Her çocuk içinSa¤l›k, E¤itim, Eflitlik, Koruma‹NSANLI⁄IN GEL‹fiMES‹

UNICEF Türkiye taraf›ndan yay›nlanm›flt›rBirleflmifl Milletler Binas›,Birlik Mahallesi, 2. Cadde, No. 11,06610 Çankaya,Ankara, Türkiye

Telif hakk› © 2006 UNICEF Türkiye

www.unicef.org/turkey

Tasar›mBas›m Yorum Matbaa

Yoksullar›n ekonomik büyümeyekat›labilmesi çeflitli sosyal koflullaraba¤l›d›r. Kifli okuma yazma bilmiyorsa yada okula gitmemiflse, ya da yetersizbeslenme ve kötü sa¤l›k koflullar› ilebo¤ufluyorsa, ya da ›rk veya cinsiyetedayal› ayr›mc›l›k gibi sosyal engellerinsanl›¤›n büyük bir bölümünü adilekonomik kat›l›mdan d›fll›yorsa, pazarmekanizmas›n›n genifllemeci sürecinekat›lmak zordur.

Profesör Amartya Sen

The Alfred Deakin Lectures, Melbourne Town Hall, Avustralya, May›s 2001

Yüksek

Çocuk Yoksullu¤uNiçin Ele Al›nmal›?

Her ülke için, savunmas›zdurumdaki vatandafllar›n›ve kendi gelece¤inikorumak hayati derecedeönemlidir. Çocuklar hemsavunmas›zd›r hem de birülkenin gelece¤idir; ancakyoksulluk içinde büyüyençocuklar›n afla¤›dakilerlekarfl› karfl›ya kalma riskidaha fazlad›r:

• Düflük e¤itim durumu

• Kötü sa¤l›k;

• Küçük yaflta hamilekalma;

• Madde ba¤›ml›l›¤›;

• Suç iflleme veantisosyal davran›fl;

• Düflük gelir;

• ‹flsizlik;

• Uzun süre devlet yard›-m›na ba¤›ml› kalma.

Çocuk yoksullu¤unun bir çocu¤un fiziksel,biliflsel ve duygusal geliflimi üzerindeki tümetkilerinin ölçülebilece¤i bir tan›m yoktur.Yoksulluk, düflük hanehalk› geliri ve tüketimdüzeyleri gibi mali terimlerle kolaycaölçülebilmektedir. Ne var ki sa¤l›k, e¤itim,konut, aile büyüklü¤ü ve sosyal koruma olupolmamas› gibi göstergeler de yoksullu¤un veçocuklar üzerindeki etkilerinin tan›mlanmas›nakatk›da bulunur. Sevgi, ilgi ve sayg› gibi di¤erkriterler ise biraz daha zor ölçülür olsalar daher halükarda önem tafl›rlar.

Çocu¤un en yüksek yarar›

Yetiflkinler için iyi olan fleyin çocuklar için deiyi oldu¤u varsay›m› alt›nda, çocuklar›nihtiyaçlar›n› gözden kaç›rmak kolayd›r. BMÇocuk Haklar›na Dair Sözleflme’sinin (ÇHS)ana ilkelerinden biri olan çocu¤un en yüksekyarar› afla¤›dakileri gerektirir:

• Çocuklar›n yetiflkinlerinkinden farkl› olanve ayn› oldu¤u varsay›lmamas› gerekenözel ihtiyaç ve yararlar› oldu¤u gerçe¤ininkabul edilmesi.

• Tüm eylemlerde, politikalarda veuygulamalarda çocu¤un en yüksekyarar›n›n göz önüne al›nmas›.

Art›r›mZengin Ülkelerde Çocuk Yoksullu¤u Neden Artmaktad›r?

Çocuk yoksullu¤u oranlar›n› düflürmek dünyadaki hükümetlerin ÇHS’dekitaahhütlerini ne derece iyi gerçeklefltirdiklerini ortaya koymak aç›s›ndan belkide en anlaml› ve ayn› zamanda en ölçülebilir testtir.

