Görsel Tasarım Ögeleri

Görsel Tasarım ilkeleri

Verilen Bir Görsel Materyali tasarım ilkeleri Açısından Değerlendirme

Slayt

Tepegöz saydamı

Grafik

Diyagram

Poster

2

3

4 4

ÇİZGİ

ŞEKİL

ALAN

BOYUT

DOKU

RENK

Sunucunun iletmek istediği mesajı en yalın şekilde anlamaya ayrılan emeğin miktarını en aza indirgeyerek iletmek.

Öğrenenlerin aktif katılımını sağlamak.

Farklı kültürler ve yaş gruplarında farklı anlamlandırma yaratmama.

Okunaklılığı artırmak.

Sunularda yer alan önemli noktalara dikkati kolayca çekmek.

Öğrenenlerin motivasyonunu artırmak.

5

6

Görsel tasarım ögeleri:

Renk

Harf ve yazı

Çizgi

Şekil

Alan

Boyut

Doku

Ritim ve Ahenk

Renk görsel materyallerde önemli bir unsur olmakla birlikte etkililiği bilinçli kullanılmasına bağlıdır.

Günümüz eğitim teknolojileri kapsamında kullanılan araç gereçler – özellikle yansıtım (projeksiyon) cihazları – materyallerdeki renk kullanımını daha da önemli hale getirmektedir.

Yanlış tema ve renk tercihleri materyalin kullanımını olumsuz yönde etkilemekte, özellikle okunabilirlik açısından sorunlara yol açmaktadır.

Bilinçli kullanım önemli

7

Gerçeklik katar.

Görseldeki elementleri ayırt etmeye yarar.

Dikkati konuyla ilgili hedef noktaya çeker.

Birbirine bağlantısı olan elementleri mantıksal olarak bağlar.

Dikkat çeker ve duygusal tepki yaratır.

8

9

Arka plan Metin ve imajlar Önemli noktalar

Beyaz Koyu mavi Kırmızı, turuncu

Açık gri Mavi, yeşil, siyah Kırmızı

Mavi Açık sarı, beyaz Kırmızı, sarı

Açık Mavi Koyu mavi, koyu yeşil Kırmızı, turuncu

Açık Sarı Mor, kahverengi Kırmızı

10

11

Ana renkler

İkincil renkler

Yapılan

araştırmalarda,

öğrencilerin

kırmızı olarak

gördüklerini

daha uzun süre

hatırladıkları

bulunmuştur.

Uyum renkleri

ve tamamlayıcı

renkler

13

Birçok görsel materyal metin içermektedir. Bir görseli tasarlarken resimlere, grafiklere verilen önem kadar metine de önem vermelisiniz.

Metin stili materyalin diğer ögeleri ile uyumlu olmalıdır.

Metin boyutu materyalin sunulacağı izleyici grubu ve onların uzaklığına göre yeterli büyüklükte ayarlanmalıdır.

Metinlerin sunumunda uygun boşluklar bırakmak, büyük küçük harf kurallarına dikkat etmek ve uygun renkleri seçmek önemli noktalardandır.

14

Materyaldeki ifadeler açık ve anlaşılır olmalıdır.

Materyalde en fazla iki farklı yazı tipi kullanılmalıdır.

Bir materyalde üç kelimeyi geçen başlıklar küçük harfle yazılmalıdır.

Satır ve harf aralıkları öğrencilerin yaş grubuna uygun olmalıdır.

Zemin ile ön alan arasındaki zıtlık iyi ayarlanmalıdır.

15

16

Çizgi; gözü, belirli bir alanda ya

da bir alan etrafında, hareket

ettirerek dikkatleri çeken tek

boyutlu bir araçtır.

En fazla kullanılan ögedir.

Çizgi, dikkati belirli bir noktaya çekebildiği gibi belirli bir yolun izlenmesini de sağlayabilir.

Çizgiler işlem, yön ve hareket gösterebilirler.

Şekilleri ayırma ve birleştirme işlevi görürler.

17

18

Yatay Çizgiler

ufuk

deniz

cadde

Kalın çizgiler ince çizgilerden daha etkilidir.

Çizgiler fikirler, kavramlar veya bir süreçteki basamakları birbirinden ayırmak için de kullanılır. (adımlar)

Çizgiler bir nesne veya fikri en az zaman ve materyalle hızlıca görselleştirmeyi sağlar.

