Het kind en de bevrijding van de schaduw van de vreselijke ......Het kind en de bevrijding van de...
Transcript of Het kind en de bevrijding van de schaduw van de vreselijke ......Het kind en de bevrijding van de...
Hetkindendebevrijdingvandeschaduwvandevreselijke,groteangst
Eenprentenboekoverhulpnatrauma:schegebeurtenissen,vooroudersenkinderen
metoorlogs-envluchtervaringen
SusanneSteinwww.susannestein.de
Trauma-BilderbuchinNiederländisch/Dutch6/2016
Voorallegezinnenuitdooroorloggetroffengebieden
2
KortesamenvaLng
Prentenboekmet26aNeeldingen,pagina 4-29
Bijlage1Informa:evoorouders,pagina 30-37
Bijlage2Ideeënvoorkinderen,pagina 38-43
Informa:eoverdezeuitgave,bijlage, pagina 44-47
3
Erwordteenkindgeboren
4
1
2
Erwordteenkindgeboren.HetheeWeenwarmharteneenheldereuitstraling.
5
Hetkindgroeitop
metmensendievanhemhouden
zoalshijis.Datiseengrootgeluk.
3
6
4
Opeengegevenmomentishetkindzomaarbang:
vooreenmens,eendier,eennieuwesitua:e,voorhetdonkervande
nacht...Ofzijnmoederisevennietindebuurt.
Wanneerdezesitua:evoorbijis,komthetkindweertotrust.
Datiseennormaleenbelangrijkeervaringvooriederkind.
7
5
Hetkindschriktvanietsanders.
Hethuilt,schreeuwteniswanhopig,
maarwordtrus:gzodrahijgetroostwordtdoorzijnouders
ofanderemensenvanwiehijhoudt.
Ookdatis:jdenshetopgroeieneennormaleenbelangrijkeervaring
voorhetkind.
8
Zogroeithetkindop.
Hetleerteten,lopen,praten…Hetspeeltenontdektzichzelf.
Hethoudtvanzijnfamilieenvoeltdatzijookvanhemhouden.
Meestalishetkindgelukkig,somsverdrie:g,somsboos.
Al:jdnieuwsgierig.
Zoishetgoed!
6
9
7
Erbreektoorloguit
10
Hetisoorlog.
Hetlevenvanhetkindenzijnfamiliewordtoverschaduwddoor:
Veelproblemen,veelzorgen,veelveranderingenenverlies.
Diebepalennuhetlevenvanalledag.
Angsthangtindelucht.
8
11
9
OpeendagbeleeWhetkind
ietsverschrikkelijks,ietsgruwelijks.
Verschrikkelijke,groteangst!
Hetkindwordterdoor
geraakttotinhetbot,totinzijnziel.
Hethuilt,schreeuwt,wordts:l,verstart...Nietsenniemandkanhetkindnuhelpen.
12
10
Degevaarlijkesitua:eisvoorbij,
hetkindheeWhetoverleefd.
Wateengeluk!
Maar:
eenstukvandevreselijke,groteangstisernogsteeds.Niemandkanhetzien.
Maar:
deschaduwvandevreselijke,groteangst
volgthetkindoveral.
Een:jdlang.
13
Devluchtnaareenveiligland
14
11
Deoorloggaatdoor.
Deliefdevolleouders–hunhartvolangst,zorgen,
moedenhoop–
besluitentevluchten.
Zeverlatenhuisenhaard
engaannaarhetbuitenland,hetonbekendetegemoet.
Zoreddenzehetlevenvanhungezin.
12
15
13
Hetkindisinveiligheidgebracht.
Maar:deschaduwvandevreselijke,groteangst
volgthemoveral.
Hetkindwachttotdathetbetermethemgaat.
Wachtenhoopt.Probeertdeangstniettevoelen.
Doetsomsvreemdedingen
enkandaarnietmeestoppen.
16
Hetkindbegrijptnietwatdeschaduwvandevreselijke,groteangst
doetmetzijnlichaamenzijnziel.
Hethuilt,schreeuwt,slaatsomsomzichheen,wordtovermanddoorwoede...
