GJUHA SHQIPE 6
Transcript of GJUHA SHQIPE 6
LIBËR PËR MËSUESINGJUHA SHQIPE 6
Prof.Dr. Mimoza Gjokutaj (Çano) Florenca SaliajMsc. Eneida Pema Msc. Anila Shorri
BOTIME
Për klasën e 6-të të arsimit 9-vjeçar
Libër për mësuesin
4
PërmbajtjaHyrje………… ..........................................................…………………………………………………………...3Kompetencat e fushësTë dëgjuarit e teksteve të ndryshme………… ..................................……………………………………………8Të folurit për të komunikuar…………………… .............................……………………………………………9Të shkruarit për qëllime personale dhe funksionale…… ...................…………………………………………10Të lexuarit e teksteve letrare dhe joletrare………………… ..................………………………………………12Përdorimi i drejtë i gjuhës…………………………………………… ..................…………………………….14Tabelë pasqyruese e përfshirjes së kompetencave kyçe në temat mësimore ...............................…………17Kompetencat e kyçe .............................................…………………………………………………………….21Plani analitik sipas tremujorëve .............................................………………………………………………23
PJESA I: DËGJOJMË, FLASIM, SHKRUAJMË, LEXOJMË GJUHËN SHQIPE
Planifikimi i orëve mësimore për kompetencën e të dëgjuaritRrëfime personale ..............................………………………………………………………………………….50Identifikimi dhe zgjidhja e problemit në një tekst rrëfimtar .......................……………………………………51Shumë mënyra për të dëgjuar, fabula, anekdota, përralla ...............................…………………………………54Renditja e ngjarjeve në një tekst ...............................…………………………………………………………..56Dëgjojmë dhe recitojmë poezi ..............................……………………………………………………………..57Ngjarje të jetuara ..............................…………………………………………………………………………..58Dëgjojmë episode filmash dhe emisionesh për fëmijë .............................…………………………………….60
Planifikimi i orëve mësimore për kompetencën e të folurit Një mjedis i ri ....................................…………………………………………………………………………62Anketë: Ju dhe të lexuarit .......................................……………………………………………………………64Komunikimi me të rriturit .................................………………………………………………………………..65Përcjellim ide përmes artit ................................………………………………………………………………..68Mbresa udhëtimesh ........................…………………………………………………………………………….70Festat tona .........................…………………………………………………………………………………….71Pasionet, lojërat, sportet ........................………………………………………………………………………72Argumentojmë pse ndodh ........................……………………………………………………………….. 74 Stop diskriminimit ..........................……………………………………………………………………………76
Planifikimi i orëve mësimore për kompetencën e të shkruaritPërgatitja për procesin e të shkruarit .........................…………………………………………………………78 Rishkrimi i një tregimi nga veta e parë në vetën e tretë ..................................…………………………………80Kujtime të gëzueshme ...................……………………………………………………………………………..81Si ta kontrrollojmë një tekst që shkruajmë .....................………………………………………………………83Letra personale ............................………………………………………………………………………………84Shkruajmë tregime në mënyra të ndryshme ........................... …………………………………………………86 Shkolla që unë dua .............................…………………………………………………………………………87Shkruajmë me imagjinatë .............................………………………………………………………………….88Shkruajmë vjersha me rimë ................................………………………………………………………………90Si të dramatizojmë një tregim ............................………………………………………………………………91Artikulli i gazetës ...........................…………………………………………………………………………….92
Gjuha shqipe 6
5
Njoftime, ftesa, urime .......................………………………………………………………………………….94Letra zyrtare ..........................…………………………………………………………………………………..96Receta të shëndetshme, këshilla dhe instruksione për lojërat dhe sportet ........................……………………..97 Përshkruajmë një person, kafshë, mjedis, dukuri .............................…………………………………………101
Planifikimi i orëve mësimore për kompetencën e të lexuaritRubrika: Hapësirat e tekstit rrëfimtar letrarMësuesi ynë i dashur D.Penak ............................…………………………………105 Kur isha fëmijë K.Kolodi ......................……………………………………106Zeneli (ora e parë) Migjeni ....................………………………………………108Zeneli (ora e dytë) Migjeni ................…………………………………………110Provimi Xh. Guareski ................ ……………………………………111Dashuria e nënës R. Pasmaçiu .........................………………………………112Sënduku i gjyshes A.Mamaqi ................................................................………113Pianoja L.Alkot .................................................................................115Kështjella (ora e parë) I.Kadare .........................................................……………..116Kështjella (ora e dytë) I.Kadare .........................................................……………..118Njeriu që mbillte pemë Zh.Giono ..................................................…………………119Kur të vijnë mendtë S. Jakova ..................................................…………………120Sa shumë zbaviteshin dikur I.Asimov ......................................…………………………122Kapelja që flet (ora e parë) Xh. Rouling ............................................…………………124Kapelja që flet (ora e dytë) Xh. Rouling ................................................................……125Stinët në Planetin e Kuq B. Dedja…… .......................................................................126Biri i erës (Përpunim njohurish) V.Canosinaj…… ..............................................................…128 Fuqia e Mujit (ora e parë) M.Kuteli…………………………… ...............................…129Fuqia e Mujit (ora e dytë) M.Kuteli… .......................................………………………130Zemërimi i Zeusit S.Koloredo…………………… ...............................………131Kërmilli dhe trëndafili Andersen ..............................................................…………133Bretkosa që desh të trashej sa një ka La Fonten ................................................................….........135
Rubrika: Takim me poezinëBagëti e bujqësi (ora e parë) N. Frashëri …… ..............................………………………137 Bagëti e bujqësi (ora e dytë) N. Frashëri … ..................................………………………138 Gjuha shqype (ora e parë) Gj.Fishta………………………… ...………………………139 Gjuha shqype (ora e dytë) Gj.Fishta……………………… .......………………………140Zemra e liqerit (ora e parë) L.Poradeci …………………… .......………………………141Zemra e liqerit (ora e dytë) L.Poradeci …………………… .......………………………142 Valbona D.Agolli……………………… .......………………………144Detyrë klase Zh.Prever……………………… .....………………………145Unë, biri yt A.Podrimja .....................................………………………..147
Rubrika: Në skenën e teatritKatërmbëdhjetë vjeç dhëndër (ora e parë) Çajupi……………………… ...................…………………148Katërmbëdhjetë vjeç dhëndër (ora e dytë) Çajupi… ...................................................…………………149 Koprraci (ora e parë) Molieri………………………………… ...………………..150Koprraci (ora e dytë) Molieri………………………………… .....………………152
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrarUdhëtim në Diznei Lend Udhëpërshkrimi ..................................................…………154Vaçe Zela: I kam harruar pengjet e mia Intervista...............................………………………………155Histori paqeje Kronika ……................................................………………156Nënë Tereza, nëna e dashurisë ……… ................…………………………………………………………….158
Libër për mësuesin
6
Shpikje për të komunikuar Enciklopedia… ..............................................…………..159Funksioni dhe interpretimi i grafikëve, tabelave, pikturave dhe ilustrimeve … ..........……………………….160 Domethënia e ngjyrave… ......................………………………………………………………………………161Unë jam Malala (ora e parë) M.Jousafsai… ........……… .........................................…162Unë jam Malala (ora e dytë) M.Jousafsai ……………………… .............................…163Të vërejturit, burim i çdo diturie (ora e parë) Zh. Zh. Ruso… .........................…………………………164Të vërejturit, burim i çdo diturie (ora e dytë) Zh. Zh. Ruso… .........................…………………………165Histori njerëzore dhe alienët ……………………… ................................................…………………………166Përshkrimi i një personi………………………………………… ....................………………………………167Shtatë Krojet (ora e parë) K. Mehmeti……………… .........................................…..168Shtatë Krojet (ora e dytë) K. Mehmeti………… .......................................................169
PJESA II: PËRDORIMI I DREJTË I GJUHËS
I.FonetikëZanoret dhe bashkëtingëlloret e gjuhës shqipe .................................…………………………………………171Theksi i fjalës .......................................................................………………………………………………….172Intonacioni dhe theksi i fjalisë… .............................................……………………………………………….173
II.DrejtshkrimPërdorimi i shkronjës së madhe………………………………………… .......................…………………….174
III.FjalëformimFjala dhe përbërësit e saj……………… ......................................................………………………………….175Fjalët e prejardhura……………… ..............................................................………………………………….176
IV.LeksikologjiFusha leksikore…………… ....................................................................…………………………………….177Familja e fjalëve…………… ...................................................................…………………………………….178
V.MorfologjiKlasat e fjalëve………………………………… ................................………………………………………..179Klasa e emrave. Emri, kuptimi i tij …………… .............................………………………………………….181Rasat dhe trajtat e emrit……………………… ..............................…………………………………………..182Gjinia dhe numri i emrit……………………… ...........................…………………………………………….183Mbiemri………………………………………… .........................……………………………………………185Përshtatja e mbiemrit me emrin………………… ......................……………………………………………..186Përemrat, llojet e tyre………………………… ............................……………………………………………187Përemri vetor ……………… ........................................................……………………………………………188Folja……………………………………………… ......................……………………………………………189Mënyrat dhe kohët e foljes………………………… ...................…………………………………………….190Mënyra dëftore e foljes……………………………… ................…………………………………………….191Mënyra lidhore e foljes……………………………… .................……………………………………………192Ndajfolja……………………………………………… .................…………………………………………..193Lidhëzat………………………………………………… ...............…………………………………………..194Parafjala……………………………………………… ....................…………………………………………195Drejtshkrim: Drejtshkrimi i ndajfoljeve dhe i parafjalëve…… ........................………………………………196(Shënim: Kjo temë drejtshkrimore zhvillohet pas njohjes me ndajfoljet dhe parafjalët.)
VI.SintaksëTeksti, paragrafi, fjalia, gjymtyra… .........................………………………………………………………….197Fjalia e thjeshtë………………… .........................……………………………………………………………198
Gjuha shqipe 6
7
Grupet kryesore të fjalisë së thjeshtë………… .........................……………………………………………...199Fjalia e përbërë……………………………… ..........................………………………………………………201Gjymtyrët kryesore të fjalisë (kryefjala) ……… ......................………………………………………………202Gjymtyrët kryesore të fjalisë (kallëzuesi) ……… ......................……………………………………………..203Gjymtyrët e dyta të fjalisë. Përcaktori…… ..............................………………………………………………204 Ndajshtimi…………………………………… .........................………………………………………………205Kundrinori i drejtë…………………………… ........................……………………………………………….206Kundrinori i zhdrejtë…………………………… ........................…………………………………………….207Rrethanorët. Rethanori i vendit dhe i kohës.…… ........................…………………………………………….208Rrethanori i shkakut dhe rrethanori i qëllimit…… ......................…………………………………………….209Rrethanori i mënyrës dhe rrethanori i sasisë…… ........................…………………………………………….210
Projekte, fragmente për dëgjim, skeda, diktime, testeProjekte (Mësime model) Gjuha standarde shqipe (Drejtshkrimi, drejtshqiptimi i saj)… ........................……………………………….212Bëjmë një gazetë…………………………………………… ...........................………………………………213
Fragmente për dëgjimMësimi: Rrëfime personaleVajza që i mësoi të gjitha gjuhët e huaja V.Saro……… ......................……………………………………..215
Mësimi: Renditja e ngjarjeve në një tekstGjinkalla dhe milingonat Ezopi… .......................…………………………………………………………..217
Mësimi: Shumë mënyra për të dëgjuar, fabula, anekdota, përrallaUjku dhe Qengji A. Z. Çajupi ...........………………………………………………………………217Majmuni plak me syze I.Krilov .....................………………………………………………………………217
Mësimi: Dëgjojmë dhe recitojmë poeziAtdhe T.Keko ..........................………………………………………………………………218Pa ty I. Kadare .......................………………………………………………………………218Fjala Xh.Spahiu .....................………………………………………………………………219Vërma emrin tim F. Brovina ....................………………………………………………………………219Ora e gurit D. Agolli ......................………………………………………………………………219Çelësi A. Papleka ....................………………………………………………………………220
Mësimi: Ngjarje të jetuaraFjalimi i Ismail Qemalit (nga filmi ”Nëntori i dytë”) … ..........................……………………………………221Anëtarësimi në NATO………………… ..........................…………………………………………………….221
Mësimi: Dëgjojmë episode filmash dhe emisionesh për fëmijëNga filmi “I vetëm në shtëpi” ........................………………………………………………………………..222Skeda analitike (lexim jashtë klase: Harri Poter) … ................................................………………………….223Diktime …………………………………………………………… .............................................……….......224Përgjigjet e testimeve të paraqitura në Fletoren e vlerësimit të kompetencave ....................................………227Testime sipas tremujorëve .................................................……………………………………………………233Përgjigjet e testimeve ................................................…………………………………………………………235
Libër për mësuesin
8
KOMPETENCAT E FUSHËS
I.KOMPETENCA: Të dëgjuarit e teksteve të ndryshmeRezultatet e të nxënit për këtë kompetencëNxënësi/ja: − kupton, krahason dhe përmbledh mendimet e të tjerëve nga materialet e dëgjuara, shikuara ose të
prezantuara, si dhe reflekton për to; − jep mendimet dhe gjykimet e tij rreth teksteve që dëgjon.
Njohuritë dhe shkathtësitë për klasën e gjashtë Gjatë orëve mësimore të përcaktuara në program nxënësi dëgjon dhe punon (tregon përmbajtjen, analizon, jep gjykime të thjeshta etj.) me tekste të cilat janë të përshtatshme për moshën e tij si p.sh.: − diskutime; − lloje të ndryshme poezish; − rrëfime personale (anekdota gojore, ngjarje të jetuara); − tregime të shkurtra, radio drama, teatër me kukulla; − udhëzime të shkurtra, receta; − filma për fëmijë, emisione televizive. Nxënësi, gjithashtu, merr njohuri si: − identifikimi i shkakut dhe pasojës në një tekst. − identifikimi i problemit dhe i zgjidhjes në një tekst.
Rregullat e të dëgjuarit Nxënësi/ja: − dëgjon me vëmendje dhe përqendrim:
• duke shikuar në sy personin që flet; • duke mbajtur trupin në një pozicion korrekt;
− shfaq interes, respekt dhe empati ndaj folësit me shprehje të tilla si p.sh.: Pas një përvojë të tillë e imagjinoj si jeni ndjerë;
− nxit dhe inkurajon folësin me shprehje të tilla si: Kjo që po rrëfeni është shumë interesante etj.
Të dëgjuarit për të kuptuar dhe vlerësuar tekstinNxënësi/ja: − përcakton qëllimin e të dëgjuarit (për kënaqësi, për informacion, për kuriozitet etj.); − kujton njohuritë paraprake që ka rreth temës ose përmbajtjes së tekstit; − parashikon rreth tekstit që do të dëgjojë; − mban shënime gjatë të dëgjuarit; − pyet ose kërkon sqarime për idetë, konceptet ose fjalët që nuk i kupton mirë; − kërkon informacion shtesë; − ritregon me detaje dhe ilustrime përmbajtjen e tekstit; − interpreton tekstin duke dhënë gjykimet e tij/e saj; − identifikon ngjashmëri dhe dallime mes informacioneve që dëgjon nga burime të ndryshme (në biseda,
në televizion ose në ndonjë media tjetër); − dallon rendin e ngjarjeve dhe ideve; − dallon shkakun dhe pasojën në një tekst; − dallon problemin dhe zgjidhjen në një tekst;
Gjuha shqipe 6
9
Vlerat dhe qëndrimetNxënësi/ja: − tregon respekt, empati dhe interes ndaj folësit; − demonstron vullnet gjatë kryerjes së detyrave; − shfaq tolerancë dhe respekt për kulturën dhe gjuhën e tjetrit.
II. KOMPETENCA: Të folurit për të komunikuar dhe për të mësuar
Rezultatet e të nxënit për këtë kompetencëNxënësi/ja: − zgjedh formën e përshtatshme për të përcjellë informacionin, idetë, ndjenjat dhe pikëpamjet e tij; − merr pjesë në biseda shoqërore me moshatarët dhe të rriturit mbi tema të njohura duke pyetur dhe duke
iu përgjigjur pyetjeve; − identifikon materiale të ndryshme dhe i përdor për të dhënë mesazhe ose porosi nëpërmjet reklamave
e lajmërimeve dhe bën prezantimin e tyre në media.
Njohuritë dhe shkathtësitë për klasën e gjashtëGjatë bisedave dhe diskutimeve në klasë rreth temave 2si: mbresa udhëtimesh brenda dhe jashtë vendit, përshtatja në një mjedis të ri, leximet, pasionet dhe aktiviteti fizik, festat dhe rëndësia e tyre etj., nxënësi merr edhe njohuritë e mëposhtme: − komunikimi me të rriturit dhe bashkëmoshatarët (ndryshimet në komunikim); − diskutimi rreth një teme të dhënë dhe reagimi ndaj vërejtjeve të të tjerëve. − vlerësimi i ideve dhe opinioneve të të tjerëve gjatë një diskutimi. − përgatitja e një prezantimi të shkurtër (me gojë). − bisedat telefonike (fillimi, mbyllja).
Rregullat dhe organizimi i të folurit Nxënësi/ja: − flet duke përdorur intonacionin e duhur, theksin e saktë (e fjalëve dhe fjalive), volumin e përshtatshëm
të zërit, si dhe pauzat për të bërë përshtypje te të tjerët; − jep informacione, ide, ndjesi, emocione duke përdorur fjalorin e duhur; − përshtat të folurin në varësi të tematikës, dëgjuesit, qëllimit dhe situatës;
Diskutimi dhe bashkëveprimi në grupNxënësi/ja: − bën pyetje për t’u sqaruar dhe për të marrë më shumë informacion gjatë diskutimeve në grup; − ofron të dhëna ose informacion, si dhe shpreh mendimin ose këndvështrimin e tij personal; − jep argumentet e tij gjatë diskutimeve në grup, si dhe pranon idetë e të tjerëve; − reciton me ndjenjë pjesë të ndryshme para bashkëmoshatarëve dhe mësuesve në aktivitete të ndryshme
në shkollë; − planifikon dhe organizon lojëra me role.
Vlerat dhe qëndrimetNxënësi/ja: − flet në përputhje me normat e vlerat shoqërore, në situata të ndryshme komunikimi në klasë;
Libër për mësuesin
10
− përdor në mënyrë korrekte gjatë të folurit elementet joverbale si: gjestet, mimika, kontakti me sy; − shfaq me siguri e besim në vetvete mendimet, përvojat dhe argumentet e tij; − nxit diskutimet në grup duke ofruar kontributin e tij; − diskuton bashkërisht në grup për të arritur objektivin e një detyre duke ofruar idetë, zgjidhjet dhe kënd-
vështrimet e tij.
III. KOMPETENCA: Të shkruarit për qëllime personale dhe funksionale
Rezultatet e të nxënit për këtë kompetencë
Nxënësi/ja: − përdor formën ose modelin e përshtatshëm gjatë të shkruarit dhe zbaton rregullat gramatikore, leksiko-
re dhe drejtshkrimore, për të shprehur mendimet, qëllimet, ndjenjat për tema të caktuara; - mbështet mesazhin kryesor ose kyç të një teksti me detaje përshkruese, me fakte ose shembuj të ndryshëm.
Njohuritë dhe shkathtësitë për klasën e gjashtë − Diktime − Puna përgatitore për detyrën me shkrim − Rishikimi i punës ose detyrës me shkrim
Të shkruarit për qëllime personale − Poezi të shkurtra me pak vargje ku të shprehin botën e tyre emocionale (në zgjedhjen e nxënësve). − Rrëfime përvojash ose ngjarje të jetuara: rrëfime në vetën e parë, rrëfime ngjarjesh të rëndësishme në
jetën e nxënësit. − Shkrimi i një tregimi të shkurtër (karakterizimi i personazheve, rrëfim në vetën e parë dhe vetën e tretë,
ligjërata e drejtë). − Përshkrime me imagjinatë rreth figurave të tilla, si: alienët, dinozaurët dhe zbulimet e shkencës dhe
teknologjisë.
Të shkruarit për qëllime funksionale: − Udhëzime − Njoftime − Artikuj për gazeta − Letra − Urime për festa − Ftesa
Planifikimi, organizimi, rishikimi dhe redaktimi i të shkruarit
Nxënësi/ja: − identifikon qëllimin dhe lexuesin e tij, kur shkruan si p.sh., që të shprehë shqetësimin e tij rreth ndotjes së
mjedisit, të shkruajnë një artikull për një gazetë lokale që të bëhet të njohur për bashkëmoshatarët e tyre etj.; − mbledh informacionin e duhur për të shkruar duke përdorur strategji të tilla si: sheh ilustrime, pamje,
piktura etj., të cilat shërbejnë si stimul (nxitje) për imagjinatën e tij; pyet për t’u sqaruar rreth temës, çështjes, subjektit; kujton njohuritë që ka rreth temës që do të shkruajë; përdor burime të ndryshme për të mbledhur informacion; studion modele të mira shkrimi që kanë trajtuar të njëjtën temë ose subjekt; mban shënime për çështje të ndryshme rreth punës me shkrim;
Gjuha shqipe 6
11
− përzgjedh dhe klasifikon informacionet e mbledhura; − përdor edhe bibliotekën e shkollës ose internetin për të mbledhur informacion për punën dhe detyrat
me shkrim. − zgjedh format e duhura të detyrës me shkrim në varësi të qëllimit dhe lexuesit që ka; − mbështet mesazhin kryesor ose kyç të një teksti me detaje përshkruese, me fakte ose shembuj të ndryshëm; − respekton strukturën e punës me shkrim (hyrje, zhvillim, mbyllje); − përdor fjalor të pasur dhe gjuhë të figurshme në shkrimet e tij si p.sh., një larmi ndajfoljesh, mbiemrash
etj., me qëllim që të ndikojë te lexuesi; − përdor gjatë të shkruarit gjuhën standarde dhe respekton rregullat gramatikore dhe drejtshkrimore; − shkruan tekste me dorë ose duke përdorur teknologjinë e informacionit; − bën ndryshime në punën me shkrim për të përmirësuar përmbajtjen, qartësinë dhe formën duke për-
dorur disa strategji si: ndryshon ndonjë ide ose fjali që nuk del e qartë ose e shton shembuj dhe ilus-trime;shton, heq, zëvendëson ose riorganizon fjalë, fraza ose fjali për ta bërë më tërheqës dhe intere-sant tekstin e shkruar; shmang gabimet drejtshkrimore dhe gabimet gramatikore.
Të shkruarit për qëllime personale
Nxënësi/ja: − shpreh me vargje të thjeshta (strofa, rima) ndjenjat dhe mendimet e tij; − shkruan tregime të shkurtra duke iu përmbajtur disa elementeve si: personazh, dialog, fabul, mjedis,
kohë; − rrëfen brendinë e një libri të preferuar për të; − përshkruan personazhet duke pasqyruar ndjenjat dhe mendimet, paraqitjen e jashtme dhe veprimet e tij; − shkruan për ndjenjat dhe përjetimet që i ngjall një tekst letrar si: tregim, poezi, përrallë etj.; − krahason dy ose më shumë personazhe, ngjarje, mjedise nga një tregim, dramë etj., duke konkretizuar
me shembuj nga teksti; − krahason dy ose më shumë tekste që trajtojnë të njëjtën tematikë; − përdor një gjuhë shprehëse dhe fjalor të pasur gjatë të shkruarit.
Të shkruarit për qëllime funksionale
Nxënësi/ja: − shkruan shpjegime, udhëzime, njoftime të shkurtra; − shkruan letra formale p.sh., drejtuar stafit drejtues të shkollës ose përfaqësuesve të pushtetit vendor për
probleme të ndryshme të shkollës, drejtuar një gazetari etj.; − shkruan një intervistë drejtuar një personi të dashur ose të pëlqyeshëm për ta nga fusha e artit, sportit,
kinematografisë; − respekton formën ose modelin e përshtatshëm gjatë të shkruarit;
Vlerat dhe qëndrimet Nxënësi/ja: − shfaq besim dhe vullnet gjatë procesit të të shkruarit; − demonstron imagjinatë dhe shpirt krijues gjatë të shkruarit; − punon në mënyrë të pavarur; − respekton gjuhën shqipe duke shmangur fjalët e huaja gjatë të shkruarit; − respekton rregullat drejtshkrimore gjatë të shkruarit; − vlerëson punët e të tjerëve; − bashkëpunon në grup për kryerjen e një detyre me shkrim.
Libër për mësuesin
12
IV.KOMPETENCA: Të lexuarit e teksteve letrare dhe joletrare
Rezultatet e të nxënit për këtë kompetencë Nxënësi/ja: − interpreton tekstet duke përdorur idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë në tekst dhe idetë e nënkup-
tuara; − dallon informacionin e rëndësishëm në tekst; − lidh pjesët e ndryshme të një teksti dhe i analizon ato.
a) Tekste letrare − analizon në tekste të ndryshme poetike, tregimtare dhe dramatike gjuhën e figurshme; − dallon temën dhe analizon personazhet, mjedisin, kohën dhe subjektin në një tekst tregimtar dhe dra-
matik; − dallon mjetet shprehëse në një tekst poetik dhe tregon funksionin e tyre; − shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga teksti. a) Tekste joletrare − dallon përdorimin e gjuhës dhe terminologjisë së fushës në tekste të ndryshme; − kupton tiparet e strukturës dhe organizimit në tekste të ndryshme (paragrafë, tituj, nëntituj etj.).
Njohuritë dhe shkathtësitë për klasën e gjashtë − Strategjitë e të lexuarit − Teknikat e recitimit Studim tekstesh letrare: 49 orë mësimore për tekstet letrare sugjerohen të ndahen shpërndahen si më poshtë: − tekste poetike: 12 orë të sugjeruara (5-6 tekste) − tekste në prozë: 30 orë të sugjeruara (13-14 tekste) − t ekste dramatike: 7 orë të sugjeruara (2-3 tekste) Gjatë studimit të këtyre teksteve (kuptojnë, intepretojnë, analizojnë dhe gjykojnë) nxënësit marrin njohuri si: − renditja e ngjarjeve në një tekst (rrëfimtar ose dramatik); − analiza e personazheve; − dallimi mes teksteve letrare dhe joletrare (shkurtimisht); − metafora, personifikimi, aliteracioni.
Studim tekstesh jo letrare: Gjatë 21 orëve mësimore nxënësit punojnë (kuptojnë, interpretojnë, analizojnë, krahasojnë, vlerësojnë) me tekste nga kultura dhe periudha të ndryshme, elektronike dhe të shtypura si: intervista, enciklopedi të shtypura dhe elektronike, udhëzime, artikuj gazetash dhe revistash, njoftime, shpjegime. Gjatë studimit të këtyre teksteve nxënësit marrin edhe njohuri si: − tiparet e përgjithshme të një interviste, enciklopedie, udhëzimi, njoftimi ose shpjegimi; − tipare të gjuhës në një tekst joletrar (shkurt); − funksionin e grafikëve, tabelave, pikturave, ilustrimeve etj. që shoqërojnë tekstet.
Të lexuarit për të kuptuar tekstin Nxënësi/ja: − përzgjedh tekstin që lexon në varësi të qëllimit që ka si p.sh.: një fjalor për të sqaruar e gjetur kuptimin e një fjale, një enciklopedi për fëmijë që të marrë informa-
cion, një biografi për t’u njohur me jetën dhe veprën e një autori, lexon për kënaqësi një përmbledhje me tregim, një vëllim me poezi ose një roman për fëmijë etj.;
Gjuha shqipe 6
13
− përdor disa strategji (para, gjatë dhe pas leximit) për të kuptuar tekstin si p.sh.: aktivizon njohuritë e mëparshme nëpërmjet një diskutimi në grup; lexon pjesë-pjesë tekstin dhe parashikon se çfarë do të ndodhë më pas duke dhënë arsyetime dhe argumente për parashikimin e tij; analizon elementet që sho-qërojnë tekstet (piktura, ilustrime, lista, tabela, harta etj.) për të kuptuar më mirë tekstin; I rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë;
− përmbledh idetë kryesore duke i ilustruar me fragmente dhe detaje nga teksti; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit rreth brendisë së tekstit; − lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − krahason në një tekst dy ose më shumë ide, koncepte, detaje, personazhe etj.; − gjykon me argumente idetë dhe informacionin e tekstit (A mendoni se ky veprim zbulon diçka nga
karakteri i personazhit? Ku e mbështetni mendimin tuaj?); − interpreton idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të nënkuptuar në tekst (Pse autori nuk e jep
në mënyrë të drejtpërdrejtë këtë ide? Si e kuptoni ju?); − dallon tekstet letrare dhe joletrare; − dallon elemente të formës dhe strukturës së teksteve dhe sqaron funksionin e tyre.
Të lexuarit e teksteve letrare Nxënësi/ja: − lexon tekste të ndryshme letrare poetike, në prozë dhe dramatike, të përshtatshme për moshën e tij; − flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − diskuton rreth përmbajtjes, personazheve, përshtypjeve dhe ndjesive për tekstet që lexon; − ritregon histori duke u bazuar në fjalë kyçe, skica ose foto e figura; − ritregon me hollësi subjektin,duke e ilustruar me detaje nga teksti; − bën pyetje të ndryshme rreth tekstit; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij ose me shembuj nga teksti; − rendit ngjarjet e një teksti; − përshkruan kohën dhe mjedisin ku ndodhin ngjarjet; − përshkruar pamjen, tiparet, sjelljen e personazheve (duke u bazuar në tekst); − analizon marrëdhëniet mes personazheve, vlerëson sjelljet e tyre, si dhe i krahason me veten ose
njerëzit që njeh; − gjen në një tekst idetë kryesore dhe formulon temën dhe idenë kryesore; − jep dhe argumenton këndvështrimet e tij rreth temës, ideve, personazheve etj.; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − dallon epitetin, krahasimin, personifikimin, metaforën, hiperbolën, aliteracionin.− shpjegon kuptimin e një teksti poetik, duke u bazuar në ndjenjat dhe përvojën e tij; − dallon rimën dhe strofën (llojet kryesore) në një tekst poetik; − dallon disa karakteristika të disa teksteve në prozë, si p.sh.: fabulat (personazhet, personifikimi, morali
i fabulës); përrallat (elementet fantastike, personazhet joreale, fundi i lumtur, hiperbola etj.); anekdo-tat (karakteri i personazheve);
− dallon dhe analizon disa elemente të strukturës së një teksti dramatik si: skena, aktet, personazhet, fjalët e personazheve;
− përdor bibliotekën dhe internetin për të lexuar tekste të ndryshme; − reciton me ndjenjë poezi, copëza proze ose luajnë një rol nga një tekst dramatik.
Të lexuarit e teksteve joletrare
Nxënësi/ja: − lexon tekste nga kultura dhe periudha të ndryshme, elektronike dhe të shtypura si: intervista, enciklo-
pedi të shtypura dhe elektronike, udhëzime, rregullore, artikuj gazetash dhe revistash, njoftime;
Libër për mësuesin
14
− dallon dhe përdor njohuritë rreth karakteristikave të përbashkëta të teksteve si: tema, paragrafi, fjalitë përmbyllëse, fjalori etj.;
− dallon dhe përdor njohuritë rreth mënyrës së organizimit të tekstit (shkak dhe pasojë); − pasuron fjalorin me fjalë dhe terminologji nga fusha të ndryshme të veprimtarisë njerëzore, nga tekstet
që lexon dhe i përdor ato; − ndan përvojat dhe kënaqësitë e leximit me shokët e shoqet e klasës; − dallon shkakun dhe pasojën në një tekst; − dallon problemin dhe zgjidhjen; − dallon në një tekst përdorimin e argumenteve pro dhe kundër për një çështje të caktuar; − shpjegon funksionin e grafikëve, tabelave, pikturave, ilustrimeve, me të cilat shoqërohen tekstet. − dallon në tekste disa elemente të stilit dhe të gjuhës si p.sh.: zgjedhja e fjalëve; përdorimi i mbiemrave;
përdorimi i fjalive të ndryshme (të thjeshta, të përbëra, të plota dhe mungesore).
Vlerat dhe qëndrimet Nxënësi/ja: - është i motivuar për të lexuar për kënaqësi dhe informacion; - është i vëmendshëm gjatë të lexuarit; - respekton dhe pranon mendimin e tjetrit; - shfaq empati; - respekton etikën gjatë komunikimit personal dhe në grup; - vlerëson kontributin e të tjerëve gjatë kryerjes së një detyre; - shfaq vetëbesim dhe vetëvlerësim; - demonstron vullnet gjatë kryerjes së detyrave; - respekton kulturën dhe gjuhën e tjetrit.
