Güvenli İlaç Uygulamaları
-
Upload
duongduong -
Category
Documents
-
view
261 -
download
7
Transcript of Güvenli İlaç Uygulamaları
SAĞLIK KURUM VE KURULUŞLARINDA HASTA VE ÇALIŞANGÜVENLİĞİNİN SAĞLANMASI VE KORUNMASINA İLİŞKİNUSUL VE ESASLAR HAKKINDA TEBLİĞ
RG: 29 Nisan 2009, Sayı : 27214 Amacı, sağlık kurum ve kuruluşlarında hasta ve çalışan güvenliği
ile ilgili risklerin azaltılması için hasta güvenliği kültürününgeliştirilmesine ve yaygınlaştırılmasına, bunu tesis edecek uygunyöntem ve tekniklerin belirlenmesine, hasta ve çalışan güvenliğikonusunda geliştirilen iyi uygulama örneklerininyaygınlaştırılmasına, hizmet içi eğitim yoluyla personelinfarkındalığının ve niteliklerinin artırılmasına, hasta ve çalışangüvenliği ile ilgili raporlama sistemlerinin oluşturulmasına,hasta bakım ve tedavi sürecinin güvenlik ve kalitesininartırılmasına, hasta ve çalışanların sağlık hizmeti sunumsürecinde karşılaşabilecekleri muhtemel risk ve zararlardankorunmasına yönelik, usul ve esasları düzenlemektir.
İlaç güvenliğinin sağlanması (Madde 9)
Vücudun işleyişini
etkileyen ve hastalıkları
iyileştirmek için kullanılan
kimyasal maddelere ilaç denir
Hatalı kullanıldıklarında, hasta üzerinde geri
dönüşsüz veya kalıcı olumsuz etki yaratan ilaçlara
(örneğin; sakatlık, ölüm) yüksek riskli ilaç denir
İLAÇ
YÜKSEK RİSKLİ İLAÇ
İlaç Uygulamalarında Hemşirenin
Sorumluluklarıİlaç uygulamalarından önce hemşirenin
gerekli hazırlığı yapması güvenli ve başarılı
bir uygulamayı beraberinde getirir.
Nasıl bir hazırlık yapmalı ???
İlaç Uygulamalarında Hemşirenin
Sorumlulukları İlaçları hazırlanmadan önce ve sonra elleri yıkamak ve eldiven
giymek
İlaçları, hekim istemi, tedavi defteri ve ilaç kartlarından kontroletmek
İlaçların son kullanma tarihine bakmak
İlaç katı ise el değdirmeden temiz bir ilaç kadehi içerisinebırakmak
Sıvı ilaçların doz ayarlamasını göz seviyesinde tutarak yapmak
Hazırlandıktan ve kontrol edildikten sonra ilaçları yerinekaldırılmak
İlaçların muhafaza kutuları kırılmış veya hasara uğramış isekullanmamak
İlaç Uygulamalarında Hemşirenin
Sorumlulukları Sulandırılan oral süspansiyonlar distile su ile hazırlanmalı
İlacın içeriğini ve etki mekanizması bilinmeli
İlacın niçin verildiği bilinmelidir.
Hastanın teşhisi bilinmelidir.
Yere düşen ilaçlar mutlaka atık kutusuna atılmalıdır.
Beklenen ve istenmeyen etkiler bilinmeli ve
bildirilmelidir.
İlaç tedavisi konusunda hasta mutlaka eğitlmelidir.
Not: İlaçların, doğru ve güvenli bir şekilde hazırlanmasından hemşire sorumludur.
İlaç Uygulamalarında Hemşirenin
Sorumlulukları İlaçlar sakin ortamda/ dikkatli bir şekilde hazırlanmalı
İlaçlar hastanın yanında bırakılmamalı
Etiketi tam olarak okunmayan ilaçlar kullanılmamalı
Hastanın alerjisi olup olmadığı kontrol edilmeli
İlaç verildikten sonra mümkün olduğunca en erken
zamanda kayıt yapılmalı
İlaç hasta tarafından reddedilirse not edilmeli ve hekime
bildirilmelidir.
İlaç Uygulamalarında Hemşirenin
Sorumlulukları Doktor istemi mutlaka yazılı olarak alınmalıdır.
DOKTOR TARAFINDAN VERİLEN YAZILI İSTEMDEBULUNMASI GEREKENLER
Hastanın adı soyadı
İlaç isteminin tarihi ve zamanı
Uygulanacak ilacın adı
İlacın dozu
ilacın hangi yoldan uygulanacağı
ilacın uygulanma sıklığı
İstemi yapan doktorun bilgileri
İlaç Uygulamalarında Hemşirenin
SorumluluklarıHemşire hastasına ilacı uygulamadan önce alerjisinin olup
olmadığını bilmeli
İlaç uygulaması hakkında hastayı bilgilendirmeli
Hastaya uygun pozisyonu vermeli
İlacı hazırlayan hemşire, mutlaka uygulamayı dakendisi yapmalı
İlacın etki süresini bilmeli
İlaçların Emilim HızlarıDeriden Değişir
Ağızdan 30-90 dk.
Rektal 5-30 dk.
Damar yolu 30-60 saniye
Cilt altı 15-30 dk.
Kasiçi 10-20 dk.
Dilaltı-Tablet 3-5 dk.
Endotrekeal 3 dk.
İnhalasyon 3 dk.
İlaç Uygulamalarında Hemşirenin
Sorumlulukları Hemşire ilacı hazırlarken tüm dikkatini bu
işe vermeli
8 doğru ilkesini bilmeli ve ilacı hazırlarken builkelere uymalı
8 DOĞRU İLKESİ
1. Doğru ilaç – Doğru ilaç şekli
2. Doğru doz
3. Doğru yol
4. Doğru zaman
5. Doğru hız- Doğru veriliş
süresi
6. Doğru hasta
7. Doğru yanıt
8. Doğru kayıt- Doğru form
1. Yanlış ilaç verilmesi
2. İlacın yanlış dozda
verilmesi
3. İlacın yanlış yolla verilmesi
4. İlacın yanlış zamanda
verilmesi
5. İlacın yanlış hızla verilmesi
6. İlacın yanlış hastaya
verilmesi
7. İlacın hiç verilmemesi
8. Uygulanan ilacın kayıt
edilmemesi,
9. Uygulanan ilacın etkisinin
gözlenmemesi.
9 YANLIŞ
1.Doğru Hasta
•Hastanın adı soyadı
•Protokolü
•Doğum tarihi doğrulanmalı
•Kimlik tanımlayıcı kontrol edilmeli
•İlacın ismi ve verilme nedeni hastaya açıklanmalı.
2.Doğru İlaç İlacın jenerik ve satış ismi bilinmeli
İlaç isimleri birbirine benzediği için doğru ilaç
olduğundan mutlaka emin olunmalı
3.Doğru Doz İlacın minimum ve maksimum dozu bilinmeli
•Önceki dozlardan farklılıklar araştırılmalı
•Doğru şekilde hesaplama yapılmalı, gerekirse ikinci bir
hemşirenin de fikri alınmalı
Doz Hesaplama cc = ml
1 cc = 1ml
1 ml = 10 Dizyem
1 ml = 100 Ünite
1 ml = 20 damla
1 gr = 1000 mg.
0,5 gr = 500 mg
1mg = 1000 mcgr
1 MU (Milyonünite)=10 mcgr
Doz HesaplamaDoz hesaplamalarında doğru orantı
kullanılması önerilir;
Eldeki Doz Eldeki Miktar
İstenilen Doz İstenilen miktar
İstenilen Miktar = İstenilen Doz X Eldeki Miktar
Eldeki Doz
Doz Hesaplama- Örnek 1Hekim orderı;
Morfin ampul 1x2 mg IV infüzyon
Stoktaki ilacımız
Morfin 0,01 gr (1 ml ampul) ise
Hastaya ilac nasıl uygular?
1 ml=100 ünite (insülin enjektörü ile)
10 mg morfin ampul 100 ünite ise
2 mg x
X =20 ünite, insülin enjektörü ile morfin çekilerek ve doktor
başka şekilde önermedi ise mutlaka %0,9 NaCI ile
sulandırarak hastaya uygulanmalı.
4.Doğru Zaman Belli aralıklarla verilen ilaçlar genellikle yarım saat önce
ya da sonra verilebilir.
•Sabah/öğle/akşam gibi günde 3 kere verilen ilaçlar
hastanın yatma/kalkma alışkanlıklarına göre ayarlanabilir.
