1

Grafik 16. Türkiye’de elektrik üretiminin kaynaklara dağılımı

2

3

1. DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE

ENERJİ DURUMU

•1970’lerin başında yaşanan petrol krizi ve sonrasında gelen petrol ambargoları süreci

gelişmiş batı ülkelerini enerji konusunda acil olarak önlemler almaya yöneltmiştir.

•Bu nedenle elektrik enerjisi üretiminde başta nükleer santraller olmak üzere alternatif kaynaklar arayışı ve enerji verimliliği çalışmaları gündeme gelmiştir.

1.1. DÜNYADA ENERJİ DURUMU

4

Grafik 1. Dünya birincil enerji tüketiminin kaynaklar

bazında değişimi (1970 – 2010)

5

• Günümüzde fosil yakıtların enerji

tüketimindeki baskın payı sürmektedir.

2010 yılında tüketilen 12 milyar ton

eşdeğer petrol (TEP) enerjinin %34’ü

petrol, %30’u kömür, %24’ü doğal gaz ile

karşılanmıştır.

• Son kullanıcı tarafından binasında veya

bağımsız bölümünde katı, sıvı veya gaz

yakıtlardan elde edilen enerji ile tüketilen

elektrik enerjisinin üretilmesi ve

dağıtılması safhalarında tüketilen

enerjilerle birlikte toplam tüketimlerine

birincil enerji tüketimi denir.

6

Grafik 2. Bazı ülkelerin birincil enerji tüketimlerinin

değişimi (1970 – 2010)

2010 yılında dünyada enerjinin %54’ü beş ülke tarafından tüketilmiştir. Bunlar

Grafik 2’de tüketimlerindeki artış görülen Çin, ABD, Rusya, Japonya ve

Hindistan’dır. Çin’in yıllık enerji tüketimi son 10 yılda 2,4 kat artarak 2010 yılı

sonunda ABD’nin yıllık tüketimini de geride bırakmıştır.

7

Grafik 3. Dünya birincil enerji tüketiminin mevcut senaryoya göre gelişimi

Organization for Economic Cooperation and Development (Ekonomik Kalkınma ve

İşbirliği Örgütü)(OECD) .OECD members are divided into three basic country

groupings: OECD Americas (United

States, Canada, and Mexico/Chile), OECD Europe, and OECD Asia (Japan, South

Korea, and Australia/New Zealand). Non-OECD countries are divided into five

separate regional subgroups: non-OECD Europe (which includes Russia); non-

OECD Asia (which includes China and India); Middle East; Africa; and Central and

South America (which includes Brazil). 2011 yılı baz alınarak hazırlanan senaryoda 2008–2035 yılları arasında

dünyadaki enerji pazarının %53 civarında büyüyeceği, bu artışta en büyük

payı % 85 ile OECD üyesi olmayan ülkelerin alacağı öngörülmüştür. Bu oran

OECD ülkeleri için %18’dir.

8

Grafik 4. Dünyada birincil enerji talebi gelişimi

Dünyadaki birincil enerji talebindeki toplam artışın yarısının Çin ve Hindistan

kökenli olacağı belirtilmektedir.

9

Grafik 5. Dünya birincil enerji tüketiminin kaynaklara göre değişim öngörüsü

Aynı senaryoda, 2008–2035 döneminde enerji talebinin artmaya devam edeceği,

bununla birlikte petroldeki hızlı talep artışının bir miktar düşerek toplam enerji

tüketimi içinde 2008’de %34 olan payının 2035’de %29’a ineceği, yenilenebilir

enerjinin ise hızlı bir artış göstererek 2008’de %10 olan payının 2035’de %14’ün

üzerine çıkacağı öngörülmüştür.