V.KOMPETENCA: Përdorimi i drejtë i gjuhësRezultatet e të nxënit për këtë kompetencë Nxënësi/ja: - dallon dhe përdor fjalitë e thjeshta dhe të përbëra si dhe përcakton llojin e tyre; - dallon funksionet gramatikore të fjalëve në fjali; - përcakton klasat e fjalëve dhe kategoritë e tyre gramatikore; - dallon mënyrat e formimit të fjalëve në gjuhën shqipe;
Njohuritë dhe shkathtësitë për klasën e gjashtë SINTAKSË
− Fjalia e thjeshtë dhe fjalia e përbërë. − Gjymtyrët kryesore të fjalisë së thjeshtë. − Gjymtyrët e dyta të fjalisë. − Përcaktori, llojet e tij. − Ndajshtimi si një lloj përcaktori. − Kundrinori, me se shprehet. − Rrethanori, me se shprehet. a) Sintaksë Nxënësi/ja: − dallon fjalinë e thjeshtë dhe fjalinë e përbërë; − përcakton funksionet gramatikore të fjalëve në një fjali;
Gjuha shqipe 6
15
− përcakton në fjali kryefjalën e shprehur me emër, përemër etj.; − dallon në fjali kallëzuesin; − gjen llojet e përcaktorit dhe mënyrat e shprehjes së tij; − gjen dhe përdor në fjali kundrinorin e drejtë dhe të zhdrejtë dhe mënyrat e shprehjes së tyre; − gjen dhe përdor në fjali rrethanorin e vendit dhe të kohës dhe mënyrat e shprehjes së tyre; − gjen dhe përdor në fjali rrethanorin e shkakut e të qëllimit dhe mënyrat e shprehjes së tyre; − gjen dhe përdor në fjali rrethanorin e mënyrës e të sasisë dhe mënyrat e shprehjes së tyre; − krahason fjalitë e thjeshta me fjalitë e përbëra; − dallon dhe ndërton fjali me bashkërenditje;
MORFOLOGJI − Pjesët e ligjëratës, të ndryshueshme dhe të pandryshueshme. Emri − Emri dhe kategoritë e tij gramatikore (gjinia asnjanëse, shumësi i emrave, kuptimet e rasave). Mbiemri - Mbiemri dhe kategoritë e tij gramatikore Përemri − Llojet e përemrave Foljet − Zgjedhimi i foljeve në mënyrën dëftore dhe kohët e saj. − Zgjedhimi i foljeve në mënyrën lidhore dhe kohët e saj. Lidhëzat − Lidhëzat bashkërenditëse, llojet. − Lidhëzat nënrenditëse. Parafjalët − Parafjalët sipas rasave. Ndajfoljet − Llojet e ndajfoljeve
b) Morfologji Nxënësi: − përcakton klasat e fjalëve; − klasifikon fjalët në fjalë të ndryshueshme dhe të pandryshueshme; − analizon emrin në kategoritë e tij gramatikore: gjini, numër, rasë dhe shquarsi-pashquarsi; − përcakton lakimin e emrave; − dallon mbiemrin dhe kategoritë e tij gramatikore; − përcakton shkallët e mbiemrit; − përcakton zgjedhimin e foljes; − dallon dhe përdor në fjali pjesoren dhe format e tjera të pashtjelluara të foljes; − dallon dhe analizon përemrat; − dallon dhe analizon trajtat e shkurtra dhe të bashkuara të përemrit vetor; − dallon dhe përdor lidhëzat, si dhe llojet e tyre;
FJALËFORMIM − Përbërësit e fjalës (rrënja, tema, parashtesa, prapashtesa dhe mbaresa). − Fjalët e prejardhura. − Parashtesat dhe prapashtesa që krijojnë fjalë të prejardhura.
c) Fjalëformim
Libër për mësuesin
16
Nxënësi/ja: − përcakton mënyrat fjalëformimit të fjalëve në gjuhën shqipe; − dallon, përdor dhe krijon fjalë të prejardhura, të përbëra.
LEKSIKOLOGJI DHE SEMANTIKË − Fusha leksikore e fjalëve (njohuri të përgjithshme) − Familja e fjalëve (njohuri të përgjithshme)
d) Leksikologji dhe semantikë Nxënësi/ja: − përcakton fushën leksikore të fjalëve; − krijon familje fjalësh;
FONETIKË DHE FONOLOGJI − Theksi i fjalës. − Bashkëtingëlloret e zëshme dhe të pazëshme. − Bashkëtingëlloret e zëshme, të shurdhëta dhe të tingullta. − Llojet e ndryshme të intonacionit në fjali.
e) Fonetikë dhe fonologji Nxënësi/ja: − dallon zanoret dhe llojet e bashkëtingëlloreve në gjuhën shqipe; − përcakton theksin e fjalës dhe fjalisë;− dallon llojet e ndryshme të intonacionit në fjali.
DREJTSHKRIM − Përdorimi i drejtë i shkronjës së madhe (titujt e librave, revistave, gazetave etj.). − Drejtshkrimi i fjalëve që e kanë zanoren e në pozicione të ndryshme. − Drejtshkrimi i fjalëve që e kanë shkronjën ë në pozicione të ndryshme. − Drejtshkrimi i lidhëzave. − Drejtshkrimi i parafjalëve. − Drejtshkrimi i ndajfoljeve
f) Drejtshkrim Nxënësi/ja: − përdor drejt shkronjën e madhe në titujt e librave, revistave, emërtimet e rrugëve, shkollave etj.− përdor drejt pikën, presjen dhe pikëçuditësen në llojet e ndryshme të fjalive; − shkruan drejt zanoren ë në pozicione të ndryshme; − shkruan drejt zanoren e në pozicione të ndryshme; − shkruan drejt lidhëzat;− shkruan drejt parafjalët;− shkruan drejt ndajfoljet.
Vlerat dhe qëndrimet Nxënësi/ja: − vlerëson pasurinë leksikore të gjuhës shqipe; − respekton diversitetin gjuhësor mes njerëzve; − shfaq shpirt krijues në përdorimin e gjuhës; − shmang fjalët e huaja të panevojshme gjatë komunikimit. − vlerëson punët e të tjerëve; − bashkëpunon në grup për kryerjen e një detyre.
Gjuha shqipe 6
17Nr
Tem
at m
ësim
ore
1. K
ompe
tenc
a e
kom
unik
imit
dhe
të sh
preh
urit
2.K
ompe
tenc
a e
të
men
duar
it 3.
Kom
pete
nca
e të
nxë
nit
4.K
ompe
tenc
a pë
r je
tën,
sipë
rmar
rjen
dh
e m
jedi
sin
5.K
ompe
tenc
a pe
rson
ale
6.K
ompe
tenc
a qy
teta
re
7.K
ompe
tenc
a di
gjita
le
1N
jë m
jedi
s i ri
1,
2,7
1,6
4,5
1,2
2A
nket
ë Ju
dhe
lexi
mi
1,2,
71,
3,6
1,2,
61,
41
1,2
1,2
3M
ësue
si y
në i
dash
ur D
.Pen
ak
1,2,
3,4,
61
42
4R
rëfim
e pe
rson
ale
1,2,
85,
63
1,2
5K
ur is
ha fë
mijë
K. C
olod
i1,
2,3,
41,
24
1,2
6Pë
rgat
itja
për p
roce
sin
e të
shkr
uarit
1,
2,3,
4,5,
6,7,
81,
2,3,
4,5,
61,
2,4,
61,
2,3
7Ze
neli
Mig
jeni
1,
2,3,
41,
64
11,
28
Prov
imi i
bab
ait X
h.G
uare
shi
1,2,
3,4
14
9R
ishk
ruaj
më
një
tregi
m n
ë ve
tën
e tre
të
Kth
im n
ë fa
milj
e 5,
62,
4,6
2,4
10K
omun
ikim
i me
të rr
iturit
1,2,
81,
64,
61
111
Das
huria
e n
ënës
R. P
asm
açiu
1,2,
3,4,
71
41
12K
ujtim
e të
gëz
uesh
me
1,2,
82,
3,5
62
113
Si ta
kon
trrol
lojm
ë nj
ë te
kst q
ë sh
krua
jmë
1,2,
41,
2,4,
64,
61
14Së
nduk
u i g
jysh
es A
.Mam
aqi
1,2,
3,4
64
115
Pian
oja
L. A
lkot
1,2,
3,4
22
1,2
16Le
tra p
erso
nale
1,2,
6,7,
83,
62,
3,4,
61
17K
ësht
jella
I.K
adar
e1,
2,3,
4,5,
71,
2,6
61
1,2
18Id
entifi
kim
i dhe
zgjid
hja
epr
oble
mit
në te
kst r
rëfim
tar
1,2,
3,5,
7,8
1,2
1,4,
63
1,2
1
19N
jeriu
që
mbi
llte
pem
ë Zh
.Gio
no1,
2,3,
43
44
1,2
20M
jedi
sin
rret
h ne
sh1,
2,3,
5,7
1,3
1,2,
41,
2,4
11,
21
21K
ur të
vijn
ë m
endt
ë S
. Jak
ova
1,2,
3,4
12,
41,
222
Shkr
uajm
ë tre
gim
e në
mën
yra
të n
drys
hme
1,2,
41,
2,4,
64,
61
123
Sa sh
umë
zbav
itesh
in d
ikur
I.A
sim
ov1,
2,3,
44
4,5
1,2
24Sh
kolla
e ë
ndrr
ave
të m
ia1,
2,5
31,
3,4
32
125
Kap
elja
mag
jike
Rou
ling
1,2,
3,4
1,6
1,2
1,2
126
Pres
iden
ti i p
lane
tit të
kuq
B. D
edja
1,2,
3,4,
51
1,3
1,2
27Sh
krua
jmë
me
imag
jinat
ë 1,
2,3,
5,6
2,3
1,2,
3,4,
51
28Sh
umë
mën
yra
për t
ë dë
gjua
r fab
ula,
an
ekdo
ta, p
ërra
lla1,
2,3,
51,
2,6
1,4,
53
11,
2,3
29Fu
qia
e M
ujit
M.K
utel
i1,
2,3,
4,5
61,
41,
21,
230
Zem
ërim
i i Z
eusi
t S.K
olor
edo
1,2,
3,4,
62
1,2,
41,
21
TA
BEL
Ë PA
SQY
RU
ESE
E PË
RFS
HIR
JES
SË K
OM
PETE
NC
AVE
KY
ÇE
NË
TEM
AT
MËS
IMO
RE
Pjes
a I:
Dëg
jojm
ë, fl
asim
, shk
ruaj
më,
lexo
jmë
Libër për mësuesin
18 Nr
Tem
at m
ësim
ore
1. K
ompe
tenc
a e
kom
unik
imit
dhe
të sh
preh
urit
2.K
ompe
tenc
a e
të
men
duar
it 3.
Kom
pete
nca
e të
nxë
nit
4.K
ompe
tenc
a pë
r je
tën,
sipë
rmar
rjen
dh
e m
jedi
sin
5.K
ompe
tenc
a pe
rson
ale
6.K
ompe
tenc
a qy
teta
re
7.K
ompe
tenc
a di
gjita
le
31R
endi
tja e
ngj
arje
ve n
ë nj
ë te
kst d
he
zbër
thim
i i si
tuat
ave
2,3,
82,
4,5,
61,
2,4,
61,
2,3
32Pë
rcje
llim
ide
përm
es a
rtit
1,2,
52,
3,6
1,2,
4,6
1,2,
41
1,2,
31,
2,3
33K
ërm
illi d
he tr
ënda
fili A
nder
sen
1,2,
3,4
1,6
4,6
1,2
34Br
etko
sa q
ë des
h të
tras
hej s
a një
ka L
a Fon
ten
1,2,
3,4
1,4,
63,
4,6
1,2
35D
ëgjo
jmë
reci
time
të p
oezi
ve1,
2,3
1,2,
61,
2,4
53
236
Bag
ëti e
buj
qësi
N
. Fra
shër
i1,
2,3,
46
1,4,
61,
237
Shkr
uajm
ë vj
ersh
a m
e rim
ë 1,
2,4
1,2,
4,5,
61,
2,3,
4,6
238
Gju
ha sh
qipe
G
j.Fis
hta
1,2,
3,4
1,6
1,4,
61,
21
39Ze
mra
e li
qerit
L.P
orad
eci
1,2,
3,4,
5,7
1,2,
41,
240
Valb
ona
D.A
golli
1,2,
3,4
2,6
1,4,
61,
21,
241
Mbr
esa
udhë
times
h br
enda
dhe
jash
të v
endi
t1,
2,5,
71,
61,
4,5,
62
42D
etyr
ë kl
ase
Zh.P
reve
r1,
2,3,
41,
4,6
1,2
43U
në, b
iri y
t, K
osov
ë A.P
odrim
ja1,
2,3,
44,
61,
244
14 v
jec
dhën
dër Ç
ajup
i1,
2,3,
41,
61,
4,6
11,
22
45Si
të d
ram
atiz
ojm
ë nj
ë tre
gim
1,2,
3,5
2,3,
5,6
1,2,
3,4,
61
46K
oprr
aci M
olie
r1,
2,3,
41,
61,
4,6
11,
21,
2Ç
ELËS
AT E
TE
KST
IT J
OL
ET
RA
R47
Inte
rvis
ta V
açe
Zela
: i k
am h
arru
ar p
engj
et
e m
ia...
1,
2,3,
41,
2,6
1,4
11,
2
48U
dhët
im n
ë D
izne
i Udh
ëpër
shkr
im
1,2,
3,4
1,6
1,4
149
Hist
ori p
aqeje
Kro
nikë
1,
2,3,
4,7
1,4
1,2,
41
1,2
50A
rtiku
li i g
azet
ës1,
2,3,
5,6,
7,8
1,2,
3,6
1,2,
3,4,
5,6
3,4
11,
2,3
151
Nën
ë Te
reza
, nën
a e
dash
uris
ë1,
2,3,
41,
41,
2,4
11,
2,3
52N
gjar
je të
jetu
ara
1,2,
3,5,
7,8
1,2,
61,
4,5,
61,
253
Fest
at to
na1,
2,3,
5,7,
81,
2,6
1,4,
5,6
1,2
54Sh
krua
jmë n
jofti
me,
ftesa
dhe
urim
e për
festa
1,2,
3,5,
6,7,
81,
2,3,
61,
2,3,
4,5,
63,
41
1,2,
31
55Sh
pikj
e pë
r të
kom
unik
uar
1,2,
3,4
1,4,
51,
41,
21,
256
Letra
zyr
tare
1,2,
3,5,
6,7,
81,
2,3,
61,
2,3,
4,5,
63,
41
1,2,
31
57Fu
nksi
oni i
gra
fikëv
e, ta
bela
ve, p
iktu
rave
, ilu
strim
eve
1,2,
3,4
1,2,
41,
21,
2,3
58D
omet
hëni
a e
ngjy
rave
1,2,
3,4
11,
41
1,2
1,2
59Pa
sion
et, l
ojër
at, s
porte
t 1,
2,5,
71
1,2,
4,6
1,2
1,2
60Sh
krua
jmë
rece
ta, k
ëshi
lla d
he in
stru
ksio
ne
për l
ojër
at d
he sp
orte
t 1,
2,4,
5,7,
81,
2,3,
51,
2,3,
4,5,
63
12
1,2
61U
në ja
m M
alala
1,2,
3,4,
71,
41,
41
1,2
Gjuha shqipe 6
19Nr
Tem
at m
ësim
ore
1. K
ompe
tenc
a e
kom
unik
imit
dhe
të sh
preh
urit
2.K
ompe
tenc
a e
të
men
duar
it 3.
Kom
pete
nca
e të
nxë
nit
4.K
ompe
tenc
a pë
r je
tën,
sipë
rmar
rjen
dh
e m
jedi
sin
5.K
ompe
tenc
a pe
rson
ale
6.K
ompe
tenc
a qy
teta
re
7.K
ompe
tenc
a di
gjita
le
62Zh
an Z
hak
Ruso
Të
vër
ejtu
rit b
urim
i çd
o di
turie
1,
2,3,
41,
41,
4,6
11
1,2
63H
isto
ri nj
erëz
ore
dhe
alie
nët
1,2,
3,4
1,4
1,4,
61
11,
264
Dëg
jojm
ë ep
isod
e fil
mas
h dh
e em
isio
nesh
pë
r fëm
ijë1,
2,5,
81,
21,
4,5,
63,
51
1,2,
31,
2,3
65A
rgum
ento
jmë
pse
ndod
h1,
2,5,
81
1,2,
4,6
31,
21
66Pë
rshk
rimi i
një
per
soni
1,3,
5,6,
83,
61,
2,3,
41
167
Përs
hkru
ajm
ë nj
ë pe
rson
kafs
hë, m
jedi
s apo
duk
uri
1,2,
3,5,
72,
3,5
1,2,
32
68Sh
tatë
kro
jet
K. M
ehm
eti
1,2,
3,4,
71,
2,4
1,4
31
1,2
69St
op d
iskr
imin
imit
1,2,
3,4,
51,
31,
4,6
1,2,
3,4
11,
2,3
1,2
Rez
ulta
tet k
ryes
ore
të të
nxë
nit s
ipas
kom
pete
ncav
e ky
çe q
ë re
aliz
ohen
nëp
ërm
jet l
ëndë
s së
gjuh
ës sh
qipe
II. P
ërdo
rim
i i d
rejt
ë i g
juhë
s
Nr
Tem
at m
ësim
ore
1. K
ompe
tenc
a e
kom
unik
imit
dhe
të sh
preh
urit
2.K
ompe
tenc
a e
të m
endu
arit
3.K
ompe
tenc
a e
të
nxën
it 4.
Kom
pete
nca
për
jetë
n, si
përm
arrj
en
dhe
mje
disi
n
5.K
ompe
tenc
a pe
rson
ale
6.K
ompe
tenc
a qy
teta
re
7.K
ompe
tenc
a di
gjita
le
1B
ashk
ëtin
gëllo
ret e
zës
hme,
të p
azës
hme
1,2,
31
2Th
eksi
i fja
lës
1,2,
33
Into
naci
oni d
he th
eksi
i fja
lisë
1,2,
71
4Pj
esët
për
bërë
se të
fjal
ës1,
2,7
15
Fjal
ët e
pre
jard
hura
1,2,
3,7
6Fu
sha
leks
ikor
e1,
2,3
7Fa
milj
a e
fjalë
ve1,
2,3,
78
Përd
orim
i dre
jtë i
shkr
onjë
s së
mad
he1,
3,6
9D
rejts
hkrim
i i f
jalë
ve q
ë ka
në z
anor
en e
në
pozi
cion
e të
ndr
yshm
e1,
3,6
10D
rejts
hkrim
i i f
jalë
ve q
ë ka
në z
anor
en ë
në
pozi
cion
e të
ndr
yshm
e 1,
3,6
11D
rejts
hkrim
i i li
dhëz
ave
1,3,
612
Dre
jtshk
rimi
i par
afja
lëve
dhe
nda
jfolje
ve1,
3,6
13D
rejts
hkrim
i i “
ë “n
ë po
zici
one
te n
drys
hme
1,3,
6
Libër për mësuesin
20 Nr
Tem
at m
ësim
ore
1. K
ompe
tenc
a e
kom
unik
imit
dhe
të sh
preh
urit
2.K
ompe
tenc
a e
të m
endu
arit
3.K
ompe
tenc
a e
të
nxën
it 4.
Kom
pete
nca
për
jetë
n, si
përm
arrj
en
dhe
mje
disi
n
5.K
ompe
tenc
a pe
rson
ale
6.K
ompe
tenc
a qy
teta
re
7.K
ompe
tenc
a di
gjita
le
14K
lasa
t e fj
alëv
e1,
3,4,
71,
4,6
15Pj
esët
e p
andr
yshu
eshm
e të
ligj
ërat
ës1,
3,4,
71,
4,6
16Em
ri, k
uptim
i, ve
çorit
ë gr
amat
ikor
e1,
2,3,
4,7
17R
asa
dhe
trajta
t e e
mrit
1,2,
3,4,
718
Gjin
ia d
he n
umri
i em
rit1,
2,3,
4,7
2,4,
519
Mbi
emri,
shka
llët e
tij
2,4,
51,
320
Përs
htat
ja e
mbi
emrit
me
emrin
2,4,
51,
321
Përe
mra
t, llo
jet e
tyre
2,4,
51
22Pë
rem
rat v
etor
ë, la
kim
i2,
4,5
23Fo
lja, z
gjed
him
i, m
ënyr
at2,
4,5
24M
ënyr
a dë
ftore
, koh
ët e
saj
2,4,
525
Mën
yra
lidho
re, k
ohët
e sa
j1,
2,3
2,4,
526
Nda
jfolje
t 2,
4,5
27Pa
rafja
lët
2,4,
51
28Li
dhëz
at
2,4,
529
Teks
ti, p
arag
rafi,
fjal
ia, g
jym
tyra
30G
rupe
t e fj
alëv
e në
fjal
inë
e th
jesh
të1,
2,3,
2,4,
531
Gru
pet e
fjal
ëve
në fj
alin
ë e
thje
shtë
1,2,
32,
4,5
32Fj
alia
e th
jesh
të1,
2,4
133
Fjal
ia e
për
bërë
1,2,
3,7
2,4,
534
Gjy
mty
rët k
ryes
ore
të fj
alis
ë. K
ryef
jala
1,2,
3,7
2,4,
535
Gjy
mty
rët k
ryes
ore (
kallë
zues
i fol
jor,
emër
or)
1,2,
3,7
36N
dajs
htim
i1,
2,3,
737
Gjy
mty
rët e
dyt
a, p
ërca
ktor
i1,
2,3,
738
Kun
drin
ori i
dre
jtë1,
2,4,
739
Kun
drin
ori i
zhd
rejtë
1,
2,4
40R
reth
anor
i i v
endi
t, i k
ohës
1,
2,4
141
Rre
than
ori i
mën
yrës
, i sa
sisë
1,2,
41
42R
reth
anor
i i sh
kaku
t, i q
ëllim
it1,
2,4
1
Gjuha shqipe 6
215. v
eçon
info
rmac
ioni
n kr
yeso
r nga
një
libë
r, ga
zetë
, rev
istë
, int
erne
t, ra
dio,
TV
etj.
, e k
omen
ton
dhe
e sh
fryt
ëzon
atë
si re
fere
ncë
gjat
ë ha
rtim
it të
një
pun
imi o
se d
etyr
e m
e sh
krim
; 6.
shkr
uan
një
teks
t der
i në
500
fjalë
(let
ër, u
dhëz
im, k
ërke
së, e
se e
tj.),
duke
resp
ektu
ar rr
egul
lat g
juhë
sore
; 7.
shpr
eh d
rejt
një
men
dim
apo
kër
kesë
, me
gojë
ose
me
shkr
im, n
ë gj
uhën
am
tare
ose
të h
uaj,
për n
jë si
tuat
ë të
cak
tuar
(për
udh
ëzim
, ndi
hmë,
info
rmim
, orie
ntim
etj)
, duk
e nd
ërve
-pr
uar n
ë gr
up o
se n
ë kl
asë;
8.
për
dor p
rogr
amet
softu
erik
e pë
r kom
unik
im të
dre
jtpër
drej
të d
he n
ë di
stan
cë n
ëpër
mje
t for
mav
e të
cak
tuar
a të
kom
unik
imit
(për
nev
ojat
e v
eta
apo
si d
etyr
ë sh
kollo
re).
I. K
ompe
tenc
a e
të m
endu
arit
Nxë
nësi
/ja:
1. p
aras
htro
n ar
gum
ente
pro
ose
kun
dër p
ër n
jë te
më/
prob
lem
të c
aktu
ar g
jatë
një
deb
ati o
se p
ublik
imi n
ë m
edia
; 2.
shpr
eh m
endi
min
për
një
pun
im le
trar a
po a
rtist
ik d
uke
dallu
ar n
drys
him
et d
he a
nalo
gjitë
ndë
rmje
t krij
imev
e të
ngj
ashm
e;
3. h
arto
n pl
anin
e p
unës
për
real
izim
in e
një
krij
imi/d
etyr
e (le
trare
), du
ke p
ërca
ktua
r hap
at k
ryes
orë
të z
batim
it;
4. z
gjid
h nj
ë pr
oble
m (g
juhë
sor)
dhe
ars
yeto
n pë
rzgj
edhj
en e
pro
cedu
rave
për
katë
se;
5. p
ërzg
jedh
dhe
dem
onst
ron
stra
tegj
i të
ndry
shm
e pë
r zgj
idhj
en e
një
pro
blem
i (gj
uhës
or) d
uke
para
qitu
r rez
ulta
t të
njëj
të;
6. p
ërdo
r kra
hasi
min
dhe
kon
trast
in p
ër të
gje
tur d
allim
et d
he n
gjas
hmër
itë k
ryes
ore
mid
is d
y e
më
shum
ë du
kuriv
e os
e kr
ijim
eve
artis
tike.
II.
K
ompe
tenc
a e
të n
xëni
t N
xënë
si/ja
: 1.
për
zgje
dh të
dhë
na n
ga b
urim
e të
ndr
yshm
e ( l
ibra
, rev
ista
, udh
ëzue
s, fja
lorë
, enc
iklo
pedi
ose
inte
rnet
), të
cila
t i sh
fryt
ëzon
për
real
izim
in e
tem
ës/d
etyr
ës së
dhë
në d
he i
klas
ifiko
n at
o bu
rime
sipa
s rën
dësi
së q
ë ka
në p
ër te
mën
; 2.
zba
ton
në m
ënyr
ë të
pav
arur
udh
ëzim
et e
dhë
na n
ga n
jë b
urim
(tek
st sh
kollo
r, lib
ër, i
nter
net,
med
ia) p
ër të
nxë
në n
jë te
më,
vep
rim, a
ktiv
itet o
se d
etyr
ë që
i kë
rkoh
et;
3. sh
fryt
ëzon
por
tofo
lin p
erso
nal p
ër id
entifi
kim
in e
për
parë
sive
dhe
man
gësi
ve n
ë fu
nksi
on të
vet
ëvle
rësi
mit
të p
ërpa
rimit
dhe
përm
irësi
mit
të su
kses
it në
fush
ën e
cak
tuar
. 4.
ndë
rlidh
tem
ën e
re o
se n
jë ç
ësht
je të
dhë
në m
e nj
ohur
itë d
he p
ërvo
jat p
arap
rake
, duk
e i p
araq
itur n
ë fo
rma
të n
drys
hme
të të
shpr
ehur
it (k
olon
a, ta
bela
).5.
për
dor p
rogr
ame
të p
ërsh
tats
hme
kom
pjut
erik
e pë
r zgj
idhj
en e
pro
blem
eve
dhe
krye
rjen
e de
tyra
ve n
ë fu
sha
të n
drys
hme
të d
ijes;
6.
par
asht
ron
pyet
je (p
se, ç
farë
, si,
kur)
dhe
org
aniz
on m
endi
met
e v
eta
në fo
rmë
të sh
krua
r për
tem
ën/ p
robl
emin
e d
hënë
dhe
vle
rëso
n pë
rpar
imin
e v
et d
eri n
ë zg
jidhj
en e
duh
ur;
men
axho
n em
ocio
net,
ndje
njat
, koh
ën, s
hfry
tëzi
min
e m
ater
iale
ve d
he m
jete
ve g
jatë
kry
erje
s së
një
dety
re/a
ktiv
iteti
(në
klas
ë/sh
kollë
apo
dik
u tje
tër)
.III
. K
ompe
tenc
a pë
r je
tën,
sipë
rmar
rjen
dhe
mje
disi
n N
xënë
si/ja
: 1.
për
gatit
pla
nin
e pu
nës p
ër o
rgan
izim
in e
një
akt
ivite
ti të
cak
tuar
në
shko
llë o
se n
ë ko
mun
itet d
he e
real
izon
atë
me
suks
es;
2. z
hvill
on n
jë p
roje
kt in
divi
dual
ose
në
grup
për
kry
erje
n e
një
aktiv
iteti
mje
diso
r apo
shoq
ëror
me
rënd
ësi p
ër sh
kollë
n os
e pë
r kom
unite
tin; a
po ja
shtë
saj);
3.
për
dor p
rogr
amet
kom
pjut
erik
e pë
r për
gatit
jen
e m
ater
iale
ve të
nev
ojsh
me
grafi
ke, i
lust
rim (t
ë fte
save
, pam
flete
ve, n
jofti
mev
e ap
o pu
blik
imev
e);
4. b
ashk
ëvep
ron
në m
ënyr
ë ak
tive
me
mos
hata
rët d
he të
tjer
ët (p
avar
ësis
ht st
atus
it të
tyre
soci
al, e
tnik
etj.
) për
real
izim
in e
një
akt
ivite
ti të
për
bash
kët (
proj
ekti/
aktiv
iteti
në b
azë
klas
e/sh
kolle
a rr
ethi
).
Kom
pete
ncat
kyç
eI.
Kom
pete
nca
e ko
mun
ikim
it dh
e të
shpr
ehur
it N
xënë
si/ja
: 1.
shpr
eh m
endi
min
e v
et p
ër n
jë te
më
të c
aktu
ar m
e go
jë o
se m
e sh
krim
, si d
he n
ë fo
rma
të tj
era
të k
omun
ikim
it;
2. d
ëgjo
n m
e vë
men
dje
prez
antim
in d
he k
omen
tet e
bër
a ng
a të
tjer
ët rr
eth
një
tem
e, d
uke
bërë
pye
tje, k
omen
te, s
qarim
e dh
e pr
opoz
ime;
3.
lexo
n rr
jedh
shëm
, me
into
naci
onin
e d
uhur
, një
teks
t të
cakt
uar r
rëfy
es, p
ërsh
krue
s, sh
kenc
or, p
ublic
istik
etj.
dhe
e k
omen
ton
atë
sipa
s kër
kesë
s me
gojë
ose
me
shkr
im;
4. sh
pjeg
on q
artë
dhe
sakt
ë, m
e go
jë o
se m
e sh
krim
, kup
timin
e te
rmav
e (f
jalë
ve, k
once
ptev
e) të
reja
, duk
e pë
rdor
ur g
juhë
n dh
e fja
lorin
e p
ërsh
tats
hëm
;
Libër për mësuesin
22 5. m
err p
jesë
si a
nëta
r i n
jë ju
rie, (
në n
ivel
kla
se a
po sh
kolle
) për
vle
rësi
min
e n
jë a
ktiv
iteti/
konk
ursi
arti
stik
, duk
e u
bazu
ar n
ë kr
itere
t e p
arac
aktu
ara.
IV
. K
ompe
tenc
a pe
rson
ale
Nxë
nësi
/ja:
1. m
err p
jesë
ose
dre
jton
punë
n në
gru
p, b
ashk
ëpun
on m
e pë
rfaq
ësue
s të
kom
unite
tit p
ër të
ndi
hmua
r mos
hata
rët d
he a
nëta
rët e
tjer
ë të
kom
unite
tit, q
ë ka
në p
robl
eme
shën
detë
sore
, so
cial
e, e
kono
mik
e, e
tj., d
he ra
porto
n (m
e go
jë, m
e sh
krim
) për
për
voja
t per
sona
le të
fitu
ara.
V.
K
ompe
tenc
a qy
teta
re
1. z
bato
n dh
e re
spek
ton
rreg
ulla
t e m
irësj
ellje
s në
klas
ë, sh
kollë
etj.
dhe
mba
n që
ndrim
akt
iv n
daj p
erso
nave
, të
cilë
t nuk
i re
spek
tojn
ë at
o, d
uke
shpj
egua
r pas
ojat
për
vet
en d
he p
ër
grup
in k
u bë
n pj
esë;
2.
shpj
egon
(në
form
a të
ndr
yshm
e të
shpr
ehur
i) do
mos
dosh
mër
inë
e re
spek
timit
dhe
zbat
imit
të rr
egul
lave
dhe
ligj
eve
për r
apor
tet e
shën
dosh
a në
bas
hkës
i të
ndry
shm
e sh
oqër
ore
apo
në g
rupe
të n
drys
hme
inte
resi
;3.
mer
r pje
së n
ë ak
tivite
tet q
ë pr
omov
ojnë
tole
ranc
ë dh
e di
vers
itet k
ultu
ror,
etni
k,fe
tar,
gjin
or e
tj., n
ë sh
kollë
apo
në
kom
unite
t, ku
për
fshi
hen
mos
hata
rë të
të g
jitha
për
katë
sive
të
përm
endu
ra q
ë je
tojn
ë në
bas
hkës
inë
e gj
erë.
VI
. K
ompe
tenc
a di
gjita
le
Nxë
nësi
/ja:
1. p
ërdo
r med
iat d
igjit
ale
dhe
mje
dise
t inf
orm
ativ
e pë
r të
kom
unik
uar d
he b
ashk
ëpun
uar,
duke
për
fshi
rë k
omun
ikim
et n
ë di
stan
cë p
ër z
hvill
imin
e n
johu
rive;
2.
ana
lizon
, vle
rëso
n, m
enax
hon
info
rmac
ioni
n e
mar
rë e
lekt
roni
kish
t (p.
sh.,
hedh
in d
isa
info
rmac
ione
të m
arra
nga
inte
rnet
i duk
e i p
ërm
bled
hur n
ë nj
ë ta
belë
ose
gra
fik);
3. z
hvill
on a
ftësi
në m
edia
tike
për i
dent
ifiki
min
e b
urim
it të
info
rmac
ioni
t dhe
kën
dvës
htrim
in a
nalit
ik p
ër g
jyki
min
e ty
re (p
.sh.,
dallo
n në
se n
jë m
ater
ial i
mar
rë n
ga in
tern
eti ë
shtë
fa
kt d
he b
urim
i ësh
të p
rimar
ose
seko
ndar
).