•Saatlik ilaçlar dakik verilmelidir.
5.Doğru Yol İlacın veriliş yolu hekim isteminde belirgin olmalı
Bazı ilaçlar birkaç yolla verilebilir, hekimin istediği
hangisi?
İlaçlar, vücuda alındıktan sonra lokal yada sistemik etkigösterirler. Etki etme biçimleri ilacın uygulanma yolu ileyakından ilişkilidir.Verilen herhangi bir ilacın etkisi;
Hastaya (yaş vb), ilacın dozuna, ilacın uygulandığı yola veilacın metabolizmasına bağlı olarak değişir.
İlaçların Uygulama Yeri ve
Uygulama YoluLokal
Uygulama Yeri
Uygulama Şekli
Epidermal (cilt üzeri) Merhem, pomad, krem, losyon,
pudra, solüsyon,
Konjonktiva kesesi Kolir : Oftalmik damla ve merhem
İntranazal Nazal (burun) damla ve spreyi,
İntravajinal Vajinal ovül(süpozituvar, tablet,
merhem, jel, köpük
Bukal (ağız içine) Pastil, solüsyon,
Rektal Merhem, süpozituvar, enema,
Kolon Lavman,
Dış kulak yolu Otik (kulak) damlası (solüsyon,
süspansiyon)
Sistemik
Uygulama Yeri
Uygulama Şekli
Oral (ağızdan) Katı Şekiller : tablet, draje, kapsül,
film kaplı tablet, barsakta açılan
(enterik) tablet, çiğneme tb, efervesan
tb, kaşe, granül, pilül (hap),
SR(modifiye) tb,
Sıvı Şekiller : Şurup, eliksir, solüsyon,
süspansiyon, damla (konsantre
solüsyon), emülsiyon,
Parenteral
(sc, im, iv)
İnjeksiyonluk solüsyon veya
süspansiyon, emülsiyon (ampul,
flakon, sulandırılacak toz),
implantasyon peleti
İnhalasyon Gaz, buhar, aerosol, inhalatör,
nebülizör, disk,
Transdermal Flaster (TTS), merhem,
6.Doğru Etki İlacın beklenen etkisi ve yan etkisi bilinmeli
İlacın başka ilaçlarla ya da besinlerle etkileşimi olup
olmadığı bilinmeli
7. Doğru ilaç Formu
Aynı ilacın birden fazla formu olabilir. (kapsül, tablet gibi)
8.Doğru Kayıt Verildikten sonra en kısa sürede kayıt yapılmalıdır.
DİKKAT:
Başkasının verdiği ilacın kaydını yapmayın.
YÜKSEK RİSKLİ İLAÇLAR ADRENALİN
İNSULİN PREPERATLARI
EFEDRİN AMPUL
BELOC AMPUL
HEPARİN PREPERATLARI
HYPNOMİDATE
CORDARONE AMPUL
KETALAR
DİGOXİN AMPUL
PENTOTAL
DİLTİZEM AMPUL
COUMADİN
İSOPTĠN AMPUL
PROTAMİN AMPUL
NİPRUSS AMPUL
ATROPİN
RYTMONORM AMPUL
ACTİLYSE TEDAVİ SETİ
TRENTAL AMPUL
AGGRASTAT
NİTROGLİSERİN FLAKON
STREPTASE FLAKON
DOBUTAMİNE FLAKON
TRASYLOL
DOPMİN AMPUL
PERLİNGANİT AMPUL
CALCİUM AMPUL
MAGNEZYUM SÜLFAT
POTASYUM KLORÜR AMPUL
SAĞLIK ÇALIŞANLARI İÇİN
EN RİSKLİ İLAÇLAR Radyoaktif ilaçlar
Anestezik ilaçlar
Antineoplastik ilaçlar
Suistimal edilen
ilaçlar
SAĞLIK ÇALIŞANLARININ
ENFEKSİYON RİSKİ
Kan ve vücut sıvıları veya bütünlüğü bozulmuş deri vemukoza ile temastan önce eldiven giyiniz.
İki hasta bakımı arasında eldiven değiştiriniz.
Eldiven çıkarıldıktan sonra ellerinizi yıkayınız.
Yapılacak işlem sırasında vücut sıvısı sıçrama ihtimali varsamaske, gözlük ve önlük kullanınız.
Kullandığınız iğneleri kılıfına geçirmeyiniz, ucunubükmeyiniz, delinmeyen kaplar içerisinde biriktiriniz.
Kan ve vücut sıvılarıyla kirlenen çarşaf ve diğermateryalleri özel torbalar içinde taşıyınız.
Eksudatif deri lezyonu varsa iyileşene kadar doğrudan hastabakımı veya araç-gereç bakımı ile ilgilenmeyiniz.
Bu önlemleri tüm hastalar için uygulayınız.
Hemşirelerin çalışma ortamlarında
karşılaştıkları risklere karşı alınması gereken
bireysel önlemler
Eldiven, maske, gerektiğinde gömlek kullanmak,
Enfeksiyonlardan korunmaya yönelik gerekli tedbirleri
almak,
Kişisel hijyen kurallarına uymak,
Aşı yaptırmak,
Dezenfeksiyona önem vermek,
Radyasyon ve kemoterapik ilaçlardan korunmaya
çalışmak,
Sorunları yetkililere zamanında iletmektir.
İzleme İlaçların hastaya etkilerini izleme
İşbirliği içinde izleme (doktor, hemşire, hasta, eczane,
laboratuar)
İlaç hatalarının raporlanması
İlaçların yan etkilerinin izlenmesi ve kaydı
Hangi etkilerin kaydedileceğinin tanımlanması
ÖRNEK “Yüksek dozda piridostigmin bromür alan hasta acil servise
getiriliyor.
Parasempatomimetik doz aşımlarında antidot olarak doktor
tarafından 2mg atropin sülfat istemi yapılıyor. İlaçuygulamasından
bir dakika sonra hastada taşikardi gelişiyor. Atropinambalajının adrenalinle
karıştırılması sonucu hasta kaybediliyor.”Hasta İstem Uygulama Sonuç
Piridostigminbromür doz aşımı
2mg atropinsülfat IV yolla
2mg adrenalinHCl IV yolla
Yanlış ilaç uygulanmasısonucu ölüm
Hastanın beraberinde getirdiği ilaçların yönetimine ilişkin düzenleme bulunmalıdır
• Hastanın beraberinde getirdiği ilaçlar hemşire tarafından teslim alınmalıdır.
• Teslim alınan ilaçların miat kontrolü yapılmalı,
• İlaçlar hekim tarafından da kontrol edilmelidir.
• ilaçlar hemşire tarafından uygulanmalıdır.
İsmi ve Söylenişi Benzer İlaç Listesi
İsmi ve Söylenişi Benzer İlaç Listesi
Benzer görünümlü ilaçlar
Benzer görünümlü ilaçlar
Olgu Örnekleri
Kısaltma ve Sembollerin Doğru ve
Yanlış Kullanımı
Örneğin yukarıdaki tabloda belirtilen “.5mg”şeklinde
yazılmış bir kısaltmada, 5 rakamının önündeki “. (nokta
işareti)” görülmeyerek yanlışlıkla 5 mg ilaç uygulamasına
neden olabilmektedir. Bunu önlemek amacıyla bu ifade
0.5 mg şeklinde açıkça ve kısaltma kullanılmadan
yazılmalıdır.
Okunuşu/Görünüşü Benzeyen İlaçlar Sözel
istemin yanlış anlaşılmasından dolayı
• Azithromycin yerine Erythromycin verilmesi,
• Clonodine 0.1 ml yerine Klonopin 0.1 mg
verilmesi, Hemşire tarafından eczaneden telefon ile
istenen Viscerol’un Vistaril olarak algılanması
İlaç Hatalarını Önlemek İçin
Kurumlarda Neler Yapılabilir ???Yazılı prosedürler oluşturulmalı,
Yapılan hatalar kaydedilmeli,
İstemleri yazılı ya da elektronik ortamda alınmalı,
Hastayı ilaç ve uygulaması konusunda eğitmeli,
İlaç dozu hesaplama becerilerini geliştirmeli,
İlaç uygulama hataları ile ilgili makaleleri yakından takip
etmeli,
İlaç Hatalarını Önlemek İçin
Kurumlarda Neler Yapılabilir ???İstemin doğru okunduğundan emin olmalı,
Hastanın hangi ilaçlara alerjisi olduğu, mevcut ve eşlik
eden hastalıklarının hangi ilaçları kullanmaya sakınca
oluşturduğunu bilmeli,
İlaç uygulamalarında 8 ilkeye dikkat etmeli
Yukarıdaki 8 ilkeye aykırılık istemden kaynaklanıyorsa
hekimi uyarmalı,
İlaç Hatalarını Önlemek İçin
Kurumlarda Neler Yapılabilir ???Uygulamaya yoğunlaşmayı engelleyen etmenlerden uzak
durmalı,
Hasta bireye ilaç uygulamayı etkileyecek fiziksel ve
laboratuvar özellikler bilinmeli,
İlacın etkileri bilinmeli, beklenmeyen etki oluştuğunda
hekim uyarılmalı,
Diğer sağlık çalışanlarıyla ve hastalarla etkin iletişim
kurmalı.
