HISTORIA - odyseja.infoodyseja.info/niepubliczna_szkola_podstawowa/.../HistoriaispolHprogram.pdf ·...

G d y n i a 2 0 0 8

Beata Kubicka

Program nauczaniadla klas 4-6 szko∏y podstawowej

HISTORIAI SPO¸ECZE¡STWO

Projekt ok∏adki: Artur TarasiewiczRedaktor prowadzàcy: Zespó∏Redakcja j´zykowa: Piotr SalewskiRedakcja graficzna i sk∏ad: Marcin Ho∏dakKorekta: Marlena Dobrowolska

Program dopuszczony do u˝ytku szkolnego przez ministra do spraw oÊwiaty i wychowania i wpi-sany do wykazu programów nauczania historii i spo∏eczeƒstwa w klasach IV–VI szko∏y podstawo-wej na podstawie opinii rzeczoznawców: dr. Wita Górczyƒskiego i dr. Piotra Ungera

Nrumer dopuszczenia: DPN-5002-02/08

© Copyright by Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON Sp. z o.o. & Beata KubickaGdynia 2008Wszelkie prawa zastrze˝one. Kopiowanie w ca∏oÊci lub we fragmentach bez zgody wydawcyzabronione.9-8/V

Wydawca: Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON Sp. z o.o.81-212 Gdynia, ul. Hutnicza 3tel. centrali 058 679 00 00e-mail: [email protected] http://www.operon.pl

ISBN 978-83-7461-801-4

3

Spis treÊci

I. Wst´p 5

II. Cele edukacji 7

III. Szczegó∏owe cele edukacji 9

IV. Materia∏ nauczania dla klas IV-VI 11

V. Przydzia∏ godzin 23

VI. Procedury osiàgania celów edukacyjnych 30

VII. Ocena osiàgni´ç ucznia 32

VIII. Przewidywane osiàgni´cia ucznia 35

5

I. Wst´p

Prezentowany program przeznaczony jest dla drugiego etapu edukacyjnego (szko-∏a podstawowa, klasy IV–VI). Stanowi propozycj´ realizacji podstawy programowejkszta∏cenia ogólnego uj´tej w rozporzàdzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportuz dnia 6 listopada 2003 r., zmieniajàcym rozporzàdzenie w sprawie podstawy progra-mowej wychowania przedszkolnego oraz kszta∏cenia ogólnego w poszczególnych ty-pach szkó∏ (DzU 2003 r., nr 210, poz. 2041).

Program ten ma byç dla nauczyciela podstawà, na której b´dzie on móg∏ wprowa-dziç ucznia w Êwiat wydarzeƒ historycznych, pobudzajàc wyobraêni´ dziecka i stymu-lujàc je do efektywnej pracy. Historykowi podczas nauczania powinny towarzyszyç s∏o-wa Cycerona „Historia magistra vitae est”.

Na ka˝dej lekcji historii przewidziana jest realizacja nast´pujàcych standardów wy-magaƒ edukacyjnych:

– pisania,– czytania,– rozumowania wed∏ug zwiàzku przyczynowo-skutkowego,– korzystania z informacji êród∏owych,– stosowania wiedzy w praktyce.Program nauczania historii i wiedzy o spo∏eczeƒstwie przewiduje trzyletni tok na-

uczania przy siatce godzin rozbitej na jednà godzin´ tygodniowo w klasie czwarteji w klasie piàtej oraz dwie godziny w klasie szóstej. W ramach tych godzin przewi-dziana jest realizacja poszczególnych Êcie˝ek edukacyjnych na wybranych jednost-kach lekcyjnych.

W∏asne zaanga˝owanie w prowadzonà lekcj´, umiej´tnoÊç korelacji z innymiprzedmiotami oraz realizacja Êcie˝ek edukacyjnych wprowadza ucznia w obszar nietylko teorii, ale i praktyki.

Szko∏a podstawowa to okres w ˝yciu dziecka, w którym jego rozwój wymagawzmo˝onej motoryki, wyobraêni, a przede wszystkim zaciekawienia. Stàd na lek-cjach historii i spo∏eczeƒstwa punktem wyjÊcia jest koniecznoÊç wzbudzeniaw uczniu ch´ci poszukiwania odpowiedzi na nurtujàce go pytania dotyczàce ˝yciaoraz wydarzeƒ z dziejów minionych i wspó∏czesnoÊci. Ten rodzaj aktywnoÊci po-zwoli dziecku wejÊç w rol´ odkrywcy, który za pomocà wybranych przez siebie na-rz´dzi b´dzie odszukiwa∏ potrzebne wiadomoÊci. B´dzie to równie˝ pozytywnyaspekt rozwijania osobowoÊci dziecka przy nieustannej stymulacji przez nauczy-ciela.

Samodzielne poruszanie si´ w Êwiecie dat i wydarzeƒ po∏àczonych ze sobà ∏aƒ-cuchami przyczynowo-skutkowymi pozwoli uczniowi lepiej zrozumieç wydarzenia,o których b´dzie mowa na lekcjach.

6

Nauczyciel historii ma obowiàzek post´powaç w taki sposób, aby uczeƒ nie czu∏ si´skr´powany w swoich wypowiedziach, nie ba∏ si´ pytaç i nie by∏ oceniany wed∏ug kry-teriów i norm dla niego niezrozumia∏ych.

Zadaniem nauczyciela jest stymulowanie pracy uczniów na lekcji, czuwanie nad po-prawnoÊcià doboru faktów, wydarzeƒ oraz nad umiej´tnoÊciami korzystania z ogólniedost´pnych êróde∏. Dzi´ki zainteresowaniu, dociekliwoÊci i cierpliwoÊci budujemyw dziecku wiar´ we w∏asne si∏y, co owocuje pozytywnym nastawieniem do nauki orazotoczenia, w którym ono przebywa.

Obowiàzkiem nauczyciela jest indywidualne podejÊcie do ka˝dego z uczniów. Mo˝ebyç to trudne w realiach dzisiejszej szko∏y, mi´dzy innymi ze wzgl´du na du˝à liczb´uczniów w klasach oraz ograniczony czas lekcji. Nale˝y jednak pami´taç o konieczno-Êci zwrócenia uwagi na ka˝de dziecko, dostrzeganie jego sukcesów i motywowaniedo dalszej pracy.

Olbrzymià rol´ w pracy nauczyciela odgrywa jego warsztat, a przede wszystkimmetody, jakie stosuje w czasie zaj´ç lekcyjnych. Nale˝y pami´taç, ˝e im wi´kszaró˝norodnoÊç stosowanych metod, tym ∏atwiej zainteresowaç ucznia przedmiotemi tym wi´ksza szansa, ˝e na nast´pnà lekcj´ dziecko przyjdzie z ochotà. Do metodmo˝liwych do zastosowania na lekcjach historii i spo∏eczeƒstwa zaliczyç nale˝y mi´-dzy innymi: prac´ w grupach, dyskusj´, prac´ ze êród∏ami, film, pokaz slajdów, wi-zyt´ w muzeum. To tylko niektóre z licznych propozycji, dzi´ki którym jeden tematmo˝emy przedstawiç na wiele barwnych sposobów. Taki rodzaj przekazu jest gwa-rancjà udanej lekcji i osiàgni´tego celu, jaki ka˝dy nauczyciel stawia sobie na po-czàtku pracy.

Nadrz´dnym celem lekcji historii i spo∏eczeƒstwa jest przekazanie uczniowi wiedzyw sposób adekwatny do jego mo˝liwoÊci percepcyjnych. Form´ przekazu powiniencharakteryzowaç prosty j´zyk, który umo˝liwi nawiàzanie dialogu mi´dzy uczniemi nauczycielem.

WST¢P

7

Za∏o˝eniem szkolnej edukacji jest wszechstronny rozwój osobowoÊci ucznia. Historiai spo∏eczeƒstwo jest przedmiotem, który nie tylko wzbudza zainteresowanie uczniaprzesz∏oÊcià, ale równie˝ kszta∏tuje jego postaw´ patriotycznà i obywatelskà. Te dzia-∏ania wyzwalajà w dziecku poczucie odpowiedzialnego uczestnictwa w ˝yciu spo∏ecz-nym i publicznym. Historia i spo∏eczeƒstwo pomaga równie˝ w budowaniu Êwiatopo-glàdu poprzez dostarczanie wiedzy na temat najwa˝niejszych wydarzeƒ z historii Polskii historii powszechnej.

