HD Vakf, Nefret Söylemi Raporu
description
Transcript of HD Vakf, Nefret Söylemi Raporu
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc DilMays - Austos 2013 Raporu
-
Hrant Dink Vakf
Halaskargazi Cad. Sebat Apt. No. 74 D. 1 Osmanbey-ili 34371 stanbul/TRKYE Tel: 0212 240 33 61 Faks: 0212 240 33 94
E-posta: [email protected]
www.hrantdink.org
www.nefretsoylemi.org
Medyada Nefret Syleminin zlenmesi
Proje Koordinatrleri Zeynep Arslan Nuran Gelili Melisa Akan
Katkda Bulunanlar Berfin Azdal
Rojdit Barak
Azize ay
brahim Erdoan
Eda Glda
Merve Nebiolu
Gnce Keziban Orman (istatistiksel veri analizleri)
Nazire Trkolu
Yunus Can Uygun
1. Blm: Yazl Basnda Nefret Sylemi
dil Engindeniz
2. Blm: Yazl Basnda Ayrmc Sylem
Gzde Aytemur Nfusu
Medyada Nefret Sylemini zleme almas Friedrich Naumann Vakf, Global Dialogue, ngiltere
Bykelilii ve Danida tarafndan desteklenmektedir. Raporda yer alan grler, desteki gruplarn
grlerini yanstmamaktadr.
-
NDEKLER
MEDYADA NEFRET SYLEMNN ZLENMES HAKKINDA 1
TRKYEDE ULUSAL VE YEREL GAZETELERDE NEFRET SYLEMNN ZLENMES 2
1. BLM: YAZILI BASINDA NEFRET SYLEM 5
BULGULAR 6
MAYIS-AUSTOS 2013 DNEMNDE SELEN HABERLER 16
KATEGORLERDEN RNEKLER 22
1) DMANLIK / SAVA SYLEM
MASONLAR, KOMNSTLER VE YAHUDLER! Abdurrahman Dilipak 22
EMPATDEN SENPATYE! Dursen zalemdar 24
2) ABARTMA / YKLEME / ARPITMA
TRKE ALMAN DDET Doan Haber Ajans 26
HANLK YAPMAYIN Haber Merkezi 28
3) KFR / HAKARET / AAILAMA
SNMEYEN KN VE GAREZ C. Turanl 29
ALAKLIIN BYLES GRLMEMTR Rasim Ozan Ktahyal 30
4) SMGELETRME
EYTAN KAFALARA KARI BR OLALIM Fuat akr 32
DERN YAPILANMA Sleyman Canan 33
DER DEZAVANTAJLI GRUPLAR 34
KATEGORLERDEN RNEKLER 38
1) DMANLIK / SAVA SYLEM
SLAM KTPHANES 38
2) ABARTMA / YKLEME / ARPITMA
ECNSSELLER STENMYOR 40
3) KFR / HAKARET / AAILAMA
LAK KADINLAR MAMA SALDIRDI stihbarat Servisi 41
OK ONURLU BUNLAR, OK! Emin Pazarc 44
-
2. BLM: YAZILI BASINDA AYRIMCI SYLEM GEZ PARKI PROTESTOLAR SIRASINDA YAZILI
BASINDA GZLEMLENEN AYRIMCI DL ARATIRMASI RAPORU 46
1) ARATIRMANIN AMACI VE KAPSAMI 47
2) ARATIRMANIN YNTEM VE RNEKLEME LTLER 47
3) ARATIRMA BULGULARI 49
3.A. GAZETELERN GEZ OLAYLARI KARISINDAK DURULARI 50
3.B. HABER ERKLER LE KE YAZILARI ARASINDAK FARKLILIKLAR 52
3.C. GAZETELERDE RASTLANAN AYRIMCI DL ERKLER 54
3.D. GAZETELERN GEZ OLAYLARI KARISINDAK DURULARIYLA ERKLERDE KULLANDIKLARI
VURGULARIN APRAZ ANALZ 55
3.E. AYRIMCI DLN HEDEFNDEKLER 57
3.F. MANETLER NE DYOR? 67
SONU 70
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
1
MEDYADA NEFRET SYLEMNN ZLENMES HAKKINDA Trkiye'de medyann sk sk tarafl, nyargl ve ayrmc bir dil kullandna tank oluyoruz. Haberlerde, zellikle de manetler ve haber balklarnda kullanlan provokatif, rk ve ayrmc dil, toplumda dmanl ve ayrmc duygular tetikleyen, kalp yarglar glendiren birer araca dnyor. Her ne kadar evrensel ve ulusal gazetecilik ilkeleri, hatta baz medya kurulularnn kendi gruplarnn yaynlad basn etik ilkeleri bulunsa da, birok ierik bu ilkeleri ihlal edebiliyor. Bylesi bir dilin kullanlmas ise toplumda huzursuzluun ve savunmasz gruplara ynelik yaygn bir nyargnn yerlemesine yol ayor. Hedef alnan kii ve gruplar ise tedirginleiyor, sessizleiyor ve demokrasinin olmazsa olmaz olan sosyal ve siyasal yaama katlm anslarndan zorunlu feragat ediyorlar. Bu kkrtc ve hedef gsterici dil kullanm zaman zaman dmanlatrlan ve marjinalletirilen gruplarn yeleri ya da meknlarna ynelik saldrlarla sonulanabiliyor. Nefret syleminin temelinde nyarglar, rklk, yabanc korkusu/dmanl, tarafgirlik, ayrmclk, cinsiyetilik ve homofobi yatar. Kltrel kimlikler ve grup zellikleri gibi unsurlar nefret syleminin kullanlmasn etkiler, ancak zellikle de, ykselen milliyetilik ve farkl olana tahammlszlk gibi koullarda, nefret dili ykselir ve etkisini arttrr. Birok farkl nedenden dolay Trkiye bir sredir toplumun farkl kesimleri arasnda kutuplamalara sahne oluyor; kendisinden farkl olana, tekine ynelik tahammlszlk giderek yaygnlayor. Gneydou'da uzun yllardr sren atmalar ve bu atmalarn yol at zorla yerinden etmeler sonucu yaanan ani demografik deiim; ekonomik, sosyal ve kltrel atmalar, topluluklar aras gerginliin artmasna neden oldu. te yandan, aznlk haklar ve dinler aras diyalog gibi demokratik alm abalarnn, Kbrs meselesiyle ilgili tartmalarn yabanc odaklarn Trkiye'ye ynelik oyunlar gibi sunulmas da dmanl arttryor. Son olarak, Ortadoudaki gelimeler, Krt ve Ermeni sorunu etrafndaki tartmalar ve son dnemde gndemde olan bar sreci, bu konularda zme ynelik fikirleri olan kii ve kurumlarn hedef gsterilmesine ve belli etnik kimliklerin dmanlatrlmasna neden oluyor. Kart grte olan baz yaynlar tarafndan retilen bu sylem, atma ortamna zemin tekil ediyor. Son olarak, Taksim Gezi Park eylemlerinin eitli medya organlarnca ele aln biimi medyann toplumdaki kutuplamay nasl pekitirdiini gstermesi asndan byk nem tayor. Medyann sklkla kulland ayrmc dil sonucu, farkl grup ve bu gruplara mensup olduu bilinen ya da varsaylan kiilere ynelik dmanca alg ve tutumlarn tezahr etmesi Trkiye'de nemli ve giderek byyen bir soruna dnm durumda. Hkmet yetkilileri, muhalefet partisi liderleri ve kamu grevlileri gibi kanaat nderleri bile bu tr bir rk ve ayrmc dil kullanmaktan ekinmiyor. Bilindii gibi, baz hkmet yetkilileri tarafndan sklkla dile getirilen, Taksim Gezi Park protestolarnn d mihraklar tarafndan rgtlendii iddias ve faiz lobisi sylemi, bata Yahudi kimlii olmak zere, belli gruplarn hedef alnmasna neden oldu. Drdnc kuvvet olarak adlandrlan medya (basn-yayn) en etkin kltrel iletkenlerden biridir. Bundan dolay, eitlilii ve farkll ne karmaya gc olduu kadar, bu atmay sradanlatrma ve yayma konusunda da son derece etkili ve ynlendirici olabilir. Medya sorumsuz veya dikkatsiz davranrsa, rkl ve kiilerin birbirine kar nefret duygular retmesini tetikleyebilir, besleyebilir ve glendirebilir; en kts de bu tr tutumlar merulatrp hakl karabilir. Uzun yllardr Trkiye medyas milliyeti ve ayrmc sylemin etkin kaynaklarndan biri oldu. Bu gazetecilik trnn toplumdaki kutuplamaya dikkate deer bir katks oldu. Getiimiz yllarda yaanan baz nefret sular incelendiinde, medyann etkisi daha anlalabilir olacaktr. Hrant Dink cinayetinin azmettiricisi olarak yarglanmakta olan Yasin Hayal verdii ifadede, Hrant Dink'i ahsen tanmadn ama gazetelerden Trk dman olduunu okuduunu" sylemitir. Aralk 2007'de zmir
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
2
Ayasofya Kilisesi rahibine saldran zanl ise Ogn Samast gibi kahraman olmak iin bu fiili gerekletirdiini ifade etmiti. Hrant Dinkin ldrlmesinin ardndan, onun hayallerini, ideallerini ve mcadelesini srdrmek amacyla kurulan Hrant Dink Vakfnn temel amalarndan biri toplumdaki kutuplama ve dmanln sona ermesine katkda bulunmaktr.
