd ĞỎu ât tnm, ĞẴe ogỄt iì Nd?ErC6, OnErC6, \oErC6.
* Dgợn fumd fịe` ercbnt vì Ğgercbnt tẮc eïm oẾmd e`uyễm `cî iẫm m`nu8 fc gcm ErC 6?- fề
kẳt `ụp vớg @+ tẮc mèm @ErC6-, gcm mìy fề tr÷md `ụp ogẳm t`ìm` Er?C4
?- vì @?C
?ErC6?- + ?@+ ?@ErC6
- Er ?C4?- + @?C
Eïm oẾmd mìy rạt m`Ắy vớg sỾ t`ny Ğốg p@ eỤn fumd fịe`8 trcmd bög trƼỒmd nxgt eïm oẾmde`uyễm fịe` snmd p`ấg vì trcmd bög trƼỒmd kgỎb eïm oẾmd e`uyễm fịe` snmd trîg.
BuỞg ercbnt oỎm trcmd bög trƼỒmd kgỎb m`Ƽmd cxg `cî bẮm` trcmd bög trƼỒmd nxgtErC6
?- + :@+ + :a- ?Er 5+ + 0@?C
ErC6?- + 6@?C + 5a- Er(C@)5 + 1C@- * Knig ercbnt vì knig Ğgercbnt K ?ErC6 vì K ?Er ?C4 iì ? buỞg t`ömd fỡmd, p`ố ogẳm m`ạt. K ? ErC 6 8 tgm` t`ễ tì p`ƼƮmd bìu vìmd, mõmd e`ấy ồ 7:0<E, tnm m`gỎu trcmd mƼớe (ồ ?<<E8
:5d K ?ErC6/>iât @?C), tnm trcmd UC? iểmd, k`ömd tnm trcmd rƼụu atyige vì ata. K ? Er ? C 4 8 tgm` t`ễ tnb tì bìu Ğể - fn enb, mõmd e`ấy ồ 570<E vì p`ïm `uỴ ồ 1<<<E
6K ?Er ?C4 E <
1<< 6K ?ErC6 + ?Er ?C5 + 5C?
K ?Er ?C4 k`ömd e`ấy rợn trcmd k`ömd k`â ầb, fề tnm trcmd mƼớe, tnm trcmd UC? iểmd, k`ömd
tnm trcmd rƼụu atyige. Ĝỗ tnm t`ny Ğốg m`gỎu t`ac m`gỄt Ğỗ mèm fề kẳt tgm` trcmd mƼớe. K ?ErC6 vì K ?Er ?C4 ĞỎu eõ tâm` cxg `cî bẮm`, m`ạt iì trcmd bög trƼỒmd nxgt
Zâ fỡ8 K ?Er ?C4 + >6 @Ei ?ErEi5 + ?KEi + 5Ei? + 4@?C
K ?Er ?C4 + >5UC? + @?UC6 Er ?(UC6)5 + K ?UC6 + 4@?C
K ?Er ?C4 + :JaUC6 + 4@?UC6 Er ?(UC6)5 + 5Ja?(UC6)5 + K ?UC6 + 4@?C
Vrcmd bög trƼỒmd trumd tâm`, K ?ErC6 vì K ?Er ?C4 cxg `cî tẮc Er(C@)5
Zâ fỡ8 K ?Er ?C4 + 5(M@6)?U + @?C ?Er(C@)5 + 5U + :M@5 + 6KC@
><.:.5. UƮ iƼụe vỎ `ụp e`ạt Er +? vìEr <
><.:.5.>. @ụp e`ạt Er +?
ErC8 e`ạt oỗt bìu Ğam, eõ tâm` tỾ e`îy k`ömd oỎm m`gỄt, eõ tâm` onzƮ, tnm trcmd fumd fịe` nxgticåmd.
Er(C@) ? 8 kẳt tỤn vìmd, k`ömd eõ tâm` iƼỮmd tâm`, tnm trcmd fumd fịe` nxgt. V`ễ `gỄm tâm` k`ỢbẮm` `Ʈm cxgt, fề tîe fỡmd vớg cxg k`ömd k`â tẮc Er(C@)5. Ĝum mõmd trcmd k`ömd k`â p`ïm`uỴ t`ìm` Er?C5.
BuỞg Er (GG)8 E`ệ ogẳt bỗt sỞ buỞg m`Ƽ eicrun, orcbun, sumjnt, nxatnt... E`ømd eõ tâm` k`ỢbẮm` vì eõ t`ễ tẮc p`ủe m`Ƽ [Er(M@5):R
?+, [Er(EM):R6-...
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 101/121
-><>-
><.:.5.?. @ụp e`ạt Er <
V`ƼỒmd dẴp `ụp e`ạt Er< m`Ƽ8 Er(EC):, Er(E:@:)?
Er(EC) : 8 eõ tâm` md`ịe` từ, Er ồ trẮmd t`îg iẮg `cî f?sp5 tẮc mèm igèm kẳt e`c m`Ảm vớg EC.FẮmd tgm` t`ễ k`ömd bìu, fề t`ąmd `cn trcmd e`ïm k`ömd, mõmd e`ấy trcmd e`ïm k`ömd ồ>67<E vì p`ïm `uỴ mố ồ >5< - >1<<E. K`ömd tîe fỡmd vớg mƼớe vì nxgt, m`Ƽmd tîe fỡmd vớgfumd fịe` MnC@ trcmd rƼụu `ny fumd fịe` Mn trcmd M@5 iểmd tẮc buỞg e`ủn nmgcmeneocmyint8 Mn?Er(EC)1.
Er(E : @ : ) ? 8 Vgm` t`ễ bìu mïu, mõmd e`ấy ồ ?06<E.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 102/121
-><?-
E@ƣƬMD >>8 KGB ICẬG M@ÕB ZGGO8 Bm, Ve, _a
>>.>. ĜẴe Ğgễb e`umd m`õb ZGGO
M`õb ZGGO dổb eîe mduyèm tỞ8 bnmdnm (Bm), taematg (Ve) vì ramg (_a).
Oấmd >>.>8 Bỗt sỞ ĞẴe Ğgễb eỤn eîe mduyèm tỞ m`õb ZGGO
Bm Ve _a
+ UỞ t`ủ tỾ ?1 65 41
+ Eạu `ém` a- `cî trị 5f16s? 6f11s? 6j >61f1:s?
+ Oîm kâm` mduyèm tỢ _( ) >,5 >,5: >,54
+ Oîm kâm` gcm _ + ( ) <,7> <,71 -
_ 5+ ( ) <,4< - -
_ + ( ) <,1? <,4? <,4?
_ + ( ) <,6: <,14 <,14
+ Mąmd iƼụmd gcm `cî G> (aZ) 4,65 4,?0 4,47
+ V`ẳ ĞgỄm eỾe e`uầm A (aZ) ->,>0
(Bm?+/Bm)
+<,6
(Ve?+/Ve)
+<,5
(_a5+/_a)
Eấ 5 mduyèm tỞ eõ eạu `ém` aiaetrcm dgỞmd m`nu8 (m->)f1ms? mèm e`ømd eõ tâm` e`ạt tƼƮmd tỾm`nu. Vuy m`gèm, Ve vì _a dgỞmd m`nu m`gỎu `Ʈm sc vớg Bm vé e`ømd eõ oîm kâm` mduyèm tỢdgỞmd m`nu.
Fc eõ sỞ aiaetrcm `cî trị iớm mèm eîe mduyèm tỞ ZGGO tẮc m`gỎu `ụp e`ạt vớg m`gỎu sỞ cxg`cî k`îe m`nu từ < Ğẳm +4. UỞ cxg `cî p`ố ogẳm eỤn Bm iì +?, +6 vì +4, eỤn Ve iì +6 vì +4 vìeỤn _a iì +5, +6, +1 vì +4
>>.?. VrẮmd t`îg t`gèm m`gèm
Vrcmd t`gèm m`gèm, Bm iì mduyèm tỞ tƼƮmd ĞỞg p`ố ogẳm, Ğủmd t`ủ 5 trcmd eîe mduyèm tỞe`uyễm tgẳp snu Ja vì Vg, Ve eõ iƼụmd k`ömd Ğîmd kễ, eÿm _a iì mduyèm tỞ `gẳb vì rạt p`ïmtîm. Vrcmd vể ^uấ Ğạt, trợ iƼụmd eỤn Bm iì <,<5?% tốmd sỞ mduyèm tỢ, eỤn _a iì 0,1.>< -7 %tốmd sỞ mduyèm tỢ.
K`cîmd vẢt e`Ụ yẳu eỤn Bm iì `nusbnmgt (Bm5C6) e`ủn k`cấmd 4?%Bm, pgrciusgt (BmC?)e`ủn k`cîmd :5%Bm, ornumgt (Bm?C5) vì bnmdnmgt (BmCC@).
_a k`ömd eõ k`cîmd vẢt rgèmd bì ồ iẫm fƼớg fẮmd tẮp e`ạt vớg eîe k`cîmd sumjun kgb icẮg,m`ạt iì bcigpĞamgt vì ecicbogt.>>.5. Vâm` e`ạt iò `Ểe
Bm, Ve vì _a iì m`ợmd kgb icẮg bìu trảmd oẮe. FẮmd oỎ mdcìg eỤn Bm dgỞmd Ja, eỤn Ve dgỞmd\t m`Ƽmd Bm eủmd vì k`õ mõmd e`ấy `Ʈm Ja.
Oấmd >>.?8 Bỗt sỞ `Ếmd sỞ vẢt iò qunm trỂmd eỤn mduyèm tỞ m`õb ZGGO
Bm Ve _a
M`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy ( E) >?66 ?>6< 5>0<
M`gỄt Ğỗ sög (<E) ?<0< 67<< 17<<
K`Ởg iƼụmd rgèmd (d/eb5) 4,66 >>,67 ?>,<6
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 103/121
-><5-
Ĝỗ eủmd (t`nmd BcxƮ) 1: - 4,6
Ĝỗ fẫm ĞgỄm (@d 2 >) 1 - 6,1
Ĝỗ ïb ĞgỄm >,1 >,7 >,7
M`gỄt t`ąmd `cn (kH/bci) ?0< :67 444
Bm, Ve, _a rạt k`õ mõmd e`ấy vì k`õ sög. UỾ tąmd m`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy, m`gỄt Ğỗ sög, m`gỄtt`ąmd `cn vì Ğỗ eủmd eỤn m`õb ZGGO fc sỾ tąmd p`Ấm eỗùmd `cî trị trcmd igèm kẳt kgb icẮg.
Bm tgm` k`gẳt fề eîm vì fề ràm m`Ƽmd k`g e`ủn tẮp e`ạt mõ trồ mèm eủmd vì dgÿm.Bm vì _a tẮc m`gỎu `ụp kgb vớg m`gỎu kgb icẮg m`Ƽ8 t`çp Bnmdnm, t`çp k`ömd rệ,
bnmdnmgm (Eu, Bm, Mg), dnmd kâm` (1-?<% Bm).