Gjuha shqipe 6
23PLA
NI A
NA
LITI
K S
IPA
S TR
EMU
JOR
ËVE
Plan
i ana
litik
për
trem
ujor
in e
par
ë
Nr.
i te
mav
eJa
vaK
ompe
tenc
at e
fu
shës
Nr.
i orë
ve
për
K.f
Tem
at m
ësim
ore
Situ
ata
e të
nxë
nit
Bur
imet
dhe
mje
tet m
ësim
ore
RU
BR
IKA
: NË
HA
PËSI
RAT
E R
RË
FIM
IT L
ET
RA
RN
ënru
brik
a: D
itë sh
kolle
1Ja
va 1
Flas
im1
Një
mje
dis i
riSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e të
fol
urit
rret
h pë
rsht
atje
s në
një
m
jedi
s të
ri,
përs
htat
jen
në d
itën
e pa
rë t
ë sh
kollë
s. N
xënë
sit
japi
n m
endi
met
dhe
gjy
kim
et e
tyre
për
eks
perie
ncat
në
lidhj
e m
e te
mën
.N
ë pë
rfun
dim
të
kë
tij
proc
esi,
ata
shpr
ehin
pë
lqim
et
dhe
kom
ento
jnë
disk
utim
et e
dëg
juar
a në
gru
p.
Teks
ti m
ësim
or,
info
rmac
ione
nga
inte
rnet
i për
fëm
ijërin
ë si
p.sh
., in
terv
ista
, fo
togr
afi a
po v
ideo
pe
rson
ale
etj.
2Fl
asim
Përp
unim
nj
ohur
ish
2A
nket
ë: J
u dh
e le
xim
iSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e an
ketim
in e
nxë
nësv
e në
lidh
je m
e të
lexu
arit.
Nxë
nësi
t u p
ërgj
igje
n py
etje
ve të
har
tuar
a në
form
ën
e nj
ë py
etës
ori,
zbul
ojnë
lidh
jen
e ty
re m
e lib
rin d
he të
lexu
arit.
N
ë pë
rfun
dim
të k
ëtij
proc
esi,
ata
arrij
në n
ë ko
nklu
zion
e rr
eth
rënd
ësis
ë së
lexi
mit.
Inte
rnet
i, bi
blio
teka
, bi
blio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
3Le
xojm
ë1
Mës
uesi
ynë
i da
shur
D.P
enak
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
disk
utim
in rr
eth
rënd
ësisë
së sh
kollë
s dh
e nd
ikim
it të
prin
dërv
e, m
ësue
sve,
shoq
ërisë
lidh
ur m
e çë
shtje
n.
Nxë
nësit
pun
ojnë
në
grup
e du
ke a
naliz
uar p
erso
nazh
et, s
trukt
urën
, ku
ptim
in e
shpr
ehje
ve të
figu
rshm
e, ve
çorit
ë e te
kstit
rrëfi
mta
r let
rar.
Në p
ërfu
ndim
, nxë
nësit
refle
ktoj
në m
e arg
umen
te rr
eth
tem
ës.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
4Fo
netik
ë1
Zano
ret d
he
bash
këtin
gëllo
ret
e gj
uhës
shqi
pe
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t me
dalli
min
e b
ashk
ëtin
gëllo
reve
të
zësh
me,
të sh
urdh
ëta,
ting
ëllu
ese.
Mat
eria
le
ndih
mës
e,
harta
ko
ncep
tual
e,
taba
kë të
mod
elua
r nga
nxë
nësi
t.
5D
ëgjo
jmë
1R
rëfim
e pe
rson
ale
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e rr
ëfim
in e
ndo
dhiv
e pe
rson
ale.
N
xënë
sit
vëzh
gojn
ë fo
to
të
ndry
shm
e,
mom
ente
ng
a je
ta
fëm
ijëro
re d
he r
rëfe
jnë
e dë
gjoj
në n
ë gr
up,
ngja
rje n
ga j
eta
pers
onal
e. N
ë pë
rfun
dim
të
këtij
pro
cesi
, nx
ënës
it vl
erës
ojnë
rr
ëfim
et p
erso
nale
të d
ëgju
ara.
CD
mod
el, i
nfor
mac
ion
nga
inte
rnet
i dhe
m
edia
të n
drys
hme,
te
ksti
mës
imor
,fo
to p
erso
nale
,m
jete
digj
itale,
di
ktof
on,
mag
neto
fon
ose
tablet
.
Libër për mësuesin
24 Nr.
i te
mav
eJa
vaK
ompe
tenc
at e
fu
shës
Nr.
i orë
ve
për
K.f
Tem
at m
ësim
ore
Situ
ata
e të
nxë
nit
Bur
imet
dhe
mje
tet m
ësim
ore
6Ja
va 2
Lexo
jmë
2K
ur is
ha fë
mijë
K
. Kol
odi
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
para
shik
imin
e p
jesë
s m
bësh
tetu
r në
titu
llin
dhe
ilust
rimin
figu
rativ
e të
saj.
Nxë
nësi
t dis
kuto
jnë
në g
rupe
për
zbë
rthim
in k
uptim
or të
pje
sës,
kohë
n e
ngja
rjes,
lidhj
en m
idis
ele
men
teve
, si:
fjala
kyç
e, fj
alia
ku
për
dore
t, fja
lët e
per
sona
zhev
e.
Në
përf
undi
m n
xënë
sit
arrij
në n
ë ko
nklu
zion
e rr
eth
tem
ës s
ë pj
esës
. Ata
gjit
hash
tu a
rgum
ento
jnë
rret
h id
eve
që tr
ajto
n pj
esa.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
7Fo
netik
ë2
Thek
si i
fjalë
sSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het
me
dalli
min
e t
heks
it të
fja
lës
dhe
ndry
shim
in e
kup
timit
të sa
j në
varë
si të
tij.
Mat
eria
le
ndih
mës
e,
harta
ko
ncep
tual
e,
taba
kë të
mod
elua
r nga
nxë
nësi
t.8
Shkr
uajm
ë1
Përg
atitj
a pë
r pr
oces
in e
të
shkr
uarit
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
përg
atitj
en e
nxë
nësv
e pë
r pro
cesi
n e
të sh
krua
rit.
Nxë
nësi
t mbl
edhi
n id
e ng
a bu
rime
të n
drys
hme;
m
bajn
ë sh
ënim
e në
lidh
je m
e te
mën
; kra
haso
jnë
ide
të m
arra
nga
bu
rime
të n
drys
hme;
japi
n m
endi
met
dhe
gjy
kim
et e
tyre
rre
th
situ
atav
e, p
ërga
tisin
dra
ftin
e pa
rë të
shkr
imit.
Në p
ërfu
ndim
të k
ëtij
proc
esi,
ata k
ëmbe
jnë p
unim
et, i
vle
rëso
jnë
idet
ë ap
o m
odel
et e
të tj
erëv
e; ja
pin
sugj
erim
e pë
r për
mirë
sim
e të
dra
ftit t
ë pa
rë.
Rev
ista
dh
e m
ater
iale
të
sh
krua
ra
për
fëm
ijët s
ot n
ë bo
të, m
ater
iale
nga
inte
rnet
i,te
ksti
mës
imor
,fo
togr
afi.
9Fo
netik
ë3
Into
naci
oni d
he
thek
si i
fjalis
ëSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e da
llim
in e
into
naci
onit
të fj
aliv
e.M
ater
iale
nd
ihm
ëse,
ha
rta
konc
eptu
ale,
ta
bakë
të m
odel
uar n
ga n
xënë
sit.
10Le
xojm
ë3
Zene
li M
igje
niSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het
me
disk
utim
in r
reth
vje
rsha
ve d
he
tregi
mev
e të
shkr
uara
nga
Mig
jeni
. N
xënë
sit,
pas l
exim
it të
treg
imit,
u p
ërgj
igje
n py
etje
ve k
uptim
ore,
in
terp
reto
jnë
sjel
ljet
dhe
vepr
imet
e p
erso
nazh
eve,
ana
lizoj
në
tem
ën e
tre
gim
it, s
i dh
e po
rtret
izoj
në p
erso
nazh
in k
ryes
or.
Gjit
hash
tu p
unoh
et m
e gj
uhën
e t
ekst
it, k
uptim
et e
figu
rshm
e të
fja
lëve
të p
ërdo
rura
. Në
përf
undi
m n
xënë
sit r
eflek
tojn
ë rr
eth
idev
e dh
e m
esaz
heve
që
mba
rtin
fjalë
t e p
erso
nazh
it kr
yeso
r.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
11Ja
va 3
Lexo
jmë
4Ze
neli
Mig
jeni
Ora
e d
ytë
12Fo
netik
ëPë
rpun
im
njoh
uris
h
4Fl
etë
vler
ësim
i e
kom
pete
ncës
.Th
eksi
i
fjalë
s, in
tona
cion
i i
fjalis
ë
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dalli
min
e th
eksi
t të
fjalë
ve, s
i dhe
in
tona
cion
in e
fjal
isë.
Flet
ore
e vl
erës
imit
të k
ompe
tenc
ave
Gjuha shqipe 6
25Nr.
i te
mav
eJa
vaK
ompe
tenc
at e
fu
shës
Nr.
i orë
ve
për
K.f
Tem
at m
ësim
ore
Situ
ata
e të
nxë
nit
Bur
imet
dhe
mje
tet m
ësim
ore
13Le
xojm
ë5
Prov
imi
Xh.
Gua
resk
iSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het
me
disk
utim
rre
th t
emës
që
do t
ë tra
jtojë
treg
imi d
he k
once
ptit
të n
ders
hmër
isë.
N
xënë
sit,
pas
lexi
mit
të p
jesë
s, di
skut
ojnë
rre
th k
uptim
it të
tij,
inte
rpre
tojn
ë fja
lët
e pe
rson
azhe
ve ,
ana
lizoj
në q
ëndr
imet
dhe
ci
lësi
të e
tyre
, pun
ojnë
me
gjuh
ën te
kstit
. Në
përf
undi
m, n
xënë
sit
refle
ktoj
në r
reth
rea
litet
it të
tyr
e, l
idhu
r m
e m
arrë
dhën
iet
dhe
kom
unik
mim
in m
e pr
indë
rit.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
Nën
rubr
ika:
Fam
ilja
ime
14D
rejts
hkrim
5Pë
rdor
imi d
rejtë
i s
hkro
njës
së
mad
he
Situ
ata
e të n
xëni
t lid
het m
e dre
jtshk
rimin
e sh
kron
jës s
ë mad
he.M
ater
iale
nd
ihm
ëse,
ha
rta
konc
eptu
ale,
ta
bakë
të m
odel
uar n
ga n
xënë
sit.
15Sh
krua
jmë
2R
ishk
ruaj
më
një
tregi
mK
thim
në
fam
ilje
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e ris
hkrim
in e
një
tregi
mi
duke
e
kthy
er a
të n
ga v
eta
e pa
rë n
ë të
tret
ë.N
xënë
sit d
ëgjo
jnë,
kup
tojn
ë, k
raha
sojn
ë dh
e gj
ejnë
ndr
yshi
met
në
mes
të d
y tre
gim
eve
në d
y ve
ta të
ndr
yshm
e rr
ëfim
i.N
ë pë
rfun
dim
të k
ëtij
proc
esi,
ata
e sh
krua
jnë
tregi
min
në
vetë
n e
tretë
dhe
vle
rëso
jnë
puni
met
e ty
re.
Teks
ti,lib
ra ja
shtë
kla
se,
mat
eria
le a
udio
vizu
ale,
mod
ele
punë
sh m
e sh
krim
,Fl
etor
e e
vler
ësim
it të
kom
pete
ncav
e.
16Ja
va 4
Proj
ekt n
r 1Pë
rpun
im
njoh
uris
h
1Pl
anifi
kim
i pr
ojek
tit p
ër
mje
disi
n
Situ
ata
e të n
xëni
t lid
het m
e pla
nifik
imin
e pr
ojek
tit p
ër m
jedi
sin.
17Fl
asim
3K
omun
ikim
i m
e të
rritu
ritSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het
me
form
at e
kom
unik
imit
sipa
s hi
erar
kisë
së p
alëv
e.N
xënë
sit s
hpre
hin
idet
ë, n
djen
jat,
pëlq
imet
e m
ospë
lqim
et d
he
pikë
pam
jet e
tyre
, të
gjith
a pj
esë
e ko
mun
ikim
it. N
ë pë
rfun
dim
të
kët
ij pr
oces
i, at
a vl
erës
ojnë
veç
oritë
e k
omun
ikim
it të
tyre
, në
rapo
rt m
e të
tjer
ët.
Inte
rnet
i, bi
blio
teka
, bi
blio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
18Le
xojm
ë6
D
ashu
ria
e në
nës
R. P
asm
açiu
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e pl
otës
imin
e n
jë k
llast
eri
rret
h ko
ncep
tit k
yç q
ë tra
jton
pjes
a.N
xënë
sit,
pas
lexi
mit
të p
jesë
s, zb
ërth
imit
dhe
inte
rpre
timit
kupt
imor
të s
aj, a
naliz
ojnë
per
sona
zhet
, ilu
stro
jnë
në te
kst i
detë
ky
çe,
dallo
jnë
shpr
ehje
t e
figur
shm
e. N
ë pë
rfun
dim
, nx
ënës
it ar
gum
ento
jnë
rret
h pj
esës
që
u pë
lqen
më
shum
ë.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
19Pë
rpun
im
njoh
uris
hK
ompe
tenc
a e
fush
ës:
Dre
jtshk
rim
6Fl
etë
vler
ësim
i e
kom
pete
ncës
. Pë
rdor
imi
i sh
kron
jës
së
mad
he
Situ
ata
e të n
xëni
t lid
het m
e dre
jtshk
rimin
e sh
kron
jës s
ë mad
he.F
leto
re e
vle
rësi
mit
të k
ompe
tenc
ave
Libër për mësuesin
26 Nr.
i te
mav
eJa
vaK
ompe
tenc
at e
fu
shës
Nr.
i orë
ve
për
K.f
Tem
at m
ësim
ore
Situ
ata
e të
nxë
nit
Bur
imet
dhe
mje
tet m
ësim
ore
20Sh
krua
jmë
3K
ujtim
e të
gë
zues
hme
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t me
të tr
egua
rit e
kuj
timev
e, f
otov
e,
mbl
edhj
en e
idev
e, sh
krim
in e
tyre
.M
ater
iale
nga
inte
rnet
i,tre
gim
e, d
itarë
, re
vist
a, C
d, v
ideo
, al
bum
e fo
togr
afike
, Fle
tore
e v
lerë
sim
it të
ko
mpe
tenc
ave.
21Ja
va 5
Shkr
uajm
ë4
Si t
a ko
ntrr
ollo
jmë
një
teks
t që
shkr
uajm
ëSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het
me
udhë
zim
et p
ër k
ontrr
ollin
e n
jë
teks
ti të
shkr
uar.
Nxë
nësi
t mem
oriz
ojnë
dhe
zba
tojn
ë ha
pat q
ë nd
iqen
për
ndr
eqje
n e
punë
s me
shkr
im. A
ta g
jitha
shtu
, për
dorin
shen
jat p
ërka
tëse
për
re
dakt
imin
e n
jë te
ksti.
Në p
ërfu
ndim
të k
ëtij
proc
esi,
ata k
ontrr
ollo
jnë t
ekst
in n
ë var
iant
in
përf
undi
mta
r.
Puni
me
me
shkr
im,
tabe
la e
shen
jave
kon
venc
iona
le,
mat
eria
le n
ë po
uer
poin
t i
kësh
illav
e pë
r nd
jekj
en
dhe
kont
rolli
n e
punë
ve
me
shkr
im.
22D
rejts
hkrim
7D
rejts
hkrim
i i
fjalë
ve
që k
anë
zano
ren
e në
po
zici
one
të n
drys
hme
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e sh
krim
in d
rejt
të z
anor
es e
në
pozi
cion
e të
ndr
yshm
e.M
ater
iale
nd
ihm
ëse,
ha
rta
konc
eptu
ale,
ta
bakë
të m
odel
uar n
ga n
xënë
sit.
23Le
xojm
ë7
Sënd
uku
i gjy
shes
A
. Mam
aqi
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e nj
ë di
skut
im r
reth
tra
dita
ve,
obje
ktev
e të
çm
uara
, ku
jtim
eve
e se
ndev
e të
tra
shëg
uara
nga
gj
yshë
rit a
po të
afë
rmit.
Nxë
nësi
t, pa
s le
xim
it të
pje
sës,
zbër
thim
it dh
e in
terp
retim
it ku
ptim
or të
saj,
disk
utoj
në n
ë gr
upe
duke
por
tetiz
uar p
erso
nazh
in
e gj
yshe
s, re
ndis
in n
gjar
jet e
treg
imit,
dal
lojn
ë tre
gues
it e
vend
it dh
e të
hap
ësirë
s. N
ë pë
rfun
dim
nxë
nësi
t gjy
kojn
ë rr
eth
mes
azhi
t që
përc
jelli
n fja
lët
e gj
yshe
s.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
24D
rejts
hkrim
8D
rejts
hkrim
i i
fjalë
ve
që e
kan
ë za
nore
n ë
në
pozi
cion
e të
ndr
yshm
e
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e sh
krim
in d
rejt
të z
anor
es ë
në
pozi
cion
e të
ndr
yshm
e.Fj
alor
i dre
jtshk
rimor
i gj
uhës
shqi
pe
25Le
xojm
ë8
Pian
oja
L.A
lkot
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t me
kriji
min
e n
jë tr
egim
i të
shku
rtër,
duke
për
doru
r fja
lët k
yçe
të d
hëna
.N
xënë
sit,
pas
lexi
mit
të p
jesë
s, zb
ërth
imit
dhe
inte
rpre
timit
kupt
imor
të sa
j, di
skut
ojnë
në g
rupe
duk
e por
tretiz
uar p
erso
nazh
et,
mar
rin n
johu
ri pë
r fig
urën
e m
etaf
orës
, pë
rcak
tojn
ë fig
urën
le
trare
të
përd
orur
në
fjalë
t e
dhën
a dh
e i
kom
ento
jnë
ato.
Në
përf
undi
m n
xënë
sit f
orm
uloj
në m
esaz
hin
që p
ërcj
ell p
jesa
, si d
he
ndër
tojn
ë nj
ë pe
sëva
rgës
h pë
r të
sint
etiz
uar n
johu
ritë
e ty
re rr
eth
tem
ës.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
Gjuha shqipe 6
27Nr.
i te
mav
eJa
vaK
ompe
tenc
at e
fu
shës
Nr.
i orë
ve
për
K.f
Tem
at m
ësim
ore
Situ
ata
e të
nxë
nit
Bur
imet
dhe
mje
tet m
ësim
ore
26Ja
va 6
Shkr
uajm
ë5
Letra
per
sona
leSi
tuat
a e t
ë nxë
nit l
idhe
t me s
hkrim
in e
një l
etre
per
sona
le: m
alli,
ng
ushë
llim
i, fa
ljeje
.Fl
etor
e e
vler
ësim
it të
kom
pete
ncav
e
Nën
rubr
ika:
Ngj
yra
jete
27Le
xojm
ë9
Kës
htje
lla
I.Kad
are
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
pyet
je d
he d
isku
tim n
ë gr
up rr
eth
figur
ës s
ë Sk
ënde
rbeu
t. Pr
ezan
tohe
n fo
to,
pikt
ura,
viz
atim
e nx
ënës
ish
për fi
gurë
n e
Skën
derb
eut.
Nxë
nësi
t, pa
s le
xim
it të
pje
sës,
zbër
thim
it dh
e in
terp
retim
it ku
ptim
or të
saj
, për
qend
rojn
ë vë
men
djen
e ty
re n
ë ko
ncep
tin e
llo
jit të
rrëfi
mit
letra
r: R
oman
in.
Në
përf
undi
m n
xënë
sit
japi
n ar
gum
ente
Pro
dhe
Kun
dër
rret
h py
etje
s qen
dror
e të
ngr
itur.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
28Le
xojm
ë10
Kës
htje
lla
I.Kad
are
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t me
disk
utim
in e
det
yrës
së
shtë
pisë
, si
dh
e pr
ezan
timit
të
epis
odev
e të
sh
këpu
tura
ng
a fil
mi
“Skë
nder
beu”
. N
xënë
sit d
isku
tojn
ë në g
rupe
eksp
ertë
sh p
ër të
anal
izua
r vep
rimet
e
pers
onaz
heve
, ilu
stru
ar a
to n
ga p
jesa
, për
të d
allu
ar rr
ëfim
tarin
e
ngja
rjes,
për t
ë pu
nuar
me
gjuh
ën e
figu
rshm
e (k
raha
sim
et e
pë
rdor
ura,
fjal
ët e
pre
jard
hura
).N
ë pë
rfun
dim
, nx
ënës
it in
terp
reto
jnë
rolin
dhe
fun
ksio
nin
e fig
urav
e le
trare
të p
ërdo
rura
.29
Dre
jtshk
rim9
Dre
jtshk
rimi
i fja
lëve
me
zano
ren
ë fu
ndor
e
Situ
ata
e të n
xëni
t lid
het m
e sh
krim
in d
rejt
të z
anor
es ë
fund
ore.
Mat
eria
le
ndih
mës
e,
harta
ko
ncep
tual
e,
taba
kë të
mod
elua
r nga
nxë
nësi
t.
30D
ëgjo
jmë
2Id
entifi
kim
i dh
e zg
jidhj
a e
prob
lem
it në
teks
t rr
ëfim
tar
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e id
entifi
kim
in e
pro
blem
it dh
e zg
jidhj
en e
tij n
ë nj
ë te
kst.
Nxë
nësi
t dëg
jojn
ë nj
ë rr
ëfim
, ren
dsin
ng
jarje
t si
pas
viju
eshm
ëris
ë lo
gjik
e të
mat
eria
lit,
i pë
rgjig
jen
pyet
jeve
rre
th t
ij, p
ropo
zojn
ë zg
jidhj
e të
ndr
yshm
e ng
a çf
arë
dëgj
uan.
Në p
ërfu
ndim
të k
ëtij
proc
esi,
ata v
lerë
sojn
ë zgj
idhj
et e
ndry
shm
e pë
r tek
stet
e d
ëgju
ara.
CD
mod
el,
inte
rnet
i, bi
blio
teka
, rev
ista
;hi
stor
i të
regj
istru
ara,
teks
ti m
ësim
or,
mje
te d
igjit
ale
dikt
ofon
, m
agne
tofo
n os
e ta
blet
.31
Java
7Sh
krua
jmë
6D
iktim
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
drej
tshk
rimin
e fj
alëv
e m
e za
nore
n ë
fund
ore
dhe
të n
dajfo
ljeve
e p
araf
jalë
ve.
Flet
ore
(flet
ë të
gat
shm
e të
mod
elua
ra p
ër
dikt
imin
).
Libër për mësuesin
28 Nr.
i te
mav
eJa
vaK
ompe
tenc
at e
fu
shës
Nr.
i orë
ve
për
K.f
Tem
at m
ësim
ore
Situ
ata
e të
nxë
nit
Bur
imet
dhe
mje
tet m
ësim
ore
32Le
xojm
ë11
Nje
riu
që m
billt
e pe
më
Zh.G
iono
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e pa
rash
ikim
in e
rrë
fimit
duke
u
nisu
r nga
ilus
trim
et fi
gura
tive
dhe
titul
li i f
ragm
entit
. Nxë
nësi
t, pa
s le
xim
it të
pje
sës,
zbër
thim
it dh
e in
terp
retim
it ku
ptim
or t
ë sa
j, e
anal
izoj
në a
të: r
rëfim
tarin
, cilë
sitë
e p
erso
nazh
it kr
yeso
r, pu
nojn
ë m
e gj
uhën
e te
kstit
duk
e gj
etur
fraz
at q
ë em
ërto
jnë
vend
dh
e ko
hë. N
ë pë
rfun
dim
, nxë
nësi
t refl
ekto
jnë
rret
h th
ënie
ve të
au
torit
dhe
mes
azhi
n që
ato
për
cjel
lin.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
33Fj
alëf
orm
im10
Fjal
a dh
e pë
rbër
ësit
e sa
jSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e da
llim
in e
mën
yrav
e të
form
imit
të
fjalë
ve n
ë gj
uhën
shqi
pe.
Mat
eria
le
grafi
ke,
harta
se
man
tike
për
fjalë
n dh
e pë
rbër
ësit
e sa
j.34
Flas
imPë
rpun
im
njoh
uris
h
4M
jedi
si rr
eth
nesh
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e të
fol
urit
rret
h pr
oble
mev
e të
m
jedi
sit.
Nxë
nësi
t ana
lizoj
në s
hkaq
et e
ndo
tjes
së m
jedi
sit,
i kla
sifik
ojnë
at
o dh
e sj
ellin
ide
rret
h zg
jidhj
es së
situ
atës
.N
ë pë
rfun
dim
të k
ëtij
proc
esi,
ata
plan
ifiko
jnë
nism
a ko
nkre
te
rret
h pë
rmirë
sim
it ak
tual
.
Inte
rnet
i, bi
blio
teka
, rev
ista
;hi
stor
i të
regj
istru
ara,
teks
ti m
ësim
or,
mje
te d
igjit
ale,
dik
tofo
n, m
agne
tofo
n os
e ta
blet
.35
Proj
ekt n
r 1Pë
rpun
im
njoh
uris
h
2Pr
ezan
tim i
proj
ektit
për
m
jedi
sin
Situ
ata
e të n
xëni
t lid
het m
e pre
zant
imin
e pr
ojek
tit p
ër m
jedi
sin.
Prez
antim
e di
gjita
le
të
proj
ektit
pë
r m
jedi
sin,
sl
ogan
e,
fletë
palo
sje,
ve
shje
si
mbo
like
me
mes
azhe
pë
r m
broj
tjen
mje
disi
t, m
aket
e të
pun
uara
nga
nxë
nësi
t.36
Java
8Pr
ojek
t nr 1
Përp
unim
nj
ohur
ish
3Pr
ezan
tim i
proj
ektit
për
m
jedi
sin
Situ
ata
e të n
xëni
t lid
het m
e pre
zant
imin
e pr
ojek
tit p
ër m
jedi
sin.
37Sh
krua
jmë
7Sh
krua
jmë
tregi
me
në
mën
yra
të
ndry
shm
e
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e sh
krim
in e
tre
gim
it m
e fja
lë,
mbë
shte
tur n
ë tre
gim
in e
dhë
në m
e ilu
strim
e.
38Le
xojm
ë12
Kur
të v
ijnë
men
dtë
S. Ja
kova
Situ
ata
e të n
xëni
t lid
het m
e par
ashi
kim
in e
zhvi
llim
it të
ngj
arje
s du
ke u
baz
uar n
ë fja
lët e
dhë
na k
yce.
Nxë
nësi
t, pa
s le
xim
it të
pje
sës,
zbër
thim
it dh
e in
terp
retim
it ku
ptim
or të
saj
, e a
naliz
ojnë
atë
: dal
lojn
ë dh
e re
nditi
n ve
prim
et
e pe
rson
azhe
ve, s
hkru
ajnë
pik
at e
pla
nit p
ër tr
egim
in, s
hpje
gojn
ë ku
ptim
in e
shpr
ehje
ve të
figu
rshm
e.N
ë pë
rfun
dim
, nx
ënës
it re
flekt
ojnë
rre
th m
esaz
hit
të t
regi
mit
duke
lidh
ur ti
tulli
n e
saj m
e pr
over
ba p
opul
lore
.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
39Fj
alëf
orm
im11
Fjal
ët e
pr
ejar
dhur
aSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e da
llim
in e
fjal
ëve
të p
reja
rdhu
ra.
Sugj
erim
: Pun
ë e
pava
rur n
ë Fl
etor
en e
vle
rësi
mit
Fjal
a dh
e pë
rbër
ësit
e sa
j, fja
lët e
pre
jard
hura
Fjal
or g
juhë
sor,
teks
ti m
ësim
or.
Gjuha shqipe 6
29Nr.
i te
mav
eJa
vaK
ompe
tenc
at e
fu
shës
Nr.
i orë
ve
për
K.f
Tem
at m
ësim
ore
Situ
ata
e të
nxë
nit
Bur
imet
dhe
mje
tet m
ësim
ore
40Le
ksik
olog
ji12
Kup
timet
e f
jalë
s, fu
sha
leks
ikor
eSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e pë
rcak
timin
e fu
shës
leks
ikor
e të
fja
lëve
.Fj
alor
gju
hëso
r, te
ksti
mës
imor
.
Nën
rubr
ika:
Flu
turi
m p
ërm
es fa
ntaz
isë
41Ja
va 9
Lexo
jmë
13Sa
zbav
itesh
in
diku
r I.A
sim
ovSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e di
skut
imin
e n
xënë
sve
mbë
shtë
tur
në im
agjin
atën
e ty
re rr
eth
shko
llës s
ë të
ard
hmes
.N
xënë
sit,
pas
lexi
mit
të p
jesë
s, zb
ërth
imit
dhe
inte
rpre
timit
kupt
imor
të
saj,
e an
aliz
ojnë
atë
: da
llojn
ë ko
hën
e rr
ëfim
it im
agjin
ar,
përs
hkru
ajnë
mje
disi
n e
rrëfi
mit
sipa
s im
agjin
atës
së
tyr
e, p
ortre
tizoj
në p
erso
nazh
et d
uke
nxje
rrë
në p
ah a
në t
ë ku
ndër
ta t
ë ka
rakt
erit
të t
yre,
kra
haso
jnë
dy s
hkol
lat,
sipa
s tip
arav
e të
dhë
na n
ë te
kst,
zbër
thej
në k
uptim
in e
shp
rehj
eve
të
dhën
a. N
ë pë
rfun
dim
, nxë
nësi
t refl
ekto
jnë
rret
h an
ëve
pozi
tive
dhe
nega
tive
të d
y sh
kolla
ve.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
42Sh
krua
jmë
8Sh
kolla
e
ëndr
rave
të m
iaSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e nx
itjen
e im
agjin
atës
për
shk
ollë
n id
eale
, të
dësh
iruar
nga
nxë
nësi
t.Fl
etë
e vl
erës
imit
të k
ompe
tenc
ave
43Le
ksik
olog
ji13
Fam
iljet
e fj
alëv
eSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e kr
ijim
in e
fam
iljev
e të
fjal
ëve.
Fjal
or g
juhë
sor,
teks
ti m
ësim
or.
44Le
xojm
ë14
Kap
elja
që
fle
t R
oulin
gSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het
me
disk
utim
in e
nxn
ësve
rre
th
pers
onaz
hit t
ë H
arri
Pote
rit.
Nxë
nësi
t, pa
s le
xim
it të
pje
sës,
zbër
thim
it dh
e in
terp
retim
it ku
ptim
or të
saj
, e a
naliz
ojnë
atë
: ilu
stro
hen
nga
pjes
a m
endi
me
dhe
ndje
nja
të p
erso
nazh
it kr
yeso
r, da
llojn
ë tip
aret
rea
le d
he
jore
ale
të p
erso
nazh
eve,
dal
lojn
ë du
kurit
ë re
ale
dhe
jore
ale
në
tregi
m. N
ë pë
rfun
dim
, nxë
nësi
t kra
haso
jnë
varia
ntin
e li
brit
me
atë
të fi
lmit,
duk
e gj
etur
të p
ërba
shkë
tat d
he d
allim
et.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
45Le
xojm
ë15
Kap
elja
që
fle
t R
oulin
gO
ra e
dyt
ë
46Ja
va 1
0Le
ksik
olog
jiPë
rpun
im
njoh
uris
h
14Fl
etë
vler
ësim
i e
kom
pete
ncës
. Fu
sha
leks
ikor
e dh
e fa
milj
et e
fja
lëve
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t me
ndër
timin
e f
ushë
s le
ksik
ore
dhe
fam
iljes
së fj
alëv
e.Fl
etë
e vl
erës
imit
të k
ompe
tenc
ave
47Le
xojm
ëPë
rpun
im
njoh
uris
h
1Le
xim
ja
shtë
kl
ase
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e le
xim
in e
lib
rit,
pyet
je r
reth
el
emen
teve
për
mba
jtëso
rë, s
trukt
uror
ë, g
juhë
sorë
dhe
figu
rativ
ë.Li
bri
i pë
rzgj
edhu
r ng
a m
ësue
si/ja
dhe
nx
ënës
it.Pr
ezan
tim d
igjit
al48
Lexo
jmë
Përp
unim
nj
ohur
ish
2Le
xim
ja
shtë
kl
ase
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e le
xim
in e
lib
rit,
pyet
je r
reth
el
emen
teve
për
mba
jtëso
rë, s
trukt
uror
ë, g
juhë
sorë
dhe
figu
rativ
ë.Li
bri
i pë
rzgj
edhu
r ng
a m
ësue
si/ja
dhe
nx
ënës
it.Pr
ezan
tim d
igjit
al
Libër për mësuesin
30 Nr.
i te
mav
eJa
vaK
ompe
tenc
at e
fu
shës
Nr.
i orë
ve
për
K.f
Tem
at m
ësim
ore
Situ
ata
e të
nxë
nit
Bur
imet
dhe
mje
tet m
ësim
ore
49M
orfo
logj
i15
Kla
sat e
fjal
ëve
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t me
përc
aktim
in e
kla
save
të f
jalë
ve,
si d
he k
lasi
fikim
in e
fja
lëve
në
fjalë
të
ndry
shue
shm
e dh
e të
pa
ndry
shue
shm
e.
