Hagur af viðskiptum
description
Transcript of Hagur af viðskiptum
![Page 1: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/1.jpg)
HAGUR AF VIÐSKIPT
UM
3. kafli
![Page 2: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/2.jpg)
UpprifjunHagfræði fjallar um, hvernig samfélög framleiða vörur og þjónustu og ráðstafa síðan framleiðslunni til að mæta óskum og þörfum einstaklinganna
VIÐSKIPTI Þið eruð
innflutt!
![Page 3: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/3.jpg)
HVERNIG ER BEZT AÐ MÆTA ÓSKUM OKKAR OG ÞÖRFUM Í OPNUM HEIMI?
Við getum stundað sjálfsþurftarbúskap
Eða við getum sérhæft okkur og átt viðskipti við aðra
Hvort er betra?
![Page 4: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/4.jpg)
VIÐSKIPTI
Takið eftir þessu:Einstaklingar og þjóðir reiða sig á sérhæfingu í framleiðslu og viðskipti til að bregðast við skortiEf nóg væri til af öllu, þá mætti einu gilda, hvernig við skipuleggjum efnahagslífið
![Page 5: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/5.jpg)
VIÐSKIPTIÞetta vekur tvær
spurningar1) Hvers vegna eiga nær
allar þjóðir viðskipti við aðrar þjóðir?
2) Af hverju ræðst, hver framleiðir hvað til útflutnings og hvað hann flytur inn?
![Page 6: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/6.jpg)
HVERS VEGNA VIÐSKIPTI?Þjóðir skipta hver við aðra vegna þess, að sérhæfing og viðskipti auka velferð almennings Sjálfsþurftarbúskapur skerðir lífskjör almennings
Þetta á jafnt við um þjóðir sem einstaklinga
Hagfræði snýst um fólkAlbanía, Kúba, Norður-Kórea
![Page 7: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/7.jpg)
Kolniðamyrkur í Norður-
Kóreu
KínaJapan
![Page 8: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/8.jpg)
AF HVERJU RÆÐST FRAMLEIÐSLU- OG VIÐSKIPTAMUNSTRIÐ?
Framleiðslumunstrið og viðskiptamunstrið – þ.e. hver sérhæfir sig í hvaða framleiðslu og hvaða þjónustu til útflutnings – það fer eftir fórnarkostnaði framleiðslunnar
![Page 9: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/9.jpg)
DÆMISAGA* UM NÚTÍMAHAGKERFI
Hugsum okkurTvær vörur: kjöt og kartöflurTvo bændur: kúabónda og
kartöflubónda Hvað á hvor þeirra að
framleiða? Hvers vegna skipta þeir hvor
við annan?
*Dæmisaga er einfalt líkan!
![Page 10: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/10.jpg)
FRAMLEIÐSLUKOSTIR HVORS BÓNDAHvað tekur langan tíma að
framleiða eitt kg af Kartöflum?
Kartöflubóndi: 10 klstKúabóndi: 8 klst
Kjöti?Kartöflubóndi: 20 klstKúabóndi: 1 klst
Hér skoðum við hlutfall aðfanga og afurða:
Kartöflubóndinn er lengur að framleiða bæði kjöt og kartöflur
![Page 11: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/11.jpg)
Hvað geta þeir framleitt mikið á 40 tímum af
Kartöflum?Kartöflubóndi: 4 kgKúabóndi: 5 kg
Kjöti?Kartöflubóndi: 2 kgKúabóndi: 40 kg
Hér skoðum við hlutfall afurða og aðfanga:
Kúabóndinn getur framleitt meira af bæði kjöti og kartöflum
FRAMLEIÐSLUKOSTIR HVORS BÓNDA
![Page 12: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/12.jpg)
SJÁLFSÞURFTARBÚSKAPUR
Ef bændurnir láta sem þeir viti ekki hvor af öðrum
Hvor fyrir sig getur þá neytt eigin framleiðslu og einskis umfram það
Framleiðslujaðarinn er einnig neyzlujaðar
Viðskiptaleysi – einangrun! – skerðir hag beggja
Spurning: Hefur þú – já, þú! - reynt sjálfsþurftarbúskap?!