Szkolne zaj´cia z historii i spo∏eczeƒstwa zak∏adajà realizacj´ zadaƒ na kilku p∏aszczy-znach kszta∏cenia:

– nauczania przez dostarczanie i systematyzowanie wiedzy,– poszerzania i pog∏´biania zainteresowaƒ uczniów poprzez poszukiwanie i ocenia-

nie wydarzeƒ zapisanych bàdê zarejestrowanych w êród∏ach historycznych,– nabywania umiej´tnoÊci uto˝samiania swojego ˝ycia z w∏asnym paƒstwem i ˝yjà-

cymi w nim ludêmi,– kszta∏towania postaw i Êwiatopoglàdu, majàcego istotny wp∏yw na dzia∏alnoÊç

publicznà i indywidualnà w Polsce, Europie i Êwiecie, poprzez poznawanie tychwartoÊci, które sà w du˝ym stopniu odpowiedzialne za przesz∏oÊç, teraêniej-szoÊç i przysz∏oÊç.

Nauczanie przez dostarczanie i systematyzowanie wiedzyUczeƒ:– zapoznaje si´ z potrzebnymi poj´ciami i definicjami z dziedziny historii wraz z ich

logicznymi wyjaÊnieniami;– zdobywa potrzebnà wiedz´ na temat najwa˝niejszych wydarzeƒ historycznych

i spo∏ecznych;– zdobywa wiadomoÊci o ˝yciu wybitnych i zas∏u˝onych postaci z dziejów Polski, Eu-

ropy i Êwiata;– poznaje i rozumie ciàg przyczynowo-skutkowy wydarzeƒ zaistnia∏ych w poszcze-

gólnych okresach historycznych;– poznaje i rozró˝nia symbole paƒstwowe, narodowe i religijne;– zdobywa podstawy do kszta∏towania w∏asnych postaw patriotycznych i tolerancyj-

nych;– przy pomocy nauczyciela kszta∏tuje w∏asnà wyobraêni´;– rozwija zainteresowania przesz∏oÊcià w∏asnà, rodziny, narodu;– zdobywa podstawy do kszta∏towania myÊlenia syntetyczno-analitycznego.

II. Cele edukacji

8

Poszerzanie i pog∏´bianie zainteresowaƒ Uczeƒ:– nabywa podstawowe zdolnoÊci organizowania w∏asnego warsztatu pracy na lekcji,

to jest korzystania ze êróde∏ historycznych, materia∏ów pozapodr´cznikowych i in-nych;

– potrafi samodzielnie szukaç przy pomocy nauczyciela bàdê osób starszych po-trzebnych informacji o danym zagadnieniu;

– rozwija w∏asne zainteresowania poprzez aktywny udzia∏ w olimpiadach, konkur-sach historycznych i mi´dzyprzedmiotowych;

– potrafi samodzielnie wypowiadaç si´ i oceniaç ró˝ne fakty z przesz∏oÊci bàdê ma-jàce miejsce wspó∏czeÊnie.

Nabywanie umiej´tnoÊciUczeƒ:– uczy si´ samodzielnego myÊlenia;– porzàdkuje, poszukuje i przedstawia informacje z ró˝nych êróde∏;– dokonuje samooceny;– wypowiada si´ w kwestiach spornych wynikajàcych z ciàgów przyczynowo-skutko-

wych;– potrafi umiej´tnie komunikowaç si´ na forum klasowym na dany temat;– stosuje nabytà wiedz´;– dokonuje publicznej prezentacji w∏asnych poglàdów;– pracuje w zespole, grupie, klasie.

Kszta∏towanie postaw i ÊwiatopoglàduUczeƒ:– potrafi zbudowaç postaw´ tolerancji przez uÊwiadomienie sobie istnienia plurali-

zmu poglàdowego, kulturowego, religijnego;– buduje postawy wartoÊciujàce w oparciu o biografie i wydarzenia z ˝ycia ludzi bu-

dujàcych histori´, na przyk∏ad: Boles∏awa Chrobrego, Królowej Jadwigi, StefanaBatorego, Tadeusza KoÊciuszki, Jana Paw∏a II, Lecha Wa∏´sy i innych;

– rozwija zdolnoÊci wnikliwej obserwacji, percepcji, analizy faktów w odniesieniudo epoki i ˝yjàcych w niej ludzi;

– wyrabia w sobie nawyk cierpliwoÊci, koncentracji i dociekliwoÊci w pracy;– kszta∏tuje postaw´ pe∏nà szacunku wobec symboli narodowych, paƒstwowych

i religijnych;– rozwija zainteresowania historià i kulturà kraju dzi´ki nieustannej pracy nad pozna-

waniem i rozumieniem zaistnia∏ych okolicznoÊci.

CELE EDUKACJI

9

Wymienione poni˝ej szczegó∏owe cele edukacyjne oparte sà na podstawie progra-mowej, która stanowi punkt wyjÊcia pracy nauczyciela z uczniem w szkole.

Zainteresowanie przesz∏oÊciàUczeƒ:– uÊwiadamia sobie ró˝norodnoÊç êróde∏ historycznych;– kszta∏tuje w sobie postaw´ zainteresowania historià, zarówno powszechnà, jak

i Polski oraz swojej ma∏ej ojczyzny;– nabywa umiej´tnoÊci wykorzystywania wiedzy pochodzàcej z ró˝nych êróde∏;– rozumie zale˝noÊci przyczynowo-skutkowe w procesie historycznym;– umie odnaleêç zale˝noÊci pomi´dzy wydarzeniami minionymi a wspó∏czesnoÊcià.

Rozwijanie poczucia przynale˝noÊci do grupy spo∏ecznejUczeƒ:– ma poczucie to˝samoÊci z w∏asnym krajem, miastem, wsià, dzielnicà;– odczuwa przynale˝noÊç do swojej grupy rówieÊniczej;– jest odpowiedzialny za w∏asne sàdy i opinie;– umie oceniç i wartoÊciowaç wydarzenia i postacie historyczne.

Âwiadoma postawa patriotyczna i obywatelskaUczeƒ:– interesuje si´ historià Polski oraz dziejami w∏asnej rodziny;– przejawia postaw´ tolerancji wobec innych narodowoÊci i mniejszoÊci etnicznych;– przyjmuje postaw´ szacunku wobec odmiennych ni˝ w∏asne poglàdów;– zna i szanuje podstawowe wartoÊci cywilizacji europejskiej;– odczuwa dum´ z w∏asnej przynale˝noÊci narodowej;– ma szacunek dla kultury polskiej oraz kultur innych narodów i mniejszoÊci.

Zadania szko∏ySzko∏a ma za zadanie umo˝liwiç uczniowi wszechstronny rozwój jego osobowoÊci,

dostarczyç mu odpowiedniej wiedzy, jak równie˝ stworzyç odpowiednie warunki,w których dziecko b´dzie poznawa∏o histori´ Polski i Êwiata.

Do zadaƒ szko∏y nale˝à (zgodnie z podstawà programowà):– Dostarczanie wiedzy na temat najwa˝niejszych wydarzeƒ i najwybitniejszych po-

staci z dziejów Polski (w tym regionu) oraz Europy i Êwiata.

III. Szczegó∏owe cele edukacji

10

– Zapoznanie z symbolami narodowymi, paƒstwowymi i religijnymi; wyjaÊnienie ichznaczenia oraz kszta∏towanie szacunku wobec nich. Rozwijanie postawy patrio-tycznej.

– Kszta∏towanie wyobraêni historycznej.– Zapoznanie z elementarnymi poj´ciami historycznymi.– Rozbudzanie zainteresowaƒ przesz∏oÊcià w∏asnà, swojej ojczyzny i narodu oraz ko-

rzeniami i rozwojem rodzimej kultury.

SZCZEGÓ¸OWE CELE EDUKACJI

11

Klasa IV

Wprowadzenie

W klasie IV uczeƒ po raz pierwszy zapoznaje si´ z przedmiotem historia i spo∏eczeƒ-stwo. Jest to niezwykle wa˝ny moment i w du˝ej mierze od nauczyciela zale˝y, czydziecko zainteresuje si´ przesz∏oÊcià i w ciàgu dalszej edukacji b´dzie z chćià uczy∏osi´ historii.

