Główne problemy makroekonomiczne

w dziełach noblistów

Milton Friedman – Friedrich Hayek -

Robert Lucas – Finn Kydland,

Edward Prescott – Edmund Phelps

Plan wykładu

Główne problemy i laureaci Nagrody im.

Alfreda Nobla, do których wykład się odnosi

Czy inflacja jest remedium na bezrobocie

Polityka uznaniowa czy polityka według

zasad

Pieniężne czy realne szoki leżą u źródeł

kryzysów

Jaki kapitalizm? Płace minimalne czy

subsydiowanie płac

Friedman I PhelpsNaturalna stopa bezrobocia

Milton Friedman 1912-2006

Nobel 1976 za osiągnięcia w

dziedzinie analizy konsumpcji,

historii i teorii pieniądza oraz

prezentację złożoności polityki

stabilizacji

Edmund Phelps, ur. 1933 r.

Nobel 2006 za pogłębienie

rozumienia zależności między

krótko- i długookresowymi

skutkami polityki

makroekonomicznej

Lucas – Kydland, Prescott Hipoteza racjonalnych oczekiwań

Od czynników pieniężnych do realnych

Robert Lucas, ur. 1937

Nobel 1995 za transformację analizy makroekonomicznej w oparciu o HRO i pogłębienie rozumienia polityki ekonomicznej

Finn Kydland, ur. 1943; Edward Prescott, ur. 1940

Nobel 2004 za ujawnienie problemów niespójności celów polityki ekonomicznej w czasie i wkład do teorii cyklu koniunkturalnego

http://en.people.cn/200412/08/eng20041208_166534.html

Hayek; MyrdalPieniężna teoria przeinwestowania,

Endogeniczność pieniądza; znaczenie instytucji

Friedrich A.Hayek,1899 - 1992

Nobel 1974 za pionierskie prace w dziedzinie pieniądza i cyklu koniunkturalnego oraz pogłębienie analizy zależności między zjawiskami gospodarczymi, prawem, kulturą i polityką.

Gunnar Myrdal, 1998-1987

NATURALNA STOPA

BEZROBOCIA

Czy inflacją można zwalczać bezrobocie?

Powrót do ideałów klasycznego liberalizmu

i rozwinięcie ilościowej teorii pieniądza

Milton Friedman

po polsku

Alternatywne ujęcia

Structural Slumps : The Modern

Equilibrium Theory of Unemployment,

Interest, and Assets

Epoka Keynesa

i Krzywa Phillipsa jako karta dań dla polityków

1950 -1973

Stopa

bezroboci

a

Stopa

inflacji

Francja 2,00 5,00

Niemcy 2,5 2,7

Wielka

Brytania2,8 4,6

Europa

Zachodnia 2,6 4,3

USA 4,6 2,7

Źródło:A. Maddison, World Economy, t. 1, OECD 2006, s. 136. Źródło: http://bilbo.economicoutlook.net/blog/?p=22781

Stagflacja i nowa interpretacja zależności

między inflacją i bezrobociem

Nowa koncepcja:1. Rozróżnienie krótko- i

długookresowych skutków

nieprzewidzianych zmian

nominalnego popytu

2. Rozróżnienie wielkości

nominalnych i realnych

3. Hipoteza oczekiwań

adaptacyjnych

1950 -1973 1974 - 1983

Stopa

bezrob

ocia

Stopa

inflacji

Stopa

bezrobo

cia

Stopa

inflacji

Francja 2,00 5,00 5,7 11,2

Niemcy 2,5 2,7 4,1 4,9

Wielka

Brytania2,8 4,6 7,0 10,2

Europa

Zachodnia 2,6 4,3 6,0 11,2

USA 4,6 2,7 7,4 8,2

Źródło:A. Maddison, World Economy, t. 1, OECD 2006, s. 136.