![Page 13: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/13.jpg)
FRAMLEIÐSLUJAÐAR KARTÖFLUBÓNDANS
Kartöflur (kg)
Kjöt (kg)
4
2
1
20
A
Framleiðsla og neyzla kartöflubóndans:1 kg af kjöti, 2 kg af kartöflum
![Page 14: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/14.jpg)
FRAMLEIÐSLUJAÐAR KÚABÓNDANS
Kartöflur (kg)
Kjöt (kg)
5
40
20
2,50
B
Framleiðsla og neyzla kúabóndans:20 kg af kjöti, 2½ kg af kartöflum
4
21
2
A
![Page 15: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/15.jpg)
NEYZLA VIÐ SJÁLFSÞURFTARBÚSKAP Kartöflubóndi
1 kg af kjöti2 kg af kartöflum
Kúabóndi20 kg af kjöti2,5 kg af kartöflum
Báðir neyzlupunktarnir eru á framleiðslujaðri hvors bónda fyrir sig
Neyzla = framleiðsla
![Page 16: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/16.jpg)
HAGUR AF VIÐSKIPTUM: YFIRLIT
Án viðskipta
Framleiðsla og neyzla
Kartöflubóndi1 kg af kjöti (A)2 kg af kartöflum
Kúabóndi20 kg af kjöti (B)2,5 kg af kartöflum
![Page 17: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/17.jpg)
BÁÐIR BÆNDUR SÉRHÆFA SIG OG SKIPTA HVOR VIÐ HINN
Báðir hagnast á að sérhæfa sig í þeirri afurð, sem þeim er betur lagið að framleiða, og þeir skipta síðan hvor við annan Kartöflubóndinn framleiðir
kartöflur Kúabóndinn framleiðir kjöt
Nema hvað? En bíðum
við!
![Page 18: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/18.jpg)
VIÐSKIPTI FÆRA NEYZLUJAÐARINN ÚT
Kartöflur (kg)
Kjöt (kg)
42
2
1
Viðskipti auka neyzlu kartöflubóndans úr A í A*
0
A
3
3
A*
Neyzla kartöflubóndans án viðskipta
Neyzla kartöflubóndans með viðskiptum
Framleiðsla kartöflubóndans með viðskiptum
A’
Framleiðslan færist úr A í
A’: alger sérhæfing
![Page 19: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/19.jpg)
Kartöflur (kg)
Kjöt (kg)
42
2
1
Viðskipti auka neyzlu kartöflubóndans úr A í A*
0
A
3
3
A*
Neyzla kartöflubóndans án viðskipta
Neyzla kartöflubóndans með viðskiptum
Framleiðsla kartöflubóndans með viðskiptum
A’
Berum saman A’ og
A*
VIÐSKIPTI FÆRA NEYZLUJAÐARINN ÚT
![Page 20: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/20.jpg)
Kartöflur (kg)52,5
40
20
Viðskipti auka neyzlu kúabóndans úr B í B*
0
B
21
3
B*
Neyzla kúabóndans án viðskipta
Neyzla kúabóndans með viðskiptum
Framleiðsla kúabóndans með viðskiptum
2
24 B’
Framleiðslan færist úr B í
B’: sérhæfing að hluta
VIÐSKIPTI FÆRA NEYZLUJAÐARINN ÚTK
jöt
(kg
)
![Page 21: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/21.jpg)
Kartöflur (kg)
Kjö
t (k
g)
52,5
40
20
Viðskipti auka neyzlu kúabóndans úr B í B*
0
B
21
3
B*
Neyzla kúabóndans án viðskipta
Neyzla kúabóndans með viðskiptum
Framleiðsla kúabóndans með viðskiptum
2
24 B’
Berum saman B’ og B*
VIÐSKIPTI FÆRA NEYZLUJAÐARINN ÚT
![Page 22: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/22.jpg)
VIÐSKIPTAÞRÍHYRNINGARNIR TVEIR ERU ALVEG EINS
3 3
1 1
B’ (framleiðsla)
B*(neyzla)
A* (neyzla)
=
Kúabóndinn Kartöflubóndinn
InnflutningurÚtflutningur
A’ (framleiðsla)
ÚtflutningurInnflutningur
Dæmið gengur
upp!