Zastosowany w podrćzniku podzia∏ ma na celu stopniowe wprowadzenie uczniaw wiedz´ historycznà oraz zagadnienia dotyczàce spo∏eczeƒstwa. Poczàwszy od wyja-Ênienia podstawowych terminów zwiàzanych z historià, poprzez wskazanie zwiàzkówpomi´dzy procesem historycznym a ˝yciem ludzi, wprowadzenie w wybrane zagad-nienia z historii powszechnej i Polski – podrćznik krok po kroku przybli˝a uczniowi za-kres i metodologi´ badaƒ historycznych. Odchodzàc od ukazywania historii przezpryzmat dat i wydzrzeƒ politycznych, po∏o˝ono nacisk na przedstawienie ˝yciacodziennego ludzi w ró˝nych epokach

I. Wkraczamy w Êwiat historii

1. Czym jest historia? (próba zdefiniowania pojćia, nauki pomocnicze historii,warsztat historyka)

2. Bogactwo êróde∏ historycznych (rodzaje êróde∏ historycznych i ich znaczenie)3. Jak mierzymy czas w historii? (sposoby mierzenia czasu, zapis i obliczanie up∏ywu

czasu)4. Do czego historykowi potrzebne sà mapy? (znaczenie map, umiej´tnoÊç czytania

map historycznych, dawne mapy)5. Muzea i zabytki (zadania muzeum, rodzaje muzeów, konserwacja zabytków, wy-

brane zabytki Polski)Sprawdzamy wiadomoÊci i umiej´tnoÊci

Osiàgnićia szczegó∏owe uczniaUczeƒ:– umie korzystaç z osi czasu;– zna metody zapisywania i obliczania wieku;

IV. Materia∏ nauczania dla klas IV–VI

12

– potrafi korzystaç z mapy i atlasu historycznego;– orientuje si´, jakie muzea znajdujà si´ w okolicy, w której mieszka;– potrafi stosownie zachowaç si´ w muzeum.

II. ˚yj´ wÊród ludzi

1. Rodzina – klucz do mojej historii (znaczenie rodziny w ˝yciu cz∏owieka, zale˝noÊcipokrewieƒstwa i powinowactwa, historia rodziny)

2. Moje role w ˝yciu. Ja i inni (samoocena, role spo∏eczne, godnoÊç, prawa dziecka)3. Moja szko∏a (historia szko∏y, prawa i obowiàzki ucznia, samorzàd szkolny, wspó∏˝y-

cie w klasie)Sprawdzamy wiadomoÊci i umiej´tnoÊci

Osiàgni´cia szczegó∏owe ucznia Uczeƒ:– zna histori´ i tradycje w∏asnej rodziny, miejsca zamieszkania, miasta, w którym

˝yje;– zna wa˝niejsze daty zwiàzane z obchodzonymi Êwi´tami narodowymi i rodzinnymi;– potrafi okreÊliç swojà funkcj´ i rol´ w rodzinie;– wie, jakie obowiàzki wynikajà z bycia Polakiem;– ma poczucie w∏asnej to˝samoÊci narodowej;– prezentuje postaw´ tolerancji;– potrafi rozwiàzywaç konflikty pojawiajàce si´ w klasie.

III. Polska mojà ojczyznà

1. Moja ma∏a ojczyzna2. Poznajemy regionalne tradycj´ i zwyczaje 3. Kto ty jesteÊ? Polak ma∏y... – próba interpretacji historycznej hymnu paƒstwowego.4. Polska i Europa (to˝samoÊç polska a to˝samoÊç europejska, proces jednoczenia

Europy, Unia Europejska, symbole unijne)Sprawdzamy wiadomoÊci i umiej´tnoÊci

Osiàgni´cia szczegó∏owe ucznia Uczeƒ:– zna tradycje panujàce w danym regionie;– umie wymieniç polskie krainy historyczno-geograficzne;– prezentuje postaw´ szacunku wobec tradycji;– odznacza si´ szacunkiem i tolerancjà w stosunku do mniejszoÊci narodowych i ich

kultur;– potrafi wymieniç kraje graniczàce z Polskà;– potrafi wymieniç polskie symbole narodowe;– prezentuje postaw´ dumy z faktu bycia Polakiem;– rozumie zale˝noÊç mi´dzy to˝samoÊcià narodowà a to˝samoÊcià europejskà;– zna podstawowe fakty dotyczàce procesów zjednoczeniowych Europy.

MATERIA¸ NAUCZANIA DLA KLAS IV–VI

13PROGRAM NAUCZANIA DLA SZKO Y̧ PODSTAWOWEJ • HISTORIA I SPO¸ECZE¡STWO

IV. ˚ycie ludzi wczoraj i dziÊ

1. Zmagania pierwszych ludzi (ludzie pierwotni, koczowniczy i osiad∏y tryb ˝ycia,osiàgnićia pierwszych ludzi)

2. Pierwsi rolnicy3. Rycerze i zamki (˝ycie na Êredniowiecznych zamkach, rycerze i kodeks rycerski)4. W Êredniowiecznym klasztorze (KoÊció∏ w Êredniowieczu, ˝ycie Êredniowiecznych

zakonników, zakon krzy˝acki)5. WieÊ wczoraj i dziÊ (historia wsi, sytuacja ch∏opów w spo∏eczeƒstwie feudalnym,

rozwój narz´dzi rolniczych, przyk∏ady jak wieÊ wyglàda wspó∏czeÊnie)6. Âredniowieczne miasto (lokowanie miast, plan Êredniowiecznego miasta, spo∏e-

czeƒstwa miasta w Êredniowieczu)7. W drukarni Jana Gutenberga (historia pisma, rodzaje pisma, wynalazek druku)8. Miko∏aj Kopernik i jego odkrycie (Akademia Krakowska, ˝ycie i dzia∏alnoÊç Koper-

nika, geocentryzm a heliocentryzm)9. W gospodarstwie szlacheckim10. ˚ycie dworskie na Wawelu w XVI wieku11. W wieku pary i elektrycznoÊci12. W XIX-wiecznej ¸odzi (przyk∏ad XIX-wiecznej ¸odzi, industrializacja, miasto prze-

mys∏owe, robotnicy i fabrykanci)13. Nasz Êwiat w XXI wiekuSprawdzamy wiadomoÊci i umiej´tnoÊci

Osiàgnićia szczegó∏owe uczniaUczeƒ:– potrafi wymieniç wa˝niejsze osiàgnićia cywilizacyjne ludzkoÊci;– potrafi uzasadniç wp∏yw osiàgni´ç cywilizacyjnych na ˝ycie codzienne ludzi;– zna zasady kodeksu rycerskiego;– umie opisaç wyglàd Êredniowiecznego zamku;– potrafi wymieniç nazwy kilku zakonów;– umie opisaç ˝ycie Êredniowiecznych zakonników;– zna i rozumie zas∏ugi zakonów dla rozwoju kultury i cywilizacji;– potrafi opisaç przemiany zachodzàce w ˝yciu mieszkaƒców wsi na przestrzeni

dziejów;– rozumie sytuacj´ ch∏opów paƒszczyênianych;– opisuje wyglàd miasta Êredniowiecznego z uwzgl´dnieniem poszczególnych bu-

dynków i ich funkcji;– rozumie znaczenie wynalazku druku;– zna postaç Miko∏aja Kopernika i rozumie znaczenie jego odkrycia;– potrafi wymieniç najwa˝niejsze wynalazki zwiàzane z rewolucjà przemys∏owà i ich

wp∏yw na ˝ycie ludzi;– potrafi opisaç na przyk∏adzie ¸odzi wyglàd miasta przemys∏owego.

14

Klasa V

Wprowadzenie

W klasie piàtej rozpoczyna si´ uporzàdkowany chronologicznie wyk∏ad wiedzy hi-storycznej. Uczeƒ zapoznany zostaje z najwa˝niejszymi faktami dotyczàcymi dzie-jów cz∏owieka – od najstarszych cywilizacji Bliskiego Wschodu po epok´ renesansu.Na tym etapie nauczania wa˝nym zadaniem nauczyciela jest nie tylko przedstawie-nie wiadomoÊci zwiàzanych z poszczególnymi tematami, ale tak˝e ukazanie dziec-ku zale˝noÊci przyczynowo-skutkowych mi´dzy kolejno omawianymi zagadnienia-mi. W ˝adnym wypadku nie mo˝na dopuÊciç do sytuacji, w której uczeƒ tworzysobie wizj´ przesz∏oÊci jako osobnych, niezwiàzanych ze sobà wydarzeƒ. PodkreÊle-nie ciàg∏oÊci dziejów, ukazanie d∏ugofalowoÊci pewnych procesów i uÊwiadomienieuczniowi, ˝e kolejne cywilizacje i kultury dziedziczà osiàgnićia swoich poprzedni-ków – to jeden z g∏ównych celów, jaki powinien przyÊwiecaç nauczycielowi. Nale˝ytu wspomnieç o innym wa˝nym zagadnieniu, bezpoÊrednio ∏àczàcym si´ z omó-wionym wy˝ej. Sposób prezentacji wiedzy historycznej (z koniecznoÊci uproszczo-nej na tym poziomie) musi dawaç dziecku mo˝liwoÊç analizy i samodzielnego wy-ciàgania wniosków. Zadaniem nauczyciela historii jest umiej´tne stymulowaniemyÊlenia ucznia, tak by sam potrafi∏ powiedzieç, na przyk∏ad jakie skutki mog∏aprzynieÊç konkretna decyzja w∏adcy czy zmiana, która zasz∏a w gospodarce. Przy-czyni si´ to z jednej strony do rozwinićia si´ u ucznia umiej´tnoÊci krytycznegomyÊlenia, a z drugiej do budowania jeszcze spójniejszej wizji historii jako ciàguprzyczyn i wynikajàcych z nich skutków.

