MOT SO Y KIEN DONO GOP VÀO HÓI THÀO "GIÀO DUC VIÉT NAM :

• • •

HIÉN TRANG, THÀCH THÙC VA GlÀl PHÀP" GS. HoàngXuàn Sinh

Hói thào dita ra mot và'n de rat lón. lién quan chat che tói sU phàt trién nèh kbóng nói thàng là sU song con eùa dà't nitóe trong giai doan bièn nay. Vi sao ? Vi chùng ta dang song ò thòi dai ma càc iiitóc phàt trién dang chiiyèn rat nhanh sang xà bòi "bau còng nghièp" tue là "nèii kinh tè tri thùc va xà bòi tiii hpc". Tuoi thp eùa tri thùc càng ngày càng ngan, nói diing càc boat dòng san xuàt trong xi nghièp va dào tao eùa dai hpc phài khòiig ngitiig dòi mói. Muòn chièm ditdc tbi tritòng thì tìt ngitòi quàn ly dèh ngitòi lao dòng phài nani ditdc iihiéu ky iiàiig. diéu iiày co iighia xà bòi phài eó mot iién giào due tòt. O càc nUdc phàt trién, nói iihit vày là thita vi ai ai cùng

nhàn thùc ditdc diéu dò, tìt nhà quàn ly dàt nitóe dèli ngitòi dàn bìnli thitòng. Nhitiig chùih phù eùa càc nifóe dang phàt trién. tritóc nhùng nhii càu thièt yéu bue bàch eùa nhàn dàn. thitòng eó xu hitóng dàt giào due ò bang thù yèn, chò ddi mot tuoiig lai sàiig sua hdii mài de càp tói giào diie. Là mot nitóe co thu nhàp bình quàn dàu ngitòi rat thàp, nifóc ta kbóng thoàt kbòi xu hitóng dò. Dù trong mày nàm gàn day ta dà hèt sue chù trpng tói giào due. nhifng làm thè nào vitdt ditde màu thuàn gaia cài nghèo va sii co tién dành cho giào diic vòh nói tièhg là mot lành vite "ngòh iigàn sàch" iihit mot iigitòi kbóng lo àn kbóng biét dèn bao giò mòi no ? Ta bay làn lifpt de càp tói titng vaii de ma tén eùa Hói thào gdi y.

1 HIÉN TRANG CUA GIAO DUC HIÉN NAY

1. Co t he nói là cà ngành giào due dang làm chuyén "phàn phói lai lUdiig" vói xà hói nhU sau :

Tu tiéu hpc dèh trung hpc phò thóng ngitòi ta dà bàt hpc sinh hpc thém. ngoài hoc trèn lòp ra con phài hpc de thày eó thém litdng. nhà tritòng thém kinh phi. hpc de ditde xèp loai hpc sinh giòi vi eó nhit vày mói ditdc phép thi vào càc tritòng dièui khi chuyén r.àp va cuòi ciuig hpc d nhùng lo luyèn thi tòt de vào dUdc

