Iñaki Larrearen doktore tesia: "0-3 urteko haurraren garapena eta eskola"
HAURRAREN GARAPENA
-
Upload
garoamaia-garoamaia -
Category
Documents
-
view
295 -
download
8
description
Transcript of HAURRAREN GARAPENA
![Page 1: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/1.jpg)
HAURRAREN GARAPENAIdoia Mota eta Amaia Etxeberria
![Page 2: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/2.jpg)
Garapen psikosexuala (Freud)
Adina (gutxi gora behera)
Etapa psikosexuala
Alderdi erogenoa
Berezko portaera Fijazioak
0-1 Aho-fasea Ahoa, ezpainak
Ahoarekin arakatu. Haginka egin, zurrupatu...
Alkoholismoa, tabakismoa, gehiegi jan, atzazalak jan, dependentzia...
1-3 Uzki-fasea Uzkia -Kanporaketa-Gordetzea
Konformismo oso zurruna. Gehiegizko garbitasuna/zikinkeria. Burugogorkeria, zekentasuna.
3-6 Fase falikoa Genitalak Sexuen arteko desberdintasunetan interesa.Edipo / Electra konplexua.
Arazo sexualak.Identitate sexualarekin erlazionaturiko arazoak.Lehiatzeko arazoak.
6-11 Latentzia Ezagutzak eta trebetasunak lortu.
Pubertarotik aurrera
Fase genitala Genitalak Familiaz kanpoko interes sexuala.
![Page 3: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/3.jpg)
Jean Piaget: ikuspuntu
kognoszitiboa OperazioFormalen
E.
Operazio zehatzen E.
E. aurre-operazionala
E. sentsoriomotorea
![Page 4: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/4.jpg)
Piaget: ezaugarri aipagarrienak
Guztiok pasatu behar dugu etapa berdinetatik, eta orden berdineanInteligentziaren garapena: 4 estadioOinarrizko kontzeptuak:
- Eskema- Asimilazioa- Akomodazioa
![Page 5: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/5.jpg)
Garapen kognoszitiboaren etapak (Piaget)
Adina (gutxi gora behera)
Estadioa Berezko portaera
0-2 urte Sentsoriomotorea Mugimendua. Pertzepzioa. Sentimenen arteko koordinazioa. Tresneria. Objektuen permanentzia.
2-7 urte Aurre-operazionala
Adimen sinbolikoa. Hizkuntza. Pentsamendu egozentrikoa, intuitiboa (ez-logikoa).
7-12 urte Operazio zehatzak
Pentsamendu logikoa , baina objektu zehatzei dagokienez soilik.
Nerabezarotik aurrera
Operazio formalak
Pentsamendu logikoa eta abstraktua. Hipotesiak.
![Page 6: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/6.jpg)
Garapenaren ikuspuntu ekologikoa
(Bronfenbrenner, 1979)
![Page 7: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/7.jpg)
Vygotski: ezaugarri aipagarrienak
•Teoria sozio-historikoa•Elkarrekintza sozialean enfasia•Hizkuntzari garrantzia (tresna)•“Garapen Hurbilaren Eremua”
![Page 8: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/8.jpg)
Herentzia eta ingurunea:
Kanalizazioaren kontzeptuaKanalizazioa: Gizakiok zenbat eta
gazteagoak izan, orduan eta antzekoagoak gara
Faktore normatiboek garapenaren lehenengo faseetan dute eragin handiagoa; gero, ingurunearen eraginak garrantzia hartzen du.
![Page 9: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/9.jpg)
Herentzia eta ingurunea
Gizakion dotazio genetikoak ez du gure garapen psikologikoa aurresaten, baizik eta dotazio hori, esperientziak eta inguruenaren arteko elkarrekintza kontutan hartu beharko dira. Herentzia eta ingurunearen arteko elkarrekintzak portaera sortarazten du.