Ancak, UNICEF Innocenti Araflt›rma Merkezi taraf›ndan yay›nlanan en sonZengin Ülkelerde Çocuk Yoksullu¤u, 2005 raporu, yoksulluk içinde yaflayançocuklar›n oran›n›n son on y›l içerisinde Ekonomik ‹flbirli¤i ve Kalk›nmaÖrgütü’nün (OECD) 24 üye devletinden 17’sinde artm›fl oldu¤unugöstermektedir.1 Rapor, çocuk yoksullu¤u düzeylerinin üç faktörün birleflimi ilebelirlendi¤ini ileri sürmektedir:

• Ebeveynlerin yafl›, e¤itim düzeyleri, aile bafl›na düflen çocuk say›s› ve yaln›zebeveynlik gibi sosyal ve ailevi de¤ifliklikler.

• Ekonomik durgunluk, teknolojik yenilik, düflük vas›fl› iflçilerin göçü, az ücretliifller, çift gelire sahip hanehalklar› ile birlikte özellefltirme ve küreselleflmetrendleri gibi iflgücü piyasas› faktörleri.

• Hükümetlerin politikalar›ndaki ve harcama önceliklerindeki de¤ifliklikler.

Bu üçü içinde, hükümet politikas›ndaki de¤iflimlerin bir ülkeden di¤erine çocukyoksullu¤u düzeylerindeki en büyük dalgalanman›n sorumlusu oldu¤ugörünmektedir. Rapor, birçok zengin ülkenin çocuk yoksullu¤unu toplamharcamalarda önemli bir art›fla gerek olmadan %10’un alt›na düflürebilmepotansiyeli oldu¤unu, ancak bunun baflar›labilmesi için politika hedeflerininoluflturulmas› ve bu hedeflere ulafl›lmas› gerekti¤ini ortaya koymaktad›r. Raporayr›ca aile ve sosyal yard›mlara daha çok devlet harcamas› ile daha düflükçocuk yoksullu¤u oranlar› aras›nda aç›k bir iliflki oldu¤unu da saptamaktad›r.

GüvenlikSosyal Transferler ve Ailelerin Ekonomik Güvencesi2

Sosyal transferler; aileleretahsis edilen ödenekler,sakatl›k ve sa¤l›k yard›mlar›,örgün gündüz bak›mhizmetleri sunumu ve iflsizliksigortas›na yönlendirilenparalard›r.

Politika ve yat›r›mlar›n çok küçük yafltakiler üzerindeki etkisini do¤ru bir flekildede¤erlendirebilmek geleneksel olarak her hükümet için zordur; çünkü böyle birde¤erlendirme yapmak ebeveynlerin ve bak›mdan sorumlu kiflilerin teflviklerenas›l yan›t verdi¤ine ve kaynaklar›n aile içinde nas›l paylafl›ld›¤›na ba¤l›d›r.Yine de, yan sayfadaki grafik aç›kça göstermektedir ki devletin aile yaflamstandard›n› iyilefltirmeye ay›rd›¤› Gayri Safi Yurtiçi Has›la (GSYH) oran› nekadar büyükse, çocuklar›n yoksulluk içinde büyümek zorunda kalma riski okadar düflüktür.

• GSYH’s›n›n %10’unu ya da daha fazlas›n› sosyal harcamalara ay›ran OECDülkelerinin hiçbirinde çocuk yoksullu¤u oran› %10’un üstünde de¤ildir.

• GSYH’s›n›n %5’inden az›n› bu tür yard›mlara ay›ran ülkelerin hiçbirindeçocuk yoksullu¤u oran› %15’in alt›nda de¤ildir.*

Mart 2006’da, Devlet ve Hükümet Baflkanlar› Konseyi hükümetlerin çocukyoksullu¤unu önemli derecede düflürebilme yetisine dikkat çekmifl ve ÜyeDevletleri “Sosyal durumlar›ndan ba¤›ms›z olarak her çocu¤a eflit f›rsatlarsa¤lamak suretiyle çocuk yoksullu¤unu h›zla ve önemli derecede azaltmak içingerekli tedbirleri almaya” ça¤›rarak hükümetlerin bu yönde politikalarbenimseme yükümlülü¤ünü vurgulam›flt›r.3

UNICEF flunu savunmaktad›r: “iflgücü piyasas› koflullar›n›n ve sosyalde¤iflikliklerin gücü kabul edilse de, … çocuk yoksullu¤u oranlar›n› afla¤›yaçekmek hükümetlerin yapabilece¤i bir fleydir”.

