Historia ekonomii - robertmrozecon.files.wordpress.com · hamująca szkodliwy egoizm) Indywidualne...
Transcript of Historia ekonomii - robertmrozecon.files.wordpress.com · hamująca szkodliwy egoizm) Indywidualne...
Kontekst
Coraz szybszy rozwój gospodarczy, szczególnie od wieku XVII
Rozwój handlu, zmierzch feudalizmu – coraz większe rynki, np. w czynnikach produkcji
Coraz mniejsza rola tradycji, Kościoła w organizacji życia gospodarczego
Bardziej współczesne państwa - „sektor rządowy”
Merkantylizm
Praktycy gospodarczy – mieli swój interes w głoszeniu takich a nie innych poglądów (jak oceniać ich wartość analityczną?)
Bardzo zróżnicowana doktryna, zmieniała się też na przestrzeni lat
Wielu (przede wszystkim brytyjskich) twórców, którzy nie mieli świadomości, że należą do jednego obozu
Początki systematycznych badań nad gospodarką
Merkantylizm
Liczy się polityka gospodarcza – dobrobyt państwa
Dobrobyt ten mierzy się bilansem handlowym i zasobami cennych kruszców, nie poprzez dobrobyt jednostek – liczy się produkcja, nie konsumpcja, więc ubóstwo mas jest pożądane
Brak naturalnej harmonii między interesami indywidualnymi i społecznymi
Handel premiuje jedno państwo kosztem innego – fixed pie fallacy
Bilans handlowy
Należy stymulować eksport i ograniczać import – interwencjonizm, protekcjonizm
Wcześni merkantyliści: konieczny pozytywny bilans handlowy z każdym krajem; potem: wystarczy pozytywny ogólny bilans
Zaciekła krytyka w wykonaniu Adama Smitha
Pieniądz
Już w 1569 r. Jean Bodin rozpoznał, że wzrost podaży pieniądza ma wpływ na ogólny poziom cen, ale..
Merkantyliści i tak uważali, że wyznacznikami aktywności i wzrostu gospodarczego są czynniki pieniężne (pieniądz „nie jest neutralny”)
Pieniądz
David Hume – cenowy mechanizm przepływu pieniądza kruszcowego: bilans A↑ → ilość złota w A↑ → ceny w A↑; zarazem: bilans B↓ → ilość złota w B↓ → ceny w B↓; skutek: import w A↑ oraz eksport w B↑ → samoczynna korekta bilansów
Zatem permanentne utrzymywanie korzystnego bilansu handlowego jest niemożliwe
Pieniądz
Współczesne równanie wymiany: MV ≡ PT T i V nie reagują na zmiany w podaży pieniądza, więc
istnieje proporcjonalna zależność między M i P
Merkantyliści: M wpływa raczej na T niż na P
Hume: „ Najpierw nie widzimy żadnej zmiany; potem stopniowo cena rośnie, najpierw jednego towaru, potem drugiego, aż w końcu całość osiąga właściwą proporcję zgodną z nową ilością kruszcu znajdująca się w Królestwie. Moim zdaniem zwiększanie ilości złota i srebra jest korzystne dla przemysłu jedynie w tym odstępie czasu lub w sytuacji przejściowej między zdobyciem pieniędzy a wzrostem cen.”