Çizgilerle resmedilen nesneleri hatırlaması daha kolay ve öğrenme açısından etkili.

Yatay çizgiler durgunluk hissi verir. Dikey çizgiler güç gösterir. Eğik çizgiler de hareket hissi verir.

19

20

Kalın çizgiler daha etkilidir.

Ayırma amaçlı

az zaman

az maliyet

hızlı

Hatırlaması kolaydır.

21

Şekil; bir yüzey

üzerinde

oluşturulan iki

boyutlu biçimdir.

Şekil bir yüzey üzerinde oluşturulan iki boyutlu

biçimlerdir. Farklı şekiller bir araya gelerek anlamlı bir bütün oluşturabilirler. Şekiller kimi zaman herhangi bir cismin sadece kenar çizgileri ile görüntülenmesinde kullanılırlar. Bunu siluet olarak ifade etmek de mümkündür. (kuş, kalp vb.) Dikkatleri çekmek için olağan dışı bir şekil

kullanılabilir. Basit şekiller karmaşık şekillere göre daha kolay

anlaşılır ve hatırlanır. Şekiller figür/zemin ilişkisini tanımlar.

22

23

24

25

Öğretim materyaline genel olarak bakıldığında görülen/hissedilen doluluk veya boşluktur.

Görsel materyallerde alan kullanımı materyalin anlaşılabilir olması açısından büyük önem taşır.

Kapalı (dolu) ya da açık (boş) alanlar olarak ikiye ayırabileceğimiz alan kullanımına en güzel örneklerden biri dergi ya da kitap tasarımlarıdır.

Bu tasarımlarda sayfanın tamamı metin ya da şekiller ile doldurulmaz. Okuyucunun içeriği daha rahat takip edebilmesi için boş alanlara yer verilir.

26

27

Alan

Açık Kapalı

Resim, grafik,

yazı vb. ile dolu

olmayan

Resim, grafik,

yazı vb. ile dolu

28

Boş alanların dağılımı görsel öğelerin yerleştirilmesi kadar önemlidir.

Görsel ögelerin yerleştirilmesinde, dikkatleri belirli ögelere çekmek için etkili yöntemlerden biri “üçüncü kural” tekniğinin kullanılmasıdır.

Bu teknikte bir resim alanı yatay ve dikey olmak üzere eşit aralıklarla çizilen çizgilerle 3e ayrılır. Çizgilerin kesişim noktaları ile ortaya çıkan dört nokta ilgi merkezini oluşturan ögelerin yerleştirilmesi için kullanılır.

Araştırmalar insanların en çok sol üst köşeye yerleştirilen nesneleri hatırladıklarını gösteriyor.

Bu nedenle görsel materyaldeki en önemli öge sol üst köşeye konabilir.

29

30

Üçüncü Kural Tekniği: materyal üzerinde gözün en

fazla algıladığı bölümlerin yüzdelik dağılımı

aşağıdaki gibidir.

Görsel tasarım içerisinde kullanılan bir cismin boyutu çoğu zaman yanıltıcı olabilir.

Cisim diğer cisimler ile birlikte kullanıldığında boyut açısından bir anlam ifade eder.

Çoğu zaman çemberler, kareler, üçgenler ve diğer iki boyutlu sembollerin boyutlarını farklı tahmin ederiz.

31

32 32

Boyut, görecelidir.

Çocuk mu? Yetişkin mi?

33

Dikdörtgenin boyutu bizim için çok

fazla bir anlam ifade etmiyor.

Dikdörtgeni arkasında biri

olduğunda masa boyutunda,

önünde araba olduğunda ise bina

boyutunda algılarız.

34

35

Renk ve gri derecesi boyut algısını etkiler….

Aynı büyüklükteki açık ve parlak şekiller kapalı ve

koyu şekillerden daha büyük algılanır.

Görselin boyutuna materyaldeki boş alan veya görselin güzelliğine göre karar verilmemelidir.

Görselin boyutuna istendik mesajı nasıl iletebileceğine dayalı olarak karar verilmelidir.

