gqt ly zecbdn ercepy bdpna zewelgn - machonso.org · 9 [b,`p]`"ryzoqip,oirnd qlt ikcxn l`xyi axd...
Transcript of gqt ly zecbdn ercepy bdpna zewelgn - machonso.org · 9 [b,`p]`"ryzoqip,oirnd qlt ikcxn l`xyi axd...
oirnd,`p] `"ryz oqip,[b9
qlt ikcxn l`xyi axd
gqt ly zecbdn ercepy bdpna zewelgn
dncwd
ekf llk jxca .mcw ini f`n l`xyi mra zereci mibdpnae zeklda zewelgn
mipey`xd ,mipe`bd ixaca ,l"fg zextqa - xceqne xexa cerizl elld zewelgnd
,zewelgn eniiwzd zenqxetnde zerecid zewelgnd cva ,mle` .mipexg`d e`
lynl jk .xzei mixge`n zexecl ercep `l ,opnfa myex exi`ydy s` lry
lr xi`n oa oxd` iax l`xyi ux` oe`b len oe`b dicrq epax zwelgn dgkzyp
zpeekn dgkyd ile` - c"txz'c-a"txz'c mipyd zeieriaw1jezn drcepy cr -
.zixidwd dfipbd iknqn
ynyl zeieyrd ,gqt ly zecbdl ald zneyz z` aqdl ipevxa df xn`na
ekxrpy migekie lre ,mibdpne zewiqt ilcad lr epizericil icigi xewn mizirl
`ide ,zeaezkd zecbdd oeyln dler zg`d :ze`nbec izy o`k `ia` .mdizece`
dcbdd ze`gqep zece` zwelgna zwqer2bdpna zwqer dipyd dnbecd .3dlbzny
zecbd ixehirn xwira epl4,mipexg`d ztewz zligzne mipey`xd ztewz seqn
.bdpnde dkldd zextqa el cd mey lr il reci `le
dcbdd ze`gqep zwelgn5
dcbda mipey mirhw ly ze`gqep zece` mipeic eniiwzd mipey`xd ztewza
,laewnd gqepd on zepyl yiy erawy eid zenewndn cg` lkayk ,gqt ly
fpky` zevx`a ewzredy gqt ly zecbda ,z`f lk zexnl .eilr epbdy eid mcbpke
xnel `edc o`n dvx m`e ,mecwd gqepd cinz azkp bxeaphexn m"xdn ztewz cr
1ircei :jeza ,'zn`dn oe`b dicrq ax dhp dnl' exn`na oixtld ikcxn axd y"n d`x
.64 'nr ,(`"ryz ,dpaia mxk) d dpia
2ip` dil` zwelgnd ;xg` e` df ccea gqep zece` zwelgnd lr xacn ippi` - ybceie
.ze`gqepd itelig llkl xywa zecbd iwizrn ly mzhiye mkxc iabl `id qgiizn
3.f"tx b`xt zcbda aezikd oeyl oldl d`x
4ibdpn ,xaxty l`ipc 'text lv` "zecbd ixeiv jezn gqt ibdpn dyely lr" cer d`xe
.rw-`qw 'nr ,d"pyz milyexi ,c jxk l`xyi
5oqip) eh oexeyi ,"iw`a zcbd ly dgqepe dbdpn" ixn`nn wlg lr qqean df rhw
.xzei miax mewn i`xn mye ,etzz-frzz 'nr ,(d"qyz
oirnd,`p] `"ryz oqip,[b 10
dt lra z`f xn` - xg`d gqepd z`6znexz'e l"ixdn ly mztewza ,xge`n xzei .
.zeifpky`d zecbdl zepwezn ze`gqep daxd eqpked ,'oycd
it lre miwqete mipax ly zervde zexrd it lr dcbdd gqep oewiz ly ef dnbn
ipy icia p"x-'x mipya jxra ewzredy zecbda ce`n zxkip zexg` zelidw ibdpn
iifpky` mixteq,mipn` mixiiv mb eid mdipy .dti xi`ne oerny oa l`ei :m
ze`gqep lr xvlb ikcxn x"c jxry xwgna .ce`n zereci zexiievnd mdizecbde
z` mzwzrda alyl elld mixteqd ly mziihp z` oiiv `ed gqt ly zecbd
zeycgd ze`gqepd7.