TRKYEDE ULUSAL VE YEREL GAZETELERDE
NEFRET SYLEMNN ZLENMES Aratrmann amac ve kapsam Medyada Nefret Syleminin zlenmesi almasnn genel amac Trkiyede rklk, ayrmclk ve hogrszlkle mcadeleye katk salamaktr. alma, medyann sivil denetiminin nemini gzeterek, rklk, ayrmclk ve tekiletirmenin retilmesi ve yeniden retilmesinin en nemli aralarndan biri olan medyada insan haklar ve farkllklara saygnn glendirilmesini, belli kimlik zellikleri zerinden hedef alnan kii veya gruplara ynelik ayrmc dil ve nefret sylemine dikkat ekmeyi ve bu konuda farkndalk yaratmay hedeflemektedir. alma uzun vadede sivil toplum rgtlerinin nefret sylemiyle mcadele etmesi, medya izlemeyle ilgili becerilerin artmas, birlikte sistematik bir biimde alarak medyann, kulland dil ve yntemlerin eitliki, toplumsal ve kltrel eitlilie saygl olmasn salayacak bir alma srdrmesi konusunda destek vermeyi amalamaktadr. Vakfn bu amalara ulama yolunda yrtt Medyada Nefret Syleminin zlenmesi almas kapsamnda, ulusal ve yerel basn taranmakta, ayrmc, tekiletiren ve hedef gsteren bir sylemle kaleme alnm haber ve ke yazlar tespit edilip analiz edilmekte, ardndan da www.nefretsoylemi.org sitesi araclyla ve raporlarla kamuoyunun bilgisine sunulmaktadr. Proje sitesinde yer alan ierikler ayrca Facebook ve Twitter gibi eitli sosyal medya sitelerinde paylalmaktadr. Hazrlanan rapor, sivil toplum rgtlerine, basn yayn kurulularna, basn meslek rgtlerine gnderilmekte ve nefretsoylemi.orgdan yaynlanmaktadr. Gazetelerin izlenmesinin yan sra, sivil toplum rgt temsilcileri, hukukular, akademisyenler, meslek rgtleri ve gazetecilerle arama toplantlar, seminerler, eitimler dzenlenerek nefret sylemiyle ilgili duyarll artrmak amalanmaktadr. Buna bal olarak, nefret sylemi kavramyla ilgili bilgi salamak, ayrmc ve rk sylemle mcadele yollar ve yntemlerinin neler olabileceinin tartlmasna zemin amak ve medyada insan haklar ve aznlklara ynelik daha saygl ve bilinli bir dil kullanlmasn tevik etmek amacyla konuyla ilgili alanlarda alan ve uluslararas tannrl olan akademisyenlerin katlmyla paneller dzenlenmekte, niversitelerde nefret sylemi zerine toplantlar yaplmakta, bulgular rnekler zerinden tartlmaktadr. Ayrca, nefret sylemi zerine ders verilmesi, tez ve dev konusu yaplmas ynnde giriimlerde bulunulmaktadr. 2012 ylnda akademisyenlerle ve sivil toplum rgt temsilcileriyle yakn ibirlii iinde, Ayrmclk, Nefret Sylemi ve Medya balkl niversite seviyesinde bir dnemlik ders program tasla hazrlanm ve akademisyenlerle paylalmtr. Bu dnemde, akademisyenlerden alnan geri bildirimler dorultusunda hazrlanan ders program gelitirilmekte ve niversitelerde uygulanmasna ynelik almalar yaplmaktadr. Bunun yan sra, hem dersin tamamlayc kayna hem de genel okura ynelik giri niteliinde bir kaynak grevini grecek ok yazarl bir yayn zerinde allmaktadr.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
3
Yntem Nefret sylemi odakl medya tarama almas kapsamnda, tm ulusal gazeteler ve says 500 bulan yerel gazete nceden belirlenen anahtar kelimeler zerinden (r. ibirliki, Trk dman, blc) medya takip merkezi araclyla taranyor. Esas olarak ulusal, etnik ve dini kimlik temelli nefret sylemine odaklanlrken, cinsiyeti ve homofobik sylemler de tarama kapsamna alnmaktadr. almada genel olarak medya aratrmalarnda uygulanan eletirel sylem analizi yntemi ve buna bal teknikler kullanlmaktadr. ncelenen ieriklerin zellikleri dorultusunda yazsal ve ikonografik (fotoraf, resim ve dier izimlere ilikin) metin analizleri gerekletirilmektedir. Medya ierikleri ve sylem konusunda belli gstergeler oluturmak amacyla nce niceliksel leklemeye bavurulmakta, nefret sylemi ieriinin en ok nerede (hangi gazetelerde), ne ekilde kendine yer bulduu, hangi kaynaklar tarafndan oluturulduu ve kimleri hedef ald ortaya konulmaktadr. Haber ve ke yazlarnda nefret sylemi tespitinde, 1997 ylnda Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafndan kabul edilen tavsiye karar esas alnd. Bu kararda nefret sylemi u ekilde tanmlanyor: Nefret Sylemi kavram, rk nefreti, yabanc dmanln, Yahudi dmanln veya aznlklara, gmenlere ve gmen kkenli insanlara ynelik saldrgan ulusalclk ve etnik merkezcilik, ayrmclk ve dmanlk eklinde ifadesini bulan, dinsel hogrszlk dahil olmak zere hogrszle dayal baka nefret biimlerini yayan, tevik eden, savunan veya merulatran her tr ifade biimini kapsayacak ekilde anlalacaktr. Yukarda belirlenen ama ve kapsam dorultusunda tespit edilen nefret sylemi ieren haberler benimsedikleri sylemin nitelii dorultusunda kategorilere ayrlyor. Bu konuda daha nce yaplm olan uluslararas bilimsel almalardan yararlanlarak ve lkeye zg dil ve kltr farkllklar dikkate alnarak belirlenmi olan nefret kategorileri unlardr: 1) Abartma / Ykleme / arptma: Bir kii ya da olaydan yola karak bir toplulua ynelik olumsuz genellemeler, arptmalar, abartmalar, olumsuz atflar ieren sylemler (Trkiye an sesine bouldu) 2) Kfr / Hakaret / Aalama: Bir topluluk hakknda dorudan kfr, aalama, hakaret ieren (rnein Kalle, Kpek, Kanbozuk gibi) sylemler 3) Dmanlk / Sava Sylemi: Bir topluluk hakknda dmanca, sava artran ifadelerin yer ald sylemler. (rnein Gavur Zulm) 4) Doal Kimlik esini nefret aalama unsuru olarak kullanma / Simgeletirme: Doal bir kimlik esinin nefret, aalama unsuru olarak kullanld, simgeletirildii sylemler. (rnein olumsuz anlamda senin annen Ermeni zaten sylemi ya da senin soyadn Davutolu mu Davutyan m? gibi) 2013 yl itibariyle nefret syleminin yan sra, nefret sylemine gre daha ince bir ekilde
kurgulanm, ayrmc ve tekiletiren mesajlar daha rtk bir ekilde veren sylemler de bir dosya
konusu olarak almaya dahil edildi. Ayrmc sylem odakl medya taramas, bu yln ilk raporu olan
Ocak-Nisan Raporunda, aralarnda BDPli milletvekillerinin de bulunduu HDK heyetinin Karadeniz
turunu konu alan 15 ubat 28 ubat 2013 tarihleri arasnda, Bizim Karadeniz, Taka, Cumhuriyet,
Hrriyet, Sabah ve Zaman gazetelerinde yazlm tm haber ve ke yazlar zerinden gerekletirildi.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
4
Bu yln ikinci raporunda ise Gezi olaylarnn ilk bir haftas olan 1-7 Haziran 2013 tarihleri arasnda,
Habertrk, Hrriyet, zgr Gndem, Radikal, Sabah, Szc, Taraf, Yeni afak ve Zaman
gazetelerinde konuyla ilgili yazlm tm haber ve ke yazlar tarand, ierik analizi ve sylem analizi
yntemleri kullanarak incelendi. Aratrmann bulgular raporun dosya ksmnda bulunabilir.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
5
1. BLM
YAZILI BASINDA
NEFRET SYLEM
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
6
BULGULAR
Medyada Nefret Syleminin zlenmesi aratrmasnn 2013 yl Mays Haziran Temmuz - Austos aylarn kapsayan drt aylk dneminde ulusal, etnik ve dini gruplar hedef alan 81 ke yazs ve haber ierii tespit edildi.
2013 ylnn ilk drt ayn oluturan bu dnemde, nceki dnemlere kyasla nemli bir dten bahsedilebilir ama bu d maalesef nefret syleminde azalma olmasndan kaynaklanmyor. ncelenen dnemde yaanan Gezi Olaylarndan dolay, nefret sylemi bu olaylara katlanlar gibi belirlenmesi zor bir gruba ynelmi durumda, bununla ilgili ayrntl bilgi zel dosyada da bulunabilecei gibi, rapor kapsamnda da istatistie alamadmz eitli rnekler sunacaz. Yine, Gezi Olaylaryla ilgili haber ve ke yazlaryla balantl olarak aslnda kategorimizde sklkla yer vermemeye altmz, eer kiinin doal kimlik elerinden biriyle balantlysa deerlendirdiimiz Hedef Gsterme kategorisinde de art gzlendi. Bu hedef gsterme, yine sz konusu kiilerin Gezi Olaylarna katlm ve/veya destei zerinden olduu iin bylesi yazlar da istatistie katmadk, ancak eitli rnekler vererek grnmez kalmalarnn da nne gemeye altk.
Nefret sylemi ieren yaynlarn saysnda yanltc bir azalma grlmesinin bir dier gerekesi de zellikle de Kurandan ayetlere dayanarak retilen rtk nefret syleminin hassasiyetle ele alnmas oldu. Dorudan Kurandan yaplan alntlar nefret sylemi iine dhil edilmez ve ayr bir tartma konusu olarak deerlendirilirken, bu alntlardan yola karak haberin ya da ke yazsnn sahibi tarafndan eklenen nefret sylemi ieren ifadeler bu rapor kapsamnda deerlendirildi.
Grafik 1:
Nefret sylemi reten haber says d gsterirken hedef alnan grup saysnda dikkate deer bir art gzlemlendi. Hedef alnan 25 farkl grubun bazlar sadece tek bir yazyla nefret syleminin hedefi olurken, hakknda birden fazla ierikte nefret sylemi retilen grup says ise 15 oldu.
Yakn dneme ait raporlarda olduu gibi, hedef alnan gruplarn eitliliini yanstmak amacyla, nefret sylemine grece daha az maruz kalan gruplar Dier kategorisi altnda toplanmad, bylelikle nefret syleminin ynelebilecei gruplarn balama gre ne kadar farkllaabilecei de gsterilmeye alld.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
7
Bununla birlikte, hakknda uzun bir dneme yaylan ok sayda yazyla nefret sylemi retilen gruplarn deiim gstermiyor olmas, sz konusu gruplarn nefret sylemi karsndaki krlganlna dair de nemli bir bilgi sunmakta.
Siyasi grlere dair yazlar deerlendirilirken eletiri ve nefret sylemi arasndaki snra son derece zen gsterilse de, ak hakaret ieren ifadelere maruz kalnmas gerekesiyle bu dnemde rnein Kemalistler, sosyalistler, komnistler gibi gruplar da istatistie dhil edilmek durumunda kald.
Hedef gruplarn ortak zelliklerine baktmzda, bu dnemde de srasyla etnik, dini ve milli kimliklerin nefret sylemine maruz kaldn grmekteyiz. Etnik kkene dayal olarak sekiz farkl grup, dini kkene bal olarak alt farkl grup, milli aidiyete bal olarak ise yedi farkl grup nefret syleminin znesi oldu. Bunlarn yannda, Bat, etnik aznlklar gibi genel ifadelerin kullanmyla da aslnda etnik, milli ya da dini aidiyete dayal olan ama bunun aka tanmlanmad bir nefret syleminin retildii gzlendi. Batyla ilgili imgeninse sklkla Hristiyan Bat gndermesi ierdii tespit edildi, bununla birlikte yazda ne karlan ifade Bat olduu iin bu yazlar ayr bir gruba dair olarak deerlendirildi. Bat Hristiyan gayrimslim gndermesi ieren yazlar birlikte deerlendirildii takdirde, bir yazda birden fazla grup hakknda nefret sylemi retildii iin toplamda 120 kez nefret sylemi retildii grlrken bunlardan 34 yaznn sz konusu ierie sahip olduu grld. Bu bilgi, farkl biimlere brnd iin yanltc olabilen dini referanslara dayal nefret syleminin altn izmek asndan nem tamakta.
Grafik 2:
Mays Austos 2013 dneminde de nceki dnemlerde olduu gibi nefret sylemi ierdii tespit edilen yazlarn ounun ulusal basnda yer ald grld. Analiz kapsamnda deerlendirilen 81 ierikten 53' (%65.43) 13 farkl ulusal yaynda yer ald. Kalan 28 yaz (%34.56) ise 24 farkl yerel gazetede yer ald. Daha nceki dnemlere kyasla, yerel basnda nefret syleminde bir art ve yaynlar arasnda da bir eitlenme gzlendi. Bununla birlikte, yerel yaynlarda hakknda nefret sylemi retilen gruplar (Suriyeli mltecilere ynelik nefret syleminin Hataydaki bir yerel gazete tarafndan retilmesi gibi birka istisna dnda) yine daha genel kategoriler iinde yer ald.
nceki dnemlerde olduu gibi bu dnem de nefret syleminin zellikle ke yazlarnda retildii gzlemlendi. ncelenen ieriklerin 61ini ke yazlar, 16'sn haberler oluturdu; haberlerden biri foto-haber formatnda deerlendirildi. Farkl balklar altnda okur katlmn hedefleyen ierikte
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
8
nefret sylemi grld. Okur katks asndan bu noktann da altn izmekte fayda bulunmakta. Basn Arivi bal altndaysa nefret sylemi ieren bir yazyla karlald. Bu balk altnda ele alnan yazlar iki kategoriye girmekte: baka gazetelerde yaynlanm ve kendisi nefret sylemi ieren yazlarn olumlanarak yaymlanmas yoluyla bu sylemin yeniden retilmesi, baka gazetelerde yaymlanm nefret sylemi iermeyen yazlar gazetenin ideolojisi dorultusunda hedefe yerletirerek dorudan bu balk altnda nefret sylemi retilmesi. Arivde kullanlan yaznn orijinali, bu aratrma kapsamnda incelenen gazeteler arasnda bulunuyorsa bunun yeniden retimi istatistie dhil edilmezken; nefret syleminin farkl yaynlardan alntlanan yazlar zerinden belli bir gazetede retilmesi halinde bu ierikler de deerlendirmeye alnd. Hedef gstermeye dair rnekler bu dneme ait istatistikte yer almamakla birlikte, 18 Haziran 2013 tarihinde Yeni Akit gazetesinde yaynlanan Basn Arivi kesi, yukarda bahsedilen ikinci kategoriye dair bir rnek olarak n plana kmakta. Halk i savaa aran kahpe yalanclar bal altnda Can Dndar, Mehmet Tezkan, Cengiz andar, Hasan Cemal gibi yazarlarn Gezi Olaylarna dair deerlendirmeleri bir araya getirilmekte ve sz konusu kiiler bir ekilde hedef gsterilerek onlar zerinden nefret sylemi retilmekte. Ad ariv olan bir balk altndaki bylesi rneklerde, pasif bir yeniden retim srecinden ziyade daha aktif bir katlm gzlenmesi, nefret syleminin retilebilecei yerlerin eitliliini gstermesi asndan da nem tamakta.
Yukarda da belirtildii zere, sralama deise de nefret sylemine en ok maruz kalan gruplar genellikle deiiklik gstermemekte. Dolaysyla, nceki dnemlerdekine benzer bir ekilde bu dnemde de en fazla Ermeniler ve ardndan, srasyla Yahudiler ile Hristiyanlar hakknda nefret sylemi retildi. Hristiyan / dman Bat temasna 13 ierikte rastlanrken, ieriklerde asl ya da ikincil unsur olarak en sk hedef gsterilen dier gruplar Krtler (5 ierik), ngilizler (5 ierik) ve Rumlar (4 ierik) oldu. Bu dnemde, ulusal, etnik, dinsel gruplar dnda, kurumlar nefret sylemine daha az maruz kald, BDP zerinden yrtlen bir nefret sylemiyse varln gstermeye devam etti. Baka rneklerde de rastladmz zere, Vekil kimliindeki militanlar, PKKnn siyasal yeminsizleri gibi ifadelerle bu konuda da st rtl, imaya dayanan, isim zikredilmeyen bir sylem gzlendi. Yine yukarda belirtildii zere, zellikle Gezi Olaylarna destek zerinden, kamuoyunda n planda olan kimi isimleri hedef gstermeye dayal, nefret reten bir sylem de n plana kt.