Pediatrik dozda kullanılacak ilaçlara yönelik tedbirler alınmalıdır Pediatrik dozdaki ilaçların listeleri ilgili bölümde
bulunmalıdır.
Pediatrik dozdaki ilaçların dolaplardaki yerleşimi diğer ilaçlardan ayrı raflarda yapılmalıdır.
Acil kullanılabilecek pediatrik ilaçların kilograma göre dozları listelenmeli,o listeler ilgili bölümde bulunmalıdır
Uluslararası Hizmet Kalite Standartlarında İlaç Güvenliği
Benzer isimli ilaçların yanlış kullanımını önlemeye yönelik benzer isimliilaç listeleri bulunmalıdır.
Sözel orderlerın doğrulanmasına yönelik prosedür belirlenmelidir.
Tedavi planı; ilaç adı, dozu, zamanı ve uygulama şeklini içerecek şekilde,okunaklı olarak her bir hasta tabelasına hastanın kendi doktoru tarafındanyazılmalıdır.
İlaçların güvenli uygulamasına yönelik bir prosedür bulunmalıdır.
Hastane yönetimi; adı, ambalajı, birbirine benzeyen ilaçlar, farklı dozdakiaynı ilaçlar ve farklı uygulama formu bulunan ilaçların kullanımı veyönetimi konusunda bir politika belirlemelidir.
Yüksek riskli ilaçların (konsantre elektrolit çözeltileri, intravenözantikoagülanlar, insülin, antineoplastik ajanlar, opioidler, narkotikler vb.)üzerine kırmızı uyarı etiketi yapıştırılmalıdır.
Servislerde/ Ünitelerde adı, ambalajı birbirine benzeyen ve pediatrikdozdaki ilaçlar ayrı raflarda depolanmalıdır.
Hastanede kullanılan ilaçlar için ilaç-ilaç, ilaç-besin etkileşim listelerioluşturulmalıdır.
HizmetKaliteStandartları Rehberi
MADDE 29-32
29 İlaçlar bulundukları birimde, uygun koşullarda muhafaza edilmelidir.
ASİST AMPUL
ADRENALİN AMPUL
BEMİKS AMPUL
BUTOPAN AMPUL
CALCİUM PİCKEN AMPUL
CERNEVİT FLAKON
CLOPİXOL DEPO AMPUL
CLOPİXOL ACUPHASE AMPUL
DEKSAMET AMPUL
DESAL AMPULDİAZEM AMPUL
DİLTİZEM AMPUL
EFEDRİN AMPUL
FERRUM AMPUL
FLİXOTİDE NEBUL
JETOKAİN AMPUL
LARGACTİL AMPUL
LİBAVİT K AMPUL
MORPHİNE AMPUL
NEOSTİGMİN AMPUL
NEUGRİSEOVİT AMPUL
NOOTROPİL AMPUL
NOVALJİN AMPUL
PULMİCORT NEBUL
PRİMPERAN AMPUL
RANİVER AMPUL
SEDAPERİDOL AMPUL
VENOFER AMPUL
VENTOLİN NEBUL
29.2 Işıktan korunması gereken ilaçların saklandığı raflar ve bölmeler olmalıdır.
29.1 İlaçların saklandığı alanlar uygun fiziki koşullara sahip olmalıdır
Işıktan korunması gereken ilaçlar listesi
Suistimal edilen ilaçlar
İlaç suistimalini başlatan etmenler Keyif,ferahlık,gevşemek duyumsamak gereksinimi
Güncel sıkıntılardan ve korkulardan kurtulmak,beğenmediği çevreden
bir süre ‘uzaklaşmak’ isteği
Yeni zevkler yeni eğlenceler aramak isteği
İlacın etkisi hakkında merakını gidermek isteği
Pısırıklıktan kurtulmak
Çevrenin ve geleneklerin baskısından kurtulmak,onlardan bağımsız
olduğunu göstermek
Sevip bağlandığı kişiler tarafından reddedilmemenin onlardan
ayrılmanın veya onları kaybetmenin ızdırabını telafi etmek
Yüklenmek zorunda kaldığı fakat baş etmekte güçlük çektiği
sorumlulukların (evlilik, annelik, babalık, mesleki yükümlülükler,
borçlanma) baskısını giderme.
BAĞIMLILIK DURUMLARININ
SINIFLANDIRILMASI
Dünya Sağlık Örgütünün yaptığı sınıflandırma esas
alınıp ona ekler yapmak suretiyle aşağıda yazılı
bağımlılık tipleri ayırt edilir.
1) Morfin tipi bağ. 6) Kokain tipi bağımlılık
2) Alkol tipi bağ. 7) Esrar (marihuana) tipi bağ
3) Barbitürat tipi bağ. 8) Halüsinojen (LSD)tipi bağ.
4) Tütün tipi bağımlılık 9) 'Khat' tipi bağımlılık
5) Amfetamin tipi bağ. 10) Uçucu solvent tipi bağ.
Yoksunluk krizi belirtileri Şiddetli bir madde arayışı (elde etmek için suç işlemeyi göze alacak
seviyede)
Artmış kaygı, gerginlik, ajitasyon ve çıldırma hali
Kalp çarpıntısı, kalpte ritim bozuklukları ve hipertansiyon
Bulantı ve kusma
Uyku bozukluğu
Terleme
Esneme nöbetleri
Ciltte tavuk derisi görüntüsü
Göz bebeklerinde genişleme
Şiddetli karın krampları
Sesli veya ışıklı uyarılara aşırı duyarlı olma
Epilepsi nöbetleri
Vücut ısısında aşırı yükselme (hiperpireksi)
BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ
NARKOTİK İLAÇ TAKİP FORMU
SERVİS ADI:
ALD
ALO
N A
MP
S.K
.T.
MO
RFİ
N A
MP
S.K
.T.
DİA
ZEM
AM
P
S.K
.T.
CO
NTR
AM
AL
AM
P
S.K
.T.
SED
AP
ERİD
OL
AM
P
S.K
.T.
DO
RM
İCU
M 5
MG
AM
P
S.K
.T.
DO
RM
İCU
M 1
5MG
AM
P
S.K
.T.
TESL
İM E
DEN
TESL
İM A
LAN
TARİH 08-17 16-08
08-17
16-08 08-17 16-08 08-17 16-08 08-17 16-08 08-17 16-08 08-17 16-08 08-17 16-08 08-17 16-08 08-17 16-08 08-17 16-08 08-17 16-08
01.
02.
03.
04.
05.
06.
07.
08.
09.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
Doküman No: 12 Yayın Tarihi: 2011 Revizyon No: 1 Revizyon Tarihi: Ocak 2014 Form Sayfa No:1
TARİH İLACIN ADI İLACIN ADEDİ KIRAN KİŞİ
ADI SOYADI
İMZA KIRILDIĞINI GÖREN KİŞİNİN
ADI SOYADI
İMZA
Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçların devir
teslim kayıtları doğrulanarak yapılmalıdır.
Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçlar kilit altında
tutulmalıdır.
Amaç: Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçların kontrolünün
sağlanması ve suistimalinin önlenmesidir.
Kliniklerde bulunan yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçlar
genel kullanıma açık olmayan kilitli alanlarda muhafaza
edilmeli
ÖNERİ: Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçların kontrolünü
sağlamada; eczane tarafından dolu ampul verilmesi için
karşılığında aynı ilaçların boş ampulü istenebilir
Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçların devir teslim
kayıtları doğrulanarak yapılmalıdır.
Devir teslim kayıtlarında ;
İlacın hangi hastaya kaç adet kullanıldığı ve tarihi,
İlacı kimin uyguladığı,
Kime kaç adet teslim edildiği
Teslim alan ve teslim edenlerin imzaları bulunmalıdır.