![Page 10: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/10.jpg)
LEHEN HAURTZAROA (0-2 URTE)
![Page 11: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/11.jpg)
Hazkuntza prozesuaren kontrola
Hazkuntza prozesua oso antolatuta dago eta “logika biologikoa” jarraitzen du (sekuentzia eta heltze-egutegia)Hazkuntza prozesuan eragina duten faktoreak:
Faktore endogenoak = heltze biologikoaren menpe dauden barne-prozesuak (berreskuratze-prozesua eta jarraikortasuna)Faktore exogenoak = kanpoko eraginak (“ehun urteko hazkuntzako joera” eta “erreakzio maila”)
![Page 12: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/12.jpg)
Garapenaren kurbaPixkanakako desazelerazioaDimorfismo sexualaKontutan hartu beharrekoa:
Hazkuntza balore normalen artean Hazkuntza ez etetea, gailurrera heldu arteBakoitzaren gorpuzkera
![Page 13: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/13.jpg)
0-2 urteko mutilak 0-2 urteko neskak
![Page 14: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/14.jpg)
Jaioberriaren ebaluaketa:
Apgar-en testaZer ebaluatzen da? Puntuaketa = 0 Puntuaketa = 1 Puntuaketa = 2
Bihotz-erritmoa Pultsurik ez 100 baino baxuago 100 baino altuagoa
Arnasketa Arnasarik ez Irregularra Negarra eta arnasketa normala
Muskulu-tonua Bigun Makal / ez dago erresistentziarik
Indarrari erresistentzia
Kolorazioa Urdinxka/horixka Gorputza arrosa eta gorputz-adarrak urdinxkak
Gorputz guztia arrosa
Suminkortasun- erreflexua
Erantzunik ez Erantzun ahula Erantzun indartsua
![Page 15: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/15.jpg)
Jaio berriaren erreflexuak (I)
ERREFLEXUA DESKRIBAPENA DESAGERPENAZURGATZEA Haurraren ezpainekin objekturen bat
kontaktuan jartzean, zurgatzen hastea
Erreflexutik borondatezkoa izatera 4. hilabetean pasako da
MUTURKATZEA Haurraren masaila objektu batekin estimulatzean, burua biratuko du, ahora eramateko
Erreflexutik borondatezkoa izatera 4. hilabetean pasako da
ATXIKITZEA Haurraren eskuan objektu bat jartzen bada, umeak eskua indarrez itxiko du
Erreflexutik borondatezkoa izatera 4. hilabetean pasako da
MOROABat-bateko estimulazio batek izutzen badu, besoak zabaldu, gorputza makurtu eta besoak berriro itxiko ditu (besarkada)
Besarkada lehenago desagertzen da. Izuarenak 4. hilabeteraino iraungo du, eta intentsitate gutxiagorekin geroago
IBILERA AUTOMATIKOA
Haurra besapetik hartu eta oinazpiak gainazal baten gainean jartzean, hankak txandaka bildu eta luzatuko ditu, oinez ariko balitz bezela
2-3 hilabetetan desagertu. Gero, borondatez azaldu
NATAZIOA Uretan, haurra ostikoka hasiko da 4-6 hilabetetan
![Page 16: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/16.jpg)
Jaio berriaren erreflexuak (II)
ERREFLEXUA DESKRIBAPENA DESAGERPENABEGIEN KLISKA Begiak itxi argi intentsuen eta izuen
aurreanIraunkorra, betirako
BABINSKI Oinazpian presioa egin, eta oina okertu eta behatzak irekitzen dira, abaniko baten moduan
Lehenengo urte bukaera arte irauten du
![Page 17: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/17.jpg)
Garapen psikomotorea
Lege zefalo-kaudala
Lege proximo-distala
![Page 18: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/18.jpg)
Garapen psikomotorea (I)
Aurrerapenak Adina (Haurren %50ak lortzen dute)
%90ak lortzen duten adin-tarteak
Hartzen dugunean, burua tente mantentzen du
2 ½ hilabete 3 aste-4 hilabete
Buruz bera etzanda, besagainen laguntzarekin, burua altxatzen du
2 hilabete 3 aste-4 hilabete
Alboz egotetik buruz gora egotera pasatzea
2 hilabete 3 aste-5 hilabete
Sostengu batekin, eserita mantentzen da
3 hilabete 2-4 hilabete
Buruz gora egotetik, alboz egotera pasatzen da
4 ½ hilabete 2-6 hilabete
Eserita mantentzen da sostengurik gabe
7 hilabete 5-9 hilabete
![Page 19: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/19.jpg)
Garapen psikomotorea (II)
Aurrerapenak Adina (Haurren %50ak lortzen
dute)
%90ak lortzen duten adin-tarteak
Sostengu batekin, zutik mantentzen da
7 hilabete 5-9 hilabete
Lau hanketan dabil 8 hilabete 6-11 hilabete
Laguntzarik gabe esertzen da. Zerbaiti helduz, zutik jartzen da.