Nefret sylemi ieren haberlerde karlalan iki arlkl konu Krt alm ya da zm Sreci olarak ifade edilen dnemle ilgili deerlendirmeler ve Gezi Olaylar oldu. Tek bir olay etrafnda, gevek bir yap iinde bir araya gelen insanlara ynelik bu genelletirici sylem dikkat ekerken Krtlere ynelik nefret syleminde iyi Krtler / kt Krtler ikilemine eitli Dou illerinde yaayan halklar gibi hedef belirsizletirici ama tam da bundan dolay daha tehlikeli bir ifadenin eklendii de grld. Gayrimslim, Batl gibi genel nitelemeler yannda tam aksine Suriyeli mlteciler gibi son derece belirgin gruplar da nefret sylemine maruz kald. statistie dhil edilmemekle birlikte bu dnemin en dikkat ekici yaklamlarndan biri de Kuran zerinden retilen nefret sylemi oldu. Tercmesinde farkl kelimeler kullanlabilmekle birlikte Maide Suresinin 51. ayeti,1 Yahudi ve Hristiyanlara ynelik dmanl desteklemek iin kullanld. Ayetin dmanlk iermeyen farkl yorumlar bulunmasna karn bunlar belirtilmeyerek Mslmanlar tarafndan kutsal kabul edilen Kurann, nefret sylemini merulatrmak amacyla kullanld grld. zellikle ke yazlarnda rastlanan bu yaklam, basnn maniplatif zelliini ne kadar tehlikeli alanlara tayabileceini gstermesi asndan nem kazanmakta. Dini unsurlar kullanarak nefret sylemi retilmesi derinlemesine tartma gerektiren bir konu olduu iin, eer alnt yapan kii kendi ifadeleriyle nefret sylemi retmiyorsa, bylesi yazlar istatistik dnda brakld.
1 Ey men olanlar (Allah'a ulamay dileyenler), Yahudi ve Hristiyanlar dostlar edinmeyin! Onlar birbirinin
dostlardr. Ve sizden kim onlara dnerse (onlar dost edinirse) artk o, mutlaka onlardandr. Muhakkak ki Allah, zalimler kavmini hidayete erdirmez.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
9
ncelenen ieriklerdeki nefret syleminin hedef gruplara gre dalm aadaki gibidir:
Grafik 3:2
Bunlara ek olarak, nceki raporlarda ele alnd ekilde, kadnlara ve LGBT bireylere ynelik nefret sylemi ieren 24 adet haber ve ke yazs, istatistiksel analizlere dhil edilmeyip ikinci blmde kendi iinde deerlendirildi. Bu kategorideki haberlerin geen dneme gre yzde yz art gstermesinde, Gezi Olaylarnda LGBT bireylerin grnrlk kazanmas ve ngiliz Parlamentosunda ecinsel evlilie onay veren yasann kabul rol oynad. Kadna ynelik nefret sylemi dili on iki haberde karmza karken LGBT bireylere ynelik nefret sylemi on be haberde grld, baz yazlarda her iki gruba da ynelik nefret sylemi gzlemlendi.
Tr, Gazete ve Kategorilere Gre eriin Dalm:
Bu dnemde de, nefret sylemi sklkla ke yazlarnda retilmi olup (%75.30), haber trndeki ierikte az da olsa bir d gzlenmitir (%19.75). Dier ierikler ise, dorudan okur katlmna ynelik sayfalardan (%3.7) ve Basn Arivinden (%1.2) olumaktadr. Haberlerin genellikle isimsiz yaynland nceki dnemlerden farkl olarak, incelenen 16 haberden 15'inde (%93.75) kaynak gsterilmitir.
2 Bir ierikte birden fazla grup hedef alnabildii iin her grubu hedef alan ierik saylarnn toplam (120),
toplam ierik saysndan (81) fazladr.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
10
Grafik 4:
Bu dnemde de, nefret sylemi ulusal basnda daha yaygn ekilde yer bulmu (%65.43), yerel basn yzde 34.56lk bir oranda temsil edilmitir. Grafik 5:
Nefret sylemine en fazla rastlanan ulusal gazeteler arasnda ilk sray Milli Gazete (12 yayn, %22.64) ve Yeni Akit (12 yayn, %22.64) paylamakta. Onlar takip eden gazetelerdeki nefret sylemi ieren yayn says ise bu saynn ancak yars veya yarsndan daha az: Yeni Mesaj (6 yayn, %11.3), Ortadou (5 yayn, %9.43), Milat Gazetesi (3 yayn, %5.66), Akam (3 yayn, %5.66), Takvim (2 yayn, %3.77), Anayurt (2 yayn, %3.77), ve birer yaynla (%1.88er) Sabah, Trkiye, Milliyet, Yeni afak.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
11
Grafik 6:
Bu dnemde, yerel basnda nefret sylemine rastlanan ierikler ulusala oranla az olmakla birlikte iki kategori arasndaki farkn dikkat ekici bir ekilde kapand ve yereldeki ieriin yzde yzden fazla artt tespit edildi (nceki dnemde 10, bu dnemde 28). Yerel konular ele alnmakla birlikte, zm sreci ve Gezi Olaylarnn da yereldeki nefret sylemi ieriini arttrd grld. Grafik 7:
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
12
Gazetelerde yer alan nefret sylemi rnekleri, bu dnemde de belirlenen drt kategoriye gre incelenmitir: (1) Abartma / Ykleme / arptma, (2) Kfr / Hakaret / Aalama, (3) Dmanlk / Sava Sylemi, (4) Doal kimlik esini nefret aalama unsuru olarak kullanma / Simgeletirme Bu kategoriler, ounlukla farkl biimlerde ve rtk ya da ak ekilde kurulan nefret sylemlerinin ayrtrlmasna ve anlalmasna yardmc olmak zere oluturulmutur. phesiz kategorilerin birden fazlasn ayn ierikte tespit etmek mmkndr; ancak byle durumlarda snflandrma yapmak adna baskn olan kategori dikkate alnmtr. Ancak, iki farkl kategori de eit nemde yer aldnda yaynlar iin birden fazla etiket kullanlabilmektedir (zellikle de ayn yaz iinde farkl gruplar farkl kategorilere gre nefret sylemine maruz kald takdirde). ncelenen drt aylk dnemde, bu drt kategorinin dalmnda Abartma / Ykleme / arptma ilk srada bulunmaktadr (36 ierik). Ardndan srasyla, Dmanlk / Sava Sylemi (25 ierik) ve Kfr / Hakaret / Aalama gelmitir (21 ierik). En az izlenen yntemse Doal Kimlik esini Nefret Unsuru Olarak Kullanma / Simgeletirme olmutur (2 ierik). Grafik 8:
Hedef gruplara gre kategorilerin dalmna bakmak gerekirse, ilk srada bulunan Ermenilere ynelik nefret syleminde 13 ierikle Abartma / Ykleme / arptma ilk sray alrken onu 11 ierikle Dmanlk / Sava Sylemi izlemekte. ki yazdaysa Kfr / Hakaret / Aalama grlmekte.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
13
Grafik 9:
Nefret sylemine en ok maruz kalan gruplar arasnda ikinci srada bulunan Yahudilerle ilgili olarak Abartma / Ykleme / arptma (10 ierik) ile Dmanlk / Sava Sylemi kategorisi (10 ierik) ilk sray paylarken Kfr / Hakaret / Aalama kategorisinde 2, Simgeletirme kategorisinde bir ierie rastland. Grafik 10:
ncelenen drt aylk dnem iinde nefret sylemine en ok maruz kalan gruptan biri olan Hristiyanlara ynelik nefret syleminde de ilk srada 6 ierikle Abartma / Ykleme / arptma yer alrken hemen ardndan 5 ierikle Dmanlk / Sava Sylemi geldi. Bunu 4 ierikle Kfr / Hakaret / Aalama ve 1 ierikle Doal Kimlik esini Nefret Unsuru Olarak Kullanma / Simgeletirme takip etti.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
14
Grafik 11:
Bu dnemde Krtlere ynelik nefret sylemi ieriinde grece bir d gzlendi. Gezi Olaylarnn
gndemde geni yer tutmas nedeniyle zm Sreci yazlarda daha az irdelenirken getiimiz
dnemde 12 yazda nefret sylemine maruz kalan Krtler, bu dnemde 5 ierikte nefret sylemi
maduru olarak yer aldlar. lk sray yine Dmanlk / Sava Sylemi kategorisi alrken (3 yaz),
Abartma / Ykleme / arptma ve Kfr / Hakaret / Aalama kategorilerinde birer ierik grld.
Grafik 12:
Drt ierikle, hakknda nefret sylemi retilen gruplar arasnda Krtlerden hemen sonra gelen Rumlara dair kategorilendirmede ilk srada 2 ierikle Kfr / Hakaret / Aalama yer alrken Dmanlk / Sava Sylemi ile Abartma / Ykleme / arptma kategorilerinde birer yazya rastland.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
15
Grafik 13:
erikleri snflandrmak zere belirlenen bu drt kategori daha nce de belirttiimiz ekilde, nefret sylemlerinin nasl retildiini anlamaya yardmc olmak zere oluturulmutur ve snflandrma ileminde baskn olan kategori dikkate alnmtr. Dolaysyla kategorileri deimez ltler olarak grmek yanltc olacaktr.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
16
MAYIS AUSTOS 2013 DNEMNDE SELEN HABERLER
Tarih Gazete Tr Yazar Balk Hedef Grup Nefret
Kategorisi
02.May.13 Yeni a Ke
Yazs Selcan Ta
kn artk "millet"
ile "Cumhuriyet"in
arasndan
Yahudiler,
Ermeniler
Dmanlk/Sava
Sylemi
(Ermeniler),
Abartma / Ykleme
/ arptma
(Yahudiler)
03.May.13 Ortadou Ke
Yazs Ali nc "Onlar" artk zgr!
Krt, Ermeni,
Sryani,
Keldani,
Zerdt
Dmanlk / Sava
Sylemi
03.May.13 Kent (Kilis) Okur
Katks Selim Diyarbakrl ahit Gerek
Yahudiler,
Ermeniler
Dmanlk / Sava
Sylemi
06.May.13 Akdeniz
Beyaz
Ke
Yazs Nedim Seferolu
2 polis, 4 asker, 6
vatanda yaral, 1
polis ehit
Suriyeli
mlteciler
Kfr / Hakaret /
Aalama
07.May.13 stanbul
Gazetesi
Ke
Yazs Necdet Buluz
Ermeniler ihanet
etti, Osmanl
kendini korudu
Ermeniler Abartma / Ykleme
/ arptma
08.May.13 Yeni Mesaj Ke
Yazs Nurullah etin
Ey Trk! Ne
byksn ki kann
kurtaryor Tevhid'i
Bat Abartma / Ykleme
/ arptma
08.May.13 Erzurum
Yeni Gn
Ke
Yazs Dursun en in Asl Ermeniler
Kfr / Hakaret /
Aalama -
Dmanlk / Sava
sylemi
09.May.13 stanbul
Gazetesi
Ke
Yazs Necdet Buluz
Krt-Ermeni
ittifakna doru
Krtler,
Ermeniler
Abartma / Ykleme
/ arptma
09.May.13 Yeni Mesaj Ke
Yazs Mustafa Aslan
Dosta, Trk'e
uyar!
Hristiyanlar,
Yahudiler
Dmanlk / Sava
Sylemi
09.May.13 Yeni a Ke
Yazs Servet Avc
enesi bal l
ocuklar Yezidiler
Dmanlk / Sava
Sylemi
09.May.13 Takvim Ke
Yazs Bekir Hazar Damgal kzler Almanlar
Kfr / Hakaret /
Aalama
10.May.13 Hatay
zyurt Haber Haber Merkezi Hainlik yapmayn!'
Suriyeli
mlteciler
Abartma / Ykleme
/ arptma
13.May.13 Milli
Haber Abdssamet O laf Bartholomeos Hristiyanlar, Abartma / Ykleme
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
17
Gazete Karata da etmi Ermeniler / arptma
14.May.13 Milli rade Ke
Yazs Vehbi rs Bin yllk kardelik Ermeniler
Abartma / Ykleme
/ arptma
14.May.13 Yeni Mesaj Ke
Yazs Mustafa Aslan
Toroslar'da tten
yrk adrlar Ermeniler
Dmanlk / Sava
Sylemi
14.May.13 Yeni a Ke
Yazs Selcan Ta
"Maliyeti"ni cannla
demek
istemiyorsan;
helalleme. . .
Ermeniler Dmanlk / Sava
Sylemi
17.May.13 Yeni Akit Ke
Yazs evki Ylmaz
Yezidi Esed kan
iiyor, ada (!)
dnya seyrediyor
Yezidiler Kfr / Hakaret /
Aalama
20.May.13
Ktahya
Zafer
Gazetesi
Ke
Yazs Sleyman Canan Derin yaplanma Yahudiler
Doal kimlik
esini nefret,
aalama unsuru
olarak kullanma /
Simgeletirme
20.May.13 Kayseri
Erciyes
Ke
Yazs Nurullah Aydn
19 Mays Atatrk
Anma Genlik ve
Spor Bayram
Mesaj
Etnik aznlklar Kfr / Hakaret /
Aalama
22.May.13 Ortadou Ke
Yazs kr Alnak
"Onlar Cingan Biz
Trkmeniz!.." ingeneler
Abartma / Ykleme
/ arptma
22.May.13 Milli
Gazete
Ke
Yazs
smail Hakk
Akkiraz
slam dmanlar
karsnda
Mslmanca duru
Gayrimslim Kfr / Hakaret /
Aalama
22.May.13 Yeni Akit Ke
Yazs Faruk Kse
mmet bilinci ve
topyekn cihad
Batl lkeler,
Yahudiler
Dmanlk / Sava
Sylemi
27.May.13 Zirve
Gazetesi
Ke
Yazs Nurullah Aydn
PKK ve Ermeni
Dnmeleri Kim? Ermeniler
Dmanlk / Sava
sylemi
29.May.13 Ortadou Ke
Yazs hsan Muslu Bat ve Medeniyet Bat, ngilizler
Abartma / Ykleme
/ arptma
30.May.13 Yeni Mesaj Ke
Yazs Akn Aydn
Sayn Bozda!