xzei xge`ny ,dtewz dze`n zifpky` dcbd ly ci azk dlbzp mipy dnk iptl
mny lre ,dilhi`a eh`xitpen il`qw zlidwa iw`a zgtynl mipaxd icia did
ccea xeive azkd oepbq j` ,ef dcbd azk in reci `l .'iw`a zcbd' dcbdd dzpek
ipy l` dwizrdy xteqd lye iw`a zcbd ly dax daxiw lr mixen da xiievy
ze`gqep z`eeyda ,dpde .dti xi`ne oerny oa l`ei ,mixkfpd mipn`d mixteqd
iw`a zcbda zilbzn mixg`d mixteqd ipy ly mdizecbd ze`gqepl ef dcbd
zepyid zeifpky`d ze`gqepa weacl ziawr dnbn8zifpky` dcbd s` oi` .
enk zenecw zeifpky` zexeqn ly agx dk fekix da yiy epini cr ecxyy el`n
.iw`a zcbda
`ed oey`xd gqepd xy`k ,elld ze`gqepd iiepiyl ze`nbec dnk o`k dpn`
:ycegnd gqepd `aen eixg`e ,oyid fpky` gqep
Ý."`nglk `d" e` "`ngl `dk" - "`ngl `d"
Ý."oiliahn ep` oi`" - "lahl oiaiig ep` oi`"
Ý."mkz` ...deiv xy`" - "epze` ...deiv xy`" mkgd zl`ya
Ý."mixvn ecxi eipae awrie" - "dnixvn ecxi eipae awri"
Ý."zekn miz`ne miyng" - "zekn miynge miz`n"
6mixtqd z` midibnd cia `ed dbby l"bq i"xdn xn`e" :l"ixdn ly ezbdpd df oirk d`x
did j` ,mdn cg` mey diail` dibdl dil dlilg `zbelt oda zi`c mixac ...xeaivd ly
meic zixgy ,l"ixdn) "xtqa eazekl `le el d`xpd itl uegan xnel epeyl lr libxn
.(`ny 'nr ,`i 'rq ,xetik
7M. Glatzer, The Ashkenazic and Italian Haggadah and the Haggadot of Joel ben
Simeon, in: M. M. Weinstein (ed.), The Washington Haggadah – Commentary
volume, Washington 1991.156-151 'nr ,
8dcbdn dxwna dwzred iw`a zcbdy zexyt`d z` izlly (5 'rda) l"pd ixn`na
ze`gqepdn mirtyend iw`a zcbda miccea mihxtn .zpeekn dnbn da oi`e ,dnecw
`l` ,mecw xewnn xeeir ote`a dwzred `ly gken (xn`na 79 'rda d`x) 'zeycg'd
rcen did `ly e` ,dby d`xpk elld mixetqd mihxtae ,gqepe jxc el xga xteqdy
.oyid gqepl
oirnd,`p] `"ryz oqip,[b11
Ýzenewnd ipya - "xtkl dxigad zia ...zg` lr ,epiic ycwnd zia z` ...eli`"
."dxigad zia"
Ýeple epizea`l dyry inl" - "miqpd lk z` eple epizea`l miqp dyry inl"
."miqpd lk z`
Ýlre ...miebd l` jzng jety" - "zeklnnd lre ...miebd lr jzng jety"
."zeklnn
Ý.weqtd zhnyd - 'lecbd lld' ixg` cin "miwicv eppx" weqtd ztqed
zaebz iw`a zcbda ze`xl ozip ik d`xp
oa l`ei ,dti xi`n epnfa eazky zecbdl cbp
draed dcbdd gqep zervn`a .mixg`e oerny
ep` - zeycgzdd znbn len :zipeirx dcnr
ze`gqepde fpky` ibdpn xnyn lr cenrp
zextqa !dnipd `elnk fefl ila zepyid
`l l"ixdn icinlz xecn dcxyy zipxezd
eze` inkg oia efk zwelgn lr zecr dx`yp
dpina dcigi zecr `id iw`a zcbde ,xec
mpnfa fpky` zecdia dniiwzdy zwelgnl
ly egek lr "oycd znexz"e liiee i"xdn ly
iwenipn ezepyl ozip dnk cre ,bdpnddl` m
.mixg`e
'df xexn'a dy`d lr dravd
,qetcl eribdy zepey`xd zecbdd zg`a
milind cva dxrd dqtcp ,f"tx b`xt zcbd
"df xexn"9lr dxen yi`dy mlera bdpn yi" :
"zenn xn drx dy` xn`py meyn dy`d10.