10

1.1.1 Fosil Kaynaklar

2010 sonu itibarıyla Dünya üzerinde

yaklaşık 861 milyar ton kömür rezervi

bulunmaktadır. Atmosfere saldığı kirlilikle

çevre açısından “pis” bir enerji kaynağı

olarak görünmekle birlikte, son yıllarda

uygulanan yeni yakma teknikleriyle kirli

salımların minimize edilmesi ve böylece bu

büyük kaynağın hem enerji üretiminde,

hem de sanayide kullanımı sağlanmaya

çalışılmaktadır.

11

Çizelge 1. Dünya kömür rezervlerinin bölgelere dağılımı (2010)

Ülkeler bazında kömür rezervlerinin %27,6’sı ABD’de, %18,2’si Rusya’da ve

%13,3’ü Çin’de bulunmaktadır. 2010 yılı kömür üretimi 7,3 milyar ton olup, bu

üretimin %48’i Çin’de, %15’i ABD’de gerçekleşmiştir.

12

Grafik 6. Bazı ülkelerin elektrik üretiminde kömürün payı (2009)

Dünyada elektrik üretiminde %40,3 oranında kömür kullanılmaktadır. Bu oran

OECD ülkelerinde %34,6, OECD dışı ülkelerde %46,6’dır.

13

14

• Petrolde öngörülen ekonomik bulunabilirlik

ömrü yaklaşık 50 yıl olmakla beraber,

doğal gazda 150 yıla ulaşan değerler

verilmektedir.

• Yenilenebilir enerji kaynakları kullanımının

her geçen gün artması, fosil yakıtlara olan

talebi oransal olarak düşürmektedir.

Yükselen petrol fiyatları, küresel düzeyde

yaşanan krizler ve dönemsel olarak

yaşanan ekonomik dalgalanmalar, bu

azalmanın diğer nedenleri olarak

sayılabilir.

15

1.1.2 Rüzgâr ve Güneş

Enerjisi • Elektrik enerjisi üretiminde hidrolik enerji

dışındaki yenilenebilir enerji kaynaklarının

payı 2009 yılında %3,2 iken, mevcut

politikaların sürmesi durumunda 2035

yılında bu payın %10,2’ye yükseleceği

öngörülmektedir.

16 Grafik 7. Dünyada rüzgâr enerjisi kurulu gücünün gelişimi

17 Grafik 8. Dünyada güneş enerjisi kurulu gücünün gelişimi (1996 – 2010)

18

• Termik santrallerde kullanılan ve ısıl

değeri düşük; buna karşılık karbondioksit,

kükürt oranı yüksek kömürün kullanıldığı

santrallerin yakma sistemlerinde yapılan

değişikliklerle üretim daha temiz ve verimli

hale dönüştürülmüştür

19

1.2 TÜRKİYE’DE ENERJİ

DURUMU

Grafik 9. Türkiye birincil enerji tüketiminin kaynaklar bazında gelişimi

(1970 – 2010)

20

21

22

Grafik 10. Türkiye birincil enerji tüketiminin kaynaklara dağılımı (2010)

23

24

Grafik 11. Türkiye’de birincil enerji üretiminin tüketimi karşılama oranı – dışa

bağımlılık

25

Grafik 12. Türkiye’de yerli kaynakların birincil enerji talebini karşılama oranları

26

1.2.1 Elektrik Enerjisi

Grafik 13. Türkiye’de elektrik enerjisi kurulu gücünün kaynaklara dağılımı

27

Grafik 14. Türkiye’de elektrik enerjisi kurulu gücünün kaynaklar bazında

değişimi

28

Grafik 15. Türkiye’de elektrik üretiminin kaynaklara dağılımı

29

2. ENERJİ VERİMLİLİĞİ

Enerji verimliliğini;

• Aynı ürün veya hizmeti (kalite ve konfor

şartlarından taviz vermeden) daha az

enerji ile elde etmek,

• Aynı birim enerji ile daha fazla ürün veya

hizmet elde etmek

olarak iki farklı anlatımla tanımlayabiliriz.