HetkindheeWgeenidee
wathemzoukunnenhelpen.
14
17
Wathetkindnukanhelpen
18
15
16Watkunnendeoudersdoenvoorhunkind?
19
17
Doordittezeggen,biedendeoudersdekinderzielveiligheid.Liefde,troostengeduldhelpenhetkindomniettewanhopenmaarverdertegaan.
"Wehoudenvanjezoalsjebent.Nietkanonzeliefdevoorjoukapotmaken.Wezulleneral:jdvoorjezijn"
20
18
Deoudersbiedendekinderzielkracht,doordatzijooghebbenvoordesterkekantenvanhetkind.
"Wezijntrotsopje!Wezienwatjeallemaalkunt!"
21
11
"Ja,wehebbenvroegernaredingen
meegemaakt,maarwezijnnúinveiligheid."
Deouderspratenmethetkindoverzijnproblemen.
Metnamewanneerhetkinddatzelfwil.
Zohelpenzehemonderscheidtemakentussenhedenenverleden.
22
20"Wehelpenje.Webegrijpenje.Webeschermenje."
23
DeoudersonderkennendebehoeWen
vanhunkind.Zijwetendathunkinddereac:esvanzijnlichaamenzijngedragsomsnietindehandheeW.Zijproberenhetkindtebehoedenvoornieuweangsten.
Benjijhetkind?Jekuntvanallesdoenomjeangstdebaasteworden.
21
Vraagomhulp,telkenswanneerdatnodigis.Jehebteennare:jdgehad,maarhetisvoorbij!Hetisheelnormaalomboosofverdrie:gtezijn!
Jemagal:jdomhulpentroostvragen!
Doewatjeleukvindt!Schilderen,spelen,lezen,
bouwen,zingen,leren,spelenmetanderekinderen,
computerenofbezigzijnmeteenmobieltje...
Beweeg!Binnen-enbuitenshuis.Elkevormvanbewegenofsport
maaktjesterker.
24
Eenveiligonderkomen,veelliefde,troostengeduld,
sport,leren,lachenenspelen,makenhetkindsterker!
Deschaduwvandevreselijke,
groteangstwordtsteedskleiner.
Zogaathetmeestal.
22
25
23
Wanneerliefde,geduld,troost,veiligheidenvreugde
deschaduwvandeangst
nietlatenverdwijnen,heeWhetkindvroegoflaatiemand
nodigdiesuperveelverstandheeWvandevreselijke,groteangst.
HetkindheeWdaneentherapeutnodig.
Prak:jkvoorpsychotherapie-mevrouwXenmeneerY-
26
"Hoi,ikbenmevrouwX.Leukjete
ontmoeten!""Hoi,ikbenmeneerY.Hartelijkwelkom!"
24
27
Detherapeut,mevrouwX,zorgtervoor
dathetkindsteedssterkerwordt.
Opeendagishetkindsterkerdandeschaduw
vandeangst.Opeendag
zijndenaregevoelenseindelijkweg.
Hetkindkanweervrolijkzijn.
25Ofdetherapeut,meneerY,gaatsamenmethetkind
terugnaarhetbeginvandeangst.Zegaansamen"vissen".
Volenergieenheelgeduldig
proberenzedeangsttevangen.Zevangenhemalseengrotevis.
HetkindisvrijenhoeWnietmeer
bangtezijn.
28
26
Deschaduwvande
vreselijke,groteangstisverdwenen.
Hetkindisvrij.
HetheeWweereenheldereuitstraling.
Enhethartvanhetkindiswarm
envolblijdschap.
29
Bijlage1
Informa:evooroudersWiltuuwkindgraaghelpen?Hieronderwordtuitgelegdhoeudatkuntdoen.• Uweigensitua:e• Desitua:evanuwkind• Watkandeoorzaakzijnvaneenvreselijke,groteangst,
vaneentrauma?• Watkanermetuwkindgebeurendoorzo'ngroteangst?• Watkandeangstversterken?• Watkanuwkindsterkermaken?• Hoekuntuhetprentenboeksamenmetuwkind
gebruiken?