Sked
a pë
r nx
ënës
it m
e fja
lë të
kla
save
të
ndry
shm
e, te
ksti
mës
imor
.
50M
orfo
logj
i16
Kla
sat e
fjal
ëve
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
përc
aktim
in e
kla
save
të fj
alëv
e.Su
gjer
im
për
punë
të
pa
varu
r në
fle
tore
n e
vler
ësim
it të
ko
mpe
tenc
ave.
Kla
sat e
fjal
ëve
51Ja
va 1
1Le
xojm
ë16
Stin
ët n
ë Pl
anet
in
e K
uq
B. D
edja
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t par
ashi
kim
in e
pje
sës
duke
u b
azua
r në
titu
llin
e sa
j. N
xënë
sit,
pas
lexi
mit
të p
jesë
s, zb
ërth
imit
dhe
inte
rpre
timit
kupt
imor
të s
aj, e
ana
lizoj
në a
të: g
jejn
ë pa
ragr
afët
ku
shf
aqen
ide
dhe
mom
ente
të
cakt
uara
të
ngja
rjes,
puno
jnë
me
gjuh
ën e
tek
stit.
Në
përf
undi
m n
xënë
sit
refle
ktoj
në r
reth
m
byllj
es s
ë pj
esës
, duk
e dh
ënë
edhe
ide
pers
onal
e pë
r va
riant
e të
mun
dshm
e të
saj.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
52Sh
krua
jmë
9Sh
krua
jmë
me
imag
jinat
ëSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het
me
shkr
imin
e n
jë t
regi
mi
me
imag
jinat
ë.Fl
etor
e të
pun
ëve
me
shkr
im,
shkr
ime
mod
el, p
reza
ntim
e m
e ep
isod
e fil
mik
e që
nx
isin
imag
jinat
ën.
53M
orfo
logj
i17
Kla
sa e
em
rave
. Em
ri, k
uptim
i, ve
çorit
ë gr
amat
ikor
e
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dalli
min
e e
mrit
dhe
lloj
eve
të ti
j; të
për
gjith
shëm
, të
përv
eçëm
, kon
kret
ë, a
bstra
ktë.
Mat
eria
le g
rafik
e pë
r em
rin, v
eçor
itë e
tij
gram
atik
ore,
tek
sti
mës
imor
, sk
eda
për
nxën
ësit.
54K
ompe
tenc
a:
Lexo
jmë
Përp
unim
nj
ohur
ish
1Fl
etë
verifi
kim
i pë
r tek
stin
rr
ëfim
tar
Biri
i er
ës
V.C
anos
inaj
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e nj
ohur
itë e
mar
ra r
reth
tek
stit
rrëfi
mta
r.Fl
etor
e e
vler
ësim
it të
kom
pete
ncav
e
55Pë
rpun
im
njoh
uris
hM
orfo
logj
ia
18Fl
etë
vler
ësim
i e
kom
pete
ncës
. Em
ri. E
mra
të
përg
jiths
hëm
dh
e të
për
veçë
m,
konk
retë
dhe
ab
stra
ktë
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dalli
min
e e
mra
ve të
për
gjith
shëm
dh
e at
yre
të p
ërve
çëm
.Fl
etor
e e
vler
ësim
it të
kom
pete
ncav
e
Gjuha shqipe 6
31Nr.
i te
mav
eJa
vaK
ompe
tenc
at e
fu
shës
Nr.
i orë
ve
për
K.f
Tem
at m
ësim
ore
Situ
ata
e të
nxë
nit
Bur
imet
dhe
mje
tet m
ësim
ore
Nën
rubr
ika:
Në
botë
n e
çudi
rave
Mite
, për
ralla
, fab
ula
56Ja
va 1
2D
ëgjo
jmë
3Sh
umë
mën
yra
për t
ë dë
gjua
r, fa
bula
, ane
kdot
a,
përr
alla
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dëgj
imin
e fa
bula
ve, a
nekd
otav
e,
përr
alla
ve.
Nxë
nësi
t ku
ptoj
në,
krah
asoj
në
dhe
përm
bled
hin
men
dim
et
për
mat
eria
let
e dë
gjua
ra,
të s
hiku
ara
ose
të p
reza
ntua
ra.
Në
përf
undi
m të
kët
ij pr
oces
i, at
a ja
pin
men
dim
et d
he g
jyki
met
e
tyre
rret
h te
kste
ve të
dëg
juar
a.
Fabu
la,
anek
doka
dh
e pë
rral
la
të
regj
istru
ara.
teks
ti m
ësim
or,
vide
o dh
e C
D,
mje
te d
igjit
ale,
dik
tofo
n, m
agne
tofo
n os
e ta
blet
.57
Lexo
jmë
17Fu
qia
e M
ujit
M.K
utel
iSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het d
isku
timin
e n
xënë
sve
rret
h fig
urav
e të
njo
hura
për
ta n
ga C
ikli
i Kre
shni
këve
. Nxë
nësi
t, pa
s le
xim
it të
pje
sës,
zbër
thim
it dh
e in
terp
retim
it ku
ptim
or të
saj,
anal
izoj
në
pers
onaz
het
dhe
vepr
imet
që
ata
krye
jnë,
zbë
rthej
në k
uptim
in
e sh
preh
jeve
të
figur
shm
e, d
uke
mar
rë n
johu
ri pë
r fig
urën
e
hipe
rbol
ës.
Në
përf
undi
m r
eflek
tojn
ë rr
eth
çësh
tjeve
kyç
e të
pje
sës
duke
ar
gum
entu
ar d
he k
raha
suar
me
figur
a të
njo
hura
nga
mito
logj
ia
shqi
ptar
e.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
58Le
xojm
ë18
Fuqi
a e
Muj
it M
.Kut
eli
Ora
e d
ytë
59V
lerë
sim
(nga
30%
) Pë
rpun
im
njoh
uris
h
1Te
stim
për
tre
muj
orin
e p
arë
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
kont
rrol
lin e
njo
huriv
e le
trare
dhe
gj
uhës
ore
të m
arra
gja
të k
ëtij
trem
ujor
i.Fl
etor
e e
vler
ësim
it të
kom
pete
ncav
e
PLA
NI A
NA
LITI
K P
ËR T
REM
UJO
RIN
E D
YTË
Nr.
Java
Kom
pete
ncat
e
fush
ësN
r. i o
rëve
pë
r K
.fTe
mat
mës
imor
eSi
tuat
a e
të n
xëni
tB
urim
et d
he m
jete
t mës
imor
e
60Le
xojm
ë19
Zem
ërim
i i Z
eusi
t S.
Kol
ored
oSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e pa
rash
ikoj
në z
hvill
imin
e n
gjar
jes
duke
u b
azua
r te
k tit
ulli
dhe
ilust
rimet
figu
rativ
e të
dhë
na. N
x-ën
ësit,
pas
lex
imit
të p
jesë
s, zb
ërth
imit
dhe
inte
rpre
timit
kup-
timor
të s
aj, a
naliz
ojnë
per
sona
zhet
, men
dim
et d
he v
eprim
et e
ty
re, g
juhë
n e
teks
tit. N
ë pë
rfun
dim
refle
ktoj
në rr
eth
mes
azhi
t që
Prom
eteu
u k
a lë
në b
reza
ve.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
Libër për mësuesin
32 Nr.
Java
Kom
pete
ncat
e
fush
ësN
r. i o
rëve
pë
r K
.fTe
mat
mës
imor
eSi
tuat
a e
të n
xëni
tB
urim
et d
he m
jete
t mës
imor
e
61Ja
va 1
3M
orfo
logj
i19
Ras
at d
he tr
ajta
t e
emrit
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t me
dalli
min
e r
asav
e dh
e tra
jtave
të
emrit
.62
Përp
unim
nj
ohu-
rish
Shkr
uajm
ë
10R
ishi
kim
i pu
nës
me
shkr
imSh
krua
jmë
me
imag
jinat
ë
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t me
rishi
kim
in e
pun
ës m
e sh
krim
të
tem
ës: S
hkru
ajm
ë m
e im
agjin
atë
Flet
oret
e n
xënë
sve,
Turi
i gal
eris
ë
63M
orfo
logj
i20
Gjin
ia d
he n
umri
i em
ritSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e da
llim
in e
gjin
isë
dhe
num
rit të
em
rit.
Sugj
erim
për
pun
ë të
pav
arur
në
Flet
oren
e v
lerë
sim
it të
kom
pe-
tenc
ave.
Em
ri. G
jinia
dhe
num
ri i e
mrit
, ras
at d
he tr
ajta
t
Mat
eria
le g
rafik
e pë
r gj
inin
ë dh
e nu
mrin
e
emrit
.
64D
ëgjo
jmë
4R
endi
tja e
ngj
ar-
jeve
në
një
teks
tSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e re
nditj
en e
sak
të të
ngj
arje
ve n
ë nj
ë te
kst.
Nxë
nësi
t, në
gru
pe, n
dreq
in s
trukt
urën
e n
jë tr
egim
i të
dëgj
uar,
sipa
s viju
eshm
ëris
ë lo
gjik
eN
ë pë
rfun
dim
të k
ëtij
proc
esi,
ata
vler
ësoj
në sa
ktës
inë
në re
ndit-
jen
e e
duhu
r të
ngja
rjeve
në
teks
t.
Libr
a ja
shtë
shko
llore
,te
ksti
mës
imor
,vi
deo
dhe
CD
,m
jete
dig
jital
e, d
ikto
fon,
mag
neto
fon
ose
tabl
et.
65M
orfo
logj
i21
Mbi
emri
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dalli
min
e m
biem
rit d
he s
hkal
lëve
të
tij.
Para
qitje
gra
fike,
tab
elë
konc
epte
sh p
ër
mbi
emrin
.66
Java
14
Flas
im5
Përc
jelli
m id
e pë
rmes
arti
tSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e të
folu
rit rr
eth
forc
ës s
hpre
hëse
të
artit
në
shpr
ehje
n e
idev
e.N
xënë
sit i
dent
ifiko
jnë,
ana
lizoj
ne d
he k
raha
sojn
ë m
esaz
het d
he
idet
ë që
për
cille
n në
përm
jet i
maz
heve
, pik
tura
ve d
he fo
tove
. Në
përf
undi
m të
kët
ij pr
oces
i, at
a gj
ykoj
në r
ëndë
sinë
dhe
vle
rën
e ar
tit fi
gura
tiv n
ë sh
preh
jen
e m
esaz
heve
kup
timor
e.
Inte
rnet
i,R
evis
ta, l
ibra
, alb
ume
me
pikt
ura,
CD
, fles
h, la
p to
p. P
iktu
ra, f
oto,
laps
a m
e ng
jyra
, pen
ela
etj.
67Le
xojm
ë20
Kër
mill
i dhe
tr
ënda
fili A
nder
-se
n
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
disk
utim
in e
nxë
nësv
e p
ër v
lera
t e n
jeriu
t në
shoq
ëri.
Nxë
nësi
t, pa
s lex
imit
të p
jesë
s, zb
ërth
imit
dhe
inte
rpre
timit
kup-
timor
të s
aj, d
allo
jnë
tem
ën d
he m
oral
in e
për
rallë
s, el
emen
tet
fant
astik
e të
për
rallë
s, m
arrin
njo
huri
për
figur
ën e
per
soni
fi-ki
mit
dhe
e da
llojn
ë at
ë, a
naliz
ojnë
per
sona
zhet
, men
dim
et d
he
vepr
imet
e ty
re, g
juhë
n e
teks
tit, s
hpre
hjet
fraz
eolo
gjik
e të
për
-do
rura
Në
përf
undi
m n
xënë
sit k
raha
sojn
ë pe
rson
azhe
t e p
ërra
llës,
duke
ko
ntra
astu
ar m
es id
eve
dhe
sjel
ljeve
e v
eprim
eve
të se
cilit
.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
Gjuha shqipe 6
33Nr.
Java
Kom
pete
ncat
e
fush
ësN
r. i o
rëve
pë
r K
.fTe
mat
mës
imor
eSi
tuat
a e
të n
xëni
tB
urim
et d
he m
jete
t mës
imor
e
68M
orfo
logj
i22
Përs
htat
ja e
m
biem
rit m
e em
rin
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
përs
htat
jen
e m
biem
rit m
e em
rin.
Sked
a të
gat
shm
e pë
r pun
ë në
gru
pe.
69Le
xojm
ë21
Bret
kosa
që
desh
të
tras
hej s
a nj
ë ka
La
Fon
ten
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t shk
rimin
e n
jë sh
krim
i të
shku
rtër,
sip-
as im
agjin
atës
së
drej
tuar
nga
fjal
ët e
dhë
na k
yçe.
Nxë
nësi
t, pa
s le
xim
it të
fab
ulës
, zbë
rthim
it dh
e in
terp
retim
it ku
ptim
or të
saj
, an
aliz
ojnë
vep
rimet
e p
erso
nazh
it kr
yeso
r: br
etko
sës,
anal
izoj
në
gjuh
ën e
fab
ulës
, për
dorim
in e
ant
itezë
s dh
e fu
nksi
onit
të s
aj.
Në
përf
undi
m, n
xënë
sit g
jyko
jnë
mbi
vle
rën
e kë
saj f
abul
e du
ke
shqy
rtuar
akt
ualit
etin
e sa
j.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
70Pë
rpun
im
njoh
u-ri
shM
orfo
logj
ia
23Fl
etë
vler
ësim
i e
kom
pete
ncës
.M
biem
ri
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dalli
min
e m
biem
rit, v
eçor
ive
të ti
j.Fl
etor
e e
vler
ësim
it të
kom
pete
ncav
e
71Ja
va 1
5Pë
rpun
im
njoh
u-ri
shLe
xojm
ë
2Fl
etë
verifi
kim
i pë
r tek
stin
rrëfi
m-
tar
7 so
rrat
And
erse
n
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
përs
ëritj
en e
njo
huriv
e rr
eth
teks
tit
rrëfi
mta
r.Fl
etor
e e
vler
ësim
it të
kom
pete
ncav
e
RU
BR
IKA
:TA
KIM
ME
PO
EZ
INË
72D
ëgjo
jmë
5D
ëgjo
jmë
dhe
reci
tojm
ë po
ezi
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dëgj
imin
e p
oezi
ve n
ga a
utor
ë të
nd
rysh
ëm.
Nxë
nësi
t ana
lizoj
në k
uptim
in e
poe
zive
, gju
hën
e fig
ursh
me,
in-
tona
cion
in, r
imat
, ritm
in e
poe
zive
.N
ë për
fund
im të
kët
ij pr
oces
i, at
a vle
rëso
jnë m
ater
ialin
e dë
gjua
r dh
e pl
anifi
kojn
ë pë
rgat
itjen
e p
rodu
ktev
e të
tyr
e, a
lbum
e m
e po
ezi.
CD
mod
el e
regj
istru
ar,
vëlli
me
me
poez
i,te
ksti
mës
imor
,fte
sa e
poe
tit.
73M
orfo
logj
i24
Përe
mra
t, llo
jet
e ty
reSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e da
llim
in e
për
emra
ve d
he ll
ojev
e të
tyre
.Pa
raqi
tje g
rafik
e pë
r për
emra
t dhe
lloj
et e
ty
re.
74Le
xojm
ë22
Bagë
ti e
bujq
ësi
N. F
rash
ëri
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
disk
utim
in e
nxë
nësv
e rr
eth
jetë
s dh
e ve
prës
së N
aim
Fra
shër
it. A
ta re
cito
jnë
poez
i të
ndry
shm
e të
tij
, të
mës
uara
në
klas
at e
mëp
arsh
me.
Nxë
nësi
t, pa
s le
xim
it të
po
emës
, zbë
rthim
it dh
e in
terp
retim
it ku
ptim
or të
saj,
mar
rin in
-fo
rmac
ion
për
rim
ën, l
loje
t e sa
j, si
dhe
lloj
in le
trar t
ë po
emës
, ve
çorit
ë e
saj.
Në
përf
undi
m, n
xënë
sit
Arr
ijnë n
ë për
fund
ime p
ër ri
mën
e pë
rdor
ur n
ë var
gjet
e po
emës
. Foto
grafi
të a
utor
ëve
të R
ilind
jes,
libra
dh
e al
bum
e m
e po
ezi t
ë au
torit
, int
erne
ti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e, re
vist
a.
Libër për mësuesin
34 Nr.
Java
Kom
pete
ncat
e
fush
ësN
r. i o
rëve
pë
r K
.fTe
mat
mës
imor
eSi
tuat
a e
të n
xëni
tB
urim
et d
he m
jete
t mës
imor
e
75Le
xojm
ë23
Bagë
ti e
bujq
ësi
N. F
rash
ëri
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
disk
utim
in e
det
yrës
së
shtë
pisë
, re
citim
in e
poe
zive
nga
aut
orë
të R
ilind
jes.
Nxë
nësi
t për
shkr
uajn
ë bu
kurit
ë e
naty
rës
shqi
ptar
e, im
azhi
n që
kr
ijon
poem
a.
Në
përf
undi
m, n
xënë
sit g
jyko
jnë
idet
ë dh
e m
esaz
hin
që p
ërcj
ell
auto
ri.76
Java
16
Mor
folo
gji
25Pë
rem
rat v
etor
ëSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e da
llim
in e
për
emra
ve v
etor
ë, la
ki-
min
e ty
re, d
allim
in e
traj
tave
të sh
kurtr
a.Pa
raqi
tje g
rafik
e pë
r për
emra
t dhe
lloj
et e
ty
re.
77Sh
krua
jmë
11Sh
krua
jmë
vjer
-sh
a m
e rim
ë Si
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e sh
krim
in e
vje
rsha
ve m
e rim
a të
llo
jeve
të n
drys
hme.
Flet
ore
e vl
erës
imit
të k
ompe
tenc
ave
78Pë
rpun
im
njoh
u-ri
shM
orfo
logj
i
26Fl
etë
vler
ësim
i e
kom
pete
ncës
. Pë
rem
ri ve
tor
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dalli
min
e p
ërem
rave
, duk
e u
nda-
lur t
e pë
rem
ri ve
tor.
Flet
ore
e vl
erës
imit
të k
ompe
tenc
ave
79Le
xojm
ë24
Gju
ha sh
qype
G
j.Fis
hta
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t me
prez
antim
in e
një
eks
pozi
te m
e sh
krim
e dh
e fo
togr
afi p
ër a
utor
in.
Nxë
nësi
t njih
en m
e je
tën
dhe
vepr
imta
rinë
e Fi
shtë
s;ku
ptoj
në d
rejt
varg
jet e
poe
zisë
. Nxë
nësi
t, pa
s lex
imit
të p
oezi
së,
u pë
rgjig
jen
pyet
jeve
për
zbë
rthim
in k
uptim
ir të
saj.
Në
përf
un-
dim
dis
kuto
jnë
mbi
për
dorim
in e
buk
ur e
të g
jetu
r të
dia
lekt
it ge
g në
var
gjet
e k
ësaj
poe
zie.
Foto
grafi
të a
utor
it,
inte
rnet
i, bi
blio
teka
, bib
liote
ka d
igjit
ale,
re
vist
a.
80Le
xojm
ë25
Gju
ha sh
qype
G
j.Fis
hta
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
lexi
min
e d
etyr
ës s
ë sh
tëpi
së, i
n-fo
rmac
ioni
i kë
rkua
r për
pre
jard
hjen
e g
juhë
s sh
qipe
. Ata
reci
-to
jnë
buku
r dh
e m
e in
tona
cion
poe
zinë
duk
e u
ndal
ur n
ë ro
lin
dhe
funk
sion
in e
figu
rës
së a
nafo
rës.
Në
përf
undi
m, n
xënë
sit
refle
ktoj
në rr
eth
mes
azhi
t poe
tik të
Fis
htës
dhe
akt
ualit
etit
të ti
j.
Foto
grafi
të a
utor
it,
inte
rnet
i, bi
blio
teka
, bib
liote
ka d
igjit
ale,
re
vist
a.
81Ja
va 1
7Pë
rpun
im
njoh
u-ri
shM
orfo
logj
iPr
ojek
t nr 2
27Pl
anifi
kim
pro
-je
kti.
Gab
imet
dr
ejts
hkrim
ore
dhe
gram
atik
ore
në p
ërdo
rimin
e
gjuh
ës sh
qipe
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t me
plan
ifiki
min
e p
roje
ktit
për
ga-
bim
et d
rejts
hkrim
ore
dhe
gram
atik
ore
në p
ërdo
rimin
e g
juhë
s sh
qipe
.
Har
ta
e id
eve,
ta
bela
e
zezë
, fle
tore
sh
ënim
esh.
82Le
xojm
ë26
Zem
ra e
liqe
rit
L.Po
rade
ciSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e re
citim
in e
var
gjev
e të
shk
ruar
a ng
a po
eti L
asgu
sh P
orad
eci.
Nxë
nësi
t, pa
s le
xim
it të
poe
zisë
, zb
ërth
imit
dhe
inte
rpre
timit
kupt
imor
të sa
j, m
arrin
info
rmac
ion
për
alite
raci
onin
.N
ë pë
rfun
dim
refle
ktoj
në rr
eth
poez
isë,
ndj
esiv
e që
zgj
on a
jo.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
83Le
xojm
ë27
Zem
ra e
liqe
rit
L.Po
rade
ciO
ra e
dyt
ë
Gjuha shqipe 6
35Nr.
Java
Kom
pete
ncat
e
fush
ësN
r. i o
rëve
pë
r K
.fTe
mat
mës
imor
eSi
tuat
a e
të n
xëni
tB
urim
et d
he m
jete
t mës
imor
e
84M
orfo
logj
i28
Folja
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dalli
min
e fo
ljes,
mën
yrav
e të
saj
dh
e zg
jedh
imev
e pë
rkat
ëse.
Har
ta k
once
ptua
le t
ë pë
rgat
itura
nga
nx-
ënës
it pë
r fo
ljen,
teks
ti m
ësim
or, m
ater
ial
për p
reza
ntim
dig
jital
.85
Lexo
jmë
28Va
lbon
a D
.Ago
lliSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e pa
raqi
tjen
e fo
togr
afive
apo
pam
-je
ve fi
lmik
e që
treg
ojnë
buk
urin
e e
lum
it të
Val
bonë
s. Pa
s le
x-im
it të
poe
zisë
së D
ritër
o A
golli
t, nx
ënës
it u
përg
jigje
n py
etje
ve
për z
bërth
imin
kup
timor
të p
oezi
së, i
nter
pret
ojnë
idet
ë ky
çe të
sa
j, an
aliz
ojnë
gju
hën
e po
ezis
ë, fi
gura
t le
trare
të
përd
orur
a,
mar
rin n
johu
ri pë
r py
etje
n re
tori
ke, d
allo
jnë
rimën
e p
ërdo
rur.
Në
përf
undi
m, n
xënë
sit b
ëjnë
një
pes
ëvar
gësh
me
togf
jalë
shin
ky
ç: L
umi i
Val
bonë
s.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
86Ja
va 1
8Pë
rpun
im
njoh
u-ri
shSh
krua
jmë
12R
ishi
kim
i p
unës
m
e sh
krim
Shkr
uajm
ë vj
er-
sha
me
rimë
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
rishi
kim
in e
pun
ës m
e sh
krim
, të
krye
r orë
n e
parë
. Fl
etor
e të
nxë
nësv
e, m
jete
për
pre
zant
im
në T
urin
e g
aler
isë.
87M
orfo
logj
i29
Mën
yrat
dh
e ko
hët e
folje
sSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e da
llim
in e
folje
s, m
ënyr
ave
të s
aj
dhe
zgje
dhim
eve
përk
atës
e.M
ater
ial
i pë
rgat
itur
nga
nxën
ësit
për
mën
yrat
e fo
ljes.
88Le
xojm
ë29
Det
yrë
klas
e Zh
.Pre
ver
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e pa
rash
ikim
in e
nxë
nësv
e rr
eth
bren
disë
së
poez
isë
mbë
shtë
tur
në i
mag
jinat
ën e
dre
jtuar
nga
tit
ulli
dhe
ilust
rimet
figu
rativ
e të
saj
. Pa
s le
xim
it të
poe
zisë
, nx
ënës
it u
përg
jigje
n py
etje
ve p
ër z
bërth
imin
kup
timor
të s
aj,
inte
rpre
tojn
ë at
mos
ferë
n e
saj,
dallo
jnë
iden
ë ky
ce të
poe
zisë
, da
llojn
ë m
etaf
orat
, var
gjet
që
përs
ërite
n, m
arrin
njo
huri
për
fig-
urën
letr
are
të p
ërsë
ritj
es a
rtis
tike.
Në
përf
undi
m, n
xënë
sit
argu
men
tojn
ë që
ndrim
in e
tyre
në
lidhj
e m
e te
mën
.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
89M
orfo
logj
i30
Mën
yra
dëfto
re e
fo
ljes
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e da
llim
in e
fol
jeve
në
mën
yrën
dë
ftore
.H
arta
ku
ptim
ore,
ta
belë
gj
uhës
ore
për
mën
yrën
dëf
tore
të
folje
s, sk
eda
usht
ri-m
esh,
teks
ti m
ësim
or.
90Le
xojm
ë30
Unë
, bir
i yt A
.Po-
drim
jaSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e nd
ërtim
in e
një
pes
ëvar
gësh
i me
fjalë
n: K
osov
a. P
as l
exim
it të
poe
zisë
, nx
ënës
it u
përg
jigje
n py
etje
ve p
ër z
bërth
imin
kup
timor
të
saj,
inte
rpre
tojn
ë fo
rmën
e
rrëfi
mit
poet
ik, p
rani
në e
aut
orit,
dal
lojn
ë va
rgje
t në
të c
ilat
shpr
ehen
ide
të
cakt
uara
, ko
men
tojn
ë va
rgje
t, m
arrin
njo
huri
për
figur
ën le
trar
e të
epi
tetit
.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
91Ja
va 1
9M
orfo
logj
i31
Mën
yra
lidho
re e
fo
ljes
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dalli
min
e fo
ljeve
në
mën
yrën
lid-
hore
.Te
ksti
mës
imor
, ta
bela
, m
ater
ial
për
prez
antim
dig
jital
. Fle
tore
vle
rësi
mi
Libër për mësuesin
36 Nr.
Java
Kom
pete
ncat
e
fush
ësN
r. i o
rëve
pë
r K
.fTe
mat
mës
imor
eSi
tuat
a e
të n
xëni
tB
urim
et d
he m
jete
t mës
imor
e
92Pë
rpun
im
njoh
u-ri
shD
ëgjo
jmë
5D
ëgjo
jmë
reci
-tim
et m
ë të
buk
u-ra
të p
oezi
ve
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t me
dëgj
imin
e r
eciti
mev
e pë
r po
ezi
të p
ëlqy
era.
CD
të
përg
atitu
ra n
ga v
etë
nxën
ësit
me
reci
timet
e ty
re.
Mje
te p
ër p
reza
ntim
dig
jital
të k
onku
rsit
të
reci
timit.
93Pë
rpun
im
njoh
u-ri
shLe
xojm
ë
3Fl
etë
verifi
kim
i pë
r poe
zinë
Dua
Asd
reni
Flet
ore
e vl
erës
imit
të k
ompe
tenc
ave
94Pë
rpun
im
njoh
u-ri
shM
orfo
logj
i
32Fl
etë
vler
ësim
i e
kom
pete
ncës
. Fo
lja,
zgje
dhim
i, m
ënyr
at.
Mën
yra
dëfto
re,
kohë
t e
saj.
Mën
yra
lidho
re,
kohë
t e sa
j
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t me
dalli
min
e f
olje
s. N
ë pë
rfun
dim
të
orë
s m
ësim
ore
nxën
ësit
anal
izoj
në f
olje
t e z
gjed
him
eve
dhe
mën
yrav
e të n
drys
hme.
Ata
dal
lojn
ë dhe
për
dorin
folje
t në k
ohët
e
mën
yrav
e dë
ftore
dhe
lidh
ore.
Flet
ore
e vl
erës
imit
të k
ompe
tenc
ave
RU
BR
IKA
: NË
SK
EN
ËN
E T
EAT
RIT
95Le
xojm
ë31
14
vjeç
dh
ëndë
r Ç
ajup
iSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e di
skut
imin
e n
xënë
sve
rret
h je
tës
dhe
kriji
mta
risë
së a
utor
it. P
as l
exim
it të
kom
edis
ë, n
xënë
sit
puno
jnë
me
pyet
jet p
ër z
bërth
imin
kup
timor
të k
omed
isë,
gje
-jn
ë në
tek
st p
arag
rafë
që
shpr
ehin
qën
drim
e dh
e ve
prim
e të
pe
rson
azhe
ve,
zbul
ojnë
mën
yrën
si
krijo
hen
situ
atat
kom
ike
në k
omed
i dhe
i ilu
stro
jnë
ato,
pun
ojnë
me
gjuh
ën d
iale
ktor
e të
pj
esës
. Në
përf
undi
m, a
rgum
ento
jnë
përg
jigje
t e ty
re. P
ërga
titen
dh
e ud
hëzo
hen
nxën
ësit
për i
nter
pret
imin
në
role
të k
omed
isë.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
96Ja
va 2
0Le
xojm
ë32
14
vjeç
dh
ëndë
r Ç
ajup
iSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e pr
ezan
timin
dig
jital
të e
piso
deve
ng
a fil
mi
“Për
rallë
nga
e k
alua
ra”
(sip
as k
omed
isë”
14
vjeç
dh
ëndë
r”).
Gru
pe të
për
gatit
ura
mun
d të
dra
mat
izoj
në p
jesë
nga
ko
med
ia.
Nxn
ësit
puno
jnë
me
pem
ën e
men
dim
eve
për
kon-
cept
in e
kom
edis
ë, a
ta a
naliz
ojnë
per
sona
zhet
e k
omed
isë,
në
funk
sion
të k
rijim
it të
situ
atav
ë të
hum
orit,
ndj
enja
ve q
ë i s
hka-
tojn
ë le
xues
it.97
Mor
folo
gji
33N
dajfo
lja
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t me
dalli
min
dhe
ana
lizim
in e
nda
j-fo
ljeve
.H
arta
kup
timor
e, ta
bela
gju
hëso
re m
e llo
-je
t e
ndaj
folje
s, sk
eda
usht
rimes
h, t
ekst
i m
ësim
or.
98Pë
rpun
im
njoh
u-ri
shD
ëgjo
jmë
6D
ëgjo
jmë
dram
a-tiz
imin
e p
jesë
sSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e dë
gjim
in e
dra
mat
izim
it të
pje
sës
“14
vjeç
dhë
ndër
” të
Çaj
upit.
Sken
ë e
impr
oviz
uar
teat
rale
, ko
stum
e,
mje
te p
ër p
reza
ntim
, fra
gmen
te n
ga k
ome-
dia.
Gjuha shqipe 6
37Nr.
Java
Kom
pete
ncat
e
fush
ësN
r. i o
rëve
pë
r K
.fTe
mat
mës
imor
eSi
tuat
a e
të n
xëni
tB
urim
et d
he m
jete
t mës
imor
e
99M
orfo
logj
i34
Lidh
ëzat
.Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dalli
min
dhe
ana
lizim
in e
lidh
ë-za
ve.
Har
ta k
uptim
ore,
tabe
la g
juhë
sore
me
llo-
jet
e lid
hëza
ve,
sked
a us
htrim
esh,
tek
sti
mës
imor
.10
0Sh
krua
jmë
13Si
të
dr
amat
izo-
jmë
një
tregi
mSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e dr
amat
izim
in e
një
treg
imi.
101
Java
21
Mor
folo
gji
35Pa
rafja
la
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e da
llim
in d
he a
naliz
imin
e
para
fjalë
ve
Har
ta k
uptim
ore,
tabe
la g
juhë
sore
me
llo-
jet e
par
afja
lëve
, ske
da u
shtri
mes
h, te
ksti
mës
imor
.10
2Pë
rpun
im
njoh
u-ri
shM
orfo
logj
i
36Fl
etë
vler
ësim
i e
kom
pete
ncës
. N
dajfo
lja,
lidhë
-za
, par
afja
la.
