H3 Democratie in de 20 e eeuw Hoe hebben de rechtsstaat en parlementaire democratie zich ontwikkeld...
-
Upload
alfons-janssens -
Category
Documents
-
view
216 -
download
0
Transcript of H3 Democratie in de 20 e eeuw Hoe hebben de rechtsstaat en parlementaire democratie zich ontwikkeld...
H3 Democratie in de H3 Democratie in de 2020ee eeuw eeuw
Hoe hebben de rechtsstaat en Hoe hebben de rechtsstaat en parlementaire democratie parlementaire democratie
zich ontwikkeld tussen 1920 zich ontwikkeld tussen 1920 en 1980?en 1980?
3.1 Verzuiling en crisis3.1 Verzuiling en crisisHoe hebben de rechtsstaat en de parlementaire democratie Hoe hebben de rechtsstaat en de parlementaire democratie
zich ontwikkeld tussen 1920 en 1945?zich ontwikkeld tussen 1920 en 1945?
1918 Troelstra’s vergissing
In Rusland en Duitsland breken in 1918 opstanden en revoluties uit→ SDAP leider Troelstra denkt dat ook in Nederland de tijd rijp is voor een revolutie
Revolutiepoging mislukt omdat meerderheid bevolking poging niet steunt
Overal ontstaan massale steunbetogingen voor regering en koningin
SDAP wordt gewantrouwd en wordt tot 1939 buiten de regering gehouden
Na invoering algemeen kiesrecht democratie al snel op de proef gesteld door antidemocraten
Economische crisis van 1929 zorgt ook in Nederland voor armoede en werkloosheid
Veel Nederlanders gaven nieuwe staatsvorm de schuld→ gebrek aan daadkracht, eindeloos geklets, slappen compromissen→ krachtige besluiten nodig→groei aanhang totalitaire partijen
Andere bedreigingen Andere bedreigingen democratiedemocratie
Totalitaire partijen in Totalitaire partijen in NederlandNederland
linkslinks
Veel werklozen stemden op de CPN
Ideologie:
Verering Stalin; er werd met grote bewondering gekeken naar de Sovjet Unie
Communistische dictatuur enige uitweg uit crisis
Totalitaire partijen in Totalitaire partijen in NederlandNederland
rechtsrechts
Hitler en Mussolini als grote voorbeeld.Aanhang: winkeliers, boeren en andere leden uit de middenklasse die zich bedreigd voelen
Maar Nederlandse democratie niet bedreigd.
Democratische partijen bleven meerderheid houden
VerzuilingVerzuiling
NEDERLAND
protestanten
Liberalen
Soc ial i sten
Kathol ieken
Kenmerken verzuilingKenmerken verzuiling
Leden zuilen weinig contact met Leden zuilen weinig contact met andere zuilenandere zuilen
Elke zuil eigen organisaties; scholen, Elke zuil eigen organisaties; scholen, kranten, politieke partij, vakbondenkranten, politieke partij, vakbonden
Leiders zuilen werken wel samenLeiders zuilen werken wel samen Weinig schommelingen in Weinig schommelingen in
verkiezingsuitslagenverkiezingsuitslagen→ kiezers bleven → kiezers bleven trouw aan eigen zuiltrouw aan eigen zuil
1940-19451940-1945Duitse bezettingDuitse bezetting
Einde democratie en rechtsstaat
Hoe hebben de rechtsstaat en de parlementaire Hoe hebben de rechtsstaat en de parlementaire democratie zich ontwikkeld tussen 1920 en 1945?democratie zich ontwikkeld tussen 1920 en 1945?
Democratie wordt in interbellum (tijd Democratie wordt in interbellum (tijd tussen de twee wereldoorlogen) tussen de twee wereldoorlogen) regelmatig bedreigd:regelmatig bedreigd:– Revolutiepoging TroelstraRevolutiepoging Troelstra– Antidemocratische partijen worden steeds Antidemocratische partijen worden steeds
populairderpopulairder→ CPN en NSB→ CPN en NSB
Democratie houdt stand door sterk Democratie houdt stand door sterk leiderschap van Colijn en door verzuilingleiderschap van Colijn en door verzuiling
Tijdens Duitse bezetting geen democratie Tijdens Duitse bezetting geen democratie en einde rechtsstaaten einde rechtsstaat
3.2 Naoorlogse zekerheid3.2 Naoorlogse zekerheidHoe hebben de rechtsstaat en de parlementaire democratie Hoe hebben de rechtsstaat en de parlementaire democratie
zich ontwikkeld tussen 1945 en 1965?zich ontwikkeld tussen 1945 en 1965?
Na de Tweede Wereldoorlog was kritiek op parlementaire democratie verdwenen
CPN was nog wel populair doordat veel communisten in het verzet hadden gezeten en door de rol van de Russen in de strijd tegen de nazi’s
CPNCPNPopulariteit echter van korte duur omdat de arbeiders het al snel beter kregen door groeiende welvaart en de opbouw van de verzorgingsstaat.
