HIV hakkında konuşuyoruz – kendi dilimizdeAIDS & Mobility Avrupa Kılavuzu

Turkish

2

Imprint

AIDS & Mobility Europe Guidebook Information about HIV and AIDS, Hepatitis, STIs, Safe Sex and Safe Drug UseA Guidebook for Migrants and Mobile Populations in Europe

Edited and Published by:Ethno-Medizinisches Zentrum e.V. (EMZ), AIDS & Mobility Europe (A&M) Coordinating Project PartnerKönigstraße 6, 30175 Hannover | Germanyethno@onlinehome.de | www.ethno-medizinisches-zentrum.de

Design: eindruck, Hannover

Typesetting: Bernd Neubauer, Göttingen

Picture credits: Title page and pages 8, 9, 11, 20, 24 – fotolia.com; pages 12, 30 – © John Olsen; pages 6, 14, 31 – © Naz Project London

This guidebook is intended for public use. However, to protect the accuracy ofthe content, all rights are reserved. Any use other than that allowed by law requires the publisher’s prior written permission. Please, write to us. We will be happy to grant you a licence.

This guidebook is available in the following languages:Albanian, Arabic, Danish, Farsi, French, German, Italian, Kurmanci, Portuguese, Romanian, Russian, Somali, Spanish, Turkish, Urdu

This guidebook was produced in collaboration with the AIDS & Mobility Europe associated project partners:European AIDS Treatment Group (EATG), Fondettilbekaempelseaf aids (AIDS-Fondet), International Organization for Migration (IOM), Istituto nazionale per la promozione della salute delle popolazioni migranti e il contrasto delle malattie della povertà/National Institute for Health, Migration and Poverty (NIHMP), Yeniden Saglik ve Egitim Dernegi/Yeniden Health and Education Society (Yeniden), MTU AIDS-I Tugikeskus (AISC), Naz Project London (NPL)

This guidebook contains text based on leaflets produced by the TAMPEP Project (European Network for HIV/STI Prevention and Health Promotion among Migrant Sex Workers), and published by the TAMPEP International Foundation. The individual leaflets can be downloaded, reproduced and used by other organisations subject to an agreement with the TAMPEP International Foundation (www.tampep.eu).

March 2011

3

Önsöz 4

Giriş 5

Haklarınız 6

İnsanvücudu 7

HIVveAIDShakkında 8

Güvenlicinselilişki 12

Güvenliuyuşturucukullanımı 16

ViralHepatithakkında 20

Tüberkülozhakkında 24

Cinselyollabulaşanenfeksiyonlarhakkında 26

Korunmavehamilelik 30

Kendinizedikkatedin 31

Diğerbilgiler 32

İçindekiler

4

Sevgiliokurlar,

HIV,AIDSyadaHepatithastalarınınayrımcılığamaruzkalmadanyaşayabilmeleriönemlidir.Buenfeksiyonlarınnasılbulaştığınıvetoplumumuzubunlarakarşınasılkoruyabileceğimizihepimizinbilmesigerekir.Bunuyaparkenfarklı dillerimiz ve kültürel altyapılarımızı da dikkate almamız ge-rekir.Kendimgibigöçmenkökenliolaninsanlar,harekethalindekihalkgruplarıveetnikazınlıklar ileyıllardıryapmaktaolduğumça-lışmalarımdabilgininkorkudandahaiyiolduğunuveanahtarındakendidilindebilgilenmeolduğunuöğrendim.Buyüzdenbubroşü-re“HIVhakkındakonuşuyoruz–kendidilimizde”adınıverdik.Cinsel ilişki,cinselsağlıkvedamardanuyuşturucukullanımıhakkındabilgilenmekvebukonular üzerine bazen zor da olsa konuşabilmek bize yardımcı olur ve hayatımızı dahagüvenlihalesokar.

AvrupaKomisyonu,gençinsanlara,onlarınailelerinevetopluluklarınaulaşmakiçinAIDS&MobilityEurope (A&M)’yi kendi çabalarıyladesteklemektedir.Bubroşür sizeAIDS&Mobilityağıtarafındansunulmaktadır.Broşürünbelirtilenşuönemlikonulardabilgisahibiolmanıziçinsizeyardımcıolmasıgere-kir:HIV,Hepatitvecinselyollabulaşanenfeksiyonlarnasılbulaşır?Kişikendisinivediğerinsanları nasıl korur? Kişi kendisine enfeksiyon bulaşıp bulaşmadığını ve ne tür tedaviyöntemleri olduğunu nasıl öğrenir? Burada amaç size güncel bilgiler sunmak ve kişiseldanışmanlığaihtiyaçduymanızhalindeuzmanyardımimkânlarınınseçimikonusundayar-dımcıolmaktır.AIDS&MobilitysizibilgilenmeveHIVileHepatittestleriniyaptırmakonusundacesaret-lendirmekistemektedir.Gönüllüolaraktestyaptırmaketkilibirtedavivebakımiçinatıla-cak ilkadımdır.Kılavuzdageçenorganizasyonlar ile irtibatkurmanızıöneririz. İlk irtibattakişininasıladınıbildirmesizorunludeğildir.

SizlerebubroşürütavsiyeetmektenhemgururhemdememnuniyetduyuyorumveAIDS& Mobility ortakları ile destekçilerine yapım ve dağıtıma katkılarından dolayı teşekkürediyorum.

Önsöz

Ramazan Salman, A&M Proje yöneticisi

5

Giriş

HIVprevensiyonuherkesiçinönemlidir.Cinselilişkidebulunmayadauyuşturucukullan-madurumunuzolmasadaönemlidir. ‘Bilgigüçtür’vebilginizibelkibirgünbirbaşkasınaaktarabilirsiniz.BukılavuzHIVveAIDShakkındavebunlarlabağlantılıprevensiyon,test-ler,tedavi,danışmanlıkvedestekbilgileriniiçerir.AyrıcaviralHepatit,tüberkülozvecinselyollabulaşanenfeksiyonlar(CYBE)hakkındabilgilerdeiçerir.Buhastalıklarıntamamınaenfeksiyonlarnedenolur.Birenfeksiyondabulunançokküçükbirorganizma;çoğunluklabirvirüsyadabirbakterivücudagirerekdeğişikliklerinoluşma-sınayolaçarvebulaşankişiyihastaeder.Değişik bulaşıcı organizmalar vücudun değişik kısımlarına yerleşirler. Bu belli bir organolabileceğigibi(örneğinHepatittekaraciğerdir)bellibirsistemdeolabilir(örneğinHIV’devücudunbağışıklıksistemidir).HIV,Hepatitvecinselyollabulaşanenfeksiyonlarkişidenkişiyebulaşarakyayılırlar.Cinselilişki ve uyuşturucu kullanımı gibi bazı kişisel davranış biçimleri bu bakteri ve virüslerinvücudagirişinikolaylaştırırlar.

Sağlığınızı şu şekilde koruyabilirsiniz:

■Cinselilişkiyegireceğinizzamangüvenli cinsel ilişkiyitercihedin,

■ Uyuşturucukullanıyorsanızgüvenli uyuşturucu kullanımınıtercihedin,

■ HepatitAveBaşılarınıolun.

■ DüzenliolarakHIV testiilebirliktecinsel yolla bulaşan enfeksiyonlarla ilgili muayeneolun.

■ Birbulaşmariskininsözkonusuolabileceğiileilgilitereddüdünüzünolmasıhalindetüberküloz testi yaptırın.

Bubroşürnedenvenasıllarıaçıklamaktadır.

Broşürünamacıfarklıkültürdengelenvefarklıdillerikonuşaninsanları,özellikledegenç-ler ile ailelerini kendilerini daha iyi koruyabilmeleri için desteklemektir. Ayrıca korkularıazaltmak,diyaloguartırmak,HIVveAIDS’likişilerimaruzkaldıklarıdışlanmaveayrımcılı-ğakarşıverdiklerisavaştadesteklemektir.AIDS & Mobility Avrupa Projesi birçok kültürden ve dilden insanı bir araya getirir. Bukılavuzuniçindebirçokülkenintecrübesibulunmaktadır.Kılavuz,AIDS&Mobility’nin,tümkültürlerehitapeden,yetkinHIVveAIDSmedyatörle-ri tarafındanyürütülen,HIVkampanyaeğitimleri katılımcıları içinhazırlanmıştır.Ücretsizolarakkullanımınızasunulmaktadır.Sizefaydalıolmasınıdileriz.Dahafazlabilgivedestek için lütfenbroşürünsonundabelirtilendiğerkurumlarla irtibatkurun.

6

Haklarınız

Sağlıkhakkı,statüveyamilliyetebakıl-maksızınherkesinsahipolduğutemelinsanhakkıdır.Göçtecrübelerindendolayıveyaprevensiyonveyasağlı-ğınkorunmasınayönelikhizmetlereilişkinbilgilereulaşmadaeksiklikleryaşadıklarındangöçmenlersağlıklailgilibelliihtiyaçlarduyarlarveHIV,Hepatit,cinselyollabulaşanenfeksi-yonlargibienfeksiyonhastalıklarınınbulaşmasındayüksekrisktaşırlar.