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dalli
min
e p
araf
jalë
ve d
he li
dhë-
zave
.Fl
etor
e e
vler
ësim
it të
kom
pete
ncav
e
103
Lexo
jmë
33K
oprr
aci M
olie
riSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e pr
ezan
timin
dig
jital
të e
piso
deve
ng
a ko
med
ia e
Mol
ierit
. Gjit
hash
tu a
ta m
und
të n
dërto
jnë
një
pesë
varg
ësh
në ta
belë
për
fjal
ën k
yçe:
Kop
rrac
i. Pa
s le
xim
it të
ko
med
isë
nxën
ësit
mar
rin n
johu
ri pë
r fig
urën
e si
mbo
lit, e
cila
ës
htë e
për
doru
r në k
ëtë p
jesë
. Gjit
hash
tu p
unoh
et ed
he m
e për
g-jig
jet e
pye
tjeve
për
zbë
rthim
in k
uptim
or të
pje
sës.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
104
34K
oprr
aci M
olie
riSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het
me
inte
rpre
timin
në
role
të
frag
-m
ente
ve n
ga k
omed
ia.
Nxë
nësi
t m
arrin
njo
huri
për
mon
olog
un, i
cili
për
dore
t gj
erë-
sish
t në
këtë
pje
së, a
naliz
ojnë
tipa
ret e
Har
pago
nit,
gjuh
ën e
tek-
stit,
për
dorim
in e
pye
tjeve
ret
orik
e, e
pite
teve
, met
afor
ave.
Në
përf
undi
m, n
xënë
sit
refle
ktoj
në d
he a
rgum
ento
jnë
rret
h te
mës
së
traj
tuar
.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
105
Përp
unim
nj
ohu-
rish
Dëg
jojm
ë
7D
ëgjo
jmë
dram
a-tiz
imin
e p
jesë
sSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e dë
gjim
in e
dra
mat
izim
it të
pje
sës
“Kop
rrac
i”, t
ë M
olie
rit.
Sken
ë e im
prov
izua
r tea
trale
, kos
tum
e, m
jete
pë
r pre
zant
im, f
ragm
ente
nga
kom
edia
.
106
Java
22
Dre
jtshk
rim37
Dre
jtshk
rimi
i nd
ajfo
ljeve
dhe
i
para
fjalë
ve
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t me
drej
tshk
rimin
e n
dajfo
ljeve
dhe
pa
rafja
lëve
.Su
gjer
im p
ër p
unë
të p
avar
ur n
ë fle
tore
n e
vler
ësim
it.(D
rejts
hkrim
i i n
dajfo
ljeve
dhe
i pa
rafja
lëve
)
Fjal
ori d
rejts
hkrim
or i
gjuh
ës sh
qipe
Libër për mësuesin
38 Nr.
Java
Kom
pete
ncat
e
fush
ësN
r. i o
rëve
pë
r K
.fTe
mat
mës
imor
eSi
tuat
a e
të n
xëni
tB
urim
et d
he m
jete
t mës
imor
e
RU
BR
IKA
: ÇE
LË
SAT
E T
EK
STIT
JO
LE
TR
AR
Nën
rubr
ika:
Tek
sti r
rëfim
tar j
olet
rar
107
Lexo
jmë
35U
dhët
im
në
Diz
nei
Lend
Ud-
hëpë
rshk
rim
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
disk
utim
in e
nxë
nësv
e pë
r tes
ktin
jo
letra
r, nj
ohur
itë e
mar
ra n
ë kl
asat
e m
ëpar
shm
e. P
reza
ntoh
en
foto
apo
vid
eo m
e pa
mje
nga
Diz
nei d
he n
xënë
sit s
hkur
timis
ht
trego
jnë
emoc
ione
t e s
hkak
tuar
a ng
a pr
ezan
timi.
Pas
lexi
mit
të
teks
tit, i
cili
ësh
të n
jë u
dhëp
ërsh
krim
, ata
mar
rin n
johu
ri rr
eth
tipar
eve
të k
ëtij
lloj s
hkrim
i. A
ta e
ana
lizoj
në a
të n
ga a
na k
up-
timor
e dh
e fo
rmal
e. N
ë pë
rfun
dim
, nx
ënës
it re
flekt
ojnë
duk
e sh
preh
ur p
ëlqi
met
e ty
re p
ër v
ende
t që
do d
onin
të v
izito
nin.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
108
Flas
im6
Mbr
esa
udhë
-tim
esh
bren
da d
he
jash
të v
endi
t
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t me
të f
olur
it rr
eth
mbr
esav
e të
ud-
hëtim
it.N
xënë
sit fl
asin
në
përp
uthj
e m
e te
mën
me
një
fjalo
r të
pas
ur,
përs
hkru
ajnë
, ko
men
tojn
ë. N
ë pë
rfun
dim
të
këtij
pro
cesi
, at
a pë
rmbl
edhi
n m
endi
met
e d
ëgju
ara,
duk
e pa
suru
ar m
e id
etë
per-
sona
le rr
eth
mbr
esav
e të
udh
ëtim
eve.
Foto
grafi
apo
vid
eo fi
lmik
e, C
D,
emis
ione
të
sh
kark
uara
ng
a em
isio
ne
rret
h tu
rizm
it,al
bum
e fo
togr
afike
, rev
ista
, fle
tëpa
losj
e.
109
Sint
aksë
38Te
ksti,
pa
ragr
afi,
fjalia
, gjy
mty
raSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e pë
rvet
ësim
in e
kon
cept
eve:
Tek
st,
para
graf
, fja
li, g
jym
tyrë
e fj
alis
ë.M
ater
ial i
për
gatit
ur p
ër te
kstin
, par
agra
f-in
, fja
linë,
gjy
mty
rën.
(pre
zant
im d
igjit
al).
Sked
a pë
r nxë
nësi
t.11
0Pë
rpun
im
njoh
u-ri
shSi
ntak
sa
39Fl
etë
vler
ësim
i e
kom
pete
ncës
. Te
ksti,
pa
ragr
afi,
fjalia
, fja
lia m
ë e
vogë
l
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dalli
min
e p
arag
rafit
, fja
live
për-
bërë
se të
një
teks
ti.Fl
etor
e e
vler
ësim
it të
kom
pete
ncav
e
111
Java
23
Përp
unim
nj
ohu-
rish
Sint
aksë
Proj
ekt n
r 2
40Pr
ezan
tim i
pro
-je
ktit:
G
abim
et
drej
tshk
rim
ore
dhe
gram
atik
ore
në
përd
orim
in
e gj
uhës
shqi
pe.
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
prez
antim
in e
pro
jekt
it pë
r gab
i-m
et d
rejts
hkrim
ore
dhe
gram
atik
ore
në p
ërdo
rimin
e g
juhë
s.M
ater
iale
në
të c
ilat n
xënë
sit k
anë
gjet
ur
gabi
met
, mje
te p
ër p
reza
ntim
in d
igjit
al të
pr
ojek
tit.
112
Përp
unim
nj
ohu-
rish
Sint
aksë
Proj
ekt n
r 2
41Pr
ezan
tim i
pro
-je
ktit:
G
abim
et
drej
tshk
rim
ore
dhe
gram
atik
ore
në
përd
orim
in
e gj
uhës
shqi
pe.
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
prez
antim
in e
pro
jekt
it pë
r gab
i-m
et d
rejts
hkrim
ore
dhe
gram
atik
ore
në p
ërdo
rimin
e g
juhë
s.M
ater
iale
në
të c
ilat n
xënë
sit k
anë
gjet
ur
gabi
met
, mje
te p
ër p
reza
ntim
in d
igjit
al të
pr
ojek
tit.
113
Sint
aksë
42Fj
alia
e th
jesh
tëSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e da
llim
in e
fjal
ive
të th
jesh
ta.
Gjuha shqipe 6
39Nr.
Java
Kom
pete
ncat
e
fush
ësN
r. i o
rëve
pë
r K
.fTe
mat
mës
imor
eSi
tuat
a e
të n
xëni
tB
urim
et d
he m
jete
t mës
imor
e
114
Shkr
uajm
ë14
Dik
tim
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e dr
ejts
hkrim
in e
fja
lëve
me
shkr
onjë
të m
adhe
, me
zano
ren
e në
poz
icio
ne të
ndr
yshm
e,
zano
ren
ë në p
ozic
ione
të n
drys
hme,
dre
jtshk
rimin
e nd
ajfo
l-je
ve d
he p
araf
jalë
ve.
Flet
ore
(flet
ë të
gat
shm
e të
mod
elua
ra p
ër d
ik-
timin
).
115
Përp
unim
njo
hu-
rish
Kom
pete
nca:
Le
xojm
ë
3Le
xim
jash
të
klas
e Si
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e le
xim
in e
libr
it, p
yetje
rre
th
elem
ente
ve p
ërm
bajtë
sorë
, stru
ktur
orë,
gju
hëso
rë d
he s
tilis
-tik
ë.
Libr
i i
përz
gjed
hur
nga
mës
uesi
/ja d
he n
x-ën
ësit.
Prez
antim
dig
jital
: Kra
hasi
me
mes
teks
tit le
-tra
r dhe
jole
trar
116
Java
24
Përp
unim
njo
hu-
rish
Kom
pete
nca:
Le
xojm
ë
4Le
xim
jash
të
klas
e Si
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e le
xim
in e
libr
it, p
yetje
rre
th
elem
ente
ve p
ërm
bajtë
sorë
, stru
ktur
orë,
gju
hëso
rë d
he s
tilis
-tik
ë.
Libr
i i
përz
gjed
hur
nga
mës
uesi
/ja d
he n
x-ën
ësit.
Prez
antim
dig
jital
117
Lexo
jmë
36In
terv
ista
Va
çe Z
ela:
I ka
m
harr
uar p
engj
et e
m
ia...
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t me
disk
utim
in e
nxë
nësv
e rr
eth
jetë
s dh
e ve
prim
taris
ë ar
tistik
e të
kën
gëta
res V
açe
Zela
. Pas
le
xim
it të
tek
stit,
i c
ili ë
shtë
një
int
ervi
stë,
nxë
nësi
t m
ar-
rin n
johu
ri rr
eth
llojit
të k
ëtij
shkr
imi,
u pë
rgjig
jen
pyet
jeve
që
zbë
rthej
në p
ërm
bajtj
en,
inte
rpre
tojn
ë te
kstin
, an
aliz
o-jn
ë fo
rmën
e o
rgan
izim
it: p
yetje
– p
ërgj
igje
të in
terv
istë
s, zb
ërth
ejnë
nën
teks
tin e
titu
llit d
he ti
pare
t e g
juhë
s së
për
-do
rur n
ë in
terv
istë
.N
ë pë
rfun
dim
, nxë
nësi
t jap
in g
jyki
me
dhe
vler
ësim
e rr
eth
përm
bajtj
es së
pje
sës.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
118
Sint
aksë
43G
rupe
t kry
e-so
re të
fjal
isë
së
thje
shtë
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dalli
min
e g
rupe
ve k
ryes
ore
të
fjalis
ë së
thje
shtë
.
119
Përp
unim
nj
ohur
ish
Vle
rësi
m(n
ga 3
0%)
2Te
stim
për
trem
u-jo
rin e
dyt
ëSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e ko
ntrr
ollin
e n
johu
rive
letra
re
dhe
gjuh
ësor
e të
mar
ra g
jatë
kët
ij tre
muj
ori.
Flet
ore
e vl
erës
imit
të k
ompe
tenc
ave
Libër për mësuesin
40 PLA
NI A
NA
LIT
IK P
ËR
TR
EM
UJO
RIN
E T
RE
TË
Nr.
tem
ave
Java
Kom
pete
ncat
e
fush
ësN
r. i o
rëve
pë
r K
.fTe
mat
mës
imor
eSi
tuat
a e
të n
xëni
tB
urim
et d
he m
jete
t mës
imor
e
120
Lexo
jmë
37H
isto
ri p
aqej
e K
roni
kë
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e di
skut
imin
e nx
ënës
ve r
reth
sh
krim
eve
që p
ërfs
hihe
n në
një
gaz
etë.
Pas
lexi
mit
të te
kstit
, i c
ili ë
shtë
një
kro
nikë
, nxë
nësi
t mar
rin n
johu
ri pë
r kët
ë llo
j sh
krim
i, m
ë pa
s rin
dërto
jnë
kron
ikën
, duk
e ve
ndos
ur f
jalit
ë si
pas r
endi
t të d
uhur
kup
timor
. Ana
lizoh
et te
ksti
nga p
ikëp
amja
ku
ptim
ore
dhe
ajo
form
ale,
dis
kuto
het t
ema
e sa
j, ve
çorit
ë e
hyrje
s, zh
villi
mit
dhe
mby
lljes
. N
ë pë
rfun
dim
, nxë
nësi
t for
mul
ojnë
me
njëz
et fj
alë
mes
azhi
n e
kron
ikës
.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
121
Java
25
Sint
aksë
44G
rupe
t kry
esor
e të
fjal
isë
së
thje
shtë
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dalli
min
e g
rupe
ve k
ryes
ore
të
fjalis
ë së
thje
shtë
.M
ater
iale
gra
fike,
ske
da g
juhë
sore
, te
ksti
mës
imor
.
122
Sint
aksë
45Fj
alia
e p
ërbë
rëSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e da
llim
in e
fjal
isë
së p
ërbë
rë.
Mat
eria
le g
rafik
e, s
keda
gju
hëso
re,
teks
ti m
ësim
or.
123
Shkr
uajm
ë15
Arti
kulli
i ga
zetë
sSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e sh
krim
in e
një
arti
kulli
gaz
ete:
kr
onik
ë, in
terv
istë
, arti
kull
shke
ncor
, udh
ëpër
shkr
im e
tj.
124
Përp
unim
nj
ohur
ish
Shkr
uajm
ë16
Arti
kulli
i ga
zetë
sO
ra e
dyt
ë
125
Përp
unim
nj
ohur
ish
Sint
aksa
46
Flet
ë vl
erës
imi
e ko
mpe
tenc
ës.
Fjal
ia e
thje
shtë
dh
e fja
lia e
pë
rbër
ë
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dalli
min
e fj
alis
ë së
thje
shtë
nga
aj
o e
përb
ërë.
Flet
ore
e vl
erës
imit
të k
ompe
tenc
ave
126
Java
26
Përp
unim
nj
ohur
ish
Proj
ekt n
r 34
Plan
ifiki
mi i
pr
ojek
ti: B
ëjm
ë nj
ë ga
zetë
Gjuha shqipe 6
41Nr.
tem
ave
Java
Kom
pete
ncat
e
fush
ësN
r. i o
rëve
pë
r K
.fTe
mat
mës
imor
eSi
tuat
a e
të n
xëni
tB
urim
et d
he m
jete
t mës
imor
e
127
Sint
aksë
47G
jym
tyrë
t kr
yeso
re të
fjal
isë
(kry
efja
la)
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
përc
aktim
in n
ë fja
li të
kry
efja
lës
së sh
preh
ur m
e em
ër, p
ërem
ër e
tj.
128
Sint
aksë
48G
jym
tyrë
t kr
yeso
re të
fjal
isë
(kal
lëzu
esi)
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e da
llim
in d
he a
naliz
imin
e
kallë
zues
it në
fjal
i.
Nën
rubr
ika:
Info
rmoh
emi
129
Lexo
jmë
38N
ënë
Tere
za,
nëna
e d
ashu
risë
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e di
skut
imin
e n
xënë
sve
rret
h m
isio
nare
s së
paq
es, N
ënë
Tere
zën.
Pre
zant
ohen
par
a kl
asës
fo
to, p
amje
film
ike p
ër fi
gurë
n e s
aj. P
as le
xim
it të
frag
men
tit,
i cili
ësh
të n
jë te
kst i
nfor
mat
iv, n
xënë
sit m
arrin
njo
huri
për
këtë
llo
j sh
krim
i. A
naliz
ohen
ele
men
të p
ërm
bajtë
sorë
dhe
st
rukt
uror
ë të
teks
tit
“N
ënë
Tere
za, n
ëna
e da
shur
isë”
.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
130
Përp
unim
nj
ohur
ish
Sint
aksë
49Fl
etë
vler
ësim
i. K
ryef
jala
dhe
ka
llëzu
esi
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e da
llim
in e
kry
efja
lës
dhe
kallë
zues
it.Fl
etor
e e
vler
ësim
it të
kom
pete
ncav
e
131
Java
27
Dëg
jojm
ë8
Ngj
arje
të je
tuar
aSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e dë
gjim
in e
ngj
arje
ve të
jetu
ara,
të
rënd
ësis
hme.
N
xënë
sit,
trego
jnë
vëm
endj
e gj
atë
dëgj
imit
për
të a
naliz
uar,
krah
asua
r inf
orm
acio
net e
mar
ra.
Në
përf
undi
m
të
këtij
pr
oces
i, vl
erës
ohet
m
ënyr
a e
inte
rpre
timit
të m
ater
ialit
të d
ëgju
ar.
His
tori
të re
gjis
truar
a,te
ksti
mës
imor
, CD
mod
el,
foto
që
lidhe
n m
e nj
ë ng
jarje
të sh
ënua
r,m
jete
dig
jital
e:
dikt
ofon
, m
agne
tofo
n os
e ta
blet
.
132
Flas
im7
Fest
at to
naSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het
me
të f
olur
it rr
eth
fest
ive
të
ndry
shm
e.
Nxë
nësi
t pë
rshk
ruaj
në
me
emoc
ion
fest
a të
nd
rysh
me,
i ko
men
tojn
ë at
o. N
ë pë
rfun
dim
të k
ëtij
proc
esi,
ata
plan
ifiko
jnë
e m
arrin
për
sipë
r nis
ma
për t
ë ve
tëor
gani
zuar
nj
ë fe
stë.
Foto
grafi
,vi
deo,
CD
,m
jete
dig
jital
e:
dikt
ofon
, m
agne
tofo
n os
e ta
blet
.
133
Sint
aksë
50G
jym
tyrë
t e
dyta
të fj
alis
ë.Pë
rcak
tori
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dalli
min
e g
jym
tyrë
ve të
dyt
a të
fjal
isë.
Libër për mësuesin
42 Nr.
tem
ave
Java
Kom
pete
ncat
e
fush
ësN
r. i o
rëve
pë
r K
.fTe
mat
mës
imor
eSi
tuat
a e
të n
xëni
tB
urim
et d
he m
jete
t mës
imor
e
134
Shkr
uajm
ë17
Njo
ftim
e, ft
esa,
ur
ime
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
shkr
imin
e n
jofti
mev
e, ft
esav
e dh
e ur
imev
e.Fl
etor
e e
vler
ësim
it të
kom
pete
ncav
e
135
Sint
aksë
51
Nda
jsht
imi
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e da
llim
in,
anal
izim
in d
he
përd
orim
in e
ndj
asht
imit.
Har
ta s
eman
tike,
tabe
la, s
keda
gra
fike,
teks
ti m
ësim
or.
136
Java
28
Lexo
jmë
39Sh
pikj
e pë
r të
kom
unik
uar
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e di
skut
imin
e n
xënë
sve
rret
h m
jete
ve të
kom
unik
imit
në d
itët e
sotm
e. P
as le
xim
it të
teks
tit,
i cili
ësh
të n
jë te
kst i
nfor
mat
iv, a
naliz
ohet
ai n
ga p
ikëp
amja
ku
ptim
ore
dhe
form
ale,
fja
litë
kyçe
të s
ecili
t nga
par
agra
fët
që e
për
bëjn
ë, g
juha
e ti
j obj
ektiv
e. N
xënë
sit l
uajn
ë në
rol
e dh
e dr
amat
izoj
në b
ised
a te
lefo
nike
, si
dhe
japi
n vl
erës
imet
pë
r to.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
137
Shkr
uajm
ë18
Letra
zyr
tare
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
shkr
imin
e n
jë le
tre z
yrta
re.
Flet
ore
e pu
nëve
me
shkr
im
138
Shkr
uajm
ë19
Dik
timSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het
me
drej
tshk
rimin
e f
jalë
ve m
e sh
kron
jë të
mad
he, m
e za
nore
n e
në p
ozic
ione
të n
drys
hme,
za
nore
n ë
në p
ozic
ione
të n
drys
hme.
Sugj
erim
: Dre
jtshk
rim
i i ra
stev
e të
mës
ipër
me
mun
d të
shih
et
tek
letr
a zy
rtar
e e
shkr
uar.
Flet
ore
e pu
nëve
me
shkr
im(fl
etë
të g
atsh
me
të m
odel
uara
për
dik
timin
).
139
Përp
unim
nj
ohur
ish
Sint
aksë
52Fl
etë
vler
ësim
i.G
jym
tyrë
t e
dyta
të fj
alis
ë.Pë
rcak
tori
dhe
lloje
t e ti
j.
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dalli
min
e p
ërca
ktor
it.Fl
etor
e e
vler
ësim
it të
kom
pete
ncav
e
Nën
rubr
ika:
Shp
jego
jmë
140
Lexo
jmë
40Fu
nksi
oni
i gra
fikëv
e,
tabe
lave
, pi
ktur
ave,
ilu
stri
mev
e
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e di
skut
imin
e n
xënë
sve
rret
h fu
nksi
onit
të g
rafik
ëve,
tabe
lave
, pik
tura
ve d
he il
ustri
mev
e.
Pas l
exim
it të
teks
tit, i
cili
ësh
të n
jë te
kst s
hpje
gues
, nxë
nësi
t m
arrin
njo
huri
për
këtë
llo
j sh
krim
i. M
ë pa
s an
aliz
ohet
te
ksti
nga
pikë
pam
ja k
uptim
ore
dhe
form
ale,
shp
jego
hen
kupt
imet
e s
hpre
hjev
e të
për
doru
ra, v
ëreh
et s
e si
shp
jego
het
info
rmac
ioni
. N
ë pë
rfun
dim
, nx
ënës
it ko
nkre
tizoj
në t
ë dh
ënat
e m
arra
në
përm
jet s
hpje
gim
it të
teks
tit, d
uke
i ven
dosu
r ato
në
një
tip
tjetë
r gra
fiku
apo
tabe
le.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
Gjuha shqipe 6
43Nr.
tem
ave
Java
Kom
pete
ncat
e
fush
ësN
r. i o
rëve
pë
r K
.fTe
mat
mës
imor
eSi
tuat
a e
të n
xëni
tB
urim
et d
he m
jete
t mës
imor
e
141
Java
29
Sint
aksë
53K
undr
inor
i i
drej
tëSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het
me
dalli
min
, an
aliz
imin
dhe
pë
rdor
imin
e k
undr
inor
it të
dre
jtë.
Har
ta s
eman
tike,
tabe
la, s
keda
gra
fike,
teks
ti m
ësim
or.
142
Lexo
jmë
41D
omet
hëni
a e
ngjy
rave
Situ
ata
e të
nx
ënit
lidhe
t m
e pr
ezan
timin
e
pam
jeve
sh
umën
gjyr
ëshe
e m
ë pa
s nx
itjen
e n
jë d
isku
timi
rret
h nd
jesi
ve
që
shka
ktoj
në
ngjy
rat.
Pas
lexi
mit
të
teks
tit
shpj
egue
s, nx
ënës
it ko
men
tojn
ë in
form
acio
net r
reth
ngj
yrav
e të
dhë
na,
shpj
egoj
në p
ëlqi
met
e t
yre
ndaj
ngj
yrav
e. N
ë pë
rfun
dim
, zhv
illoh
et lo
jë n
ë ro
le d
uke
ku se
cili
pers
onifi
kon
dhe
dram
atiz
on n
jë n
gjyr
ë të
cak
tuar
.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
143
Përp
unim
nj
ohur
ish
Proj
ekt n
r 3
5Pr
ezan
timi i
ga
zetë
sSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e pr
ezan
timin
e g
azet
ës, p
rodu
kt
i vet
ë nx
ënës
ve.
Ora
e d
ytë
Gaz
eta,
mat
eria
le të
ndr
yshm
e nd
ihm
ëse
për
krye
rjen
e sa
j, m
jete
ndi
hmës
e pë
r pre
zant
im
digj
ital t
ë sa
j.
144
Përp
unim
nj
ohur
ish
Proj
ekt n
r 3
6Pr
ezan
timi i
ga
zetë
sSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e pr
ezan
timin
e g
azet
ës, p
rodu
kt
i vet
ë nx
ënës
ve.
Ora
e tr
etë
Gaz
eta,
mat
eria
le të
ndr
yshm
e nd
ihm
ëse
për
krye
rjen
e sa
j, m
jete
ndi
hmës
e pë
r pre
zant
im
digj
ital t
ë sa
j.
145
Përp
unim
nj
ohur
ish
Proj
ekt n
r 3
7Pr
ezan
timi i
ga
zetë
sSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het m
e pr
ezan
timin
e g
azet
ës, p
rodu
kt
i vet
ë nx
ënës
ve.
Ora
e k
atër
t
146
Java
30
Sint
aksë
54K
undr
inor
i i
zhdr
ejtë
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e da
llim
in,
anal
izim
in d
he
përd
orim
in e
kun
drin
orit
të z
hdre
jtë.
Har
ta s
eman
tike,
tabe
la, s
keda
gra
fike,
teks
ti m
ësim
or.
147
Flas
im8
Pasi
onet
, loj
ërat
, sp
orte
tSi
tuat
a e
të n
xëni
t lid
het
me
të f
olur
it rr
eth
lojë
rave
, pa
sion
eve,
spor
teve
.N
xënë
sit
trego
jnë
rret
h pa
sion
eve,
loj
ërav
e, s
porte
ve t
ë pë
lqye
ra, k
omen
tojn
ë dh
e kr
ahas
ojnë
idet
ë e
tyre
.N
ë pë
rfun
dim
të
këtij
pro
cesi
, ata
jap
in e
dhe
kësh
illa
rret
h çë
shtje
s.
Foto
grafi
,C
D,
vide
o, r
evis
ta,
albu
me,
lib
ra,
mat
eria
le
nga
inte
rnet
i.
148
Shkr
uajm
ë20
Rece
ta të
sh
ënde
tshm
e,
kësh
illa d
he
instr
uksio
ne p
ër
lojë
rat d
he sp
orte
t
Situ
ata
e të
nx
ënit
lidhe
t m
e sh
krim
in
e re
ceta
ve
të
shën
dets
hme,
kë
shill
ave,
in
stru
ksio
neve
pë
r lo
jëra
t dh
e sp
orte
t.
Libër për mësuesin
44 Nr.
tem
ave
Java
Kom
pete
ncat
e
fush
ësN
r. i o
rëve
pë
r K
.fTe
mat
mës
imor
eSi
tuat
a e
të n
xëni
tB
urim
et d
he m
jete
t mës
imor
e
149
Përp
unim
nj
ohur
ish
Shkr
uajm
ë
21R
ecet
a të
sh
ënde
tshm
e,
kësh
illa
dhe
inst
ruks
ione
pë
r loj
ërat
dhe
sp
orte
t
Ora
e d
ytë
150
Përp
unim
nj
ohur
ish
Sint
aksë
55Fl
etë
vler
ësim
i. G
jym
tyrë
t e
dyta
, K
undr
inor
ët
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dalli
min
e g
jym
tyrë
ve të
dyt
a të
fjal
isë.
Flet
ore
e vl
erës
imit
të k
ompe
tenc
ave
151
Java
31
Përp
unim
nj
ohur
ish
Lexo
jmë
4Fl
etë
verifi
kim
i pë
r tek
stin
sh
pjeg
ues
Si u
zhdu
kën
dino
zaur
ët
Enci
klop
edia
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dalli
min
e v
eçor
ive
të n
jë te
ksti
në të
cili
n au
tori
shpj
egon
.Fl
etor
e e
vler
ësim
it të
kom
pete
ncav
e
Nën
rubr
ika:
Arg
umen
tojm
ë
152
Lexo
jmë
42U
në ja
m M
alal
a M
. Jus
afsa
iSi
tuat
a e të
nxë
nit l
idhe
t disk
utim
in e
nxën
ësve
rret
h kon
cept
eve:
ar
sim d
he d
hunë
, int
oler
ancë
, disk
rimin
im. P
as le
xim
it të
teks
tit,
i cili
ësh
të a
rgum
entu
es, n
xënë
sit m
arrin
njo
huri
rreth
kët
ij llo
j sh
krim
i. M
ë pas
e an
aliz
ojnë
atë,
duke
iu p
ërgj
igju
r pye
tjeve
për
br
endi
në e
tij.
Në p
ërfu
ndim
, nxë
nësit
argu
men
tojn
ë rre
th p
erso
nazh
it kr
yeso
r.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
153
Lexo
jmë
43U
në ja
m M
alal
a M
. Jus
afsa
iSi
tuat
a e t
ë nxë
nit l
idhe
t me d
isku
timin
e de
tyrë
s së s
htëp
isë,
e
cila
isht
e sh
krim
i i n
jë te
ksti
argu
men
tues
. N
xënë
sit i
nter
pret
ojnë
qën
drim
in e
tyre
në
lidhj
e m
e te
mën
, an
aliz
ojnë
ide
të k
yçe
të f
ragm
entit
, në
nkup
timin
e f
raza
ve
të ti
j, gj
uhën
e p
ërdo
rur,
dallo
n te
zën,
fak
tet,
opin
ione
t. N
ë pë
rfun
dim
, nx
ënës
it vl
erës
ojnë
qën
drim
in e
per
sona
zhit,
m
endi
met
dhe
vep
rimet
e sa
j.
Gjuha shqipe 6
45Nr.
tem
ave
Java
Kom
pete
ncat
e
fush
ësN
r. i o
rëve
pë
r K
.fTe
mat
mës
imor
eSi
tuat
a e
të n
xëni
tB
urim
et d
he m
jete
t mës
imor
e
154
Sint
aksë
56R
reth
anor
ët.
Rre
than
ori i
ve
ndit
dhe
i ko
hës.
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e da
llim
in,
anal
izim
in d
he
përd
orim
in e
rret
hano
rit të
ven
dit d
he të
koh
ës.
155
Përp
unim
nj
ohur
ish
Proj
ekt N
r 4
8Pl
anifi
kim
i pr
ojek
tit: S
top
disk
rimin
imit
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t me
plan
ifiki
min
e p
roje
ktit:
Sto
p D
iskr
imin
imit.
Ora
e p
arë
156
Java
32
Lexo
jmë
44Të
vër
ejtu
rit
buri
m i
çdo
ditu
rie
Zh. Z
h. R
uso
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e pa
rash
ikim
in e
zhv
illim
it të
ngj
arje
s, m
bësh
tetu
r në
titu
llin
e te
kstit
. Pa
s le
xim
it të
te
kstit
arg
umen
tues
, at
a u
përg
jigje
n py
etje
ve k
uptim
ore,
e
inte
pret
ojnë
atë
, da
llojn
ë te
zën
e tij
, an
aliz
ojnë
gju
hën
e pë
rdor
ur. N
ë pë
rfun
dim
, nxë
nësi
t ja
pin
gjyk
imet
e t
yre
për
kësh
illat
e a
utor
it.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
157
Lexo
jmë
45Të
vër
ejtu
rit
buri
m i
çdo
ditu
rie
Zh. Z
h. R
uso
O ra
e d
ytë
158
Sint
aksë
57R
reth
anor
i i
shka
kut d
he
rret
hano
ri i
qëlli
mit
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e da
llim
in,
anal
izim
in d
he
përd
orim
in e
rret
hano
rit të
shka
kut d
he të
qël
limit.
159
Lexo
jmë
46H
isto
ri n
jerë
zore
dh
e al
ienë
tSi
tuat
a e të
nxë
nit l
idhe
t dis
kutim
in e
nxën
ësve
rret
h mis
tere
ve
të E
gjip
tit d
he al
ienë
ve. P
as le
xim
it të
teks
tit ar
gum
entu
es, a
ta
u pë
rgjig
jen
pyet
jeve
për
zbë
rthim
in k
uptim
or, e
inte
rpre
tojn
ë at
ë, d
allo
jnë
qëlli
min
e ti
j, an
aliz
ojnë
gju
hën
e pë
rdor
ur. N
ë pë
rfun
dim
, nxë
nësi
t refl
ekto
jnë
rret
h dh
e ja
pin
gjyk
ime
rret
h ar
gum
ente
ve të
dhë
na.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
160
Dëg
jojm
ë7
Dëg
jojm
ë ep
isod
e fil
mas
h dh
e em
isio
nesh
pë
r fëm
ijë
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dëgj
imin
e e
piso
deve
të fi
lmav
e të
ndr
yshë
m, s
i dhe
em
isio
neve
për
fëm
ijë.
Nxë
nësi
t, në
gr
upe
anal
izoj
në
mat
eria
lin
e dë
gjua
r, e
inte
rpre
tojn
ë at
ë.N
ë pë
rfun
dim
të
këtij
pro
cesi
, at
a vl
erës
ojnë
ndj
ekje
n,
vëzh
gim
in d
he d
ëgjim
in e
epi
sode
ve fi
lmik
e në
gru
p.
Epis
ode fi
lmas
h pë
r fëm
ijë të
regj
istru
ara,
CD
m
odel
, te
ksti
mës
imor
,m
jete
di
gjita
le,
dikt
ofon
, m
agne
tofo
n os
e ta
blet
.