>>.6. Vâm` e`ạt `cî `Ểe
Vừ Bm Ğẳm _a `cẮt tâm` `cî `Ểe dgấb. Bm iì kgb icẮg tƼƮmd ĞỞg `cẮt Ğỗmd, Ve vì _a iì kgbicẮg kçb `cẮt Ğỗmd.
Bm fề oị cxg `cî oồg cxg k`ömd k`â m`Ƽmd bìmd cxgt Bm?C5 vừn tẮc rn iẮg oấc vỄ kgb icẮgk`ömd p`ấm ủmd tgẳp kễ eấ k`g Ğum mõmd. Ve vì _a oỎm trcmd k`ömd k`â.
ờ fẮmd oỗt, m`ạt iì k`g Ğum mõmd eîe kgb icẮg m`õb ZGGO tîe fỡmd vớg C?, J?, Ei?, U, M?,\, E, Ug.
Zớg C?, Bm tẮc Bm5C6, eÿm Ve vì _a tẮc Ve?C4 vì _a?C4; vớg Ei? vì J? tẮc BmJ5, BmJ6,BmEi?, _aJ4, _aJ:, _aEi:.
Eấ 5 kgb icẮg m`õb ZGGO k`ömd tîe fỡmd vớg mƼớe, kễ eấ k`g Ğum mõmd. ờ fẮmd oỗt m`ể,Bm tîe fỡmd ĞƼụe vớg mƼớe, dgấg p`õmd @?
Bm + ?@?C Bm(C@)? + @?
\`ấm ủmd mìy xấy rn båm` igỄt `Ʈm k`g trcmd mƼớe eõ buỞg M@6+ vé Bm(C@)? tnm ĞƼụe
trcmd fumd fịe` buỞg mìy m`Ƽ Bd(C@)?8Bm(C@)? + ?M@6+ Bm?+ + ?M@5 + ?@?C
Ve oỎm vớg mƼớe ogễm.Bm tîe fỡmd vớg fumd fịe` nxgt @Ei, @?UC6 dgấg p`õmd @?, tîe fỡmd vớg @MC5 vì @?UC6
ĞẴe mõmd e`c sấm p`ầb k`Ợ8 MC, MC?, UC?... Ve vì _a e`ệ tîe fỡmd ĞƼụe vớg eîe nxgt @MC 5 vì @?UC6 ĞẴe
Zâ fỡ8 5Va + 4@MC5 5@VaC6 + 4MC + ?@?C
(nx pataematge)
?_a + 4 @?UC6 ?@_aC6 + 4UC? + :@?C
(nx paramge)
Bm eŧmd oị nxgt @MC5 mduỗg t`ỡ Ğỗmd `cî. _a eõ t`ễ tnm trcmd `gĞrc pacxgt tẮc nxgt paramge
?_a + 4 @?C? ?@_aC6 + :@?C
Bm vì Ve k`ömd eõ tâm` e`ạt mìy.>>.1. ĜgỎu e`ẳ
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 104/121
-><6-
Bm ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd p`ƼƮmd p`îp m`gỄt m`öb8 f÷md oỗt Ni k`Ợ cxgt Bm5C6 Ğå ĞƼụe tẮcmèm k`g mumd pgrciusgt ồ 7<<<E
5BmC? E t < Bm5C6 + C?
5Bm5C6 + 0Ni E t < 7Bm + 6Ni?C5
Uấm p`ầb t`u ĞƼụe e`ủn 76-7:% Bm vì :-6% tẮp e`ạt Ja, Ug, Ni Bm tgm` k`gẳt ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd ĞgỄm p`ïm fumd fịe` BmUC6.
Ve iì mduyèm tỞ m`ïm tẮc, ĞƼụe tẮc rn oẾmd p`ấm ủmd `Ắt m`ïm k`g oảm p`î BcigpĞam oẾmdmƮtrcm.
Bcm Bc 77
6?
>
<
70
6?
Bc Bc 77
65
77
6?
_a ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` f÷md @? k`Ợ nbcmg ramnt ồ m`gỄt Ğỗ enc
?M@6_aC6 + 6@? <t ?_a + M? + 0@?C
>>.:. Eîe `ụp e`ạt
>>.:.>. @ụp e`ạt eỤn Bm (+?,+6,+:,+4)>>.:.>.>. @ụp e`ạt eỤn Bm+?
BmC8 iì e`ạt oỗt bìu xîb iỡe, bnmd tgm` t`ễ kgễu MnEi; t<me2>40<<E.
K`ömd tnm trcmd mƼớe m`Ƽmd tnm fề trcmd fumd fịe` nxgtBmC + ? @+ Bm?+ + @?C
V`ễ `gỄm tâm` k`Ợ8 k`g ĞƼụe Ğum mõmd trcmd k`ömd k`â ồ ?<<-5<<<E
?Bm + C? <t ?BmC?
BmC ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd m`gỄt p`ïm buỞg eneocmnt `cẴe cxnint eỤn Bm(GG) trcmd k`â
quyễm `gĞrc8
BmEC5 <5<<?<< BmC + EC?
BmE?C6 <t BmC + EC? + EC
`cẴe k`Ợ eîe cxgt enc eỤn bnmdnm oẾmd @? `ny EC ồ m`gỄt Ğỗ encZâ fỡ8 Bm5C6 + @? 5BmC + @?C
Bm(C@) ? 8 iì kẳt tỤn trảmd, eạu trøe dgỞmd Bd(C@)?
K`ömd tnm trcmd mƼớe m`Ƽmd tnm k`g eõ bẴt buỞg nbcmg Eõ tâm` onzƮ yẳu, tnm fề trcmd fumd fịe` nxgt tẮc buỞg Bm?+
Bd(C@)? + ?@+
Bm?+
+ ?@?CV`ễ `gỄm tâm` iƼỮmd tâm` rạt yẳu, e`ệ tnm ât trcmd fumd fịe` kgỎb rạt ĞẴe
Bm(C@)? + MnC@ĞẴe Mn[Bm(C@)5R
p`ủe [Bm(C@)5R- k`ömd oỎm vì p`ïm `uỴ mdny trcmd kgỎb ĞẴe, fc vẢy eõ t`ễ ecg Bm(C@) ?
k ̀ ömd iƼỮmd tâm`.Bm(C@)? fề e`uyễm t`ìm` kẳt tỤn mïu vé fề oị cxg k`ömd k`â cxg `cî t`ìm` BmCC@ (`ny
Bm?C5.@?C) rổg e`uyễm t`ìm` @?BmC5 (`ny BmC?.@?C)
6 Bm(C@)? + C? 6BmCC@ + ?@?C
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 105/121
-><1-
V`ễ `gỄm tâm` k`Ợ k`g tîe fỡmd vớg eîe e`ạt cxg `cî m`Ƽ Ei?, @?C?...
Zâ fỡ8 Bm(C@)? + ?KC@ + Ei? BmC? + ?KEi + ?@?C
Bm(C@)? + @?C? @BmC5 + @?C
Bm(C@)? ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ trcmd p`ÿmd t`â md`gỄb oẾmd fumd fịe` buỞg Bm?+ tîe fỡmd vớgkgỎb trcmd k`â quyễm `gfrc
Bm5+ + ?C@- Bm(C@)?
B uỞg Bm+?
Ĝn sỞ buỞg Bm+? fề tnm trcmd mƼớe, trừ BmU, Bm5(\C6)?, BmEC5 `Ʈg ât tnm. BuỞg Bm+? oị t`Ụy p`ïm yẳu m`Ƽ buỞg Bd+? fc gcm Bm?+ vì Bd?+ eõ oîm kâm` gcm dẤm
oẾmd m`nu (Bm?+8 <,0 <
N ; Bd?+8 <,40 <
N )
BuỞg Bm+? t`ƼỒmd eõ bìu `ổmd m`Ắt, k`g tnm trcmd mƼớe e`c fumd fịe` dẤm m`Ƽ k`ömdbìu e`ủn gcm oît ĞgỄm [Bm(@?C):R
?+.
Gcm Bm+? eõ k`ấ mąmd tẮc m`gỎu p`ủe m`Ƽmd `Ếmd sỞ oỎm eỤn p`ủe k`ömd iớm `Ʈm sc vớgeîe p`ủe eỤn kgb icẮg `cî trị ? k`îe m`Ƽ Ja, Ec, Mg, Eu... vé Bm?+ eõ oîm kâm` iớm vì mąmd
iƼụmd iìb oỎm eỤn p`ủe ĞỎu oẾmd k`ömd.
VrẮmd t`îg cxg `cî +? iì oỎm m`ạt eỤn bnmdnm trcmd bög trƼỒmd nxgt. BuỞg Bm+? e`ệ oị cxg`cî oồg e`ạt cxg `cî bẮm` m`Ƽ \oC?, MnOgC5, (M@6)U?C0 t`ìm` BmC6
- bìu tâb.
Zâ fỡ8 ?BmUC6 + 1MnOgC5 + >:@MC5 ?@BmC6+ 1Og(MC5)5 +
+ ?Mn?UC6 + MnMC5 + 4@?C
1\oC?+ ?BmUC6 + :@MC5 ?@BmC6+ 5\o(MC5)? + ?\oUC6 + ?@?C
K`g mumd vớg `Ổm `ụp dổb e`ạt kgỎb vì e`ạt cxg `cî m`Ƽ KMC5, KEiC5, buỞg Bm?+ e`uyễm t`ìm` buỞg bnmdnmnt bìu iỡe.
Zâ fỡ8 BmUC6 + ?K ?EC5 + ?KMC5 K ?BmC6 + ?KMC?+ K ?UC6+ ?EC?
>>.:.>.?. @ụp e`ạt eỤn Bm+6
BmC ? 8 e`ạt oỗt bìu Ğam, k`ömd tnm trcmd mƼớe vì tƼƮmd ĞỞg trƮ. K`g Ğum mõmd, p`ïm `uỴ tẮc t`ìm` eîe cxgt t`ạp `Ʈm
65
7<<
5?
1<<
?
<<
C BmC Bm BmC E E
K`g Ğum mõmd, tnm trcmd nxgt vì kgỎb m`Ƽ bỗt nxgt iƼỮmd tâm`8+ K`g tnm trcmd fumd fịe` nxgt, k`ömd tẮc buỞg Bm+6 t`ac p`ấm ủmd trnc Ğốg bì tîe
fỡmd m`Ƽ e`ạt cxg `cîZâ fỡ8 BmC? + 6@Ei BmEi? + Ei? + ?@?C
6BmC? + :@?UC6 <t ?Bm?(UC6)5 + C? + :@?C
+ K`g tnm trcmd fumd fịe` kgỎb ĞẴe tẮc fumd fịe` bìu xnm` inb e`ủn gcm BmC65- vì
[Bm(C@):R5- vé trcmd ĞgỎu kgỄm mìy Bm+6 k`ömd tổm tẮg ĞƼụe.