74

nhiing tntòng dai hpc lón. Tàt cà càc phàn dàu dò, cha me ò càc thành phò'lón dà phài dàt ké hoach cho con em mình tu khi con hpc ò man giào lón. Né'ii ta xem nhiing bài toàn ma co giào cho hpc sinh làm ò cuòi lóp 1 thi ta co thè nghi ngay dò là nhùng bài toàn thi tot nghièp Su pham tiéu hpc chù kbóng phài de tré con cuoi lóp 1 làm. Thàt tòi nghièp cho tre em phài hpc theo kiéu này. Ta bay nghe dòi thoai giùa mot òng bó vói con dang hpc cuòi lóp 1. Con : "Cho a là mot so eó hai chù so, a là mot chù, nò khòng phài là mot so, mot so phài là 24, 15,... , tai sao co lai bào a là mot so ? " Bó : "a là mot so tóng quàt". Con : "So tóng quàt là gì ha bó ?" Chùng ta chù y ràng theo ehitdng trình lóp 1 thì tré dén cuòi hpc ky 1 mói dpc ditdc bang càch vùa dpc vùa dành vàn, thè ma cuòi hpc ky 2 tre dà phài làm nhùng bài toàn vói "a là mot so eó hai chù so". Nhàn loai phài dén thè ky 17 mói di tói trình dò trùu titdng là lày chù dai dién cho so, thè ma tré em eùa ta vita mói biét dpc dà phài dat trình dò tu duy trìtu titdng cao nhit vày, trong khi làm càc phép toàn còng con phài su diing dén ngón tay. Ta eó thè nghi ràng nèu cho khó nhU vày ma tre vàn làm ditde thì càng tòt chù sao, nhitng sit thàt là tre khòng hièu gì, toàn càc bàc cha me phài làm ho va eó' gang nhói vào dàu con. Sàch giào khoa chinh thóng khòng he eó nhùng bài toàn kiéu nhit vày. Do dàu eó nhùng bài toàn dò ? Dò là tìt càc sàch luyèn toàn, rói nàng cao, ma eò giào eù lày ra day, eó day nhit vày thì mói eó chuyén hpc thém day thém chù. Thitòng hpc sinh hpc tiéu hpc eùa ta chù vièt kbóng dén nói nào, nhitng lèn dén trung hpc ed so va trung hpc phó thóng thì chù vièt trò thành rat xà'ii. Mot so phii huynh theo dòi viée hpc eùa con mình eó cho biét nguyén nhàn do càc lóp hpc thém, ò dò thày thao thao bàt tuyét phàn loai càc dang bài toàn ma hpc sinh thi gap phài va trò thì càm bùt vièt cho ditdc hét lòi thày giàng, do dò vièt tàt, vièt ngoày, vièt khòng thành càu bàt ngiión tit càc lóp hpc thém nhit vày. Thòi quen khòng bay dò kéo dai dèh khi sinh vièn làm liiàn vàn cao hpc, khòng sinh vién cao hpc nào vièt mot càu cho chinh, va vièt tàt trong luàn vàn là phó bièn. Ta bay lày mot bài vàn thi vào dai hpc. Nèu tn'mg tu thì ta thày hpc sinh vièt chùng chae nhit mot nhà phé bình vàn hpc, do vièt theo bài màu dà hpc ò càc lóp hpc thém; nèu khòng trùng thì vièt nguéch ngoac càu khòng thành càu, làm ngitòi dpc ngd ngàng khòng hièu trình dò eùa ngitòi thi thè nào.

Nèh nhit viéc day thém hpc thém làm hpc sinh met mòi trong siió't nhùtng nàm tu tiéu hpc dèh trung hpc phó thóng, thì khi vào dèh dai hpc, do mét mòi va do tòt nghièp khòng khó khan nhit khi thi vào dai hpc, nèn sinh vién khòng chiù hpc, va nhà't là hp chàn ghét món toàn vi khi hpc ò ditói hp siiòt ngày bi nhói nhét mòn này. Khòng hpc thì làm sao lèn lóp va thi dò ? ò day lai mot té nan khàe vói day thém hpc thém xày ra, dò là dùt tién cho thày. Day là mot viéc phó biéh dién ra giùa thày va trò ma bình nhit nhà tritòng coi nhit khòng nghiém trpng. Phó biéh dùt tién cho thày nhà't là ò nhùng lóp cao hpc chinh qiiy, con ò càc lóp tai ehùc thì qua bình thitòng. Cho nén, khi eó ditde già'y phép mò mot dai hpc dàn làp, òng hiéu tritòng nào dà kinh qua viéc diéu hành tritòng còng déu làp tue xin cho ditdc phép mò tai ehùc d nhiéii dia pliUdng, vi day là mò vàng mang lai Idi nhuàn cho bàt eù tritòng dai hpc nào ditde phép day tai ehùc. Ndi day ngitòi ta day it hpc it, thi do de dàng. mpi chuyén déu thóng qua tién.

Thù bòi sau khi làm mét hpc sinh ò tnmg hpc rói làm hit sinh vién ò dai hpc, thì làm sao giào due dào tao ditdc nhiing còng dàn tòt cho sU nghièp còng nghièp bòa va hién dai bòa dàt nitóe ? Tàc hai eùa chuyén "phàn phói lai litdng" ciìa ngành giào due là nhU vày, nhitng ai là ngitòi eó can dàm ngàn chàn viéc này ?