30
Uweigensitua:e• Uhebteenoorlogendevluchtuituweigenlandoverleefd.Ubent
sterk!• Uhebteenmaniergevondenomuwlandsamenmetuwkindte
verlaten,hetonbekendetegemoet.Ubentdapper!• Ubentnuinveiligheid.Datisheelerggoed!• Uzitineenovergangsfaseenwachtopeennormaalleven.Umoet
nogsteedssterkzijn.Uwlevenis,ooknu,nogsteedsnietgemakkelijk!
• Umaaktzichzorgenoveruwkindofuwkinderen.Uwilthengraagbegrijpen,uwiltgraagwetenwaterinhenomgaat.Ubentlielebbendeoudersendoetuwuiterstebest.Tochvoeltuzichsomsmisschienmachteloos,alsuuwkindwelwilmaarnietkanhelpen.
• Vraag,indiennodig,omhulp!Praatmeteenartsofeenanderevertrouwenspersoonoveruwzorgenendeproblemenvanuwkind.
31
Desitua:evanuwkind• UwkindheeWeenvreselijke:jddoorgemaakt.Hetwerdgeconfronteerdmetschokkendedingen,
meteenvreselijke,groteangst,misschienzelfsdoodsangst.Misschienmeerdaneens.• Zulkedingenkunneneentraumaveroorzaken.Eentraumaiseenwondindezielvanhetkind,
somsindievandevolwassene.Ukuntzichvoorstellendatdeangstbijeentraumanietmeteenverdwijnt,maardemensenachtervolgt.
• Uzultmerkendathetkindzichdoordezeervaringenandersgedraagtdanvroeger,uzultditmisschienvreemdvinden.HetkinddoetplotselingdingendienietpassenbijzijnleeWijdofgewoonnietnormaalzijn.
• Bedenkdathetkindhetueigenlijknaardezinwilmakenenhetergvindtalshijzichvreemdgedraagt.Hetkindwillieveraardigennormaalzijn.
• Hetisbelangrijkenhandigomtewetendatuwkinddereac:esvanzijnlichaamenzijngedragnietondercontroleheeW.
• Uwkindis,netalsu,eenoverlevingskunstenaar.Zijnsitua:evraagtomeenspecialeaanpak.HetkindheeWveelhulpnodig,vaakvanspecialisten(artsenenpsychologen).
• Straf,beschuldigingenenpressiemiddelenomhetgedragvanhetkindtebeïnvloedenkuntubeterachterwegelaten.Datmaakthetvaakalleenmaarerger.Probeerinplaatsdaarvanoogtehebbenvoordesterkekantenentalentenvanuwkind.Prijsuwkind.Datisbetervooruenuwkind.
• Geduldisheel,heelbelangrijk.Dezesitua:eisnietmakkelijkvooruenuwkind.
32
Watkandeoorzaakzijnvaneenvreselijkgroteangst,vaneentrauma?Eenoorlogofburgeroorlogmetbomaanslagen,schietpar:jen,opdevluchtgaan,allesitua:eswaarinhetkindeenvreselijke,groteangstofonmachtervaart.
• GeweldtegenhetkindofmensendiehijkentoflieleeW• Geliefdepersonenverliezen
• Eenveiligonderkomenverliezenonderdrama:scheomstandigheden
• Ergepijn
• Onveiligheid,onzekerheid,honger,hetongewisse
• Verdwalen,alleenachtergelatenworden,nietwetenhoehetverdermoet• Bedreigendeofdrama:schesitua:es,waaroverhetkindzichschuldig
voeltofwaarvoorhetzichschaamt,ookwanneerhijerhelemaalnietsaankandoen
33
Watkanermetuwkindgebeurendooreendergelijkegroteangst?