Bu anlamda görselde yer alan detayların (bilgi) miktarı ve öğrencilerin sınıf düzeyi görselin boyutunun belirlenmesinde etkilidir

Bilinmeyen nesnelerin boyutu hakkında doğru karar vermek için bu nesneler yanında bilinen nesnelere yer verilmelidir.

36

Görsellerin çoğu iki boyutludur.

Ancak iki boyutlu görsellerde doku ya da gerçek materyallerin kullanımıyla üçüncü bir görünüş boyutu eklenebilir.

İki boyutlu nesnelere dokunma hissi ekleyebilir.

Doku, üç boyutlu nesne ve materyallerin dokunma duyusuyla hissedebilecek yüzey özelliği olup dikkatleri nesneye çekmek, bütünlüğü artırmak amacıyla da kullanılabilir.

Doku, görselin hem daha gerçekçi gözükmesine, hem de zeminle cisim arasında oluşan farklılık sayesinde daha rahat algılanmasına yardımcı olur.

Doku bakılan materyali hissetmemizi sağlar.

37

38

Hangisi, “kutu”

olduğu hissini

daha çok

vermektedir?

39

40

Ritim, kompozisyonda gözün bir objeden diğerine rahatça kayabilmesidir. Soyut bir kavram olmasına rağmen çizgi, şekil, yapı ve renk kullanımı ile sağlanabilir.

Ahenk, kompozisyonun bütünü ile bağlantılıdır. Parçalar bir araya geldiğinde ortaya çıkacak bütünlük duygusudur. Ahenk bir bakıma bütünü oluşturan parçaların birbiri ile olan ilişkisine bağlı olarak ortaya çıkan uyumdur.

41

İlgi çekici ve etkili bir görsel materyal için bazı tasarım ilkeleri dikkate alınmalıdır. Bu ilkelerden bazıları:

Bütünlük

Denge

Vurgu

Hizalama

Yakınlık

Okunabilirlik

Çekicilik

Oran-orantı

42

Bütünlük, bir görseli meydana getiren öğelerin bir bütün olarak görünmesini sağlayan, öğeler arasındaki ilişkidir.

Bütünlüğü oluşturacak olan ilişkinin kurulabilmesi için bir önceki konuda bahsedilen tasarım öğelerinden (çizgi, şekil, renk, vb.) faydalanılır.

Materyal içerisinde bütünlüğün sağlanmış olması mesajı anlamayı ve yorumlamayı kolaylaştırır.

Ör: kelimeler ve diğer nesneler birlikte anlam oluştururlar.

43

44

Görsel elemanlar ve bunların fonksiyonları arasındaki ilişki bütünlüğü oluşturur.

Bütünlüğün sağlanması açısından yapılan hataların başında materyalin içinde çok sayıda ve birbiri ile ilişkisi düzgün bir şekilde ifade edilememiş öğelerin kullanımı yer alır.

Bu tür hataları en aza indirebilmek için verilmek istenen mesaj tasarımcı tarafından açık ve net olarak ifade edilebilmelidir.

Tasarımcının aklına gelen tüm fikirler materyale yansıtılmamalıdır.

45

46

Denge, objenin göz tarafından algılanan ağırlığı ile ilgilidir.

Bir görsel materyaldeki ögeler dikey veya yatay eksen dikkate alınarak eşit ağırlıkta dağıtıldığında izleyiciye denge ve eşitlik duygusu yaratır. Genelde materyaldeki ögeler simetrik denge, simetrik olmayan denge ve denge yok şeklinde yerleştirilebilir.

Tasarımcıların materyalin ögelerini dengesiz biçimde yerleştirmekten kaçınması gerekir.

47

Denge bir materyalde bulunan ögelerin algılanan ağırlığı ile ilgilidir.

Denge, öğelerin yatay ve dikey olarak materyale eşit ağırlıkta dağıtılması (yerleştirilmesi) yoluyla oluşturulur. İki türlü denge vardır:

Formal (Simetrik): Bir materyalin ortadan ikiye bölündüğünde öğelerin simetrik olarak (her iki tarafta da birbirinin aynı şekilde) yerleştirilmesi.

İnformal (Simetrik olmayan): Ağırlık olarak her iki tarafta eşittir ancak kullanılan öğeler farklıdır.

Dengenin informal şekilde sağlanması materyale belirli ölçüde hareketlilik kazandırabilmektedir.