* Buna bir istisna Japonya’d›r, çünkü Japonya’da baz› hallerde iflverenler taraf›ndan sosyal destek

sa¤land›¤› için bu tür transferlerin çok daha yüksektir.

Türkiye

Türkiye’nin Nüfus Piramidi 20034

19 yafl›n alt›ndaki çocuklar Türkiye nüfusunun %39’unu oluflturmaktad›r ve 15yafl›n alt›ndaki çocuklar nüfusun %29’unu temsil etmektedir.5 AncakTürkiye’nin nüfus büyüme h›z› düflmekte olup, çocuklar›n nüfus say›s›n›n Biny›lKalk›nma Hedeflerine ulaflman›n amaçland›¤› 2015 y›l›nda da de¤iflmeyece¤iöngörülmektedir.6

Çocuk

Türkiye’de Çocuk Yoksullu¤u

Biny›l›n bafl›nda, Türkiye’de 15 yafl›n alt›ndaki çocuklar›n %37’si g›da ve g›dad›fl› yoksulluk içinde yafl›yordu.7 Bir baflka deyiflle, bu çocuklar›n ebeveynleri-nin veya bak›mlar›ndan sorumlu kiflilerin çocuklar› uygun flekilde beslemek,giydirmek, bar›nd›rmak, e¤itmek ve korumak için yeterli imkanlar› yoktu.

Türkiye’de en çok yoksulluk riski alt›nda olan çocuklar afla¤›dakileriiçermektedir:

• Ailenin geçiminin sadece bir kifli taraf›ndan sa¤land›¤› büyük ailelerdedo¤an çocuklar;

• Eski tar›m tekniklerinin ve büyük pazarlara s›n›rl› eriflimin ailelerin geçimsa¤layabilme olanaklar›n› tehdit etti¤i kurak, da¤l›k, k›rsal alanlardabüyüyen çocuklar;

• Tek ebeveynli ailelerden gelen çocuklar;

• Aileleri yak›n zamanda kentsel alanlara göç etmifl olan çocuklar;

• Kay›td›fl› ve geçici ifllerde çal›flan ve bunun sonucunda da düzenli bir geliresahip olmayan anne–babalar›n çocuklar›;

• Örgün e¤itim almam›fl ya da çok az e¤itim alm›fl, ço¤u zaman vas›fs›z olanve ortalaman›n alt›nda para kazanan anne-babalar›n çocuklar›;

• Anne–babalar› yetersiz istihdam edilen ve yeterli para kazanamayançocuklar;

• Anne–babalar› uzun süredir iflsiz olan, engelli olan ya da engelli birinebakan çocuklar.

Yoksulluk

Tüm demografik gruplar›n içinde yoksulluk oran› en yüksek olan grup çocuk-lard›r. Çocuk, ailenin yaflam maliyetini artt›r›rken aile gelirine katk›da bulun-makla yükümlü de¤ildir. Ailedeki çocuk say›s› yükseldikçe hanehalklar›ndakiyoksulluk da artar. K›rsal kesimdeki ailelerde yoksulluk oran› daha da yükselir.

Yoksulluk içinde yaflayan çocuklar›n karfl› karfl›ya oldu¤u en büyüksorunlardan biri, bu çocuklar›n okula gitmesi gerekirken ailelerinin çocuklar›nçal›flmas›na ihtiyaç duymas›d›r.

2004 Hanehalk› Büyüklüklerine Göre Yoksulluk Oranlar›8

Gelir

Hanehalk› Geliri

Türkiye’de e¤itime ayr›lan ulusal giderlerin üçte biri hanehalk› bütçelerindengelmektedir. Ancak, 15 yafl›n alt›ndaki her dört çocuktan biri çok s›n›rl› geliresahip ailelerde yaflamaktad›r; bu ailelerin gelirlerinin 2003 itibariyle ayl›k 269YTL’den az oldu¤u düflünülmektedir.9 Y›ll›k okul masraflar› ise ö¤renci bafl›na1.937 YTL’ye (1.300 ABD Dolar›) kadar ç›kabilmektedir.10 Ailelerin %71’ininayda 500 YTL’den daha az parayla geçinmek zorunda oldu¤u gözönüneal›nd›¤›nda, Türkiye’de hanehalk› gelirinin birçok çocuk için e¤itim maliyetinikarfl›lamak için yeterli olmad›¤› görülmektedir.