I. W kr´gu cywilizacji Êródziemnomorskich

1. Najstarsze cywilizacje (pierwsze cywilizacje Bliskiego Wschodu, staro˝ytny Egipt,osiàgnićia Egipcjan)

2. Antyczna Grecja i jej mieszkaƒcy (Hellada i jej warunki naturalne, zajćia Greków,kolonizacja)

3. W ojczyênie demokracji (polis greckie, ustrój demokratyczny Aten, wspó∏czesnademokracja)

4. W rodzinie greckiej (ma∏˝eƒstwo, pozycja kobiety, wychowanie dzieci, wychowa-nie spartaƒskie)

5. W Êwiecie greckich bogów (religia Hellenów, bogowie greccy, mitologia)6. Kultura grecka (filozofia, sport, teatr, architektura i sztuka, dziedzictwo Greków)7. Organizacja Imperium Rzymskiego (poczàtki Rzymu, ustrój republikaƒski, podbo-

je, cesarstwo, upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego)8. ˚ycie Rzymian (rodzina rzymska, ró˝nice spo∏eczne, ˝ycie codzienne, oÊwiata, od-

poczynek i rozrywki)9. Wierzenia ludów Cesarstwa Rzymskiego (bogowie rzymscy, wp∏yw Hellenów, kul-

ty wschodnie, poczàtki chrzeÊcijaƒstwa)10. Dziedzictwo Rzymian (architektura, urbanistyka, prawo, sieç drogowa, literatura

rzymska, romanizacja)Sprawdzamy wiadomoÊci i umiej´tnoÊci



Osiàgnićia szczegó∏owe uczniaUczeƒ:– zna najwa˝niejsze cywilizacje staro˝ytnego Bliskiego Wschodu i potrafi przekazaç

te wiadomoÊci, które odcisn´∏y pi´tno na kulturze europejskiej;– rozumie rol´ warunków geograficznych (zw∏aszcza wielkich rzek) w kszta∏towaniu

si´ pierwszych cywilizacji;– rozumie tok ewolucyjny kszta∏towania si´ demokracji na przestrzeni dziejów;– rozumie znaczenie cywilizacji Greków i Rzymian dla wspó∏czesnej Europy;– docenia osiàgnićia cywilizacji staro˝ytnych.

II. Âredniowiecze

1. Bizancjum – cesarstwo wschodniorzymskie (ustrój cesarstwa, kultura bizantyƒska,podzia∏ chrzeÊcijaƒstwa, upadek Bizancjum)

2. W Arabii Mahometa (Pó∏wysep Arabski, dzia∏alnoÊç Mahometa, islam, imperiumarabskie, osiàgnićia Arabów)

3. W paƒstwie Karola Wielkiego (organizacja paƒstwa Franków, renesans karoliƒski,walka z Arabami)

4. KoÊció∏ w Êredniowieczu (rola cywilizacyjna KoÊcio∏a, walka cesarstwa z papie-stwem)

5. Kultura Êredniowiecza (styl romaƒski, styl gotycki, religijny charakter sztuki)Sprawdzamy wiadomoÊci i umiej´tnoÊci

Osiàgnićia szczegó∏owe uczniaUczeƒ:– rozumie znaczenie Cesarstwa Bizantyƒskiego;– potrafi opisaç wzrost pot´gi Arabów;– potrafi wymieniç inne istniejàce religie poza chrzeÊcijaƒstwem, – potrafi zidentyfikowaç kraj z dominujàcà religià;– charakteryzuje paƒstwo Karola Wielkiego;– umie wyjaÊniç istot´ konfliktu mi´dzy cesarstwem i papiestwem;– dostrzega zwiàzek roli KoÊcio∏a w Êredniowieczu i jego obecnej sytuacji;– potrafi skojarzyç style wyst´pujàce w sztuce Êredniowiecza.

III. Polska Piastów

1. Powstanie paƒstwa polskiego (plemiona s∏owiaƒskie na ziemiach polskich, paƒ-stwo Polan, chrzest Polski, zjazd gnieênieƒski, droga do korony – koronacja Bole-s∏awa Chrobrego)

2. Organizacja paƒstwa pierwszych Piastów (spo∏eczeƒstwo paƒstwa pierwszych Pia-stów, system grodów, osady s∏u˝ebne, wojsko)

3. Od rozbicia do zjednoczenia (testament Boles∏awa Krzywoustego, rozbicie dziel-nicowe, Krzy˝acy, zjednoczenie Polski)

4. Kazimierz Wielki (reformy Kazimierza Wielkiego, polityka zagraniczna i wewn´trz-na ostatniego Piasta)

16

5. Spo∏eczeƒstwo stanowe.6. ˚ycie codzienne w póênym Êredniowieczu (wyglàd Êredniowiecznego miasta i wsi,

zajćia ich mieszkaƒców)Sprawdzamy wiadomoÊci i umiej´tnoÊci

Osiàgnićia szczegó∏owe uczniaUczeƒ:– potrafi wskazaç na mapie tereny zamieszkiwane przez poszczególne plemiona s∏o-

wiaƒskie;– rozumie znaczenie chrztu Polski i koronacji Boles∏awa Chrobrego;– wymienia przyczyny i skutki rozbicia dzielnicowego Polski;– umie przedstawiç proces jednoczenia ksi´stw polskich;– charakteryzuje i ocenia rzàdy Kazimierza Wielkiego;– potrafi opisaç spo∏eczeƒstwo stanowe;– opisuje ˝ycie codzienne w póênym Êredniowieczu.

IV. Pod rzàdami dynastii Jagiellonów

1. Unia polsko-litewska (rzàdy Andegawenów w Polsce, unia personalna w Krewie);2. Wielka wojna z zakonem krzy˝ackim (wybuch wojny, bitwa pod Grunwaldem);3. Wojna trzynastoletnia (Zwiàzek Pruski, pokój toruƒski) 4. Rzàdy ostatnich Jagiellonów (ho∏d pruski, Rzeczpospolita Obojga Narodów, szczyt

pot´gi Jagiellonów)5. W paƒstwie demokracji szlacheckiej (ustrój Rzeczpospolitej Obojga Narodów,

przywileje szlacheckie, sejm walny)6. Spo∏eczeƒstwo Rzeczpospolitej w XVI wieku (gospodarka folwarczna, handel zbo-

˝em, sytuacja poszczególnych stanów spo∏ecznych)Sprawdzamy wiadomoÊci i umiej´tnoÊci

Osiàgnićia szczegó∏owe uczniaUczeƒ:– zna i rozumie przyczyny zawarcia unii polsko-litewskiej;– potrafi opisaç przebieg i wynik zmagaƒ polsko-krzy˝ackich;– umie scharakteryzowaç ustrój Rzeczpospolitej Obojga Narodów;– opisuje spo∏eczeƒstwo XVI-wiecznej Polski.

V. Nowe horyzonty

1. Czas wielkich odkryç (przyczyny i skutki wielkich odkryç geograficznych, cywiliza-cje prekolumbijskie)

2. W epoce odrodzenia (renesans we W∏oszech, humanizm, kultura odrodzenia)3. Z∏oty wiek kultury polskiej (odrodzenie w Polsce, ZamoÊç, Wawel, literatura narodowa)4. Religijny podzia∏ Êwiata (kryzys KoÊcio∏a, protestantyzm, reformacja w Polsce)5. Jak zmieni∏o si´ ˝ycie codzienne w epoce odrodzenia? (zmiany w gospodarce

i kulturze oraz ich wp∏yw na ˝ycie ludzi)Sprawdzamy wiadomoÊci i umiej´tnoÊci



Osiàgni´cia szczegó∏owe uczniaUczeƒ:– rozumie przyczyny wielkich odkryç geograficznych;– potrafi scharakteryzowaç skutki odkryç geograficznych epoki nowo˝ytnej;– umie opisaç zmiany, jakie zasz∏y w kulturze i ˝yciu ludzi pod wp∏ywem myÊli rene-

sansowej;– zna i rozumie poj´cie „humanizm”;– charakteryzuje kultur´ polskà okresu odrodzenia;– podaje przyczyny i przejawy kryzysu KoÊcio∏a, które doprowadzi∏y do reformacji;– charakteryzuje nowo powsta∏e wyznania chrzeÊcijaƒskie: luteranizm, kalwinizm,

anglikanizm.