Erdoan
Hizbeytan m?
Hristiyanlar,
Yahudiler
Abartma / Ykleme
/ arptma
05.Haz.13 Milli
Gazete Haber Mustafa Kl
Gavurdan dost
olmaz Batllar
Abartma / Ykleme
/ arptma
06.Haz.13 Ortadou Ke
Yazs Abbas Bozyel
Hak davann iki
mazlum ehidi:
Seluk Durack, Halil
Ermeniler,
Srplar,
Rumlar,
Kfr / Hakaret /
Aalama
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
18
Esenda Bulgarlar,
Franszlar
10.Haz.13 Milli
Gazete
Ke
Yazs Mahmut Topta
kiyzl Mslman
yetitiriyoruz Hristiyanlar
Kfr / Hakaret /
Aalama
17.Haz.13 Yeni Akit Haber Muhsin Bayraktar
/ Ankara
Devlet manastr
canlandryor
Ermeniler,
Hristiyanlar
Abartma/
Ykleme/ arptma
18.Haz.13 Ortadou Ke
Yazs Murat de
ekin Elinizi
Bayramzdan Yahudiler
Abartma / Ykleme
/ arptma
21.Haz.13 Doru
Haber
Ke
Yazs Mehmet Baran
"SUSA" bir dnemin
aydnlatc
belgesidir
Yahudiler Abartma / Ykleme
/ arptma
21.Haz.13 Milli
Gazete Haber Mustafa Kl
Ak ak mason
propagandas Masonlar
Kfr / Hakaret /
Aalama
24.Haz.13 Yeni Akit Haber Hseyin Kulaolu
/ stanbul
Her tan altndan
gavurlar kyor! Gayrimslim
Abartma / Ykleme
/ arptma
24.Haz.13 Yeni afak Ke
Yazs Yusuf Kaplan Pf nokta Bat
Abartma / Ykleme
/ arptma
25.Haz.13 Sabah Ke
Yazs
Rasim Ozan
Ktahyal
Alakln bylesi
grlmemitir
Kemalistler,
Sosyalistler
Kfr / Hakaret /
Aalama
26.Haz.13 stiklal Ke
Yazs Ali Bektan
UEFA neden Trk
dman Franszlar
Abartma / Ykleme
/ arptma
26.Haz.13 Takvim Ke
Yazs Ergn Diler Sava balad
ngilizler,
Yahudiler
Dmanlk / Sava
sylemi
28.Haz.13 Milli
Gazete Okur Samet Paac Mslman niye var? Yahudiler
Abartma / Ykleme
/ arptma
01.Tem.13 Milat
Gazetesi
Ke
Yazs
Muhammed
zkl
Kur'an'n mushaf
haline getirilmesi iilik / iiler
Abartma / Ykleme
/ arptma
04.Tem.13 Yeni Akit Okurun
Sesi Fuat akr
eytani kafalara
kar bir olalm Hristiyanlk
Doal kimlik
esini nefret,
aalama unsuru
olarak kullanma /
Simgeletirme
05.Tem.13 Anayurt Ke
Yazs Fuat Ylmazer
Milletin
bamszln yine
milletin azim ve
karar kurtaracaktr
Trkiye
corafyasnda
yaayan etnik
gruplar
Kfr / Hakaret /
Aalama
05.Tem.13 Adana
Toros Haber simsiz
Vekil son dln
kilisede ald Hristiyanlk
Kfr / Hakaret /
Aalama
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
19
10.Tem.13 Yeni a Ke
Yazs
Hseyin Macit
Yusuf
Rumla iimiz
olmamal Rumlar
Dmanlk / Sava
sylemi
10.Tem.13 Sivas
Postas
Ke
Yazs Ayhan Batur
Tezkereye 25 gn
kala 14 Temmuz
2011
Krtler Kfr / Hakaret /
Aalama
12.Tem.13
Ankara
Haber
Vaktim
Basn
Arivi simsiz Ermeni zulm! Ermeniler
Abartma / Ykleme
/ arptma
13.Tem.13 Milli
Gazete
Ke
Yazs Mustafa zcan
Mslman
kandrmann
fazileti!
Hristiyanlar Abartma / Ykleme
/ arptma
16.Tem.13 Milli
Gazete
Ke
Yazs Mahmut Topta
Gavur mal
gtryor Gayrimslim
Dmanlk / Sava
Sylemi
16.Tem.13 Samsun
Manet
Ke
Yazs
Dursen
zalemdar imizdeki hanet Ermeniler
Dmanlk / Sava
sylemi
17.Tem.13 Milli
Gazete
Ke
Yazs
smail Hakk
Akkiraz Kur'an ve mmin
Bat dnyas,
Yahudi,
Hristiyan
Dmanlk / Sava
sylemi (Bat'ya
ynelik) Kfr /
Hakaret /
Aalama
(Hristiyan ve
Yahudi iin)
17.Tem.13 Yeni Akit Ke
Yazs Mustafa elik
Kurtlar konseyinden
kuzulara beraat
kmaz
Bat,
Kemalistler
Kfr / Hakaret /
Aalama
22.Tem.13 Bolu Takip Haber
Trk Boylar
Konfedarasyonu
Bakan Durhasan
Koca
"Bu lkenin yzde
87.9'u 'Ben Trkm'
diyor"
Ermeniler Abartma / Ykleme
/ arptma
22.Tem.13
Karadeniz
Gne
Bak
Ke
Yazs
smet
Hacsaliholu
Kan ve kin
medeniyeti
Hristiyanlar,
Yahudiler
Kfr / Hakaret /
Aalama
24.Tem.13 Kbrs
Halkn Sesi
Ke
Yazs C. Turanl
Snmeyen kin ve
garez
Rumlar,
Yunanlar
Kfr / Hakaret /
Aalama
29.Tem.13 Kayseri
Erciyes
Ke
Yazs Nurullah Aydn
Araplar lanetli
toplum mu? Araplar
Kfr / Hakaret /
Aalama
29.Tem.13 Adana
Toros
Ke
Yazs smail evik
Gavur apulcular..
Gavur mahallesinin
salyangoz satcs..
Gayrimslim Kfr / Hakaret /
Aalama
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
20
30.Tem.13 Yeni Akit Ke
Yazs Serdar Arseven
Gezi Olaylar, PKK
ve 2015
Ermenileri!..
Ermeniler Abartma / Ykleme
/ arptma
30.Tem.13 Milli
Gazete
Ke
Yazs
Mehmet evket
Eygi
Faciann ikinci
perdesine hazr
myz?
Ermeniler,
Yahudiler,
Hristiyanlar
Abartma / Ykleme
/ arptma
30.Tem.13 Yeni Akit Ke
Yazs Abdullah Yldz
Dostunu ve
Dmann Kur'an'la
Tan!
Hristiyanlar,
Yahudiler
Dmanlk / Sava
Sylemi
31.Tem.13 Samsun
Manet
Ke
Yazs
Dursen
zalemdar PKK ile dans
Ermeniler,
Yahudiler
Abartma / Ykleme
/ arptma
31.Tem.13 Milat
Gazetesi
Ke
Yazs
Behet Canz
(STAM Bakan)
Medeniyet
Kahpesinin El Sisileri
Bat,
Siyonistler
denilerek
aslnda
Yahudiler?
Dmanlk / Sava
Sylemi
31.Tem.13 Yeni Mesaj Ke
Yazs Nurullah etin
Atatrk'ten intikam
almann dayanlmaz
hafiflii
Hristiyanlk,
Bat
Dmanlk / Sava
Sylemi
31.Tem.13 orum
Haber
Ke
Yazs
Selahattin
Aydemir
Ha bi uyann artk
da!
Bat,
Ermeniler
Dmanlk / Sava
Sylemi
31.Tem.13 anakkale
Haber
Ke
Yazs Necmi Akyaln Bayrak
Krtler,
Yahudiler
Dmanlk / Sava
Sylemi
31.Tem.13 Yeni Akit Ke
Yazs
Abdurrahman
Dilipak
Masonlar,
komnistler ve
Yahudiler!
Masonlar,
Komnistler,
Yahudiler
Dmanlk / Sava
Sylemi
31.Tem.13 Milat
Gazetesi
Ke
Yazs Abdlkadir kbal
Savan kirlilii
Mslmanlara kald Bat, ngilizler
Kfr / Hakaret /
Aalama
02.Au.13 Samsun
Manet
Ke
Yazs
Dursen
zalemdar
EMPAT'den
SENPAT'ye!
Ermeniler,
Yahudiler,
Krtler
Dmanlk / Sava
Sylemi
06.Au.13 Anayurt Ke
Yazs
Mustafa Nevruz
Snac
Gaflet, hyanet ve
belada tekerrr!..
Yahudiler,
Gayrimslimle
r
Abartma / Ykleme
/ arptma
06.Au.13 Yeni Akit Haber Sinan Kaya /
Ankara
Yaylalarmzda rahat
deiliz' Ermeniler
Abartma / Ykleme
/ arptma
13.Au.13 Akam Haber DHA Trk'e Alman
iddeti Almanlar
Abartma / Ykleme
/ arptma
19.Au.13 Milli Ke
Mahmut Topta Dnya Rabiat'l
Bat Abartma / Ykleme
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
21
Gazete Yazs Adeviyye Meydan / arptma
20.Au.13 Milliyet Haber Senad Ok ngiliz ikencesi ngilizler Abartma / Ykleme
/ arptma
20.Au.13 Akam Haber Nebahat Ko Karacaahmet'in
ngiliz Hrszlar ngilizler
Abartma / Ykleme
/ arptma
20.Au.13 Yeni Mesaj Ke
Yazs Mustafa Aslan Geliyor musun?
Hristiyanlar,
Ermeniler,
Yahudiler
Dmanlk / Sava
Sylemi
21.Au.13 Yeni Akit Haber Sinan Yavuzolu /
Ankara
Yavru Vatan'da
ilkokul rencilerine
kilise turu!
Hristiyanlk,
Yahudilik
Abartma / Ykleme
/ arptma
21.Au.13 Milli
Gazete
Ke
Yazs Yusuf Altuntepe
Kan emici vampirler
Allah'n laneti
zerinize olsun!!!
Yahudiler Abartma / Ykleme
/ arptma
21.Au.13 Kbrs
Gne
Foto-
haber simsiz
Rum'dan Trk
dmanl! Rumlar
Abartma / Ykleme
/ arptma
27.Au.13 Trkiye Ke
Yazs
Mustafa Necati
zfatura
slam dnyasndaki
gelimeler
Bat dnyas,
Hristiyanlk
Dmanlk / Sava
Sylemi
27.Au.13 Akam Ke
Yazs Turgay Gler
Babakan bir gn
yle bir konuma
yapar m?