2004 Y›l› ‹çin Gelirin %20’sine Göre Hanehalk› E¤itim Giderleri11

1

Cinsiyet

Düflük gelirli hanehalklar›ndan gelen çocuklar, ilkö¤retim ücretsiz olmas›nara¤men e¤itimin gizli maliyeti nedeniyle (okul k›yafeti, ulafl›m ve yemek gibi)okula kay›t yapt›ramama riski alt›ndad›r. Bu çocuklar›n ailelerine maddi desteksa¤lamak için çal›flmalar› ve okulu b›rakma olas›l›¤› da çok daha yüksektir.Düflük e¤itim düzeyi çocuk yoksullu¤unu art›rmaktad›r. Buna ba¤l› olarak,yoksul çocuk yetiflkin oldu¤unda da muhtemelen halk›n yoksul kategorisindeyer alacakt›r.

E¤itim Durumu Toplam Erkek Kad›n

6 yafl›n alt› 34.19 34.19 34.18

Okur–yazar de¤il 45.11 48.50 44.10

‹lkö¤retim ama diplomas›z 33.67 34.19 33.16

‹lkokul 24.36 27.50 21.55

‹lkö¤retim 25.49 25.37 25.60

Ortaö¤retim/Dengi meslek 13.00 14.95 9.45

Lise/Dengi meslek 8.28 9.69 6.39

Yüksek okul, Fakülte ve üstü 1.33 1.57 0.93

Cinsiyete ve E¤itim Durumuna Göre Yoksulluk Oranlar› 200412

Farkl›l›k

K›rsal ve Kentsel Kesimde Sa¤l›k Durumundaki Farkl›l›klar

Yoksullu¤un hüküm sürdü¤ü yerlerde çocuk sa¤l›¤› göstergeleri çok dahafazla etkilenmektedir. Toplam bebek ve 5 yafl alt› çocuk ölüm h›zlar› (BÖH ve5YAÖH) düflüyor olsa da, k›rsal alanlardaki artan yoksulluk oranlar› k›rsalBÖH’nin ve 5YAÖH’nin kentsel alanlara göre çok daha yavafl bir flekildedüfltü¤ü anlam›na gelmektedir. Bu, k›rsal kesimlerde kaliteli sa¤l›khizmetlerine yetersiz eriflimin bir sonucudur.

Kentsel/K›rsal BÖH ve 5YAÖH 1993-200313

2

Çocuklar

Ülke çap›nda (ama en çok da k›rsal alanlarda) yoksulluktan etkilenen di¤erçocuk sa¤l›¤› göstergeleri ise flunlar› içermektedir: daha düflük do¤um a¤›rl›¤›;daha düflük rutin ba¤›fl›klama oranlar›; yetersiz emzirme uygulamalar›; dahayüksek yetersiz beslenme düzeyleri; daha yüksek fiziksel ve zihinsel engelgörülme s›kl›¤›; daha yüksek oranda büyüme bozuklu¤u ve daha yüksek kronikhastal›k görülme s›kl›¤›.

Bölgelere Göre Afl›r› Düflük Kilolu Çocuklar›n Da¤›l›m› 200314

Su

Bar›nma

Son y›llarda k›rsaldan kentsele olan büyük göçler, Türkiye nüfusunun kabacaüçte ikisinin art›k kentsel alanlarda yafl›yor oldu¤u anlam›na gelmektedir. Afl›r›kalabal›k ve kötü ›s›nma koflullar›, göçmen aileler aras›nda ast›m ve tüberkülozvakalar›nda art›fla yol açm›flt›r. Birçok aile kötü nitelikli konutlarda yaflamakta-d›r. Temiz suya ve güvenli sanitasyona eriflim ço¤unlukla zor olmaktad›r: 2003y›l› itibariyle, hanehalklar›n›n %10’unun temiz içme suyuna eriflimi ve%13,5’inin güvenli sanitasyonu bulunmamaktad›r; ayn› oranlar k›rsal alanlariçin s›ras›yla %77 ve %72’dir.