18

Klasa VI

Wprowadzenie

Materia∏ przewidziany do nauczania w klasie szóstej obejmuje okres od XVII wiekupo wspó∏czesnoÊç. Dotyczy wielu problemów i licznych, nierzadko trudnych do zrozu-mienia dla ucznia procesów. Dlatego nauczyciel musi tu po∏o˝yç jeszcze wi´kszy na-cisk na t∏umaczenie i ukazywanie zwiàzków przyczynowo-skutkowych, aby uczeƒ niezgubi∏ si´ poÊród nat∏oku wydarzeƒ, dat i postaci. Szczególnie cenne b´dzie ukazaniedziecku wp∏ywu przesz∏oÊci na Êwiat dzisiejszy, np. przedstawienie historycznych ko-rzeni wspó∏czesnych konfliktów.

I. Rzeczpospolita za panowania w∏adców elekcyjnych

1. Pierwsze wolne elekcje (okolicznoÊci zwo∏ania pierwszej wolnej elekcji, królowieelekcyjni, rzàdy Stefana Batorego)

2. Wazowie na tronie polskim (w∏adcy z dynastii Wazów, wojny ze Szwecjà i Rosjà)3. Zwyci´skie wojny Jana III Sobieskiego (wojny z Turcjà, odsiecz wiedeƒska)4. Spo∏eczeƒstwo Polski w XVII wieku (szlachta i magnateria oraz ich zajćia, ˝ycie

ch∏opów paƒszczyênianych)5. Barok – epoka kontrastów (sztuka barokowa, Wersal, sarmatyzm)Sprawdzamy wiadomoÊci i umiej´tnoÊci

Osiàgnićia szczegó∏owe uczniaUczeƒ:– dostrzega ewolucj´ ustroju Rzeczpospolitej w XVII w.;– charakteryzuje i ocenia rzàdy poznanych przez siebie polskich w∏adców elekcyj-

nych;– umie opisaç wojny Rzeczpospolitej w XVII w.;– charakteryzuje spo∏eczeƒstwo XVII-wiecznej Rzeczpospolitej;– potrafi wymieniç cechy sztuki barokowej;– zna i rozumie pojćie „sarmatyzm”.

II. Âwiat i Rzeczpospolita w XVIII wieku

1. W wieku Êwiat∏a i rozumu (filozofia oÊwiecenia, powstanie Stanów ZjednoczonychAmeryki Pó∏nocnej, rewolucja francuska)

2. W czasach saskich (wzrost znaczenia Rosji, Austrii i Prus w XVIII w., kryzys Rzecz-pospolitej)

3. Próby naprawy Rzeczpospolitej (projekty reformy kraju, ostatnia wolna elekcja,panowanie Stanis∏awa Augusta Poniatowskiego, I rozbiór)

4. Konstytucja 3 maja (przyczyny zwo∏ania Sejmu Wielkiego, Konstytucja 3 maja i jejznaczenie, wojna w obronie Konstytucji i II rozbiór)

5. Insurekcja koÊciuszkowska (ostatnie lata Rzeczpospolitej, wybuch insurek-cji, III rozbiór)

Sprawdzamy wiadomoÊci i umiej´tnoÊci



Osiàgni´cia szczegó∏owe uczniaUczeƒ:– potrafi z nazwy wymieniç nurty filozofii oÊwieceniowej;– rozumie wp∏yw myÊli oÊwiecenia na powstanie Stanów Zjednoczonych i rewolucj´

francuskà;– umie opisaç wzrost pot´gi sàsiadów Rzeczpospolitej w XVIII w.;– charakteryzuje przyczyny kryzysu Rzeczpospolitej w XVIII w.;– zna okolicznoÊci rozbiorów Rzeczpospolitej;– potrafi dokonaç oceny faktów przemawiajàcych za tworzeniem si´ polskoÊci

w paƒstwie, które zosta∏o wymazane z mapy Êwiata;– dokonuje Êwiadomej oceny Polaków po∏àczonej z próbà odpowiedzi, czy Polacy

w czasie rozbiorów mogà byç przyk∏adem postaw patriotycznych dla wspó∏czesne-go cz∏owieka;

– charakteryzuje i ocenia rzàdy Stanis∏awa Augusta Poniatowskiego;– rozumie znaczenie Konstytucji 3 maja;– zna najwa˝niejsze fakty dotyczàce insurekcji koÊciuszkowskiej.

III. Naród bez paƒstwa

1. „Z ziemi w∏oskiej do Polski” (udzia∏ Polaków w wojnach napoleoƒskich, Ksi´stwoWarszawskie)

2. Pod trzema zaborami (kongres wiedeƒski, ziemie polskie pod zaborami, Króle-stwo Polskie)

3. Wielkie powstania narodowe (powstanie listopadowe, powstanie styczniowe,udzia∏ Polaków w europejskich walkach narodowowyzwoleƒczych)

4. W obronie kultury i j´zyka polskiego (romantyzm i pozytywizm, twórcy WielkiejEmigracji, walka z germanizacjà i rusyfikacjà, spo∏eczeƒstwo polskie pod zaborami)

5. Technika i spo∏eczeƒstwo w XIX wieku (wynalazki XIX-wieczne, przemiany spo∏ecz-ne w XIX w., emancypacja kobiet)


Osiàgni´cia szczegó∏owe uczniaUczeƒ:– zna przyczyny udzia∏u Polaków w kampaniach napoleoƒskich i walkach niepodle-

g∏oÊciowych innych narodów;– potrafi porównaç Ksi´stwo Warszawskie z Królestwem Polskim;– umie wymieniç najwa˝niejsze postanowienia kongresu wiedeƒskiego dotyczàce

ziem polskich;– charakteryzuje wielkie polskie powstania narodowe;– zna najwybitniejszych przedstawicieli Wielkiej Emigracji;– potrafi opisaç polskà kultur´ okresu zaborów;– dostrzega wp∏yw rozwoju techniki na przemiany spo∏eczne w XIX w.;– potrafi wyciàgnàç wnioski z zagro˝eƒ, jakie technika przynios∏a cz∏owiekowi i Êwiatu; – wyciàga wnioski z porównywania sytuacji Polaków przed zaborami w czasie i po za-

borach.

20

IV. Od I wojny Êwiatowej do niepodleg∏oÊci

1. I wojna Êwiatowa (1914–1918) (trójprzymierze i trójporozumienie, przyczyny woj-ny, g∏ówne fronty i dzia∏ania zbrojne, koniec wojny)

2. U progu niepodleg∏oÊci (dzia∏alnoÊç Józefa Pi∏sudskiego i Romana Dmowskiego,udzia∏ Polaków w I wojnie Êwiatowej, Legiony Polskie)

3. Kszta∏towanie si´ granic II Rzeczpospolitej (ziemie przyznane Polsce, wojna pol-sko-bolszewicka i jej skutki, powstania Êlàskie i powstanie wielkopolskie, zarys ichskutków)

4. Polska w dwudziestoleciu mi´dzywojennym (odbudowa paƒstwa, polityka wew-n´trzna i zagraniczna, najwa˝niejsze osiàgnićia II Rzeczpospolitej)


Osiàgnićia szczegó∏owe uczniaUczeƒ:– potrafi dokonaç selekcji informacji odnalezionych w ró˝nych êród∏ach o przyczy-

nach i skutkach I wojny Êwiatowej;– zna przyczyny i skutki I wojny Êwiatowej oraz zaanga˝owane w nià paƒstwa;– potrafi opisaç udzia∏ Polaków na frontach I wojny Êwiatowej;– rozumie znaczenie dzia∏alnoÊci Józefa Pi∏sudskiego i Romana Dmowskiego dla od-

zyskania przez Polsk´ niepodleg∏oÊci;– potrafi wyraziç w∏asne zdanie na temat anga˝owania si´ Polaków w obronie nie-

podleg∏oÊci;– umie opisaç przebieg i charakter procesu kszta∏towania si´ granic II Rzeczpospolitej;– charakteryzuje najwi´ksze sukcesy II Rzeczpospolitej;– potrafi omówiç polityk´ wewn´trznà i zagranicznà Polski w okresie dwudziestole-

cia mi´dzywojennego.