2. Chitdng trình va sàch giào khoa eùa ta vùa lae bau lai vùa it nói dung. nhà't là ò bàc dai hpc. Nèu càc bàc phii huynh va xà bòi kèu ehitdng trình eùa ta tu tiéu hpc dén trung hpc phó thóng là nàng, thi tinh traiig dò do viéc day thém va hpc thém gay ra, chù khòng phài do ehitdng trình. Tuy vày so sành ehitdng trình phó thóng vói dai hpc, ta sé thày ehitdng trình phó thóng con chàp nhàn dUde, nhitng cbUdng trình dai hpc thì qua non yèn ma mot trong nguyén nhàn là càn bó giàng day eùa ta khòng ditpc ra ngoài bòi ditdng, trong khi dò lai phài day qua nhiéu ò lóp chinh quy (do thièu thày) va lóp day thém (de niiòi song già dình). Mot Vièt kiéu bay ve nitóe giàng day toàn dà phài thòt lèn ràng : "Tai sao trình dò hpc sinh eùa ta ò trung hpc kbóng dèh noi nào, thè ma sinh vién dai hpc thì lai kém thè ?". Xà bòi ehiing ta eó thài dò rat la dòi vói giào due : O trong nitóe thì luòn luòn kèu ehitdng trình eùa con hpc là nàng va pbè phàn dù diéu, nhitng khi gùi con ra nitóe ngoài hpc thì con hpc gì cùng thày bay. Nèu ai bay qua lai su quàn eùa ta ò Phàp, thì sé thày cài su quàn xày do so nhàt trong càc su quàn eùa ta ò nhiéu nitòc tréii thè gioì dà bièn thành nhà tré, lòp màu giào, va ky tue xà cho mpi hpc sinh ò mpi càp, vi càn bó su quàn ai cùng mang con sang hpc ò Phàp. Khi thi tii tài Phàp, hpc sinh phài thi toàn, ly, bòa. khoa hpc dòi song, trièt hpc. su, dja. iigoai ngù, thè thao. Thè ma chàng thày bàc phii huynh nào ò su quàn kèu nàng ma chi thày an tàm là con mình ditde hitòng mot nèn giào diic tòt. Dèh khi thi ehuyéii giai doan 1 lèn giai doan 2, chi co dò 20% sinh vién là vifdt rào. càc càn bò dia ta ò su quàn vàn kiéii qiiyèt de con ò lai Phàp hpc tàp dù mình dà hèt nhiém ky làm viéc ò nitòc ngoài. Hp hpc nhiéu, hpc nàng, thi cit nhiéu va lày dò it, diéu dò càc bàc phu huynh khòng eó mot kèu ea gì hèt ngoài viéc co gang hèt sue de con hpc ò nitóe ngoài. Nhit vày tai sao lai kèu trong nitòc "^ Vi thite sit là phài kèu, vi con di hpc suòt ngày, hpc cà ngày chù nhàt, hpc dèh mùc muòn gap mot con chàu trong già dình dang hpc trung hpc ed so thì phài bòi lieh hpc eùa nò càng eó chò nào tròng hièm boi de dành cho càc bàc chù bàc eùa nò. Lieh hpc eùa nò nhit vày là do càc "cua" hpc thém iiià nò phài theo, dù giòi cùng phài hpc, vi sU dàu tranh de "phàn pbòi lai litdng" là khòc liét trong giào due. Mot elntdiig trình khòng nàng ma làm cho hpc sinh hpc khó nhpc nhif vày thì trarli nhiém dòi vói titdng lai dàt nitóc ra sao ?

3. Tình traiig thièu thày. Nèu nhit ta thièu thày ò tiéu hpc va trung hpc va

nhà't là ò càc vùng khó khan, thì tình trang này con nhanh chóng khac phiie ditdc

vói nhùng chinh sàch hpp tình hdp ly. Nhitng tình trang thièu thày ò bàc dai hpc

khòng thè giài quyèt trong ngày mot ngày hai, vi dào tao mot giào sit dai hoc rat

làu. Hièn giò ta chi mói nói lèn là thièu thày. chù chita dita ra mot y kièn dù nbò