BmC? + :MnC@ĞẴe Mn5Bm+1C6 + Mn5[Bm+5(C@):R
`gpcbnmdnmnt
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 106/121
-><:-
K`g mạu e`ấy vớg kgỎb `ny cxgt onzƮ bẮm`, tẮc buỞg bnmdnmgtZâ fỡ8 BmC? + ?MnC@ Mn?BmC5 + @?C
BmC? + EnC <t EnBmC5
ờ m`gỄt Ğỗ enc, BmC? oị @?, EC, E k`Ợ t`ìm` kgb icẮg `ny cxgt t`ạp `Ʈm
BmC? + @? E <
>0<>4< BmC + @?C
BmC? + EeỞe
<t
Bm + EC? @uyỎm p`÷ BmC? trcmd mƼớe ồ <<E tîe fỡmd vớg UC? tẮc bnmdnm (GG) Ğgt`gcmnt
BmC? + ?UC? E << BmU?C:
k`g Ğum mõmd tẮc bnmdnm (GG) sumjnt
BmC? + ?UC? <t BmUC6
K`g mạu e`ấy vớg kgỎb mẳu eõ bẴt e`ạt cxg `cî m`Ƽ KMC5, K ?EC5, C? t`é BmC? oị cxg `cît`ìm` bnmdnmnt.
Zâ fỡ8 BmC? + KMC5 + K ?EC5 K ?BmC6 + KMC? + EC?
?BmC? + C? + 6KC@ ?K ?BmC6 + ?@?C BuỞg Bm+6
BuỞg Bm+6 k`ömd eõ m`gỎu, gcm Bm6+ oị t`uỴ p`ïm bẮm` trcmd fumd fịe` tẮc BmC? m`ƼmdĞƼụe iìb oỎm `Ʈm trcmd eîe p`ủe.>>.:.>.5. @ụp e`ạt eỤn Bm+:
Bm(ZG) e`ệ ogẳt ĞƼụe trcmd gcm bnmdnmnt (BmC6?-) eõ bìu iỡe t`ẫb. V`ƼỒmd dẴp buỞg
bnmdnmnt eỤn kgb icẮg kgỎb, nbgmc, kgb icẮg kgỎb t`ố, e`é vì entbg K ? BmC 6 8 tgm` t`ễ bìu iỡe Ğam, p`ïm `uỴ trèm 1<<<E8
?K ?BmC6 ?K ?BmC5 + C?
Vnm vì oỎm trcmd fumd fịe` kgỎb m`Ƽmd tỾ p`ïm `uỴ trcmd eîe bög trƼỒmd trumd tâm` vìnxgt.
5BmC6?- + ?@?C ?BmC6
- + BmC? + 6C@-
Fc vẢy, fumd fịe` bnmdnmnt ĞƼụe p`n icåmd oẾmd mƼớe `cẴe k`g Ğễ iïu trcmd k`ömd k`âe`ủn EC?, bìu iỡe t`ẫb trồ t`ìm` bìu tâb (eỤn BmC6
-) vì xuạt `gỄm kẳt tỤn Ğam. BuỞg bnmdnmnt iì e`ạt cxg `cî bẮm`, trcmd bög trƼỒmd kgỎb oị k`Ợ Ğẳm BmC ?, eÿm trcmd
bög trƼỒmd nxgt tẮc buỞg Bm?+
Zâ fỡ8 K ?BmC6 + ?@?U + ?@?UC6 ?U + BmUC6 + K ?UC6 + 6@?C
K ?BmC6 + ?Ja(C@)? + ?@?C BmC? + ?Ja(C@)5 + ?KC@Vuy m`gèm, vớg e`ạt cxg `cî bẮm` `Ʈm, bnmdnmnt t`ễ `gỄm tâm` k`ỢZâ fỡ8 ?K ?BmC6 + Ei? ?KBmC6 + ?KEi
6K ?BmC6 + C? + @?C 6KBmC6 + 6KC@
K ?BmC6 ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` mạu e`ấy oỗt pgrciusgt vớg KC@ `ny K ?EC5 k`g eõ bẴtcxg k`ömd k`â
?BmC? + 6KC@ + C? ?K ?BmC6 + ?@?C
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 107/121
-><4-
>>.:.>.6. @ụp e`ạt eỤn Bm+4
Cxgt pabnrdnmge (Bm ? C 4 )8 tgm` t`ễ bìu iỡe t`ẫb, oỎm ồ fƼớg -1<E, mõmd e`ấy ồ :<E t`ìm`e`ạt iểmd dgỞmd fẤu eõ bìu Ğể t`ẫb. ờ ><<E t`é p`ïm `uỴ mố8
Bm?C4 E <
>< ?BmC? + C5
Vnm trcmd mƼớe tẮc fumd fịe` nxgt pabnmdnmge mèm eÿm dỂg iì nm`gĞrgt pabnmdnmge
Bm?C4 + @?C ?@BmC6
Bm?C4 iì e`ạt cxg `cî rạt bẮm`, tîe fỡmd vớg m`gỎu e`ạt vö eƮ vì `ợu eƮ, ĞẴe ogỄt rƼụu vìata oỞe e`îy mdny k`g tgẳp xøe vớg mõ.
Zâ fỡ8 ?Bm?C4 + ?(E?@1)?C + 7C? 6BmC? + 0EC? + ><@?C
Bm?C4 + 5EEi6 ?BmC? + 5 EEi?C + 5Ei?
Bm?C4 ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd tîe fỡmd eỤn nxgt @?UC6 ĞẴe vớg tgm` t`ễ KBmC68
KBmC6 + @?UC6 @BmC6 + K@UC6
?@BmC6 6?UC @
Bm?C4 + @?C
Nxg t pabnmdnmge (@B mC 6 )8 fumd fịe` eõ bìu tâb Ğể, tƼƮmd ĞỞg oỎm trcmd fumd fịe` icåmdm`Ƽmd p`ïm `uỴ k`g fumd fịe` eõ mổmd Ğỗ trèm ?<%8
?@BmC6 ?BmC? + C5 + @?C
Nxgt @BmC6 iì nxgt bẮm`, buỞg eỤn mõ iì pabnmdnmnt. BuỞg pabnmdnmnt oỎm `Ʈm nxgtm`Ƽmd fề p`ïm `uỴ k`g Ğum mõmd vì fƼớg tîe fỡmd eỤn îm` sîmd.
Nxgt @BmC6 vì buỞg BmC6- ĞỎu iì e`ạt cxg `cî bẮm`.
Nxgt @BmC6 ĞƼụe tẮc mèm k`g `cì tnm Bm?C4 trcmd mƼớe Ğå ĞƼụe iìb iẮm` `cẴe e`c buỞgBmC6
- tîe fỡmd vớg fumd fịe` nxgt icåmd. Zâ fỡ8 On(BmC6)? + @?UC6 OnUC6↕ + ?@BmC6
Knig pabnmndnmnt (KBmC 6 )8 tgm` t`ễ bìu tâb Ğam, trcmd mƼớe e`c fumd fịe` bìu tâb Ğể, Ğỗtnm ogẳm Ğốg tƼƮmd ĞỞg m`gỎu m`gỎu t`ac m`gỄt Ğỗ. Mdcìg rn, mõ eÿm t`ễ tnm trcmd nbcmgne iểmd, pyrgĞgm, rƼụu vì nxatcm.
Vrèm ?<<<E, p`ïm `uỴ t`ac p`ấm ủmd8
?KBmC6 E <?<<
K ?BmC6 + BmC? + C?
Vrèm 1<<<E, p`ïm `uỴ t`ac p`ấm ủmd8
6KBmC6 E <1<<
?K ?BmC5 + ?BmC? + 5C?
KBmC6 eõ tâm` cxg `cî bẮm` mèm ĞƼụe f÷md iìb e`ạt cxg `cî trcmd tốmd `ụp vö eƮ vì `ợu
eƮ, f÷md Ğễ tầy trảmd, sît tr÷md trcmd y `Ểe vì ĞỒg sỞmd ... K`ấ mąmd cxg `cî eỤn KBmC6 p`ỡt`uỗe bẮm` vìc bög trƼỒmd eỤn fumd fịe`8BmC6
- + 0@+ + 1a- Bm?+ + 6@?C A< 2 >,1>Z
BmC6- + ?@?C + 5a- BmC? + 6C@- A< 2 <,100Z
BmC6- + a- BmC6
?- A< 2 <,1:Z
Vrcmd fumd fịe` nxgt, BmC6- eõ t`ễ cxg `cî m`gỎu e`ạt vì e`uyễm vỎ gcm Bm?+
Zâ fỡ8 ?KBmC6+1Mn?UC5 + 5@?UC6 ?BmUC6 + K ?UC6 + 1Mn?UC6 + 5@?C
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 108/121
-><0-
?KBmC6 + 1@ECC@ + 5@?UC6 ?BmUC6 + K ?UC6 + EC? + 0@?C
Vuy m`gèm, tuy k`ömd eõ e`ạt k`Ợ, BmC6 eõ t`ễ p`ïm `uỴ trcmd fumd fịe` nxgt6BmC6
- + 6@+ 5C? + 6BmC? + ?@?C
Vrcmd fumd fịe` trumd tâm`, nxgt yẳu `ny kgỎb yẳu, gcm BmC6- oị k`Ợ t`ìm` BmC?.
Zâ fỡ8 ?KBmC6 + 5Mn?UC5 + @?C ?BmC? + ?KC@ + 5Mn?UC6
?KBmC6 + 5@?C? ?BmC? + ?KC@ + 5C? + ?@?C
Vrcmd fumd fịe` kgỎb bẮm` vì k`g eõ fƼ e`ạt k`Ợ, gcm BmC6- oị k`Ợ Ğẳm BmC6
?-
Zâ fỡ8 ?KBmC6 + K ?UC5 + ?KC@ ?K ?BmC6 + K ?UC6 + @?C
vì k`g k`ömd eõ e`ạt k`Ợ, BmC6- tỾ p`ïm `uỴ8
6KBmC6 + 6KC@ 6K ?BmC6 + C? + ?@?C
ĜgỎu e`ẳ KBmC6 trcmd eömd md`gỄp oẾmd eîe` ĞgỄm p`ïm fumd fịe` K ?BmC6 vớg eîe ĞgỄmeỾe oẾmd t`çp8
?KBmC6 + ?@?C Ğp ?KBmC6 + ?KC@ + @?