Dengenin olmadığı bir görselde ögeler birbiri üstüne ve bir tarafa yığılmış olarak görülür.

48

49

50

51

Materyalde kullanılan görsellerin belirli bir bölümüne dikkat çekilmek istenebilir. Ögeyi ilgi merkezi haline getirebilmek için kullanılan farklı teknikler bulunmaktadır. Bu teknikler bazıları aşağıda listelenmiştir:

Ok ve benzeri yön gösteren çizgilerin ve şekillerin kullanılması.

Odaklanılacak öğenin farklı şekilde boyutlandırılması.

Farklı renk ve doku kullanımları.

Diğerlerinden daha parlak ya da daha büyük yaparak bir ögeye vurgu yapılabilir.

52

53

Materyaldeki ögeler arasında yatay ve dikey çizgiler varmış gibi hizalanmışlarsa öğrenci bu unsurlar arasındaki ilişkiyi kolayca kavrar.

Hizalama, görsel materyallerin daha kolay algılanmasında, öğeler arasında kurulan ilişkilerin daha rahat anlaşılmasında önemli rol oynar. Materyal içinde düzenli bir şekilde yerleştirilmiş öğeler öğrenmede de kolaylık sağlar.

Materyalde hizalama kullanımı sırasında, öğeler arası hizalamanın yanı sıra tüm öğelerin materyale göre hizalanmasına da özen gösterilmelidir.

54

55

Eğitim materyallerinde belirli bir kavramı ifade edebilmek, mesajı iletebilmek için birden fazla öge kullanılabilir.

Bu öğelerin arasındaki ilişkiyi öğelerin birbirleri arasındaki uzaklıkları ve yakınlıkları belirler.

Kullanıcılar iki elementi birbirine yakın gördüğü zaman aralarında ilişki olduğunu uzak gördüğü zaman ise ilişki olmadığını düşünür. Bu kuralı birbiriyle ilişkili olduğunu düşündüğünüz elemanları yakın koyarak alakasız olanları da birbirinden uzak koyarak uygulayabilirsiniz.

56

57

Eğer bir görseldeki yazılar ve imajlar izleyenler tarafından görülemiyorsa istenilen mesaj iletilmemiş demektir.

Tasarımcının görsellerin herkes tarafından görülebilecek şekilde hazırlaması gerekir.

Görünebilirliği artırmak için yazı boyutu büyütülebilir objelerin kontrastı artırılabilir.

58

Görsel materyal izleyicinin dikkatini çekmiyorsa etkili olması söz konusu değildir.

Çekicilik sağlamak için kullanılan teknikler: stil, beklenmedik değişiklikler, nitelik ve etkileşimdir.

Görsel materyallerin çekiciliğini artırmak için materyalinizdeki etkileşimi artırmanız önemlidir.

59

Bazen varlıkların büyüklükleri, ağırlıkları, uzunlukları, boyları, şiddetleri, derinlikleri, önemli olup olmadıkları gibi özellikler ve bu özelliklerin miktarı konumuz olabilir.

Bu özellikleri tanımlamakta harfler ya da semboller kullanılabilmektedir.

Bu özellikleri anlamanın bir diğer yolu da bilinenden yararlanmaktır.

Yani materyalde anlatılmak istenen şeyle çok iyi bilinen başka bir şeyi karşılaştırma yapabilecek şekilde birlikte vermektir.

60

Figür-Zemin Uyumu: Önemli elementler özellikle metin stili arka zeminle iyi bir uyum sağlamalıdır.

Yönlendirme: Eğer bir görselde kullanıcının dikkatini belli bir yere çekmek istiyorsanız. Dikkatini çekecek yönlendirmeler kullanınız.

Tutarlılık: Eğer bir seri görsel (power point) planlıyorsanız ekrana her bir elemanı (slaytı) tutarlı olarak yerleştirmeniz gerekmektedir.

61

Görseller mümkün olduğunca basit olmalıdır.

Gerçek resimler yerine basit çizgi resimler, karikatürler, çizelgeler ve diyagramlar kullanılabilir.

Çok fazla ayrıntı ya da gerçeğe yakınlık öğrenmeyi güçleştirmekle kalmaz öğrencinin nelerin önemli olduğu konusunda dikkatlerini dağıtır.