nhoi de khàc phuc tình trang nguy hièm này Viéc thièu thày ò dai hpc dà eó ành

76

huòng tai hai rat lón dèh viéc nghién eùii khoa hpc, bau hét càn bó day dai hpc

phài bò nghién cùu khoa hpc vi so giò qua nhiéu va vi tuoi dà cao, thém mìa ò

nhiing bò món càn eó trang bi phóng thi nghiém thì lai bau nhit khòng eó gì. Viéc

quy dinh so' giò day cho càc giào sU, phó giào sU, giàng vién, trong bao nhiéu nàm

vàn nhit nguyén, khòng he tham khào xem càc nitóe khàe hp làm nhit thè nào de

làm viéc ditdc tòt ò bàc dai hpc. Bay giò trong thi dna, nèu ai day nhiéu giò thì ditde

nhiing danh hiéu lao dòng tién tién, lao dòng giòi, ehié'n sì thi dna, lành dao khòng

he nghi ràng day 500, 600, thàm chi hdn 800 giò mot nàm thì làm sao ma day tòt

ditdc ?, day là ehita ké dén nhùng giò day tai ehùc ò nhiéu dia phitdng, ò nhùng

tntòng phó thóng va dai hpc dàn làp. Muòn thày rò trình dò khoa hpc eùa càn bò

giàng day, ta chi càn xem sàch giào khoa ma càn bó eùa mình vièt. Co nhùng bau

thào ma ngitòi thàm dinh phài chùa bau hét vi sai, dò là chita nói dèh tmh thóng

nhà't va tinh khoa hpc eùa ciiò'n sàch khòng ditdc bào dàm. Chiuig ta dang song trong

mot thè giói nbò bé nhitng quay euóng dèh chóng màt vi nhùng boat dòng de kièm

ditdc nhiéu tién bang mpi già, bàt chàp hiéu qua eùa còng viéc, vi eó ai kièm tra dàu

ma lo sd. Ta khòng eó mot quy che nào de kièm tra còng viéc eùa mot càn bó giàng

day. Nèu càp trèn eó càch làm tién eùa càp trèn, thì càp ditói eó càch làm tién eùa

càp ditói, càp trèn khòng thè ra quy che kièm tra càp ditói khi ma bàn thàn càm thày

mình cùng eó thè bi càp ditói chi ra nhùng diéii vi pham.

4. Day chay, hpc chay; day dpc thoai, hpc thu dòng. Tòi dà gap, trong thàng

tu vita qua, mot ehi tién sì ve phitdng phàp giàng day vàt ly eùa DHSP, mói bào

ve tién sì ò DHQG Ha Nói, di thùc tàp tai mot tritòng DHSP va mot tritòng phó

thóng trung hpc d Paris. Nhiém vu eùa chi là làm nhiing thì nghiém trèn mot so

mày móc. Chi nói vói tói là dà thàm mot tritòng tu tài + 2. nghìa là chi hpc giai

doan 1 san tu tài, phòng thì nghiém eùa hp ditdc trang bi day dù dèh mite ma dai

hpc eùa ta cùng chi dàm md ditde nhit vày ; chi nói vói tòi rat nhiéu ve tritòng này

va tòi hiéu ehi thày mong muòn cho tntòng dai hpc eùa mình ma ditdc nhit vày

cùng là dòi bòi qua rói, chi khòng dàm de càp tói càc phòng thì nghiém eùa càc

bàc hpc cao hdn. Viéc eù mot càn bò eó trình dò nhif vày ra nitóe ngoài là rat tòt,

vùa hiéu ditdc càch day, càch hpc, càch thi eù, càch tó ehùc nhà tritòng ciia nitóc

ngoài. Hién nay, cho tói cao hoc, ta vàn chi eó mot lòi day, dò là thày giàng va trò

ghi. Ngay eà dòi vói cao hpc, nèu eó yèn càu sinh vièn dpc thém tài liéii thì sinh

vién cùng khòng dpc. Mot vi dii : Khi làm luàn vàn, dung cham tói mot dinh ly dà

eó trong giào trình cho sinh vién nàm thù hai dai hpc, sinh vién cao hpc này dà

quén, thày de nghi trò xem lai, trò xem lai nhitng khòng hiéu. buòc thày phài

giàng thì trò mói hiéu ; diéu này do thòi quen khòng dpc sàch gay nèn, nghe thày

giàng can kè, trò khòng phài dòng nào, khòng mét nhit tu dpc sàch. Viéc dòi bòi

dpc sàch tham khào ò nhiéu tritòng trung hoc phó thóng trèn thè giói là phó bién,

thè ma sinh vién cao hpc eùa ta khòng tit dpc sàch dùdc thì làm sao co nén dai hpc

dung vói tèli gpi eùa nò ?