İLAÇLARIN SAKLANMASINDA
HEMŞİRENİN SORUMLULUKLARI
İlaçların, etkilerinin yok olmaması ve gelişi güzel kullanılmamasıiçin uygun koşullarda saklanması önemlidir.
Yeşil reçeteli ilaçların kilit altında olduğu kontrol edilmelidir.
Kırmızı reçeteye tabi ilaçlar ve bağımlılık veren ilaçlar çift kilitlidolaplarda saklanmalıdır. Hemşireler, narkotik ilaçları kesinliklesayarak teslim alıp teslim etmelidir.
Ambalajı birbirine benzeyen ilaçlar, farklı dozdaki aynı ilaçlar veuygulama şekillerine göre ilaçlar ayrı raflarda saklanmalı veüzerine renkli uyarıcı etiket yapıştırılmalıdır.
Nöbet teslimi sırasında teslim kayıtları sağlıklı ve güveniliryapılmalıdır.
Sayımda bir eksiklik görülürse derhal bildirilmelidir.
Zehirli ilaçların üzerine kırmızı etiket yapıştırılmalıdır.
Kemoterapi İlaç Kullanımında
Dikkat Edilmesi Gerekenler ve
Hemşirenin Sorumlulukları
Tehlikeli ilaç uygulamaları ( IV, SC, IM, oral ve intratekal,
intravezikal gibi bölgesel uygulamalar) uygulayan
kişi/uygulanan hasta açısından ilaçla teması ve maruz
kalmayı en aza indirecek şekilde yapılmalıdır.
Oral Uygulama
Eğer püskürme, sıçrama veya ilacın buharının dağılması
ihtimali varsa maske ve çift eldiven kullanımı gereklidir.
Oral uygulamalarda çalışanlar tabletlerin veya kapsüllerin
tehlikeli ilaç içeren bir toz tabakası ile kaplı olabileceğinin
ve bunların inhale edilebileceğinin, cilt yoluyla
emilebileceğinin, sindirilebileceğinin veya diğer yerlere
yayılabileceğinin ve sıvı formların buharlaşabileceğinin /
dökülebileceğinin farkında olmalıdırlar.
Korunmasız bir çevrede tehlikeli ilaçların oral formları
kırılmamalı, kapsüller açılmamalı veya ezilmemelidir.
Oral Uygulama Kırma ya da ezme işlemi için önlük ve çift kat eldiven
giyilmeli ve işlem biyolojik güvenlik kabini içinde
yapılmalıdır.
Tehlikeli oral ilaçlar, diğer oral ilaçlar verildikten sonra
verilmeli ve ambalajından çıkarılmadan ayrı kaplarda
dağıtılmalıdır.
Dökülme seti ve tehlikeli ilaç atık kutusu gerekli yerlerde
daima hazır bulundurulmalıdır.
Uygulama yapılırken daima göz seviyesinin altında
çalışılmalıdır.
Oral Uygulama Tehlikeli ilaç dozu taşıma çantasında iken gözle kontrol
edilmeli ve eğer bütünlüğü bozulmamış ise taşıma
çantasından çıkarılmalıdır.
Uygulamada kullanılan tüm malzemeler zararlı atıklarla
kontamine olarak düşünülmeli ve tehlikeli ilaç atık
kutusuna atılmalıdır.
Eldivenler dikkatli şekilde çıkarılmalı ve atılmalıdır.
Eldivenleri çıkardıktan sonra eller bol su ve sabunla
yıkanmalıdır.
Oral Uygulama Kontamine gereçler (ilaç kadehi, tepsi gibi) steril su ve
deterjanla temizlenmelidir.
Hastanın gastrointestinal sistem aktivitesine bağlı olarak
oral ilaç alımından sonra emilmemiş olan ilaçların atılımı
5–7 gün kadar sürebilmektedir. Bu nedenlerle oral ilaç
alımının bitiminden 7 gün sonrasına kadar standart
koruyucu önlemlerin alınması gereklidir.
Oral UygulamaOral kemoterapi alan hastalara taburcu olurken hemşire;
İlacın adı,
İlacın dozu,
Nasıl alacağı,
Nasıl saklanması gerektiği,
Kapsülü açmaması,
Tabletleri kırmaması
yönünde eğitim vermelidir.
Subkutan/Intramuskuler Yol Uygulama yapılmadan önce ;
Trombosit sayısı değerlendirilmeli,
Mümkün olan en küçük iğne kullanılmalı,
Enjeksiyon bölgesi antiseptik solüsyonla temizlenmeli,
Enjeksiyon bölgesinde infeksiyon ya da kanamanın belirti vebulguları değerlendirilmeli,
Yapılan işlemler kaydedilmelidir.
Avantajları; uygulaması kolay ve yan etkileri daha az.
Dezavantajları; yeterli kas ve dokunun bulunmaması nedeni ileemilim yeterli değildir.
SC ve IM Uygulamalar
Uygulama yapan personel tehlikeli ilaçlar ve güvenli
kullanımına yönelik eğitim almış olmalıdır.
Girişimlerden önce ve sonra eller yıkanmalıdır.
Uygulamalarda kişisel koruyucu araçlar (çift kemoterapi
eldiveni, gömlek, gerektiğinde koruyucu gözlük)
kullanılmalıdır.
Bütün uygulamalarda koruyucu tıbbi araçlar (iğnesiz ve
kapalı sistemler gibi) ve teknikler kullanılmalıdır.
Enjektörlerin havasının çıkarılma işlemi biyolojik
güvenlik kabinleri içinde yapılmalıdır.
SC ve IM Uygulamalar Enjektörler Luer-Lok bağlantılara sahip olmalı, dörtte
üçünden daha azı dolu olmalı ve uygulama alanında
enjektörden hava çıkarma işlemi yapılmamalıdır.
Uygulama yapılırken daima göz seviyesinin altında
çalışılmalıdır.
Uygulamada kullanılan tüm malzemeler tehlikeli atıklarla
kontamine olarak düşünülmeli ve tehlikeli ilaç atık
kutusuna atılmalıdır.
Dökülme seti ve tehlikeli ilaç atık kutusu gerekli yerlerde
daima hazır bulundurulmalıdır.
SC ve IM Uygulamalar Tehlikeli ilaç dozu nakil çantasında iken gözle kontrol
edilmeli ve eğer bütünlüğü bozulmamış ise nakil
çantasından çıkarılmalıdır
Uygulama sonrasında, tehlikeli ilaç enjektörleri (iğnesi ile
birlikte) direk olarak tehlikeli ilaç atık kutusuna
atılmalıdır.
Eldivenler dikkatli şekilde çıkarılmalı ve atılmalıdır.
Eldivenleri çıkardıktan sonra eller bol su ve sabunla
yıkanmalıdır.
İntravenöz (IV) YolKemoterapi Ajanlarının İnfüzyon Tipleri
IV puşe, bolus ve sürekli infüzyon.
Avantajları; emilim tamdır, vezikant ajanların(doku hasarına
neden olan ajan) uygulanması için gerekir.
Dezavantajları; Uzun süre kullanıldığında venler
sertleşir.Damar yolu açma problemleri yaşanır.
İntravenöz (IV) Yol
Uygulama öncesi (taşıma çantasından çıkarılmadan önce) setlerve serum torbaları bütünlük yönünden göz ile kontroledilmelidir. Bütünlüğü bozulmamış ilaçlar nakil çantasındançıkarılmalıdır.
Uygulamalarda kişisel koruyucu araçlar (çift kemoterapieldiveni, gömlek, gerektiğinde koruyucu gözlük)kullanılmalıdır.
Uygulama yapılırken daima göz seviyesinin altındaçalışılmalıdır.
Deri ya da göze sıçrama durumunda ya da yere dökülmelerdeStandart 6’da belirtilen önerilere uyulmalıdır.
Klinik araştırmalarda kullanılan ilaçlara ilişkin bilgi sahibiolmadan uygulama yapılmamalıdır.
İntravenöz (IV) Yol İlaç uygulamasından sonra kontamine olan tüm malzeme
Standart 8’de belirtilen şekilde imha edilmelidir.
Uygulama alanının altına damlaları emmesi ve hastanın
derisi ile ilaç temasını önlemek için kemoterapi pedi
koyulmalıdır.
Uygulama sırasında sızıntı ve sıçramayı önlemek için set
bağlantı yerleri steril gaz bez ile desteklenmelidir.
Set bağlanmış tehlikeli ilaç torbaları setleri ile birlikte
atılmalı, setler torbadan ayrılmamalıdır.