Algıda seçiciliğe dikkat etmeliyiz.

Görsellerde metin miktarı sınırlanmalıdır

62

Hazırlanan materyal,

Anlamlı olmalı

Öğrenci seviyesine uygun olmalı

Seçici olmalı (algılayıcı)

Bilinenden başlama ilkesine uymalı

Basitlik ilkesi (çok karmaşık olmamalı)

Hedef davranışlara uygun olmalı

63

Materyalde yer alan bilgiler doğru ve gerçekçi olmalı.

Materyal güncel verilerle oluşturulmalı ve gerçek yaşamı yansıtmalı.

Materyal üzerindeki ögeler anlamlı bir bütün oluşturmalı.

Öğrencilerin de kullanabileceği şekilde pratik ve kullanışlı olmalı.

Karmaşıklıktan uzak, basit, sade, anlaşılır olmalı.

64

İçeriğin ana hatlarına vurgu yapacak şekilde hazırlanmalı.

Öğrencilerin özelliklerine uygun olmalı

İlgi çekici olmalı ve göze hoş gelmeli

Materyal ekonomik ve hazırlanması kolay olmalı

Sağlam ve tekrar tekrar kullanılabilecek şekilde hazırlanmalı.

Dikkat çekilmek istenen ögeler renk, kalın çizgi, çerçeve içine alınarak desteklenmeli.

65

Seçilen/tasarlanan materyal öğretim programıyla uyumlu mu?

Materyalin içerdiği mesajlar doğru ve güncel mi?

Materyalde açık ve anlaşılır bir dil kullanılmış mı?

Materyal öğrenciyi güdüleyici ve ilgiyi sürekli tutacak özelliklere sahip mi?

Materyal öğrencinin katılımını sağlayacak özelliklere sahip mi?

66

Materyal teknik özellikleri açısından yeterli mi?

Materyal önyargılardan arındırılmış bir yapıda mı?

Materyalin kullanımına ilişkin gerekli kullanma kılavuzları ve diğer metinler mevcut mu?

Materyal değerlendirilirken bu gibi sorulara cevap aranmalıdır.

67

Materyal işlenecek konuları çeşitli yönlerden açıklayabilmelidir.

Öğrencilerin dikkatinin konu üzerine çekilmesinde, ilgilerinin uyanmasında ve yeni bilgilerinin doğmasında etkili olmalıdır.

Öğrencileri kendi kendine düşünmeye alıştırmalı ve incelemeye yöneltmelidir.

Çeşitli duyuların yardımıyla doğru ve tam öğrenmeyi sağlamalıdır.

Materyal grubun çeşitli özelliklerine uygun olmalıdır.

68

Öğretim materyalleri dereceleme ölçeği ya da kontrol listesi şeklinde hazırlanan bir değerlendirme formu ile değerlendirilebilir.

Öğretimde çeşitli materyaller bulunduğu için hepsini tek bir değerlendirme formu ile değerlendirmek mümkün değildir.

İki boyutlu öğretim materyallerinde aranan özellikler ile üç boyutlu materyalde aranan özellikler aynı değildir. Bunlara işitsel materyaller ve diğer materyallerde eklendiğinde her bir materyal çeşidi için ayrı form kullanılması gerekmektedir.

69

Çok iyi Kabul edilebilir Zayıf

Bir bütün olarak

Hizalama

Şekil

Denge

Biçimlendirme

Renk düzeni ve rengin çekiciliği

Düzenlemeler

Yakınlık

Yönlendirmeler

Arka plan ve ön alan renk zıtlıkları

Uyumluluk

Sözel unsurlar

Yazı tipi

Yazı boyutu/boşluklar

Çekicilik

Dikkat çekici

Etkileşim

70

Örnek 2 boyutlu materyal

değerlendirme formu.

(Seferoğlu, 2011, s.193)

Çok iyi Kabul edilebilir

Zayıf

Amaca uygunluk

İçeriğe uygunluk

Öğretimi destekleme

Öğrenci düzeyine uygunluk

Dikkati çekme

Kullanım kolaylığı

Saklanabilirlik özelliği

Kullanma süresi

Gerçeklik derecesi ve doğruluğu

Dayanıklılık

Ekonomiklik 71

(Selvi, 2012,

s.295)