30

31

32

Enerji Yönetimi

• Enerji verimliliğinin temeli olan enerji

yönetimi, enerjinin doğru izlenmesi ve

kontrol edilmesi ve çevrenin minimum

seviyede etkilenmesidir.

33

Enerji yönetim programlarının

alt amaçları • 1. Enerjiyi etkin kullanarak enerji tüketiminin azaltılması ile

maliyetleri azaltmak,

• 2. Enerji kullanım yöntemleri için etkin izleme, raporlama ve yönetim

• stratejileri geliştirmek ve uygulamak,

• 3. Enerji yatırımlarının geri ödemelerini hızlandırmak amacı ile yeni

ve daha iyi yollar aramak,

• 4. Enerji tüketiminin yapıldığı bütün birimlerin enerji yönetim

programı ile enerjinin bir parçası olmalarını sağlamak,

• 5. Enerji teminindeki kısıtlayıcı etkileri veya kesintileri azaltmak,

• 6. Enerji tüketimi kaynaklı sera etkisini azaltmak.

34

Enerji Yönetimi;

• İlk amacı enerjinin maliyetlere olan etkisinin mümkün olduğu kadar

azaltılmasıdır.

Özellikle enerji kullanımının yoğun olduğu sanayide enerji yönetimi

çalışmaları ile sağlanacak %1’lik enerji tasarrufu %1’e varan kar

artışı sağlama potansiyeline sahiptir.

• Sanayide çevre koruma standartları farklı kurumlar tarafından

belirlenmiştir. Kurumların belirlediği standartlara uygun çalışması

için gerekli tedbirlerin alınması amacıyla yaptırımlar

uygulanmaktadır.

Dolayısıyla çevre yönetimi de enerji yönetimi konusuna dahil

edilmelidir. Böylece enerji kullanımının azaltılmasıyla egzoz

emisyonları başta olmak üzere, katı, sıvı ve gaz yakıtlardan

kaynaklanan sera etkilerinin en aza indirilmesi mümkün olacaktır.

35

Enerji Yönetimi Mevzuatı Enerji Kaynaklarının Ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair

Yönetmelik

Enerji yönetimi kapsamında enerji yöneticileri veya enerji yönetim birimleri aşağıdaki

faaliyetleri yürütür:

a)Tüketim alışkanlıklarının iyileştirilmesine ve israfın önlenmesine yönelik önlemleri

ve prosedürleri belirlemek, tanıtımını yapmak ve gerektiğinde eğitim programları

düzenlemek,

b) Enerji tüketen sistemler, süreçler veya ekipmanlar üzerinde yapılabilecek tadilâtları

belirlemek ve uygulanmasını koordine etmek,

c) Enerji etüdlerinin hazırlanması ve uygulanması ile ilgili Pazar araştırmaları yapmak,

anlaşmaları hazırlamak ve uygulamayı kontrol etmek,

ç) Enerji tüketen ekipmanların verimliliklerini izlemek, bakım ve kalibrasyonlarının

zamanında yapılmasını koordine etmek,

d) Enerji ihtiyaçlarının ve verimlilik artırıcı uygulamaların planlarını, bütçe ihtiyaçlarını,

fayda ve maliyet analizlerini hazırlamak ve üst yönetime sunmak,

e) Enerji tüketimini ve maliyetleri izlemek, değerlendirmek ve periyodik raporlar