İntravenöz (IV) Yol IV girişimlerde arka arkaya iki tehlikeli ilaç
uygulanacaksa ve kapalı transfer sistemi yoksa üç yollu
musluk kullanılmalı ve ilaç değişimlerinde/bitiminde set
geçimli bir sıvı (%0,9 NaCl, %5 Dekstroz) ile
yıkanmalıdır.
Uygulamada kullanılan tüm malzemeler tehlikeli atıklarla
kontamine olarak düşünülmeli ve tehlikeli ilaç atık
kutusuna atılmalıdır.
Dökülme seti ve tehlikeli ilaç atık kutusu gerekli yerlerde
daima hazır bulundurulmalıdır.
İntravenöz (IV) Yolİlaç uygulaması periferal yoldan yapılacaksa;
• Açılmış damar yolu yoksa hastanın el ve kolları aşağıdan
yukarıya doğru değerlendirilerek en uygun bölge seçilir.
• Hematom, bozuk lenfatik drenaj, flebit, enflamasyon, gözle
görülebilen enfeksiyon bulgusu olan bölgeler yada 24 saat
öncesinde anjioketle giriş uygulanmış bölgelere yakın
alanlar kullanılmamalıdır.
• Önceden radyoterapi uygulanan bölgeler, bileğin iç kısmı, incevenler ve antekübital fossa kullanılmaması gereken diğerbölgeler arasındadır.
• Damar dolgunluğu yoksa yada görülemiyorsa sıcak uygulamayapılıp, böylece vazodilatasyon sonucu damarlarbelirginleşerek daha kolay intraket girişi sağlanmalıdır.
• Eğer hiçbir şekilde damar girişi sağlanamıyorsa; implante porttakılması için hasta cesaretlendirilmeli ve doktorla iş birliğinegidilmelidir.
İntravenöz (IV) Yol
Hastanın önceden periferal damar yolu varsa;
Bölge eritem, ağrı ve hassasiyet yönünden değerlendirilmelidir.
Damar yolu etkinliğinden emin olunduktan sonra uygulama
yapılır, eğer etkinliği tam değilse uygulama yeri
değiştirilmelidir.
Kemoterapi ilacını uygulamadan önce setler, öncesinde
kemoterapi ajanı içermeyen serum fizyolajik, %5 dextroz gibi
ilaçla uyumlu olan sıvılarla yıkanmalıdır.
Sıvının akış hızı doktor istemine göre ayarlanır. Genellikle 1
saatten fazla olan ilaç uygulamalarında ve çocuklarda milimetrik
infüzyon pompa kullanılması önerilir.
İntravenöz (IV) Yol
İntravenöz (IV) Yol
Uygulama başladıktan sonra ilk 15 dakika hasta hipersensitivite ve
alerjik reaksiyon bulguları yönünden izlenir.
Uygulama bölgesinde; infiltrasyon bulguları,duyusal değişiklikler,
ağrı, yanma , şişlik oluştu ise yada kontrolde kan geri gelmiyorsa
infüzyon durdurulur ve ekstravazasyon kontrolü sağlanır.
Eğer Kemoterapi İlacı Puşe Olarak Uygulanıyorsa;
Uygulama sırasında akımın hızı, şişlik, ağrı, yanmanın
varlığı ve kanın geriye dönüşü değerlendirilerek damar
yolu açıklığının 2-3 cc de bir kontrol edilmesi
önerilmektedir.
Aksi durum belirtilmedikçe veriliş hızının dakikada 1-2
ml olması önerilir.
Santral venöz kateter ile uygulama yapılacaksa;
Kan geri dönüşü kontrol edilerek damar yolu açıklığından emin
olunduktan sonra uygulama yapılır.
İlaç uygulaması tamamlandıktan sonra intraket çekilmeden önce
bir sızıntı olmasını önlemek için 100cc SF ile yıkanır.
Kullanılan tüm malzemeler usulüne uygun elimine edilir.
Ekstravazasyon Olasılığını Azaltmak İçin Yapılacak
Uygulamalar
Ekstravazasyon sonrası tadaviye yönelik bir çok araştırma yapılmış
olmasına karşın etkili bir tadavi şekli yoktur.Bu nedenle
ekstravazasyon oluşmaması için alınacak önlemler çok daha önemli
olmaktadır.
Uygulanacak ilacın özelliklerini bilmek.
Uygulama yerini; gözlemleme,damar büyüklüğüne ve ekstravazasyon ortaya
çıktığında olası hasarı değerlendiricek biçimde seçilmelidir.
Eklem, yaşamsal sinir ve tendonların yakınına kanül yerleştirmekten
olabildiğince kaçınılmalıdır.
El üstü yada bilek uygulama odağı olarak kullanılacaksa deri altıyağ dokusu az olduğu için risk fazla olacağından sık izlemigerekir.
Vezikant ilaçlar alt ekstremitelere uygulanmamalıdır.(ağırekstravazasyon hasarı yada filebit hastanın hareketliliğinietkileyebilir.)
Distal proksimale doğru yol izlemek.
İğneyi hareket etmeyecek biçimde tesbit etmek ve infüzyonodağını sürekli gözlemlemek.
Her uygulama öncesi ve sonrası serum fizyolojik uygulamak.
Ekstravazasyonda Hemşirelik Girişimleri
İnfüzyon kesinlikle durdurulmalıdır.
Doktora iletilmelidir.
İlaç mümkün olduğu kadar aspire edildikten sonra iğneçıkarılmalıdır.
Eğer antidotu varsa uygulanmalıdır.
Bası uygulamaktan kaçınılmalıdır.
Ekstremiteyi 48 saat süresince olabildiğince kalp hizasındanyukarıda tutulmalıdır.
Ekstravazasyonda Hemşirelik Girişimleri
Sıcak yada soğuk uygulama yapılmalıdır.
Soğuk uygulama; Vazokonstrüksiyon etkisiyle ilacın
subkutan dokulara emilimini azaltır. İlk 30 - 60 dakika soğuk
uygulamadan sonra 48 - 72 saat boyunca 2 saatte bir 15 dakika
uygulanır. Bu ilaçlara soğuk uygulama yapılması deride
ülserasyona neden olabilir.
Sıcak uygulama; Vazodilatasyon etkisiyle lokal kan akımını
arttırır. İlacın emilimini ve dolaşıma katılımını sağlar. Uygulama
sıklığı soğuk uygulamadaki gibidir. Sadece Vinca Alkaloidleri ve
Etoposid gibi ilaçlarda uygulanır
İlaç etkileşimleri
İlaçAlkol-
Sigara
İlaç
Hastalık
Bitkiler
Besin
İlacın vücuda alındıktan sonrakisüreci Emilim
Dağılım
Biyotransformasyon
Atılım/eliminasyon
Kemoterapik ajanlarınetkili olabilmesi içinhedeflenen alana(intrasellüler yapılarDNA,enzimler ya damikrotübüller gibi)ulaşması gerekir.
İlaçla ilgili sık yaşanılan problemler Endikasyonu olmayan ilaç kullanmak
Adverse ilaç reaksiyonları
İlaç etkileşimleri
Fazla doz ya da tedavi edici dozdan daha
düşük doz
Tedavinin süresi
Tedavi edilmemiş durum
Klinik kontrendikasyonlar
Teropatik duplikasyon: Benzer özellikte
ilaçları bir arada vermek
İlaçların etkisini değiştirenfaktörler Yaş Cinsiyet Beden Kitle İndeksi Genetik Faktörler Hastalık Durumları, özellikle eliminasyon yapanlarda Beslenme Durumu, Alkol Alımı İlacın Alım Yolu İlacın Alım Zamanı kullanılan ilaç sayısı Tolerans İlaç Etkileşimi
İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ İki (ya da daha çok) ilaç bir ya da daha fazla ilacın etkisini
değiştirirse ilaç etkileşimleri oluşur.
Etkileşme oluşması için iki ilacın vücutta ve etkileşmeyerinde aynı zamanda bulunmaları gerekir.
Örneğin: Ciprofoxin, teofilinin metabolizmasını baskılar.Eğer hasta iki ilacı bir arada alırsa teofilin toksititesioluşabilir.
Bununda ötesinde reçetesiz (tezgah üstü ilaçlar)ve diyetürünleri ilaç etkileşimlerine yol açabilirler.
İlaç etkileşimleri İstenilen etkileşimler
İstenmeyen etkileşimler
Öngörülemeyen etkileşimler olarak sınıflandırılabilir.
İlaç etkileşimleri oluş mekanizmasına göre 3 gruba ayrılır.