Allemogelijkestress-enangstreac:es,plotselingegedragsveranderingen,teveelofteweinigac:viteit,vreemdgedrag,somsdagen,wekenofmaandennadevreselijkegebeurtenis.• Huilen,schreeuwen,trillen,ookzonderenigeaanwijsbarereden• Bedplassen,tandenknarsen,nagelbijten,zelfverwonding• Agressietegenanderenzonderaanwijsbarereden• Vermoeidheid,passiviteit,teruggetrokkenheid,gespannenheid,verlegenheid• Angs:gheid,slaapstoornissen,onvermogentotconcentra:e• Hetsteedsherhalenvanbepaaldebewegingen(draaibewegingen,trommelen
metdevingers,:kkenmetdevoeten,con:nuhandenwassen• Vreselijkefantasieënofdromen• Overgevoeligreagerenopietsnieuwsofopeennormaalverzoek
Wanneerueendergelijkereac:eopmerkt,bespreekditdanmeteenartsoftherapeut.Roep,waarmogelijk,hunhulpin.Hoeeerder,hoebeter.Maarhetkanookjarenlateruitkomstbieden.
34
Watkandeangstversterken?
• Nieuwegevaarlijkesitua:es
• Hetkinduitlachenomzijnbijzonderegedrag• Ouders,leerkrachtenofanderendiehetkindomzijngedragbestraffen.
Hetkindisnietinstaatsommigevanzijnreac:esondercontroletekrijgenofonderdeduimtehouden.Wanneerhetkinddaartocheenstandjeofstrafvoorkrijgt,vindthetzichzelfeenslechtiemandofeenmislukkeling.
• Hetkindafwijzenwanneerhetoverzijnnareherinneringenenproblemenwilpraten.HetheeWuwtroostenbegripechtheelvaaknodig.
• Deangstkanversterktwordenwanneerutelkensinhetbijzijnvanhetkindoverzijnproblemenpraat,vooralwanneerudatmetvreemdendoet.
• Wanneeruuwkindalleenlaat('snachtsofalshetnaarschoolgaat),kunnenzeersterke,nega:eveherinneringendekopopsteken.
• Alsuoveruweigenherinneringenwiltpraten,doeditdan-alshetenigszinsmogelijkis–nietinhetbijzijnvanuwkind.Erkanhierdoornamelijkeenangs:gesfeerontstaan. 35
Watkanuwkindsterkermaken?1.Betrouwbaarheid• Vertrouwdepersonen• Eenvertrouwdeomgeving• Eenvertrouwderoute• Hulpbiedenwanneerhetkindbangis2.Alleswathetkindgraagdoet• Bewegen/sporten• Spelen• Muziekmakenenluisteren• Lachenenluidruch:gmogenzijn• Lezen• Knuffelen• Bijanderekinderen,dierenenvriendelijkemensenzijn• Knutselen,schilderen,mettechniekbezigzijn
3.Daarnaast• Successenopwelkgebieddanook• Herinneringen:overdieergedingenmogenpratenennadenken,mogenhuilenentrillen.Deaanwezigheid
vanrus:getoehoorders,diehetkindmetsympathiebejegenen.Merkendatdieergedingenvroegerzijngebeurd,nietnu.
• Boosmogenworden,zonderanderenofzichzelfingevaartebrengen• Oudershebbendiezichverheugenoverdecapaciteiten,demoedendesterkekantenvanhunkind• Oudershebbendiezichzelfnietalleenalsslachtoffervanvreselijkeomstandighedenzien,maarvooralals
overlevingskunstenaar. 36
Hoekuntuhetprentenboeksamenmetuwkindgebruiken?
37
Hetprentenboek,pagina4–29UkuntsamenmetuwkinddeaNeeldingenbekijken,ukunthetverhaalvoorlezen,uitleggenoferoverpraten.Umerktvanzelfofuwkindhetverhaalbegrijpt,interessetoont,bangwordtofhoelanghijzichmetditthemawilbezighouden.WijdenkendaterbijhetbekijkenvandeaNeeldingeniniedergevaliemandaanwezigmoetzijnmetwiehetkindkanpraten.Hetverhaalkansterkegevoelensenherinneringenoproepen.Ermoetdaniemandindebuurtzijn.Ideeënvoorkinderen,pagina38–43Voordeschilderideeëngeldtinwezenhetzelfde.Hetkindbesluitofhetwilschilderen.Bijhetschilderenkunnensterkegevoelensnaarbovenkomen.Ermoetdaarombijhetschildereniemandaanwezigzijndiehetkindvertrouwt.IemandaanwiehetkindkanlatenzienwathijgemaaktheeWofmetwiehijdaaroverkanpraten.Umoetdethema'sindeaangegevenvolgordeaanbieden,zodathetverwerkenvandeangstopdejuistemanierisingebedinposi:evethema's.EnaccepteeralsublieWalleswatuwkindheeWgeschilderd,hetmaaktnietuithoeheteruitziet.