Yahudiler Dmanlk / Sava
sylemi
28.Au.13 Yeni Akit Haber Ramazan Alkan /
Ankara
Van'da Ermeni
oyunu Ermeniler
Abartma / Ykleme
/ arptma
28.Au.13 Tnaydn Haber HA Van'da misyoner
kskac Ermeniler
Abartma / Ykleme
/ arptma
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
22
KATEGORLERDEN RNEKLER Dmanlk / Sava Sylemi Balk: Masonlar, komnistler ve Yahudiler! Gazete: Yeni Akit Tarih: 31.07.2013 Tr: Ke Yazs Yazar: Abdurrahman Dilipak Abdurrahman Dilipakn bu yazsnda, siyasi grler hakknda nefret sylemi retilmesine dair bir rnei gryoruz. Balkta ad geen gruplar Mslmanlarn karsnda konumlandran Dilipak, bu yazsnda, ncelikle bir grubu, bir ideolojiyi paylaanlar ve bir dine inananlar derin devlet, mafya gibi yaplanmalarla bir tutuyor ve le kargalar olarak tanmlyor. Bunun yannda, dnya leinde ezeli ve ebedi bir sava bu ifadesiyle de kendini de iine katt bir grupla ad geen dierleri arasnda ciddi bir kartlk kuruyor. mam Humeyniden alntyla Her Mslman bir bardak su dkse sraili sel alr diyen Dilipak, air Necip Fazl Ksakrekten Ey dmanm sen benim ifadem ve hzmsn / Gndz geceye muhta, bana da sen lazmsn alntsn da ekleyerek yazs kapsamnda bu ifadeler araclyla insanlar arasnda iddete dayal bir atmay pekitiriyor, biz teki ilikisini atma ve nefret zerinden kuruyor.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
23
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
24
Dmanlk / Sava Sylemi Balk: EMPAT'den SENPAT'ye! Gazete: Samsun Manet Tarih: 02.08.2013 Tr: Ke Yazs Yazar: Dursen zalemdar Suriye ve Msrda son dnemde yaananlarla, ad verilmeden Gezi Olaylar dneminde ve zm Srecinde yaananlarn karlatrld yazda Krtler lke dman gibi konumlandrlarak Yahudi ve Hristiyanlkla birlikte anlmaktadr. Sz konusu dinlere mensup olan Krtlerin, yaptklar karsnda Trkiyenin sabr ve tahamml gsterdii ifade edilerek st kapal bir ekilde iddet arsnda bulunulmakta ve olas iddet eylemleri olumlanmaktadr. Bir kez ad verilerek anlan Bar ve Demokrasi Partisi (BDP) vekilleri de yazda vatana ihanet suu ileyen, vekil kimliindeki militanlar olarak tanmlanmakta ve Trkiyenin kar karya kald durumla ilgili olarak sabr gstermekte olduunun alt izilmektedir. Gezi Olaylarnda yaanan polis mdahalesinin orantsz g olarak nitelenmesine de gnderme yapan yazda, buna kar kanlar satlm olarak tanmlanrken zellikle de hassas olaylarn yaand bir zamanda, hem de tehlikeye aklk asndan daha krlgan olan yerelde toplum iinde iddetle sonulanabilecek bir kutuplama yaratlmasna katkda bulunmaktadr.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
25
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
26
Abartma / Ykleme / arptma Balk: Trke Alman iddeti! Gazete: Akam Tarih: 13.08.2013 Tr: Haber Kaynak: Doan Haber Ajans (DHA) Trkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesinde Ak kamu yarar olmadka ve olayla dorudan ilgisi, balants bulunmadka, bir insann davran veya iledii su, onun rkna, milliyetine, dinine, cinsiyetine, cinsel eilimine, hastalna veya fiziksel, zihinsel zrl olup olmamasna dayandrlmamaldr ifadesi bulunmaktadr. Bu ilkeye referansla, rnek olarak verilen bu haberin her eyin yannda gazetecilik etii asndan da sorunlu olduunu belirtmek gerekmekte. Nefret sylemi asndan baktmzda, Trkiye Almanya arasndaki gemi, haberin ele aln biimini daha da sorunlu klmakta. Almanyada yaayan Trkleri hedef alan ve Dazlaklar ya da Neo-Naziler olarak adlandrlan, yabanc dmanlna dayal gruplarn gemiteki saldrlar dnldnde, baln da yardmyla bylesi bir yarg tm Almanlar hakknda genelletirilmekte. Bu bilginin, eitli medya organlar tarafndan kullanlabilecek ekilde bir haber ajans tarafndan retilmi olmas ise nefret syleminin dolama sokulmas konusunda ajans haberciliinin ok daha byk bir dikkat gerektirdiini gstermekte.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
27
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
28
Abartma / Ykleme / arptma Balk: Hainlik yapmayn! Gazete: Hatay zyurt Tarih: 10.05. 2013 Tr: Haber Kaynak: Haber Merkezi Hatay Bayr Bucak Trkleri Dernei Bakan Mehmet Fettah iftinin aklamalarna yer veren haber, bu aklamalarn aktarmyla nefret syleminin dolama girmesine katkda bulunuyor. Suriyeli mltecileri barndran kamplarn bulunduu blgede yaanan eitli olaylarla ilgili olarak bir aklama yapan ifti, mltecilerin Trkiye Cumhuriyeti vatandalarna saldrd iddialarndan yola karak bunu vatan hainlii olarak tanmlyor. Blgedeki gerginlik de dnldnde iftinin ifadeleri son derece tehlikeli sonular dourabilecek bir ykleme ierir hale gelmekte. () hainlik yapmayn, geldiiniz gibi bu olaylar bitene kadar da akll durmanz istiyoruz ifadeleriyle bylesi sonulara dair de bir imada bulunuyor. nceki dnemlerde Ermeniler ve Krtler zerinden kurulan iyi / kt ayrmnn iftinin aklamalarnda bu sefer de Suriyeli mlteciler zerinden kurulduu da nefret sylemine dair ortak kalplar gstermesi asndan nem tamakta.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
29
Kfr / Hakaret / Aalama Balk: Snmeyen kin ve garez Gazete: Kbrs Halkn Sesi Tarih: 24.07.2013 Tr: Ke Yazs Yazar: C. Turanl Turanlnn yazs, nefret sylemine bir rnek tekil etmesinin yannda gazetecilik pratikleriyle ilgili de fikir vermekte. Orijinali 1963 ylnda yaymlanan ve aslnda yaymland dnemde yaanan bir olaya atfen kaleme alnan yaz, bu balamdan tamamen kopuk bir ekilde ele alnyor ve belli bir gruba ynelik nefret sylemi bir sreklilik iine yerletirilmi bulunuyor. Turanlnn yazs, tarihe belli bir perspektiften bakyor ve bu perspektifi olas tek gerek olarak kabul ediyor. Bir dman algs zerine kurulu olan bu perspektifte, gemite meydana geldii iddia edilen olaylar bugne dair bir dmanln temeli ve gerekesi haline getiriliyor. Rumlar ve Yunanllar hakknda Trklk dman baz zengin Rumlar, yamyamlar srs gibi ifadeler kullanlrken yaznn sonunda Trk, can dmanlarn koynunda besleyecek kadar civanmert ve asildir denilerek bunun aslnda byle olmayabilecei imasyla tekiletirmenin tesine geiliyor ve sylemden fiiliyata dnebilecek bir tehditle halklar arasnda dmanlk olumasna da katkda bulunuluyor.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
30
Kfr / Hakaret / Aalama Balk: Alakln bylesi grlmemitir Gazete: Sabah Tarih: 25.06.2013 Tr: Ke yazs Yazar: Rasim Ozan Ktahyal
Gezi Park Olaylarndan yola klarak kaleme alnan yazda Rasim Ozan Ktahyal, olaylar
emperyalizmle ibirlii, ABD mdahalesi taraftarl vb. konularla ilikilendirirken bu eylemleri
Kemalistlere, sosyalistlere, ulusalclara ve CHPye ithaf ediyor. Raporun banda da belirtildii zere,
siyasi konularda eletiri nefret sylemi arasndaki snr eletiriden yana geni tutuluyor olsa da
Ktahyal bu yazsnda kendisini belli (ve birbirinden farkl) ideolojiler ve / veya belli bir siyasi aidiyet
zerinden tanmlayan insanlara eitli hakaretlerde bulunarak bu snr am oluyor. Kullanlan, ()
kpekliine soyundu, () popolarn yalamak, manyaka laflar, delirmiliin ve satlmln
son noktas, haysiyet yoksunlar, bu erefsizliin bayraktarl, ilkesiz, sefil, hayasz olduunuz
iin, utanmaz ve aalk olduunuzu zaten biliyordum gibi ifadeler, yazda ad geen kesimlere
ettii hakaretlerle farkl ideolojiler arasndaki ayrmann (hatta nefret ve dmanln) glenmesine
hizmet ediyor.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
31
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
32
Doal kimlik esini nefret - aalama unsuru olarak kullanma / Simgeletirme Balk: eytani kafalara kar bir olalm Gazete: Yeni Akit Tarih: 04.07.2013 Tr: Okurun Sesi Yazar: Fuat akr Yeni Akit gazetesinin Okurun Sesi / Televizyon balkl sayfasnda yaynlanan bu yaz da, incelenen
dnemdeki pek ok yazda olduu gibi, Gezi Olaylarna bir gnderme iermekte. Yaananlar,
devlete ynelik bir melanet olarak kabul eden Fuat akr, bunun msebbibi olarak grd odaklar
da papaz ifadesini kullanarak Hristiyanlar olarak iaret ediyor ve Hristiyanl papazlkta
simgeletirerek doal bir kimlik esini nefret unsuru haline dntrm oluyor. Yazda,
Devletimizin btn papazlardan temizlenip ayaa kalkmas, () bu sefer kyamete kadar bu
papazlarn seslerini keseceiz gibi ifadelerle toplumlar arasnda ve belli bir toplum ierisinde
dmanlk krklenmi oluyor.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
33
Doal kimlik esini nefret - aalama unsuru olarak kullanma / Simgeletirme Balk: Derin Yaplanma Gazete: Ktahya Zafer Gazetesi Tarih: 20.05.2013 Tr: Ke yazs Yazar: Sleyman Canan Sleyman Canann yazsnn
ba ve sonu arasndaki ba
zayf olmakla birlikte
Yahudilerin yaznn giriindeki
konumlandrl, yaznn bu
kategoride
deerlendirilmesine yol
amtr. Yahudi toplumu
tarih boyunca ok srgne
uram, hatta toplu lmlere
bile maruz kalmtr. Bu eza ve
zulmleri bir bakma kendisi
davet etmi ve hak etmitir.
nk bulunduu her toplum
iinde, o toplumu smrm,
ahlaken yozlatrmtr. diyen
Canan, bu ifadeleriyle doal
kimlik esini nefret unsuru
olarak kullanmann yannda
nefret syleminden nefret
suuna gidebilecek bir
anlayn da dikkate deer bir
rneini vermektedir. Yaznn
devamnda aktarlan faili
mehul cinayetler, komplo
imal uluslararas toplantlar
ve bu toplantlarn katlmclar
gibi st rtl balantlar
araclyla btn bunlarn
arkasnda (da) Yahudilerin
olduu algs glendirilmekte
ve olas nefret sular da
merulatrlm olmaktadr.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
34
DER DEZAVANTAJLI GRUPLAR
Hedef ald gruplar bakmndan (kadn, lezbiyen, gey, biseksel, trans / LGBT) ilk blme dhil edilmeyen 22 ierik ve ilk blmde yer alan, ancak ierikte hedeflenen dier grup asndan incelenen bir yaz olmak zere toplam 23 yaz bu blmde sylem ynnden incelenmitir.
Geen dnemlere oranla, bu kategori altnda incelenen yazlarn saysnda dikkat ekici bir art gzlenmesi, Gezi Olaylar balamnda LGBT bireylerin ve kadnlarn nefret sylemi ieren bir dille anlmasndan ve dnem iinde, ngilterede gndeme gelen ecinsel evlilik konusundan kaynaklanmaktadr. Gezi olaylaryla balantl olarak yazlan yazlar, herhangi bir konuda itibarszlatrma saiki sz konusu olduunda hl krlgan gruplar arasnda bulunan kadnlarn ve LGBT bireylerin kullanldn gstermekte.
Bu balk altnda incelenen yazlarda Dmanlk / Sava Sylemi kategorisine ok daha az rastlanmakla ya da hi rastlanmamakla birlikte bu dnem yaz bu kategoride deerlendirildi. Kadnn ve LGBT bireyim urad ve uramas muhtemel iddet eylemlerinde, kadnn ve LGBT bireyin de sorumlu olduu ifade edilmesi halinde bu sylem, nefret suuna giden yolu ama olasl zerinden deerlendirildi. Nefret sylemine dair snr geniletildike konuya atfedilen nemin azalaca kaygs gz nnde bulundurulmakla birlikte bir yl iinde yzlerle ifade edilen sayda kadnn ldrld, onlarca LGBT bireyin nefret cinayetine maruz kald dnldnde, sz konusu yazlarn Dmanlk / Sava Sylemi kategorisinde deerlendirilmesi aslnda tam aksine konuya verilen nemin altn izmeyi amalamaktadr.
Dier dezavantajl gruplar bal altnda incelenen ieriklerde kadnlara ynelik nefret sylemine 11 kez, LGBT bireylere ynelik nefret sylemineyse 14 kez rastland, bu yazlar arasndan bir tanesi ise dorudan travesti olarak adlandrd kiileri hedefliyordu. Sz konusu haber, Trkiye medyasnda sklkla yaplan bir yanl olarak travesti ve trans arasndaki ayrmn bir kez daha hatrlatlmas gerektiini gstermekte: Travestisizm, kar cinsin kyafetlerini giymeyi, kar cins gibi davranmaktan holanmay ieren bir durumken, trans kiiler, cinsiyet deiim ameliyat geirmi olsalar da olmasalar da, kendilerini kar cins kimliiyle tanmlamaktadrlar.
Grafik 14:
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
35
Tarih Gazete Tr Yazar Balk Hedef Grup
Nefret Kategorisi
10.May.13
Halkn
Gazetesi
Sonsz
slam
Ktphanesi simsiz slam Ktphanesi
LGBT /
Kadn
LGBT'ler iin Dmanlk
/ Sava Sylemi
Kadnlar iin Kfr /
Hakaret / Aalama ve
Abartma / Ykleme /
arptma
10.May.13 Milli Gazete Ke Yazs Mehmed
evket Eygi
Sunni Mslmanlar
birleiniz! Kadn
Kfr / Hakaret /
Aalama
13.May.13 Yeni afak Ke Yazs Yusuf Kaplan
nc cinsel
devrim: Geliyorum
diyen felaket
LGBT Kfr / Hakaret /
Aalama
20.May.13 Kayseri
Gndem Ke Yazs Kasm Okut
Hayasz kadn
cehennem
ehlindedir
Kadn Kfr / Hakaret /
Aalama
23.May.13 Antalya
Krfez Ke yazs
Mehmet
Tosun
Antalya'da su
mahalli mi
oluturuyor?
LGBT Abartma / Ykleme /
arptma
27.May.13 Vatan Haber simsiz Ecinseller
istenmiyor LGBT
Abartma / Ykleme /
arptma
03.Haz.13 Yeni Akit Ke Yazs Hasan
Karakaya
Dn kyma
makinalar Bugn
polis panzerinin
ezdii kz!