Farmasötik
ilacın çözülmesi
İlacın dağılımı
Farmakokinetik
Emilim
Dağılım
Metabolizma/Biyotransformasyon
Atılım
Farmakodinamik
ilaçların etki gücü
Farmasötik
Beden dışında kimyasal olarak uyumsuz ilaçlarkarıştırıldığında ortaya çıkar.
Örneğin: Phenobarbital (Lumınaletten) ile opioid(fentanil, petidin), analjezikler aynı enjektöreçekildiğinde iki ilaçtan biri inaktif hale gelir.
Mitomycin %5 dextrozda çözündüğüne (ph 4-5)mitomycin inatif mitosenese hızla yıkılır.
Farmakokinetik Farmakokinetik: organizmanın ilaca ne yaptığını;
İlacın organizmada uğradığı değişiklikleri inceler.
Farmakokinetik etkileşim ilacın emilim,dağılım ya dametabolizması (en çok dacytochrome P450 -kc enzimiile etkileşim ile) ya da atılımı değiştiğinde oluşur.
Farmakodinami
Farmakodinami ise ilacın organizmaya ne yaptığını
inceler. İlaç etkisinin nasıl oluştuğunu inceler.
Benzer mekanizma ile eylem gösteren ilaçlar
etkileştiğinde ortaya çıkar ve sinerjistik ya da antagonistik
etki gösterebilir. Bu çeşit etkileşimler diğer ilacın
aktivitesini etkileyebilir ya da toksititeye yol açabilir.
Farmakodinamik etkileşmeler, etkideki değişme yönüne
göre antagonistik etki (etkinin azaltılması) veya Agonistik
etki (etkinin arttırılması) şeklinde olur.
İlaç Agonizmaları için örnekler1.İlaç 2.ilaç Etkileşim
Alkol Sedatifler Sedasyonda artış
Aminoglikozitler Furosemid Nefrotoksisite
ACE İnh, Süksinilkolin K koruyucu diüretikler Hiperkalemi
Kürar Aminoglikozitler Nöromüsküler Blok Artışı
Asetilsalisilik asit Sülfonilüreler Hipoglisemi
Asetilsalisilik asit Parasetamol Daha fazla analjezi
İnsulin ve Oral Antidiyabetikler
Beta Blokerler Hipoglisemi
Antagonizma Bir ilacın (antagonist) diğer bir ilacın (agonist) ya da
endojen aktif maddenin (agonist) etkisini önlemesi ya daazaltmasına antagonizma denir. 3 tür antagonizmavardır:
Kimyasal antagonizma
Fizyolojik antagonizma
Farmakolojik antagonizma
Fizyolojik antagonizma:İlaçların birbirine zıtfiyolojik etkiler oluşturması
İlaç Fizyolojik antagonizma
Amfetamin Klorpromazin, beta Bloker
Barbiturat ve narkotikanaljeziklerle solunum dep
Kafein Doksapram
Efedrin, tiramin, fenilpropalaminNA salıverici etkileri
Alfametiltirozin
Konvulsif Madde Diazepam, Volatil Anestezikler
NA ve benzeri vazokonstriktörler Koin esterleri, Nitratlar, Histamin
Propranalol ve furosemidinantihipertansif etkileri
NSAİ, Aspirin
TCA Fizostigmin
Beta bloker Glukagon , Atropin
Kompetitif antagonizmaya örnekler:
Ach-atropin
Morfin-nalokson
Histamin-antihistaminikler
Testosteron-siproteron
Estrojen-tamoksifen
İlaç Farmakolojik antagonizma
Atropin Fizostigmin
Benzodiazepinler Flumazeni
Histamin Anthistaminikler
Muskorinik ilaçlar, Asetilkolinesteraz inh
Atropin
Narkotik Analjezikler Nalokson
Nondepolarizannöromüsküler blokerler
Asetil kolin esteraz inh
Sempatomimetikvazokonstriktörler
Alfa adrenerjik reseptör blokerleri
Alkol-Barbitüratlar Barbitüratlarla birlikte alkol alınması SSS'inde depresyonun
artması sonucu koma ve ölüme neden olabilir.
Amiodaron- Digoksin ve antikoagülanlar Digoksin ve antikoagülanlarla birlikte kullanılmaz. Beta blokörler
ve kalsiyum antagonistleri ile birlikte
dikkatle kullanılır.
Anestezik İlaçlar- Rifampisin Rifampisin, hepatotoksik potansiyeli olan anestezik ilaçlarla
(halotan) kullanılırsa karaciğer bozukluklarına yol açabilir.
Beta adrenerjik reseptör
blokörleri -Antidiabetikler
Beta adrenerjik reseptör blokörü ilaçlar, insulin ve oral
antidiabetiklerin etkilerini artırır.
Antihistaminikler-SSS
depresanları
SSS üzerine olan depresif etkide artış olabilir
Diklofenak-Lityum karbonat Diklofenak,lityum kan konsatrasyonunu arttırır.
Sefalosporinler-(Aminoglikozitler-Furosemit-Kolistin) Birlikte kullanılmaları sefalosporinlerin(sefaloridin)
nefrotoksisitesini arttırabilir.
İnsulin-Tiroid Hormonu Triiyodotronin ve levotiroksinin bağlanmasını inhibe ederek
hipotroidizme neden olabilir.Ayrıca diyabetlilerde insuline
gereksinim artabilir.
İLAÇ –İLAÇ ETKİLEŞİM LİSTESİ
ÇAY KAHVE
Bir bardak çay ile yaklaşık 30 mg, bir fincan kahve ile yaklaşık 85 mg kafein alınır.
LİTYUM (Antimanik): Tedavisi altındaki hastaların kahve içimine son vermesi gerekir.
LEVADOPA: alımında kafein alınmamalıdır.
SİMETİDİN (Antiülser)
AMİTRİPTİLİN (Trisiklikantidepresan)
FENELZİN (Antidepresan)
Kafein alımının sınırlandırılması gerekir. Bu ilaçlarla günde 1-3 bardak çay veya 1 fincan kahveden fazlasının alınmaması gerekir
İlaç-besin etkileşim tablosu
AN
TİD
EP
RE
SA
NL
AR
MAO inhibitörleri
İzokarboksazid
Fenelzin
Tranylsipromin
Tiramince zengin besinler; Eski
peynir, fermente edilmemiş sosis,
sucuk, distile edilmemiş alkollü
içecek (şarap vb), incir,bakla,
lahana turşusu, soya sosu,bazı
biralar, tavuk veya dana ciğeri
Tiramin, kan basıncını ölümcül
seviyeye çıkarabilir. Baş ağrısı,
kusma ve ölüme neden olabilir.
Taşikardi, göğüs ağrısı, ense
sertliği, hiperpireksi, terleme ve
konvilsiyona da sebep olabilir.
Besinlerle etkileşme ilaç
kullanımının kesilmesinden sonra
2-3 hafta devam eder.
Ca
ka
na
l blo
ke
r
Felodipine
Nicardipine
Greyfurt suyu (Naringin ve
kuersetin içerir)
İlacın sistemik yararlanımını
%200 - %300 artırır
Propranolol
yemekle birlikte alınırsa özellikle
yüksek proteinli diyetlerde
ilacın sistemik biyoyararlanımı
%70 artar. Nedeni besinlerle pre-
sistemik ilaç eliminasyonunun
azaltılmasıdır.
İlaç-besin etkileşim tablosu
AN
TİB
İYO
TİK
Penisilin
Eritromisin
Asitli besinler; Meyve suları,kafein,
domates
Asitli besinlerden dolayı artan mide
asidi ilacın midede harabiyetini artırır
Tetrasiklin
Siprofloksasin
Süt ve süt ürünleri gibi kalsiyumca
zengin besinlerle birlikte
alınmamalı
Kalsiyum, ilacın oral biyo-
yararlanımını azaltır. Antasid olarak
kullanılan CA, Mg, Al bileşikler ve
antianemik olarak kullanılan Fe
bileşikler de aynı etkiyi yapar
AN
TİK
OA
GÜ
LA
NL
AR
Warfarin
K vitaminince zengin besinlerle;
Brokoli, ıspanak, lahana, Brük.lah
K vitamini antikoagülanların etkisini
azaltır
E vitamini Kanama riskini azaltır.