>>.:.?. UƮ iƼụe `ụp e`ạt eỤn Bm +5
@ụp e`ạt Bm+5 t`ƼỒmd ât p`ố ogẳm m`Ƽmd trcmd bög trƼỒmd kgỎb t`é trẮmd t`îg cxg `õn +5 iì oỎm m`ạt eỤn bnmdnm
Bnmdnm (GG G ) cxgt (Bm ? C 5 )8 e`ạt oỗt bìu Ğam, k`ömd tnm trcmd mƼớe. Ĝum mõmd ồ 71<->><<<E trcmd k`ömd k`â, Bm?C5 e`uyễm t`ìm` Bm5C6 vì k`g Ğum mõmd ồ
5<<<E trcmd k`â @? t`é e`uyễm t`ìm` BmC.Vîe fỡmd vớg eîe fumd fịe` icåmd eỤn @?UC6, @MC58
Bm?C5 + ?@+ BmC? + Bm?+ + @?C
Vîe fỡmd vớg eîe fumd fịe` ĞẴe eỤn @?UC6, @5\C68
Bm?C5 + :@+
?Bm5+
+ @?CĜgỎu e`ẳ8 mumd BmC? trcmd k`ömd k`â ồ 11< - 7<<<E
6BmC? E
<><
?Bm?C5 + C?
Bm(C@) 5 8 k`ömd eõ t`ìm` p`Ấm ủmd Ğømd eömd t`ủe Bm(C@)5 bì ồ fẮmd `gfrnt Bm?C5.x@?C.ờ ><<<E, Bm?C5.x@?C bạt oớt mƼớe tẮc bcmc`gfrnt Bm?C5.@?C, t`ƼỒmd ĞƼụe vgẳt oẾmdBmCC@.
Bm?C5.@?C (BmCC@)8 tgm` t`ễ bì mïu Ğam, k`ömd tnm trcmd mƼớe, ồ 5:1-6<<<E, mõ bạtmƼớe tẮc Bm?C5; Vîe fỡmd ĞƼụe vớg fumd fịe` nxgt icåmd tẮc BmC? vì buỞg Bm?+, tîe fỡmdvớg bỗt sỞ nxgt `ợu eƮ tẮc `ụp e`ạt oỎm eỤn Bm(GGG).
ĜgỎu e`ẳ8 BmEC5 ồ fẮmd `uyỎm tîe fỡmd vớg e`ạt cxg `õn bẮm` m`Ƽ Ei?, KBmC6
5BmEC5 + Ei5 + @?C ?BmCC@ + BmEi? + 5EC?
0BmEC5 + ?KBmC6 + :@?C ><BmCC@ + ?KC@ + 0EC?
BuỞg Bm+5
BuỞg Bm5+ k`ömd oỎm, trcmd fumd fịe` fề oị p`ïm `Ụy?Bm5+ + ?@?C BmC? + Bm?+ + 6@+
Bm5+ e`ệ oỎm trcmd p`ủe e`ạt.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 109/121
-><7-
E@ƣƬMD >?8 KGB ICẬG M@ÕB ZGGGO
>?.>. ĜẴe Ğgễb e`umd m`õb ZGGGO
M`õb ZGGGO onc dổb 7 mduyèm tỞ xẳp trcmd 5 eỗt8 sảt (Ja), rutamg (_u) vì csbg (Cs); econm
(Ec), rcĞg (_`) vì grgĞg (Gr); mgkam (Mg), pnfg (\f) vì pintgm (\t). FỾn vìc ĞẴe Ğgễb dgỞmd m`nueỤn eîe mduyèm tỞ bì e`ømd ĞƼụe e`gn rn iìb ? `Ể8 `Ể sảt dổb Ja, Ec, Mg vì `Ể pintgm dổb_u, _`, \f, Cs, Gr vì \t.
Vrcmd e`ƼƮmd mìy, e`ệ xçt eîe mduyèm tỞ `Ể sảt, e`ømd eõ bỗt sỞ ĞẴe Ğgễb snu8
Ja Ec Mg
+ UỞ t`ủ tỾ ?: ?4 ?0
+ Eạu `ém` a- `cî trị 5f:6s? 5f46s? 5f06s?
+ Oîm kâm` mduyèm tỢ _(N<) >,?: >,?1 >,?6
+ Oîm kâm` gcm _ + (N ) <,0< <,40 <,46
_ 5+ (N<) <,:4 <,:6 -
+ Mąmd iƼụmd gcm `cî G> (aZ) 4,7< 4,0: 4,1+ V`ẳ ĞgỄm eỾe e`uầm A B +/B(Z) - <,66 - <,?0 - <,?5
A<B5+/B?+(Z) +<,44 +>,0> +?,>
Ja, Ec vì Mg eõ vể aiaetrcm mdcìg e÷md dgỞmd m`nu8 6s?, oîm kâm` mduyèm tỢ dgấb fẤm t`ace`gỎu tąmd sỞ aiaetrcm ĞgỎm vìc eîe crogtni 5f, fc eõ e÷md sỞ iớp aiaetrcm m`Ƽ m`nu, k`g ĞgỄmtâe` `Ắt m`ïm tąmd, eîe aiaetrcm ĞƼụe `øt bẮm` `Ʈm iìb dgấb oîm kâm` mduyèm tỢ.
VrẮmd t`îg cxg `õn ĞẴe trƼmd eỤn Ja, Ec, Mg iì +? vì +5.>?.?. VrẮmd t`îg t`gèm m`gèm - Ĝổmd vị
>?.?.>. VrẮmd t`îg t`gèm m`gèmJa iì bỗt trcmd m`ợmd mduyèm tỞ p`ố ogẳm m`ạt, trcmd k`g Mg vì Ec ât p`ố ogẳm `Ʈm m`gỎu. VrợiƼụmd trcmd vể ^uấ Ğạt eỤn Ja iì >,1%, eỤn Ec iì <,<<>% vì eỤn Mg iì <,<5% tốmd sỞ mduyèmtỢ.
K`cîmd vẢt qunm trỂmd eỤn Ja iì bnm`atgt (Ja?C6) e`ủn 4?% Ja, `abntgt (Ja?C5) e`ủn :<%Ja, pgrgt (JaU?) vì xgĞargt (JaEC5) e`ủn 51%Ja.
K`cîmd vẢt eỤn Ec iì econmtgm (EcNsU) e`ủn 51,6% Ec, sbnmtgt (EcNs?)
K`cîmd vẢt eỤn Mg iì mgkaigm (MgNs), bgiargt (MgU), paminĞgt ((Ja,Mg)7U0).
Mdcìg rn, Ja eÿm p`ïm tîm trcmd eîe quẴmd eỤn Ni, Vg, Bm... Ec vì Mg t`ƼỒmd iẫm trcmd eîequẴmd eỤn Eu, Ja, Xm....
>?.?.?. Ĝổmd vị
Ja eõ 6 Ğổmd vị oỎm iì 16Ja (1,06%), 1:Ja (7>,:0%), 14Ja (?,4>%), 10Ja (<,5>%). Vrcmd sỞ eîeĞổmd vị p`õmd xẮ t`é Ğổmd vị oỎm m`ạt iì 11Ja eõ V 2 ?,7 mąb.
Ec eõ 0 Ğổmd vị từ 16Ec Ğẳm :>Ec m`Ƽmd e`ệ eõ 17Ec iì Ğổmd vị t`gèm m`gèm (><<%), sỞ Ğổmdvị eÿm iẮg ĞỎu iì Ğổmd vị p`õmd xẮ trcmd Ğõ oỎm m`ạt iì :<Ec eõ V 2 1,? mąb.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 110/121
->><-
Mg eõ >> Ğổmd vị từ 1: Mg Ğẳm :: Mg, trcmd Ğõ eõ 1 Ğổmd vị t`gèm m`gèm iì 10 Mg (:4,4:%), :< Mg(?:,>:%), :> Mg (>,?1%), :? Mg (5,::%), :6 Mg(>,>:%). Vrcmd eîe Ğổmd vị p`õmd xẮ t`é Ğổmd vị
oỎm m`ạt iì 17 Mg eõ V 2 4,1.><6 mąb, kçb oỎm m`ạt iì :1 Mg eõ V 2 <,><0 mdìy Ğèb. >?.5. Vâm` e`ạt iò `Ểe
Ja, Ec, Mg iì m`ợmd kgb icẮg eõ îm` kgb, Ja vì Ec eõ bìu trảmd xîb, Mg eõ bìu trảmd oẮe.Ja vì Mg fề ràm vì fề fît bểmd. Ec eủmd vì fÿm `Ʈm. E`ømd eõ > sỞ `Ếmd sỞ vẢt iò snu8
Ja Ec Mg
+ M`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy ( E) >15: >671 >615
+ M`gỄt Ğỗ sög (<E) ?00< 5><< 5>01
+ M`gỄt t`ąmd `cn (kH/bci) 6>0 6?1 6?6
+ K`Ởg iƼụmd rgèmd (d/eb ) 4,7> 0,7< 0,7<
+ Ĝỗ eủmd (t`nmd BcxƮ) 61 1,1 1
+ Ĝỗ fẫm ĞgỄm (@d 2 >) >< >< >6
+ Ĝỗ fẫm m`gỄt (@d 2 >) >< 0 4+ Ĝỗ ïb ĞgỄm >,0 >,4 >,0
Ja eõ 6 fẮmd t`÷ `ém` oỎm ồ m`ợmd k`cấmd m`gỄt Ğỗ xîe Ğịm`8
icmd Ja Ja Ja Ja Ja E E E E <<<<
>15:>57<7>>4<< )()()()(
Ja, Ec vì Mg ĞỎu eõ tâm` sảt - từ8 oị mnb e`ïb `øt vì fƼớg tîe fỡmd eỤn fÿmd ĞgỄm trồt`ìm` mnb e`ïb.
Ja, Ec vì Mg ĞỎu tẮc m`gỎu `ụp kgb qunm trỂmd.
+ @ụp kgb Ja vì E8 t÷y iƼụmd E vì Ja bì eõ sảt bỎb (9<,?%E), t`çp (<,? ->,4%E),dnmd (>,4-1%E).
+ @ụp kgb eỤn Mg8 mgercb, mgkaigm (5>% Mg, 1:% Eu vì >5% Xm), ecmstnmtnm, bcmab,t`çp k`ömd rệ...>?.6. Vâm` e`ạt `õn `Ểe
Ja, Ec vì Mg iì m`ợmd kgb icẮg `cẮt Ğỗmd `õn `Ểe trumd oém`, `cẮt tâm` dgấb từ Ja Ğẳm Mg.ờ ĞgỎu kgỄm t`ƼỒmd, k`ömd eõ `Ʈg ầb, Ja, Ec vì Mg k`ömd tîe fỡmd rñ rỄt mdny vớg m`Ƽmd
mduyèm tỞ p`g kgb Ğgễm `ém` m`Ƽ C?, U, Ei, Or ? vé mõ eõ bìmd cxgt oấc vỄ. M`Ƽmd k`g Ğummõmd t`é p`ấm ủmd xấy rn båm` igỄt.
Ja + Or ? E <4<<:<<
JaOr ?