Pionowa krzywa Phillipsa

Un=4Un=2

A

B C

D E

Sto

pa

inflacji

Stopa bezrobocia

3

6

Pe=6

Pe=3

Pe=0

Substytucyjność między inflacją a bezrobociem ma

charakter krótkookresowy i jest efektem nieprzewidzianych

zmian globalnego popytu nominalnego (nieoczekiwanej

inflacji bądź deflacji).

W krótkim okresie możliwy jest pod wpływem impulsów

pieniężnych przejściowy wzrost zatrudnienia.

W długim okresie krzywa Phillipsa przybiera postać linii

pionowej. Obrazuje to fakt, iż jednostki z czasem

dostosowują swoje oczekiwania do wielkości realnych i

bezrobocie wraca do poziomu naturalnego. Z perspektywy

długiego okresu pieniądz jest neutralny.

Naturalna stopa bezrobocia

i neutralność pieniądza

Ilościowa teoria i neutralność pieniądza

Teoria ilościowa

Teoria D. Hume’a (1711-1776)

Równanie Fishera (1867-1947)

M x V = P x Q

gdzie

M ilość pieniądza w obiegu

V Szybkość obiegu

P ogólny poziom cen

Q ilość dóbr wytworzonych

w roku

Friedrich Hayek

M wpływa nie tylko na P,

ale także na V i Q

Wpływ M polega nie tylko

na generowaniu wzrostu

cen, ale także na

wywoływaniu stanów

nierównowagi strukturalnej.

Milton Friedman

Zał: Q = const

V = const

M zmienną niezależną

zatem P = MV/Q

Ilościowa teoria pieniądza – różne

interpretacje Teoria D. Hume’a (1711-1776)

Równanie Fishera (1867-

1947)

M x V = P x Q

gdzie

M ilość pieniądza w obiegu

V Szybkość obiegu

P ogólny poziom cen

Q ilość dóbr wytworzonych

w roku

Friedrich Hayek

M wpływa nie tylko na P, ale

także na V i Q

Wpływ M polega nie tylko na

generowaniu wzrostu cen, ale

także na wywoływaniu stanów

nierównowagi strukturalnej

Milton Friedman

Zał: Q = const

V = const

M zmienną niezależną

zatem P = MV/Q

Hayek: pieniądz ma charakter endogeniczny, nie jest neutralny,

nie poddaje się pełnej kontroli

Krytyka idei zmiennej podaży pieniądza

i postulatu stabilności cen

Postulat stałej podaży pieniądza

większa szansa, że pieniądz nie będzie

wprowadzał do gospodarki dodatkowej

niepewności

Krytyka inflacji. Od uznania monopolu

państwa do idei denacjonalizacji

pieniądza

System pieniężny jako odwrócona piramida

Kredyty udzielane poza bankami

Kredyty banków komercyjnych

Kredyty banku centralnego

Baza gotówkowa

Teoria dochodu nominalnego

M. Friedmana

Zmiany podaży pieniądza powodują

opóźnione w czasie zmiany aktywności

gospodarczej mierzonej wielkością dochodu

nominalnego. Nie potrafimy jednak określić,

jak wpływ pieniądza rozkłada się między

poziom cen i poziom dochodu realnego.

Podaż pieniądza kształtuje dochód

nominalny zarówno w krótkim, jak i w

długim okresie, natomiast wpływ na dochód

realny w okresie długim zanika.

Z punktu widzenia długiego okresu podaż

pieniądza decyduje o poziomie cen, wzrost

podaży pieniądza prowadzi do inflacji.

MV ≡ PY

Y – dochód realny

PY – dochód nominalny

W okresie krótkim:

M P

Y

W okresie długim:

M P

Y

Stopa bezrobocia i udział bezrobocia

długookresowego*Kraj Stopa

bezrobocia

1990-92

Stopa

bezrobocia

2000-2002

Udział

bezrobocia

długookres.