LGBT Kfr / Hakaret /
Aalama
07.Haz.13 Malatya
Bak Ke Yazs zzettin Aslan
Pisliklerden
korunma ve
temizlenmek (2)
Kadn Dmanlk / Sava
Sylemi
14.Haz.13 Antalya Hilal Ke Yazs Dr. Selahattin
elik Lut Kavmi (2) LGBT
Kfr / Hakaret /
Aalama
25.Haz.13 Takvim Ke Yazs Emin Pazarc ok onurlu bunlar,
ok! LGBT
Kfr / Hakaret /
Aalama
26.Haz.13 Yeni Akit Ke Yazs Hasan
Karakaya
Bugn "Taksim'in
zrltsn deil,
"barn rltsn
dinleyeceim!
LGBT Kfr / Hakaret /
Aalama
28.Haz.13 Milli Gazete Haber simsiz ABDde sapklar
sevindiren karar LGBT
Kfr / Hakaret /
Aalama
17.Tem.13 Yeni Akit Ke Yazs Mustafa elik
Kurtlar konseyinden
kuzulara beraat
kmaz
Kadn Kfr / Hakaret /
Aalama
17.Tem.13 Sivas
Hrdoan
Ramazan
Sayfasnda
makale
simsiz Peygamberlerimizin
Hayat / Hz. Lt LGBT
Kfr / Hakaret /
Aalama
19.Tem.13 Milli Gazete Haber simsiz ngiltere de saptt! LGBT Kfr / Hakaret /
Aalama
19.Tem.13 Yeni Akit Haber simsiz /
Londra
Kralie 2.
Elizabethten
SAPIKLIA ONAY!
LGBT Kfr / Hakaret /
Aalama
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
36
Nefret sylemi ierdii tespit edilen 23 ieriin, 14'n ke yazlar, 6'sn haberler, 2sini slam Ktphanesi ve Ramazan Sayfas gibi dini referansl balklar altnda yaynlanan ierik ve birini ise Basn Arivi sayfasnda yaynlanan ierik oluturdu.
nceki dnemden farkl olarak bu dnemde LGBT bireylere ve kadna ynelik nefret sylemi haber dilinden ziyade ke yazlarnda grld. Genellikle her iki grup da ke yazlarnda ele alnacak neme sahip grlmezken bylesi bir deiikliin tespit edilmesi krlgan gruplarla ilgili konular, Gezi Olaylar gibi siyasetle balantl hale geldiinde medyada kurulan dilin de, daima olumlu ynde olmasa da, deitiini gstermekte. Dier dnemlere gre deimeyen bir nokta ise ecinsellik iin kullanlan sfatlar oldu ve ecinsellikle ilgili olarak yine sapklk, sapknlk gibi ifadeler, hatta bala tanarak, kullanld. (homoseksellik, bugn tedavisi mmkn olmayan AIDS hastalna sebep olan cinsi sapklk), Feminizm sapk ideolojisi gibi ifadelerle her iki konuyla da ilgili tm klielerin yeniden retimine katk sunuldu.
Kadna ynelik nefret sylemi ieren rneklerin nemli bir ksmnda, yaanan maduriyetlerin bir sorumlusunun da iffetsizlii ima edilen kadn olduuna dair bir sylem gzlendi. Trans kiilerin haberde ele alnysa, yine sula ilikili oldu. Nefret sylemi ierii iinde deerlendirilmemekle birlikte, rnein trans bir bireyin maruz kald iddet dahi Travestinin bakl gaspna 10 yl hapis balyla verilerek gaspa urayan kii hakknda bir belirsizlik yaratlm oldu (Habertrk Ankara, 21 Austos 2013).
ncelenen yazlarn ou (%69.56, 16 yaz) imza veya kaynak belirtilerek yaynlanrken Yeni Akit gazetesi yedi yazyla bir kez daha LGBT bireyler ve kadnlar hakknda en ok nefret sylemi reten yayn oldu. Vatan ve Takvim gazeteleri, birer yaynla ana akm medyada LGBT bireylere ynelik nefret sylemini dolama sokarken yedi yerel gazete, bir haber hari, blgeleriyle ilgili bir gelime sz konusu olmadan, genel bir ereve iinde nefret sylemi retti.
1997 ylnda Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafndan kabul edilen nefret sylemiyle ilgili Tavsiye Kararnda yer alan nefret sylemi tanmna uygun olarak bu 23 ierii ayrca ele almamzn nedeni, izledii yol, ierdii sylem ya da genel olarak oluturduu anlam bakmndan LGBT bireylere ve kadnlara ynelik ayrmc, dlayc veya hakaret ieren sylemler kurmas ya da bu erevede retilen
30.Tem.13 Milli Gazete Ke Yazs Mehmed
evket Eygi
Camilerde Bidat
Yangnlar Kadn
Kfr / Hakaret /
Aalama
31.Tem.13 Yeni Akit Basn Arivi simsiz
Normal giyinmek
varken mini etek
giyinmek de bir tr
sapklk deil mi
Kadn Kfr / Hakaret /
Aalama
31.Tem.13 Yeni afak Ke Yazs mer Lekesiz Sanat sizin neyinize! LGBT /
Kadn
Kfr / Hakaret /
Aalama
22.Au.13 anakkale
Kalem Ke Yazs Vildan Abla
Kadnn biri
tecavze uram
ama
Kadn Dmanlk / Sava
Sylemi
25.Au.13 Yeni Akit Haber stihbarat
Servisi
Laiki kadnlar
imama saldrd! Kadn
Kfr / Hakaret /
Aalama
28.Au.13 Milli Gazete Ke Yazs Fatma
Tuncer
zgrlk havarilii
yapanlar LGBT
Kfr / Hakaret /
Aalama
29.Au.13 Yeni Akit Haber Kenan Kran /
Naim Taba
Kokonalar ezan
susturdu Kadn Hedef Gsterme
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
37
dlama durumunu meru klacak, besleyecek yan anlamlar retmesidir. Nefret sylemi olarak kabul edilen rnekler dnda incelenen haberler arasnda, Kadn src dehet sat (Trkiye gazetesi, 8 Austos 2013) ve 56 yanda ama kaya gibi! (Szc gazetesi, 14 Austos 2013) benzeri balklarla kadnlara ynelik cinsiyeti haber dilinden kurtulunamad da tespit edildi.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
38
KATEGORLERDEN RNEKLER
Dmanlk / Sava Sylemi Balk: slam Ktphanesi Gazete: Halkn Gazetesi Sonsz Tarih: 10.05.2013 Tr: slam Ktphanesi kesi Yazar: simsiz
Yaz, hem LGBT bireylere hem kadnlara ynelik farkl kategorilerde nefret sylemi iermesi asndan dikkat ekici ve ayrmc sylemin kendini tek bir grupla snrlamadnn da bir gstergesi. slam dini asndan evlilikle ilgili dzenlemelere deinerek balayan yazda kadnlara ynelik olarak Kfr / Hakaret / Aalama ve Abartma / Ykleme / arptma kategorilerinde rnekler bulunmakta. Bilindii gibi kadnlar erkeklerden daha arzuludur, moda uruna plakl ilke edinen kadnlarn benzeri ifadelerle kadna eitli zellikler atfedilmekte ve sonrasnda da bu zelliklerine bal olarak gelitirdikleri iddia edilen tavrlarn, balarna gelebilecek eyleri tetikleyici olabilecei ifade edilmektedir: Kadnlarn krtarak yrmeleri, alp salmalar ve erkekleri cezbedici biimde bakmalar, kendilerini zinaya gtren nedenlerdendir. Oysa fazla alp salmayan, vakarl/iffetli davranan ve gzlerini saknan hanmlar hakknda, ahlaksz iddialarda bulunamayz. Bylelikle, iffetli davranan hanmlar ve arzulu, zinaya eilimli kadnlar gibi bir ikilik yaratlmakta; kadn cinayetlerinin, namus cinayetleri ad altnda merulatrlmasna giden zemin hazrlanmaktadr.
Yaznn LGBT bireylerle ilgili ksm da benzer bir ekilde, ecinsel ilikiyi ncelikle eytanla ilikilendirmekte ve bunun affedilemez olduunu belirtmekte. Bunun ardndan gelen, Onlarn balarna neler geldii de bu kitaplarda kaytldr. Ayrca bunlarn canl tank-kantlar da yeryznde gzlerinizin nnde durmaktadr ifadesi, bu amalanmam olsa dahi LGBT bireylere ynelik cinayetleri merulatrr / tevik eder nitelikte. Yaz, bununla da kalmayarak dini referanslardan yola karak Allahn bouna yaratmad volkanik dalarn, hepsinin, ayn anda faaliyete geip sulu gnahkrlarn bana ate yadracan tahmin ediyorum diyor ve yazy nananlarn arasndan hayszln yaygnlamasn arzulayanlar, dnya ve ahrette ac verici bir cezay hak etmilerdir ifadesiyle sonlandryor. Ters iliki teklifinin ceza indirimi salad bir hukuk sisteminde, basnda karlalan bylesi ifadeler farkl zelliklere sahip gruplar arasnda dmanlk yaratlmasna neden oluyor.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
39
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
40
Abartma / Ykleme / arptma
Balk: Ecinseller istenmiyor Gazete: Vatan Tarih: 27.05.2013 Tr: Haber Yazar: simsiz
Fransada oylanan ve ecinsellerin evlenmesine ve ocuk sahibi olmasna olanak tanyan yasayla ilgili haberde tarafsz bir ton kullanlyormu gibi grnmesine karn balktan itibaren istenmeme durumunun alt izilmekte ve bylesi tepkilere eletirel bir ekilde yaklalmamakta ya da en azndan dier taraflarn szne yer verilmemekte. Gazetecilikte mutlak nesnellik sz konusu olamasa da haberin / bilginin belli bir ama dorultusunda, bilinli ya da bilinsizce, arptlmas veya okurun ynlendirilmesi etik kurallarn dnda kalmakta. Haber okunduunda, son cmlede yer alan () Fransada dn dzenlenen gsteriye ramen, yaplan son anketlere gre halkn te ikisi Ecinsel evliliklere kar yaplan protesto eylemlerinin sona ermesini istiyor ifadesiyle verilen bilgiyse, bal ve grsellerle de desteklenen olumsuz ierii yalanlamakta ve haberdeki abartma / arptma boyutunu ortaya koymakta.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
41
Kfr / Hakaret / Aalama
Balk: Laiki kadnlar imama saldrd! Gazete: Yeni Akit Tarih: 25.08.2013 Tr: Haber Yazar: stihbarat Servisi
Gerek balkta gerek haberin ieriinde laiki olarak tanmlanan bir grup kadnn cami basmasn aktaran yazda sz konusu kadnlardan kokona olarak da bahsedilmekte. Trk Dil Kurumunun szlne baktmzda kelimenin iki anlam olduunu grmekteyiz: 1) Hristiyan kadn 2) Ssne dkn yal kadn. Kelime hangi anlamda kabul edilirse edilsin dini olarak ya da ya asndan kadnlarn belli zelliklerle snrlanmas ve bu zelliklerin yaz iinde bir aalama unsuru olarak kullanlmas sz konusu. Konuyla ilgili olarak ayn gazetede 29 Austos tarihinde yaynlanan bir dier haberse Kokonalar ezan susturdu baln tamakta. Her iki haberde de, bahsi geen kadnlarn yzleri tannabilecekleri ekilde gsterilirken 29 Austosta bunun bir adm tesine geiliyor ve kadnlarn isimleriyle yaadklar yer aka belirtiliyor. Nefret sylemi kategorileri arasnda bulunmamasna karn sz konusu haber Hedef gsterme olarak deerlendirilmekte. Her iki haberin dili de toplumda bir kutuplamay glendirmeye hizmet ederken ikinci haberde verilen bilgiler sua evrilebilecek bir durum iin kolaylatrc ilev gryor.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
42
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
43
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
44
Kfr / Hakaret / Aalama
Balk: ok onurlu bunlar, ok! Gazete: Takvim Tarih: 25.06.2013 Tr: Ke Yazs Yazar: Emin Pazarc
Raporda da belirtildii zere, incelenen son dnem iinde LGBT bireylere ve kadnlara ynelik nefret sylemi reten ieriin artmasnda Gezi Olaylarnn (ve ona bal olarak Onur Yrynn) da nemli rol oynad grld. Yirmi ierikten bei bu konuyla ilgiliydi. Pazarc da yazsnda, Gezi Olaylarn ve LGBT Onur Yryn birbiriyle ilikilendirmekte. apulculara, lezbiyen, gay, biseksel, travesti, transeksel destei de geldi cmlesiyle balayan yazda LGBT bireyler Halkn kbusu haline gelen bu insanlar, cinsel sapknlk iinde olanlar eklinde adlandrlrken CHPnin Onur Yryne katlm da halktan kopuk olmasnn bir kant olarak sunuluyor ve LGBT bireyler bir kez daha bir dier unsuru aalama yolu olarak kullanlyor. Travestiler bile, onur mitingleri dzenleyip itibar kazanacan sanyor! cmlesindeki bile ifadesiyle sz konusu kiiler yazara gre varolduu anlalan bir insanlk hiyerarisinin alt sralarna itilmi oluyor.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
45
Pazarcnn ke yazs dnda Gezi Olaylar zerinden kadnlar ve LGBT bireyler hakknda nefret sylemi reten ieriklerin hepsi de Kfr / Hakaret / Aalama kategorisinde bulunmakta, yazlarsa yle sralanmakta:
Tarih Gazete Tr Yazar Balk Hedef Grup Nefret
Kategorisi
03 Haz. 2013 Yeni Akit Ke Yazs Hasan
Karakaya
Dn kyma
makinalar
Bugn polis
panzerinin
ezdii kz!