Temiz Su ve Güvenli Sanitasyona Eriflim 200315

3

Gayri Safi Y

E¤itim

Biny›l Kalk›nma Hedefleri’nden tüm k›z ve erkek çocuklar›n temel e¤itim almas›hedefine 2005 y›l› sonunda ulafl›lamam›flt›r. Ancak, Milli E¤itim Bakanl›¤›Türkiye’de ilkö¤retime %100 eriflim ve devam hedefine ulaflma yolunda büyükbir ilerleme kaydedildi¤ini bildirmektedir. K›zlara yönelik bir e¤itim kampanyas›olan Haydi K›zlar Okula! k›z çocuklar›n ilkö¤retime eriflim ve devam oranlar›n›niyilefltirilmesine yard›mc› olmufl, 2003’te k›z ve erkek çocuklar aras›ndaki %7 olanfark› 2005’te %5,8’e indirmifltir. Toplam kay›t oranlar› 1996’da %81 olan toplamkay›t oran› 2004’te %92’ye yükselmifltir, ancak daha yap›lacak çok fley vard›r.

6.0

5.0

4.0

3.0

2.0

1.0

0

GS

YH

’ye

Gö

re G

ider

Yü

zdes

i

1999 2000 2001 2002

Sa¤l›k E¤itim

Türkiye’de E¤itim ve Sa¤l›k Harcamalar›na Genel Bak›fl16

4

Yurtiçi Has›la

Yetersiz yat›r›m, gelenekler, e¤itimdeki kalite sorunlar› özellikle düflük gelirliailelerin çocuklar›n›n okula devamlar›n› olumsuz yönde etkilemektedir:

• 2004–2005 döneminde okul öncesi e¤itime devam edenlerin oran›sadece %16 olmufltur;17

• 2004 y›l›nda ilkö¤retime net kay›t %94’tür ki bu da düflüktür;18

• Maliyet ve e¤itimdeki kalite sorunlar› çok say›da çocu¤un okulub›rakmas›na ya da okula hiç kay›t yapt›rmamas›na yol açmaktad›r.

2003 2004 2005 2006

E¤itim giderlerinin GSYH’yaoran› son yedi y›l içindedüflerken sa¤l›kharcamalar›nda kayda de¤erbir art›fl olmufltur.

Sosyal

Sosyal Harcamalar

Temel e¤itim, sa¤l›k hizmetlerine eriflim ve sosyal koruma maliyetlerinikarfl›lamaya yönelik mali kaynaklar›n art›r›lmas› (özellikle çocuk yard›mlar›),çocuk yoksullu¤unun önlenmesi aç›s›ndan elzemdir. Ne var ki, Türkiye’nin2005 y›l›nda e¤itime harcad›¤› yaklafl›k %7’lik GSYH’nin %62’si kamufinansman›ndan ve %35’i ise ço¤unlukla hanehalk› harcamalar› olmak üzereözel finansmandan karfl›lanm›flt›r.19

Türkiye’deki hanehalklar›, e¤itime Kore ve ABD d›fl›nda tüm di¤er OECD ülke-lerinden daha fazla para harcamak zorunda kalmaktad›r. Bu durum, temele¤itim giderlerini karfl›layamayan düflük gelirli aileler için ciddi etkiler do¤ur-maktad›r. Di¤er Avrupa ülkelerine k›yasla, Türkiye’nin sa¤l›k ve sosyal korumagiderlerine tahsis etti¤i kamu finansman› daha düflüktür.