2000-2002*

Francja 10,0 8,9 31,7

Niemcy 6,6 8,6 46,6

W. Brytania 9,7 5,1 22,8

Strefa euro 9,8 8,5 42,8

Japonia 2,2 5,4 29,7

USA 7,5 5,8 8,5

Kanada 11,2 7,7 9,3

Polska 13,3 19,9 48,4

World Development Indicator 2005, World Bank, Washington 2005, s. 60-62.

Stopa bezrobocia i udział bezrobocia

długookresowego*Kraj Stopa

bezrobocia

2000-2002

Udział

bezrobocia

długookres. 2000-2002*

Stopa

bezrobocia

Q3 2014

Udział

bezrobocia

długookres.

2014

Francja 8,9 31,7 10,4 42,7

Niemcy 8,6 46,6 5,0 44,3

W. Brytania 5,1 22,8 5,9 35,7

Strefa euro 8,5 42,8 11,6 b.d.

UE 10,1 48,6

Japonia 5,4 29,7 3,6 37,6

USA 5,8 8,5 6,1 23,0

Kanada 7,7 9,3 7,0 12,9

Polska 19,9 48,4 8,6 36,2

World Development Indicator 2005, World Bank, Washington 2005, s. 60-62;

https://data.oecd.org/unemp/unemployment-rate.htm#indicator-chart [dostęp: 20.02.2014]

Stopa bezrobocia długookresowego

w USA po II wojnie światowej

http://www.theatlantic.com/business/archive/2013/03/forget-the-good-jobs-report-long-term-unemployment-is-still-terrifying/273859/

Stopa bezrobocia (UR) i stopa bezrobocia

długookresowego (LTUR) w krajach UE

Źródło: European Commission. Press Release Database, http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-13-1_en.htm [dostęp: 20.02.2016]

Co to jest naturalna stopa bezrobocia?

Stopa równowagi B*

Jeżeli B > B*, to poziom

cen obniża się

Jeżeli B < B*, to rośnie

poziom cen

Stopa bezrobocia, do której

gospodarka zmierza

w długim okresie przy danych

niedoskonałościach rynku

pracy, które utrudniają

nieustanny proces

poszukiwania pracy.

Stan, w którym strumień

nowych zatrudnień odpowiada

strumieniowi zwolnień i

rezygnacji z pracy (Mankiw)

Stopa inflacji i bezrobocia w USA,

1948 - 2013

https://econographics.wordpress.com/tag/natural-rate/

Od czego zależy naturalna stopa bezrobocia? -

różne punkty widzenia

Psychologia czy instytucje

Czynniki realne czy pieniężne

Struktury popytu, czy globalny popyt

Czynniki określające zachowania

na rynku pracy

Czynniki określające zachowania na

rynku pracy Koszty rotacji pracowników

System zasiłków i prawo pracy

Siła związków zawodowych

Udział długotrwale bezrobotnych w ogólnej liczbie bezrobotnych

Informacja o rynku pracy, efektywność usług pośrednictwa pracy

Mobilność zawodowa, kwalifikacyjna i przestrzenna pracowników

Faktyczna (BF) i naturalna (NB) stopa

bezrobocia w Polsce

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

BF 14 14,4 13,3 12,4 11 10,5 13,9 16

BN 13 13,3 11,3 9,5 8,5 7,4 - 12,7

Źródło: E. Kwiatkowski, Strukturalne determinanty naturalnej stopy bezrobocia,

Konferencja Naukowa NBP, Falenty 2002

Budnik,Non-accelerating wage inflation rate

of unemployment in Poland

Friedman: Centralne znaczenie polityki

pieniężnej

polityka pieniężna jest bardzo ważna,

ale jej cele muszą być ograniczone

Należy dążyć do:

• tworzenia ram funkcjonowania gospodarki służących minimalizowaniu wahań cen i stabilizacji oczekiwań podmiotów gospodarczych

• niedopuszczenia do sytuacji, w której pieniądz stałby się poważnym źródłem wstrząsów gospodarczych

• Monetary rule

ARGUMENTY ZA POLITYKĄ

WEDŁUG ZASAD

Niespójność optymalnej polityki

w czasie

Niespójność optymalnej polityki

ekonomicznej w czasie (Kydland-Prescott)

Teoria optymalnej regulacji użyteczna w naukach przyrodniczych nie ma zastosowania do kontroli systemów społecznych.

bowiem inteligentne podmioty potrafią przewidywać i przeciwdziałać założonym celom polityki gospodarczej.