ixtqa xekfi` mey df 'bdpn'l iz`vn `l
`l - mibdpnd ilra lv` `l s`e miwqetd
zlily `l mb j` ,eil` ziaeig zeqgiizd
.zxkfpd dbdpdd
bdepl b`xt zcbd caln micigid zexewnd
ztewz seqn zecbd dnka mixeiv md dff"tx b`xt zcbd .1 dpenz
9.1 dpenz d`x
10weqta qipkd o`k azekd j` ,(ek ,f zldw) ..."dy`d z` zenn xn ip` `vene" weqta
zenai) "dy`d z` zenn xn ip` `vene ,aizkc ,drx dy` drx dnk" `xnbd zepyxt z`
.(a ,bq
oirnd,`p] `"ryz oqip,[b 12
zicxtqd oeyy zcbd .2 dpenz
cxtq oetvn e` qpaextn oherine ,zeifpky` oaex - mipey`xd11oey`xd fnxd .
jxra ,qpaextn dcbd dyrnl - 'zicxtqd oeyy zcbd'a `vnp dy`d lr dravdl
;dy`e yi` mi`xp "df xexn" milind lrn .mixehd lra awri epax ly epnfn
dy`d lr dxen zil`nyd eci rav` j` ,lecb dlr zipnid ecia wifgn yi`d
eleny12xge`n hrn dxiieve dazkpy ,'g`d zcbd'ay xeivd xzei dheae hlea .
dipelhwa d`xpk ,(c"id d`nd rvn`) 'w-d zepy zligza ,oeyy zcbdn xzei
dlr d`xp lecbd xeiva ;'df xexn'l mixeiv ipy miriten o`k .qpaextl dkenqd
cil dy`e yi` mi`xp df xeivl zgzne ,zeicxtq zecbda libxk ,wxi ly lecb
dy`d lr erav`a dxen yi`de ,jexr ogley13.
d`nk opnfe ,zeifpky` zecbdn md rav`a dravdd bdepl mixg`d zexewnd lk
11exn`na qiwxp l`lva sq` elld mixeivd aex zniyx z`The art of the Washington
Haggadahlkin 'abl dcen ip` .74-73 'nr ,(7 'rda l"pd) oehbpiyee zcbdl `eand jxka ,
.df xn`n zpkda axd dreiq lr 'zicedi zepn`l fkxnd'n lhpxhy
12sqe`oecx` i"r ,m-i l`xyi oe`ifen :meliv) .2 dpenz d`x ,114 'nr ,180/41 l`xyi oe`ifen
ineliv zxiqn lr l`xyi oe`ifena mixvei zeiekfe melivl dwlgnl dcen ip` .(`ng xa
.mnqxtl zeyxd ozn lre mzeyxay cid iazk
13.`18 sc ,606 oecpel i"zk
oirnd,`p] `"ryz oqip,[b13
zexkfpd zecbdd ixg` dlrne dpy14mewnae ,dycg dxev bdpnd laiw fpky`a .
dy`x lr eci z` yi`d gipn - wegxn dy`d lr riavdl15wifgn zecbd izya .
dy`d y`x lr zgpen dipyd ecie ,zg`d ecia xexnd z` yi`d16el`n zg`a .17
dcbda ."zenn xn" ok` `idy jk lr fenxl d`xpk - dcia axg dy`d dwifgn
n yi`de ,llk xexnd d`xp `l zxg`dy`d y`x lr eci zgpda wtzq18.
24 cliyhex lelkn .3 dpenz
ziyrp dravdd oday zeifpky`d zecbda `weec `vnp oiiprnd yecigd
!df lr df ,dy`d mbe yi`d mb ,miipyd miriavn elld zecbdd yelya .rav`a
driavn `ide ,dy`d lr riavn dipyd ciae ,xexnd z` zg` cia wifgn yi`d
14m`d zrcl dyw .dipelhwa e` qpaexta ,mexcd zevx`a clep bdpndy d`xp dxe`kl
lhp miifpky`d zecbdd ixiivn cg` `ny e` ,edexikdy miyp` zervn`a fpky`l ribd
.fpky`a mb bdepd z` eigdy md mixeivde ,qpaextn zecbdn xeivd z`
15z` wifgdl yi "df xexn"e "ef dvn" zxin`a m`d ,mipeyd mibdpnl xacd xeyw ile`
.rav`a mdilr zexedl witqny e` ,cia xexnde dvnd
161 qxbpewd ziixtq oehbpiyee i"zk ,oehbpiyee zcbd .`MS.dazkp dcbdd .`16 sc ,
dcbdd .a ;g''lx zpya ,dilhi`a e` dipnxba ,xkfpd oerny oa l`ei icia dxiieve
:meliv) .3 dpenz d`x ,`160 sc ,180/51 l`xyi oe`ifen sqe` ,24 'cliyhex lelkn'ay
oetvay dxxit xefi`a xiieve azkp cid azk .(`ng xa oecx` i"r ,m-i l`xyi oe`ifen
.n''x zpya dilhi`
17.l"pd oehbpiyee zcbd
18.16 'rday zecbdd izy ly opnfl aexw jxren dpnf .a21 sc ,200 okpin i"zk
oirnd,`p] `"ryz oqip,[b 14
eilr19mixeivd l` mieelpd miaezika oiiprn iehia lawn befd ipa oiay 'axwÎec'd .