AvrupaBirliği’nedâhiltümülkelerekonomik,sosyalvekültürelhaklarıiçerenuluslararasıantlaşma(sosyalpakt)imzalamışlardırvesağlıkhizmetle-rininherkesiçinkullanılabilir,ulaşılabilir,kabuledilebilirveyüksekkalitedeolmasınısağlamaklayükümlüdürler.Bariyerlerinbulunmaması,aynızamandasağlıkkurumlarınınhastalarınınfarklıkültürelaltyapılarınıgözönündebulun-durmalarıanlamınadagelmektedir.

AvrupaBirliğidüzeyindetüzükvekararların;göçmenlerin,hareketha-lindekihalkgruplarınaaitkişilerinyadaetnikazınlıklarınsağlığınkorun-masınayönelikhizmetlereerişimdeeşitolmalarınıteminetmelerigerek-mektedir.Birülkedeyasaloturmaizniolmadanbulunsadahikişininsağlıkhakkıvebuyüzdentıbbihizmetlerdenfaydalanmahakkıbulunmaktadır.

Hernekadarülkelerherkesiçineşittıbbimüdahaledeilerlemişolsadagöçmenlerveharekethalindekihalkgruplarınınsağlıkhizmetlerineerişimin-dehalaciddieksikliklerbulunmaktadır.Muhtemelenkendidillerindebilgiyadauzmantercümanbulunmamakta-dır.Bazısağlıkhizmetleriiçinödemeyapmakgerekmekteveyamesafeolarakuzakyerlerdebulunmaktadırlar.

Yaşadığınızşehirdekisağlıkhizmetlerineerişimkonusundadahafazlabilgialmakiçinenyakındakigöçmendanışmamerkezinebaşvurun.Bukılavuzunsonundakiadreslersizeyardımcıolabilir.

7

Bubroşürdegeçenenfeksiyonhastalıklarıinsanvücudununfarklıkısımlarınıetkilerler.Resimbellibaşlı

yapıtaşlarınveorganlarınneredebulunduğunugöstermektedir.

İnsan vücudu

İnsan anatomisi

Yutak

Gırtlak

Kalp

Atardamarlar

Kaslar

Karaciğer

Safrakesesi

Böbrekler

İskelet

Barsaklar

Beyin

Lenfdüğümleri

Akciğerler

Dalak

Kemikiliği

Mide

Toplardamarlar

Pankreas

İdrarkesesi

8

■ HIV(HumanesImmundefizienzVirus/İnsanBağışıklıkYetmezlikVirüsü)tedaviedilmediğitakdirdeAIDS’e(AcquiredImmunoDeficiencySyndrome/EdinilmişBağışıklıkEksik-liğiSendromu)yolaçanbirvirüstür.

■ HIVenfeksiyonununerkenaşamala-rındahenüzbelirtilerolmayabilir.BirinsanyıllarcahiçbirbelirtisiolmadanHIVbulaşmışolarakyaşayabilirvebuvirüsübaşkalarınadabulaştırabilir.

■ HIVenfeksiyonuileilgiligünceltedavilersonderecebaşarılıdır.Butedavilersayesindehastalığıtaşıyankişitümyaşamınısağlıklıbirşekildegeçirebilir.Antiretro-viralHIVilaçlarıgünlükolarakalınırvebazıyanetkileriolabilir.

■ Eğertedaviolunmazsavirüsvücudunbağışıklıksisteminietkilervevücutpekçokenfeksiyonvehastalığakarşısavaşmadavekendisinito-parlamadaönemliölçüdezayıflar.

■ TedavilerileAIDS’inönünegeçilebilir.Buhastalıkancakvücudun,bağışıklıksistemininpekçokciddihastalığıveenfeksiyonukaldıramayacakhalegelipölümlesonuçlanabilecekkadarhassasdurumagelmesiilegelişir.

■ HIV’ekarşıkorunmayısağlayacakbiraşıhenüzbulunmamaktadır.

HIV ve vücut sıvılarıVirüsbuhastalığıtaşıyankişinintümvücutsıvılarındabulunmaklaberaberbulaşmayanedenolacakderecedeyüksekkonsantrasyonözellikleaşa-ğıdakivücutsıvılarındabulunur:

■ KAn,MEnİ,VAjİnALSIVIVEAnnESÜTÜ

Birinsanınvücudundaenfeksiyonuntetiklenmesiiçinvücudayeterlimiktardavirüsüngirmesigerekir:Budaakankanileyadamukozadan(ağıziçi,vajina,içdudak,penis,sünnetderisigibiıslak,incevehassasderikısımları)bulaşır.

HIV ve AIDS hakkında

9

HIV’in bulaşma yolları:■ Prezervatifkullanmaksızınvajinalyadaanalcinselilişkidebulunma

■ Uyuşturucualırkeniğneveyadiğeraraç-gereçlerinortakkullanımı

■ Hijyenolmayankoşullardadövmeyaptırmayadapiercingtaktırma

■ Hernekadarburadariskdahadüşükolsadaprezervatifalınma-danoralcinselilişkidebulunmavecinselorganınağızileteması,özelliklemeniağzaalınırsaveağ-zıniçmukozasındatahrişvarsa.

■ Annedenhamilelikte,doğumsırasındave/veyaemzirmearacılı-ğıylaçocuğabulaşma.Budurumtıbbimüdahaleleryardımıylagüvenlibirşekildeönlenebilir.

■ Organveyakannaklindekont-roledilmemişkanveyakanbileşenininkullanılması

EğerHIVbulaşmışolduğundanşüphe-leniyorsanızHIVtestiyaptırmalısınız.

HIV nasıl bulaşmaz?HIVtaşıyanbirisinitanıyorsanızbusiziniçintehlikelideğildir.

■ Ortaktabak,bardakkullanma,aynıyatağıveyatuvaletipaylaşma

■ Terveyagözyaşınınbulaşması

■ Tokalaşma

■ Dokunma,öpme

■ Penisiçegirmedenyapılancinselilişki

■ Prezervatifvekayganmadde(kay-ganjel)kullanılarakyapılanoral,vajinalyadaanalcinselilişki

10

HIV testi■KanveyatükürüktestiilebirkişiyeHIVbulaşıpbulaşmadığıtespitedile-bilir.Bazıkliniklerdesonucunhemenverildiği‘hızlıtest’leryapılabilmekte-dir.Amaçoğunluklatestsonuçlarınınalınmasıbirkaçgünsürmektedir.

■ BirvücudaHIvirüsügirdiğizamanbuenfeksiyonareaksiyonolarakvücutözelbirproteinüretir.Bunaantikordenilir.YapılantestkandaHIVanti-korununolupolmadığınıtespiteder.

■ Vücutbuantikoru3ila12haftaarasındaüretir.Enfeksiyonunvücudagirişiileantikorunüretilmesiarasındageçenzamantanısalboşlukolarakadlandırılır.ButanısalboşlukiçindekişiyeHIVenfeksiyonubulaşmıştırfakattestiletespitedilebilecekanti-korhenüzkandaoluşmamıştır.Dola-yısıylabudönemdekanda,menide,vajinalsıvıdayadaannesütündeyüksekorandaHIvirüsübulundu-ğundandiğerinsanlarabulaşabilir.

■ Budademekoluyorki,HIVtestisizintestten12haftaöncekiHIVdurumunuzugöstermektedir.

■ Testinsonuçlarınıbeklerkenken-dinizikorumayadevamedin.Testsizibirenfeksiyonakarşıkorumaz.

■ KandaantikorunbulunmasıkişininHIvirüsütaşıdığıanlamınagelmektedir.

■ Eğertestinsonucupozitifçı-karsabutestinsonucunupe-kiştirmekamacıylanormaldeikincibirtestdahayapılır.

NEGATİF sonuç şu anlama gelmektedir:■ KandaHIVantikoruBULUnMAMIŞ-TIRvebukişiHIVtaşımamaktadır.

POZİTİF sonuç şu anlama gelmektedir:■ TestteHIVantikorubulunmuştur.BudakişideenfeksiyonunbulunduğuvebundansonrakişininyaptıracağıtümHIVtestlerindesonucunpozitifçıkacağıanlamınagelmektedir.