üretmek,

36

f) Enerji tüketimlerini izlemek için ihtiyaç duyulan sayaç ve ölçüm

cihazlarının temin edilmesini ve montajını sağlamak üzere

girişimlerde bulunmak,

g) Endüstriyel işletmelerde özgül enerji tüketimini, mal üretimi ile enerji

tüketimi ilişkisini, enerji maliyetlerini, işletmenin enerji yoğunluğunu

izlemek ve bunları iyileştirici öneriler hazırlamak,

ğ) Enerji kompozisyonunun değiştirilmesi ve alternatif yakıt kullanımı ile

ilgili imkânları araştırmak, çevrenin korunmasına, emisyonların

azaltılmasına ve sınır değerlerin aşılmamasına yönelik önlemleri

hazırlayarak bunların uygulamasını koordine etmek,

h) Enerji kesintisi durumunda uygulanmak üzere ve EIE Genel

Müdürlüğü tarafından istenmesi halinde petrol ve doğal gaz

kullanımını azaltmak amacıyla alternatif planlar hazırlamak,

ı) Kanun kapsamında her yıl Mart ayı sonuna kadar EIE Genel

Müdürlüğüne verilmesi gerekli bilgileri hazırlamak ve Genel

Müdürlüğe gönderilmek üzere yönetime sunmak.

37

38

• Endüstriyel işletmeler ve binaların sahipleri

veya yönetimleri, ilgili yönetmelik

hükümlerine aykırı hareket edilmesi

halinde, aykırılığın giderilmesi için ihtar

edilir.

• Aykırılığın 30(otuz) gün içerisinde

giderilmemesi halinde; endüstriyel

işletmeye, bina sahibine veya bina

yönetimine 24.540 TL(yirmi dört bin beş

yüz kırk Türk Lirası) idarî para cezası

verilir.

39

Enerji Yönetim Sistemi

• Üst Yönetim Desteği

• Enerji Yöneticisi

• Enerji Etüdü

• İzleme ve Raporlama

• Tasarruf Projeleri

• Yıllık Hedef Tespiti

• Profesyonel Takım Kurulması

• Bakım ve İşletme Personelinin Desteği

• Departmanların ve Çalışanların Katılıma

Özendirilmesi

• Enerji Eğitimi – Enerji Yönetimi Entegrasyonu

40

Enerji yönetimi kapsamında

Enerji Yöneticisi

• Enerji yöneticisi: Binalarda ve

Endüstriyel işletmelerde enerji yönetimi ile

ilgili faaliyetleri yerine getirmekle sorumlu

ve enerji yöneticisi veya eğitim-etüt-proje

sertifikasına sahip kişi.

41

Enerji Yöneticisi Görevleri; • Enerji verilerini toplama, periyodik raporlama ve

analiz etme,

• Enerji tasarrufu ve alternatif enerji olanaklarının

değerlendirilmesi,

• Enerji tasarrufu projelerinin denetlenmesi,

• Enerjinin satın alınmasının denetlenmesi,

• Kanun kapsamında her yıl Mart ayı sonuna

kadar EIEI Genel Müdürlüğüne verilmesi gerekli

bilgileri hazırlamak ve EIEI Genel Müdürlüğüne

gönderilmek üzere yönetime sunmak,

• Kurumlar ve kişiler arasında koordinasyonu

sağlamak,

42

Enerji Etüdü • Enerji etüdü, enerji tasarrufu açısından bir

işletmenin enerji verimliliğinin

değerlendirilmesi, enerji tasarruf

olanaklarının belirlenmesi ve enerji

verimliliğini sağlayacak uygun projelerin

planlanmasına yardımcı olmak amacıyla

geliştirilen teknik yaklaşımlardır.

43

Enerji İzleme

• Enerji faturalarına bağlı kalarak enerji

maliyetleri doğru bir şekilde tespit

edilemez.

• Enerji izleme; enerji tüketiminin, enerji

kalitesinin kapsamlı bilgilerinin bilgisayar

ile takip edilmesini, raporlanmasını,

iyileştirilmesini ve kontrol edilmesini

sağlayan merkezi sistemlerdir.

44

45

İşletmedeki Tüketim

Envanterinin Karşılaştırılması

46

47

Enerji Yönetim Sistemi ile;

• Tüketimin izlenmekte ve raporlanmakta,

• Enerjinin daha verimli kullanılmakta,

• Birim ürün maliyetleri düşürülerek

işletmelerin rekabet gücü artırılmakta

• Çevre korunmaktadır.