V. Europa i Êwiat w latach 1918–1939

1. Europa po I wojnie Êwiatowej (decyzje konferencji wersalskiej)2. Rosja bolszewicka i Niemcy nazistowskie (rewolucja paêdziernikowa, komunizm,

totalitaryzm, powstanie Zwiàzku Radzieckiego, Józef Stalin, faszyzm we W∏o-szech, nazizm w Niemczech, Adolf Hitler)

3. Gospodarka i kultura w dwudziestoleciu mi´dzywojennym (kultura i nauka, ˝yciecodzienne)


Osiàgnićia szczegó∏owe uczniaUczeƒ:– omawia postanowienia konferencji wersalskiej;– charakteryzuje europejskie paƒstwa totalitarne;– rozumie podobieƒstwa i ró˝nice mi´dzy nazizmem i komunizmem;– potrafi opisaç przemiany w kulturze, nauce i ˝yciu codziennym, jakie zasz∏y

w dwudziestoleciu mi´dzywojennym.



VI. Druga wojna Êwiatowa

1. Atak Niemiec na Polsk´ (pakt Ribbentrop–Mo∏otow, kampania wrzeÊniowa, agre-sja sowiecka na Polsk´)

2. Na frontach II wojny Êwiatowej (przebieg dzia∏aƒ wojennych na Êwiecie, totalnycharakter wojny, zag∏ada ˚ydów)

3. Polska i Polacy w latach II wojny Êwiatowej (polityka okupantów na ziemiach pol-skich, ˝ycie Polaków pod okupacjà, ruch oporu, Polskie Paƒstwo Podziemne, Po-lacy na frontach II wojny Êwiatowej)


Osiàgnićia szczegó∏owe uczniaUczeƒ:– zna przyczyny i okolicznoÊci wybuchu II wojny Êwiatowej;– potrafi opisaç przebieg kampanii wrzeÊniowej;– umie podaç najwa˝niejsze fakty dotyczàce dzia∏aƒ wojennych w latach 1939–1945;– charakteryzuje ˝ycie Polaków pod okupacjà hitlerowskà i sowieckà;– wie, czym by∏o Polskie Paƒstwo Podziemne;– potrafi scharakteryzowaç udzia∏ Polaków w II wojnie Êwiatowej.

VII. Nowe oblicze powojennego Êwiata

1. Zimna wojna (skutki II wojny Êwiatowej, podzia∏ Europy, paƒstwa demokratycznei paƒstwa komunistyczne, wyÊcig zbrojeƒ)

2. W Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (powstanie PRL, terytorium i ustrój powojen-nej Polski, ˝ycie w Polsce Ludowej)

3. Walka o demokratycznà Polsk´ (kryzysy polityczne lat 50., 60. i 70., powstanie„SolidarnoÊci”, Jan Pawe∏ II, stan wojenny)

4. Europa zmienia oblicze (jesieƒ narodów i upadek komunizmu, procesy zjedno-czeniowe Europy, Unia Europejska)

5. Narodziny III Rzeczpospolitej (obrady Okràg∏ego Sto∏u, pierwsze cz´Êciowo wolnewybory, odsunićie komunistów od w∏adzy, III RP w NATO i UE, kultura i spo∏e-czeƒstwo w Polsce na prze∏omie XX i XXI w.)

6. Âwiat w XXI wieku (konflikty we wspó∏czesnym Êwiecie, wspó∏praca mi´dzynaro-dowa, osiàgnićia techniki, przemiany spo∏eczne i kulturowe, zagro˝enia wspó∏-czesnego Êwiata)

7. Moja ojczyzna – Polska dzisiaj (ustrój wspó∏czesnej Polski, nowoczesny patriotyzm,prawa i obowiàzki obywatelskie, spo∏eczeƒstwo dzisiejszej Polski)


Osiàgnićia szczegó∏owe uczniaUczeƒ:– zna skutki II wojny Êwiatowej;– umie scharakteryzowaç obie strony bioràce udzia∏ w zimnej wojnie;– potrafi opisaç powojenny ustrój Polski;

22

– zna przyczyny i skutki kryzysów polityczno-spo∏ecznych w PRL;– rozumie prze∏omowe znaczenie powstania „SolidarnoÊci” i wyboru Karola Wojty∏y

na papie˝a;– rozumie poj´cie jesieƒ narodów;– zna najwa˝niejsze etapy integracji europejskiej;– opisuje proces przemian demokratycznych w Polsce;– charakteryzuje najistotniejsze problemy wspó∏czesnej Polski i Êwiata;– umie objaÊniç zasady ustrojowe dzisiejszej Polski;– wie, na czym polega nowoczesny patriotyzm.


23

Program nauczania historii i spo∏eczeƒstwa w trzyletnim cyklu kszta∏cenia rozk∏ada si´na jednà godzin´ lekcyjnà tygodniowo w klasie IV i V oraz dwie godziny lekcyjnetygodniowo w klasie VI. Zwyczajowo w klasie VI dyrektor przydziela ze swojej puli do-datkowà godzin´ na nauczanie historii. W niniejszym przydziale godzin lekcje realizowa-ne w trybie 60 godzin w klasie VI oznaczono gwiazdkà (*), natomiast w rubryce „Licz-ba godzin” w nawiasach podano liczb´ godzin lekcyjnych dla tego przypadku.

Ocena Êródroczna i koƒcoworoczna musi byç wystawiona z co najmniej trzech ocenczàstkowych, chyba, ˝e istnieje inny zapis w Wewn´trznym Systemie Oceniania. Trzyoceny czàstkowe to jednak bardzo niewiele, dlatego zaleca si´ cz´stsze ocenianieucznia, zw∏aszcza jego pracy na lekcjach. W jednym semestrze przewidziane sà co naj-mniej 2 du˝e sprawdziany zajmujàce 45 minut. Sprawdzian mo˝e mieç postaç odpo-wiedzi otwartych bàdê testu. Sposób sprawdzenia pisemnego jest dowolny. Proponu-jemy w klasie IV i V przeprowadziç w semestrze dwa du˝e sprawdziany, a w klasie VI conajmniej 3 w semestrze.