Belirtiler Bazıkişilerenfeksiyonunbulaşması-nınhemenardındangribalbelirtilerebenzerşikâyetleryaşarlar.Budönemserokonversiyonhastalıkdönemiolarakadlandırılır.Buaşamadansonrahastalı-ğınbelirtilerininkendinigöstermesiyıllarsürebilirvebusüreiçindepozitifHIVtaşıyıcısıhastalığıbaşkalarınabulaştı-rabilir.HervücudunHIVenfeksiyonunagösterdiğireaksiyonfarklıolmaklaberaberşubelirtilergörülebilmektedir:Tekraredenuçuk(herpes)vemantarhastalıkları,şiddetliyorgunluk,geceterlemeleri,ateş,aşırıkilokaybı,tekraredenishal,vücuttaveyaağızdakırmızı/pembe/kahverengilekeler.BunlarbaşkahastalıklarınbelirtilerideolabilirveancakkantestiHIVihtimaliniortadankaldırır.HIV,antiretroviralilaçlarlatedaviedilebilir.BusayedeHIVtaşıyankişisağlıklıkalır,yaklaşıkolarakortalamabiryaşamsüresinesahipolabilir.Tamiyileşmeyinedemümkündeğildir.An-cakmüdahaleedilmediğitakdirdeHIVpozitifkişilerinçoğunluğuilerleyenza-manlardaAIDShastalığınayakalanırlar.

11

Tedavi AntiviralilaçlarHIVenfeksiyonlukişininsağlıkdurumunuiyileştirmedeoldukçaetkilidirlervekişineredeyseortalamayaşamsüresinesahipolabilir.HIVenfeksiyonluoluptedavisinisürdürenkişilerinçoğunluğuAIDS’eyakalanmaz-lar.GünümüzdeHIV’itamamentedavietmekmümkünolmamaklaberaberantiviralilaçlarsayesindekişisağlıklıkalabilirveAIDS’inönünegeçilebilir.Builaçlarvirüsünçoğalmasınıvevücudundirençsisteminebüyükzararverme-siniönler.İlaçlarıngünlükalınmasıgerekirvebazıağıryanetkilergös-terebilir.Hervücutbuantiviralilaçlarıiyibirşekildekaldıramazveherkesantiviraltedavigörmekistemeyebilir.HIVtaşıyankişilerinbağışıklıksistem-lerininmuayeneedilmesiveiçindebulunulandurumaenuyguntedavininbelirlenebilmesiiçindüzenliolarakbiruzmandoktoragörünmelerigerekir.

Maruziyet (etkenle karşılaşma) sonrası koruma (Post-Expositionsprophylaxe)Postexpositionsprophylaxeörneğinkorunmasızcinselilişki,prezervatifinyırtılmasıyadauyuşturucuiğnesininortakkullanılmasıgibidurumlardansonraoluşabilecekmuhtemelbulaş-mariskinekarşıHIVenfeksiyonunuönlemeyeyönelikuygulananacildurumtedavisidir.Tedavibiraysü-reyleantiviralilaçalmayıiçerirvemuhtemelkontaktanitibarenengeç72saatiçindebaşlanmasıgerekir.

Tedaviyebaşlamadanöncedoktorsizeyaşadığınızdeneyiminriskdurumunusorar.Tedaviyanetkilergösterebilece-ğindenancakyüksekbirriskinsözkonu-suolmasıdurumundatedaviyebaşlanır.PEPtedavisininasılolacağınızyeregöredeğişiklikgösterir.DahafazlabilgiiçinyakınınızdakiHIV/AIDSdanışmamer-kezleriilesağlıkkurumlarınabaşvurun.

12

Güvenlicinselilişki,vücutsıvılarınınkarşılıklıgeçişolmadan,prezervatifgibibariyeryöntemlerikullanılarakhastalıklarınbulaşmariskininazaltıldığıcinselfaaliyetlerdir.Daimagüvenlicinselilişkinintercihedilmesiherkesiçinönemlibirkarardır.Hamilekalmakistiyorsanızilişkideprezervatifikaldırma-danönceeşinizlebirlikteHIV’indedâhilolduğucinselyollabulaşabilecekhas-talıklarakarşıtestyaptırmanıziyiolur.

Alkolveyauyuşturucumaddekullanımıherzamangüvenlicinselilişkikararınıuygulamayıgüçleştirebilir.Güvenlicinselilişki,eğeröncedenböylebirkararveril-diyseherzamanprezervatiftaşıyarakvealkolveuyuşturucununnegatifetkile-rindenkaçınarakbaşarıyaulaşabilir.

Prezervatif

Prezervatif,hemkadınlarıhemdeerkekleriHIVdedâhilolmaküzerecinselyollabulaşanenfeksiyonlarakarşıkorur.Erkekleriçinprezervatifincelâteks(yadapoliüretan)birhortumdurvepenisüzerinegeçirilereksperminvajinaveyaanalkanallaraakmasınıönler.Spermprezervatifiniçindekalır.Bu,kadınlardayumurtanındöllenmesini,dolayısıylahamileliğiönler.Kadınlariçinprezervatifgüvenlicinselilişkidedahafazlakontrolsahibiolmakisteyenkadınlaraveerkekleriçinprezervatifikullanamayanerkeklerefaydalıolabilir.

Erkekleriçinprezervatifhertürlüpenisyapısınavedurumauyacakşekildeçokdeğişikşekillerde,tatlardaverenklerdeolabilmektedir.Birprezerva-tifinenönemliunsurlarıkalitemührü(CEgibi)vesonkullanmatarihidir.

Ülkeyeveyerebağlıolarakprezerva-tiflerdükkânlardan,süpermarketlerdenyadaeczanelerdensatınalınmakta,otomatlardançekilebilmekteyadainternetteısmarlanabilmektedir.Ayrıcagençlik,sosyalvesağlıkkurumlarıdahattabazenücretsizolmaküze-reprezervatifdağıtabilmektedir.

Güvenli cinsel ilişki

13

DoğrukullanılmasıhalindeprezervatifsizeveeşinizeHIVvediğercinselyollabulaşanenfeksiyonlarakarşısonucuispatlanmışetkilibirkorumasağlarlar.

■ Vajinalveanalcinselilişkidedaimaprezervatifkullanın.

■ Küçükpenisleriçindahaküçük(dar)prezervatifteminedile-rekçabukkaymasıönlenir.

■ Büyükpenisleriçindahabüyük(geniş)prezervatifkullanarakhemkanakışıönlenmemişolurhemdeprezervatifkolaycayırtılmaz.

■ Oralcinselilişkidetadıolan(lastikta-dınıörter)veyakayganmaddekullan-maksızınprezervatifkullanabilirsiniz.

Analilişkidehemilişkiyidaharahathalegetirmek,hemhassasiyetiartırmak,hemdeyırtılmariskiniazaltmakiçindaimakayganmaddekullanın.Hiçbirza-manikiprezervatifiüstüstekullanmayınsürtünmedendolayıdahakolayyırtılır.

Eğerilişkisırasındaprezervatifyırtılırsa,sızdırmayapıyorsaveyakayarsavesizceHIVenfeksiyonutehlikesibulunu-yorsaenkısazamandadoktoragitmeli-siniz.BöyleliklePEPtedavisiuygulana-bilir(tedavinincinselilişkidensonraenfazla72saatiçindebaşlamasıgerekir.nekadarçabukolursaokadariyidir).

Eğerhamilelikendişesiduyuyorsanızilişkidensonradahapkullanabilirsiniz.

14

Kaygan madde (Jel)

Subazlıkayganmaddeninkullanılmasıhemilişkiyidaharahathalegetirirhemdehassasiyetiartırır.Ayrıcaözellikleanüsveyavajinanınkuruolmasıhalindeprezervatifinyırtılmaihtimaliniazaltır.Anüskaygansıvıüretmediğindenözellikleanalilişkidejelifazlakullanın.

Bazıkayganmaddelerhamileliğiönle-mekamacıylaspermatisid(spermleriöldürenbirjel)içerirler.Fakataraş-tırmalargöstermiştirkinonoxynolmaddesininkullanımıHIVenfeksiyonriskiniartırmaktadır.Dolayısıylano-noxynoliçerikliürünlerikullanmayınız.

Bubroşürünsonundaadıgeçenkurum-larileirtibatkurun.Onlarsizeprezer-vatifvekayganmaddelerineredenteminedebileceğinizi,kendiülkenizdeilişkisonrasıhaplarvePEPiçinreçe-telerinasılalabileceğinizisöylerler.

Prezervatif ile ilgili tavsiyeler

Prezervatif alırken■ YalnızcaüzerindekalitemarkasıCEolanprezervatiflerialın.

■ Yalnızcalâteksvepoliüretan-danyapılmışprezervatiflergüvenliilişkiiçinuygundur.

■ Paketinzarargörmüşolma-dığındaneminolun.

■ Sonkullanmatarihiningeçme-mişolduğundaneminolun.Eğersüresigeçtiyseprezer-vatifdahaçabukyırtılabilir.

Prezervatif kullanırken neler YAPILMALI: ■ Kalitemührüolanvesonkullanmatarihigeçmemişprezervatiflerikullanın.

■ Prezervatifisıcağamaruzkal-mamışyerdenteminedin.

■ Herilişkideyeniprezervatifkullanın.

