Grafika inżynierska

Dr inż. Izabela Polowczyk

p. 203, C-6

izabela.polowczyk@pwr.wroc.pl

Podręczniki:

•„Rysunek techniczny maszynowy” Tadeusz Dobrzański

•„Rysunek techniczny” Tadeusz Buksiński

•„Rysunek techniczny – zbiór testów” Wojciech Białecki

Strona Zakładu Inżynierii Chemicznej: www.iic.pwr.wroc.pl

Informacje: studportwww.studport.ch.pwr.wroc.pl/studport/

www.students.autodesk.com

WPROWADZENIE

Rysunek to graficzne odtworzenie, np. na papierze, widoku przedmiotu istniejącego lub projektowanego z uwzględnieniem jego położenia, kształtu i wymiarów. W zależności od przeznaczenia lub techniki wykonania rozróżnia się trzy zasadnicze rodzaje rysunku: artystyczny, ilustracyjny i techniczny.

Rysunek techniczny w sposób zwięzły i przejrzysty wyraża Rysunek techniczny w sposób zwięzły i przejrzysty wyraża kształty i wymiary przedmiotów istniejących lub projektowanych do celów produkcyjnych w przemyśle. Rysunek techniczny, wykonany zarówno jako szkic –odręcznie - jak i za pomocą przyborów kreślarskich, musi odpowiadać pewnym przepisom, które umożliwiają jednoznaczne zrozumienie jego treści.

Norma – dokument techniczno-prawny określający w sposób jednoznaczny wymagania dotyczące określonego zagadnienia technicznego.

Rysunek techniczny jest rysunkiem znormalizowanym.Obecnie niemal wszystkie elementy rysunku podlegają ogólnopaństwowym przepisom nazywanym Polskimi Normami PN. Opracowuje je Polski Komitet Normalizacyjny PKN.

Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna ISO skupia narodowe komitety normalizacyjne i zajmuje się ich ujednoliceniem – wydaje międzynarodowe normy ISO. normy ISO.

Istnieją ponadto normy branżowe BN i zakładowe ZN.

Normy rysunkowe zawierają szczegółowo opracowane przepisy dotyczące wszystkich zagadnień związanych z wykonaniem rysunku technicznego.

Norma rysunku chemicznego – BN-72/2200-01 – symbole graficzne aparatów, maszyn i urządzeń przemysłu chemicznego

W normie PN-ISO 10209-1:1994 ustalono i zdefiniowano terminystosowane w dokumentacji technicznej wyrobów:

RYSUNEK TECHNICZNY; RYSUNEK jest to informacja techniczna podana na nośniku informacji, przedstawiona graficznie zgodnie z przyjętymi zasadami i zwykle w podziałce.

SZKIC jest to rysunek, wykonany na ogół odręcznie i niekoniecznie w podziałce.

RYSUNEK WYKONAWCZY jest to rysunek, na ogół opracowany RYSUNEK WYKONAWCZY jest to rysunek, na ogół opracowany na podstawie danych projektowych, zawierający wszystkie informacje potrzebne do wykonania elementu.

RYSUNEK ZŁOŻENIOWY jest to rysunek przedstawiający wzajemne usytuowanie i/lub kształt zespołu na wyższym poziomie strukturalnym zestawianych części.

RYSUNEK ELEMENTU jest to rysunek przedstawiający pojedynczy element składowy, zawierający wszystkie informacje wymagane do określenia tego elementu.

Wykaz cz ęści – jest to kompletna lista pozycji tworzących zespół albo poszczególnych części przedstawionych na rysunku.

Schemat – jest to rysunek, w którym zastosowano symbole graficzne w celu pokazania funkcji części składowych układu i ich współzależności.

Szczegół – jest to przedstawienie na rysunku, zwykle w powiększeniu, pozycji lub części przedmiotu, albo zespołu w celu podania wymaganej informacji.informacji.

KŁAD jest to przedstawienie rysunkowe pokazujące tylko zarysy przedmiotu leżące w jednej lub kilku płaszczyznach przekroju.

PRZEKRÓJ jest to kład przedstawiający dodatkowo zarysy leżące poza płaszczyzną przekroju.

WIDOK jest to rzut prostokątny przedstawiający widoczną część przedmiotu, a także w miarę potrzeby jego zarysy niewidoczne.

RZUT PIONOWY jest to widok w płaszczyźnie pionowej.RZUT PIONOWY jest to widok w płaszczyźnie pionowej.

WIDOK Z GÓRY jest to widok, kład lub przekrój w płaszczyźnie poziomej, widziany z góry.