Kumerin türeviYüksek doz E vitamini Kanamalar gelişebilir
İlaç-besin etkileşim tablosu
Jenerik ismi Mekanizması İlaçların ticari ismi veetkisi
Amiodarone Amiodranoemetabolizmasını baskılandığından plazma amiadron seviyesi artar
Cordarone®(Anti aritmik)
Amlodipine Karaciğerde metabolizmanın yavaşlamasıyla ilişkili plazma amlodipineseviyesi artar
Amlodis®, Norvasc®(Antianjinal,Antihipertansif)
Atorvastatin Plazma atorvastatinseviyesi artar
Ator®, Lipitor®(antihiperlipoproteinemik)
GREYFURT SUYU ALINDIĞINDA ETKİSİ
DEĞİŞEBİLEN İLAÇLAR
Kafein Alımının Sınırlandırılmasını Gerektiren İlaçlar: Simetidin (anti ülser ilaçlar)
Amitriptilin (trisiklik antidepresan)
Fenelzin (antidepresan)
Lityum (antimanik)
Bir bardak çay ile yaklaşık 30mg, bir fincan kahve ile 85mg kafein alınır.
KULLANILAN İLAÇ TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLANBESİNLER
ÖNLEMLER
ACE İNHİBİTÖRLERİKAPTOPRİL, RAMİPRİL, ENALAPRİL, FİSİNOPRİL, LİSİNOPRİL, KİNAPRİL, BENAZEPRİL, SİLAZAPRİL, PERİNDOPRİL, TRANDOLAPRİL
Kapril, Kaptopril, Enalap, Enapril, Konveril, Renitec, Vasolapril, Acerilin, Rilace, Zestril, Sinopryl, Zestoretic, Sinoretic, Acuitel, Coversyl, Preterax, Delix, Monopril, Cibacen, Cibadrex,İnhibace, Tarka, Gopten
Potasyumca zengin besinler (muz, kayısı, turunçgiller, patates)
Birlikte kullanılmamalı
ANTİASİTLERALUMİNYUM İÇERENLER
Kompensan, Gaviscon, Mucaine, Talcid, Dank
Portakal suyu Aynı anda kullanılmamalı, en az 2 saat ara verilerek kullanılmalıdır
PENİSİLİN ORAL Cliacil, Penos, Alfoxil, Penbak, Augmentin, Duobaktam, Ampisina, Amoklavin
Asitli besinler (turunçgiller, rafine edilmiş soslar -ketçap, mayonez, hardal- gazlı içecekler) kafein, domates, meyve suları
Birlikte kullanılmamalıdır.
KULLANILAN İLAÇ
TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLANBESİNLER
ÖNLEMLER
ERİTROMİSİN Erimicin, Eritro, Eritrosif, Eriyrocin
Asitli besinler (turunçgiller, rafine edilmiş soslar -ketçap, mayonez, hardal- gazlı içecekler) kafein, domates, meyve suları
Birlikte kullanılmamalıdır.
SİPROFLOKSASİN Cifluran, Ciprasid, Cipro, Sispres, Ciproktan, Loxasid, Proxacin, Roflazin, Ürociproxin, Roxin, Sanset, Sifloks, Siprobel, Siprosan
Süt ve süt ürünleri gibi kalsiyumdan zengin besinler(pekmez, susam, fındık, fıstık, kurutulmuş meyveler, kuru baklagiller, yeş
Aynı anda kullanılmamalı, en az 2 saat ara verilerek kullanılmalıdır.
KULLANILAN İLAÇ TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLANBESİNLER
ÖNLEMLER
ANTİKANSER İLAÇLARETOPOSİT, MERKAPTOPURİN, BUSULFAN, ESTRAMUSTİN, KEPESİTABİN, FLUOROUROSİL, TEMOZOLAMİD,HİDROKSİKARBAMİD, İMATİNİB, TRETİNOİN, TALİDOMİT, TACROLİMUS
Vepesid, Puri-nethol, Myleran, Estracyt, Xeloda, UFT, Temodal, Hydrea, Glivec, Vesanoid, Thalidomide, Prograf
Greyfurt Aynı anda kullanılmamalı, en az 2 saat ara verilerek kullanılmalıdır.
ANTİFUNGAL İLAÇLAR
Triflucan Süt, yoğurt, alkol Etki azalması.
ANTİKONVÜLZANLARFENİTOİN, FENOBARBİTAL
Epdantoin, Epanutin
K vitaminleri (ısırgan, balık, kabak, karnabahar, karaciğer), D vitaminleri
Tüketimi sınırlandırılmalıdır.
KULLANILAN İLAÇ
TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLANBESİNLER
ÖNLEMLER
ASETİLSALİSİLİK ASİT
Aspirin bezelye, portakal, mercimek)Birlikte kullanılmamalıdır.ASETİLSALİSİLİK ASİT AspirinC vitamini, Folik asit (ekmek, mısır gevreği, yeşil yapraklı sebzeler, brokoli, ıspanak, bezelye, portakal, mercimek), Demir (tüm kırmızı etler, kuru baklagiller, koyu yeşil sebzeler, domates, pekmez)
Etki azalması
TEOFİLİN Bronkolin, Talotren, Teobag, Teokap, Theo-dur
Çay, kahve, çikolata gibi teofilin içeren besinler
Tüketimi sınırlandırılmalıdır
LAKSATİFLER Belkunis, Bisakol, Sekolaks
Süt Birlikte kullanılmamalıdır.
TERFENADİN Greyfurt Birlikte kullanılmamalıdır.
KULLANILAN İLAÇ TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLANBESİNLER
ÖNLEMLER
Ca KANAL BLOKERLERİFELODİPİNE, NİFEDİPİNE, NİMODİPİNE, NİSOLDİPİNE, NİTRENDİPİN, VERAPAMİL, AMLODİPİN, DİLTİAZEM
Plendil, Adalat, Kardilat, Nidicard, Nidilat, Nimotop, Syscor, Isoptin, Veroptin, Fibrocard, Tarka, Amiodis, Amiocard, Amiovas, Diloptin, Monovas, Nipidol, Norlopin, Norvadin, Norvasc, Vasocard, Vazkor, Altizem, Dilcor, Dilticard, Diltizem, Baypres, Nitrensin
Greyfurt suyu, meyan kökü
Birlikte kullanılmamalıdır
DEMİR PREPARATLARI
Ferrosanol Duodenal, FerrumFort, Ferplex, Maltofer, Gyno, Ferrosanol
Süt ve süt ürünleri gibi kalsiyumdan zengin besinler (pekmez, susam, fındık, fıstık, kurutulmuş meyveler, kuru baklagiller, yeşil yapraklı sebzeler)
Aynı anda kullanılmamalı, en az 2 saat ara verilerek kullanılmalıdır.
KULLANILAN İLAÇ TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLANBESİNLER
ÖNLEMLER
DİÜRETİKELERTRİAMTEREN, AMİLORİDE, SPİRONOLAKTON
Triamteril, Moduretic, Aldactazide, Aldactone
Potasyumca zengin besinler (muz, kayısı, turunçgiller, patates)
Birlikte kullanılmamalıdır.
KARDİYAKGLİKOZİTLERDİGİTOKSİN
Digitoksin Meyan Kökü Kesinlikle kullanılmamalıdır
KORTİZONLU İLAÇLAR
Dekort, Prednol, Prednisolon, Deltacortil
Tuz, şeker, süt, yoğurt, peynir
Birlikte kullanılmamalıdır.
VİTAMİNLERC VİTAMİNİ
Eser-vit, Redoxon, Vitabiol-C
Süt Aynı anda kullanılmamalı, en az 2 saat ara verilerek kullanılmalıdır.
ATORVASTATİN, SİMVASTATİN, FLUVASTATİN, PRAVASTATİN, SERİVASTATİN
Ator, Lipitor, Lipovas, Zocor, Zovatin, Lescol, Provachol, Lipobay
Greyfurt suyu Birlikte kullanılmamalıdır
Birlikte kullanılmamalıdır
KULLANILAN İLAÇ
TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLANBESİNLER
ÖNLEMLER
BENZODİAZEPİNLERMİDAZOLAM, DİAZEPAM, ALPRAZOLAM, KLORDİAZEPOK
Dormicum, Diazem, Lizan, Nervium, Apo-Alpraz, Xanax, Libkol, Librax, Klipaks, Ativan
Greyfurt suyu Birlikte kullanılmamalıdır
VARFAİN Coumadin, Orfarin 1. K vitaminden zengin besinler (yeşil sebzeler, yonja, ıspanak, kurubaklagiller, balık)2. E vitamini (yeşil yapraklı bitkiler, yağlı tohumlar, tahıl taneleri, kuru baklagiller)3. 1 litreden fazla dondurma
1. Tüketimi sınırlandırılmalıdır.2. Birlikte Kullanılmamalıdır.3. Tüketimi sınırlandırılmalıdır.
ANTİKONVÜLZANLARFENİTOİN, FENOBARBİTAL
Epdantoin, Epanutin K vitaminleri (ısırgan, balık, kabak, karnabahar, karaciğer), D vitaminleri (balıkyağı, süt, tereyağ)
Tüketimi sınırlandırılmalıdır
VALPROİK ASİT Convulex Karnitin (kırmızı et) Birlikte kullanılmamalıdır.