■ Prezervatifinizisadecesubazlıkayganmaddeilekullanın.

■ Paketidikkatlibiçimdeaçın.Sivriveyakırıktırnağınızvarsadikkatedin.

Prezervatif kullanırken neler YAPILMAMALI:■ Lateksprezervatifkullanırkenhiçbirzamanbebekyağı,vazelinveyayağbazlıdiğerkayganmaddelerikullanmayın.Bunlarlateksprezer-vatiflerisızdırganyaparveyırtar.

■ Prezervatifpaketinihiçbirzamandişveyamakasileaçmayın.Farkınavarmadanprezervatifezararverebilirsiniz.

■ Prezervatifitakmadanönceruloyuaç-mayın.Çünküucundahavaoluşabilir.

15

Prezervatifin doğru kullanımı

Ne zaman geçirilmeli■ Prezervatifgeçirilmedenöncepenisuyarılmışolmalıdır.

■ Prezervatifigirmedenöncegeçirin.

Prezervatifin geçirilmesi■ Prezervatifinucunubaşparmakileişaretparmağınızlatutarakiçindehavakalmadığındaneminolun.

■ Prezervatifi,başınıtutmayadevamedereköncepenisbaşınageçirinvepenisboyuncaaşağıyadoğruaçın.

■ Prezervatifipenisinsonunakadargeçirdiğinizdeneminolun.

İlişki sırasında■ Arasıraprezervatifintamolarakyerindeolupolmadığınıkontroledin.İlişkisırasındakaymasınıönlemekve/veyaeşinizinmüdahalesiniönle-mekiçinprezervatifinkenarhalkasınıpenisinbitimindetutabilirsiniz.

Boşalmadan sonra■ Yumuşamadanöncepenisidışarıyaçekin.

■ Penisidışarıyaçekerkenprezer-vatifikenarındantutun.Böyleceprezervatifinkayarakvajinaveyaanüsiçindekalmasıönlenir.

■ Penisidışarıyaçıkardıktansonraprezervatifiçıkarıpçöpeata-bilirsiniz(prezervatifituvaleteatmayın–borularıvekanalizas-yontesisatlarınıtıkamaktadır).

■ Özelliklehalkaaçıkyerlerdesonrasındatemizleninvearkanızdaçöpbırakmayın.

16

Engüvenlisihiçuyuşturucukullanma-maktır.Fakateğeruyuşturucukullanı-yorsanızriskleriazaltmanınyollarıvardır.

Eğersizveyaarkadaşlarınızuyuşturucukullanıyorsanızgüvenlikullanımyollarıhakkındabilgilenmenizönemlidir.

HemenhementümAvrupaülkeleriuyuşturucukullananları,davranışlarınıyargılamadanveyabundanvazgeçme-lerinitalepetmedendesteklemektedir.Hattasıksıksokaklardauyuşturucukullananlararanarakkendilerinetemiziğne,şırıngavediğermalzemelerteminedilmektedir.Kalacakyer,tıbbibakımvekararverdiklerihaldetedaviyebaşlamalarındadayardımalırlar.Hattabazıülkelerdedüşükriskiçerenmiktar-dauyuşturucuiğnelerininyapıldığıözeluyuşturucutüketimodalarıdabulun-maktadır.Bubirimlerinanaamacıuyuş-turucukullanımınıngetirdiğizararvesağlıkproblemlerinienazaindirmektir.

Eğeruyuşturucukullanıyorsanızyakınınızdaböylebirkurumolupolmadığınıaraştırınvebilgivedestekalmakiçinbaşvurun.

Uyuşturucu kullanımı aşağı-daki faktörlere bağlı olarak değişik riskler içerirler:

■ Uyuşturucutürü,

■ Uyuşturucuyukullanmaşekli,

■ Uyuşturucununalındığıyer,çevre.

Uyuşturucukullanımıkabiliyetlerinizi,kararvermeözelliklerinizi,özellik-ledegüvenlicinselilişkikararınızıdeğiştirebilir.Özellikleamfetamingibibazıuyuşturucularcinselisteğiartırır.Fakatdiğertaraftaerkeklerdeereksiyonkabiliyetinideetkileyerekprezervatifkullanımınıgüçleştirebilir.

Bubroşürdeherşeydenöncede-ğişikuyuşturucutürlerikullanımınınrisklerininnasılazaltılacağıyeralır.

İğneileuyuşturucukullanı-mıenyüksekriskiiçerir.

Güvenli uyuşturucu kullanımı

17

Güvenli şırınga kullanımı

1. Kullandığınız araçların temiz olmasına gayret gösterin■ Yalnızcasteriliğneveşırıngakullanın

■ Kenditemizkaşığınızı,filtrenizivekenditemizsuyunuzu(şişesuyuveyaenaz5daki-kakaynatılmışsu)kullanın.

■ Araçlarınızıhiçbirzamanortakkullanmayın.

2. Şırınga vurmadan önce■ Elleriniziyıkayın

■ İğneyivuracağınızyeriarayın

■ İğnevurduğunuzyeriaradadeğiştirin.Hepaynıdamardanşırıngavurursanızdamardado-laşımbozukluğuoluşabilir.

■ Şırıngavurduğunuzyerialkol-lüpamukveyaenazındansuvesabuniletemizleyin.

3. Şırınga vurma■ Rahatbirpozisyonbulun.Yalnızolmakyerineyanınızdabirarka-daşınızvarkenşırıngavurmanızriskiazaltır.Özellikleaşırıdozunsözkonusuolduğudurumlarda.

■ Damarıbağlamakiçinbirsıkıştır-mahortumukullanın.Bu,damarıbulmanızıkolaylaştırırveiğneninyolaçabileceğizararlarıazaltır.

■ İğnevuracağınızyerialkollüpamuklatemizleyin.

■ Dokuyaenazzararıvermekiçiniğneyisivrikısmıyukarıyagele-cekşekildeve45dereceaçıylatutun.İğneyiherzamankalbedoğrukanakışıyönündevurun.

■ Kanınşırıngayaakıpakma-dığınıgörmekiçiniğneninucunubirazgeriyeçekin.

■ Hortumuaçın.

■ Maddeyiyavaşçadamaraenjekteedin.

4. Şırınga vurduktan sonra■ İğneyidamardançıkardıktansonraiğnevurduğunuzyeritemizkurubirpamuklayadatemizbirkâğıtmendilile(parmakkullanmayın,kirliparmakveyakullanılmışkâğıtmendilmikroptaşıyabilir)bastırın.Böyle-liklekanoturmasıönlenmişolur.

■ İğnedensonraburayaalkollüpamukilebastırmayın(bukanınpıhtılaş-masınıengeller;kanamadevamettiğitaktirdedahaçokkanoturur,enfeksiyonriskiartarveiyileşmesüreciyavaşlar)veyalamayın(tükü-rükağırenfeksiyonlarayolaçabilir).

■ Kanamadurduktansonraşişme-yiönlemekveiyileşmesürecinihızlandırmakiçinbir‘damarkremi’(aloevera,Evitamini,v.s.)kullanmakmantıklıolur.

■ Veşunuunutmayın:iğnevurdu-ğunuzyerideğiştirinvearadabirdamarlarınızıdinlendirerekşırıngavurmakyerineuyuşturucuyuiçerek,koklayarakveyaoralyollarlakullanın.

18

Aşırı dozu önleme

■ Tamolarakhangiuyuşturucuyuşırıngaettiğinizibilmekönemlidir.

■ Kullandığınızuyuşturucununnekadarsertolduğunubilmenizgerekir.Kullanımabirsürearaverdiyseniz(buikihaftadaolabilir)veyatedarikçinizideğiştirdiysenizilkkullanımdadüşükdozdakullanın.

■ Hiçbirzamanyalnızkenveyasizibula-mayacaklarıbiryerdeiğnevurmayın.

■ Birkişininaşırıdozalmasıhalindeneleryapılmasıge-rektiğihakkındabilgialın.

Aşırı dozun belirtileri ■ mavidudaklarveyatırnaklar,

■ tepkilerinanidenaşırıde-recedeazalması,

■ nefesalmanınçokazal-masıyadadurması,

Aşırı doz (Opioid) halinde ne yapılmalıdır?Çoğudurumdailkyardımyetmemek-tedir.Acilservisiaramakhayatiönemtaşır.Acilservisdoktorlarıtıbbibazıilaçlarlaaşırıdozunötralizeedebilir.

Kişi bilinçli ise■ kişiylekonuşun,

■ kişiyiuyanıktutun.

Kişi bilinçsizse fakat nefes alıyorsaaşağıdakilerideneyerekkişiyiuyandırmayaçalışın:

■ hafifçeyüzünetokatatın,

■ köprücükkemiğininüze-rindekikasabastırın,

■ Başparmaktırnağınızilebirparmaktırnağınabastırın,

■ yüzünesoğuksuserpin.