LGBT Kfr /
Hakaret /
Aalama
26 Haz. 2013 Yeni Akit Ke Yazs Hasan
Karakaya
Bugn
"Taksim'in
zrltsn deil,
"barn
rltsn
dinleyeceim!
LGBT Kfr /
Hakaret /
Aalama
17 Tem. 2013 Yeni Akit Ke Yazs Mustafa elik Kurtlar
konseyinden
kuzulara
beraat kmaz
Kadn Kfr /
Hakaret /
Aalama
31 Tem. 2013 Yeni afak Ke Yazs mer Lekesiz Sanat sizin
neyinize!
LGBT / Kadn Kfr /
Hakaret /
Aalama
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
46
2. BLM
YAZILI BASINDA
AYRIMCI SYLEM
GEZ PARKI PROTESTOLARI SIRASINDA
YAZILI BASINDA GZLEMLENEN
AYRIMCI DL ARATIRMASI RAPORU
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
47
1) Aratrmann Amac ve Kapsam
Mays 2013'te stanbul'da Gezi Park'nn yklmas giriimiyle balayan ve farkl toplumsal
katmanlardan bireylerin sivil direnileri sonucunda hzla byyen Gezi Park protestolar Trkiye'nin
siyasi, ekonomik, ekolojik, kltrel tarihi asndan bir dnm noktas olmutur. Trkiye'nin
demokrasi serveni asndan son derece hayati olan bu zihniyet krlmas, toplumsal alandaki
aktrlerin bir yandan bu toplumsal altst olu karsnda yeniden pozisyon almalarn gerekli klm;
dier yandan ise Gezi Olaylar karsnda gelitirilen tepkiler kamuoyu tarafndan dikkatle takip
edilmitir.
Bu srete yaanan toplumsal hareketlilik ile kamuoyu arasnda bilgi ve fikir alveriini
salayan/mmkn klan en nemli mecralardan biri olan yazl basn, zgrlk ve tarafszlk ilkeleri
nda kulland dil ve slup asndan adeta mesleki ve etik bir yetkinlik snavna tabii tutulmutur.
Bu snavn en nemli muhataplar Gezi Olaylar'nn ilk haftasnda, iddetin en youn olduu anlarda,
olaylar televizyona ve gazetelere tamayan3 medya mensuplar olmutur. Gezi Olaylar sresince
istifa eden, iinden edilen, uyarlan medya mensuplar4 dnldnde dnemin farkl ekillerde
(oto)sansrle ynetildiini sylemek ok da yanl olmayacaktr.5 Dier yandan, (oto)sansrle
mcadele eden medya kurulular ve basn mensuplar da siyasi ve fiziksel iddete maruz kalm6 ve
bu nedenle kamuoyu sosyal medya araclyla basn mensuplarna desteini gstermitir.7 Kamuoyu
da medya kurulularnn yayn politikalar hakkndaki eletirisini boykot listeleri aklayarak ifade
etmitir.8 Tm bu tartmalar nda, Gezi Olaylar srasnda Trkiye'de yeniden ekillenen medya
dzenini ve bunun toplumsal etkilerini anlayabilmek zaruri hale gelmitir. Bu aratrmann ana
amac, Gezi Park protestolar srasnda siyasi ve toplumsal alanda retilen ayrmc dilin yazl
basnda nasl yer bulduunu, hangi mekanizmalarla yeniden retildiini anlayabilmek ve yazl
medyann zihniyet kalplarn analiz edebilmektir. Sz konusu ama kapsamnda ayrmc dilin snrlar
etnik ve dini temelli yaplanm, belli toplumsal gruplarla snrlandrlmam; aksine hedef
gsterilme/damgalanma potansiyeli tayan ve yazl medyada somut ya da soyut biimlerde bahsi
geirilen tm toplumsal katmanlar tpk siyasal analizlerde olduu gibi medya analizlerinde de ayrmc
dilin menziline eklenmitir.
2) Aratrmann Yntemi ve rnekleme ltleri
Gezi Park protestolar hakknda yazl basnda yaymlanan tm haber trlerini inceleyen bu
almada, medya aratrmalarnda ska bavurulan ierik analizi yntemi kullanlmtr. ncelikle
nicel lm mmkn klmak amacyla aslen nitel veriler olan tm haber ve ke yazlarnn bilgisayar
3 Medya kurulularnn gazetecilik ilkeleri asndan deerlendirildii yaz iin baknz: Mehve Evin, Gezi ve Gazetecilik,
Milliyet Gazetesi, 25.07.2013. URL: http://cadde.milliyet.com.tr/2013/07/25/YazarDetay/1741210/ 4 Gezi Olaylar srasnda istifa eden ve iinden edilen basn mensuplarnn listesi iin baknz: Emel Glcan, Medyann Drt
Aylk 'Gezi' Gncesi, bianet, 23.10.2013. URL: http://www.bianet.org/bianet/ifade-ozgurlugu/150727-medyanin-dort-aylik-gezi-guncesi 5 Gezi Olaylar sresince byk medya kurulularnda alan basn mensuplarnn durumlaryla ilgili ayrntl bilgi iin baknz:
Kerim Karakaya, Gezi Olaylar Trk medyasn sarsmaya devam ediyor, The Wall Street Journal, 04.07.2013. URL: http://www.wsj.com.tr/article/SB10001424127887324399404578585543820609944.html 6 Basn mensuplarna uygulanan iddet ve hapis cezalar ile ilgili baknz: Emel Glcan, #Diren Basn zgrl!, bianet,
24.07.2013 7 Kamuoyunun sosyal paylam sitesi Twitter zerinden basn mensuplarna verdii destek iin baknz: Twitter, #DirenBasn
8 Boykot listesinin tamamna ulamak iin baknz: Twitter, #boykotediyoruz ya da http://boykotlistesi.com/tum-liste/
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
48
ortamnda knyeleri (haberi yapann/ke yazarnn ismi, yaymland gazetenin ismi, haber tr,
yaymland sayfa, haberin bal) oluturulmutur. Ardndan tm veriler, Gezi Park protestolar
karsnda aldklar pozisyonlar (eylemleri eletiren, eylemleri destekleyen, eylemler karsnda ortada
kalan9, eylemler karsnda bilgilendirici olan ve eylemler konusunda duru belirtmeyen) zerinden
kodlanmtr. Son olarak ise her bir haberde ne kan ana fikir/vurgu (dman oluturan, hedef
gsteren, aalayan, demokrasi sylemine dayanan, bilgilendiren, salt kartlk reten) ve haberin
gnderme yapt anahtar kelimeler eklenmitir. Bylece sz konusu ablon erevesinde oluturulan
her bir kalemin bir dieriyle istatiksel ve anlamsal ilikisini grmek mmkn hale gelmi ve aada
detaylandracamz ilk verilere ulalmtr.
Aratrmann veri toplama safhas 1-7 Haziran 2013 olarak snrlandrlmtr. Bu snrlamann en
nemli nedeni Gezi Olaylar karsnda politik olarak yeniden pozisyon almaya ve yeniden
yaplanmaya alan medya kurulularnn bu billurlama annda verdikleri spontane tepkileri analiz
edebilme gayretine dayanmaktadr. Zira bu ilk ve acil tepkilerin, yazl basnn zihniyet kalplarn daha
net bir biimde ortaya karma potansiyeline sahip olduunu dnmekteyiz. Bir dier nemli neden
ise hem nicel hem de nitel analizler gerektiren bylesi bir aratrmann daha geni fiziksel ve maddi
imknlarla daha geni tarihlere yaylabilecei ve karlatrmal aratrmalar mmkn klaca
gereidir.
Belirlenen tarihler kapsamnda elden taranacak gazetelerin belirlenmesinde iki nemli kstas dikkate
alnmtr. lk olarak Trkiye'de yaymlanan gazetelerin listesi karlm ve bu gazeteler Gezi Park
protestolar karsnda benimsedikleri pozisyonlar asndan aratrma ncesindeki varsaymlara
dayanarak kategorilendirilmilerdir.10 Bu kategori basite u ekildedir: 1) Eylemlere eletirel
yaklaan gazeteler, 2) Eylemleri destekleyerek yaklaan gazeteler, 3) zellikle bir duru belirtmeyen
gazeteler. ncelikle bu snflandrmadan yola karak, her bir kategori iin en yksek tiraj yakalam
ilk gazete belirlenmi ve bunlar arasnda seilen ikisi rnekleme dhil edilmitir.11 kinci olarak, her
bir kategori iin nc gazete seimi tiraj asndan toplam nfusta aznlk saylabilecek ancak
medyatik olarak nemli temsiliyet kabiliyeti olan gazeteler arasndan yaplmtr. Bylece ilk kategori
iin belirlenen gazeteler Sabah, Habertrk ve Yeni afak;12 ikinci kategori iin belirlenen gazeteler
9 Gezi Olaylar karsnda ortada kalan kategorisiyle eylemleri kimi ynlerden eletiren kimi ynlerden destekleyen
argmanlar barndran ierikler kastedilmektedir. 10
Aratrma kapsamnda bavurulan bu kategorilendirmenin nceden yaplm hibir bilimsel aratrmaya dayanmadn, ancak bu snflamann gazetelerin tarafsz ve bamsz haber yapma ilkelerini eletirilmesi balamnda bir kategorilendirme abas olmadn da belirtmek gerekmektedir. Aksine bavurulan bu kategorilendirme kstl imknlarla rnekleme ltlerini bamsz ve tarafsz klma eiliminden kaynaklanmaktadr. Bu balamda aratrma asndan yaplabilecek en tarafsz kategorilendirmenin, gazetelerin Gezi Olaylar srasnda edindiklerini varsaydmz/ne srdmz haber retme politikalar ve motivasyonlar olduu kansndayz. Bu kan bile bal bana bu aratrmann konusudur ve bulgularda bu durum ele alnacaktr. 11
Basn lan Kurumu, Haziran 2013 Tiraj Raporu URL: http://www.bik.gov.tr/istanbul/haziran-2013-tiraj-raporu/ 12
Yeni afak gazetesinin genel yayn politikasn slamc muhafazakar deerleri benimseyen olarak tanmlamak medya dzenindeki yerini tanmlamak asndan yanl olmayacaktr.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
49
Szc, Taraf, zgr Gndem;13 nc kategori iin belirlenen gazeteler Zaman, Hrriyet ve
Radikal14 eklinde olmutur.
3) Aratrma Bulgular
1-7 Haziran 2013 tarihlerinde bahsi geen gazetelerde Gezi Olaylar ile ilgili toplam 1893 haber,
fotoraf alt haber, manet, ke yazs, rportaj ve yorum yaymlanmtr.15 Tm gazeteler
incelendiinde, 1893 verinin %67'sinin haber ierii, %23'nn ke yazs ve geriye kalan %10'un ise
fotoraf alt haber, rportaj, manet ve yorum olduu grlmektedir.
Grafik 15:
Saha aratrmamza konu olan sre boyunca Gezi Olaylar'na dair yaymlanan ierik says ve eitlilii
yazl basnn olaylara olan ilgisini gsterir niteliktedir. Yazl basn tarafndan gsterilen ve nicel
verilerle desteklenen bu ilgi, siyasal alann alkantl gndemiyle yazl basnn haber retme hz
arasndaki paralellii vurgulamaktadr.
Dier yandan, aratrmamz boyunca taradmz gazetelerin Gezi Olaylar hakknda ierik yaymlama
oranlar farkllklar gstermektedir. 334 ierikle Habertrk, Gezi Olaylar ile ilgili en fazla veriyi
yaymlayan gazete olurken, 115 ierikle zgr Gndem en az veri yaymlayan gazete olmutur. Tm
gazeteler arasnda en yksek tirajna sahip olan Zaman ise toplam 139 ierik yaymlamtr.
13
zgr Gndem gazetesinin yayn politikas ise Krtlerin politik ve toplumsal mcadelelerini n planda tutarak Krt temsiliyetini bnyesinde barndrdn sylemek yanl olmayacaktr. 14
Radikal gazetesinin medya dzeninde grece liberal demokrasi izgisini benimsemi, demokratik hak ve zgrlkleri n plana karan ve bu nitelikleri nemseyen bir okuyucu kitlesi tarafndan takip edilen bir gazete olduunu sylemek yanl olmayacaktr. 15
Aratrmada yazl basnda yaymlanan grsel veriler analize tabii tutulmamtr, nk Gezi Olaylar sresince yazl basnda kullanlan grsel malzemenin etkileri ve nemi dnldnde grsel verilerin daha detayl bir ierik analizine tabii tutulmas gereklilii n plana kmaktadr.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
50
Grafik 16:
erik saylarnn bu denli farkllklar gstermesi zerine anlaml bir yorum gelitirmek mmkn
grnmemektedir, nk bu farkllklar kesin olarak ne gazetelerin Gezi Olaylar'na gsterdikleri ilgi
ile, ne gazetelerin tirajlaryla, ne de olaylar karsnda takndklar politik tavrla aklanabilir. Buna
karlk, gazetelerin yayn politikalar, haberi ileme ve ele al biimleri ve hatta sayfa saylar bile bu
ierik saylarnn belirlenmesinde rol oynayan nemli faktrlerdir.