Ec + C?kk E <5<<
?EcC
Ec + UE <:1<
?EcU
Mg + Ei? E
<:<<5<<
MgEi?
K`g Ğum mõmd trcmd k`ömd k`â k`ö, Ja tẮc Ja?C5 vì Ja5C6, trèm 5<<<E Ec tẮc EcC, Mg p`ấm ủmd ồ 1<<<E tẮc MgC.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 111/121
->>>-
5Ja + ?C? E t
<
Ja5C6
?Mg + C? E <1<<
?MgC
Ja, Ec vì Mg oỎm vớg k`â J? ồ m`gỄt Ğỗ enc vé jicrun eỤn e`ømd k`ömd ony `Ʈg, trcmd k`g Ğõkgb icẮg Ja p`ấm ủmd fề fìmd vớg k`â Ei?.
?Ja + 5Ei? E t
<
JaEi5
Zớg M?, eấ 5 kgb icẮg tîe fỡmd ồ m`gỄt Ğỗ k`ömd enc iảb tẮc Ja? M, EcM vì Mg5 M?. M`ợmdmgtrun mìy p`ïm `Ụy ồ m`gỄt Ğỗ enc `Ʈm, m`Ƽmd trcmd kgb icẮg vẫm eÿm iẮg bỗt iƼụmd mgtƮ Ğîmdkễ ồ fẮmd fumd fịe` rảm.
Eấ 5 kgb icẮg tîe fỡmd vớg U k`g Ğum mõmd m`ặ tẮc m`ợmd `ụp e`ạt k`ömd `ụp t`ủe eõt`ìm` p`Ấm dẤm vớg BU (B 2 Ja, Ec, Mg).
Zớg k`â EC t`é Ja, Ec vì m`ạt iì Mg tîe fỡmd trỾe tgẳp tẮc eneocmyi kgb icẮg.
Ja + 1ECE <?<<>0<
[Ja(EC)1R
Ec + 0ECE
<>5<
[Ec(EC)0R
Mg + 6ECE <><<1<
[Mg(EC6)R
Ja, Ec vì Mg ĞỎu tnm trcmd fumd fịe` @Ei, @?UC6icåmd
B + ?@+ B?+ + @?
Zớg @MC5icåmd, @?UC6 ĞẴe mõmd85EC + 0@MC5icåmd 5Ec(MC5)? + ?MC↞ + 6@?C
Ja + 6@MC5icåmd Ja(MC5)5 + MC ↞ + ?@?C
5Mg + 0@MC5icåmd 5Mg(MC5)? + ?MC↞+ 6@?C
Ja oị t`ỡ Ğỗmd `õn trcmd nxgt @?UC6 ĞẴe vì @MC5 ĞẴe, mduỗg.Ja, Ec, Mg tgm` k`gẳt ĞỎu oỎm vớg k`ömd k`â vì mƼớe. M`Ƽmd Ja eõ e`ủn tẮp e`ạt oị ąm bÿm
fẤm oồg `Ʈg ầb, EC? vì C? trcmd k`ömd k`â tẮc dệ sảt.?Ja + 5/? C? + m@?C Ja?C5.m@?C
>?.1. ĜgỎu e`ẳ Ja, Ec, Mg
>?.1.>. ĜgỎu e`ẳ Ja
Uảt ĞƼụe sỢ fỡmd trcmd t`Ỿe tẳ k`ömd p`ấg fẮmd mduyèm e`ạt bì iì `ụp kgb eỤn sảt vớg eneocmvì eîe e`ạt p`ỡ dgn k`îe.>?.1.>.>. IuyỄm dnmd
Dnmd iì `ụp kgb eỤn sảt e`ủn >,4-1% E, dnmd eủmd vì fÿmDnmd ĞƼụe iuyỄm trcmd iÿ enc oẾmd eîe` k`Ợ cxg eỤn quẴmd sảt. Iÿ enc eõ vể oẾmd t`çp,
oèm trcmd iõt dẮe` e`ịu iỢn, enc k`cấmd 5<b. \`Ởg igỄu ĞƼụe mẮp qun bgẳmd iÿ t`ac iớp8 quẴmdsảt, t`nm eỞe vì e`ạt e`ấy (Ğî vög `cẴe eît).
V`ốg k`ömd k`â mõmd (:<<-0<<<E) vìc p`ân fƼớg oỡmd iÿ, t`nm eỞe e`îy vì mïmd m`gỄt Ğỗièm >0<<->7<<<E8
E + C? EC?
EC? + E ?EC
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 112/121
->>?-
EC k`Ợ Ja?C5 Ğẳm Ja5C6 rổg Ğẳm JaC ồ k`cấmd 1<<<E8
5Ja?C5 + EC ?Ja5C6 + EC?
Ja5C6 + EC 5JaC + EC?
vì JaC oị EC k`Ợ ồ ><<<<E8
JaC + EC Ja + EC?
Uảt fg e`uyễm xuỞmd fƼớg oỡmd iÿ, tîe fỡmd vớg E vì EC ồ m`gỄt Ğỗ enc tẮc xabamtgt85Ja + E Ja5E5Ja + ?EC Ja5E + EC?
Pabamtgt vì E tnm trcmd Ja tẮc mèm dnmd eõ t<me~>?<<<E
ờ k`cấmd ><<<<E, e`ạt e`ấy tîe fỡmd vớg eîe tẮp e`ạt tẮc mèm xệ mốg ièm trèm iớp dnmd iểmd.EnEC5 EnC + EC?
EnC + UgC? EnUgC5
>?.1.>.?. IuyỄm t`çp
V`çp iì `ụp kgb eỤn sảt eõ e`ủn <,? - >,4%E, fƼớg <,0% U, \ vì Bm vì fƼớg <,1% Ug. V`çp
eủmd m`Ƽmd fẻc `Ʈm dnmd.Vừ dnmd, icẮg E fƼ, eîe tẮp e`ạt U, \, Bm... oẾmd eîe` e`uyễm e`ømd t`ìm` cxgt, sẲ t`u
ĞƼụe t`çp.ĜỞt dnmd mõmd e`ấy vớg k`ömd k`â (`ny cxg)8
Ug + C? UgC?
E + C? EC?
?Bm + C? ?BmC
Bỗt p`Ấm Ja oị cxg `õn8
?Ja + C? E t
<
JaCEîe p`ấm ủmd tển m`gỄt iìb m`gỄt Ğỗ iÿ tąmd enc (>:<<<E)
JaC + UgC? JaUgC5
BmC + UgC? BmUgC5
JaUgC5 vì BmUgC5 mốg ièm trèm oỎ bẴt t`çp iểmd vì ĞƼụe t`îc rn mdcìg (xệ).>?.1.>.5. Uảt
Uảt mduyèm e`ạt eõ t`ễ ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe p`ƼƮmd p`îp snu8
K`Ợ cxg eỤn cxgt8
Ja?C5 + 5@? E t <
Ja + 5@?C
M`gỄt p`ïm8
Ja(EC)1 E t
<
Ja + 1EC
ĜgỄm p`ïm fumd fịe` buỞg sảt.
>?.1.?. ĜgỎu e`ẳ Ec
Ec ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd p`ƼƮmd p`îp k`Ợ cxg eỤn cxgt Ec5C6 ĞƼụe e`ẳ `õn từ quẴmd econmtgmEcNsU
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 113/121
->>5-
Ec5C6 + 6EE <><<<7<<
5Ec + 6EC
Ec5C6 + 6ECE <7<<5<<
5Ec + 6EC?
>?.1.5. ĜgỎu e`ẳ Mg
Mg ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd eîe` m`gỄt p`ïm Mg(EC)6 ĞƼụe e`ẳ `õn từ quẴmd md`àc e`ủn sumjun eỤnĞổmd vị mgkam
Mg(EC)6 E
<
?<< Mg + 6EC
>?.:. Eîe `ụp e`ạt eỤn Ja, Ec, Mg
>?.:.>. @ụp e`ạt B(<)8 `ụp e`ạt eneocmyi
Eîe mduyèm tỞ `Ể sảt tẮc ĞƼụe eîe `ụp e`ạt B(<) oẾmd igèm kẳt e`c m`Ảm.>?.:.>.>. Uảt pamtneneocmyi (Ja(EC)1 )
Ja(EC)1) iì e`ạt iểmd bìu vìmd, `õn rảm ồ -?<<E vì sög ồ ><5<E, rạt Ğỗe.\`ïm tỢ eõ tâm` md`ịe` từ, mduyèm tỢ Ja trcmd p`ïm tỢ eõ eạu `ém` 5f0 vì ồ trẮmd t`îg ing
`õn fsp5
Ja(EC)1 k`ömd tnm trcmd mƼớe m`Ƽmd tnm trcmd rƼụu, ata, nxatcm, oamzam. Vrcmd fumd fịe`ata, oị p`ïm `Ụy ồ m`gỄt Ğỗ t`ƼỒmd oồg tgn tỢ mdcẮg.?Ja(EC)1 Ja?(EC)7 + EC
\`ïm `Ụy k`g Ğum mõmd ồ ?<<-?1<<E trcmd ĞgỎu kgỄm k`ömd eõ k`ömd k`â8
Ja(EC)1 E t
<
Ja + 1EC
Vrcmd fumd fịe` ata, Ja(EC)1 tîe fỡmd båm` igỄt vớg nxgt @?UC6 ĞẴeJa(EC)1 + @?UC6 JaUC6 + 1EC + @?
vì tîe fỡmd vớg `nicdam tẮc Ja(EC)1P? kçb oỎm fề e`uyễm t`ìm` Ja(EC)6P?
Vîe fỡmd vớg fumd fịe` kgỎb bẮm` vì ĞẴe tẮc @?Ja(EC)6 tỾ oỞe e`îy trcmd k`ömd k`â.Ja(C@)1 + On(C@)? @?Ja(EC)6 + OnEC5
K`g Ğum mõmd ồ 61<E vớg k`â MC fƼớg îp suạt, MC eõ t`ễ t`ny t`ẳ `cìm tcìm EC tẮc sảttatrnmgtrczyi Ja(MC)6.
>?.:.>.?. Econm cetneneocmyi (Ec?(EC)0 )
Ec?(EC)08 tgm` t`ễ trcmd suỞt, bìu Ğể - fn enb. \`ïm tỢ ? m`ïm, eõ tâm` md`ịe` từ, eõ eạu tẮc8
BỔg mduyèm tỢ Ec tẮc mèm : igèm kẳt8 6 igèm kẳt ( e`c - m`Ảm từ EC, > igèm kẳt e`c - m`Ảm từaiaetrcm f eỤn Ec Ğẳm BC( trỞmd eỤn EC vì > igèm kẳt Ec-Ec.