Kişi bilinçsizse ve nefes almıyorsa■ acilservisiarayın,

■ Kişininyanındanayrılmayın,

■ Eğereğitiminialdıysanızilkyardımuygulayın.

Bilincinyerindeolmamasıdurumundauygulanacakilkyardımıhemenherkesöğrenebilir.İlkyardımkurslarıhakkındadahafazlabilgialabilmekiçinlütfenkılavuzunsonundakiadreslerebaşvurun.

19

Koklama, yutma, içme ya da nefesle çekme

Koklama,yutma,içmevenefesleçekmeşırıngadandahagüvenlidirfakatyinedetamamenrisksizdeğildir.Birkezuyuşturucuyukoklar,yutar,içeryadanefesleçekersenizetkisibir-ikisaatiçindekendisinigösterebilirvebeklediğinizdendahafazlaolabilir.

En güvenli yoldan başlayan risk yelpazesi şu şekildedir:1. Uyuşturucukullanmama

2. Yutma

3. İçme

4.nefesleçekme

5.Koklama

6.Şırıngaetme

Şırınga etme en tehlikelisidir. Çünkü aşağıda belirtilen hususların ger-çekleşme ihtimali daha yüksektir:■ aşırıdozdaalma,

■ malzemeninortakkullanıl-masısuretiyleHIV,HepatitBveCv.s.’ninbulaşması

■ apseveyadamarlar-datahribatoluşumu,

■ tromboz,kanzehirlenme-sivekangrenolma.

Koklamak, yutmak veya içmeğe göre daha tehlikelidir. Çünkü:■ aşırıdozdakoklamaihti-malidahayüksektir,

■ İnceborununortakkullanılmasısuretiyleHepatitBveCveHIVbulaşmatehlikesivardır.Çünküburuniçindekihassasdokukolaykanayabilenbiryapıyasahiptir.

Güvenli koklamak için tavsiyeler■ Kristalveyatozuikiçaykaşığıileiyiceezin.Busayededozu-nudahaiyiayarlayabileceğinizincebirpudraeldeedersiniz.

■ Pipetveyainceboruyuhiçbirzamanortakkullanmayın.Çün-küortakkullanımdaazmiktardakan,dolayısıylaHIVyadaHe-patitenfeksiyonubulaşabilir.

■ Kağıtparadatavsiyeedilme-mektedir.Çünkümikroptaşırlarvebumikroplarbulaşabilir.

20

Hepatitkaraciğeriniltihabıdır.A,B,C,DveEolarakadlandırılanpekçokvirüsHepatiteyolaçabilir.HepatitC,BveAhakkındabilgisahibiolmaksağlığınkorunmasıiçinönemlidir.Hepatittipinebağımlıolmaküzerehastalık‘akut’veya‘kronik’seyredebilir.Akuthasta-lıktakişihızlıbirşekilde,çoğunluklahaftalaryadaaylariçindesağlığınatekrarkavuşur.Kronikhastalıkisebununaksineuzun,hattabazenhayatboyusürer.Hastalıkbelirtilerizamanzamantekrarlayıpkaybolabilir,şiddet-lenebilirvehattaöldürücüolabilir.

Hepatit C

BulaşmaHepatitCaslenHIV’dendahabulaşıcıolupkanınbulaşmasıyla,özellikledeuyuşturucualımındakullanılanmal-zemelerinortakkullanımıylabulaşır.Gözlegörülmeyençokküçükbirmiktarbilebulaşmasıiçinyeterlidir.

Ayrıcasterilolmayanaletlerledövmeveyapiercingyaptırmavekontrolsüzkannakliyoluylavehamilelikvedoğumsırasındadaannedenbebeğegeçmektedir.

Cinselyollarlanadirdeolsabula-şabilmektedir.İlişkisırasındakana-maolmasıdurumundabulaşır.

Buhastalığamaruzkalaninsanların¾’ündekronikHepatitColuşur.Kalan-larisevirüsüdoğalyollarlaatlatırlar.

■ HepatitC’yekarşıaşıbu-lunmamaktadır.

Viral Hepatit hakkında

21

Tedbir ■ Malzemeleri,pamuk,filtreyadaborularıortakkullanmayın.

■ Dövmeveyapiercingyaptırmakistediğinizdekullanılanmalzeme-lerinilkkezkullanılıyorolmasınayadausulüneuygunşekildesteriledilmişolmasınadikkatedin.

■ Eğerkanlekesinemüdahaleetmenizgerekiyorsadaimakoru-yucueldivenkullanınveağartıcımaddekullanaraktemizleyin.

Teşhis■ Kanörneğiileyapılacakbiran-tikortestiherhangibirzaman-daHepatitCvirüsünemaruzkalıpkalmadığınızıgösterir.

■ Eğersonuçpozitifçıkarsa(yanigeç-mişteherhangibirzamanbuvirüsemaruzkalmışsınızdır)vücudunuzunbuvirüsüeliminemiettiğiyoksakro-nikHepatitCenfeksiyonunamısahipolduğunuzubelirlemekiçinPCRTesti(=PolymeraseKettenreaktion)deni-lenikincibirtestinyapılmasıgerekir.

■ EğerkronikHepatitC’yesahip-senizozamandüzenlimuaye-nelerevemuhtemelendebirtedaviyeihtiyacınızolacaktır.

Kendiülkesindekikanrezervlerininkontroledilmesindenöncekitarihlerde(kibuçoğunlukla1990’laröncesidir)uyuşturucuşırıngaeden,dövmeyap-tıranyadakannakliyapılanherkesinHepatittestiyaptırmasıtavsiyeedilir.

Belirtiler KronikHepatitC’desıklıklauzunyıllarboyuncaaçıkbelirtilergörülmezvehattabirçokinsankendisinebuvirü-sünbulaştığınıfarketmez.Belirtilerbaşladığındaçoğunluklabelirsizdiryadagidipgelmektedir.Bazıin-sanlarkendisinialışılmadıkşekildeyorgunvekeyifsizhissederler.

Birçokkişidehafifkaraciğeriltihabıolurvebelkidehiçilerlemez.Bazıhallerdeisekaraciğerde,enfeksiyonunbulaş-masındansonra20–30yıliçindesirozyadakansereyolaçacakhasaroluşur

Tedavi HalihazırdaHepatitCvirüsü(HCV)içerenenfeksiyonvakalarında,an-tiviralbirtedaviile–virüsüntipinebağlıolmaküzere–%50–80arasındaiyileşmesağlanabilmektedir.Tedaviherkesiçinönerilememektedir.Bazıinsanlarınkaraciğerlerindebirtah-ribatyadatahribattailerlemeolupolmadığınıtespitetmekiçindüzenlikontroledilmesigerekir.Güncelolarakuygulananantiviraltedavi6–12ayarasındasürmektedirvetolereedilmesigüçyanetkilergösterebilmektedir.Fakatenfeksiyonuntedavisiciğerlerdedahafazlazararınoluşmasınıönler.

22

Hepatit B

BulaşmaHepatitBHIV’dençokdahafazlabulaşıcıdırvevücutsıvılarının(ör.kan,sperm,vajinalsıvıvetükürük),bulaş-masıyoluylabulaşır.Dışkıileirtibatdaenfeksiyonubulaştırabilir.Avrupagene-lindeçoğuHepatitBenfeksiyonucinselilişki,özellikledeanalilişkiveenfek-siyonbulaşmışuyuşturucuaraçlarınınortakkullanımıyoluylabulaşmaktadır.Buvirüsdişfırçasınınortakkullanımı,sterilolmayanaraçlarladövmeveyapi-ercingyaptırmayadakontroledilmemişkanrezervleriaracılığıyladabulaşabilir.Gelişmekteolanülkelerdevirüsünha-mileliksırasındayadadoğumsırasındaannedenbebeğebulaşmasıvakasınadasıkrastlanmaktadır.Birkaçnesilönce-sindeHepatitBAvrupa’nınbazıbölüm-lerinede,özelliklegüneyineyayılmıştır.

■ HepatitB’denkorumayayö-nelikbiraşıbulunmaktadır.

■ HerkesHepatitBaşısıvurul-malıdır.Buaşıbirçokülkeninyenidoğanbebekveçocukaşıprogramındabulunmaktadır.

■ Doktorunuzayadahalksağlığımer-kezlerinetestveaşıiçinbaşvurun.

Tedbir ■ HepatitBaşısıolun.

■ Uyuşturucuaraçlarınıkimseyleortakkullanmayın.

■ Güvenlicinselilişkiyiuygulayın:Analvevajinalcinselilişkideprezervatifkullanın.

■ Dövmeveyapiercingyaptıracağınızzamanaletlerinilkkezkullanılıyorolmasınayadadoğruşekildesteriledilmişolmasınadikkatedin.