AB 25 Türkiye2003 2003 2004 2005 2006

Sa¤l›k 6.6 4.7 5.2 4.5 4.7

E¤itim 5.0 4.2 3.9 4.1 4.2

Sosyal Koruma 19.7 8.6 8.6 9.4 9.5

Toplam 31.3 17.5 17.8 18.0 18.4

GSY‹H Yüzdesi Olarak Sosyal Harcamalar 2003–200620

5

ÜlkelerÜlke Kamu Özel Toplam

Kore 4.8 3.4 8.2

ABD 5.1 2.3 7.3

Türkiye 4.29 2.46 6.75

Fransa 5.6 0.4 6.0

Meksika 5.1 0.1 5.8

Finlandiya 5.7 0.1 5.8

Birleflik Krall›k 4.7 0.8 5.5

Almanya 4.3 1.0 5.3

‹spanya 4.3 0.6 4.9

Çek Cumhuriyeti 4.2 0.4 4.6

Hindistan 4.0 0.2 4.2

Slovak Cumhuriyeti 4.0 0.1 4.1

Seçili Ülkelerde E¤itim Harcamalar›n›n Karfl›laflt›r›lmas› 200521

Yüzde da¤›l›m› ve GSYH pay› olarak karfl›laflt›rma

‹flçilik

Çocuk ‹flçili¤i

Çocuk iflçili¤i hala bir problem olmaya devam etmektedir. 1999’da, 6–14yafl aral›¤›ndaki çocuklar›n %4,2’si ve 15–17 yafl aral›¤›ndaki ergenlerin%28’i çal›fl›yordu. Bunlar›n %68’i çal›flmalar›n›n bafll›ca nedenini ailelerinedestek olma ihtiyac› olarak bildirmifltir.22

Bölgelere Göre Bir ‹flte Çal›flan Okul Ça¤›ndaki Çocuklar 199923

6

B›rakmaSekizinci S›n›fta Okulu B›rakma Oranlar› 200324

Kabaca %80 olan ilkö¤retimi bitirme oran›, 2003’te her befl çocuktan birininsekizinci s›n›f› bitirmedi¤i anlam›na geliyordu ve k›rsal kesimlerde bu oran çokdaha düflüktü. Okulu b›rakan k›z çocuklar›n›n erkeklerden %2 daha fazla olmas›cinsiyetler aras›nda önemli bir fark gibi görünmese de, okullar›n› bitirmekyerine çal›flmak zorunda olan ve düflük gelir düzeyine sahip ailelerden gelenk›z ve erkek çocuklar için, özellikle de k›rsal kesimde yaflayan çocuklar için,gelecek çok ayd›nl›k görünmemektedir.

ÖnlemeTürkiye’de Çocuk Yoksullu¤unu Önlemek

Çok yak›n zamanlara kadar, Türkiye’de yoksulluk sorunu do¤rudan nakit ya da‘ayni’ yiyecek ve giyim ba¤›fllar› biçiminde destek sunan arkadafllar›n,akrabalar›n ve di¤er yard›mseverlerin iyi niyetleri arac›l›¤› ile hafifletiliyordu.Ancak, geleneksel olarak güçlü olan bu sosyal sorumluluk kentleflme,parçalanan aile yap›lar› ve tüm dünya genelindeki toplumlarda yans›mas›n›gösteren materyalizmdeki genel art›fl gibi faktörlerle zay›flam›flt›r.

Türkiye’de yoksullar›n durumu k›rsal ve kentsel alanlar aras›ndaki belirginfarkl›l›klarla kendini göstermektedir: toplam yoksulluk oran› 2003’te %28,1’den2004’te %25,6’ya düflmüflse de, bu iyileflme büyük oranda kentsel temellidir;zira k›rsal aileler için toplam yoksulluk oran› %40’a yükselmifltir. Bu oranlarkendilerini uygun flekilde beslemek, giydirmek ve bar›nd›rmak için yeterliimkanlara sahip olmayan 7,2 milyon kentsel ve 10,9 milyon k›rsal vatandafl›temsil etmektedir.25

Geleneksel olarak büyük olan k›rsal hanehalklar›n›n yoksulluk oran› ise, 7’denfazla nüfusu olan aileler için %56,7’ye yükselmifltir. fiehirlerde yaflayan benzerbüyüklükteki aileler için de yoksulluk oran› %39 gibi yüksek bir de¤erdedir.

Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti, çocuk yoksullu¤u sorununu ele almay›amaçlayan bir dizi uygulama bafllatm›flt›r: Örne¤in, flartl› nakit transferleri, birdefaya mahsus yoksulluk hafifletme ödemeleri, tar›m sübvansiyonlar› veyoksullar›n sa¤l›k hizmetlerinden yararlanabilmesine yard›mc› olmak için yeflilkart program› gibi. Ne var ki, bu sosyal güvenlik önlemleri ço¤u zaman ihtiyaçsahibi çocuklara ulaflamamaktad›r. Bu çocuklar›n ço¤u kay›td›fl› istihdamda yada çok küçük iflletmelerde çal›flan ailelerden gelmektedir ve bu nedenle desosyal güvenlik kapsam› içinde de¤ildirler.

Politika

Hükümet, bu trendi tersine çevirmek için, halihaz›rda Meclis’teincelenmekte olan bir yasa tasar›s› ile 18 yafl›n alt›ndaki her çocu¤a sosyalgüvence sa¤lamay› önermektedir.

Çocuk yoksullu¤unu bir politik öncelik yaparak ve birçok çocu¤u ve aileyisavunmas›z bir durumda b›rakan sosyal güvenlik sistemindeki eksiklerikapatmak için gerekli ad›mlar› atarak, Hükümet en savunmas›z toplumsalkesimlere destek ve koruma sa¤lamak yoluyla sadece Türkiye’nin gelece¤inede¤il ayn› zamanda ülkenin flimdiki zaman›na da yat›r›m yapm›fl olacakt›r.

Di¤er birçok OECD ülkesinde oldu¤u gibi, Hükümetin çocuk yoksullu¤unastratejik ve eflgüdümlü bir yaklafl›m oluflturmas› gereklidir. Bu yaklafl›mafla¤›dakileri içermelidir:

• Çocuklar›n fiziksel ve zihinsel geliflimlerini ilerletebilmelerine ve toplumakat›labilmelerine olanak sa¤layacak yeterli maddi kaynaklarla büyümesinisa¤lamak;

• Sorunun kademeli olarak azalt›lmas› ve en nihayetinde ortadan kald›r›lmas›için hedefler ve zaman çizelgeleri oluflturmak ve bunlar› izlemek amac›ylaçocuk yoksullu¤unu do¤ru flekilde tan›mlayabilme ve ölçebilme kapasitesi;

• Çocuk yoksullu¤unun devlet bütçelerinin yap›s›nda, vergi ve yard›mpolitikalar›nda yer alan önceliklerden etkilendi¤i gerçe¤ini kabul etmek;

• Düflük gelirli ailelerden gelen çocuklar›n karfl›laflt›¤› zorluklar› hafifletmek veayr›ca çocuk ve ailelere güç vermek ve bunlar›n yoksulluk döngüsündenç›kabilmesine olanak sa¤lamak için uzun süreli bir strateji oluflturmak;

Strateji

• Çocu¤un en yüksek yarar› ilkesini göz önüne alarak, Türkiye’nin de tarafoldu¤u Çocuk Haklar›na Dair Sözleflme’ye destek vermek.

Çocuk yoksullu¤unu azaltma stratejisi ilgili göstergeleri iyilefltirmeyeodaklanmal›d›r; bu çerçevede çabalar afla¤›dakilere yönlendirilmelidir;

• En yoksul ailelerin hanehalk› gelirini artt›rmak (özellikle de kad›nlar›n);

• Düflük gelirli ailelerin çocuklar› için sa¤l›k hizmetlerine eriflimi sa¤lamak;

• Bar›nma koflullar›n› iyilefltirmek;

• Yoksul çocuklar için, erken çocukluk e¤itimi de dahil olmak üzere paras›ze¤itim sa¤lamak;

• Çocuk yoksullu¤unu ortadan kald›rmak.