Zasady wykonania rysunku technicznego

1. Formaty arkuszy rysunkowych – formaty podstawowePN-80/N-01612 Rysunek techniczny. Formaty arkuszy – wycofana!

PN-EN ISO 5457: 2002 Dokumentacja techniczna wyrobu – Wymiary i układ arkuszy rysunkowych. Ustalono formaty, elementy graficzne nadruku oraz oznaczenie arkuszy rysunkowych z nadrukiem dla rysunków technicznych, występujących w różnych dziedzinach techniki, łącznie z wykonywanymi z zastosowaniem komputera

Format podstawowy

Wymiar formatu (kopii rysunku po

obci ęciu)

A0 841 x 1189

A1 594 x 841

A2 420 x 594

A3 297 x 420

A4 210 x 297

A5 148 x 210

Formaty pochodne powstają przez zwielokrotnienie krótszych boków formatów podstawowych.np. A4x3 (297x630mm) do A4x9 (297x1892mm)

A3x3 (420x891mm) do A3x7 (420x2080mm) itp.

Forma graficzna arkusza rysunkowego (PN-EN ISO 5457: 2002).

Każdy arkusz powinien mieć obramowanie pola rysunku, w odległości a od linii obcięcia kopii, przy czym a=5 mm na formatach A3 i mniejszych oraz a=7-10 mm na formatach większych. oraz a=7-10 mm na formatach większych. Grubość linii obramowania min. 0,7 mm.

Wymiary oryginału i kopii rysunku

Wykorzystanie powierzchni arkusza A4 i pozostałych

PN-86/N-01603 Rysunek techniczny -- Składanie formatów arkuszy (PN-N-01603:1986)

PN-EN ISO 216:2009 Papier do pisania i określone grupy druków -- Formaty netto --Szereg A i B oraz oznakowanie kierunku podłużnego

• Podstawowa w Polsce norma arkuszy papieru jest zgodna z międzynarodową normą ISO 216. Najbardziej znanym formatem tego rodzaju jest A4.

• Norma ta pierwotnie została stworzona przez niemiecką instytucję DIN (DIN 476) w 1922 r., choć formaty papieru zawarte w tej normie powstały we Francji na przełomie XVIII i XIX w., i były już wcześniej powszechnie używane w Europie Zachodniej, oprócz Wielkiej Brytanii.

• Norma ISO 216 definiuje trzy serie formatów: A, B i C. Format C określa głównie rozmiary kopert.

• Wymiary formatów B są średnią geometryczną z dwóch pośrednich wymiarów A (zatem i ich proporcje są jak 1 do √2), z zaokrągleniem do pełnych mm, np. wymiary (zatem i ich proporcje są jak 1 do √2), z zaokrągleniem do pełnych mm, np. wymiary boków B1 są średnią geometryczną z boków A1 i A0. Wreszcie, wymiary formatów C są średnią geometryczną z odpowiednich wymiarów A i B, np. format C2 jest średnią geometryczną z A2 i B2.

• Seria formatów C jest głównie pomyślana do kopert. Ich numeracja informuje, jakiego rodzaju papier formatu A można bez składania umieścić w danej kopercie, np. do koperty C4 mieści się bez składania papier A4.

• Ze względu na swoją praktyczność norma ta jest stosowana w większości krajów świata. Wyjątkiem są tylko USA, Kanada, Meksyk i Japonia.

• W USA i Kanadzie najbardziej popularnym formatem papierów jest system Letter-Legal-Executive , zaś w Japonii istnieje system, który ma nieco podobną strukturę do systemu ISO, ale z zupełnie innymi wymiarami niż w ISO.

formaty zasadnicze formaty pomocnicze

SZEREG A SZEREG B SZEREG C

Symbol formatu

Wymiary arkusza [mm]

Symbol formatu

Wymiary arkusza [mm]

Symbol formatu

Wymiary arkusza [mm]

4A0 1682×2378 — — — —

2A0 1189×1682 — — — —

A0 841×1189 B0 1000×1414 C0 917×1297

A1 594×841 B1 707×1000 C1 648×917

A2 420×594 B2 500×707 C2 458×648

A3 297×420 B3 353×500 C3 324×458A3 297×420 B3 353×500 C3 324×458

A4 210×297 B4 250×353 C4 229×324

A5 148×210 B5 175×250 C5 162×229

A6 105×148 B6 125×176 C6 114×162

A7 74×105 B7 88×125 C7 81×114

A8 52×74 B8 62×88 C8 57×81

A9 37×52 B9 44×62 C9 40×57

A10 26×37 B10 31×44 C10 28×40

— — — — DL 110×220

— — — — C7/6 81×162

Lista oficjalnych formatów stosowanych w USA:

NazwaCale [mm] Proporcje

Quarto 10 × 8 254 × 203 1,25

Foolscap 13 × 8 330 × 203 1,625

Executive 10½ × 7¼ 267 × 184 1,4483

Government-Letter 10½ × 8 267 × 203 1,3125

Letter 11 × 8½ 279 × 216 1,2941

Legal 14 × 8½ 356 × 216 1,6471

Ledger, Tabloid 17 × 11 432 × 279 1,5455

Post 19¼ × 15½ 489 × 394 1,2419

Crown 20 × 15 508 × 381 1,3333

Large Post 21 × 16½ 533 × 419 1,2727

Demy 22½ × 17½ 572 × 445 1,2857

Medium 23 × 18 584 × 457 1,2778

Royal 25 × 20 635 × 508 1,25

Elephant 28 × 23 711 × 584 1,2174

Double Demy 35 × 23½ 889 × 597 1,4894

Quad Demy 45 × 35 1143 × 889 1,2857

STMT 8½ × 5½ 216 × 140 1,5455

A (Letter) 11 × 8½ 279 × 216 1,2941

B (Ledger, Tabloid) 17 × 11 432 × 279 1,5455

C 22 × 17 559 × 432 1,2941

D 34 × 22 864 × 559 1,5455

E 44 × 34 1118 × 864 1,2941

2. Tabliczki rysunkowe (PN-EN ISO 7200:2007 Dokumentacja techniczna wyrobu -- Pola danych w tabliczkach rysunkowych i nagłówkach dokumentów)

Według normy PN-85/M-01119 (Dokumentacja konstrukcy jna. Tabliczki rysunkowe –wycofana!) wyró żnia si ę trzy rodzaje tabliczek rysunkowych:a) tabliczki podstawoweb) tabliczki zmniejszonec) tabliczki uproszczone

Informacje podstawowe w tabliczce nale ży grupowa ć w trzech strefach A, B, C.

Strefa A zawiera:– (1) numer rysunku,– (1) numer rysunku,– (2) nazwę przedmiotu,– (3) nazwę i/ lub znak przedsi ębiorstwa

Strefa B zawiera mi ędzy innymi:– podziałk ę rysunku,– format arkusza,– rodzaj materiału itp.

Strefa C zawiera mi ędzy innymi:– informacje administracyjne: stanowiska, nazwiska i podpisy osób

odpowiedzialnych za opracowanie rysunku.

Umieszczanie tabliczek rysunkowych

3. Linie rysunkowe PN-82/N-01616 (wycofana!)

PN-EN ISO 128-20: 2002 Rysunek techniczny -- Zasady ogólne przedstawiania -- Cz ęść 20: Wymagania podstawowe dotycz ące linii

PN-EN ISO 128-21: 2006 Rysunek techniczny. Zasady o gólne przedstawiania. Cz ęść 21: Linie w systemie CAD

PN-ISO 128-22: 2003 Rysunek techniczny -- Zasady ogó lne przedstawiania -- Cz ęść 22: Wymagania podstawowe i zastosowanie linii wskazuj ących i linii odniesienia

PN-ISO 128-24: 2003 Rysunek techniczny -- Zasady ogó lne przedstawiania -- Cz ęść 24: Linie na rysunkach technicznych maszynowych

1. Grubość linii grubych należy dobierać głównie w zależności od wielkości rysowanego przedmiotu, stopnia złożoności jego budowy i przeznaczenia rysunku.

Odmiana linii

Grubo ść linii mm

1 2 3 4 5

Cienka 0,13 0,18 0,25 0,35 0,5

Gruba 0,35 0,5 0,7 1,0 1,4

Bardzo gruba

0,7 1,0 1,4 2,0 2,0

2. Odstępy między kreskami w liniach kreskowych, między kreskami i punktami w liniach punktowych oraz między punktami w liniach dwupunktowych zależą od grubości linii i wynosić powinny:

dla linii o grubo ści do 0,35mmm – co najmniej czterokrotn ą grubo ść linii, dla linii o wi ększej grubo ści - co najmniej 2 mm.

3. Linie kreskowe i punktowe powinny zaczynać się i kończyć kreskami.

4. Linie kreskowe i punktowe powinny przecinać się i łączyć kreskami.

5. Przy rysowaniu krótkich osi symetrii, gdy wymiar przedmiotu nie 5. Przy rysowaniu krótkich osi symetrii, gdy wymiar przedmiotu nie przekracza 12 mm – linię punktową można zastąpić linią ciągłą cienką.