TeşhisDeğişikkantestlerisizindahaöncehiçHepatitBvirüsünemaruzkalıpkalmadığınızı,kaldıysanızeğerbun-dandolayıkronikrahatsızlığınızolupolmadığınıyadaaşıdandolayıveyaenfeksiyonuyenmeksuretiylebağışıklıkkazanıpkazanmadığınızıgösterir.

Belirtiler & TedaviBelirtilervirüsünbulaşmasından1ila6ayarasındakendisinigösterir.Genelbelirtilergripilebenzerlikgösterir:Yorgunluk,ağrılar,ateşve/veyaiştahsızlık.nadirdurumlar-dabelirtilerşiddetlideolabilir.

HepatitBakutveyakronikseyirgösterebilir.AkutHepatitBbulunanpekçokyetişkindekaraciğerlerindeuzunvadelitahribatoluşmadığındantedaviyegerekkalmaz.Kendilerininormaldendahayorgunhissedipfazlaistirahataihtiyaçduyabilirlerfakatdinlenipkendilerinegeldiktensonratekrarsağlıklarınakavuşurlar.

KronikHepatitBbulunankişileretedaviileyardımcıolunabilir.Karaciğerlerin-debirtahribatolupolmadığınınvebirtedaviningerekipgerekmediğinintespitedilebilmesiamacıyladüzenliolarakbiruzmandoktortarafındanmuayeneedilmelerigerekir.

23

Tedavidevirüsleryokedilerekciğerlerdebüyüktahribatyapma-sınınönünegeçmekhedeflenir.BazıHIVilaçlarıHepatitBvirüsü-nekarşıdakullanılabilmektedir.

Hepatit A

BulaşmaHepatitAvirüsükirlisuvegıdamad-desiyadakötühijyenşartlarındadışkıiletemasyadacinselilişkiyoluylabulaşır.HepatitAçoğunluklasıcakAfrika,Asya,LatinAmerika,YakınDoğuveDoğuAvrupaülkelerindegörülür.

■ HepatitA’yakarşıaşıbulunmaktadır.

Tedbir HepatitA’yakarşıaşıolun.Dokto-runuzdanyadahalksağlığıbirim-lerindentestveaşıtalepedin.

Temelvücuthijyeni,düzenlielyıkamavegıdamaddelerinincivarındahijyeninsağlanmasıenfeksiyonriskiniazaltmak-tadır.Dışkıiletemastankaçınınveanalilişkideprezervatifkullanın.Birseyahateçıkmadanöncedışişleriteşkilatıyadabirseyahattıpmerkezindengideceğinizyerdekisağlıkrisklerihakkındabilgialın.

TeşhisHepatitAvirüsübulaşıpbulaşmadı-ğınıvebuvirüsekarşıyadaaşıdandolayıbağışıklıkoluşupoluşmadığınıanlamakiçinkantestiyapılır.

Belirtiler & TedaviBelirtilervirüsünbulaşmasındanitiba-ren2ila6haftaarasındaortayaçıkar.GenelbelirtilerHepatitB’ninbelirtilerinebenzer.Bazılarındabelirtileroldukçahafifortayaçıkarvehattakişirahatsızlı-ğınfarkınadahivarmayabilir.Fakatyinedehastalığıdiğerkişilerebulaştırabilir.Azsayıdakişivirüstendolayıgerçektenrahatsızlanırvebirhastanedetedavigörmesigerekir.Ayrıcamidebulantı-sı,kusma,karınağrısıya/yadaishalgörülebilir.Bubelirtilerbirhaftayakadaryadadahafazlasürebilir.Dahasonrasarılıkgelişir.Budurumgözünakındaoluşansarırengiilekendisinihafifçegösterir.Ağırvakalardaderininrengidesarıolur,idrarınrengikoyulaşırvebüyüktuvaletinrengiaçılır.Sarılıkortayaçıktığızamanhemendoktoragitmenizgerekir.Pekçokvirüshastalığındaolduğugibibundadaözelbirmuaye-nebulunmazfakatilaçlarlahastalığınbelirtileriazaltılabilir.Hastalarınçoğukendisiniyorgunhisseder,herzaman-kindendahafazlaistirahataihtiyaçduyarveolabildiğincesağlıklıyiyipiçmelerigerekir.Alkoldenkaçınılmalıdır.

24

Tüberküloz(TB)bulaşıcıdırveha-vaylataşınır.Çoğuvakadahastalığayakalanankişilerhayatınınenverimliyıllarındaolangençyetişkinlerdir.Hastalıkfakirlikledebağlantılıolduğuiçindahaçokgelişmekteolanülkelerdegörülmektedir.TB,HIVhastalarınınensıkölümsebebidir.HIVhastalarınınyüksekolduğubazıülkelerdeHIV’likişilerin%80’ineyakınındaTBpozitiftir.

Sebep:Mycobacteriumdenilenbirbakteritüberkülozasebepolur.Hastalıkvücudunheryerindeortayaçıkabilir,amaençokakciğerlerdegörülmektedir.

Tüberküloz,aktifveaktifolmayanolmaküzereikiçeşittir.AktifTBbakterininvücuttaaktifolduğuvebağışıklıksis-teminin,bakterininyolaçtığıhastalıklamücadeleedemeyecekdurumdaoldu-ğuanlamınagelmektedir.Aktifakciğertüberkülozuolankişileryakıntemaslar-dahastalığıdiğerkişilerebulaştırabilir-ler.KişiyevücuttaaktifolmayanTBdabulaşabilir.BuçeşittüberkülozagizliTBdadenilmektedir.GizliTBrahatsızlığıolankişilerkendilerinihastahissetmez-ler,hastalıkbelirtilerigöstermezlervehastalığıbaşkalarınabulaştırmazlar.HIVvegizliTBbulunankişilerdeiseHIVpozitifolmayandiğerkişilerilekarşı-laştırıldığındaaktifvebulaşıcıTB’yedönüşmeriski800katdahayüksektir.

Tüberküloz hakkında (TB)

25

Belirtiler: Belirtilerinçeşidibakterilerinvücudayerleştiğiyeregörebelirlenir.TBçoğunluklaakciğerlerdeoluşurveikihaftadanuzunsürengöğüsağrısıilekanvebalgamlışiddetliöksürüğeyolaçar.Diğerbelirtilergüçsüzlükyadayorgunluk,kilokay-bı,iştahsızlık,titreme,ateşvegeceterlemeleridir.Akciğerdışındakiorgan-lardaoluşanenfeksiyonlardabelirtilerçokgenişbiryelpazeoluşturur.

Teşhis ve Tedavi: Bakterileriöldürmekiçinantibiyotikkullanılır.Bakterilerbazıantibiyotiklerekarşıdirençoluş-turduklarındanetkilibirTBtedavisibazengüçolmaktaveuzunsürmek-tedir(yaklaşık6ila24ayarası).

Tedbir: TB’ninyayılmasınıönlemekiçinTBolankişilerivebukişilerintemashalindeolduklarıkişileritespitetmek,onlarıtedavietmek,çocuklaraaşıyapmakgerekir.Yetişkinleriçinetkilibiraşımaddesibulunmamak-tadır.TBiletemasınızolmuşolabile-ceğinizidüşünüyorsanızdoktorveyabirsağlıkbirimindetestyaptırın.

26

Cinselyollabulaşanenfeksiyonlar(CYBE)genelliklecinselilişkiyoluylabulaşırlar.İltihaplara,deriproblemlerinevebazenağırhastalıklarayolaçarlar.

CinselyollabulaşanenfeksiyonlarHIV’inbulaşabilirliğiniartırırlar.Derivemukozayazararverirler,dahafazlabağı-şıklıksistemihücresiniHIVenfeksiyonuiçincaziphalegetirirlerveHIVpozitifkişilerdevirüsyüklenmesiniartırırlar.

Çoğunluklaaçıkbelirtilergöstermez-ler.Fakattedaviedilmezlersebazıcinselyollabulaşanenfeksiyonlarkısırlıkgibiuzunvadelisorunlarayolaçabilirler.Buhastalıklarınçoğuan-tibiyotikilekolaycatedaviedilirler.

Güvenlicinselilişki(prezervatifkulla-nımı)sizineredeysetümcinselyollabulaşanenfeksiyonlarakarşıkoruyabilir,amayinedehepsinekarşıkorumaz.

Cinselolarakaktifisenizsıklıkladoktorunuzdaveyabirhalksağlığıkliniğinde(böyleliklemuayeneanonimkalabilir)STImuayenesiyaptırın.

Klamidya

Klamidyaenfeksiyonucinselyollabulaşanenyaygınenfeksiyondurveçoğunluklagençinsanlardagörülür.Genelliklebelirtigöstermemesinekarşınkısırlığayolaçabilirler.Sebep:Bakteriler

Belirtiler: Birçokkadınveerkektehiçbirbelirtigörülmez.