Mono Amino Oksidaz (MAO)inhibitörleri Depresyon, anksiyete durumlarında kullanılır.
Traminden zengin besinler ile alınmamalıdır. Traminkan basıncı ölümcül seviyelere çıkarabilir.
Traminden zengin besinlere örnek:
o eski peynirler,
o incir, baklava,
o avakodo,
o soya sosu ürünleri
Alkolle Etkileşen İlaç Grupları: A-Merkezi Sinir Sistemi depresanları:
1.Hipnotikler
2.Antikonvulsanlar
3.Sedatiflar
4.Psikotropik İlaçlar
5.Opioidler
6.H1-Antihistamikler
B-Antidiyabetikler
C-Diğer İlaçlar
İlaç reaksiyonları-advers reaksiyon Her ilaç reaksiyonu allerji değildir. İlaçlarla oluşan reaksiyonlar için genel
olarak ‘advers’ ilaç reaksiyonu tanımlaması kullanılır. WHO’nun ‘advers’
ilaç reaksiyonları tanımlamasına göre; proflaksi, tanı ya da tedavi amacıyla
uygun şekilde ve standart dozlarda verilen bir ilaca karşı oluşan, istenmeyen
ve önceden tahmin edilemeyen tüm reaksiyonlardır.Advers ilaç
reaksiyonları birçok ülkede önce gelen ölüm nedenleri arasındadır.
İlaç allerjisi: İlacın kendisine veya metabolitlerine karşı immün bir cevap
sonucu ortaya çıkan ilaç reaksiyonlarıdır.
Advers ilaç etkilerine örnek:İlaçlar Reaksiyonlar
Amidoprin (iltihap için) Beyaz kan hücre bozukluğu
Kliokinol (cilt enfeksiyonları için) Görme bozukluğu
Eritronisin estolat (antibakteriyel) Hepatit (karaciğer bozukluğu)
Doğum kontrol hapları Tromboembolizm (kan pıhtıları)
Statinler (kolesterol kontrolü için) Kas dejenerasyonu
Talidomit (sabah bulantısını kontrol için) Fokomeli (bebeklerde şekil bozukluğu)
Tüm bireylerde oluşabilen reaksiyonlar:
Yüksek doz: her ilacın kendine özgü yüksek doz etkileri vardır
ve eşik değer aşılan her kişide beklenir.
Örn; parasetamolün yüksek dozlarında karaciğer yetmezliği
yapması. İlacın metabolizma veya atılımının bozulduğu
durumlarda, birikime bağlı olarak ortaya çıkabilir.
Yan etki: ilacın tedavi yönünden istenmeyen fakat,
önlenemeyen farmakolojik etkileridir. İlacın normal dozlarında
bütün hastalarda oluşur.
Örn; Antihistaminlerle sedasyon, sempatomimetik ilaçlarda
kalp ve merkezi sinir sisteminin stimülasyonu ile palpitasyon
oluşması gibir.
Sekonder etkiler: Bir ilacın primer farmakolojiketkileriyle ilgili olmayan indirekt etkileridir.
Örn; Antibiyotik tedavisi sonrasında gastrointestinalbakteri flora dengesinin bozulması.
İlaç etkileşimi: Daha önce veya aynı anda alınan birilacın etkisi üzerine bir ilacın etkisi olmasıdır.
Örn; Eritromisinin teofilin kan düzeyini artırması.
“Yatkın” bireylerde oluşan reaksiyonlar
İntolerans: Bir ilacın karakteristik farmakolojik etkilerinin çok
küçük dozlarda ortaya çıkmasıdır.
Örn; tek doz aspirin ile tinnitus oluşması.
İdiyosenkrazi: İlacın bilinen farmakolojik etkisinden farklıdır.
Alerji veya hipersensitiviteye benzer. Duyarlı (yatkın)
kişilerde, genellikle normal koşullarda ortaya çıkmayan kalıtsal
bir enzim anomalisi vardır ve bazı ilaçların alınımı bu enzim
eksikliğini ortaya çıkarır.
Örn; Glikoz-6-fosfat dehidrogenaz eksikliğinde, antioksidan
ilaçlarla hemolitik aneminin gelişmesi.
İlaç allerjilerinde klinik:
Deri belirtileri: ürtiker ve anjioödem, pruritus, allerjik kontakt dermatit, ekzantem tarzında döküntü, eksfolyatif dermatit, eritema multiforme, eritemanodozum, sabit ilaç döküntüleri,purpurik döküntüler, fotosensitive reaksiyonları.
Sistemik belirtiler: anaflaksi, serum hastalığı, pulmoner belirtiler, ilaç ateşi, hemotolojik belirtiler, hepatik belirtiler, kardiyak belirtiler,nefrolojikbelirtiler, nörolojik belirtiler.
DRESS (İlaç Reaksiyonu, Eozinofili ve Sistemik Semptomlar) sendromu, ilaçlarla
tetiklenen, kutanöz, hematolojik ve solid organ tutulumlarının eşlik ettiği şiddetli
bir reaksiyondur. Tedavisinde spesifik yaklaşımların gerekmesi ve yüksek
mortalite oranları nedeniyle sendromun erken tanınması çok önemlidir.
Kutanöz bulgular ilaca maruziyetten 1-8 hafta sonra başlar.
Hipersensivite sendromu klinik olarak yaygın mukokutanöz döküntülerin olduğu
şiddetli bir ilaç reaksiyonu tablosudur. Bu tabloya ateş, lenfadonopati, hepatit,
hematolojik anormallikler ile birlikte eozinofili, atipik lenfositler ve diğer organ
tulumlarının eşlik edebilir. Birçok sistem özellikle de böbrekler, kalp, akciğer ve
pankreas hasara uğrayabilirSorumlu ilacın kesilmesi ve sistemik kortikosteroid
tedavisi ile hastaların tüm bulgularında tamamen gerileme sağlanmakta.
DRESS Antikonvülzanlar (karbamezepin, lamotrigine, fenobarbital)
olmakla retroviral terapiler,
allopurinol, minosiklin, dopson, sülfanamidler ve terbinafinin
Ekzantemler (makülopapüler, morbiliform) Penisilin, sülfonamid, fenitoin, karbomezepin, altın,
Ürtiker /anjiyoödem Penisilin, sülfanomid ve trimetoprim kombinasyonları,
sefalosporinler, NSAİİ, antidepreasan,
Eritema multiforme Sülfonamid, kotrimaksazol, fenitoin, karbamezepin, NSAİİ
Pigmentasyon NSAİİ, antimalaryaller, amiodarone, sitotoksik ilaçlar,
tetrasiklinler, ağır metaller ve psikotropik
ilaçlar
Tırnak bozuklukları Antineoplastikler, siklofosfamid, hidroksiüre , floroprimidinler,
antrasiklinler (doksorubisin,
daunorubisin), taksanlar, tirozin kinaz inhibitörleri (26)
Büllöz Pemfigoid Furasemid, penisilinler, sülfonamidler, siprofloksasin,
penisilinaminler, ACE inhibitörleri,
klorakin, nöroleptikler ve fenasetin
Fotosensivite Tetrasiklin, doksisiklin, nalidiksik asit, vorikanazol, amiodarone,
hidroklorotiazid, naproksen,
piroksikam, klorpromazin
İlaca bağlı lupus eritematozus Hidralazin, prokainamid, izoniazid, antihipertansifler, interferonlar,
terbinafin, NSAİİ,
sülfonamid, tetrasiklin minosiklin
Serum hastalığı benzeri reaksiyon Sefalosporinler, penisilinler, minosiklin, rituksimab antikanser
ajanları, antikonvülsan,
antidepresan, antidisritmikler, antihipertansifler, NSAİİ
Vaskülit Kloramfenikol, klindamisin, izoniazid, antiviraller, aşılar,
interferonlar, antitiroid ilaçları,
antikonvülzanlar, diüretikler, antikoagülanlar, antineoplastik
ilaçlar, biyolojikler, NSAİİ,
TEŞEKKÜRLER