![Page 23: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/23.jpg)
HAGUR AF VIÐSKIPTUM: YFIRLIT
Án viðskipta
Með viðskiptum
Framleiðsla
Viðskipti Neyzla
Kartöflubóndi
0 kg af kjöti4 kg af kartöflum
Fær 3 kg af kjöti fyrir 1 kg af kartöflum
3 kg af kjöti3 kg af kartöflum
Kúabóndi 24 kg af kjöti2 kg af kartöflum
Lætur 3 kg af kjöti fyrir 1 kg af kartöflum
21 kg af kjöti3 kg af kartöflum
![Page 24: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/24.jpg)
Hagur af viðskiptumAukning neyzlu
Kartöflubóndi2 kg af kjöti (A*- A)1 kg af kartöflum
Kúabóndi1 kg af kjöti (B*- B)1/2 kg af kartöflum
HAGUR AF VIÐSKIPTUM: YFIRLIT
![Page 25: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/25.jpg)
NEYZLA Í KRAFTI VIÐSKIPTA Kartöflubóndi
3 kg af kjöti, var 1 kg án viðskipta3 kg af kartöflum, var 2 kg án
viðskipta Kúabóndi
21 kg af kjöti, var 20 kg án viðskipta
3 kg af kartöflum, var 2,5 kg án viðskipta
Báðir neyzlupunktarnir eru nú utan við framleiðslujaðar hvors bónda fyrir sig! Það er galdurinn!
Viðskipti gera báðum kleift að
brjótast út fyrir
framleiðslujaðarinn!
![Page 26: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/26.jpg)
REGLAN UM HLUTFALLSYFIRBURÐI
Hvor getur framleitt kartöflur við lægri kostnaði – kartöflubóndinn eða kúabóndinn?
Ólíkur framleiðslukostnaður ákvarðarHvor framleiðir hvaðHversu mikil viðskipti eiga sér stað
![Page 27: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/27.jpg)
Tvær leiðir til að mæla framleiðslukostnaðarmun
Fyrirhöfnin (fjöldi vinnustunda), sem það tekur að framleiða tiltekið magn (t.d. 1 kg af kartöflum)
Fórnarkostnaðurinn af því að framleiða meira af einni vöru á kostnað annarrar
MUNUR Á FRAMLEIÐSLUKOSTNAÐI
![Page 28: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/28.jpg)
ALLSHERJARYFIRBURÐIR
Hugtakið lýsir framleiðni einstaklings, fyrirtækis eða þjóðar borið saman við framleiðni annars
Framleiðandi, sem þarf minna af aðföngum (t.d. minni tíma) til að framleiða tiltekið magn, hefur allsherjaryfirburði í framleiðslu afurðarinnar
![Page 29: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/29.jpg)
HLUTFALLSYFIRBURÐIRBerum saman framleiðendur á grundvelli fórnarkostnaðar
Framleiðandinn, sem ber minni fórnarkostnað af framleiðslu tiltekinnar vöru, hefur hlutfallsyfirburði í framleiðslu vörunnar
![Page 30: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/30.jpg)
SÉRHÆFING OG VIÐSKIPTI
Hvor hefur allsherjaryfirburði?Kartöflubóndinn eða kúabóndinn?
Hvor hefur hlutfallsyfirburði?Kartöflubóndinn eða kúabóndinn?
![Page 31: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/31.jpg)
ALLSHERJARYFIRBURÐIRKúabóndinn þarf aðeins 8 tíma til
að framleiða 1 kg af kartöflum, en kartöflubóndinn þarf 10 tíma
Kúabóndinn þarf aðeins 1 tíma til að framleiða 1 kg af kjöti, en kartöflubóndinn þarf 20 tíma
Kúabóndinn hefur allsherjaryfirburði í framleiðslu bæði kjöts og kartaflna!
Hann er fljótari!