Bazıkadınlardaaşağıdakibelirtiler-denbirveyabirkaçıgörülebilir:■ Artanyadaalışılmadıkakıntı

■ İdrarınıyaparkensancı

■ İlişkidensonraalışılmadıkkanama

■ İlişkisırasındaağrı

■ Karnınaltkısmındaağrı

Bazıerkeklerdeşubelirtigörülür:

■ İdrarınıyaparkensancı

Teşhis ve TedaviBirklamidyaenfeksiyonubasitbiridrarörneğiyadapamukluçubuklaalınannu-mune(sürüntü)ilekolaycateşhisedilirvebasitçebirantibiyotiktedavisiiletedaviedilir.Fakatantibiyotiğinkullanımsüresinetamolarakuymakgerekir.

Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar hakkında

27

Gonore (Bel soğukluğu)

Gonoredecinselyollabulaşansıkrastlananenfeksiyonlardandır.Eğertedaviedilmezsekısırlığayolaçabilir.

Sebep:Bakteriler

Belirtiler ■ Birçokerkekteirinliakıntıveidrarınıyaparkenağrıveyasancıgörülür.

■ Birçokkadındahiçbirbelirtigö-rülmez.Bazıkadınlardaaşağıdakibelirtilerinbirveyabirkaçıgörülür:

■ Artmışve/veyasarıyadayeşilimsiakıntı

■ İdrarınıyaparkensancı

■ Karnınaltkısmındaağrı

Teşhis ve TedaviGonorebasitbiridrarörneğiyadapamukluçubuklaalınannumuneilekolaycateşhisedilirvebasitçebirantibiyotiktedavisiiletedaviedilir.

Genital herpes (Genital uçuk)

Genitalherpesyaygınbirenfeksiyondurvetedaviedilemez.Ağzınkenarındaolu-şanuçukilebenzerlikgöstermektedir.

Sebep: Virüs

Belirtiler ■ Vajinada,peniste,anüsteyadaağızdaoluşanküçükağrılıvekaşıntılıkabarcıklardır

■ İdraryaparkenyanma

■ Kaşıntılı,şişkinvebazenağrılıkabarcıklar

Belirtilerikiyadaüçhaftaiçindegeçe-bilirfakatdahasonratekrarnüksedebilir.

Teşhis ve TedaviBirherpesenfeksiyonukabarcık-largörülebilirolduğundakolaycapamukluçubuklaalınannumuneveyadokukültürününincelenmesiileteşhisedilir.Günümüzdeherpesiyileştirilememektedir,fakatdoktoryenioluşanherpeslerdeşikâyetleriazaltmakiçinbirtedaviuygulayabilir.

28

Frengi (Sifilis)

Frengi,tedavisinisağlayanantibiyotikbulunmadanöncecinselyollabulaşanyaygınenfeksiyonlardanbirtanesiydi.Sonzamanlardaerkeklerileilişkiyegirenerkeklerdetekrarartarakortayaçıkmıştır.Tedaviedilmediğitakdirdebuenfeksiyonölümledahisonuçla-nabilenağırsağlıkproblemlerineyolaçabilir.Frengihamileliksırasındaannedenbebeğegeçebilirvedüşükyadadoğuştansakatlıklarayolaçabilir.

Sebep: Bakteriler

Belirtiler

İlk safha (Bulaşmadanikiilaonikihaftasonra)■ Penis,vajina,ağızveyaanüstebirveyafazlasayıdasert,ağrısızveaşağıyukarıbirsantimetrebüyük-lüğündeçıbanlaroluşur.Bazenvajinaveyaanüsüniçindeoluştu-ğundantespitedilmelerigüçolur.

■ Boğazveyakasıklardaşiş-mişlenfbezleri

İkinci aşama (bulaştıktanonikihaftasonra)

■ Özellikleelayalarıileayakta-banlarıolmaküzerebütünvü-cuttagörülendöküntüler.

■ Başağrısı,boğazağrısı,yorgunlukveateşgibigripbenzeribelirtiler

■ Saçdökülmesi,baştakelnoktalarınoluşması.

Bubelirtileryıllarcatekrarlayıpyokolabilir.

Üçüncü aşama (bulaşmadanbirkaçyılsonra)

■ Tedaviedilmezsevakalarınyaklaşık%30’undabuaşamayagelinir.

■ Kalpvekandamarları,omurilikvebeyinetkilenebilirvebununsonucundaölümledahisonuç-lanabilecekağırkomplikasyon-larvesakatlıklaroluşabilir.

Teşhis ve TedaviBirfrengienfeksiyonutıbbiyollaya-pılacakbirkantestiileteşhisedilir.Enfeksiyonunkantestindetespitedilmesiüçaysürebilir.Testsonuçlarıbirhaftadaalınır.Frengiantibiyotikile,damaraşırıngaedilerektedaviedi-lebilir.Fakatenfeksiyonuntamameniyileştiğindeneminolmakiçinsonra-sındadüzenliolarakdoktoragörün-mekgerekir.Tedaviyisonunakadargötürünvesonkontrolekadargidin.

29

Genital siğiller

Sebep:Virüs

Belirtiler: Belirtilerbulaşmadanitibarenbirkaçhaftailasekizayiçindekendisinigösterir.

■ Vajina,penisveanüstesiğilleroluşmasıdır.Busiğillerağrıyap-mazlarfakatdurumagörekaşıntıyapabilirler.Vajina,rahimyadaanalkanaldaoluşansiğillerçoğunluklabelirtivermez.Genitalsiğillererkek-lerdevekadınlardayüzde,ağızda,boyunveboğazdadaçıkabilir.

BazıHumanPapillomaVirüs(HPV)türlerirahimveanüskanserininoluşumuilebağlantılıdırlar.

Teşhis ve TedaviGörünürgenitalsiğillertıbbibirmuaye-neveyapamukluçubuklaalınannumu-neilekolaycateşhisedilirler.Doktorsiğillerinüzerine,küçülmelerineyadayokolmalarınayolaçanbirsolüsyonsü-rebilir,onlarıdondurabilir,yadayakaraktemizleyebilirveyakeserekçıkarabilir.Erkenmüdahaleönemlidir,yoksasiğilleryayılabilir.Tedavidenekadargecikilirseokadarfazlasiğiloluşabilirvetedavideokadaruzunsürebilir.Siğillerdahasonratekrarnüksedebilirvetekrarla-maolupolmadığınıtespitetmekiçindüzenliolarakkontroledilmesigerekir.

Tedbir Doktorunuzdanhumanpapillomavirüsünekarşıaşıhakkındabilgialın.Aşıgenitalsiğildendoğabilecekkan-

serriskiniazaltmaktadır.ÜlkelerinHPV’yekarşıfarklıaşıprogramlarıbulunmaktadır.Doktorunuzdanyadabirhalksağlığımerkezindenbukonudadahafazlabilgiisteyin.

Prezervatif,cinseltemassırasındaoluşabilecekenfeksiyonriskiniazaltmaktadır.

Trichomoniasis

Sebep: Vajina,penisyadaid-rartorbasınatutunanparazitler(tekhücreliorganizmalar)

Belirtiler ■ Kadınlardavajinadakaşıntıveyara,alışılmadık,sarımsı-yeşilimsi,köpüklüvekokuluakıntıolabilir.

■ Erkeklerdeçoğunluklabelirtiolmaz,fakatsünnetderisindeiltihaplan-mavepenisteakıntıgörülebilir.

■ Hemkadınlardahemdeerkekler-deidraryapmasancılıolabilir.

■ Bazenhiçbirbelirtigörülmez.

Teşhis ve TedaviBirTrichomoniasisenfeksiyonurutinsağlıkkontrolüsırasındapamukluçubuklaalınannumuneilekolaycateşhisedilipbirdozuygulanananti-biyotiktedavisiilekolaylıklaiyileşti-rilebilir.Doktoruntalimatlarınatamolarakuymanızönemlidir.Tedavininuygulandığıgünalkolalmanızyasaktır.

30

Eğerilişkisırasındakoruyucubiraraçyadaprezervatifkullanmadıysanızvehami-lekalmakistemiyorsanızozamanhızlıdavranmanızgerekir.Hamilekalmariski-niazaltmakistiyorsanızilişkidenitibaren72saatiçindeacildoğumkontrolü(ilişkisonrasıhaplarolarakbilinir)uygulayabi-lirsiniz.Acildoğumkontrolühaplarınıbiraileplanlamadanışmamerkeziyadabirsağlıkkurumundanteminedebilirsiniz.

İstenmeyen hamilelikEğerâdetinizdegecikmeolduysabirhamileliktestiyaptırın.Bireczanedenhamileliktestialabiliryadabirdok-torveyabiraileplanlamadanışmamerkezinegidebilirsiniz.Eğerçocuksahibiolmakistemiyorsanızhamileolupolmadığınızıenkısazamandaöğren-menizçokönemlidir.Çoğuülkelerdekürtajyapılmaktadır,fakatbunormaldeancak12.haftayakadarolabilmektedir.