3.a. Gazetelerin Gezi Olaylar Karsndaki Durular
Gazetelerin eylemler karsndaki genel durular deerlendirildiinde Gezi Olaylar'nn beklenmedik
bir ekilde patlak vermesinin ardndan gazetelerin yayn politikas asndan temkinli davrandklar
grlmektedir. nk haber ve ke yazlarnda Gezi Olaylar hakknda bilgilendiren, duru
belirtmeyen ve ortada kalan olarak kategorilendirdiimiz ieriklerin toplam saysnn eylemi
destekleyen ya da eletiren ieriklere gre olduka yksek olduu grlmektedir. Bu temkinli
ieriklerin oransal okluu bir yandan aratrmann birden ok politik, sosyal ve hukuki dinamie sahip
Gezi Olaylar'nn henz algland bir dnemi kapsamasyla, dier yandan ise Gezi Olaylar'nn henz
bitmemi hareketli bir sre olmasyla ile aklanabilmektedir.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
51
Grafik 17:
Yukardaki grafikte grlecei zere, Gezi Olaylar ile ilgili verilerde bilgilendiren, duru belirtmeyen
ve ortada kalan ieriklerin toplam; gazetelerdeki tm haber ieriklerinin yarsndan fazlasn
oluturmaktadr. Bu gazeteler oransal olarak u ekilde sralanmtr: Habertrk (%94.3), Sabah
(%79.9), Hrriyet (%75.4), Taraf (%74.6), Szc (%70.2), Radikal (%56.4), Zaman (%55.1), Yeni afak
(%53.6). Sralamadan anlalaca zere, zgr Gndem gazetesi yayn politikas asndan dier
gazetelerden ayrlarak bilgilendiren, duru belirtmeyen ve ortada kalan ieriklerden %34.5 orannda
yaymlamtr.
Dier yandan gazetelerin olaylara eletirel ya da destekleyen bir tavrla yaklaan ieriklerin oranlar
Gezi Olaylar hakkndaki yayn politikalar hakknda nemli ipular vermektedir. Buna gre,
bilgilendiren, ortada kalan ve duru belirtmeyen ieriklerin oranlarnn dt Yeni afak
gazetesinde Gezi Olaylarn eletiren ierikler (%41) arlk kazanrken, bu oran Zaman ve Radikal
gazetelerinde srasyla %15.2 ve %1.2 eklindedir. Bu verileri iki gazetede de yaymlanan eylemleri
destekleyen ierikler zerinden deerlendirirsek, Radikal ve Zaman gazeteleri arasndaki krlma
noktasn gzlemleyebiliriz. Tm kategorilerin oranlarnn dengeli bir ekilde dald Zaman
gazetesinde eylemleri destekleyen ierikler %29.71 orannda iken Radikal gazetesinde bu oran
%42.4'tr. Yani eletiren ieriklerin grece daha yksek ve destekleyen ieriklerin grece daha dk
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
52
bir orana sahip olduu Zaman gazetesi, eletiren ieriklerin daha dk ve destekleyen ieriklerin
daha yksek orana sahip olduu Radikal gazetesinin Gezi Olaylar balamnda edindii yayn
politikasndan ayrmaktadr. Bu balamda eylemleri destekleyen ierik orannn %7.3 olduu Sabah
gazetesi, Yeni afak (%5.3) ve Habertrk (5.7) gazeteleri ile birlikte bu eylemleri destekleyen ierikler
kategorisindeki ortalamann (%25.6) altnda kalmaktadrlar. Buna karlk Sabah gazetesinde
yaymlanan ieriklerden %12.7'si eylemleri eletiren bir tavr gsterirken Habertrk gazetesi eylemleri
eletiren hibir ierik yaymlamamtr. Bu veri, Habertrk gazetesinin aratrmann banda eylemleri
eletiren kategorisi kapsamnda deerlendirildii dnldnde16 son derece dikkat ekicidir. Tm
gazetelere oranla daha az ortada kalan, bilgilendiren ve duru belirtmeyen haber ierii yaymlayan
zgr Gndem'in toplam ieriinin %64.2'si Gezi Olaylar'n destekleyen niteliktedir. Gnlk tirajlar
daha yksek olan Hrriyet, Szc ve Taraf gibi gazetelerin destekleyen ierikleri ise %20-%30
orannda seyretmiken bu gazete de eylemleri eletiren ierik yaymlamamlardr. Buna ek olarak,
Szc gazetesi hibir ortada kalan veri yaymlamken, bu oran Hrriyet gazetesinde %2.7 ve Taraf
gazetesinde %8.2'dir. Dolaysyla bu gazetelerin temkinli ieriklerini ortada kalan ya da duru
belirtmeyen ieriklerle deil bilgilendirici ieriklerle ortaya koyduklar sylenebilmektedir.
Sonu olarak, her ne kadar gazetelerin byk bir ksmnda temkinli, yani Gezi Olaylar hakknda
bilgilendiren, ortada kalan ya da duru belirtmeyen ierikler dikkatimizi ekse de gazetelerin siyasi
eilimleri, yayn politikasn etkileyen/belirleyen faktrler olarak kendilerini gstermektedirler.
Gazeteler aras siyasi farkllklar anlamak ise;
1) Temkinli ieriklerin oransal olarak dk kald gazetelerde eylemleri eletiren (rnein Yeni afak) ya da destekleyen (rnein zgr Gndem) ieriklerin oranlarnn ykselmesi,
2) Temkinli ieriklerin oransal olarak ykseldii gazetelerde eylemleri eletiren ve destekleyen ierikler arasndaki dalm,
3) Temkinli, yani bilgilendiren, ortada kalan ve duru belirtmeyen ierikler arasndaki dalm,
4) Eletiren ve destekleyen ieriklerin ortalamann ne kadar altnda ya da stnde olmas zerinden ortaya konabilmektedir.
Bu veriler en azndan, bugne kadar yayn politikalar ve politik tavr asndan aina olduumuz
gazetelerin normalde yaymlayacaklar ieriklerle Gezi Olaylar sonrasnda yaymladklar ierikler
arasnda olu(may)an farklarn kafalarmzda soru iaretine dnmesi olanan sunmaktadr.
3.b. Haber erikleri le Ke Yazlar Arasndaki Farkllklar
Aratrma sonular, gazetelerin Gezi Olaylar sonrasnda yayn politikalarnn olumasnda etkili olan
faktrlerden birinin de haber ierikleri ile ke yazlar arasndaki gr farkllklar olduunu
gstermektedir. Genel dalmda grlemeyen bu fark irdelemek, yazl basnda ounlukla grlen
bu olguyu yeniden ortaya koymak asndan nemli olacaktr. Zira haber servislerinin iledii haber
16
Habertrk gazetesinin aratrma banda eylemleri eletiren gazeteler kategorisinde deerlendirilmesinin nedenleri gazetenin 1 ve 2 Haziran tarihlerinde Gezi Olaylar'n manetten duyurmamas ve Habertrk televizyon kanalnn yayn mdr olan Fatih Altayl'nn Babakan Recep Tayyip Erdoan'la yapt rportajn kamuoyunda yaratt tepkilerdir. Bu nedenle boykot listelerinde ismine rastlanlan bir gazete olmutur.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
53
ierikleri ile ke yazarlarnn ifade ettikleri fikirler arasndaki farklar gazetelerin btncl ve homojen
bir yayn politikasna sahip olmadn gstermektedir.17
Grafik 18 :
Eletiren Destekleyen Ortada kalan Bilgilendirici
Duru
belirtmeyen
Ke Yazlar 0 46,34 26,82 14,63 12,19
Haber 0 0 0 100 0
Ke Yazlar 0 80 12 4 4
Haber 0 8,62 0 91,37 0
Ke Yazlar 0 95,45 0 0 4,54
Haber 1,17 54,11 0 42,35 2,35
Ke Yazlar 4,22 76,05 16,9 0 2,81
Haber 0 24,05 1,26 74,68 0
Ke Yazlar 27,27 21,21 34,84 0 16,66
Haber 5,79 0,72 0,72 92,02 0,72
Ke Yazlar 0 96,87 0 3,12 0
Haber 0 17,39 0 82,06 0,54
Ke Yazlar 0 66,03 22,64 1,88 9,43
Haber 0 14,13 4,18 79,58 2,09
Ke Yazlar 49,15 10,16 28,81 0 11,86
Haber 38,83 1,94 4,85 53,39 0,97
Ke Yazlar 10,52 34,21 28,94 10,52 15,78
Haber 17,34 27,55 21,42 30,61 3,06
Habertrk
zgr
Gndem
Szc
Taraf
Radikal
Hrriyet
Zaman
Sabah
Yeni afak
Aratrma verilerine gre, haber ieriklerinin dalmna bakldnda haber servisleri ounlukla
bilgilendiren haber yapmay tercih ederlerken, ke yazarlar eylemleri destekleyen ya da eletiren
fikirlerini aklamakta daha net davranmlardr. rnein; Radikal, Hrriyet, Szc ve Taraf haber
servislerinde srasyla %74.7, %91.4, %82.1, %79.6 oranlarnda bilgilendiren haber yapmay tercih
etmiken, ke yazlarnda bu oran %0-%14 arasnda deimektedir. Bu durumda bilgilendirici
ieriklerin yaymlanmasnda haberler daha ilevsel bir ekilde kullanlrken, ke yazlar ounlukla
bir siyasi tavr gstermektedirler. Zira, ayn gazeteler ke yazlarnda yine srasyla %76.1, %80,
%96.9, %66 oranlarnda eylemleri destekleyen ierikler yaymlamlardr. Dier yandan, haber
ieriklerinde %92 orannda bilgilendiren haber yapan Sabah gazetesi ke yazlarnda daha dalgal bir
duru sergilemi ve %27 orannda eylemleri eletiren, %21 orannda eylemleri destekleyen ierikler
yaymlamtr. Ancak Sabah gazetesinin eylemleri destekleyen ke yazlarnn genel ieriklere
oranna (%7.3) bakldnda bu destein ilk gze arpan siyasi tavr olarak ortaya kmad
sylenebilmektedir. Yeni afak ve zgr Gndem gazetelerinin haber ieriklerinin srasyla %53.4' ve
%42.42' bilgilendirici iken, ke yazlarnn (yine srasyla) %49.1'i eylemleri eletiren ve %95.4'
eylemleri destekleyen ieriklerdir. Bu iki gazete arasnda genel oranlarda da gzlemlediimiz siyasi
tavr fark haber ve ke yazs ieriklerinde daha da netlemektedir. Dier yandan, tm bu gazeteler
ierisinde Habertrk ve Zaman farkl trendler gstermilerdir. Habertrk haber servisinde
bilgilendirici olmayan hibir habere yer vermezken, ke yazlarnda da eletiren hibir ierie yer
17
Yukarda deinildii zere yayn politikas ile badamayan ke yazlarn kaleme alan yazarlarn iten karlmalar Trkiye'de rastlanan bir durumdur. Bu durum bir yandan sansr ifade ederken dier yandan gazete ii fikir uyumazlklarn varlna ve yayn politikasnn aslen homojen olmadna iaret etmektedir. Ancak ayn zamanda Gezi Olaylar srasndaki iten karlmalar, yayn politikalarn homojenletirme eilimi olarak da okunabilmektedir.
-
Medyada Nefret Sylemi ve Ayrmc Dil: Mays-Austos 2013
54
vermemitir. Ancak Habertrk'n ke yazlarnda ortada kalan (%26.8) ve duru belirtmeyen
(%12.19) ieriklerin dier gazetelere oranla yksek olduu grlmtr. Zaman gazetesi ise hem
haber ieriklerinde hem de ke yazs ieriklerinde aradaki farkn ortaya konulamayaca kadar
orantl bir dalm gstermitir. Yine de ke yazlar Habertrk ile kyaslandnda Zaman %10.5
orannda eletiren, %34.2 destekleyen, %28.9 orannda ortada kalan ve %15.7 orannda duru
belirtmeyen ierik yaymlamtr. Buna gre, temkinli ieriklerde benzer oranlara sahip iki gazeteden
Habertrk %46.3 orannda destekleyen ke yazs yaymlamken Zaman gazetesinde bu oran
%34.2'ye dmtr. Zaman gazetesinin ke yazlarnda ise Habertrk'ten farkl olarak %10.5
orannda eletiren ierie rastlanmtr. Dolaysyla Habertrk ve Zaman gazetelerinin arasndaki fark
bu oranlardan sezilebilse de iki gazetenin de Gezi Olaylar karsndaki siyasi durular dier gazetelere
gre mulak kalmaktadr.
Yukardaki verilerden yola karak, bir gazetenin yayn politikasnn yalnzca haber servisleri/haber
ierikleri tarafndan belirlen(e)medii sylenebilir. Aksine ke yazs ve yazar dnce retmesi ve
belirtmesi asndan nicel olarak baskn olmasa da nitel adan benzer biimde etkilidir. Dolaysyla bir
gazetenin hangi konu hakknda olursa olsun duruunu anlamak ikili bir sorgulama ve analiz
gerektirmektedir.
3.c. Gazetelerde Rastlanan Ayrmc Dil erikleri
Gezi Olaylar'nn ilk haftasnda yazl basnda retilen ayrmc sylemi analiz edebilmek asndan
aratrmamzn en nemli ksm gazetelerin toplam ieriklerinin hangi temel vurgular zerinden
ekillendiini anlayabilmektir. Aratrma ver