Planowanie gospodarcze nie jest gra przeciw przyrodzie, ale raczej grą przeciw racjonalnym podmiotom gospodarczym.

Niespójność w czasie – różnica między polityką optymalną ex ante i ex post.

Niespójna w czasie polityka osłabia wiarygodność zapowiadanych posunięć i w efekcie przyczynia się do zwiększenia niepewności.

Najlepsza jest polityka oparta na zaufaniu i zasadach. Fluktuacje gospodarcze są efektem czynników realnych {głównie postępu technicznego}. Wysiłki stabilizacyjne są kosztowne i nieskuteczne.

OD TEORII PIENIĘŻNEGO

DO REALNEGO CYKLU

KONIUNKTURALNEGO

Robert Lucas contra Kydland Prescott

Geneza hipotezy racjonalnych

oczekiwań John F. Muth, Rational Expectations and Theory

of Price Movements, 1961 r.

Dlaczego nie udało się znaleźć teorii, która pozwoliłaby bezbłędnie prognozować ceny na rynkach finansowych?

Wszelkie dostępne informacje, które mogłyby zwiększyć dokładność prognoz, są natychmiast uwzględniane w procesach decyzyjnych podmiotów spekulujących na rynkach finansowych.

Teza o nieefektywności polityki

Jeśli podmioty gospodarcze nie popełniają błędów i ceny są giętkie, to gospodarka pozostaje w stanie równowagi.

Nierównowaga pojawia się sporadycznie jako efekt losowych nie dających się przewidzieć zdarzeń. Nominalna zmiana globalnego popytu będąca skutkiem ekspansji pieniężnej nie pociąga za sobą zmiany podaży w ujęciu realnym, ponieważ podmioty gospodarcze wiedzą, że nie zmieniają się ceny względne.

Wzrost podaży pieniądza nie wywołuje realnego wzrostu produkcji, a ograniczenie podaży pieniądza nie powoduje realnego spadku zatrudnienia i produkcji..

Neutralność pieniądza według Lucasa

Jeśli podmioty gospodarcze nie popełniają błędów i ceny są giętkie, to gospodarka pozostaje w stanie równowagi. Gdy zmiany podaży pieniądza jest przewidywalne gospodarka natychmiast wraca na długookresową krzywą podaży.

Tylko nieprzewidziana zmiana prowadzi do zmiany popytu (przesunięcie od AD1 do AD2) i wtedy pieniądz nie jest neutralny w okresie krótkim. Ale ludzie wkrótce poznają, że ceny względne się nie zmieniły i korygują swoje zachowania (przesunięcie od SRAS1 do SRA2). W okresie długim także nieprzewidziane zmiany pieniądza nie wpływają na zmienne realne.

Wniosek: Wzrost podaży pieniądza nie

wywołuje realnego wzrostu

produkcji, a ograniczenie podaży

pieniądza nie powoduje realnego

spadku zatrudnienia i produkcji.

Źródło: E. McPhail, Intermediate Macroeconomics,

http://edwardmcphail.com/intermediatemacro/chapter_10_online.htm

Krytyka Lucasa

W artykule Econometric Policy Evolution: A CriticLucas przeprowadził krytykę procedury tworzenia makromodeli ekonometrycznych i podważył ich użyteczność jako narzędzi polityki gospodarczej. Istotą krytyki Lucasa było zakwestionowanie zasadności założenia niezmienności szacowanych parametrów modeli makroekonomicznych.