Fc eõ sỞ iẻ aiaetrcm mèm Ec tẮc `ụp e`ạt eneocmyi ồ fẮmd Ğgba [Ec(EC)6R?.Ec?(EC)0 mõmd e`ấy ồ 1><E, trèm m`gỄt Ğỗ Ğõ t`é p`ïm `Ụy8
?Ec?(EC)0 E <1>
Ec6(EC)>? + 6EC
trèm :<<E t`é p`ïm `Ụy t`ìm` kgb icẮg Ec vì EC (fc Ec6(EC)>? p`ïm `Ụy).Vnm trcmd rƼụu vì ata m`Ƽmd oị mƼớe p`ïm `Ụy8
5Ec?(EC)0 + 6@?C 6@Ec(EC)6 + ?Ec(C@)? + 0EC
Vîe fỡmd vớg fumd fịe` kgỎb8
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 114/121
->>6-
:Ec?(EC)0 + 0MnC@ 0@Ec(EC)6 + 6Mn?EC5 + Ec6(EC)>?
(@Ec(EC)08 nxgt tatrneneocmyi econmtge - e`ạt iểmd bìu vìmd, `õn rảm ồ -?:,?<E vì sög ồ><<E).
>?.:.>.5. Mgkam tatrneneocmyi (Mg(EC)6 )
Mg(EC)68 e`ạt iểmd k`ömd bìu, rạt fề ony `Ʈg vì rạt Ğỗe. \`ïm tỢ eõ eạu `ém` từ fgỄm ĞỎu.\`ïm tỢ eõ tâm` md`ịe` từ, mduyèm tỢ Mg trcmd p`ïm tỢ eõ eạu `ém` 5f>< vì ing `õn sp5.
Mg(EC)6 `õn rảm ồ - ?5<E vì sög ồ 65<E. FƼớg tîe fỡmd eỤn tgn tỢ mdcẮg `cẴe k`g Ğum mõmdồ >0<-?<<<E, mõ p`ïm `Ụy `cìm tcìm t`ìm` kgb icẮg Mg vì EC.K`ömd tnm trcmd mƼớe m`Ƽmd tnm trcmd ata, eicrcjceb, oamzam. Vrcmd k`ömd k`â, Mg(EC)6 oị cxg `cî fẤm t`ìm` MgC vì EC?.
?Mg(EC6) + 1C? ?MgC + 0EC?
Fề fìmd tîe fỡmd vớg `nicdam8 Mg(EC)6 + Ei? MgEi? + 6EC
K`ömd tîe fỡmd vớg fumd fịe` nxgt icåmd vì kgỎb m`Ƽmd tîe fỡmd bẮm` vớg nxgt ĞẴe @?UC6 vì @MC5 tẮc buỞg Mg?+ (eõ t`ễ dïy mố)
Mg(EC)6 + ?@?UC6,ĞẴe MgUC6 + UC? + 6EC + @?C
Mg(EC)6+>?@MC5,ĞẴe Mg(MC5)?+><MC? + 6EC? + :@?C
>?.:.?. @ụp e`ạt euấ B +?
Eạu `ém` aiaetrcm ồ iớp mdcìg eỤn gcm B?+ iì Ja?+8 5f:; Ec?+8 5f4; Mg?+8 5f0
Vâm` k`Ợ dgấb fẤm từ Ja?+ Ğẳm Mg?+.
>?.:.?.>. Cxgt BC
Eîe BC eõ tgm` t`ễ iẢp p`ƼƮmd kgễu MnEi. JaC eõ bìu Ğam, t<me2>5:<<; EcC eõ bìu iỡe,t<me 2 >0><<E vì MgC bìu xnm` iỡe, t<me2>77<<E.
K`g Ğum mõmd trcmd k`ömd k`â, JaC vì EcC e`uyễm ièm cxgt enc `ƮmZâ fỡ8 6JaC + C? ?Ja?C5
:EcC + C? ?Ec5C6 (trcmd k`â quyễm C?)
tuy m`gèm, ồ 14<<E, JaC p`ïm `Ụy t`ìm` Ja vì Ja5C6
6JaCE <14<
Ja + Ja5C6
JaC k`ömd tnm trcmd mƼớe m`Ƽmd p`ấm ủmd vớg mƼớe k`g Ğum mõmd
?JaC + @?CE t
<
Ja?C5 + @?
Eîe BC k`g Ğum mõmd fề oị k`Ợ t`ìm` kgb icẮg oồg @?, EC, E, Ug, Ni, Bd....Zâ fỡ8 JaC + @? Ja + @?C
EcC + @? E <1<<>?<
Ec + @?C
MgC + Et.eỞe Mg + EC
Eîe BC k`ömd tnm trcmd mƼớe m`Ƽmd tnm fề trcmd fumd fịe` nxgt8Zâ fỡ8 MgC + ?@Ei MgEi? + @?C
JaC + @?UC6icåmd JaUC6 + @?C
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 115/121
->>1-
E`ệ eõ EcC eõ t`ễ tnm trcmd fumd fịe` kgỎb bẮm`, ĞẴe vì mõmd, t`ễ `gỄm tâm` iƼỮmd tâm`,tẮc fumd fịe` xnm` inb e`ủn gcm [Ec(C@)6R
?-
EcC + ?MnC@ĞẴe + @?C Mn?[Ec(C@)6R
Eîe BC eõ t`ễ mạu e`ấy vớg m`gỎu cxgt eỤn kgb t`cẮg vì k`ömd kgb icẮg tẮc m`ợmd `ụpe`ạt eõ bìu.
Zâ fỡ8 ?EcC + ?UgC? Ec?UgC6 (tâb)
* ĜgỎu e`ẳ8 eîe BC ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ trỾe tgẳp từ eîe ĞƮm e`ạt `cẴe oẾmd m`gỄt p`ïm eîe buỞgeneocmnt, mgtrnt vì cxnint `ny m`gỄt p`ïm `gfrcxgt
Zâ fỡ8 ?Ec + C? ?EcC
JaEC5 E
<1<<
JaC + EC?
Mg(C@)? E <?5<
MgC + @?C
>?.:.?.?. @gfrcxgt B(C@)?
Eîe B(C@)? iì kẳt tỤn kac, k`ömd tnm trcmd mƼớe, eõ eạu trøe iớp. Ja(C@ )? bìu trảmd xnm`m`Ƽmd trcmd k`ömd k`â oị cxg `õn m`nm` t`ìm` Ja(C@)5 bìu mïu Ğể.
6Ja(C@)? + C? + ?@?C 6Ja(C@)5 Ec(C@)? bìu `ổmd, trcmd k`ömd k`â e`uyễm e`Ảb t`ìm` Ec(C@)5 bìu mïu. Eÿm Mg(C@)?
bìu iỡe, oỎm vớg k`ömd k`â, e`ệ ogẳm Ğốg k`g tîe fỡmd vớg e`ạt cxg `õn bẮm`.Zâ fỡ8 ?Mg(C@)? + Or ? + ?KC@ ?Mg(C@)5 + ?KOr
K`g Ğum mõmd trcmd ĞgỎu kgỄm k`ömd eõ k`ömd k`â, eîe B(C@)? bạt mƼớe tẮc cxgt8 B(C@)? + ?@+ B?+ + ?@?C
Ja(C@)? vì Ec(C@)? t`ễ `gỄm tâm` iƼỮmd tâm` rạt yẳu, e`ømd e`ệ tnm trcmd fumd fịe` kgỎbbẮm`, ĞẴe vì mõmd.
Ja(C@)? + MnC@E t
<
Mn?[Ja(C@)6REc(C@)? + ?MnC@ Mn?[Ec(C@)6R (tâb)
Mg(C@)? k`ömd tnm trcmd fumd fịe` kgỎb, eõ t`ễ fc V (><-0 (oç)
VƼƮmd tỾ Bd(C@)?, eîe B(C@)? tnm trcmd fumd fịe` ĞẴe eỤn buỞg M@6+8
B(C@)? + ?M@6EiĞẴe mõmd BEi?+ ?M@5 + ?@?C
Ec(C@)? vì Mg(C@)? tnm ĞƼụe trcmd fumd fịe` M@5 tẮc p`ủe8Ec(C@)? + :M@5 [Ec(M@5):R(C@)? (vìmd)
Mg(C@)? + :M@5 [Mg(M@5):R(C@)? (e`ìb)
* ĜgỎu e`ẳ8 Eîe B(C@)? ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ oẾmd fumd fịe` kgỎb bẮm` vì buỞg B?+8B?+ + ?C@- B(C@)?
>?.:.?.5. BuỞg eỤn gcm B ?+
BuỞg B+? eõ vớg `Ấu `ẳt m`ợmd nmgcm oỎm. BuỞg Ja+? fề oị cxg `õn, kçb oỎm vớg cxg k`ömd k`â
6JaUC6 + C? + ?@?C 6Ja(C@)(UC6)
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 116/121
->>:-
BuỞg eỤn nxgt bẮm` m`Ƽ Ei-, MC5-, UC6
?- tnm fề trcmd mƼớe tẮc eîe gcm oît fgỄm[B(@?C):R
?+ eõ bìu ĞẴe trƼmd8 [Ja(@?C):R?+ bìu iỡe m`Ắt, [Ec(@?C):R
?+ bìu Ğể `ổmd,[Mg(@?C):R
?+ bìu iỡe. Eîe buỞg eỤn nxgt yẳu m`Ƽ U-?, EC5?-, EM-, E?C6
?-, \C65- k`õ tnm trcmd
mƼớe.>?.:.?.6. UỾ tẮc p`ủe
Eîe gcm B?+ tẮc m`gỎu p`ủe e`ạt, Ğỗ oỎm eỤn eîe p`ủe tąmd t`ac e`gỎu dgấb oîm kâm` gcm từJa?+ Ğẳm Mg?+ (Ja?+8 <,46N<; Ec?+8 <,4? N<; Mg?+8<,:7 N<).
Eîe B?+ ĞỎu tẮc p`ủe oît fgỄm vớg sỞ p`Ởg trâ iì :. Gcm Ja?+ ât eõ k`uym` `Ƽớmd tẮc p`ủe tủfgỄm `Ʈm Ec?+ vì Mg?+. Ec?+ tẮc ĞƼụe m`gỎu p`ủe tủ fgỄm m`ạt fc m`ợmd p`ủe Ğõ eõ eạu `ém`aiaetrcm oỎm ((f*)6 ((f*)5. Mdcìg p`ủe tủ fgỄm, Mg?+ eÿm tẮc ĞƼụe p`ủe `ém` vuömd vớg p`Ởg tỢtrƼỒmd bẮm`.* \`ủe nbcmgnent8 Eîe buỞg B?+ k`nm kẳt `ụp vớg k`â M@5 tẮc buỞg p`ủe nbcmgnent e`ủngcm oît fgỄm [B(M@5):R
?+. Nbcmgnent sảt (GG) kçb oỎm, trcmd mƼớe oị p`ïm `Ụy tẮc `gfrcxgt.Zâ fỡ8 [Ja(M@5):REi? + ?@?C Ja(C@)? + ?M@6Ei + 6M@5
[Ec(M@5):R?+ eõ bìu mïu vìmd, [Mg(M@5):R
?+ eõ bìu tâb
Vrcmd fumd fịe`, [Ec(M@5):R?+ fề oị cxg `cî oồg cxg k`ömd k`â8
6[Ec(M@5):R?+ + C? + ?@?C 6[Ec(M@5):R
5+ + 6C@ -
* \`ủe xgnmun8
[Ja(EM):R6-8 bìu vìmd, [Ec(EM):R
6-8 bìu Ğể, [Mg(EM):R?-8 p`ủe `ém` vuömd.