V. Przydzia∏ godzin

Temat Liczbagodzin

KLASA IV

I. Wkraczamy w Êwiat historii

1. Czym jest historia? 1

2. Bogactwo êróde∏ historycznych 1

3. Jak mierzymy czas w historii? 1

4. Do czego historykowi potrzebne sà mapy? 1

5. Muzea i zabytki 1

Powtórzenie wiadomoÊci 1

Sprawdzian wiadomoÊci 1

24PRZYDZIA¸ GODZIN

Temat Liczbagodzin

KLASA IV

II. ˚yj´ wÊród ludzi

1. Rodzina – klucz do mojej historii 1

2. Moje role w ˝yciu. Ja i inni 1

3. Moja szko∏a 1



III. Polska mojà ojczyznà

1. Moja ma∏a ojczyzna 1

2. Poznajemy regionalne tradycje i zwyczaje 2

3. Kto ty jesteÊ? Polak ma∏y... 1

4. Polska i Europa 1




1. Zmagania pierwszych ludzi 1

2. Pierwsi rolnicy 1

3. Rycerze i zamki 1

4. W Êredniowiecznym klasztorze 1

5. WieÊ wczoraj i dziÊ 1

6. Âredniowieczne miasto 1

7. W drukarni Jana Gutenberga 1

8. Miko∏aj Kopernik i jego odkrycie 1


Temat Liczbagodzin

KLASA IV


9. W gospodarstwie szlacheckim 1

10. ˚ycie dworskie na Wawelu w XVI wieku 1

11. W wieku pary i elektrycznoÊci 1

12. W XIX-wiecznej ¸odzi 1

13. Nasz Êwiat w XXI wieku 1



KLASA V

I. W kr´gu cywilizacji Êródziemnomorskich

1. Najstarsze cywilizacje 1

2. Antyczna Grecja i jej mieszkaƒcy 1

3. W ojczyênie demokracji 1

4. W rodzinie greckiej 1

5. W Êwiecie greckich bogów 1

6. Kultura grecka 1



7. Organizacja Imperium Rzymskiego 1

8. ˚ycie Rzymian 1

9. Wierzenia ludów Cesarstwa Rzymskiego 1

10. Dziedzictwo Rzymian 1



26PRZYDZIA¸ GODZIN

Temat Liczbagodzin

KLASA V

II. Âredniowiecze

1. Bizancjum – cesarstwo wschodniorzymskie 1

2. W Arabii Mahometa 1

3. W paƒstwie Karola Wielkiego 1

4. KoÊció∏ w Êredniowieczu 1

5. Kultura Êredniowiecza 1



III. Polska Piastów

1. Powstanie paƒstwa polskiego 1

2. Organizacja paƒstwa pierwszych Piastów 2

3. Od rozbicia do zjednoczenia 1

4. Kazimierz Wielki 1

5. Spo∏eczeƒstwo stanowe 1

6. ˚ycie codzienne w póênym Êredniowieczu 1




1. Unia polsko–litewska 1

2. Wielka wojna z zakonem krzy˝ackim 2

3. Wojna trzynastoletnia 1

4. Rzàdy ostatnich Jagiellonów 2


Temat Liczbagodzin

KLASA V


5. W paƒstwie demokracji szlacheckiej 1

6. Spo∏eczeƒstwo Rzeczpospolitej w XVI wieku 1



V. Nowe horyzonty

1. Czas wielkich odkryç 2

2. W epoce odrodzenia 1

3. Z∏oty wiek kultury polskiej 2

4. Religijny podzia∏ Êwiata 1

5. Jak zmieni∏o si´ ˝ycie codzienne w epoce odrodzenia? 2



KLASA VI

I. Rzeczpospolita za panowania w∏adców elekcyjnych

1. Pierwsze wolne elekcje 1

2. Wazowie na tronie polskim 1

3. Zwyci´skie wojny Jana III Sobieskiego 1

4. Spo∏eczeƒstwo Polski w XVII wieku * 1

5. Barok – epoka kontrastów * 2



28PRZYDZIA¸ GODZIN

Temat Liczbagodzin

KLASA VI

II. Âwiat i Rzeczpospolita w XVIII wieku

1. W wieku Êwiat∏a i rozumu 1

2. W czasach saskich * 1

3. Próby naprawy Rzeczpospolitej * 2

4. Konstytucja 3 maja 1

5. Insurekcja koÊciuszkowska 1



III. Naród bez paƒstwa

1. „Z ziemi w∏oskiej do Polski” * 1

2. Pod trzema zaborami 1

3. Wielkie powstania narodowe 1 (2)

4. W obronie kultury i j´zyka polskiego * 1

5. Technika i spo∏eczeƒstwo w XIX wieku * 1



IV. Od I wojny Êwiatowej do niepodleg∏oÊci

1. I wojna Êwiatowa (1914–1918) 1 (2)

2. U progu niepodleg∏oÊci 1

3. Kszta∏towanie si´ granic II Rzeczpospolitej * 1

4. Polska w dwudziestoleciu mi´dzywojennym * 2




Temat Liczbagodzin

KLASA VI

V. Europa i Êwiat w latach 1918–1939

1. Europa po I wojnie Êwiatowej 1

2. Rosja bolszewicka i Niemcy nazistowskie 1 (2)

3. Gospodarka i kultura w dwudziestoleciu mi´dzywojennym * 1



VI. Druga wojna Êwiatowa

1. Atak Niemiec na Polsk´ 1 (2)

2. Na frontach II wojny Êwiatowej 1 (2)

3. Polska i Polacy w latach II wojny Êwiatowej 1 (2)



VII. Nowe oblicze powojennego Êwiata

1. Zimna wojna 1

2. W Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej 1 (2)

3. Walka o demokratycznà Polsk´ 1

4. Europa zmienia oblicze* 1

5. Narodziny III Rzeczpospolitej 1

6. Âwiat w XXI wieku * 1



7. Moja ojczyzna – Polska dzisiaj * 1

30

Wspó∏czesna dydaktyka pos∏uguje si´ szerokim wachlarzem Êrodków pomagajàcychosiàgnàç cel dydaktyczny. Mo˝na wÊród nich wyró˝niç:

– metody podajàce – pogadanka, wyk∏ad informacyjny, prelekcja, odczyt, objaÊnia-nie, czytanie, anegdota,

– metody problemowe – wyk∏ad problemowy, dyskusja,– metody aktywizujàce – gry dydaktyczne: symulacyjne, decyzyjne, psychologicz-

ne, inscenizacje, burza mózgów, labirynt, – metody eksponujàce – pokaz slajdów, film, ekspozycja, muzeum, teatr, pomniki

i zabytki,– metody praktyczne – projekty, pokazy, warsztaty.

Poni˝ej prezentujemy wybrane metody nauczania wraz z propozycjami tematówtreÊci programowych.

Metody podajàceAnegdota – opowiedzenie uczniom historyjki zakoƒczonej ˝artobliwà pointà poma-

ga nawiàzaç z nimi dialog, a jednoczeÊnie zainteresowaç ich przedmiotem i przybli-˝yç opisywane wydarzenia. Nale˝y jednak pami´taç, by treÊç anegdoty by∏a zrozu-mia∏a dla dzieci i przystosowana do ich wieku. Ten rodzaj metody mo˝na zastosowaçna przyk∏ad podczas lekcji na temat dworu Zygmunta Starego, podajàc kilka anegdoto Staƒczyku.

Metody problemoweDyskusja – celem tej metody jest wyrobienie w uczniach nawyku spokojnej, rze-

czowej dyskusji, u˝ywania argumentów merytorycznych, kulturalnego prezentowa-nia swoich poglàdów. Znajduje ona zastosowanie przy tematach wymagajàcychoceny jakiegoÊ faktu, na przyk∏ad pozytywnych i negatywnych stron panowania Wa-zów w Rzeczpospolitej.

Metody aktywizujàceBurza mózgów – to metoda, podczas której uczniowie mogà zg∏aszaç w∏asne pro-

pozycje rozwiàzania dyskutowanego problemu. Nauczyciel zapisuje na tablicy wszyst-kie, nawet najbardziej fantastyczne propozycje, nie poddajàc ich wst´pnej selekcji.Nast´pnie ca∏a klasa wspólnie zastanawia si´ nad najlepszym z zapisanych rozwiàzaƒ.

VI. Procedury osiàgania celów edukacyjnych


Celem tej metody jest wyzwolenie w uczniach nieschematycznego myÊlenia, a tak˝edanie mo˝liwoÊci zaprezentowania swoich pomys∏ów dzieciom, które zazwyczaj niebiorà udzia∏u w dyskusjach.

Metody eksponujàceMetody te majà na celu przybli˝enie uczniom omawianych zagadnieƒ poprzez od-

wo∏anie si´ do innych ni˝ pismo Êrodków przekazu. Jest to szczególnie wa˝ne w dzi-siejszych czasach, gdy wi´kszoÊç dzieci od najm∏odszych lat ma kontakt g∏ównie z kul-turà audiowizualnà, a mniej ze s∏owem pisanym.

Metody praktyczneG∏ównà zaletà metod praktycznych jest ich wieloaspektowoÊç. Przy ich zastosowa-

niu uczniowie majà szanse poznaç badane zagadnienie od ró˝nych stron, sprawdziçw praktyce pewne metody badawcze oraz nauczyç si´ wspó∏pracy w grupie.

Wa˝nym uzupe∏nieniem opisanych metod sà Êrodki dydaktyczne oraz rozmaitetechniki pracy ucznia. Sala lekcyjna powinna byç wyposa˝ona w mapy, atlasy histo-ryczne oraz materia∏y êród∏owe. WÊród technik stosowanych na lekcji historii wartowymieniç prac´ r´cznà (np. wykonanie makiety grodu), rysunek (np. stworzenie drze-wa genealogicznego wybranej dynastii), inscenizacj´ (np. koronacji Boles∏awa Chro-brego) oraz wystaw´ (np. poÊwi´conà powstaniu listopadowemu).

32

Ocena z historii i spo∏eczeƒstwa powinna byç adekwatna do wiedzy i poziomu umie-j´tnoÊci ucznia. Jest ona informacjà dla ucznia, rodziców i nauczyciela o stanie i po-ziomie posiadanej wiedzy. Powinna byç jawna, sprawiedliwa i czytelna dla ucznia. Na-uczyciel jest zobowiàzany uargumentowaç wystawionà ocen´.

Ka˝dy nauczyciel powinien przed wystawianiem ocen z historii i spo∏eczeƒstwa po-informowaç uczniów o wymaganiach oraz kryteriach oceniania obowiàzujàcychna poszczególnych etapach nauczania, czyli odpowiednio do obowiàzujàcego progra-mu nauczania w danej klasie.

Obowiàzujàca skala ocen mo˝e byç czasem niewystarczajàca, dlatego wa˝ne jeststosowanie ró˝norodnych metod pozwalajàcych na rzetelnà ocen´ wiedzy i umiej´t-noÊci poznawczych uczniów.

Indywidualne podejÊcie do ucznia pozwala nauczycielowi budowaç czytelny obrazumiej´tnoÊci i trudnoÊci ucznia. W tym aspekcie ocena jest wskazówkà do dalszychdzia∏aƒ zale˝nych od sytuacji. Dzi´ki niej uczeƒ otrzymuje informacj´ zwrotnà na te-mat swoich ewentualnych braków w wiedzy i mo˝liwoÊci ich uzupe∏nienia. Nale˝yzwróciç uwag´, ˝e oceny sà równie˝ informacjà dla nauczyciela na temat jakoÊci jegow∏asnej pracy.