Parametry modeli zależą nie tylko od takich cech gospodarki jak technologia i preferencje konsumentów, ale także od oczekiwań podmiotów gospodarczych. Oczekiwania te zależą od realizowanej polityki gospodarczej i należy zatem sądzić, że zmieniają się wraz ze zmianami tej polityki.

Od pieniężnej do realnej teorii cyklu

koniunkturalnego

Keynesiści, monetaryści i nowi klasycy zakładali, że czynniki podażowe powodują systematyczny wzrost produktu globalnego (długookresowy składnik trendu PKB jest „gładki”), a krótkookresowe fluktuacje tłumaczyli wstrząsami popytu..

Model niespodzianki pieniężnej Lucasa w połączeniu z hipotezą racjonalnych oczekiwań postawił pod znakiem zapytania pieniężne wyjaśnienie cyklu koniunkturalnego. Krytyka NEK zaowocowała rozwinięciem teorii realnego cyklu pieniężnego.

Wzrost i fluktuacje produkcji nie są

różnymi jakościowo zjawiskami

1982 Nelson i Plosser - hipoteza, że

obserwowane wahania produkcji są

zmianami jej naturalnego poziomu, a nie

odchyleniami od wygładzonej ścieżki

trendu.

Siły ekonomiczne wyznaczające trend

nie różnią się od tych, które wywołują

wahania. Nie można zatem oddzielać

analizy wzrostu od analizy cyklu.

Teoria realnego cyklu

Wahania koniunkturalne traktowane są jako

reakcje zagregowanej funkcji podaży na

szoki technologiczne. Zmiany produkcji i

zatrudnienia są wynikiem optymalnych reakcji

racjonalnych podmiotów gospodarczych na

zmiany warunków działania, zwłaszcza

zmiany technologiczne.

Każda faza cyklu jest stanem równowagi.

Tradycja i nowatorstwo

TRC nawiązuje do idei niepieniężnych teorii przeinwestowania szkoły szwedzkiej i teorii innowacji Schumpetera.

Nowatorstwo polega na tym, że autorzy TRC nie budowali modeli, które można poddawać konwencjonalnym testom ekonometrycznym, ale stosowali metodę kalibrowania w oparciu o modele równowagi ogólnej, funkcje decyzji konsumentów i producentów oraz generator liczb losowych dokonywali symulacji efektów losowych wstrząsów technologicznych, a następnie porównywali rezultaty tych symulacji z zachowaniem gospodarki.

JAKI KAPITALIZM?

Kapitalizm innowacyjny contra kapitalizm korporacyjny

E. Phelps: Jaki kapitalizm, jaka

polityka? Model wolnej przedsiębiorczości kontra model

korporacjonistyczny (liczne odwołania do F. Hayeka)

Polityka pieniężna nie może być narzędziem zwalczania bezrobocia. „Twarda” polityka pieniężna to inwestycja w niską inflację.

Inwestycje w edukację. Im wyższe wykształcenie, tym większa zdolność do innowacji i przyjmowania wysokich technologii

Problem wykluczenia; postulat subsydiowania płac.

Zmiany w poglądach E. Phelpsa

W wykładzie noblowskim akcentował zalety kapitalizmu amerykańskiego.

Po kryzysie akcentował następujące przyczyny kryzysu:

Krótkookresowa perspektywa w korporacjach i przejęcia

Akcje w rękach funduszy, a nie gospodarstw domowych; presja zarządów funduszy

na krótkookresowe zyski

System patentowania został zakorkowany

Obserwujemy coraz większą polityzację gospodarki. Duża część popytu jest pod

kontrolą rządu. Coraz mniejsza część gospodarki jest otwarta na decyzje

spontaniczne.

Brak odpowiedzialności w biznesie. Teraz, gdy ktoś poniesie stratę, może udać się do

rządu i dostać pomoc finansową.

W ciągu ostatnich dekad w Stanach Zjednoczonych następowała konsekwentna

dewaluacja pracy. Wcześniej nikt nie wyobrażał sobie, że można żyć bez pracy. Teraz

są ludzie, którzy tak się próbują ustawić