77

Jlìk.

II - THÀCH THÙC MA NEN GLÌO DUC CÙA TA PHÀI DlTONG DAU.

Trong xà bòi bau còng nghièp vói nén kmh t è t r i thùc. giào due eó mot so dàc

diém ò nhiing nitóc phàt trién :

1. Tinh dai tra eùa giào diic dai hpc. Ngitòi ta dà phàn giào due dai hpc

thành càc giai doan nhit sau : giai doan tinh boa, giai doan dai chùng va giai doan

phó càp. Theo bào cào giào due eùa UNESCO nàm 1995. ò Bàc My (Hoa Ky va

Canada) ty le tóng so' sinh vièn ò càc càp bàc va càc loai bình khàe nbau nàm

1992 dà dat 82% trong so ngitòi ò dò tuoi 18 dèn 22. Muòn dat giai doan phó càp

phài dat ty le qua 50%, nèu thàp hdn 15% thì vàn ò trong giai doan tinh hoa. Ty

le tóng so sinh vièn dai hpc eùa Trung Quóc là 7%. nghia là vàn ò giai doan tinh

hoa. Sósinii vién trèn 100.000 dàn eùa Vièt Nam là 149. chi di'mg trèn Lào trong

tóng so 29 nitóc lày ra ò Chàu À - Thài Bình Ditdng, theo bào cào eùa UNESCO

càc nàm 1993, 1995. Sinh vièn eùa ta dào tao ra thi it. thè ma tòt nghièp lai

khòng eó viéc làm. Hién nay, tìm viéc làm elio sinh vièn tòt nghièp dai hpc trò nèn

càng ngày càng khó. Dào tao it ma lai kbóng eó viéc làm. trong khi kinh té toàn

càu dà tliay dòi càn bàn : tri thùc thay thè cho tit bàn vón là sue lao dòng, de trò

thành nhàn tó quan trpng nhàt trong boat dòng sàng tao eùa nhàn loai. Càc nén

kinh té eùa càc nitóe trèn thè giói dà chùng miiih cho càc nhà giào diic ràng : nèu

phó càp bòa giào due dai hoc là bitóc di tàt yèn de qua dò tu xà bòi iiòng nghièp

sang xà hpi còng nghièp. thì dai chùng bòa giào due dai hpc phài là yèn càu tàt

nhién eùa nén kinh tè tri thùc va xà bòi thóng tin. Mot xà bòi lày tri thùc làm ed

so thì phài dita vào sit tièii bó khòng iigitng eùa tri thùc, dòng thòi phài dita vào

sit tài san xuàt càc phàn tu tri thùr. Ta dang ò xà bòi nóng nghièp. do dò phài

dóng thòi còng nghièp bòa va tin hpc bòa nén kinh tè quóc dàn. nghia là dang

dùiig tritóc mot thàch thùc kép.

2. Tinh eà biét bòa eùa giào diic. De dai tra bòa ditdc giào due dai hpc, càc

nitóe phàt trién phài su dung nhiéu bién phàp, trong dò eó viéc phàn nhiéu loai

bình, nhiéu trình dò, trành viéc dòi bòi tinh thóng nhàt nhit nbau eùa mèi bàc

hpc. Dòi vói hp eó rat nhiéu loai thóng miiih ma mot bài thi khòng dành già diing

ditdc hèt kbà nàng eùa mòi ngitòi. Ngay tit khi hpc trung hpc ed so, hp dà kbóng

day mot lue cho eà lóp. ma phàn loai de dcay theo nhóm. Mot hpc sinh giòi toàn

vitdt càc ban. eó thè lèn lóp trèn hpc. Mot hpc sinh kém vàn. kbóng vi thè ma phài