selbd xn`n" :azkp yi`d lrn .'wliae wlig zcbd'a20dfa ,mxdA ilew 'df xexn' ,§¨¥
,zexexn ipyl oeekn ip` "df xexn" zxin`a ilew mixn ip`yk ,xnelk ;"mxeb dfe
,mdn cg`k jizayg `ld :dy`d zaeyz" daezk dy`d xeiv lrne .dy`de wxid
'gix'qie iyilyd `eaie21cg`k lrad z` daiygn dy`d mb ,xne` ied ;"mdipia
wxi `eaiy drivn `id dxyt ly drvd oink j` ,eilr driavn `id okle zexexnd
xn didi ,'gixqi' `ede ,mdipy lr mkqend ,iyilyd xexnd `ed ,xexnd22el oia ,
.dl oiae
xaky xyt` .ca` hrnk exkfe mlrp x`eznd 'bdpn'dy d`xp b`xt zcbd f`n
`id eze` zx`znd dxrdde ,lreta df bdpn miiwzd `l b`xt zcbd zqtcd onfa
b`xt zcbda qtcpy xeivdn jkl reiq `ven ip` .xzei mcwen xewnn dwzrd ile`
zil`nyd eciae ,xexnd dlr z` oini cia wifgn yi` ea d`xp ;dxrd dze` zgz
zxzein xexnd lr rav`a dravdd .xexnd itlk `l` - dy` itlk `l riavn `ed
iny xazqn ?ef dravdl `et` mrh dne ,dipyd cia eze` miwifgn xy`k ixnbl
`vn mye ,xzei zencwen zeifpky` zecbda ynzyd b`xt zcbd ixeiv z` oikdy
jxer eze` ,mle` ;dipyd cid rav`a dxene zg` cia xexn wifgnd yi`d zenc z`
mr mikqd `ly e`) wizrd dpnny dcbda dravdd zernyn z` oiad `l mixeiv
l zxg` dxhn dxzep `l jke ,dy`d zenc z` hinyde ,(xeiva x`ezy dnriavd
ly 'daxc`'d zaeyzy ok m` okzi .zxg`d ciay xexnd lr `l` dieptd cia dilr
,bdpnd zriwyl minxebd cg` dzid ,miyp`d lr dxfg riavdl efrdy ,miypd
gixqie iyilyd `eaie" :'wliae wlig' zcbda dy`d zrvd dlawzd xac ly eteqae
."mdipia
ilztp iax wicvde ,ztqep dcbd dpy lka zepwl did bedp zepey zelidwa
ekxc it lr z`f xiaqd uiytexn23mizirl od gqt ly zecbd ik epgkepy ixg` .
epicia dlr - zerc iwelige mibdpn ,migqep zece` epizericil micigid zexewnd
.zecbd cere cer qepkle seq`l bdpnl sqep mrh
1928 hhynxc i"zk .`Or.xexn" zxin` cil `le ,xexnd zlik` cil `vnp xeivd .`12 sc ,
xac lr dxen epi` j` ,miptl erav`a dxen oey`xde ,miyp` dyely mixiievn my ."df
,jixiv i"zk ,miidqxelt zcbd .b ;a19 sc ,1333 qixt i"zk ,wliae wlig zcbd .a ;miieqn
.b`xt zcbd dqtcpy iptl mipy 15Îk ,a"qxa dazkp ef dcbd .`17 sc ,miidqxelt sqe`
20'b-d z` cwpl yiy d`xp 'b-d ixg` 'i ze`d xcrde xywdd itl .dhixg ,selib oeyln
.aezikd zgzy xeiva (xiievn=) slebnd ,yi`l x`ez edfe ,unwa
21ixewnd iehiad znerle ,oeyl lr zltep oeyl idefy onql e`a ef dlin lrn dybcdd ipniq
."gixqi"l o`k dpzyp "mdipia rixkie"
22,dxn z`vnpe zeyiw mxezd :(` ,ht) zenaia `xnba d`x elld mix`zd oia daxiwd lr
.gexq z`vnpe giha`
23xqgi `ly icke ,wicvk xak dpyd aygp dxary dpyd ly 'ryx'dy jka z`f xiaqd `ed
...dycg dcbd ef dpyl zepwl jixv mipad xtqn