Libër për mësuesin
46 Nr.
tem
ave
Java
Kom
pete
ncat
e
fush
ësN
r. i o
rëve
pë
r K
.fTe
mat
mës
imor
eSi
tuat
a e
të n
xëni
tB
urim
et d
he m
jete
t mës
imor
e
161
Java
33
Sint
aksë
58Rr
etha
nori
i m
ënyr
ës d
he
rreth
anor
i i sa
sisë
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e da
llim
in,
anal
izim
in d
he
përd
orim
in e
rret
hano
rit të
mën
yrës
dhe
të sa
sisë
.
162
Flas
im9
Arg
umen
tojm
ë ps
e nd
odh
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e të
fol
urit
duke
arg
umen
tuar
rr
eth
ndod
hive
të n
drys
hme.
Nxë
nësi
t di
skut
ojnë
, ar
gum
ento
jnë,
men
dojn
ë në
mën
yrë
kriti
ke, p
ërdo
rin fj
alor
in e
duh
ur p
ër të
bin
dur b
ashk
ëfol
ësin
.N
ë për
fund
im të
kët
ij pr
oces
i, at
a jan
ë gje
ndje
të ar
gum
ento
jnë
në m
ënyr
ë kr
itike
për
çës
htje
e si
tuat
a të
ndr
yshm
e.
Teks
ti m
ësim
or,
mje
te
digj
itale
, di
ktof
on,
mag
neto
fon
ose
tabl
et.
163
Përp
unim
nj
ohur
ish
Lexo
jmë
5Fl
etë
verifi
kim
i pë
r tek
stin
ar
gum
entu
esAs
një
ditë
pa
aktiv
itet fi
zik
E.Ta
se
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dalli
min
e v
eçor
ive
të n
jë te
ksti
në të
cili
n au
tori
ka si
qël
lim të
bin
dë le
xues
in.
Flet
ore
e vl
erës
imit
të k
ompe
tenc
ave
Nën
rubr
ika:
Për
shkr
uajm
ë
164
Lexo
jmë
47Pë
rshk
rim
i i n
jë
pers
oni
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e pa
raqi
tjen
e po
rtret
eve
të
pers
onaz
heve
të n
johu
r. N
xënë
sit p
ërsh
krua
jnë
shku
rtim
isht
at
ë çf
arë
shoh
in.
Pas
lexi
mit
të
frag
men
teve
të
dh
ëna
përs
hkru
ese,
ata
mar
rin n
johu
ri pë
r te
kstin
për
shkr
ues,
i an
aliz
ojnë
ato
nga
pik
ëpam
ja k
uptim
ore
dhe
form
ale.
Në
fund
, nx
ënës
it bë
jnë
krah
asim
e m
idis
për
shkr
imit
obje
ktiv
dh
e at
ij su
bjek
tiv.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
165
Shkr
uajm
ë22
Përs
hkru
ajm
ë nj
ë pe
rson
, kaf
shë,
m
jedi
s, du
kuri.
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e pë
rshk
rimin
e n
jë p
erso
ni,
kafs
he, m
jedi
si a
po d
ukur
ie.
Flet
ë e
vler
ësim
it të
kom
pete
ncës
166
Java
34
Përp
unim
nj
ohur
ish
Shkr
uajm
ë
23Pë
rshk
ruaj
më
një
pers
on,
kafs
hë,
mje
dis,
duku
ri.
Ora
e d
ytë
167
Përp
unim
nj
ohur
ish
Sint
aksë
59Fl
etë
vler
ësim
i pë
r rre
than
orët
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
dalli
min
e rr
etha
norë
ve.
Flet
ore
e vl
erës
imit
të k
ompe
tenc
ave
Gjuha shqipe 6
47Nr.
tem
ave
Java
Kom
pete
ncat
e
fush
ësN
r. i o
rëve
pë
r K
.fTe
mat
mës
imor
eSi
tuat
a e
të n
xëni
tB
urim
et d
he m
jete
t mës
imor
e
168
Lexo
jmë
48Sh
tatë
kro
jet
K. M
ehm
eti
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t me
ndër
timin
e n
jë p
esëv
argë
shi
me
togf
jalë
shin
kyç
: “B
ukur
i shq
ipta
re”.
Pre
zant
ohen
pam
je
të n
drys
hme
të v
ende
ve sh
qipt
are
e di
skut
ohet
rret
h ty
re. P
as
lexi
mit
të p
jesë
s, nx
ënës
it u
përg
jigje
n py
etje
ve p
ër zb
ërth
imin
ku
ptim
or të
saj
, int
erpr
etoj
në te
mën
e ti
j, an
aliz
ojnë
gju
hën,
el
emen
tet
përs
hkru
ese
të p
ërdo
rura
, da
llim
in e
dia
lekt
it, i
ci
li sh
faqe
t në
ndër
timin
sin
taks
or të
fja
live.
Në
përf
undi
m,
nxën
ësit
nxje
rrin
për
fund
ime
rret
h ve
çant
isë
së sh
krim
it.
Foto
grafi
, pë
rvoj
at e
nxë
nësi
t, in
tern
eti,
bibl
iote
ka, b
iblio
teka
dig
jital
e,
revi
sta.
169
49Sh
tatë
kro
jet
K.M
ehm
eti
Ora
e d
ytë
170
Vle
rësi
mO
rë p
ërpu
nim
i ng
a pë
rdor
imi i
dr
ejtë
i gj
uhës
3Te
stim
për
tre
muj
orin
e tr
etë
Situ
ata
e të
nxë
nit l
idhe
t me
kont
rrol
lin e
njo
huriv
e le
trare
dh
e gj
uhës
ore
të m
arra
gja
të k
ëtij
trem
ujor
i.
Shën
im: T
estim
i kry
het p
as p
ërfu
ndim
it të
orë
ve p
ër n
johu
ritë
letra
re d
he a
to g
juhë
sore
.
Flet
ore
e vl
erës
imit
të k
ompe
tenc
ave
171
Java
35
Përp
unim
nj
ohur
ish
Lexo
jmë
5Le
xim
ja
shtë
kl
ase
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e le
xim
in e
lib
rit, p
yetje
rre
th
elem
ente
ve
përm
bajtë
sorë
, st
rukt
uror
ë,
gjuh
ësor
ë dh
e st
ilist
ikë.
Libr
i i
përz
gjed
hur
nga
mës
uesi
/ja
dhe
nxën
ësit.
Prez
antim
dig
jital
172
Përp
unim
nj
ohur
ish
Lexo
jmë
6Le
xim
ja
shtë
kl
ase
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e le
xim
in e
lib
rit, p
yetje
rre
th
elem
ente
ve
përm
bajtë
sorë
, st
rukt
uror
ë,
gjuh
ësor
ë dh
e st
ilist
ikë.
Libr
i i
përz
gjed
hur
nga
mës
uesi
/ja
dhe
nxën
ësit.
Prez
antim
dig
jital
173
Përp
unim
nj
ohur
ish
Flas
im
10St
op
disk
rimin
imit
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e të
fol
urit
rret
h fe
nom
enit
të
disk
rimin
imit.
Nxë
nësi
t di
skut
ojnë
, an
aliz
ojnë
sh
kaqe
t, pë
rshk
ruaj
në
situ
atën
në
vend
e b
otë,
pro
pozo
jnë
ide
rret
h te
mës
.N
ë pë
rfun
dim
të k
ëtij
proc
esi,
ata
mar
rin n
ism
a ko
nkre
te p
ër
të z
hvill
uar
vepr
imta
ri m
e që
llim
nda
limin
e d
iskr
imin
imit
dhe
shfr
ytëz
imit
të fë
mijë
ve.
Mat
eria
le n
ga in
tern
eti,
gaze
ta, r
evis
ta,
teks
ti m
ësim
or,
mje
te d
igjit
ale,
dik
tofo
n, m
agne
tofo
n, ta
blet
.
174
Përp
unim
nj
ohur
ish
Proj
ekt N
r 4
9St
op
disk
rimin
imit
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e pr
ezan
timin
e p
roje
ktit,
sl
ogan
eve,
flet
ëpal
osje
ve, s
hkrim
eve,
viz
atim
eve q
ë për
cjel
lin
mes
azhe
të fu
qish
me
kund
ër d
iskr
imin
imit.
Pank
arta
, ga
zeta
, re
vist
a,
mat
eria
le
nga
inte
rnet
,m
jete
dig
jital
e, d
ikto
fon,
mag
neto
fon,
tabl
et.
Libër për mësuesin
48 Nr.
tem
ave
Java
Kom
pete
ncat
e
fush
ësN
r. i o
rëve
pë
r K
.fTe
mat
mës
imor
eSi
tuat
a e
të n
xëni
tB
urim
et d
he m
jete
t mës
imor
e
175
Përp
unim
nj
ohur
ish
Proj
ekt N
r 4
10St
op
disk
rimin
imit
Situ
ata
e të
nxë
nit
lidhe
t m
e pr
ezan
timin
e p
roje
ktit,
sl
ogan
eve,
flet
ëpal
osje
ve, s
hkrim
eve,
viz
atim
eve q
ë për
cjel
lin
mes
azhe
të fu
qish
me
kund
ër d
iskr
imin
imit.
PJE
SA E
PA
RË: D
ËGJO
JMË,
FLA
SIM
, LEX
OJM
Ë D
HE
SHKR
UA
JMË
GJU
HËN
Kom
pete
nca
Lex
ojm
ë: 7
0 or
ë
4
9 te
kste
letra
re
21
teks
te jo
letra
re
34 o
rë te
kst l
etra
r njo
huri
të re
ja
15
orë
teks
t jol
etra
r njo
huri
të re
ja
4
9 or
ë nj
ohur
i tek
ste
letra
re d
he jo
letra
re +
21
orë
përp
unim
njo
huris
h
10
orë
Proj
ekte
6
orë
Lex
im ja
shtë
klas
e (3
x2 o
rë)
5 o
rë F
letë
vler
ësim
i e k
ompe
tenc
ës: L
exoj
më
Kom
pete
nca
Shk
ruaj
më:
25
orë
(18
orë
njoh
uri t
ë re
ja+
7 pë
rpun
im n
johu
rish)
/ ( 1
5 or
ë nj
ohur
i të
reja
+3
orë
dikt
ime+
2 or
ë te
stim
e+5
orë
Flet
ë vl
erës
imi)
Kom
pete
nca
Dëg
jojm
ë: 10
orë
(7 o
rë n
johu
ri të
reja
+3 p
ërpu
nim
njo
huris
h)
Kom
pete
nca
Fla
sim
: 10
orë
(7 o
rë n
johu
ri të
reja
+3 p
ërpu
nim
njo
huris
h)
PJ
ESA
E D
YTË:
PËR
DO
RIM
I I D
REJT
Ë I G
JUH
ËS
6
0 or
ë jan
ë nj
ohur
i gju
hëso
re.
7
0% n
johu
ri të
reja
gjuh
ësor
e: 42
orë
30%
për
puni
m n
johu
rish:
18 o
rë (1
4 or
ë fle
të v
lerë
simi+
3 o
rë p
rojek
t+1
orë
vler
ësim
)
Gjuha shqipe 6
49Fone
tika
3 or
ë1
orë
fletë
vle
rësi
mi e
kom
pete
ncës
Lek
siko
logj
ia4
orë
1 or
ë fle
të v
lerë
sim
i e k
ompe
tenc
ës
Dre
jtsh
krim
i5
orë
1 or
ë fle
të v
lerë
sim
i e k
ompe
tenc
ësM
orfo
logj
ia16
orë
5 or
ë fle
të v
lerë
sim
i e k
ompe
tenc
ës +
1 or
ë pr
ojek
tSi
ntak
sa14
orë
6 or
ë fle
të v
lerë
sim
i e k
ompe
tenc
ës +
2 or
ë pr
ojek
t 1
orë
vler
ësim
42 o
rë g
jiths
ej18
orë
për
puni
m n
johu
rish
PJE
SA E
PA
RË
DË
GJO
JMË
, FL
ASI
M, L
EX
OJM
Ë D
HE
SH
KR
UA
JMË
GJU
HË
N
NJO
HU
RI T
Ë
RE
JAPË
RPU
NIM
NJO
HU
RIS
HO
RË
GJI
TH
SEJ
(njo
huri
të
reja
+për
puni
m
njoh
uris
h)Fl
etë
vler
ësim
i e
kom
pete
ncës
Proj
ekt
Test
imL
exim
jash
të
klas
eO
rë g
jiths
ej
(për
puni
m
njoh
uris
h)K
OM
PET
EN
CA
: LE
XO
JMË
49 o
rë
5 or
ë 10
orë
3 or
ë (2
orë
nga
ko
mpe
tenc
a:Sh
krua
jmë+
1 or
ë ng
a pë
rpun
imi
i njo
huri
ve të
Pë
rdor
imit
të d
rejtë
të
gjuh
ës).
6 or
ë 21
orë
70 o
rëK
OM
PET
EN
CA
: SH
KR
UA
JMË
18 o
rë(1
5 or
ë nj
ohur
i të
reja
+3
orë
dikt
ime)
5 or
ë7
orë
25 o
rë
KO
MPE
TE
NC
A: D
ËG
JOJM
Ë7
orë
3 or
ë10
orë
KO
MPE
TE
NC
A: F
LA
SIM
7 or
ë3
orë
10 o
rë81
orë
34 o
rë11
5 or
ë PJ
ESA
E D
YT
Ë: P
ËR
DO
RIM
I I
DR
EJT
Ë I
GJU
HË
SN
JOH
UR
I TË
R
EJA
KO
MPE
TE
NC
A: F
ON
ET
IKË
3 or
ë1
orë
3 or
ëK
OM
PET
EN
CA
: LE
KSI
KO
LO
GJI
4 or
ë1
orë
KO
MPE
TE
NC
A: D
RE
JTSH
KR
IM5
orë
1 or
ë K
OM
PET
EN
CA
: MO
RFO
LO
GJI
16 o
rë5
orë
KO
MPE
TE
NC
A: S
INTA
KSË
14 o
rë6
orë
42 o
rë
18 o
rë p
ërpu
nim
nj
ohur
ish
60 o
rë11
5 or
ë+ 6
0 or
ë =
175
orë
gj
ithse
j
Libër për mësuesin
50
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË DËGJUARITTEMA: RRËFIME PERSONALE
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të dëgjuarit për të komunikuar dhe për të nxënëNxënësi/ja:
– zgjedh formën e përshtatshme për të përcjellë informacionin, idetë, ndjenjat dhe pikëpamjet e tij në lidhje me aftësitë dhe interesat e tij për të dëgjuarit;
– merr pjesë në biseda grupi me moshatarët duke dëgjuar me vëmendje situatat që ofrohen, pasi i kërkohet përqendrim për të marrë informacionin që vjen prej tyre, si dhe atë që vjen nga rrëfimet e mësuesit/es apo edhe nga mjetet elektronike /digjitale të komunikimit;
– kupton, krahason, merr mesazhe, dallon, krahason situata, tekste etj.;
– pyet kur e ndjen të nevojshme se duhet qartësuar situata; – dëgjon me vëmendje dhe shpreh interes për atë që ka dëgjuar nga rrëfimet;
– shprehet dhe tregon histori vetjake duke kërkuar që të tjerët ta dëgjojnë me vëmendje;
– kërkon vëmendje nga të tjerët; – bindet se të tjerët e kanë dëgjuar me kujdes, kur ata nisin t’i bëjnë pyetje rreth rrëfimit të tij;
– vlerëson mënyrën se si janë shprehur nxënësit/et e tjerë; – nxjerr në pah aspekte apo situata që i kanë mbetur në mendje;
– bashkëpunon në grup gjatë dëgjimit dhe pas dëgjimit të situatave të caktuara dhe rrëfimeve vetjake të nxënësve të tjerë.
Burimet:
– histori të regjistruara; – teksti mësimor; – fotografi që mund të strukturohen në një tregim, i cili mund të shërbejë për një rrëfim;
– mjete digjiitale, diktofon, magnetofon, celular ose tab-let.
Kompetencat kyçeBashkëpunimi, respektimi i të drejtave të njeriut, kompetenca digjitale.
Kompetenca të fushësZhvillohet kompetenca e të folurit, aftësitë e të dëgjuarit dhe të reaguarit ndaj situatave të caktuara në lidhje me të folurin, pasurimi i fjalorit me fjalë dhe shprehje të etikës.
Metoda dhe teknika:- punë me grupe,- marrëdhënia pyetje-përgjigje,- bashkëbisedim.
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake (vrojtimi i fotografive të librit, apo fotografive të nxjerra nga mësuesi/ja përmes Power Point-it, apo i materialeve të tjera)Hapi i parë rreth kësaj teme/situate lidhet me vëzhgimin që do të bëjnë nxënësit/et në fotot e librit f.19. Për disa minuta (rreth 5) nxënësit/et vërejnë me kujdes. Ndërkohë mësuesi/ja iu jep një kërkesë që, në bazë të vëzhgimit, të mendojnë dhe të kompozojnë një rrëfim për atë çka shohin.
Zhvillimi i situatës (dëgjim i vëmendshëm përmes punës në grupe)Mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të tregojnë 1-3 rrëfime, të nxitur edhe nga situata hyrëse e vëzhgimit të fotove të shfaqura në tekst. Kërkon gjithashtu që nxënësit/et të tregojnë vëmendje maksimale rreth rrëfimeve që dëgjojnë. Njëkohësisht, pas çdo rrëfimi, kërkon edhe reagimin e nxënësve për të shprehur nëse janë dakord me mënyrën se si shokët e përzgjedhur tregojnë rrëfimet. Në këtë ndërhyrje, mësuesi/ja kërkon edhe 3 variantet e atyre që ndërhyjnë. Kjo situatë dëgjimore zgjat aq sa mësuesi/ja mendon se nxënësit/et kuptuan dhe nxorrën në pah fabulën e dhënë përmes figurave të librit (apo të ndonjë materiali tjetër fgurativ që nxit rrëfimin).Hapi tjetër që vijon lidhet me shfaqjen e disa rrëfimeve të incizuara më parë nga nxënës/e të ndryshëm/me. Gjatë këtij momenti, mësuesja kërkon vëmendje maksimale.Në përfundim të dëgjimit, mësuesi kërkon që nxënësit/et në grupe (të vendosur që në hyrje të orës së mësimit) t’iu përgjigjen pyetjeve të tekstit në lidhje me situatat që dëgjuan. Ky ushtrim bëhet në punë në grupe me qëllim menaxhimin e mirë të kohës dhe përfshirjen e të gjithë nxënësve në këtë situatë të nxëni në lidhje me dëgjimin.
PLANIFIKIMI I ORËVE MËSIMORE PËR KOMPETENCËN E TË DËGJUARIT
Gjuha shqipe 6
51
Hapi vijues lidhet me rrëfimet personale të nxënësve në grupe. Çdonjëri prej nxënësve tregon një rrëfim personal, shokët e grupit e dëgjojnë dhe pyesin ose i japin vlerësime. Temat e rrëfimeve janë të ndryshme dhe lidhen me lojën, të mësuarit, pushimet etj. Nxënësit/et e zgjedhin vetë temën për rrëfimin e tyre në grup.Hapi i fundit i situatës në lidhje me të dëgjuarit ka të bëjë me përzgjedhjen e një pjesëtari të grupeve bazë dhe vlerësimin e rrëfimit mbështetur në pyetjet e ushtrimit prkatws të librit.
Vlerësimi i nxënësve për njëri-tjetrin Vlerësimi i këtij mësimit do të mbëshetet në vlerësimet që do të japin nxënësit/et për njëri-tjetrin për mënyrën se sa të vëmendshëm u treguan, për mënyrën se si rrëfyen tregimet e tyre, për fjalorin që përdorën, intonacionin etj. Mësuesja/si bën edhe një përmbledhje vlerësimi për tërë orën e mësimit dhe për nxënës/e të veçantë/a.Veprimet në situatë
– Vëzhgimi i fotografive të tekstit. – Përgatitja për rrëfim. – Realizimi i rrëfimit mbështetur në fotografitë e tekstit. – Përgatitja për rrëfime personale. – Realizimi i rrëfimeve në grup. – Vlerësimi i rrëfimeve personale.
Vlerësimi i situatësKjo orë mësimi, e cila kishte për qëllim zhvillimin e kompetencës së të dëgjuarit në lidhje me dëgjimin e rrëfimeve personale nga ana e nxënësve, të interesave dhe të shprehive të tyre në të lexuar quhet e realizuar, nëse nxënësit/et arrijnë të tregojnë histori apo të prezantohen. Gjithashtu vlerësohet si e realizuar në momentin kur nxënësit/et reagojnë ndaj rrëfimeve të të tjerëve, bëjnë pyetje, organizojnë rrëfimet e tyre dhe ua prezantojnë nxënësve të tjerë duke kërkuar vëmendje maksimale prej tyre.
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË DËGJUARIT
TEMA: IDENTIFIKIMI DHE ZGJIDHJA E PROBLEMIT NË NJË TEKST RRËFIMTAR
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencaveTë dëgjuarit për të komunikuar dhe për të nxënëNxënësi/ja:
– zgjedh formën e përshtatshme për të përcjellë informacionin, idetë, ndjenjat dhe pikëpamjet e tij/saj në lidhje me aftësitë dhe interesat për të dëgjuarit;
– dëgjon me vëmendje dhe shpreh interes dhe kuptimësi rreth rrëfimeve të dëgjuara;
– merr pjesë në biseda grupi me moshatarët duke dëgjuar me vëmendje situatat që ofrohen, pasi i kërkohet përqendrim për të marrë informacionin që vjen prej tyre, si dhe atë që vjen nga rrëfimet e mësuesit/es apo edhe nga mjetet elektronike /digjitale të komunikimit;
– kupton, krahason, merr mesazhe, dallon, krahason situata, tekste etj.;
– identifikon problemin e ngritur në një tekst; – propozon rrugëzgjidhje për zgjidhjen e problemit; – pyet kur e ndjen të nevojshme se duhet qartësuar situata; – kërkon që të tjerët ta dëgjojnë me vëmendje atë që thotë; – kërkon vëmendje nga të tjerët; – bindet se të tjerët e kanë dëgjuar me kujdes, kur ata nisin t’i bëjnë pyetje rreth rrëfimit të tij/saj;
– nxjerr në pah aspekte apo situata që i kanë mbetur në mend gjatë dëgjimit;
Burimet: – histori të regjistruara, – teksti mësimor, – mjete digjitale, diktofon, magnetofon, celular ose tablet.
Kompetencat kyçe:- komunikimi dhe të shprehurit, - kompetenca qytetare, - komunikimi,- të menduarit në mënyrë kritike. Kompetenca të fushësZhvillimi i aftësive të të dëgjuarit dhe të reaguarit ndaj situatave të caktuara, pasurimi i fjalorit me fjalë dhe shprehje të etikës, marrjen e lejës për të folur, bërjen e ndërhyrjeve kur e shihet e nevojshme, tregimin e vëmendjes gjatë dëgjimit. Pyet kur nuk e kupton diçka që dëgjon, kërkon sqarime.
Teknika dhe metoda: - stuhi mendimesh,- DRTA: dëgjim i drejtuar, i ndërprerë dhe i shoqëruar me anë të pyetjeve.
– bashkëpunon në grup gjatë dëgjimit dhe pas dëgjimit të situatave të caktuara dhe rrëfimeve personale të nxënësve të tjerë;
– reflekton rreth situatave të cilat kërkojnë identifikim problemi dhe rrugëzgjidhje.
Libër për mësuesin
52
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake - Stuhi mendimeshMësuesi/ja kërkon që nxënësit/et për pak minuta të diskutojnë rreth temës “Sinqeriteti dhe gënjeshtra”. Nxënësit/et japin mendime, raste, shkaqe, pasoja, përfundime.Tregojnë episode vetjake.
Zhvillimi i situatës (dëgjim i vëmendshëm përmes punës në grupe)Hapi i parë - (dëgjim me ndalesa dhe pyetje-përgjigje)Mësuesi/ja pas hapit hyrës të këtëj mësimi kërkon që nxënësit/et të tregojnë vëmendje maksimale në të dëgjuar. Ai/ajo do të lexojë, transmetojë një fragment nga një tregim me titull “Sekreti”. Për pjesën që dëgjojnë nxënësit duhet t’iu përgjigjen pyetjeve të mëposhtme.
Ndalesa e parëPyetje:• Cila është çështja apo tema e tregimit?• Pse e mendoni kështu?• Cilat janë ato fjalë që ju çojnë drejt kësaj gjetjeje?• Mendoni edhe ju se miqësia është gjëja më e rëndësishme në botë?• Mendoni se bashkëpunimi mes dy djemve e forcon miqësinë?• Do ta donit dhe ju këtë lloj bashkëpunimi?
Hapi i dytë Lexohet nga mësuesi/ja ose jepet i regjistruar fragmenti i dytë i tregimit. Mësuesi/ja përsëri kërkon që nxënësit të kuptojnë nga të dëgjuarit pjesën e dhënë.Ndalesa e dytëPyetje:• Cila është biseda që bën nëna me djalin e saj?• Cilat janë pyetjet që nëna i bën djalit të saj?• Ju pëlqejnë përgjigjet e djalit?• Ju pëlqen komunikimi mes nënës dhe djalit? Pse?
Hapi i tretëKalohet në dëgjimin e fragmentit të tretë të tregimit.Nxënësit/et dëgjojnë me vëmendje maksimale.Pas dëgjimit mësuesi/ja shpalos grupin e tretë të pyetjeve.Ndalesa e tretë
Pyetje:• Çfarë bëri djali më pas?• U tregua i sinqertë me nënën e tij?• Cila është shprehja që përdor djali për gënjeshtrën e tij?
Hapi i katërtVlerësimi i nxënësve për njëri-tjetrinVlerësimi i këtij mësimi do të mbështetet në vlerësimet që do të japin nxënësit/et për njëri-tjetrin për mënyrën se sa të vëmendshëm u treguan, për mënyrën se si rrëfyen tregimet e tyre, për fjalorin që përdorën, intonacionin etj. Mësuesja/si bën edhe një përmbledhje vlerësimi për tërë orën e mësimit dhe për nxënës/e të veçantë/a.Hapi i pestë Përgjigjuni pohimeve të mëposhtme:1. Problemi kryesor në këtë tregim është:
• miqësia, • loja, • sinqeriteti, • mësimet.2. Djali e gënjen nënën e tij, sepse:
• kërkon të luajë, • bën veprime të fshehta, • nuk është i sinqertë.
Gjuha shqipe 6
53
Hapi gjashtëPlotësojnë skedën. Mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të plotësojnë skedën sipas kërkesave që ajo ka (të gjejnë problemin dhe argumentin për çdo rast).
Si e vlerësoni miqësinë e djalit me shokun e tij?Çfarë cilësish vihen re gjatë komunikimit të djalit me nënën e tij?E vlerësoni si të drejtë shqetësimin e nënës? Argumentoni.Sa të sinqertë jeni gjatë komunikimit me prindërit?
Problemi Argumenti
Hapi i shtatë - rrjet diskutimiGjykojnë mbi situatën: Pasi keni dëgjuar dialogun midis djalit dhe nënës, gjykoni kush ka të drejtë: djali apo nëna? Pse?
Hapi i tetë – Diskutim i lirë në grupe 4-she.
Tregojnë raste te ngjashme me të djalit duke reflektuar. Si e keni zgjidhur problemin?
Hapi i nëntë Gjejnë zgjidhje për situatën.Diskutoni rreth shprehjes “Kur ke një shok të mirë, jeta të bëhet më e bukur dhe më e lehtë.”Hapi i dhjetë Propozojnë zgjidhje për situatën duke plotësuar edhe tabelën.
Problemi Zgjidhja që i keni dhënëMiqësiaLojaMarrëdhënietGënjeshtraDetyrimet
Veprimet në situatë: – bashkëbisedim; – përgatitja për rrëfim; – realizimi i rrëfimit, mbështetur në teknikën DRTA; – përcjellje argumentesh; – propozime për zgjidhje të problemeve; – rrëfime në grup; – identifikim problemi; – vlerësimi i rrëfimeve personale.
Vlerësimi i situatësKjo orë mësimi, e cila kishte për qëllim zhvillimin e kompetencës së të dëgjuarit dhe argumentimin e zgjidhjes së situatave të ngritura nga teksti tregimtar është e realizuar me sukses kur nxënësit/et kanë dëgjuar me vëmendje dhe iu kanë dhënë përgjigje duke sjellë argumente të sakta në lidhje me problemin e pjesës “Sekreti”. Diskutimet në grup rast pas rasti kanë bërë të mundur të trajtohet me sukses problematika e kësaj teme.Identifikimi i problemit dhe dhënia e zgjidhjeve alternative është një moment i rëndësishëm për suksesin e nxënësve.Nxënësit/es kërkojnë leje për të folur, ndërhyjnë kur e shohin të nevojshme tregojnë vëmendje gjatë dëgjimit. Pyesin kur nuk e kuptojnë diçka që dëgjojnë, kërkojnë sqarime.
Libër për mësuesin
54
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË DËGJUARIT
TEMA: SHUMË MËNYRA PËR TË DËGJUARRezultatet e të nxënit sipas kompetencave Nxënësi/ja:
– dëgjon dhe tregon vëmendje (tregon përmbajtjen, bën pyetje, iu përgjigjet pyetjeve);
– dëgjon me vëmendje dhe përqendrim, duke shikuar në sy personin që flet e duke e mbajtur trupin në një pozicion korrekt;
– jep mendimet dhe gjykimet e tij rreth teksteve që dëgjon;
– kupton dhe rrëfen për të tjerët (anekdota gojore, fabula, përralla);
– dëgjon dhe ndjek me vëmendje; – reagon ndaj subjekteve që dëgjon; – bën pyetje për të sqaruar më tej atë që dëgjon; – bën dallimin mes anekdotës, fabulës dhe përrallës.
Burimet: – teksti mësimor, – fabula, anekdota dhe përralla të regjistruara, – video dhe CD, – mjete digjitale, diktofon, magnetofon, ose tablet.
Kompetencat kyçe:- komunikimi dhe të shprehurit,- të menduarit, - kompetenca personale,- kompetenca digjitale.
Kompetenca të fushës:- kompetenca e të dëgjuarit,- kompetenca e të kuptuarit, - kompetenca qytetare.
Teknikat dhe metodat: - dëgjim i drejtuar DRTA,- diagram Veni,- rrjet diskutimi.- punë në grupe.
Fjalët kyçedëgjojmë, fabula, tregojmë, rend logjik, mbyllje, zgjidhje
Lidhja me lëndët e tjera:- edukim mjedisor,- edukim teknologjik.
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe)Nxënësit/et tregojnë vëmendje rreth fabulës “Ujku dhe qengji”, që mësuesi/ja e shfaq të regjistruar, ose e lexon, dhe kërkon prej tyre të gjejnë se çfarë lloj rrëfimi është. Përrallë, anekdotë, fabul?Nxënësit/et gjejnë dhe dallojnë anekdotën nga fabula dhe përralla vetëm përmes dëgjimit. Ata tregojnë edhe se cilët elemente gjuhësore i ndihmojnë ata të bëjnë këtë dallim.
Zhvillimi i situatësHapi i parë - (vëzhgim i drejtuar me anën e pyetjeve të mësuesit)Nxënësit/et vërejnë me kujdes fabulën e ilustruar në mënyra të ndryshme dhe mendojnë se si ta tregojnë atë për të tjerët për të nxjerrë ndryshimet që shfaqen në variantet e ndryshme të ilustrimeve për të njëj.tën fabul.
Hapi i dytë (punë në grupe)Nxënësit/et u përgjigjen pyetjeve të mëposhtme:1) Në të gjitha pikturat ujku paraqitet me pamje të egërsuar. Sipas jush, pse?2) Në cilën figurë qengji është paraqitur shumë i trembur? Thoni pse?3) Cila pikturë ju bën për të qeshur dhe pse?4) Cila pikturë ka elemente të forta kontrasti?5) Cila figurë i afrohet më tepër përmbajtjes së fabulës?6) Cili ilustrim duket më i përshtatshëm për fëmijët e vegjël dhe pse?
Gjuha shqipe 6
55
Hapi i tretë (punë në grupe katërshe)Nxënësit/et ndahen në grupe katërshe, zgjedhin njërin prej ilustrimeve, bashkëbisedojnë me njëri-tjetrin dhe krijnë variantin e tyre mbështetur në ilustrim, zgjedhin njërin prej grupit që të tregojë variantin e grupit.Nxënësit/et e tjerë dëgjojnë me vëmendje dhe i bëjnë pyetje për zgjedhjet që kanë bërë dhe për arsyen e tyre.Me dialogun pyetje-përgjigje për punë në grup, zbërthejnë përmbajtjen e fabulave të krijuara.Tregojnë fabulën në variantin që duan duke u ndihmuar edhe nga pikturat.Motivojnë mbylljen që i bënë fabulës duke u ballafaquar edhe me zgjidhjet që kanë dhënë shokët.Hapi i katërt (dëgjim dhe rrëfim anekdotash në grupe katërshe)Dëgjojnë dhe tregojnë anekdota.Dëgjojnë anekdota të lexuara nga mësuesi/ja ose nxënësit/et e ndarë/a në grupe pune.I përgjigjen pyetjes se ku qëndron humori në anekdota, si dhe pyetjeve të tjera (1 2 3 4).Hapi i pestë - karrigia e autorit: dëgjojnë dhe bëjnë komente në rolin e liderit të grupitDëgjojnë anekdota dhe tregojnë anekdota. Hapi i gjashtë (punë në grupe - dora e fshehtë)Rindërtojnë strukturën e përrallës, orientuar nga ilustrimet.E dëgjojnë përrallën në dy-tri variante. Zgjedhin variantin më të saktë dhe tregojnë pse është më i sakti.