En de CPN beleef achter de Sovjet Unie staan terwijl veel Nederlanders door de Koude Oorlog de Russen als een bedreiging zagen
Keert verzuiling terug na Keert verzuiling terug na WO II?WO II?
Tijdens de bezetting was het gevoel van eensgezindheid gegroeid. Sommigen dachten dat een doorbraak van de oude verzuilde verhoudingen mogelijk was→ Nederlandse Volksbeweging opgericht
Er werd een nieuwe politieke partij opgericht die voor alle vooruitstrevende Nederlanders was, dwars door alle zuilen heen
SDAP en de links-liberale partijen vormen samen de Partij van de Arbeid
Politieke partijen na WO IIPolitieke partijen na WO IIConfessionelen bang om grip op achterban te verliezen→ oude partijen keren terug
RKSP verandert naam in KVP
PvdAPvdADoorbraakgedachte mislukt→ socialisten drukken stempel op PvdA→ liberalen stappen uit partij en richten een nieuwe partij op
Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD)
Verkiezingen 1948Verkiezingen 1948
0
5
10
15
20
25
30
35
1946 1948
KVP PvdA ARPCHU VVD CPN
KVP en PvdA grootste KVP en PvdA grootste partijen,partijen,
vormen samen een coalitie →vormen samen een coalitie →
Rooms- Rode coalitieRooms- Rode coalitie
Willem Drees (PvdA) minister- president
Opbouw verzorgingsstaatOpbouw verzorgingsstaatVoor WO II had staat zich weinig bemoeid met economie en weinig uitgegeven aan sociale uitkeringen
Na WO II verandering van beleid → jaren ’30 hadden negatieve kanten van onbeperkt kapitalisme aangetoond
Overtuiging dat overheid juist wel moest ingrijpen in economie en bestrijden armoede met sociale wetten
Opbouw verzorgingsstaat en groeiende welvaart zorgde voor grote tevredenheid over gevestigde democratische orde
3.3 Ontzuiling en verdere 3.3 Ontzuiling en verdere democratiseringdemocratisering
Hoe hebben de rechtsstaat en de parlementaire democratie Hoe hebben de rechtsstaat en de parlementaire democratie zich ontwikkeld tussen 1965 en 1980?zich ontwikkeld tussen 1965 en 1980?
Jaren ’60; tijd van optimismeJaren ’60; tijd van optimisme
In de jaren ’60 ging het beter dan ooit→ stijgende lonen → werden allerlei nieuwe consumptieartikelen van gekocht
GevolgenGevolgen
Groeiende welvaart Opbouw verzorgingsstaat
Ontstaan consumptiemaatschappij
Mensen niet meer afhankelijk van zuil
Geloof/ ideologie wordt minder belangrijk
Ontzuiling
Steeds meer mensen hebben een tv en
kijken naar programmvan alle omroepen
Toenemende kritiek op bestaande Toenemende kritiek op bestaande verhoudingen door:verhoudingen door:
……..en vrouwen..en vrouwen
Gevolgen:Gevolgen:
Secularisering; het geloof wordt steeds minder belangrijk
Ontkerkelijking; steeds minder mensen gaan naar de kerk
Confessionele partijen krijgen steeds minder stemmen
0
20
40
60
80
100
120
1956 1959 1963 1967 1971 1972
confessionelepartijen
overige partijen
Zetelverdeling confessionele partijen ten opzichte van andere partijen
Gevolgen voor politiekGevolgen voor politiek
KVP, ARP en CHU vormen samen een KVP, ARP en CHU vormen samen een nieuwe confessionele partijnieuwe confessionele partij→ →
VVD groeit door toenemende VVD groeit door toenemende welvaart, individualiseringwelvaart, individualisering en ontzuilingen ontzuiling Burgers eisen steeds meer inspraak en Burgers eisen steeds meer inspraak en medezeggenschapmedezeggenschap
Ontstaan nieuwe partijenOntstaan nieuwe partijen
Directe invloed Directe invloed burgers burgers
op bestuur door:op bestuur door: Gekozen minister-Gekozen minister-
president en president en burgemeesterburgemeester
Invoering Invoering referendumreferendum
Herinvoering Herinvoering districtenstelseldistrictenstelsel
Maar ook onrust in bestaande Maar ook onrust in bestaande partijen:partijen:1968 oprichting PPR, afsplitsing KVP
Richten zich op nieuwe thema’s als milieu en de armoede in ontwikkelingslanden
Ook binnen PvdA eisen jongeren meer inspraak→ Nieuw Links
Conclusie; wat is er over Conclusie; wat is er over gebleven van ‘Het Huis van gebleven van ‘Het Huis van
Thorbecke’?Thorbecke’? Beslissingen worden nog altijd Beslissingen worden nog altijd
genomen in de Tweede Kamer en de genomen in de Tweede Kamer en de gemeenteraadgemeenteraad
Geen nieuwe vormen van democratie Geen nieuwe vormen van democratie ingevoerdingevoerd
Politieke stromingen zijn nog altijd Politieke stromingen zijn nog altijd hetzelfde (confessioneel-socialistisch-hetzelfde (confessioneel-socialistisch-liberaal)liberaal)