Bijlage2
Ideeënvoorkinderen
• Schilderwatjegraagwilthebbenofwatjegraagdoet
• Schilderdemensenvanwiejehoudt• Schilderdedingenwaarjeechtgoedinbent• Wiljeookietsnaarsvanvroegergebruikenvoorjeschilderij?
• Watzijnjewensenvoordetoekomst?
38
Schilderwatjegraagwilthebbenofwatjegraagwiltdoen
39
Schilderdemensenvanwiejehoudt
40
Schilderdedingenwaarjeechtgoedinbent
41
Wiljeookeenschilderijmakenoverietsnaarsvanvroeger?
42
Watzijnjewensenvoordetoekomst?
43
ImpressumIdee,tekstencoördina:e:SusanneStein,pedagoog,ontwikkelaarPersoneel&Organisa:e,docentTCI(opthema'sgebaseerdeinterac:e)
hiergeziendooreen5-jarigmeisjeuitSyriëMijndankgaatuitnaarallendieaanderealisa:evanditprentenboekhebbenmeegewerkt:• IkbenmijnSyrischevriendenerkentelijkvoorhetproeflezen.Zijwarendeinspira:ebronvoordit
prentenboek.Ookhebikveelwaardevolleideeënencorrec:esaanhentedanken.• Meerderetherapeutenhebbenmijwaardevolleadviezengegeven,metnameHemmaFriedrich,
psycholoog,enUlrichLamparter,psychoanaly:cus,gespecialiseerdinpsychosoma:scheaandoeningen.
• KatharinaPapeenGloriaGarrelhebbenbijgedragenaandevertalinginhetEngels,PeterPapeaanderedac:evandeEngelsetekst.
• ZeerveelsteunhebikgekregenvandetherapeutenvandeVluchtelingenambulance"ChildrenforTomorrow"(ziepagina45)
• DevertalinginhetArabischkomtvanmevrouwKholoodTayer,beëdigdtolk• DevertalinginhetNederlandskomtvanWilmavanderMeijdenenNandaOkkinga• DevertalinginhetFarsikomtvanmevrouwFa:mehGhanizade.IkbenYasmineAfsharenAli-Reza
Nasseryerkentelijkvoorhetproeflezen.• HolgerKernheeWmijgeholpenbijdeonline-publica:evandeDuitse,Engelse,ArabischeenFarsi
versieopmijnwebsitewww.susannestein.de.Wiltuonsadviezengevenofwiltureageren?DatkanviaTrauma.Bilderbuch@Hamburg.de.Hartelijkdankvooruwinteresse.