Hapi i shtatë (bëjnë një diagram Veni)Krahasojnë përmes një diagrami Veni dhe në punë me grupe anekdotën, fabulën dhe përrallën. Nxjerrin në pah ato elemente që i bashkojnë (në mënyra të ndryshme të treguari) dhe ato që i dallojnë.Hapi i tetë - rrjet diskutimiAnalizojnë tiparet e personazhit (majmunit).Bashkëbisedoni për çështjen: “Çfarë përfaqësojnë sjelljet e majmunit në këtë përrallë”, mbështetur në dëgjimin e variantit final të saj.Veprimet në situatëNxënësi/ja:
– kupton, krahason dhe përmbledh mendimet e të tjerëve nga materialet e dëgjuara, të shikuara ose të prezantuara, i krahason dhe dallon ndryshimet strukturore dhe përmbajtësore mes tyre;
– jep mendimet dhe gjykimet e tij/saj rreth teksteve që dëgjon; – dëgjon me vëmendje dhe tregon anekdota, fabula apo përralla; – bën pyetje ose iu përgjigjet gjatë apo pas dëgjimit; – jep gjykime dhe vlerësime të thjeshta etj. mbështetur në dëgjim dhe bashkëbisedim; – bën krahasime duke nxjerrë në pah të përbashkëtat dhe dallimet e teksteve; – dëgjon me vëmendje dhe përqendrim duke shikuar në sy personin që flet; duke mbajtur trupin në një pozicion korrekt etj.
Vlerësimi në situatëKjo veprimtari do të quhet e suksesshme atëherë kur nxënësit/et të bashkëpunojnë në punë me grupe, duke dëgjuar me vëmendje atë që iu ofrohet (tekste të ndryshme) kur të bëjnë dallimet strukturore dhe përmbajtësore të tyre, si dhe kur të japin mendime dhe të bëjnë karakterizime të personazheve që ofrojnë tekstet.Dialogu pyetje-përgjigje dhe reflektimi përmes tij në mënyrë kritike janë një shenjë tjetër e suksesit të kësaj njësie mësimore.
Libër për mësuesin
56
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË DËGJUARIT
TEMA: RENDITJA E NGJARJEVE NË NJË TEKSTRezultatet e të nxënit sipas kompetencave Nxënësi/ja:
– ndjek me vëmendje tregime të shkurtra; – merr njohuri përmes dëgjimit; – mban shënime gjatë të dëgjuarit; – identifikon strukturën e tekstit (hyrjen, zhvillimin, mbylljen);
– gjen shkakun dhe pasojën e ngjarjes në një tekst që dëgjon;
– përcakton qëllimin e të dëgjuarit (për informacion); – pyet ose kërkon sqarime për idetë, konceptet ose fjalët; – kujton njohuritë paraprake që ka rreth temës ose përmba-jtjes së tekstit.
Burimet: – teksti mësimor, – libra jashtëshkollorë, – video dhe CD, – mjete digjitale, diktofon, magnetofon,
ose tablet.
Kompetencat kyçe:- komunikimi dhe të shprehurit,- të menduarit,- kompetenca digjitale.
Kompetenca të fushës- kompetenca e të dëgjuarit,- kompetenca e të kuptuarit,- kompetenca qytetare.
Teknikat dhe metodat: - punë në grupe,- punë e pavarur,- dora e fshehtë.
Lidhja me lëndët e tjera: - edukim mjedisor,- edukim teknologjik.
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake - (parashikim me terma paraprakë)Mësuesi/ja u jep nxënësve të shkruar në dërrasë disa terma “luan, ari, forcë, diankëri, rrëmbim, mbetën me gisht në gojë, dhelpër”.Nxënësit me termat e mësipërme, për pesë minuta, do të ndërtojnë një tregim të shkurtër me 6 fjali.Dëgjohen tregimet e njëri–tjetrit, bëhen komente për strukturën e tregimeve të krijuara.
Zhvillimi i situatës
Hapi i parë - dora e fshehtëMësuesi/ja kërkon që nxënësit të dallojnë tekstin e regjistruar apo të lexuar nga ai në të cilin janë bashkuar tri rrëfime. Kërkon nga nxënësit/et që të ndajnë rrëfimet dhe t’i tregojnë duke ndërtuar saktë strukturën e çdo teksti.
Hapi i dytë - ndërtim dhe krijim i tregimitNxënësit/et vëzhgojnë ilustrimin e f. 83 me shumë kujdes. Më pas, me kërkesën e mësuesit/es, ndërtojnë nga një tregim për çdo figurë. Tekstet tregohen të ndara njëri nga tjetri.Hapi i tretë – ristrukturim tregimiMësuesi/ja kërkon që të bashkojnë të tria tregimet në një tregim të vetëm.Nxënësit/et bashkojnë fragmente të tregimeve të mëparshme në një të vetëm.E prezantojnë tregimin para të tjerëve, duke treguar mënyrën se si i bashkuan të tria historitë e shkurtra në një dhe se si krijuan një tregim brenda të cilit janë tri të mëparshmit.
Hapi i katërt - punë e pavarurMësuesi/ja lexon një tregim që i është prishur struktura dhe kërkon që nxënësit/et ta ndreqin. Meqë tregimi është i shkruar dhe në libër, nxënësit/et vendosin numra nga 1-6 para çdo paragrafi, sipas rendit logjik të përmbajtjes së tregimit të shkruar. Lexohet tregimi i rindërtuar.
Gjuha shqipe 6
57
Hapi i pestë - punë në grupe katërsheMësuesi/ja lexon të plotë dhe vetëm një herë tregimin me titull “Fluturimi”. Më pas, kërkon që nxënësit/et të rindërtojnë tekstin e faqes 84 duke lidhur pjesët e paragrafëve dhe duke vendosur numra në krahun e djathtë, kur gjen pjesën që vijon të çdo paragrafi.Nxënësit/et, pasi kanë dëgjuar me vëmendje, e rindërtojnë atë dhe e lexojnë më pas në grupe.
Vlerësimi i situatës Kjo situatë mësimore do të quhet e suksesshme atëherë kur nxënësit/et, pasi kanë dëgjuar tregimet e bash-kuara, i kanë ndarë ata dhe u kanë vënë nga një titull; kanë rindërtuar përrallën e shprishur; kanë rindërtuar tregimin duke bashkuar pjesë të paragrafëve përbërës.Ndjekja me vëmendje e udhëzimeve të dhëna nga mësuesi/ja ka ndikuar në suskesin e nxënësve në këtë situatë mësimore.
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA: TË DËGJUARIT
TEMA: DËGJOJMË DHE RECITOJMË POEZI (TAKIM POETIK)Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Nxënësi/ja:
– dëgjon poezi dhe shpreh kënaqësi gjatë dëgjimit të poezive; – shpjegon dhe komenton kuptimin e vargjeve të ndryshme nga poezi të ndryshme të cilat i kanë pëlqyer;
– shpreh pëlqimet mbi interpretimet e shokëve duke i ilustru-ar me vargje nga tekstet e recituara;
– analizon me thjeshtësi në tekste poetike, gjuhën e fig-urshme;
– mbledh poezi; – krijon album në bashkëpunim me grupin; – bashkëbisedon lirshëm me poetin.
Burimet: – vëllime me poezi, – teksti mësimor, – ftesa e poetit.
Kompetenca kyçe: – të recituarit; – komunikimi, – të menduarit; – kompetenca digjitale.
Metoda dhe teknika: - punë në grupe,- recitim,- krijim albumi.
Lidhja me shkencat e tjera:- artin,- teknologjinë.
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprakeMësuesi/ja bën një kuic duke recituar vargje nga poetë të ndryshëm dhe duke kërkuar nga nxënësit/et të gjejnë autorin apo titullin e poezisë që recitohet (poezitë të jenë edhe nga ato që nxënësit mund të kenë mësuar më parë në shkollë).Nxënësit/et dëgjojnë, që më pas t’u përgjigjen kërkesave të kuiceve.Zhvillimi i situatësHapi i parë - punë në grupe– Një orë më parë, mësuesi/ja porosit nxënësit/et që të sjellin vëllime me poezi nga autorë shqiptarë dhe të huaj. – Nga vëllimet poetike që kanë sjellë, përzgjedhin dhe recitojnë nga një poezi. – Prezantojnë poezitë nga çdo nxënës në grupet përkatëse.– Lexojnë poezi dhe i komentojnë ato.
– Bëjnë pyetje për njëri-tjetrin. – Shprehin pëlqim për vargjet që dëgjojnë.Hapi i dytë - punë në grupe– Në çdo grup dëgjohen dhe recitohen poezitë e librit nga autorë shqiptarë (nxënësit/et i lexojnë të gjitha poezitë).– Ata përzgjedhin një poezi që duan ta mësojnë apo ta recitojnë në grup.
Libër për mësuesin
58
– Nga çdo grup, një nxënës/e lexon poezinë e tij para të tjerëve. – Juria e ngritur që më parë shpall fituesin.
Hapi i tretë - album poetikNxënësit/et në grupe të formuara që më parë zgjedhin nga një poezi dhe krijojnë së bashku albumin e tyre poetik (në formë libri). i venë një titull. Provojnë ta shpërndajnë brenda një kostoje modeste për nxënës/e të klasave të tjera (10-20 lekë), duke nxjerrë kështu koston e kopertinës dhe të letrës (edukekon) ose e këmbejnë me diçka tjetër që iu duhet.
Hapi i katërt - takim me një poet/eSipas mundësive që kanë, bëjnë një takim me një poet/e dhe, pasi bisedojnë dhe i bëjnë pyetje të ndryshme, i dhurojnë një buqetë me lule. Ata/ato lexojnë poezi nga vëllimet poetike të poetit/es duke ia recituar. Veprimet në situatë:
– Dëgjim poezish dhe lojë me kuice. – Recitim dhe prezantim poezish. – Recitim dhe konkurs poezish. – Dëgjimi i poetit. – Bashkëbisedim me poetin. – Hartim albumi me poezi të zgjedhura. – Vlerësimi i punës së nxënësve për njëri-tjetrin.
Vlerësimi i situatësSituata quhet e realizuar, kur nxënësit/et arrijnë të zgjedhin formën dhe gjuhën e përshtatshme për të përcjellë informacionin, idetë dhe ndjenjat e tyre përmes poezisë; kur recitojnë dhe vlerësojnë njëri–tjetrin; kur dëgjojnë me vëmendje; kur përgatisin produkte e material pune, në rastin tonë albumin poetik; kur i publikojnë ato. Konkursi dhe çmimet janë vlera e punës së kryer.
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA E TË DËGJUARIT
TË DËGJUARIT: DËGJOJMË NGJARJE TË JETUARARezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të dëgjuarit për të komunikuar dhe për të nxënëNxënësi/ja:
– Ndjek me vëmendje regjistrime autentike nga ngjarje të jetuara që i kanë lënë mbresa.
– Merr pjesë në bisedë në grup me moshatarët, duke treguar një dëgjim të vëmendshëm ndaj situatave që iu ofrohen.
– Tregon vëmendje për të marrë të saktë dhe të plotë informacionin që vjen nga burime të ndryshme nga rrëfimet e mësuesit/es, të njëri-tjetrit apo edhe përmes mjeteve elektronike /dixhitale të komunikimit.
– Kupton, krahason merr mesazhe / diferencon / krahason situata, ngjarje, tekste etj.
– Pyet kur e ndjen të nevojshme për ta qartësuar situatën. – Reagon, shpreh interes dhe kuptimësi rreth asaj që ka dëgjuar mbi rrëfimet e dëgjuara.
– Tregon histori vetjake që i kanë lënë mbresa. – Kërkon një dëgjim të vëmendshëm nga të tjerët rreth asaj që tregon. – Kërkon vëmendje nga të tjerët. – Bindet se të tjerët e kanë dëgjuar me kujdes, kur ata nisin t’i bëjnë pyetje rreth rrëfimit të tij.
Burimet – histori të regjistruara, – teksti mësimor, – foto që lidhen me një ngjarje të shënuar, – mjete digjitale: diktofon, magnetofon, ose tablet.
Kompetencat kyçe: – Bashkëpunimi; – Identiteti kombëtar; – Kompetenca digjitale; – Komunikimi personal.
Kompetenca të fushësTë dëgjuarit, komunikimi personal
Gjuha shqipe 6
59
– Vlerëson mënyrën se si janë shprehur nxënësit/et e tjerë/a. – Nxjerr në pah aspekte mbresëlënëse nga situata apo ngjarje që i kanë mbetur në mend.
– Bashkëpunon në grup gjatë dëgjimit dhe pas dëgjimit të ngjarjeve të dëgjuara dhe të jetuara.
Përshkrimi kontekstual i situatësPërshkrimi paraprak i situatësShfaqen me Power Point disa data dhe titujt që lidhen me to. Nxënësit reagojnë se me çfarë ngjarjesh të jetuara lidhen ato:Stema e 100-vjetorit të Pavarësisë; Festivali Folklorik Mbarëkombëtar; Hyrja e Shqipërisë në NATO.Jepen të regjistruara fragmente nga ngjarjet e mësipërme të nxjerrja nga You tube.Nxënësit reagojnë dhe shprehin emocione.Zhvillimi i situatës (dëgjim i vëmendshëm përmes punës në grupe).
Hapi i parë (punë në grupe –vëzhgim dhe diskutim, përshkrim, video, foto)Kjo temë/situatë/veprimtari lidhet me vëzhgimin që do të bëjnë nxënësit në fotot e librit f. 124. Për disa minuta nxënësit/et vërejnë me kujdes. Ndërkohë, mësuesi/ja kërkon që mbi bazë të vëzhgimit të mendojnë dhe të tregojnë një mbresë në lidhje me ngjarjet e jetuara.Kërkohet që nxënësit/et të tregojnë vëmendje maksimale rreth rrëfimeve që dëgjojnë. Njëkohësisht, pas çdo rrëfimi apo përjetimi, kërkohen edhe reagime të nxënësve. Ata duan të shtojnë diçka ose të përmirësojnë apo pasurojnë më tej ngjarjen për të cilën rrëfehen episode. Kjo situatë dëgjimore zgjat aq sa mësuesi/ja mendon se nxënësit shprehin mbresat e tyre dhe nxjerrin në pah tablonë reale të ngjarjeve të jetuara përmes rrëfimeve ose përdorimit të imazheve dhe videove (apo ndonjë materiali tjetër figurativ që nxit rrëfimin).
Hapi i dytë (dëgjim dhe ndjekje të sekuencave filmike)Shfaqen regjistrime nga përshëndetjet që janë bërë nga personalitete të ndryshme. Gjatë këtij momenti kërkohet vëmendje maksimale. Hapi i tretë (punë në grupe)Nxënësit/et plotësojnë ushtrimin 2 me alternativa, për të treguar se sa të qartë e kanë marrë mesazhin nga regjistrimet e dëgjuara.
Hapi i katërt (punë në grupe)Nxënësit/et tregojnë për ngjarje që kanë bërë bujë në të gjithë botën kohët e fundit. Dëgjojnë njëri-tjetrin dhe reagojnë duke shtuar apo saktësuar informacionin. Bëjnë pyetje dhe marrin përgjigje.
Hapi i pestë (lojëra gjuhësore me role, me data me emra, me foto)Nxënësit/et në punë në grupe shfaqin emra, data, vende, fotot etj. Të tjerët nga pas i shohin dhe i dëgjojnë, gjejnë emra njerëzish, vendesh, ngjarjesh etj.Veprimet në situatë:
– vëzhgim i fotove të tekstit; – përgatitja për rrëfim; – realizimi i rrëfimit mbështetur në fotot e tekstit; – përgatitja për rrëfime personale; – realizimi i rrëfimeve në grup; – vlerësimi rrëfimeve personale.
Vlerësimi i situatësKjo orë mësimi e cila kishte për qëllim zhvillimin e kompetencës së të dëgjuarit në lidhje me dëgjimin e ngjarjeve të jetuara, do të quhet e realizuar, nëse nxënësit arrijnë të tregojnë ngjarje të përjetuara, t’i prezantojnë ato qartë, bukur, me fjalor të pasur me emocion, duke i ndjekur me vëmendje, duke mbajtur mend të veçantat e çdo ngjarjeje për të cilën dëgjojnë dhe rrëfejnë.
Libër për mësuesin
60
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA - TË DËGJUARIT:
DËGJOJMË EPISODE FILMASH OSE EMISIONESH PËR FËMIJËRezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të dëgjuarit për të komunikuar dhe për të nxënëNxënësi/ja:
– Zgjedh formën e përshtatshme për të ndjekur dhe përcjellë informacionin, mbi filma dhe emisione TV.
– Tregon përqendrim dhe vëmendje në grup me moshatarët, duke treguar pëlqim/ose mospëlqim ndaj situatave dhe sekuencave filmike.
– Kupton, merr mesazhe / diferencon / krahason situata, tekste, si dhe personazhe që shfaqen gjatë sekuencave etj.
– Pyet kur e ndjen të nevojshme për ta qartësuar situatën. – Shpreh interes ndaj gjuhës së personazheve dhe imiton sekuenca. – Diskuton në grup rreth fragmenteve filmike ose tematikës së emisioneve që ndjek.
– Kërkon një dëgjim të vëmendshëm nga të tjerët rreth asaj që tregon.
– Bindet se të tjerët e kanë dëgjuar me kujdes, kur ata nisin t’i bëjnë pyetje rreth rrëfimit të tij.
– Vlerëson mënyrën se si janë shprehur nxënësit/et e tjerë/a. – Nxjerr në pah ide dhe shpreh mendime rreth situatave që i kanë mbetur në mend.
– Bashkëpunon në grup gjatë dëgjimit dhe pas dëgjimit të situatave të caktuara dhe rrëfimeve personale të nxënësve të tjerë.
Burimet – histori të regjistruara, – teksti mësimor, – mjete digjitale, diktofon, magnetofon, ose tablet.
Kompetencat kyçe:Bashkëpunimi, Respektimi i të drejtave të njeriut, kompetenca digjitale
Kompetenca të fushësLidhet me kompetenca të fushës të aftësive të të dëgjuarit dhe të të reaguarit ndaj situatave të caktuara në lidhje me të.
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake (ndjekje e sekuencave të një filmi për fëmijë (i regjistruar në CD). Bëhet një kuic.Si e ka titullin filmi:……………. ……………….. ……………………. …………………Si quhen personazhet? ……………… ……………………. ………………..Ku luhet ky film? …………………….. ……………………. …………………..I bëjnë pyetje njëri-tjetrit: Çfarë tha? ......… Kush i tha këto fjalë? …………....
Hapi i parë Flasin rreth kësaj teme/situatë që lidhet me vëzhgimin që do të bëjnë nxënësit në fotot e librit f.142.
Zhvillimi i situatës (dëgjim i vëmendshëm përmes punës në grupe)Hapi i parë (shfaqen sekuenca CD. “Tomka dhe shokët e tij” ose “Shoku ynë Tili”.)Nxënësit dëgjojnë me vëmendje dhe thonë:
• Titullin,• Emrat e personazheve,• Ngjarjen,• Mbylljen,• Pëlqimet dhe mospëlqimet e tyre.
Hapi i dytë - (Konkurs dhe kuice)Nxënësit/et, të ndarë në grupe, thonë emra personazhesh. Kërkohet të gjendet titulli i filmit, lexohen tituj filmash, kërkohet të thuhen emrat e personazheve që kanë luajtur në filmat përkatës.
Hapi i tretë (lojë në role)Bashkohen nxënësit në grupe katërshe dhe luajnë filmash në role, thonë tituj, gjejnë personazhe.
Gjuha shqipe 6
61
Hapi i katërt (shikim dhe dëgjim i vëmendshëm - punë në grupe)Vëreni fotot, tregoni përse bën fjalë ngjarja. Interpretoni rolet e fëmijëve.Shikoni dhe dëgjoni fragmente nga filmi “I vetëm në shtëpi”• Cili është problemi? - Grupi i parë• Si zhvillohen ngjarjet e filmit? - Grupi i dytë• Si mbyllet? - Grupi i tretë• Cilat nga episodet e filmit ju kanë lënë me shumë mbresë? - Grupi i katërt
Hapi i katërt - (Dramatizim)Pasi të keni parë me video fragmente të filmit “I vetëm në shtëpi”, dramatizojini ato në klasë.
Hapi i pestë Shkarkoni nga youtube filmat e mëposhtëm dhe diskutoni rreth tyre. (Çfarë ju pëlqejnë: personazhet:
– Frozen (Mbreteresha e dëborës) – Gërshetëza (Rapunzel) – Epoka e akullnajave
Veprimet në situatë – Shfaqje e regjistrimeve të filmave. – Punë në grupe dhe evidentim i problemeve. – Përshkrim i personazheve të filmave. – Evidentim i mesazheve dhe sinjaleve. – Dramatizim dhe lojë në role. – Krijimi i një mjedisi bashkëpunues përmes punës me grupe. – Ndërtim situatash të dëgjuari. – Përqendrim vëmendjeje dhe reagimi ndaj situatave të ngritura.
Vlerësimi i situatësKjo orë mësimi, e cila kishte për qëllim zhvillimin e kompetencës së të dëgjuarit në lidhje me ndjekjen, vëzhgimin dhe dëgjimin e fragmenteve dhe të sekuencave filmike, të filmave të caktuar dhe të situatave të tjera filmike televizive (dallimin, evidentimin dhe qartësimin e kontekstit që ato shfaqin) tregon zhvillimin progresiv të kompetencës së të dëgjuarit për situata të caktuara filmike dhe televizive.
Libër për mësuesin
62
PLANIFIKIMI I ORËVE MËSIMORE PËR KOMPETENCËN E TË FOLURIT
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA: TË FOLURIT
TEMA: NJË MJEDIS I RIRezultatet e të nxënit sipas kompetencës
a) Të folurit për të komunikuar dhe për të mësuarNxënësi/ja:
– zgjedh formën e përshtatshme për të përcjellë informacionin, idetë, ndjenjat dhe pikëpamjet e tij;
– merr pjesë në biseda në grupe me moshatarët dhe të rriturit mbi temën e mirëseardhjes në shkollë duke pyetur dhe duke iu përgjigjur pyetjeve.
b) Të dëgjuarit e teksteve të ndryshmeNxënësi/ja:
– kupton, krahason dhe bën përgjithësime/dallime/krahasime rreth situatave që dëgjon;
– jep mendimet dhe gjykimet e tij/saj rreth situatave që dëgjon apo shikon.
c) Të dëgjuarit e përshkrimeve përmes të folurit nga shokët e vet
Nxënësi/ja: – shpreh pëlqimet dhe bën komentet e veta duke i ilustruar me detaje dhe fragmente të cituara;
– analizon mënyrën si shprehen shokët, intonacionin, zërin, pauzat.
Burimet: – teksti mësimor, – informacione nga interneti për fëmijërinë si p.sh.: intervista,
– fotografi, video etj.
Kompetencat kyçe:- kompetenca digjitale,- kompetenca e të menduarit,- kompetenca qytetare.
Kompetencat e fushës:- kompetenca e të folurit, e prezantimit, e pasurimit të fjalorit me fjalë, me shprehje dhe me terma për fusha të caktuara tematike,- kompetenca personale,- kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin.
Lidhja me fushat e tjera:- edukim mjedisor,- gjuha dhe komunikimi,- shkenca shoqërore.
Përshkrimi kontekstual i situatës
Në këtë orë të parë të fillimvitit, mësuesi/ja orienton nxënësit/et për të vështurar për disa minuta ilustrimin figurativ në f. 12. Ata vërejnë personazhet në figurë dhe japin mendime rreth situatës së tyre, imagjinojnë bisedat, i përsh-kruajnë ata, duke i krahasuar me njëri-tjetrin. Zhvillimi i situatësPunë në grupeNxnënsit/et diskutojnë në grupe rreth ndjenjave që përjetojnë ditën e parë të shkollës. Ata shpjegojnë duke bërë komente personale. Grupi i parë e përqendron diskutimin e tij rreth takimit me shokët dhe shoqet pas pushimeve verore. Nxnënsit/et u përgjigjen pyetjeve të ushtrimit 2, rreth çështjeve të tilla si: shoqëria dhe vendi që ke në të, ndryshimet fizike dhe ato të sjelljeve, tek vetvetja dhe shokët e shoqet. Pema e mendjes, më poshtë i shërben mësuesit/es, për të orientuar diskutimin, duke patur parasysh anët e zhvillimit të fëmijës lidhur me moshën.
Gjuha shqipe 6
63
Grupi i dytë diskuton rreth lëndës së gjuhës shqipe, pëlqimeve dhe pasionit për të. Mësuesi/ja nxit diskutimin rreth prirjeve të nxënësve lidhur me lëndët dhe fushat e dijes, punën dhe përpjekjet që bëjnë vetë nxënësit/et për t`u thelluar në to, stimulin që marrin nga shkolla, rrethet jashtëshkollore, mësuesit/et, prindërit. Gjithashtu, diskutimi lidhet edhe me atë që ata duan të mësojnë këtë vit të ri shkollor nga lënda e gjuhës shqipe, lidhur me mënyrën e organizimit të orës mësimore. (Psh: - Këtë vit, në lëndën e gjuhës shqipe dua të mësoj më shumë rreth autorëve të Rilindjes.)Grupi i tretë reciton vargje për gjuhën shqipe, apo kujton shkrime e thënie për gjuhën shqipe.Mësuesi/ja citon disa thënie të njerëzve të shquar, apo lexon disa vargje (nga Gj. Fishta, N. Frashëri, Mjeda, I. Kadare) dhe më pas nxit diskutimin për t`i komentuar ato më nxënësit/et.
“Kurrë nuk kemi të drejtë të quhemi komb i qytetëruar, sado të mësojmë gjuhë të huaja, sepse kombi nuk qytetërohet me mësimin e gjuhëve të huaja, por me mësimin e gjuhës së vet” – Filip Shiroka
“Gjuha është pasqyra më e qartë e një kombi dhe e kulturës së tij” Eqerem Çabej.“E mjera Shqipe, ç›i punojnë dhe s’ka gjuhë të ankohet” Tajar Zavalani.“Gjuha më mirë se gjithçka tjetër, jep shpesh dritën ose mjerimin e një kohe” Ismail Kadare.
Gjuha jonë sa e mirë!Sa e ëmbël, sa e gjerë! Sa e lehtë, sa e lirë!Sa e bukur, sa e vlerë! Naim Frashëri
Grupi i katërt diskuton rreth paragjykimeve shoqërore, atyre gjinore mes vajzave dhe djemve, Nxnënsit/et ko-mentojnë duke sjellë eksperienca personale, të dëgjuara, të jetuara, filma dhe dokumentarë rreth temës.Për të nxitur situatën e diskutimit mësuesi/ja kujton sekuenca nga filmi “Beni ecën vetë”:[…Nga shkallët zbret Vjosa me një kukull të madhe me flokë të verdhë e më një copë bukë të lyer me gjalpë e me mar-malatë. Ajo këndon një këngë me hundë dhe duket e kënaqur. Kur më shikon mua, ndalon këngën e thërret me gëzim:- Beni!Unë bëj sikur nuk dëgjoj. Ajo është gocë. Ç`më duhet mua të luaj me gocat? Këto me kukulla dinë të luajnë. “Na, tunde pak, sa të shkoj në pazar të blej qumësht!” Ç`budallallëqe, kujtojnë vërtetë se janë mami dhe se kukulla vërtet është bebe. Kurse unë duhet të bëhem babi!-Beni, - thotë ajo duke ardhur pranë meje, -do të vish të luajmë me krushka!-Ik, moj! Pse, ç`jam unë, gocë?-Po s`ka gjë, o Beni, ne kemi luajtur edhe herë të tjera… Ti mos u bëj gocë, bëhu burrë…Ja, ti do të jesh dhëndri i kukullës, mirë? Ose, po të duash, bëhu babi i kukullës, si të duash ti!-Ik, moj gocë mamaje! Shko te mami, se të ka bërë petulla!-Ka bërë kek, Beni, jo petulla… Do të vish, Beni, të të jap edhe ty ca? Eja të luajmë lart, tek unë!-Nuk dua! Dhe mos më fol kurrë me gojë! Asnjëherë! Edhe kur të bëhem burrë!...]Grupi i pestë diskuton rreth ndryshimeve që i presin nxënësit/et në klasën e gjashtë lidhur me mësuesit/et e ndry-shëm për disa lëndë. Kujtohen figura të mësuesve të dashur nga klasat e mëparshme, cilësitë e tyre që i bëjnë ata të paharrueshëm.Në sfond vendoset kënga për fëmijë: “Mësuese e dashur”, e kënduar nga Irma Libohova. Ndiq linkun: https://www.youtube.com/watch?v=o-b2ux01VSg
Veprimet në situatë – Prezantimi i historive që tregohen nga vetë nxënësit/et. – Krijimi i një mjedisi mikpritës. – Bashkëbisedim në dyshe dhe në grup duke kërkuar respektimin e mënyrës se si duhet të komunikojmë me të rriturit dhe me bashkëmoshatarët.
– Vlerësimi i punës së nxënësve për njëri-tjetrin.Vlerësimi i situatësKjo orë mësimi për zhvillimin e kompetencës për të folurin në lidhje me përshtatjen në një mjedis të quhet e realizuar, nëse nxënësit/et arrijnë të tregojnë histori, të prezantohen apo të pyesin pjesëtarët e grupit duke shprehur miqësi dhe bashkëpunim. Njëkohësisht kur përdorin fjalor dhe etikë të përshtatshme për situata që lidhen me përshtatjen në një mjedis të ri, të tilla si: shok i ri, zhvendosur, miqësor, komunikues. Kur arrijnë të zgjedhin formën dhe gjuhën e përshtatshme për të përcjellë informacionin, idetë dhe ndjenjat e tyre rreth miqësisë, kur bashkëbisedojnë me moshatarët dhe të rriturit veprimtaritë në grup dhe analizojnë gjuhën e përdorur.
Libër për mësuesin
64
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË FOLURITTEMA: JU DHE TË LEXUARIT
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të folurit për të komunikuar dhe për të nxënëNxënësi/ja:
– zgjedh formën e përshtatshme për të përcjellë informacionin, idetë, ndjenjat dhe pikëpamjet e tij/saj në lidhje me aftësitë dhe interesat e tij/saj për të lexuar;
– merr pjesë në bisedë në grup me moshatarët dhe të rriturit mbi temën e të lexuarit, rrëfen dhe pyet shokët/shoqet mbi aspekte të ndryshme të të lexuarit;
– kupton, përgjithëson dhe dallon interesat e shokëve/ shoqeve duke i krahasuar me interesat e tij/saj;
– jep mendimet dhe gjykimet e tij rreth situatave që diskutohen në lidh-je me të lexuarit dhe interesat personale;
– shpreh pëlqimet duke i komentuar përgjigjet që ka dhënë në anketën rreth leximit;
– analizon mënyrën si shprehen shokët, intonacionin, zërin, pauzat, sigurinë, qartësinë etj.;
– plotëson anketën; – mban shënime për çdo pikë të anketës dhe për çdo nxënës/e; – reflekton në mënyrë kritike për situatën dhe nivelin e tij të shprehive të të lexuarit;
– mat shpejtësinë e të lexuarit, të vetën dhe të shokut/shoqes, bën krahasime dhe mban qëndrim kritik;
– bën përllogaritje për buxhetin e një miniprojekti.
Burimet: – teksti mësimor, – fletë pune, – test, – kronometër (për të matur shpejtësinë e të lexuarit).
Kompetencat kyçe: – kompetenca e të menduarit kritik, – kompetenca digjitale, – kompetenca e partnershipit, – kompetenca kulturore.
Kompetenca e fushës- kompetenca e të folurit,- kompetenca e të shkruarit duke përdorur fjalë të fushave të caktuara semantike,- kompetenca personale.
Teknika dhe metoda:- marrëdhënia pyetje-përgjigje,- punë me grupe.
Lidhja me lëndët e tjera:- shkencat shoqërore,- edukim ekonomik.
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake (plotësim i anketës model të librit)Në këtë orë mësimi që lidhet me njohjen dhe aftësitë e nxënësve në të lexuar, veprimtaria hyrëse është plotë-simi i një ankete që do të jetë bazë për nxitjen e diskutimeve në lidhje me interesin, aftësitë dhe shprehitë e nxënësve në të lexuar.