8 hilabete 6-12 hilabete
Eskutik helduta ibiltzen da
9 hilabete 7-13 hilabete
Zutik mantentzen da laguntzarik gabe
11 hilabete 9-16 hilabete
Bakarrik dabil 12 hilabete 9-17 hilabete
![Page 20: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/20.jpg)
Garapen psikomotorea (III)
Aurrerapenak Adina (Haurren %50ak lortzen dute)
%90ak lortzen duten adin-tarteak
Atzez dabil 15 hilabete 12-21 hilabete
Laguntzarekin eskailerak igotzen ditu
16 hilabete 12-23 hilabete
Salto egiten du, lekutik mugitu gabe
23 hilabete 17-29 hilabete
![Page 21: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/21.jpg)
BIGARREN HAURTZAROA (2-6)
![Page 22: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/22.jpg)
Hazkuntza fisikoa 2 urtetik aurrera
Urte hauetan, altuera eta pisua gorantza doaz, erregularki baina aurreko urte bietan baino geldoago:
5-6 zm. urtean2-3 kg. urtean
Dimorfismo sexuala
![Page 23: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/23.jpg)
Garapen psikomotorea eta
gorputzaren kontrolaBurmuinaren garapenaPsikomotrizitate astuna eta arinaren aurrerakuntzak:
Lege zefalo-kaudalaLege proximo-distala
Independentziaren prozesua: mugimen-segmentu bakoitza bere aldetik kontrolatzeko gaitasuna. (7-8 urte)
Koordinazio prozesua: mugimendu sinpleak elkar-lotuz mugimendu konplexuagoak lortzea, hauek automatizatuz. (6-7 urte)
![Page 24: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/24.jpg)
“Psikomotrizitate Ikusiezina”
Muskuluen tonuaOrekaArnasketaren kontrolaEspazioaren egituratzeaDenboraren egituratzea
![Page 25: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/25.jpg)
Muskuluen tonuaren kontrola
Guztiz kontrolatu ezin dugun arren, erlajazio eta tentsioa ikasi eta kontrolatu daitezke.
Muskuluen tonuaren kontrola arreta eta gure izaera eta egoera emozionalarekin lotuta dago.
![Page 26: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/26.jpg)
OrekaZerebeloaren heltzea
Kontrol neurologikoa eta nahita kontrolatu
Gure autonomia funtzional eta independentzia motorearen oinarri.
![Page 27: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/27.jpg)
Arnasketaren kontrola
Nerbio-Sistemak kontrolatu modu automatiko batetan; kontzienteki ere kontrolatu dezakegu
Arreta eta emozioarekin lotuta.
![Page 28: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/28.jpg)
Espazioaren egituratzea
Gure gorputza eta gure ekintzen lekuaren koordenadaz kontziente izatea Oinarrizko ezagutzak: goian-behean, aurrean-atzean, eskuma-ezkerra… Ekintza-mailan azkarrago menperatu, irudikapen-mailan baino.
![Page 29: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/29.jpg)
Denboraren egituratzea
Oinarrizko ezagutzak: lehenago-geroago, goiz-arratsalde-gaua, atzo-gaur-bihar…
Ekintza-mailan azkarrago menperatu, irudikapen-mailan baino.