Na ocen´ koƒcowà majà wp∏yw oceny czàstkowe wystawiane na bie˝àco, stano-wiàce pewnego rodzaju nagrod´ za dobrze wykonywanà prac´ bàdê ostrze˝eniew przypadku braku wymaganej wiedzy i umiej´tnoÊci. Oceniamy uczniów za:

– wypowiedzi ustne – aktywnoÊç na lekcji, logiczne wypowiedzi, umiej´tnoÊç wyko-rzystywania wiedzy z poprzednich lekcji,

– prace pisemne – sprawdziany, prace klasowe, kartkówki,– prace domowe,– prace zespo∏owe,– prace pozaprogramowe – udzia∏ w olimpiadach, konkursach.

Poni˝ej w formie tabeli przedstawione zosta∏y ogólne wymagania na poszczególneoceny.

VII. Ocena osiàgni´ç ucznia


Ocena Wymagania

niedostateczny uczeƒ:– mimo wyraênej pomocy nauczyciela nie potrafi odpowiedzieç na po-

stawione pytanie– nie potrafi wykonywaç prostych poleceƒ nauczyciela– nie opanowa∏ podstawowego materia∏u historycznego– nie kojarzy faktów i ma problemy z pami´taniem wa˝niejszych dat– nie odrabia prac domowych– jest ma∏o aktywny na lekcji– nie wyra˝a chći uczestnictwa w lekcji– wykazuje kompletny brak zainteresowania przedmiotem

dopuszczajàcy(wymagania konieczne)

uczeƒ:– przy pomocy nauczyciela potrafi sformu∏owaç prostà wypowiedê– rozumie, a przede wszystkim stosuje znane pojćia z zakresu histo-

rii: na przyk∏ad monarchia, cywilizacja, paƒstwo, demokracja, cezuraczasowa, historia, prehistoria, wiek, era, epoka

– posiada minimum wiedzy– ma braki w opanowaniu wiedzy potrzebnej do dalszego toku na-

uczania– sporadycznie odrabia prace domowe– nie jest aktywny na lekcji– unika prowadzenia dialogu– zna podstawowe pojćia i definicje– wybiórczo ∏àczy fakty z datami

dostateczny(wymagania podstawowe)

uczeƒ:– formu∏uje podstawowe, choç proste wypowiedzi– sporadycznie bierze udzia∏ w lekcji– stara si´ odrabiaç prace domowe– pos∏uguje si´ ubogim zasobem wiedzy, jednak pami´ta wa˝niejsze

daty– zna pojćia z zakresu historii oraz tematyki lekcji– opisuje oraz kwalifikuje przyczyny i skutki– dokonuje krótkiej charakterystyki zaistnia∏ych faktów– czasami w∏àcza si´ do dyskusji– posiada wiedz´ nieusystematyzowanà, fragmentarycznà– potrafi omówiç proste tabele, diagramy i wykresy– potrafi na podstawie podrćznika sformu∏owaç odpowiedzi na po-

stawione pytania– potrafi skomentowaç wydarzenia z zakresu historii – ma trudnoÊci z komunikowaniem si´, ch´tniej buduje proste zada-

nia i wypowiedzi

dobry(wymagania rozszerzajàce)

uczeƒ:– jest aktywny na lekcji– ch´tnie pracuje w grupie– umiej´tnie wykorzystuje zdobyte informacje– rozumie znaczenie poj´ç, rol´ postaci i zwiàzków zachodzàcych mi´-

dzy pojćiami a ich wp∏ywem na rzeczywistoÊç– umie pod kierunkiem nauczyciela dokonaç selekcji informacji z do-

st´pnych êróde∏, np. z tekstu êród∏owego, podrćznika, filmu, ilu-stracji

– próbuje uzasadniaç wyciàgni´te wnioski, oceny i sàdy– dostrzega rozwój kulturowy cz∏owieka na przestrzeni dziejów– dostrzega zwiàzek przyczynowo-skutkowy mi´dzy poznanymi na lek-

cji faktami– poprawnie stosuje i rozumie pojćia– ∏àczy daty z faktami, ukazujàc przyczyny i skutki wydarzeƒ

34OCENA OSIÑGNI¢å UCZNIA

Ocena Wymagania

bardzo dobry uczeƒ:– posiada kompetencje okreÊlone w poziomie wymagaƒ koniecznych,

podstawowych i rozszerzajàcych– samodzielnie redaguje notatki na lekcji– umie formu∏owaç i przedstawiaç w∏asne opinie, sàdy– potrafi samodzielnie umiejscawiaç wydarzenia w czasie– umie operowaç pojćiami, ∏àczyç je w swoich wypowiedziach– wykazuje si´ wiedzà okreÊlonà wymaganiami programowymi (pa-

mi´ta wa˝niejsze definicje, rozumie pojćia, wyjaÊnia relacje, jakiezachodzà mi´dzy pojćiami, potrafi umiejscowiç i po∏àczyç wypo-wiedzi wybitnych postaci w czasie oraz ich dzia∏ania)

– aktywnie uczestniczy w lekcji, zawsze jest do niej przygotowany– wskazuje na podobieƒstwa i ró˝nice, jakie zachodzà mi´dzy pojćia-

mi, wydarzeniami i wypowiedziami wybitnych postaci historycznych– charakteryzuje poszczególne dynastie– potrafi scharakteryzowaç panujàce na przestrzeni dziejów ustroje

celujàcy uczeƒ:– posiada kompetencje okreÊlone w poziomach koniecznym, podsta-

wowym, dope∏niajàcym i rozszerzajàcym– rozwija w∏asne zainteresowania– osiàga sukcesy w konkursach– potrafi wykorzystywaç nabytà wiedz´ na lekcjach innych przedmio-

tów– posiada umiej´tnoÊci wykraczajàce poza okreÊlone w wymienio-

nych poziomach

35

Uczeƒ po trzech latach uczenia si´ historii w szkole podstawowej powinien wykazaçsi´ wiedzà nabytà podczas lekcji i umiej´tnoÊciami praktycznymi zwiàzanymi z zasto-sowaniem tej wiedzy w odniesieniu do konkretnych sytuacji i wydarzeƒ historycznych.

Uczeƒ zna i rozumie: – zakres dyscyplin wspomagajàcych histori´ jako nauk´;– zakres terytorialny omawianych wydarzeƒ;– system poj´ç potrzebnych do analizowania wydarzeƒ z poszczególnych okresów;– zwiàzek przyczynowo-skutkowy poszczególnych wydarzeƒ;– daty wa˝niejszych wydarzeƒ historycznych uporzàdkowanych chronologicznie;– postaci historyczne i zwiàzane z nimi wydarzenia w ciàgu chronologicznym i przy-

czynowo-skutkowym;– zwiàzki pomi´dzy epokami historycznymi;– najwa˝niejsze konflikty w poszczególnych okresach historycznych;– ustroje polityczne poszczególnych organizmów paƒstwowych;– przebiegi konfliktów zbrojnych;– zasady zawieranych pokojów, traktatów, unii;– przyczyny i skutki kryzysów majàcych miejsce w poszczególnych epokach, okre-

sach historycznych.

Uczeƒ potrafi:– pracowaç z mapà i ze êród∏ami historycznymi;– u˝ywaç terminologii historycznej;– pos∏ugiwaç si´ faktografià;– charakteryzowaç poszczególne wydarzenia i osadzaç je w czasie i przestrzeni;– oceniaç postawy królów, polityków i innych wa˝nych dla historii postaci;– analizowaç przebieg wydarzeƒ, konfliktów zbrojnych;– wyciàgaç wnioski z poszczególnych sytuacji politycznych i gospodarczych;– na podstawie ró˝norodnych êróde∏ historycznych wyra˝aç w∏asne zdanie;– dokonywaç identyfikacji êróde∏;– wykazywaç zale˝noÊci mi´dzy ró˝nym kulturami, poglàdami;– zdobywaç samodzielnie informacje;– dostrzegaç ró˝nice mi´dzy poszczególnymi zdarzeniami, poj´ciami;– wyra˝aç szacunek wobec innych kultur, nacji;

VIII. Przewidywane osiàgni´ciaucznia

36

– szanowaç poglàdy innych;– szanowaç i dbaç o relikty przesz∏oÊci;– ukazywaç przemiany spo∏eczne, polityczne i gospodarcze na przestrzeni dziejów

historii powszechnej i Polski.

PRZEWIDYWANE OSIÑGNI¢CIA UCZNIA

37Notatki

38Notatki

39Notatki

40Notatki

HISTORIA - odyseja.infoodyseja.info/niepubliczna_szkola_podstawowa/.../HistoriaispolHprogram.pdf ·...

Documents

Transcript of HISTORIA - odyseja.infoodyseja.info/niepubliczna_szkola_podstawowa/.../HistoriaispolHprogram.pdf ·...