[Ja(EM):R6- iì p`ủe oỎm m`ạt eỤn Ja+?, eÿm [Ec(EM):R
6- kçb oỎm, fề oị cxg `õn trcmd k`ömdk`â.
6K 6[Ec(EM):R + C? + ?@?C 6K 5[Ec(EM):R + 6KC@
?K 6[Ec(EM):R + ?@?C ?K 5[Ec(EM):R + ?KC@ +@?
\`ủe xgnmun ĞƼụe tẮc rn k`g e`c buỞg B(+?) tîe fỡmd vớg fumd fịe` xgnmun kgb icẮg kgỎb,
onm ĞẤu tẮc kẳt tỤn B(EM)?, snu Ğõ kẳt tỤn tnm trcmd xgnmun fƼ tẮc p`ủe Zâ fỡ8 JaUC6 + ?KEM Ja(EM)? + K ?UC6
Ja(EM)? + 6KEM K 6[Ja(EM):R
knig jarcxgnmun
>?.:.5. @ụp e`ạt B +5
VrẮmd t`îg cxg `õn + 5 kçb ĞẴe trƼmd fẤm từ Ja Ğẳm Mg. UỞ `ụp e`ạt Ja +5 dẤm tƼƮmd ĞƼƮmd vớgsỞ `ụp e`ạt eỤn Ja+? trcmd `ụp e`ạt ĞƮm dgấm eŧmd m`Ƽ trcmd p`ủe e`ạt. Ec+5 eõ trcmd m`gỎu
p`ủe e`ạt oỎm m`Ƽmd eõ rạt ât trcmd `ụp e`ạt ĞƮm dgấm kçb oỎm. Mg+5 k`ömd tẮc buỞg ĞƮm dgấmvì eõ rạt ât p`ủe e`ạt.>?.:.5.>. Cxgt B ?C5
Eîe B?C5 k`ömd tnm trcmd mƼớe. Ja?C5 eõ bìu mïu - Ğể, Ec?C5 eõ bìu Ğam. Eÿm Mg?C5 t`é`gỄm mny e`Ƽn ogẳt Ğẳm.
Ja?C5 snu k`g mumd mõmd t`é k`ömd tnm trcmd nxgt.
B?C5 oỎm m`gỄt8 Ja?C5 mõmd e`ấy ồ >11<<E, Ec?C5 kçb oỎm `Ʈm, mõ p`ïm `Ụy ồ m`gỄt Ğỗ?:1<E tẮc Ec5C6
:Ec?C5 E t
<
6Ec5C6 + C?
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 117/121
->>4-
K`g Ğum mõmd, B?C5 oị @?, EC, Ni `ny oấm t`ïm kgb icẮg (Ja, Ec) k`Ợ Ğẳm B5C6 `ny BC`ny B.
Zâ fỡ8 5Ja?C5 + EC ?Ja?C6 + EC?
Ja?C5 + ECE
<:<<1<<
JaC + EC?
Ja?C5 + 5ECE <4<<
?Ja + 5EC?
Ja?C5 + Ja E
<
7<< 5JaC
Ec?C5 iì e`ạt cxg `õn bẮm`, tîe fỡmd vớg nxgt @Ei dgấg p`õmd k`â Ei ?, tîe fỡmd vớg nxgt@?UC6 dgấg p`õmd k`â C?.
Ec?C5 + :@Ei ↟ ?EcEi? + Ei? + 5@?C
?Ec?C5 + 6@?UC6 ↟ 6EcUC6 + C? + 6@?C
Ja?C5 eõ t`ễ tnm trcmd kgỎb mõmd e`ấy tẮc jargt. Ja?C5 + ?MnC@ ↟ ?MnJaC? + @?C
Ja?C5 + Mn?EC5 ↟ ?MnJaC? + EC?
* Cxgt `Ổm `ụp B 5 C 6 Eîe B5C6 iì e`ạt fẮmd tgm` t`ễ iẢp p`ƼƮmd, eõ tâm` oîm fẫm, iì `Ổm `ụp ? cxgt BC.B?C5.Ja5C6 eõ bìu Ğam, îm` kgb vì Ec5C6 eõ bìu Ğam.
Eîe B5C6 oỎm m`gỄt `Ʈm eîe B?C58 Ja5C6 mõmd e`ấy ồ >150<E vì p`ïm `Ụy ồ >404<E tẮcJaC, Ec5C6 p`ïm `Ụy ồ 76<<E tẮc EcC.>?.:.5.?. @yĞrc xgt B(C@)5
Eîe B(C@)5 iì e`ạt eõ t`ìm` p`Ấm ogẳm Ğốg B?C5.m@?C, m`Ƽmd t̀ ƼỒmd ogễu fgềm t`ac quyƼớe B(C@)5. E`ømd iì m`ợmd kẳt tỤn kac, eõ bìu.
Ja(C@)58 bìu mïu Ğể, eõ eạu tẮc vì tâm` e`ạt tƼƮmd tỾ Ni(C@)5 vì Er(C@)5.
Ec(C@)58 bìu mïu.
Mg(C@)58 bìu Ğam.
B(C@)5 oỎm trcmd k`ömd k`â, k`ömd tnm trcmd mƼớe vì trcmd fumd fịe` M@5.
K`g Ğum mõmd m`ặ, B(C@)5 bạt oớt mƼớe t`ìm` BCC@ (`ny B?C5.@?C) vì ồ m`gỄt Ğỗ enc`Ʈm e`ømd tẮc cxgt k`nm8 Ja?C5, Ec5C6 vì EcC, MgC.
?Ja(C@)5 E <4<<1<<
Ja?C5 + 5@?C
>?Ec(C@)5 E
<:<<
6Ec5C6 + >0@?C + C?
?Ec5C6 E
<
76<~ :EcC + C?
6Mg(C@)5 E
<51<?1<
6MgC + ?@?C + C?
Ĝum mõmd trcmd fumd fịe` kgỎb bẮm` vì ĞẴe, Ja(C@)5 vì Ec(C@)5 bớg ĞgỎu e`ẳ eõ t`ễ tnmtẮc `gfrcxc jargt vì `gfrcxc econmtnt.
Ja(C@)5 + 5KC@E t
<
K 5[Ja(C@):R
Ec(C@)5 + 5KC@E t
<
K 5[Ec(C@):R
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 118/121
->>0-
Ja(C@)5 tnm trcmd kgỎb mõmd e`ấy tẮc jargt
?Ja(C@)5 + ?MnC@E t
<
?MnJaC? + 6@?C
?Ja(C@)5 + Mn?EC5 E t
<
?MnJaC? + EC5 + 5@?C
Vuy m`gèm, eîe jargt BJaC? (B8 kgb icẮg kgỎb) t`Ụy p`ïm bẮm` trcmd fumd fịe`.Zâ fỡ8 MnJaC? + ?@?C ↟ Ja(C@)5↕ + MnC@
Eîe B(C@)5 tnm fề fìmd trcmd fumd fịe` nxgt, Ja(C@)5 tẮc buỞg Ja5+ eÿm Ec(C@)5 vì Mg(C@)5 iì e`ạt cxg `õn bẮm` mèm k`g tnm trcmd nxgt @Ei dgấg p`õmd Ei?, trcmd eîe nxgt k`îedgấg p`õmd k`â C? vì tẮc buỞg Ec?+, Mg?+.
Zâ fỡ8 ?Mg(C@)5 + :@Ei ↟ ?MgEi? + Ei? + :@?C
* ĜgỎu e`ẳ8 Ja(C@)5 ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ từ fumd fịe` buỞg Ja?+ vì fumd fịe` kgỎb; Ec(C@)5 vì Mg(C@)5 ĞƼụe ĞgỎu e`ẳ từ Ec(C@)? vì Mg(C@)? tîe fỡmd vớg e`ạt cxg `cî bẮm`.
Zâ fỡ8 ?Ec(C@)? + @?C? ↟ ?Ec(C@)5
?Mg(C@)? + KOrC + @?C ↟ ?Mg(C@)5 + KOr
* Ỡmd fỡmd vìc sấm xuạt ảe qug kgỎb ĞỞg vớg (MgC(C@))8 xab sîe` @õn vö eƮ (V5) - @cìmd
M`ïb.>?.:.5.5. BuỞg B +5
Ja+5 tẮc buỞg vớg Ğn sỞ nmgcm, trừ m`ợmd nmgcm eõ tâm` k`Ợ, Ec +5 e`ệ tẮc rạt ât buỞg ĞƮm dgấm, Mg+5 k`ömd tẮc buỞg.
Ĝn sỞ buỞg Ja+5 fề tnm trcmd mƼớe e`c gcm [Ja(@?C):R5+. K`g kẳt tgm` từ fumd fịe`, buỞg
Ja+5 t`ƼỒmd ồ fẮmd `gfrnt eõ bìu sảe m`Ƽ JaEi?.:@?C bìu mïu vìmd, Ja?(UC6)5.><@?C bìuvìmd...
BuỞg Ja+5 t`Ụy p`ïm bẮm` `Ʈm buỞg Ja+?, fumd fịe` eõ bìu vìmd mïu vì p`ấm ủmd nxgtbẮm`.
[Ja(@?C):R5+ + @?C [Ja(C@)(@?C)1R?+ + @5C+
[Ja(C@)(@?C)1R?+ + @?C [Ja(C@)?(@?C)6R
+ + @5C+
K`g t`èb kgỎb `cẴe Ğum mõmd fumd fịe`, p`ấm ủmd t`Ụy p`ïm xấy rn Ğẳm e÷md tẮc kẳt tỤnJa(C@)5.
Fumd fịe` buỞg fề fìmd oị k`Ợ oồg eîe e`ạt k`Ợ m`Ƽ G-, U?-, Um?+, U?C5?-...
Zâ fỡ8 Ja?(UC6)5 + :KG ↟ ?JaG? + G? + 5K ?UC6
?JaEi5 + @?U ↟ ?JaEi? + U + ?@Ei
>?.:.5.6. \`ủe e`ạt eỤn B +5
Ja+5 vì Ec+5 tẮc mèm k`î m`gỎu p`ủe, Ğn sỞ iì p`ủe oît fgỄm m`Ƽ [JaJ:R5-, [Ja(UEM):R5-,[Ja(EM):R
5-, [Ec(M@5):R5+, [Ec(EM):R
5-, [Ec(MC?):R5-...