![Page 32: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/32.jpg)
FÓRNARKOSTNAÐUR KJÖTS OG KARTAFLNA
1 kg af kjöti
1 kg af kartöflum
Kartöflubóndi
2 kg af kartöflum
1/2 kg af kjöti
Kúabóndi 1/8 kg af kartöflum
8 kg af kjöti
![Page 33: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/33.jpg)
HLUTFALLSYFIRBURÐIRFórnarkostnaður kúabóndans af
1 kg af kartöflum er 8 kg af kjöti, en fórnarkostnaður kartöflubóndans af 1 kg af kartöflum er 1/2 kg af kjöti
Fórnarkostnaður kúabóndans af 1 kg af kjöti er aðeins 1/8 kg af kartöflum, en fórnarkostnaður kartöflubóndans af 1 kg af kjöti er 2 kg af kartöflum
![Page 34: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/34.jpg)
Kúabóndinn hefur því hlutfallsyfirburði í kjötframleiðslu
Kartöflubóndinn hefur hlutfallsyfirburði í framleiðslu kartaflna
HLUTFALLSYFIRBURÐIR
Það borgar sig fyrir báða að eiga viðskipti, þótt kúabóndinn hafi allsherjaryfirburði yfir kartöflubóndannMeð líku lagi borgar sig fyrir Bangladess að eiga viðskipti við Bandaríkin
![Page 35: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/35.jpg)
REGLAN UM HLUTFALLSYFIRBURÐI
Hlutfallsyfirburðir og ólíkur fórnarkostnaður ráða sérhæfingu og viðskiptum
Þegar einstaklingar, fyrirtæki eða þjóðir búa við ólíkan fórnarkostnað, geta þau hagnazt á viðskiptum
![Page 36: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/36.jpg)
HAGUR AF VIÐSKIPTUM
Viðskipti geta gagnazt öllum, því að þau gera mönnum kleift að sérhæfa sig í þeirri framleiðslu, sem þeir hafa hlutfallsyfirburði í
Enginn þarf að tapa á viðskiptum, en sumir tapa samt í reynd
Skipting hagsins skiptir máli
![Page 37: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/37.jpg)
ADAM SMITH OG VIÐSKIPTI
Í Auðlegð þjóðanna (1776) fjallaði Adam Smith vendilega um millilandaviðskipti og skýrði, hvers vegna þau borga sigHann lagði áherzlu á stærð markaðsins, hagkvæmni stærðarinnar
Viðskipti stækka markaðinn
Stórmarkaði fylgir ýmisleg hagkvæmni Fjölbreyttari, betri og ódýrari varningur Dæmi: Bandaríkin, Evrópusambandið
![Page 38: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/38.jpg)
DAVID RICARDO OG VIÐSKIPTI
Í Principles of Political Economy and Taxation (1816) lýsti David Ricardo fyrstur manna reglunni um hlutfallsyfirburði
Það er óhagkvæmt að framleiða varning, sem hægt er að kaupa erlendis frá við lægra verði en völ er á heima fyrirÞað borgar sig að sérhæfa framleiðslu til útflutnings í varningi, sem hentar staðháttum
![Page 39: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/39.jpg)
“Verzlunarfrelsið ætti að vera sem mest”
“Atvinnuvegir landsins dafna svo bezt, að verzlanin sé sem frjálsust”
“Landsmenn þurfa ekki að óttast verzlunarfrelsi”“Látum þá alla svelgja okkur í þeim
skilningi, að þeir eigi við okkur kaup og
viðskipti”
JÓN SIGURÐSSON OG VIÐSKIPTI
![Page 40: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/40.jpg)
“ ... ljós menntunarinnar lýsir henni frá einni hlið. Þetta hnekkir framförum hennar á margan hátt og gjörir hana ókunnuga veröldinni og einþykka og hleypidómasama”“Allt ásigkomulag Íslands mælir þess
vegna með verzlunarfrelsi”
Viðskipti eru menntunJÓN SIGURÐSSON OG VIÐSKIPTI
![Page 41: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/41.jpg)
Málflutningi Jóns forseta um viðskiptafrelsi er lýst nánar í bókinni Að byggja land (einnig til á DVD-diski)
JÓN SIGURÐSSON OG VIÐSKIPTI
![Page 42: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/42.jpg)
JÓN SIGURÐSSON OG VIÐSKIPTI
![Page 43: Hagur af viðskiptum](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062301/5681405f550346895dabd3b7/html5/thumbnails/43.jpg)
HVAÐ ÞÝÐIR ÞETTA? Frjálsari viðskipti eru einn helzti
aflvaki batnandi lífskjara um heiminn
Lykillinn að efnahagslegri velgengni Bandaríkjanna ...
... og Evrópu ... ... og heimsins alls Frjálsari viðskipti, færri
þjóðmyntir En sumir streitast samt á móti