ReferanslarReferanslar

1 UNICEF, Child Poverty in Rich Countries 2005 (Zengin Ülkelerde ÇocukYoksullu¤u), Innocenti Raporu No.6, UNICEF Innocenti Araflt›rma Merkezi,,Floransa, ‹talya, 2005. 2005 y›l› itibariyle, otuz OECD ülkesi afla¤›dakileriiçermektedir: Almanya; Amerika Birleflik Devletleri; Avustralya, Avusturya; Belçika;Birleflik Krall›k; Çek Cumhuriyeti; Danimarka; Finlandiya; Fransa; Hollanda; ‹rlanda;‹spanya; ‹sveç; ‹sviçre; ‹talya; ‹zlanda; Japonya; Kanada; Kore Cumhuriyeti;Lüksemburg; Macaristan; Meksika; Norveç; Polonya; Portekiz; Slovak Cumhuriyeti;Türkiye; Yeni Zelanda ve Yunanistan. Oranlar›n yükseldi¤i ülkeler italik olarakbelirtilmifltir; ‹zlanda, Kore Cumhuriyeti, Türkiye ve Slovak Cumhuriyeti için ilgiliveri tak›mlar› mevcut de¤ildir.

2 OECD Provisional Social Expenditure Database, 2004

3 Presidency Conclusions, Council of the European Union, Brüksel, 23/24 Mart 2006

4 Türkiye Nüfus ve Sa¤l›k Araflt›rmas› 2003, Hacettepe Üniversitesi, Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara, 2004

5 Yoksulluk Çal›flmas› Sonuçlar› 2004, TÜ‹K, Ankara 2006.

6 Yafl Grubuna Göre Y›l Ortas› Nüfus Projeksiyonlar› 2000–2020, TÜ‹K Ankara 2006.

7 Hanehalk› Bütçe Anketi 2002, TÜ‹K, Ankara, 2003

8 Yoksulluk Çal›flmas› Sonuçlar› 2004, op. cit.

9 Hanehalk› Bütçe Anketi 2002, op. cit.

10 E¤itim Sen, Ö¤renci Ailelerinin Sosyo–Ekonomik Durumlar›, ‹stanbul, 2004.

11 Hanehalk› Bütçe Anketi 2003–2004, TÜ‹K, Ankara 2006

12 Yoksulluk Çal›flmas› Sonuçlar› 2004, TÜ‹K, op. cit.

13 Türkiye Nüfus ve Sa¤l›k Araflt›rmalar› 1993, 1998 ve 2003, Hacettepe Üniversitesi, Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara, 1994, 1999 ve 2004

14 Türkiye Nüfus ve Sa¤l›k Araflt›rmas› 2003, Hacettepe Üniversitesi, op.cit.

15 Ibidem

16 Y›lmaz, H. Hakan, Quality of the Fiscal Adjustment in Turkey: The Case of SocialExpenditures, Dünya Bankas›’nda sunulmufltur, Ankara, Nisan 2006

17 Milli E¤itim Bakanl›¤›, bilgi, 2005

18 Milli E¤itim Bakanl›¤›, geçici say›, 2004

19 E¤itim Sen, op. cit.

20 Emil, Ferhat, H. Hakan Y›lmaz, Social Expenditures in Turkey, yay›nlanmam›fl birçal›flma 2005 ve Y›lmaz, H. Hakan, Quality of the Fiscal Adjustment in Turkey, op. cit.

21 Dünya Bankas›, How Much Does Turkey Spend on Education? Development ofNational Education Accounts to Measure and Evaluate Education Expenditures,E¤itim Sektörü Çal›flmas› 2005 için araflt›rma, OECD, Education at a Glance 2003,Paris, 2004, Y›lmaz, H. Hakan, The Quality Issue of Fiscal Adjustment in Turkey’spost 2000 Stability Programmes, Ph.D. bilimsel araflt›rma (gelecekteki çal›flma).

22 Devlet ‹statistik Enstitüsü ve Uluslararas› Çal›flma Örgütü, Çocuk ‹flgücü Araflt›rmas›1999, TÜ‹K, Ankara, 2000.

23 E¤itim Sen, op. cit.

24 Türkiye Nüfus ve Sa¤l›k Araflt›rmas› 2003, Hacettepe Üniversitesi, op.cit.

25 Yoksulluk Çal›flmas› Sonuçlar› 2004, TÜ‹K, op. cit.

Çocuk yoksullu¤u’nun önlenmesi hakk›nda daha fazla bilgi için,

afla¤›daki websitelerini ziyaret ediniz:

www.cocukyoksullugu.netwww.childpoverty.net

www.unicef.org/turkey

Web