* M`ợmd p`ủe qunm trỂmd m`Ƽ 8
Knig jarg xgnmun (K 5 [Ja(EM) : R)8 iì bỗt t`uỞe t`Ợ t`ömd fỡmd, fề tnm trcmd mƼớe e`c fumd fịe`bìu vìmd, iì `ụp e`ạt rạt Ğỗe. [Ja(EM):R
5- t`ƼỒmd ĞƼụe f÷md Ğễ m`Ảm ogẳt gcm Ja?+ trcmd fumdfịe`8
JaEi? + K 5[Ja(EM):R ↟ KJa[Ja(EM)R + ?KEibìu xnm` e`ìb (xnm` tunogm)
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 119/121
->>7-
Mntrg `axnmg trceconmtnt (Mn 5 [Ec(MC ? ) : R)8 eŧmd iì bỗt t`uỞe t`Ợ t`ömd fỡmd, fề tnm trcmdmƼớe, ĞƼụe f÷md Ğễ Ğịm` iƼụmd K +, _o+ vì Es+ vé m`ợmd `ụp e`ạt K 5[Ec(MC?):R,_o5[Ec(MC?):R vì Es[Ec(MC?):R iì kẳt tỤn bìu vìmd ât tnm trcmd mƼớe, rƼụu vì ata. >?.:.6. Uc sîm` `ụp e`ạt B +? vìB
5+
Eîe `ụp e`ạt B+? oỎm `Ʈm eîe `ụp e`ạt B+5.
Vừ Ja+? Ğẳm Mg+? Ğỗ oỎm tąmd vì từ Ja+5 Ğẳm Mg+5 Ğỗ oỎm dgấb, fc sỾ tąmd Ğỗ oỎm eỤn eạu
`ém` aiaetrcm t`ac t`ủ tỾ 5f
:(Ja?+) - 5f4(Ec?+) - 5f0(Mg?+).
@ụp e`ạt B+? eõ tâm` k`Ợ bẮm`, dgấb từ Ja+? Ğẳm Mg+?.
@ụp e`ạt B+5 eõ tâm` cxg `õn bẮm` tąmd từ Ja+5 Ğẳm Mg+5.
B+5 eõ k`ấ mąmd tẮc p`ủe oỎm m`gỎu `Ʈm sc vớg B+?.
>?.4. Dgớg t`gỄu `Ể \t
>?.4.>. ĜẴe Ğgễb e`umd
@Ể pintgm dổb8 rutamg (_u), rcĞg (_`), pninĞg (\f), csbg (Cs), grgfg(Gr) vì pintgm (\t).
E`ømd iì m`ợm d mduyèm tỞ mẴmd m`ạt m`õb ZGGGO. E`ømd eõ bỗt sỞ ĞẴe Ğgễb snu8
_u _` \f Cs Gr \t
+ UỞ t`ủ tỾ 66 61 6: 4: 44 40
+ Eạu `ém` a- `õn trị 6f41s> 6f01s> 6f><1s< 1f::s? 1f4:s? 1f7:s>
+ Oîm kâm` mduyèm tỢ _(N ) >,56 >,56 >,54 >,51 >,50 >,50
+ Mąmd iƼụmd gcm `õn G> (aZ) 4,5: 4,6: 0,55 0,4< 7,?< 7,<<
+ V`ẳ ĞgỄm eỾe e`uầm A<(Z)
(B?+/B)<,61 <,:< >,< <,01 >,>1 >,?<
Eạu `âm` e`umd iì (m->)f:-><ms<-? mèm `Ể \t eõ m`gỎu sỞ cxg `õn k`îe m`nu8
_u _` \f Cs Gr \t
+ UỞ cxg `õn+>,+0
+>,+?,+5
+6,+:
+?,+5,
+6,+1
+?,+5,
+6,+:,+0+>+: +?+:
+ UỞ cxg `õn ĞẴe trƼmd +6 +5 +? +:,+0 +5,+6 +?,+6
Igèm kẳt `õn `Ểe e`Ụ yẳu trcmd eîe `ụp e`ạt eỤn `Ể \t iì igèm kẳt eỗmd `õn trị. Eîe mduyèm tỞ `Ể \t eõ k`ấ mąmd tẮc m`gỎu p`ủe e`ạt.Eîe kgb icẮg `Ể \t eõ `cẮt tâm` xøe tîe enc, m`ạt iì \f vì \t.
>?.4.?. Vâm` e`ạt iò `Ểe
@Ể \t iì m`ợmd kgb icẮg bìu trảmd oẮe vì eõ îm` kgb. E`ømd iì m`ợmd kgb icẮg quò, m`gỄt Ğỗmõmd e`ấy vì m`gỄt Ğỗ sög enc, tâm` eƮ `Ểe k`îe m`nu rñ rỄt m`Ƽ \t fẻc, fng m`ạt, fề kçc sụg vìfề fît bểmd; \f bỎb; Gr eủmd vì e`ảe; _u vì Cs fÿm.
@Ể \t eõ bỗt sỞ `Ếmd sỞ vẢt iò qunm trỂmd snu8
_u _` \f Cs Gr \t
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 120/121
->?<-
M`gỄt Ğỗ mõmd e`ấy (<E) ??1< >7:5 >116 5<?4 ?61< >4:7
M`gỄt Ğỗ sög ( E) 6?<< 54<< ?76< 1<<< 61<< 50<<
K`Ởg iƼụmd rgèmd (d/eb ) >?,6 >?,6 >?,< ??,4 ??,: ?>,1
Ĝỗ eủmd (t`nmd BcxƮ) :,6 :,< 6,0 4,< :,?1 6,5
Ĝỗ fẫm ĞgỄm (@d 2 >) >< >7 >< >> >: ><
Eîe kgb icẮg `Ể \t eõ k`ấ mąmd tẮc `ụp kgb vớg m`nu vì vớg m`gỎu kgb icẮg k`îe, vâ fỡm`Ƽ `ụp kgb eỤn \t vớg ><% _` f÷md iìb eẴp m`gỄt Ğỗ Ğc ĞƼụe m`gỄt Ğỗ Ğẳm >6<<<E, `ụp kgbeỤn Cs vớg Gr f÷md iìb `Ắt dẮc eỤn mdÿg oøt bîy, `Ắt og eỤn oøt og, `ụp kgb eỤn \t vớg ><% Grf÷md iìb t`Ƽớe bçt e`uầm quỞe tẳ...
>?.4.5. Vâm` e`ạt `õn `Ểe
* Kgb icẮg `Ể \t kçb `cẮt Ğỗmd `õn `Ểe `Ʈm m`gỎu sc vớg kgb icẮg `Ể Ja.
ờ ĞgỎu kgỄm t`ƼỒmd, `Ể \t oỎm vớg k`ömd k`â. K`g Ğum mõmd, _u vì Cs ồ fẮmd oỗt tîe fỡmdvớg C? tẮc cxgt _uC? vì CsC6. ờ m`gỄt Ğỗ mõmd Ğể, _`, Gr vì \f tîe fỡmd vớg C? tẮc _`?C5,GrC? vì \fC m`Ƽmd ồ m`gỄt Ğỗ enc `Ʈm, eîe cxgt iẮg oị p`ïm `Ụy vì kgb icẮg mdừmd p`ấm ủmd.OỎm m`ạt vớg C? iì \t, fc Ğõ \t ĞƼụe f÷md iìb fỡmd eỡ mumd trcmd p`ÿmd t`â md`gỄb.
K`g Ğum mõmd, `Ể \t tîe fỡmd vớg Ei? vì `Ấu `ẳt eîe mduyèm tỞ k`ömd kgb icẮg m`Ƽ U, \, Ug,Ns...
Zâ fỡ8 \f + Ei? ↟ \fEi?
Cs + ?UE
<61<
CsU?
\t + UE
<?<<
\tU (eupargt)
ĜỞg vớg nxgt, \f vì \t `cẮt Ğỗmd `Ʈm eîe kgb icẮg k`îe. _u, Cs, _` vì Gr ồ fẮmd tạb k`ömdtnm trcmd nxgt `ny `Ổm `ụp nxgt mìc eấ. \f tîe fỡmd ĞƼụe vớg fumd fịe` @MC5 ĞẴe vì @?UC6 ĞẴe.
Zâ fỡ8 \f + ?@?UC6ĞẴe ↟ \fUC6↕ + UC? + ?@?C
\t e`ệ tnm trcmd mƼớe eƼỒmd t`Ụy8?\t + 6@MC5 + >0@Ei ↟ 5@?[\tEi:R + 6MC + 0@?C
Eîe kgb icẮg `Ể \t eõ t`ễ tîe fỡmd vớg kgỎb mõmd e`ấy k`g eõ bẴt cxg `ny e`ạt cxg `õnk`îe.
Zâ fỡ8 _u + 6KC@ + 5C? ↟ ?K ?_uC6 + ?@?C
?_` + ><MnC@ + 1Ei? E <5<<
_`?C5 + C? + ><MnEi + 1@?C
\f vì \t eõ k`ấ mąmd `ạp t`ỡ @?. ờ îp suạt t`ƼỒmd vì 0<<E, > Zpt `ạp t`ỡ ><<Z@? vì
>Z\f `ạp t`ỡ 7<<Z@?. Fc vẢy, eõ t`ễ f÷md bìmd bểmd \f Ğễ tgm` e`ẳ @ ?8 @? eõ t`ễ k`uẳe`tîm qun bìmd \f vì Ğễ iẮg tẮp e`ạt oèm kgn bìmd.
8/14/2019 Hoá học các nguyên tố kim loại Tác giả: Đào Văn Dũng Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, 2012
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-hoc-cac-nguyen-to-kim-loai-tac-gia-dao-van-dung-truong 121/121
VÌG IGỊQ V@NB K@ắC >. Nbatcp (>74:), @õn vö eƮ, MPO K`cn `Ểe ― Kỷ t`uẢt, @ì Mỗg.
?. @cìmd M`ïb (>777), @õn vö eƮ VẢp >, ?, 5. MPO Dgîc fỡe.
5. Mduyềm Ĝủe ZẢm (?<<6), @õn `Ểe vö eƮ VẢp ?. MPO K`cn `Ểe vì Kỷ t`uẢt.
6. Zŧ Ĝąmd Ĝỗ - VrgỄu V`ị MduyỄt (?<<4), @õn `Ểe vö eƮ . ^uyễm > (Eîe mduyèm tỞ s vì p),
^uyễm ? (Eîe mduyèm tỞ f vì j). MPO Dgîc fỡe.
1. Mduyềm Ĝủe ZẢm (>705), Oìg tẢp `õn `Ểe vö eƮ. MPO Dgîc fỡe.
:. Iè BẢu ^uyỎm (?<<<), Oìg tẢp `õn `Ểe vö eƮ. MPO K`cn `Ểe vì Kỷ t`uẢt.