44
Des:ch:ng"ChildrenforTomorrow"heeWdevertalingvanditprentenboekinhetArabischgefinancierd.DaarnaasthebbentweemedewerkersvandeVluchtelingenambulancevandeUniversiteitskliniekHamburg-Eppenburg(UKE),SofieSilviaMella(KunsyherapeutB.A)enCorneliaReher(HoofdTherapie),proefgelezen.DeVluchtelingenambulanceiseenmaatschappelijkprojectvanhetambulancecentrumvanUKEGmbHendes:ch:ng"ChildrenforTomorrow".ChildrenforTomorrowiseennon-profitorganisa:ediezichtendoelstelthulptebiedenaankinderenengezinnendiehetslachtofferzijngewordenvanoorlog,vervolgingengeorganiseerdgeweld.Des:ch:ngwerdin1998doorStefanieGrafinhetlevengeroepen.IndeVluchtelingenambulancekunnenkinderenenjongerendiezijngevlucht,vervolgdofverdrevengebruikmakenvaneenambulantpsychiatrischenpsychotherapeu:schzorgaanbod.www.children-for-tomorrow.dewww.uke.deUnitzichookwendentotupaartsofkinderarts,wanneeruhulpnodigheeW.Allemedewerkerswensenuenuwgezinhetallerbeste!2016
45
BijlageTipsvoorgebruikvanhetprentenboek
Hetprentenboekisoorspronkelijkontwikkeldvoorgebruikbinneneengezin,alsgespreksstoftussenoudersenkinderen,dieelkaarnatuurlijkzeergoedkennen.Aangezienhetnugelukkigookwordtgebruiktdoorveelleerkrachten,kinderopvangmedewerkersenvrijwilligers,vindtuhierwatantwoordenopveelgesteldevragen(zieookdeFAQsopwww.suzannestein.de).Welkehulpkanhettraumaprentenboekinhetbestegevalbieden?Kinderenzullenzichzelfbeterkunnenbegrijpen.Zijvoelenverlich:ng,omdater(psycho-)logischeverklaringenzijnvoorhunvoortdurendeangstoflichamelijkesymptomen.Eventueleschaamte-ofschuldgevoelenswordenverminderd.Hunvertrouwenwordtversterkt.Oudersenhulpverlenerszullendekinderenbeterkunnenbegrijpen.Zijervarenhoezedesitua:evandekinderenkunnenverlichtenenwelkgedragvandekinderenvoorbijkomendeproblemenzorgt.Dathelptóók,aangeziendeoudersendehulpverlenerszichvaakmachteloosvoelen.Detoegangsdeurtottraumatherapiewordtzichtbaarenstaatopeenkier.Eenvoorheenonbekendebehandelingsmogelijkheidkomtdaardoorbinnenhandbereik.Kanhettraumaprentenboekdeplaatsinnemenvantherapie?Datisjammergenoegnietmogelijk.Hettraumaprentenboekiseenkleinhulpmiddelbijtrauma:schegebeurtenissen.Hetisfiguurlijkgesproken"eenkruk,diejebijbeenletselopweghelpttotdatdewondlangzaamheeltofdoordespecialistkanwordenbehandeld".Hettraumaprentenboekkanhetlijdennietwegnemen,maar-hopelijk-welverzachtenenhetvertrouwenversterken.IkgingdaarbijuitvaneenChineesspreekwoord:"Betereenkaarsaanstekendanklagenoverdeduisternis".Invaktaalzoumenzeggen:Hetprentenboekkaneenbijdrageleverenaanstabilisa:e,hetac:verenvanhulpmiddelenenpsycho-educa:e.Hetmaakthetlevenvanoudersenkinderenhopelijkwatmakkelijker.HoekanmenhettraumaprentenboekopnuBgewijzeinzeDen?Alshulpverlenerkuntuoudersofkinderenhetprentenboekaanbiedenofukunthetsamenmethenbekijken.Voordebetrokkenenishetbelangrijkdatuzichalsvolgtopstelt:ubegeleidtdekinderenofvolwassenenbijhetlezenopvriendelijke,bescheidenenempathischewijze,uneemthungevoelenswaarenbeantwoordthunvragen.Uweetnietsbeter,usteltgeendiagnose.Ubiedtuitleg.Udraagthulpmogelijkhedenaan.Wanneerhethelpt,isdatgoed.Wanneerdebetrokkenenafwijzendzijn,isdathungoedrecht.TensloDeantwoordopeeninmiddelsbijzondervaakgesteldevraag:
46
47