Espazioari buruzko ezagutzak baino zailagoak dira, ez direlako hain begi-bistakoak
![Page 30: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/30.jpg)
“Ikusitako psikomotrizitatea”Aurrerapausu garrantzitsuak 2-6 urteko egutegian, autonomia eta gorputzaren kontrola gehiagotuz. Esfeinterren kontrola
18 eta 36h. arteanEgunekoa gauekoa baino lehen
• Pixa beranduago• Neskek arinago
![Page 31: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/31.jpg)
Trebetasun motrizak: adibide batzuk
(2-3 urte) Korrika egin Hanka batean
mantendu segundu bitan
Pilota bat bota esku batekin, hankak lekutik mugitu gabe
Koilara erabili jateko Zirriborroak egin
![Page 32: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/32.jpg)
Trebetasun motrizak: adibide batzuk (3-4
urte) Eskailerak igo laguntzarik
gabe Hanka batean pausu
batzuk eman 40-60 zm.ko luzerako
saltuak eman Trizikloan ibili Artaziak erabili papera
mozteko
Hortzak garbitu Kamiseta bat jantzi Botoiak lotu eta askatu Marrak marraztu eta
marratxoak jarraituz marrazkiak egin
Zirkulu bat kopiatu
![Page 33: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/33.jpg)
Trebetasun motrizak: adibide batzuk (4-5
urte)
Eskailerak jeitsi laguntzarik gabe
Hanka batean korrika egin
60-80 zm.ko luzerako saltuak eman
Kontrol handiagoa korrika hasi, gelditu eta bira emateko.
Marra bat artaziekin moztu
Papera tolestu, punzoia erabili, marrazki sinpleak margoztu
Sardexka erabili Laguntzarik gabe
jantzi Lauki bat kopiatu
![Page 34: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/34.jpg)
Trebetasun motrizak: adibide batzuk (5-6
urte) Oreka mantendu
barra batetan ibiliz Korrika egin kontrol
handiz: hasi, gelditu eta bira eman.
30 zm.ko altuerako eta metro bat baino gehiagoko luzerako saltuak eman
Pilotak bota eta hartu
Txirrinduan eta patinetan ibili
Soinuen martxan ibili Aiztoa, mailua, bihurkina…
erabili Zenbaki eta hizki batzuk
idatzi Hiruki bat kopiatu, eta
gero erronbo bat
![Page 35: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/35.jpg)
Lateralitatea • Gure gorputza simetrikoa izan arren, alderdi
funtzionalean ez da horrela, burmuineko hemisferio batek gehiago agintzen duelako.
• Lehentasun lateralak:• Homogeneoak: organu guztientzat alde berdina• Gurutzatua: desberdina organu desberdinetan
• Batzuetan lehen-haurtzaroan definitzen da, baina gehienetan eskolaurreko urteetan (3-6 urte)
• Modu espontaneo batetan definitu ez bada, 5 urtekin lateralizatzea komeni da (idazkera).
![Page 36: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/36.jpg)
Lateralitatearen ebaluaketa:
Marguerite Auzias-en froga Tapoi bat jarri
Pospolo bat pizteko portaera imitatu
Orri bat moztu artaziekin Bola bat sartu tubo batetan Puntzoiarekin papera pikatu Zapata bat garbitu Hari bat kiribildu Likido bat isuri Orratz bat tinkatu Azkoin bat askatu
Kartak banatu Punteatu Ezabatu Haria sartu orratzean Orraztu Tanta-kontagailua hustu Bola bat hartu koilara batekin Txintxirrin bat jo Kremailera bat zarratu Edalontzi bat hartu likido bat
edateko
![Page 37: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/37.jpg)
Gorputzaren eskemaren garapena
• Gure gorputzaren irudikapenarekin du zerikusia eta gure gorputzaren mugimenduen gaitasun eta mugapenekin.
• Irudikapen hau apurka-apurka garatzen doa, beste aurrerapausu garrantzitsu batzuekin batera: pertzepzioa, garapen motorea, kognitiboa, sozioafektiboa eta hizkuntzaren garapena.
![Page 39: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/39.jpg)
Garapen fisikoa eta psikomotorea
• Hazkunde geldoagoa• Altuera, pisua... desberdintasunak• Trebetasun motoreetan hobekuntzak • Begia/eskuaren arteko koordinazio hobea• Mutilek: indarra; Neskek: malgutasuna• Etxeko tresnak erabili (bihurkina)• Bideo-jokuak (koordinazioa)• Erreakzio-denborak murriztu: Kirolak
![Page 40: HAURRAREN GARAPENA](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022042423/568c499b1a28ab491694d144/html5/thumbnails/40.jpg)