6. Minimalną odległość między równoległymi liniami o równej grubości zaleca się przyjmować:

dla linii o grubo ści 0,18, 0,25 – 3 grubo ści liniidla linii o grubo ści 0,35, 0,5 – 2 grubo ści liniidla linii o grubo ści 0,7 – 1,5 grubo ści liniidla linii o grubo ści 1,0 i wi ęcej – 1,4 mm

7. Minimalna odległość między liniami równoległymi o różnej grubości powinna być równa grubości linii grubszej.

Zasady rysowania linii nieciągłych:

Ciągła cienka

Linie wymiarowe, pomocnicze linie wymiarowe, linie odniesienia, linie ograniczające szczegół powiększany, linie kreskowania, zarysy kładów miejscowych, łagodne przejścia i przecięcia, oznaczenie gwintu

Ciągła grubaZarysy widoczne widoków i przekrojów, widoczne wyraźne krawędzie przejść

Ciągła bardzo gruba

Połączenia klejone i lutowane

Ciągła zygzakowa lub falista

Urwania i przerwania rzutów przedmiotówlub falista (cienka)

Urwania i przerwania rzutów przedmiotów

Kreskowa cienka

Zarysy i krawędzie niewidoczne

Punktowa cienka

Osie symetrii

Dwupunktowa gruba

Skrajne położenia ruchomych części przedmiotów, zarysy przedmiotów współpracujących przyległych

4. Pismo techniczne PN-80/N-01606 (wycofana!)

PN-EN ISO 3098-0:2002Dokumentacja techniczna wyrobu -- Pismo -- Cz ęść 0: Zasady ogólne

PN-EN ISO 3098-2:2002Dokumentacja techniczna wyrobu -- Pismo -- Cz ęść 2: Alfabet łaci ński, cyfry i znaki

PN-EN ISO 3098-3:2002Dokumentacja techniczna wyrobu -- Pismo -- Cz ęść 3: Alfabet grecki

PN-EN ISO 3098-4:2002Dokumentacja techniczna wyrobu -- Pismo -- Cz ęść 4: Znaki diakrytyczne i specjalne alfabetu łaci ńskiego

PN-EN ISO 3098-5:2002Dokumentacja techniczna wyrobu -- Pismo -- Część 5: Pismo alfabetu łaci ńskiego, cyfry i Dokumentacja techniczna wyrobu -- Pismo -- Część 5: Pismo alfabetu łaci ńskiego, cyfry i znaki w projektowaniu wspomaganym komputerowo (CAD)

PN-EN ISO 3098-6:2002Dokumentacja techniczna wyrobu -- Pismo -- Cz ęść 6: Alfabet cyrylicki

Stosuje się dwa rodzaje pisma A i B, proste i nachylone pod kątem 15°od pionu.

W piśmie rodzaju A wysokość pisma wynosi 14s, gdzie s to grubość linii pisma.s = h/14W piśmie rodzaju B wysokość pisma wynosi 10s.s =h/10

Konstrukcja pisma jest oparta na siatce pomocniczej kwadratowej lub rombowej

Wymiary w mm pisma technicznego rodzaju A

Wysoko ść pisma (liter wielkich)

2,5 3,5 5,0 7,0 10,0 14,0 20,0

Grubo ść Grubo ść linii pisma 0,18 0,25 0,36 0,5 0,7 1,0 1,4

5. Podziałki rysunkowe

PN-EN ISO 5455:1998 Rysunek techniczny -- Podziałki

Podziałk ą rysunku nazywa się stosunek liczbowy wymiarów liniowych przedstawionych na rysunku do odpowiednich wymiarówRzeczywistych rysowanego przedmiotu.

Powiększające: 50:1, 20:1, 10:1, 5:1, 2:1

Naturalna: 1:1Naturalna: 1:1

Zmniejszające: 1:2, 1:5, 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200, 1:500

W wyjątkowych sytuacjach można poszerzyć podany szereg zalecanych podziałek o całkowite wielokrotności 10 lub zastosować wartości pośrednie.

6. Napisy na rysunkach

Napisy dotyczące bezpośrednio poszczególnych rzutów przedmiotówlub ich fragmentów należy umieszczać w jednym wierszu – nad cienką liniąodniesienia lub w dwóch wierszach – nad i pod tą linią.

Linię odniesienia zakańcza się:•strzałką•kropką.•nie zakańcza się niczym