WatdoeikalshetkindbijhetbekijkenvandeaFeeldingenofbijhetschilderenopbelastendeherinneringenstuit?Ikhebdezebelangrijkevraag,diemij:jdensbijeenkomstenvaakwordtgesteld,voorgelegdaantraumatherapeuten.Vanhenkreegikdevolgende:psvoor"leken-hulpverleners",wijallemaaldus,aangezienwijgeentraumatherapeu:scheopleidinghebbengenoten.HiervoorwilikmetnameAnneyeJunge-Schepermann,psychologeenkindertraumatherapeutuitHamburghartelijkbedanken:"Belangrijkindeomgangmeteventueelgetrauma:seerdekindereniseenconsequenteoriënta:eophulpmiddelenenhetvermijdenvaninterven:esdietoteenovervloedaanonverwerktetrauma:scheherinneringsfragmentenzoudenkunnenleiden.HetiszeernuLgenmeestalmeerdanvoldoende,alsumethetkindietsdoetwaarbijhetzijnsterkeeigenschappenkanervarenofgoedenieuweervaringenkanopdoen.Zodrahetkindmerktdatuhembemoedigtenhemwilhelpen,doethemdatgoed.Ukuntdebetrokkenkinderenhierdoorveelgoedsbieden,zonderbelastendeherinneringentehoevenaanroeren.Deverwerkingvantrauma:scheervaringenmoetaanprofessionalswordenovergelaten.Wanneereenkinduitzichzelfovervreselijkeervaringenspreekt,ofvreselijkegebeurtenissenschildert,kanhetnuLgzijnomdevolgende:psterhartetenemen:Beves:g,inuweigenwoorden,datheteennaregebeurtenismoetzijngeweest,zonderdaarbijdieperintegaanopmogelijkerwijstrauma:schedetails:"Datwasvastheel,heelnaarvoorjou",isvoldoende.Hetisbelangrijkhetslachtofferschapvandebetrokkenenenhunfamiliezondermitsenenmarenteerkennenentelatenmerkendatjedeomvangvanhet"verschrikkelijks"begrepenhebt.Tegelijker:jdmoetmenechterconsequentfocussenopdeaanwezigesterkepunten,debeschikbarehulpmiddelenendeeventueelvoorhandenzijndeposi:evewendingaandevreselijkegebeurtenis.Troosthetkind,wanneerdatnodigis.Wanneerudeze:psterharteneemtendaarnaastzonderschroomhandeltvanuituwhart,doetuhetzekergoed!Vraagnietdoor,geefgeencommentaar,ooknietwanneeruzeergeïnteresseerdbent.Wanneerhetkinduitzichzelfovertrauma:schedetailswilpraten,laathemdan,waarmogelijk,:jdenshetvertelleneentekeningvandegebeurtenismakenofspeeldesitua:enametbehulpvanpoppetjesofietsdergelijks.Moedighetkindaandesitua:etevertellenindederdepersoon,vanuiteen"Adler-perspec:ef":"DaarnaisAchmedeerstweggerend......"inplaatsvan:"Daarnabenikeerstweggerend".Dezemaatregelenmoetenervoorzorgendathetkinddegebeurtenisvanenigeafstandkanbezienennietwordtoverspoelddooronverwerktegevoelensoflichamelijkegewaarwordingenvoortkomenduithetbeleefdetrauma.Probeerdaarnazosnelmogelijk,kalmenduidelijk,opnieuwtefocussenopbeschikbarehulpmiddelen:"WatheeWjetoengeholpenomdienaresitua:eteverdragen?"Mochthetkinddithelemaalnietkunnenbenoemen,vraagdan:"Ennu,wanneervoeljejegoed?Wieofwatvindjeleuk?"Of:"Watzullenwenudoen,schilderen,welkspelzullenwedoen.....,zodatjejeweerwatbetervoelt?"Hetisdannatuurlijkhandigalsuhetkindaleenbeetjekentenweetwatwathetgraagdoet.Ofukomtersamenmethetkindvanzelfachter.Wanneerhetkindeentrauma:schesitua:eheeWgeschilderdofnaverteld,kanmenhetkindvragenomdegebeurtenisdoormiddelvanbeeldofspel"toteengoedeindetebrengen".Ukunthetkindookvragenomtefantaserenenteschilderenofnatespelenwathadmoetengebeurenomdesitua:egoedaftelatenlopen.DitheeWmeestaleendirectheilzaamenrustgevendeffectenkomtovereenmetinterven:esdieookdoortraumatherapeutenvoorkinderenwordeningezetalsverwerkingsmiddel.Wanneeruzichnaeendergelijkeervaringnogzorgenmaaktoverhetkind,schroomdannietomditmetdeouderseneventueelmettherapeu:scheprofessionalstebespreken.“ AnneyeJunge-Schepermann