hpc dùp. vàn lèn lóp. duy chi eó mòn vàn phài hpc lai. Trong mot cuóc hpp phu

huynh hpc sinh ò bàc tiéu hpc. nhà tritòng bào cho mot òng bó là con trai boi chita

dùng dòng tàc. va de nghi mòi tiiàn phài co màt ò bè bdi lue 9 giò tói mot so buoi

de huàii luyèn vièn thè thao chùa lai dòng tàc. Thè là òng bò phài thu xèp còng

vi?c nghién cùu eùa mình d phòng thi nghiém de dita con eó màt ò bé bdi dùng 9h

tòi. va trèn bé bdi chi eó ba ngitòi : dùa tre ò ditói nitóc vói huàn luyèn vién. òng bó

ò trèn bò ngói xem con; va eù thè trong mot thòi gian dèn khi nào bdi dùng dpng

78

tàc thì thói. Trong càc mòn hpc ò nhà tntòng, hp khòng he xem nhe món nào,

nhac va the thao dUdc dành già cao; nguòi ta hiéu sau sàc ràng de dào tao nhùng

con ngUÒi sàng tao mai sau cho xà bòi thì nhac va thè thao là rat càn thié't.

Ili - GLÀI PHÀP

1. TrUóc màt ta phài nhìn thàng vào hién trang de phàn loai, xem cài gì eó

thè sua dUde ma khòng dòi bòi ngàn sàch lón thì làm ngay. Chàng bau phài còng

bó ngay là càc sàch toàn nàng cao chi de càc hpc sinh ham tbich toàn muòn hpc

thém thì tu do hpc ò nhà, càc thày eó giào khòng dUde lày de cho hpc sinh làm bài

trong lóp va ò nhà. Muó'n làm dUdc viéc này, phài co thanh tra thitòng xuyén.

2. Thay dói càch thi eù de t rành viéc hpc ò càc lo luyén thi làm hai sue khòe

va làm bòng tri tue eùa thanh thièu nién Vièt Nam.

3. Nghién cùu nghiém chinh che' dò tién lUdng cho giào vién de thày khòng ditdc dem trò ra bàt hpc thém làm mét mòi eó hai dèh sue khòe eùa hpc sinh.

4. Nhanh chóng de ra ehitdng trình dào tao dpi ngù giào vièn cho càc bàc hpc, nhàt là bàc dai hpc.

5. Nàng cao trình do giào due va dào tao, nhà't là ò dai hpc. Phài thóng qua viéc nàng cao trình dò giào due va dào tao de trành viéc san sinh ra mot thè he mói ma bitóc ra kbòi nhà trUÒng dai hpc dà bi thi trUÒng lao dòng eùa xà bòi tin hpc dào thài. Sinh vién tòt nghièp dai hpc chinh quy phài ditdc hpc nghiém chinh, dóng thòi phài nàm vùng, khòng nhit kiéu cao hpc bay làu nay, ba ky thuàt ed bàn eùa sinh vién ngày nay trèn thè giói : ngoai ngù, mày tinh va tri thùc quóc té.

6. Phài tài tao lai mot xà bòi hpc tàp chàn chinh ma nhàn dàn ta dà dUde

thùa hitdng eùa òng cha.

7. Dào tao ra nhiing còng dàn tòt, chù khòng phài là cho phàt sinh vó tó ehùc

nhit nhùng kbòi u nhiiiig con ngUÒi hpc thu dóng, mày móc.

8. Giùa càc càp, càc loai hình giào due phài co sU gàn ké't, lién thóng, linh

boat de tao diéu kièn cho mpi ngitòi thUe hién yéu càu hpc tàp suòt dòi.

Trèn day mói chi là nhiing giài phàp ehita dòi hòi nhiing ngàn sàch lón, eó

thè làm ngay nèu ta quyèt tàm muòn tuoi tre ditde hpc hành kbóng vàt va nhit

bay giò. Càc giài phàp lón de tao ra nhifng bitóc tién dàng ké dòi hòi càc nhà quàn

ly cao nhàt eùa dàt nitóe phài eó nhùng siiy nghi, quan tàm san sàc dèh giào due,

eó tinh thàn va tràch nhiém cao vói nhàn dàn.

Dia chi : C3-Amsterdam, Cóng Vi, Ba Dinh, Ha Nói

DT (NR) : 8347468

79