Eğerhamileysenizvekürtajyap-tırmakistiyorsanızbukılavuzunsonundabelirtilenorganizasyonlaradanışarakhaklarınızıöğrenin.

İstenen hamilelikKendiniziveçocuğunuzukoruyun.

Eğerhamileysenizveçocuğuis-tiyorsanızbukılavuzunsonundabelirtilenkurumlarabaşvurarakhamileliksırasındavedoğumdasağlıklailgilihangihaklardanfaydala-nabileceğinizivehemsizinhemdeçocuğunuzundoğduktansonranetürhaklarasahipolduğunuzuöğrenin.

Size bağlıEğerhamilekalmakistemiyorsanızyadadahaileribirzamandaçocuksahibiolmakistiyorsanızgüvenlibirkorunmametodukullanmanızönem-li.HIVvediğercinselyollabulaşanenfeksiyonlardankorunmakiçinherzamandaimaprezervatifkullanın.

Doktorunuzayadabiraileplanla-madanışmamerkezinedanışarakkorunmaimkânlarınızıöğrenin.

Korunma ve hamilelik

31

Daima prezervatif kullanın■ PrezervatifvesubazlıkayganjelinkullanımısiziHIV,HepatitBveCvecinselyollabulaşandiğerenfeksi-yonlardankorurvehamileliğiönler.

Daima yeni iğne ve şırınga kullanın■ Herseferindeyeni,steriliğneveşırıngakullanırsanızvearaçlarıhiçbirzamanbirbaşkasıileortakkullan-mazsanızkendiniziHIVileHepatitBveC’yekarşıkorumuşolursunuz.

Vücudunuza bakın■ HIV,HepatitBveCtestiyap-tırın.HepatitBaşısıolun.

■ Herhangibirşikâyetinizolmasadahidüzenliolarakcinselyollabulaşanenfeksiyonlarlailgilimuayeneolun.

■ Birdoktortarafındanönerilente-daviyiherzamansonlandırın.

■ Eğerkorunmasızilişkiyegirdiy-seniz,birbaşkasıylaiğneveyaşırıngapaylaştıysanızyadailişkisırasındaprezervatifyırtıl-dıysabirPEPtestiyaptırın.

Umarızbubroşürsizeyardımcıolmuştur.Güvenlicinselilişkivegü-venliuyuşturucukullanımıhakkındabilgisahibiolmakhayatkurtarır.Şimdikendiniziveçevrenizinasılkoruyabile-ceğinizileilgiligerçekleritanıdığınızaveöğrendiğinizegöresizdeartıkdiğer-lerinibilgilendirmedurumundasınız.

Hadi HIV hakkında konuşalım: Kendi dilimizde.

Kendinize dikkat edin!

32

İnternethertürlükonuileilgilibil-gisunmaktadır.BunlarınarasındaHIVveAIDS,Hepatit,cinselyollabulaşanenfeksiyonlar(CYBE),Tü-berküloz(TB),güvenliuyuşturucukullanımı,güvenlicinselilişkivecinsellikdebulunmaktadır.Buyoldanbirçokfaydalıbilgiedinebilirsiniz.

Fakatyinedeinternetten,kitaplardanyadatanıtıcıbroşürlerdenedinilecekbilgilerhiçbirzamantıbbiolarakyapı-lanşahsidanışmanınyerinitutmaz.Ancaktıpkonusundauzmankişilersizimuayeneedipşahsentanıdıktansonratıbbidanışmanlıkhizmetisunabilirler.

Bilgilerinkalitevedoğruluğunudeğer-lendirmekherzamankolayolmaz.Bazıbilgilerbilimselolmayankaynaklarada-yanabilirveyanlışyadayanıltıcıolabilir.

Aşağıdakitavsiyeler,internetüzerin-densunulansağlıkvetıpbilgilerininetikvekalitelioluşunubelgeleyenHOncode(HealthOnThenetFoun-dation)esaslarınadayanmaktadır.

■ Halksağlığıhizmetleriyadaresmendesteklenenvetanınankurumlara(devlethastaneleri,üniversiteler,siviltoplumörgütleri)aitinternetsayfalarıçoğupratikvegüvenilirbilgiyiiçer-mektedir.

■ Sizinilginizeveisteğinizeenfazlahitapedensunucularıninternetsay-falarınabakın.Bubilgiyisunanlarınveyayınlananbilgilerinnekadarticarikaygıveideolojik,politik,diniyadakültüreldüşüncetaşıyabileceğinigözönündetutun.

■ BulunduğunuzyerdekiHIV/AIDSalanındaçalışansağlıkhizmetlerindenvekurumlarındangüvenilirveilgiliin-ternetsayfalarınınadresleriniisteyin.

■ Eğertereddütediyorsanızdengelibirbakışaçısıkazanmakvebilgilerikontroletmekiçinçoksayıdainternetsayfasınıziyaretedin.

■ Sağlıklailgilibilgileriedindiğinizkay-naklardaşunlarıkontroledin:Bilgilerikimyayınlıyor?Bukişibubilgileriverecekeğitimaltyapısınasahipmi?Eğerbukişisahipdeğilseyararlandı-ğıkaynaklarıbelirtiyormu?

■ İnternetsayfalarınınhangikaynaklar-danyararlandıklarınadikkatedin.

Diğer bilgiler

33

■ Internetsayfalarınınsizinleilgilihangişahsibilgilerikaydettiklerivebunlarıhangiamaçlarlakullanacaklarınadairgizlilikpolitikalarınadikkatedin.

■ Birçokemniyetliinternetsayfası“HealthOnthenetFoundation“(=İnternettesağlıkvakfı)gibigü-venilirbirkredilendirmeorganizas-yonundansertifikalıdır.Busertifika,ilgiliinternetsayfasınınyetki,yazarlık,güvenilirlikvefinansmankonularındaaçıkolduğu,engünceldurumdaolduğu,reklamkonusundadürüstolduğuvesayfanıngerçekiçeriğininreklamlardanbelirginbiçimdefazlaolduğuanlamınagelir.Sertifikanıngüncelliğinikoruyupkorumadığınıanlamakiçinsertifikasembolününüzerinitıklayın.

■ Aşağıdakiinternetadresindenyük-leyebileceğiniz“HOnkodu”araççubuğunukullanarakbirinternetsayfasınınsertifikadurumunube-lirleyebilirsiniz.http://www.hon.ch/HOncode/Plugin/Plugins.html

■ Yinedeenufakbirtereddütdahiduyuyorsanıztıpkonusundauzmanbirkişiileirtibatkurun.

Avrupa çapında:

HIV ClearinghouseInternet:www.aidsactioneurope.orgCorrelationIInetworkStadhouderskade1591074BCAmsterdamThenetherlandsTel.:+31206721192Fax.:+31206719694Internet:www.correlation-net.org

TAMPEP International FoundationObiplein41094RBAmsterdamTel:+31206926912Fax:+31206080083Internet:www.tampep.euE-mail:info@tampep.eu

Kendi ülkenizde:

34

Notlar

35

Yayımcı hakkında

DiplomalısosyologvesağlıkuzmanıRamazan Salman1960yılındaİstanbul’dadoğduve1966yılındabirmisafirişçiailesininoğluolarakAlmanya’yageldi.Anadileğiherzamangöçmenlerinsağlıkproblemlerineçözümlerbulmaktı.AIDS&Mobilityprojesindedekullanılmaktaolankül-türlerarasımedyatörlük (arabuluculuk)modelinigeliştirdiğivehalayönetmekteolduğuEthnoTıpMerkezi’nikurdu.

AşağıSaksonyaEyaletMeclisi’ninEntegrasyonKomisyonüyesiolupFederalHükümet’inEn-tegrasyonZirvesi’neuzmanolarakdavetedilmiştir.AvrupaKonseyi’nin“CommitteeofExpertson Mobility, Migration and Access to Health Care“ Komitesi, Dünya Ekonomik Forumu veEuropeanScientificandTechnicalnetworkonHealth,MigrationandPeopleLivinginPoverty(EnHMP)üyesidir.

RamazanSalmaniçindeSchwabVakfı’nın2008yılı"SocialEntrepreneuroftheYear"ödülüile2009yılıFederalAlmanyaLiyakatnişanı’nındabulunduğuçoksayıdaödüle layıkgörülmüş-tür.

YanısıraHannover,St.Gallen,Zürih,Rennes,PécsveHeidelbergüniversitelerindedersver-mektedir.Entegrasyon,göçpolitikasıvegöçmenlerinsağlığının teşvikikonularındayedi taneyayınlanmışkitabıbulunmaktadır.

36

Feragatname

“Bukılavuzsadeceyazarıngörüşleriniyansıtmaktadır.AvrupaKomisyonuburadaverilenbilgi-lerinherhangibirkullanımındansorumludeğildir”.

AvrupaBirliğitarafından,halksağlığıalanındakitopluluklarınaksiyonprogramıçerçevesindedesteklenmektedir.