Yard.Doç.Dr. İbrahim Sönmez

Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ballıca Kampüsü

Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi

Meteoroloji Mühendisliği Bölümü

isonmez@omu.edu.tr

Havacılık Meteorolojisi Ders Notları

12. Atmosfer Kararlılığı

Adyabatik Proses - Tanım

■ Kapalı bir sistemin dışarısı ile ısı alışverişi olmadığı

veya olmadığının varsayıldığı özel durumlara

adyabatik prosesler denir.

Adyabatik Soğuma

Adyabatik Isınma

Tanımlar

■ LAPSE RATE = x oC/km

■ Çevresel (Environmental) Lapse Rate (ÇLR)

■ Kuru(Dry) Adyabatik Lapse Rate (KALR)

■ Doymuş (Saturated) Adyabatik Lapse Rate (DALR)

ÇLR

KALR

DALR

Çevresel Laps Rate (ÇLR)

■ Parsel çevresini saran çevreye ait LAPSE RATE dir.

■ Sabit değildir.

■ Zamana ve mekana göre değişir.

Kuru Adyabatik Laps Rate

•

Kuru Adyabatik Laps Rate

■ Parsele ait ait LAPSE

RATE dir.

■ Parsel sıcaklığının

yükseklikle ne oranda

değiştiğini gösterir.

■ Zamana/mekana göre

sabittir:0.98 oC/100m

~ 1oC/100m

■ Parselin yükselme

sürecinde, parcel

sıcaklığı çiğ noktası

sıcaklığına ulaşmaz.

Doymuş Adyabatik Laps Rate

?

Nem

li B

ölg

e

RH

<%

100

■ Parsele ait ait LAPSE RATE dir.

■ Parselin doymuş hale gelmesiyle

soğutulmaya devam edilirse

yoğuşma meydana geleceğinden

ortaya bir gizli ısı çıkması söz

konusudur.

■ Bu da sıcaklığın düşme oranının

KALR’den daha az olmasına

sebep olur.

■ Doymuş Adyabatik Lapse Rate

oranı: 0.65 oC/100m dir

Doymuş Adyabatik Laps Rate

Doymuş Adyabatik Laps Rate

Atmosfer : Kararlı / Kararsız

Atmosfer için kararlı/kararsız kriteri:

■ EĞER Tparsel > Tçevre İSE

■ EĞER Tparsel < Tçevre İSE

Parsel yükselir.

Kararsız

Parsel alçalır.

Kararlı

Tparsel

Tçevre

Atmosfer : Kararlı / Kararsız

■ ÇLR > KALR

■ Parsel mutlak

kararsız

■ Parsel yükselme

eğiliminde

ÇLR

8°C

1°C

-6°C

-13°C

-20°C

15°C

ÇLR:

3.5°C/1000’

15°C

12°C

9°C

6°C

3°C

0°C

15°C

12°C

9°C

6°C

3°C

0°C

DALR:

1.5°C/1000’

15°C

8°C

-9°C

15°C

9°C

-3°C

KALR:

3.0°C/1000’

Surface

2000 ft.

4000 ft.

6000 ft.

8000 ft.

10000 ft. -15°C

3°C

Atmosfer Mutlak Kararsız

Parsel : Kararlı / Kararsız

■ ÇLR < DALR

■ Parsel mutlak

kararlı

■ Parsel çökme

eğiliminde

ÇLR

11°C

7°C

3°C

-1°C

-5°C

15°C

13°C

11°C

9°C

7°C

5°C

15°C

ÇLR:

1°C/1000’

15°C

12°C

9°C

6°C

3°C

0°C

15°C

12°C

9°C

6°C

3°C

0°C

DALR:

1.5°C/1000’

15°C

8°C

15°C

9°C

3°C

-3°C

-9°C

-15°C

KALR:

3°C/1000’

Surface

2000 ft.

4000 ft.

6000 ft.

8000 ft.

10000 ft.

Atmosfer Mutlak Kararlı

Atmosfer : Kararlı / Kararsız

■ DALR<ÇLR< KALR

■ Parsel şartlı

karasız

■ Parsel doymuş ise:

kararsız

■ Parsel doymamış

ise: kararlı

ÇLR

11°C

7°C

3°C

-1°C

-5°C

15°C 15°C

12°C

9°C

6°C

3°C

0°C

15°C

9°C

3°C

-3°C

-9°C

-15°C

ÇLR:

2°C/1000’

DALR:

1.5°C/1000’

KALR:

3°C/1000’

Surface

2000 ft.

4000 ft.

6000 ft.

8000 ft.

10000 ft.

Yükselen parsel

çevresel havadan

daha sıcak ise -

KARARSIZ

Yükselen parsel

çevresel havadan

daha soğuk ise -

KARARLI

Atmosfer Şartlı Kararsız