Najważniejsi autorzy
Thomas Mun (1571-1641): dyrektor Kompanii Indii Wschodnich, typowy merkantylista, obiekt ataków Smitha
Skarb Anglii powstał dzięki handlowi zagranicznemu Wystarczy korzystny ogólny bilans handlowy (Anglia-Indie)
William Petty (1623-1687): mierzenie zmiennych ekonomicznych – bardzo proste metody, ale to ważna idea: początek ekonomii ilościowej
Najważniejsi autorzy
Bernard Mandeville (ok. 1670-1733): Bajka o pszczołach (1714):
Atak na tzw. sentymentalnych moralistów (wrodzona dobroć hamująca szkodliwy egoizm)
Indywidualne wady nie są wadami na poziomie społecznym – egoizm, chciwość, rozrzutność generują aktywność gospodarczą
Cnota oszczędności prowadzi do zapaści gospodarczej Potrzebni zręczni politycy Poza tym Mandeville był typowym merkantylistą
Najważniejsi autorzy
David Hume (1711-1776): filozoficzny geniusz, ekonomią zajmował się tylko dorywczo
„Liberalny merkantylista” Cenowy mechanizm przepływu pieniądza kruszcowego – jw. Merkantylista w tym zakresie, w jakim uznawał, że pieniądz
nie jest neutralny – jw. Wzrost wolności gospodarczej idzie w parze ze wzrostem
wolności politycznej
Najważniejsi autorzy
Richard Cantillon (ok. 1680-1734):
Merkantylista w poglądach na handel zagraniczny; fizjokrata w poglądzie o naczelnej roli rolnictwa; proto-klasyk, bo rozpoznał zależności między sektorami gospodarki
Próbował ustalić podstawowe zasady ekonomii System rynkowy koordynuje działania i egoistyczne interesy;
opisywał procesy dostosowawcze Odróżnienie cen rynkowych od wartości wewnętrznej
(długookresowej równowagi) Ilościowa teoria pieniądza, efekt Cantillona
Fizjokratyzm
Francja lat 1750-1780 – wąskie środowisko z wyraźnym liderem
Merkantylistyczna polityka za panowania Ludwika XIV
Podatki na cele wojenne (np. wojna siedmioletnia, a wcześniej wojna o sukcesję hiszpańską)
Fizjokratyzm
Cel – odpowiednia polityka gospodarcza:
Eliminacja zacofania wsi Racjonalizacja systemu podatkowego Scalenie małych gospodarstw rolnych w celu
zapewnienia większej efektywności Dużo większa swoboda działalności gospodarczej,
m.in. uwolnienie handlu zbożem od taryf
Fizjokratyzm - założenia
Funkcjonowaniem gospodarki rządzą prawa natury, więc należy mieć to na uwadze przy formułowaniu polityki gospodarczej – leseferyzm
Prawa natury można odkryć tak jak prawa fizyki
Współzależności między sektorami gospodarki
Zainteresowanie poziomem makro
Fizjokratyzm
Contra merkantylizm (który we Francji był nawet bardziej rygorystyczny niż w Anglii): koncentracja na realnych czynnikach wpływających na rozwój gospodarczy
Bogactwo mierzone w jednostkach fizycznych → źródłem bogactwa jest rolnictwo (renta gruntowa)
W tamtych czasach gospodarki generowały już nadwyżki – „produkt czysty”, tylko w rolnictwie
Działalność pozarolnicza „jałowa”, co na pewno wynikało z obserwacji ówczesnej gospodarki – produktywność przemysłu nie była jeszcze zbytnio widoczna
Tablica ekonomiczna
Pierwszy formalny, abstrakcyjny model całej gospodarki (oczywiście z pominięciem państwa, handlu zagranicznego…)
Poziom makro, dopiero Smith rozwinie teorię współzależności w gospodarce w skali mikro
Mimo to duży wpływ na Smitha
Polityka gospodarcza fizjokratów
Podstawową motywacją do działalności gospodarczej jest maksymalizacja zysku
Badali kształtowanie się cen; wniosek: wolna konkurencja działa w tym zakresie najlepiej
Prawo natury → naturalny porządek → laisser faire Skoro rolnictwo jako jedyne wytwarza czysty produkt,
najlepszy system podatkowy to ten, który obciąża wyłącznie ziemię (najprostszy, najmniej zakłóceń w gospodarce)
Polityka merkantylistyczna (np. zakaz eksportu francuskiego zboża) szkodliwa
Podsumowanie
Gospodarkę można formalnie badać, pierwsze abstrakcyjne modele
Merkantyliści: rola czynników pieniężnych Fizjokraci: rola czynników realnych, powiązania,
złożoność gospodarki Scholastycy i merkantyliści: fundamentalny
konflikt w wymianie, bo jedni zyskują, a inni muszą stracić
Fizjokraci: harmonia Liberalni merkantyliści + fizjokraci = Adam S.