Zhvillimi i situatës (prezantim – pyetje – përgjigje)Hapi i parëPrezantimi i anketave të plotësuara nga të gjithë nxënësit/et. Çdo nxënës/e prezanton anket e tij/saj dhe të tjerët dëgjojnë dhe pyesin për më tepër se ato që thotë gjithsecili për vete në lidhje me të lexuarit.
Hapi i dytë (prezantime në mënyrë individuale)Përmes prezantimeve që i ndjekin me interes, nxënësit/et njohin përvojat e njëri-tjetrit në të lexuar dhe aftësitë e tyre folëse në lidhje me temën e të lexuarit, me interesat duke bërë edhe pyetje ngacmuese që të mësojnë më tepër rreth njëri-tjetrit.
Hapi i tretë (punë në grupe)Diskutojnë në grupe edhe për çështjen e përdorimit të bibliotekës dhe të marrjes së një sipërmarrjeje të vogël në lidhje me pasurimin dhe mirëmbajtjen e saj në shkollë.
Hapi i katërt (punë në grup) - Matja e shpejtësisë së të lexuaritMësuesja/si e ndan klasën në grupe me nga 5 nxënës/e dhe iu cakton një pjesë tregimi apo një tekst tjetër duke iu kërkuar që ata të masin shpejtësinë e të lexuarit të njëri-tjetrit në grup. Më pas, çdo grup prezanton shpe-jtësinë e të lexuarit të secilit pjesëtar, mesataren e grupit dhe në fund llogaritet mesatarja e klasës.Mësuesja/si iu lë detyrë që, deri në fund të vitit, mbi këtë mesatare, secili ta shtojë shpejtësinë e të lexuarit edhe me 10-15 fjalë në minutë (por kjo mund të vendoset edhe ndryshe.)
Gjuha shqipe 6
65
Vlerësimi i nxënësve për njëri-tjetrin Mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të bëjnë një listë, të vendosin emrat e shokëve dhe ta vlerësojnë secilin nga 1-10 për atë që thotë, për mënyrën si flet, për aftësitë lexuese dhe për interesat që ka në lidhje me të lexuarit. Në fund, nxirren përfundime, bëhen vlerësime dhe bëhet një renditje duke i vendosur nga ai që ka marrë më shumë pikë.Bëjnë përllogaritje, nxjerrin mesataren si klasë.Veprimet në situatë
– Plotësimi i anketës në mënyrë individuale (punë e pavarur). – Prezantimi i rezultateve të anketës (punë në grup). – Prezantimi para të gjithëve i rezultateve të anketës (prezantim individual). – Krijimi i një mjedisi bashkëpunues. – Respektimi i njëri-tjetrit gjatë të folurit duke dëgjuar me vëmendje, duke pritur radhën për pyetje dhe duke iu lënë kohë për përgjigje të plotë (dialog: pyetje –përgjigje).
– Matja e shpejtësisë së të lexuarit (punë në dyshe). – Vlerësimi i punës së nxënësve nga njëri-tjetri dhe klasës në përgjithësi; përllogaritje e shpejtësisë së të lexuarit (punë në grupe).
Vlerësimi i situatësKjo orë mësimi, e cila kishte për qëllim zhvillimin e kompetencës së të folurit në lidhje me prezantimin nga ana e nxënësve të interesave dhe të shprehive të tyre në të lexuar, quhet e realizuar nëse nxënësit/et arrijnë të tregojnë histori, të prezantohen apo të pyesin pjesëtarët e grupit në të cilin kanë shkuar apo kanë ardhur miq të rinj me pyetje që nuk lëndojnë dhe kërcënojnë, por që shprehin miqësi dhe bashkëpunim. Njëkohësisht kur përdorin fjalor dhe etikë të përshtatshme për situata që lidhen me përshtatjen në një mjedis të ri, të tilla si: shok i ri, zhvendosur, miqësor, komunikues. Kur arrijnë të zgjedhin formën dhe gjuhën e përshtatshme për të përcjellë informacionin, idetë dhe ndjenjat e tyre rreth miqësisë; kur bashkëbisedojnë me moshatarët dhe të rriturit veprimtaritë në grup; kur analizojnë gjuhën e përdorur; kur nxjerrin përmes llogaritjes rezultatet e shpejtësisë së të lexuarit.
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA: TË FOLURIT
TEMA: KOMUNIKIMI ME TË RRITURITRezultatet e të nxënit sipas kompetencave a) Të folurit për të komunikuar dhe për të mësuarNxënësi/ja: - prezanton përmes fotove apo përmes të folurit pjesëtarë të familjes apo njerëz të rëndësishëm për jetën e tij/saj;- zgjedh formën e përshtatshme për të ndërtuar marrëdhëniet me të rriturit;- shpreh ide, ndjenjat, pëlqime e mospëlqime dhe pikëpamjet e tij;- merr pjesë në biseda shoqërore me moshatarët dhe me të rriturit mbi tema të njohura duke pyetur dhe duke iu përgjigjur pyetjeve duke përshkruar dhe karakterizuar tipare të karakterit të më të rriturve;- merr pjesë në bashkëbisedim me të rritur edhe për probleme familjare deri në ato ekonomike.
Burimet: – teksti mësimor, – informacione nga interneti për fëmijërinë, si p.sh., intervista, poezi për fëmijërinë, fotografi.
Kompetenca kyçe: – kompetenca për sipërmarrjen, – kompetenca qytetare.
Teknika dhe metoda:- punë në grupe dyshe,- incizim,- lojë në role.
Lidhja me lëndët e tjera:- shkencat shoqërore,- gjuha dhe komunikimi.
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprakeMësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të zgjedhin njërin nga prindërit dhe ta përshkruajnë me nga 10 mbiemra. Më më pas, në punë në grupe, nxënësit përshkruajnë prindërit e tyre.Prezantojnë përmes fotografive apo videove fragmente nga jeta familjare dhe marrëdhëniet ndërpersonale me më të rriturit.
Libër për mësuesin
66
Zhvillimi i situatësMësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të punojnë me librin duke vendosur emrat e prindërve nën figurë dhe të lidhin me shigjetë prindin (nënën, babanë) duke e karakterizuar.
Punë në grupe dyshe Mësuesi/ja orienton nxënësit/et që në punë me grupe dyshe t’u përgjigjen të gjitha pyetjeve të ushtrimit 2 të faqes 32. Ata flasin lirshëm duke shprehur ndjenja humane, shenja të edukimit ekonomik të respektimit të të drejtave të njeriut etj.
Intervista (incizime/prezantime)Më pas nxënësit/et paraqesin intervistat që kanë kryer më parë me prindërit e tyre dhe, nëse i kanë të regjistruara, i japin që të dëgjojnë edhe të tjerët ose i lexojnë, nëse kanë mbajtur shënime. Kërkohen dhe dëgjohen dy intervista të bëra me nënën, babanë, gjyshin.
Punë e pavarur dhe plotësim skede/punë në grupe dyshePunohet për pasurimin e fjalorit sipas termave të caktuar që përfaqësojnë fushën semantike të respektit, të dashurisë, të miqësisë, të bindjes, të mirëkuptimit etj.Nxënësit/et bashkëbisedojnë në grupe dyshe ose me më shumë nxënës/e dhe përdorin fjalë e shprehje që ia drejtojnë njëri-tjetrit.
Lojë në roleTemat e rekomanduara në ushtrimin 6 do të realizohen në punë me grupe dyshe ose më shumë.Më mungon një mësues/e..., kam mall..., dua të ngjaj me..., nuk do ta harroj kurrë..., dhurata më e bukur që do të bëja..., dua t’i kërkoj falje... etj. Kërkohet të përdorën sa më shumë fjalë dhe shprehje që i përkasin fushës që përfaqëson çdo dialog.
Vlerësimi i nxënësve për njëri-tjetrinKjo orë mësimi jep mundësi që nxënësit/et ta vlerësojnë njëri-tjetrin në shumë aspekte, të tilla si:■ mënyra si i vlerësojnë prindërit e tyre duke i karakterizuar me fjalë dhe shprehje (mbiemra);■ mënyra se si bëjnë pyetje dhe si përgjigjen për probleme që kanë të bëjnë me respektimin e të drejtave të njeriut në marrëdhënien prind fëmijë;■ mënyra se si i shfaqin ndjenjat humane;■ mënyra se si shfaqin tipare të edukimit ekonomik në lidhje me problemet ekonomike familjare etj;■ aftësitë që kanë treguar për realizimin e intervistave dhe lojës në role;■ përdorimi i tonit të zërit, pauzave, respektimi i radhës gjatë të folurit dhe respektimi i shokëve kur flasin; ■ dëgjimi me vëmendje dhe ndërhyrjet me vend, që përbëjnë çështje të vlerësimit.Veprimet në situatë
– Prezantimi i fotove nga jeta në familje dhe në shkollë. – Prezantimi i regjistrimeve dhe intervistave. – Dëgjimi i rrëfimit të një të rrituri për fëmijërinë. – Realizimi i punës në grupe dyshe. – Realizimi i lojës në role. – Bashkëbisedim rreth mënyrës se si duhet të komunikojmë me të rriturit.
Gjuha shqipe 6
67
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA: TË FOLURIT
TEMA: MJEDISI RRETH NESHRezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të folurit për të komunikuar dhe për të nxënëNxënësi/ja: - prezanton përmes fotove apo përmes të folurit mjedise të ndryshme, të mirëmbajtura ose të dëmtuara;- shpreh ide, pëlqime e mospëlqime dhe pikëpamjet e tij në lidhje me mbrojtjen e mjedisit;- merr pjesë në diskutime në grup me bashkëmoshatarët/et ose me të rriturit në lidhje me vendimmarrjen për çështje mjedisore duke pyetur dhe duke iu përgjigjur pyetjeve, duke përshkruar dhe karakterizuar tipare që lidhen me çështjen për temën në fjalë;- jep këshilla për ruajtjen e ujit dhe të energjisë elektrike,- propozon mënyra alternative që lidhen me metodologji të reja të riciklimit të letrës e plastikës;- krijon dhe reciton vargje që lidhen me mbrojtjen e mjedisit.
Burimet: - teksti mësimor,- informacione nga interneti për mjedisin,
si p.sh., poezi për mjedisin, fotografi, dokumentarë etj.
Kompetenca kyçe:- komunikimi dhe të shprehurit,- kompetenca qytetare,- kompetenca e të menduarit,- kompetenca e sipërmarrjes.
Kompetenca të fushës:- zhvillim të foluri,- argumentim,- reflektim.
Metoda dhe teknika:- punë në grupe,- rrjet diskutimi,- recitim,- pema e mendimeve.
Lidhja me lëndët e tjera:- gjeografi,- arte,- edukim mjedisor,- edukim teknologjik,- biologji,- dituri natyre.
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprakeMësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të japin mendime në lidhje me kuptimin dhe përkufizimin e termit mjedis, duke u drejtuar pyetjen:
• Çfarë është mjedisi për ju?Zhvillimi i situatësHapi i parë – rrjet diskutimiNxënësit duhet të diskutojnë në grupe të mëdha përmes një rrjeti diskutimi për çështjen:• Sa i rëndësishëm është mjedisi për jetën e njeriut?
Nxënësit japin opinione duke i shoqëruar edhe me qëndrime pro dhe kundër, si dhe duke dhënë arsyen pse mbajnë këto qëndrime.
Argumentojnë qëndrimet e tyre edhe përmes konkretizimit me fotografi, video apo fragmente nga jeta e përditshme dhe marrëdhëniet e tyre me mjedisin.
Hapi i dytë – punë në grupe katërsheKlasa ndahet në grupe katërshe dhe nxënësve u kërkohet që të diskutojnë nga një problematikë.Grupi i – diskuton rreth problematikave të ndotjes së ajrit.Grupi II – diskuton rreth problematikave të ndotjes së ujit.Grupi III – diskuton rreth problematikave të ndotjes së tokës.Një përfaqësues nga secili grup prezanton idetë përpara klasës për çështjen që diskutuan.Hapi i tretë – punë në grupe katërshe, punë me projektKërkohet që nxënësit të përgatitin një projekt në grupe për temat e mëposhtme.Grupi i – mbjellim pemë, kujdesemi për gjelbërimin.
Libër për mësuesin
68
Grupi II – kursejmë ujin dhe energjinë elektrike.Grupi III – riciklojmë letrën dhe plastikën.Vlerësohen projektet që do të propozohen nga grupet, bëhen sugjerime dhe plotësohen.Hapi i katërt – krijim dhe interpretim, postera, konkursKërkohet që nxënësit të krijojnë ose të recitojnë poezi që flasin për mjedisin dhe mbrojtjen e tij. Prezantojnë
postera të ndryshëm që lidhen me mjedisin. Punimet e nxënësve vlerësohen nga juria e konkursit.Vlerësimi i nxënësve për njëri-tjetrin
Kjo orë mësimi jep mundësi që nxënësit/et të vlerësojnë problematikat e mjedisit në mënyra të ndryshme, përmes:■ diskutimeve dhe argumenteve që sjellin gjatë diskutimeve në grup;■ mënyrës se si bëjnë pyetje dhe si përgjigjen për probleme që kanë të bëjnë me ruajtjen e mjedisit; mënyrës
se si i shfaqin idetë;■ draft-projekteve të përgatitura në grup në lidhje me sipërmarrjen që mund të bëjnë për çështjet e ndotjes së
ajrit, ujit dhe tokës, për riciklimin e letrës dhe plastikës, për përmirësimin e gjelbërimit të mjediseve ku jetojnë;
■ reflektimit emocional gjatë krijimeve apo të recitimit të poezive me temë mjedisore.Veprimet në situatë:
- Bashkëbisedim rreth çështjes së mjedisit.- Prezantimi i fotove dhe i materialeve të tjera pamore dhe i komenteve rreth tyre.- Diskutime në grup për çështje specifike të mjedisit.- Prezantimi i regjistrimeve dhe intervistave.- Përgatitje dhe diskutim i draft-projekteve.- Interpretim i poezive të krijuara prej tyre.
Vlerësimi i situatësKjo orë mësimi, e cila kishte për qëllim zhvillimin e kompetencës së të folurit në lidhje me prezantimin
nga ana e nxënësve të ideve dhe opinoneve në lidhje me mbrojtjen e mjedisit, quhet e realizuar nëse nxënësit/et arrijnë të diskutojnë, të pyesin dhe përgjigjen, të japin opinione dhe argumente, të përgatitin projekte për çështjen në fjalë. Njëkohësisht përdorimi i fjalorit të përshtatshëm për temën i jep kësaj ore mësimi një vlerë pozitive të nxëni.
Puna në grupe dhe projektet e përgatitura i afrojnë nxënësit drej fitimit të një kompetence të arrirë në lidhje me të folurin e tyre.
Punimet e nxënësve ruhen në portofolin personal të punimeve të tyre.
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA: FLASIM
TEMA: PËRCJELLIM IDE PËRMES ARTITRezultatet e të nxënit Nxënësi/ja:
– kupton dhe përdor bisedat, diskutimet dhe debatet; – zhvillon aftësitë dhe shkathtësitë e tij/saj për të bashkëpunuar me të tjerët;
– përshtat të folurin me qëllimin; – zgjedh formën e përshtatshme për të përcjellë informacionin, idetë, ndjenjat dhe pikëpamjet e tij;
– merr pjesë në biseda shoqërore me moshatarët dhe të rriturit mbi tema të njohura duke pyetur dhe duke iu përgjigjur pyetjeve;
– identifikon materiale të ndryshme dhe i përdor për të dhënë mesazhe ose porosi nëpërmjet reklamave e lajmërimeve dhe bën prezantimin e tyre në media;
– zgjedh formën e përshtatshme për të përcjellë informacionin, idetë, ndjenjat dhe pikëpamjet;
– identifikon materiale të ndryshme dhe i përdor për të dhënë përsh-krime ose porosi nëpërmjet veprave të artit.
Burimet: – teksti mësimor, – njohuritë dhe shkathtësitë, paraprake të nx-ënësit,
– informacione nga interneti për fëmijërinë, si p.sh., intervista, poezi për fëmijërinë, fotografi.
Kompetenca kyçe:- të drejtat e njeriut,- art, edukim ekonomik,- konflikt zgjidhje.
Gjuha shqipe 6
69
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprakeMësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të përshkruajnë ilustrimin (pikturën e faqes 85) dhe, pasi ta përshkruajnë si pikturë, të përshkruajnë një nga lojërat që luhen atje.Nxënësit/et përshkruajnë lojërat që shohin në pikturë. Mund të luajnë së bashku një lojë në grup.Nxënësit/et luajnë në role disa nga lojërat që njohin.
Zhvillimi i situatësHapi i parë - pyetje-përgjigjeMësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të vështrojnë pikturat dhe t’i përshkruajnë ato.Nxënësit/et përshkruajnë pikturat së bashku. Si fillim, të madhen, kryesoren, duke bërë pyetje dhe duke u përgjigjur me gjetjen e emrave të lojërave, duke kapur kuptimin që kanë dhe imazhin që përcjellin.
Hapi i dytë - punë në grupe- Komentojnë format, ngjyrat dhe objektet e përfshira në to.- Nxënësit/et diskutojnë në grupe për format e objekteve në figura, për ngjyrat.- Shpjegojnë pse janë përdorur ato, çfarë ka dashur piktori të shprehë përmes tyre.- Çfarë u pëlqen më tepër në çdo pikturë.
Hapi i tretë - rrjet diskutimiKërkesa e mësuesit/es: Vendosini secilës nga një titull.Nxënësit/et mendohen dhe gjejnë nga një titull për çdo pikturë. Argumentojnë pse zgjodhën atë titull.
Hapi i katërt - punë në grupe katërshe- Vizatojnë kafshën e preferuar në letër dhe e përshkruajnë atë.- Bëjnë portrete te njëri-tjetrit dhe i prezantojnë ato. - Përdorin me saktësi materiale për vizatim.Veprimet në situatë:
– përshkruajnë piktura; – bashkëpunojnë me të tjerët; – përshkruajnë vepra arti dhe nxjerrin mesazhe; – realizojnë në mënyrë të thjeshtë një vizatim dhe e përshkruajnë atë duke treguar pse dhe me ç’qëllim përdorën ngjyra të caktuara.
– bashkëbisedojnë rreth mënyrës se si duhet komunikuar kur është fjala për të gjetur argumente; – marrin pjesë në mënyrë modeste për të vlerësuar vepra arti; – përdorin fjalor të përshtatshëm për përshkrimin e veprave të artit.
Vlerësimi i situatësKjo situatë mësimore pranohet si e suksesshme pasi nxënësit/et:
– kanë përshkruar vepra arti; – kanë demonstruar se i kanë kuptuar mesazhet që veprat e artit kanë përcjellë; – kanë shpjeguar mënyrën e përdorimit të ngjyrave dhe të formave; – janë përfshirë në realizmin e një vepre arti përmes vizatimeve të tyre dhe ngjyrave që kanë përdorur. – kanë shpjeguar mesazhin që kanë përcjellë.
Libër për mësuesin
70
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA: FLASIM
TEMA: MBRESA UDHËTIMESHRezultatet e të nxënit sipas kompetencave Rregullat dhe organizimi i të folurit Nxënësi/ja:
– Flet duke përdorur intonacionin e duhur, theksin e saktë (e fjalëve dhe fjalive), volumin e përshtatshëm të zërit, si dhe pauzat për të bërë përshtypje te të tjerët;
– Jep informacione, ide, ndjesi, emocione duke përdorur fjal-orin e duhur;
– Përshtat të folurin në varësi të tematikës, dëgjuesit, qëllimit dhe situatës;
– Përdor gjuhën standarde në situata formale dhe joformale, duke përfshirë edhe diskutimet në klasë;
– Zgjedh fjalët dhe frazat e duhura për të tërhequr vëmendjen e dëgjuesit.
Burimet – video dhe filma; – fotografi apo video CD; – emisione të shkarkuara nga Discover Channel (në shqip);
Kompetencat kyçeKompetenca komunikueseKompetenca për jetënKompetenca për të nxënë
Kompetencat e fushësTë folurit mbështetur në situatë rasti dhe përjetime personale
Teknika dhe strategjipunë në grupe,pema e mendimit, rrjet diskutimi.
Fjalë kyçeUdhëtim, mbresë, shëtitje, drejtim udhëzime, des-tinacion,
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe)Kërkohet që nxënësit të shprehin mbresa të udhëtimeve që kanë bërë me shokë, me familjen apo në mënyra të tjera, siç ju kanë ardhur mundësitë për të udhëtuar, duke i shoqëruar edhe me fotografi apo materiale të tjera të ruajtura në aparatet e celuarëve, në video etj.
Hapi i parë (punë në grupe katërshe)Nxënësit në punë me grupe shprehin mbresa dhe kujtime nga udhëtimet e bëra brenda dhe jashtë vendit, duke përdorur një gjuhë të pastër, të pasur, të kuptueshme, të mbushur plot fjalë të reja vendesh, njerëzish dhe emocionesh.Hapi i dytë (pyetje/përgjigje – punë në grupe)Nxënësit vazhdojnë bisedat e tyre në punë në grupe, duke i çuar më tej bashkëbisedimet përmes dialogut pyetje/përgjigje, përcjellin edhe gjendje shpirtërore duke argumentuar edhe pse.Cilat kanë qenë udhëtimet me të bukura që ke bërë? • brenda vendit, • jashtë vendit.Si jeni ndjerë gjatë një udhëtimi me avion? Thuaj pse.• i lumtur, • i emocionuar, • i trembur.Si jeni ndjerë gjatë një udhëtimi me traget? Thuaj pse? • i lodhur, • i qetë, • i lumtur.
Hapi i tretë (hartë koncepti)Nxënësit në grupe përgatisin një hartë, ku vendosin vendet në të cilat kanë udhëtuar, e shoqërojnë me fotografi, përshkruajnë të veçantat e çdo udhëtimi, duke përshkruar me sa më shumë elemente mbresëlënëse.Hapi i katërt (punë në grupe)Vërejnë fotot e fundit të faqes 116 dhe përshkruajnë jo vetëm fotot, por edhe udhëtimet që mund të kenë bërë në këto vende.Ndërkohë nga interneti/you tube mësuesi, por edhe nxënësit mund të kenë shkarkuar pamje udhëtime turistësh nga këto vende dhe i kometojnë ato gjatë shfaqjes së imazheve.
Gjuha shqipe 6
71
Vlerat dhe qëndrimet – Flet në përputhje me temën me një fjalor të pasur, përshkruan, komenton; – Pasqyron vlerat shoqërore, në situata të ndryshme komunikimi në klasë; – Përdor në mënyrë korrekte gjatë të folurit elementet joverbale, si: gjestet, mimika, kontakti me sy; – Pasuron diskutimet në grup, duke ofruar kontributin e tij; – Shfaq me siguri e besim në vetvete mendimet, përvojat dhe argumentet e tij; – Diskuton bashkërisht në grup për të arritur objektivin e një detyre, duke ofruar idetë, zgjidhjet dhe këndvështrimet e tij. – Përshkruan vende të afërta dhe të largëta, duke shprehur dhe dëshira personale për t’i vizituar ato. – Përdor në mënyrë korrekte gjatë të folurit elementet joverbale, si: gjestet, mimika, kontakti me sy.
Vlerësimi i situatësKjo situatë mësimore vlerësohet e suksesshme mbështetur në diskutimet dhe emocionet e shkruara nga nx-ënësit për udhëtimet e bëra prej tyre, brenda dhe jashtë vendit. Pasuria e fjalorit, e emërtimeve gjeografike, e emocioneve, e të papriturave dhe shoqërimi i tyre edhe me elemente vizuale, fotot, video etj., janë elemente të tjera që rrisin suksesin e kësaj situate mësimore.
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË FOLURIT
TEMA: FLASIM PËR FESTAT TONARezultatet e të nxënit në kompetencën e të foluritNxënësi/ja:
– Flet duke përdorur intonacionin e duhur, theksin e saktë (të fjalëve dhe fjalive), volumin e përshtatshëm të zërit, si dhe pauzat për të bërë përshtypje te të tjerët.
– − Flet me emocion për festimet në festa të ndryshme dhe mënyrën e organizimit të veprimtarive.
– Përdorur fjalor të pasur me fjalë dhe shprehje rreth kësaj teme. – Përshtat të folurin në varësi të situatës së rrëfimit, dhe interesit për dëgjuesit.
– Përdor gjuhën standarde.
Burimet – Fotografi – Video, CD – Power Point
Kompetencat kyçeKompetenca komunikuese;Kompetenca për jetën;Kompetenca për të nxënë;Kompetenca personale.
– Zgjedh fjalë dhe fraza të përshtatshme me qëllim për të tërhequr vëmendjen e dëgjuesit.
Kompetencat e fushësTë folurit mbështetur në situatë rasti dhe përjetime personale.Teknika dhe strategjiPunë në grupeFjalë kyçeFestë, pikturë, përjetim, festim Integrimi ndërlëndorArti i pikturës
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe)Shfaqet një video me festimet e Vitit të Ri, Ditës së verës ose të ndonjë feste tjetër. Mësuesi/ja fton nxënësit të përshkruajnë ditë festash, të cilat janë disa karakteristika të vendit të tyre në ditë festash.
Hapi i parë (punë në dyshe)Nxënësit/et të ndarë në grupe zgjedhin njërën nga fotot të librit në f. 124 dhe përshkruajnë festën për të cilën bëhet fjalë në atë foto. Kujtojnë mënyrat se si festohen festa të ndryshme, veprimtaritë që kryen, veshjet, ritet që respektohen etj. Një nxënës/e nga çdo grup prezanton festën që kanë përshkruar në grup, mirëpret pyetje dhe përgjigjet rreth tyre.Hapi i dytë (punë në grupe-diskutim)Nxënësit/et diskutojnë për festën që iu pëlqen më shumë, duke përcjellë ide dhe argumente se pse iu pëlqen më shumë. Nxjerrin në pah karakteristikat e festës që pëlqejnë, madje shprehen edhe me entuziazëm për festën në fjalë (ditëlindje, 1 Qershori, mbyllja e vitit shkollor, hapja e e vitit shkollor, festat kombëtare etj.). Flasin për festa popullore, lojërat me djem, me vajza, veshjet etj.
Libër për mësuesin
72
Hapi i tretë (rrjet diskutimi)Mësuesi/ja iu drejtohet nxënësve/eve me pyetjen “A duhen festuar të gjitha festat?” Kërkon mendime pro dhe kundër, të shoqëruara me argumente bindëse.Nxënësit/et shprehen lirshëm dhe japin opinione personale.
PO JOPse
Hapi i pestë (diskutim në grup)Diskutojnë për festat të pasqyruara në art përmes pikturave. Përmes disa pikturave të paraqitura me Poëerpoint, nxënësit shprehin ndjenja dhe opinione, i përshkruajnë ato, japin opinione për realizimin e tyre, sa i janë afruar festës, për ngjyrat që janë përdorur, format etj.Vlerat dhe qëndrimet
– Flet në përputhje me temën, me një fjalor të pasur, përshkruan, komenton. Përshkruan me emocion festa të ndryshme. – Përdor në mënyrë korrekte, gjatë të folurit, elementet joverbale, si: gjestet, mimika, kontakti me sy. – Pasuron diskutimet në grup duke ofruar përvojat vetjake. – Shfaq bindshëm mendimet, përvojat. – Rrëfen duke përshkruar vende, njerëz, zakone, emocione, ngjyra, forma etj.
Vlerësimi i situatësKjo situatë mësimore vlerësohet e suksesshme mbështetur në diskutimet dhe përshkrimet me emocion të nxënësve, për pëlqimet dhe kënaqësitë që ndiejnë në festa, për rolet që luajnë dhe bashkëpunimin që bëjnë për të përgatitur festa të ndryshme.Vlerësojnë festat përmes artit ose fotove.
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA: TË FOLURIT
TEMA: FLASIM PËR PASIONET, LOJËRAT, SPORTETRezultatet e të nxënit në fushën e kompetencave të të folurit.Nxënësi/ja:
– Flet duke përdorur intonacionin e duhur, theksin e saktë (të fjalëve dhe fjalive), volumin e përshtatshëm të zërit, si dhe pauzat për të bërë përshtypje te të tjerët.
– Flet me emocion për pasionet, lojërat, sportet. – Përdor fjalor të pasur me fjalë dhe shprehje nga fusha e lojërave, sporteve dhe pasionet.
– Përshtat të folurin në varësi të situatës së rrëfimit, dhe interesit për dëgjuesit.
– Përdor gjuhën standarde gjatë të folurit. – Zgjedh fjalë dhe fraza interesante, me qëllim për të tërhequr vëmendjen e dëgjuesit.
Burimet – Fotografi – Video, CD – Power Point
Kompetencat kyçe Kompetenca komunikuese;Kompetenca për jetën;Kompetenca për të nxënë;Kompetenca personale.
Kompetencat e fushësTë folurit mbështetur në situatë rasti dhe përjetime per-sonale.Teknika dhe strategjiPunë në grupeFjalë kyçeFestë, pikturë, përjetim, festim Integrimi ndërlëndorArti i pikturës
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe )Shfaqet një video me lojëra të ndryshme që bëjnë fëmijët e moshës 10-12 vjeç. Mësuesi fton nxënësit të përshkruajnë lojërat që bëjnë dhe të kryejnë një apo dy lojëra individualisht apo edhe në grup. Kujtojnë dhe përshkruajnë lojërat që kanë luajtur në fëmijëri dhe ato që ende vazhdojnë t’i luajnë.
Gjuha shqipe 6
73
Hapi i parë (punë në katërshe)Nxënësit/et, të ndarë në grupe, flasin për pasionet që kanë në lidhje me lojërat dhe sportet. Shprehin interesat e tyre për sporte të ndryshme dhe përpjekjet që bëjnë për t’i ushtruar këto sporte. Bëjnë lista me titujt e inte-resave që kanë dhe që ende janë në përpjekje për t’i arrirë.
Hapi i dytë (punë në grupe-diskutim). Punohet ushtrimi 5-6 i librit f.133Nxënësit/et flasin për lojërat, përshkruajnë lojëra, duke nxjerrë në pah pëlqimet, vështirësitë dhe problemati-kat që kanë ato.Japin këshilla se si luhen lojëra të ndryshme sipas ndarjes në grupe.Nxënësit/et janë ndarë në grupe katërshe dhe çdo grup flet për një tip lojërash.Gr. 1 - Flasin për lojërat elektronike - këshilla dhe udhëzimeGr. 2 - Flasin për sportet - këshilla dhe udhëzimeGr. 3 - Flasin për lojërat që kryen në ajër të pastër - këshilla dhe udhëzimeGr. 4 - Flasin për lojërat që kryen në kushtet e shtëpisë - këshilla dhe udhëzimeGr. 5 - Lojërat e ujit - këshilla dhe udhëzime
Hapi i tretë (rrjet diskutimi)Mësuesi/ja u drejtohet nxënësve të diskutojnë lidhur me këto dy shprehje: “Pasioni duhet ndjekur”, “Çdo fëmijë një sport”. Kërkon mendime pro dhe kundër, të shoqëruara edhe me argumente bindëse.Nxënësi shprehen lirshëm dhe japin opinione personale.
PO JOPse
Hapi i pestë (diskutim në grup)Në grupe prezantojnë të gjitha hapat që ndiqen për kryerjen e një loje. Në rastin tonë, çdo grup jep instruksione për lojën që ka zgjedhur dhe e demonstron atë para shokëve në klasë apo në një mjedis të hapur.Hapi i gjashtë (diagram Veni)Nxënësit/et, në grupe, por edhe duke bashkëpunuar me njëri-tjetrin, përmes një Diagrame Veni, nxjerrin në pah cilësitë e lojërave, anët pozitive dhe negative, të përbashkëtat dhe ndryshimet. Japin këshilla.Vlerat dhe qëndrimet- Flet në përputhje me temën, me një fjalor të pasur, përshkruan komenton.- Përshkruan me emocion pasionet, interesat, lojërat dhe sportet që ata pëlqejnë.- Përdor në mënyrë korrekte, gjatë të folurit, elementet joverbale, si: gjestet, mimika, kontakti me sy. ØPasuron diskutimet në grup duke ofruar përvojat vetjake. ØShfaq bindshëm mendimet, përvojat. ØRrëfen duke përshkruar, lloje lojërash, sportesh me emocione etj.ØJep këshilla dhe instruksione.ØDemonstron duke luajtur lojëra të ndryshme.
Vlerësimi i situatësKjo situatë mësimore vlerësohet e suksesshme mbështetur në diskutimet dhe përshkrimet me emocion të nxënësve, për pëlqimet dhe kënaqësitë që ndiejnë gjatë lojërave që bëjnë dhe sporteve që ndjekin. Demonstrimet, përshkrimet, krahasimet, këshillat që japin, janë një ele-ment tjetër vlerësues për performancën e tyre.
Libër për mësuesin
74
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA: TË FOLURIT TEMA:
ARGUMENTOJMË PSE NDODHRezultatet e të nxënit në fushën e kompetencave të të foluritNxënësi/ja:
– Flasin duke përqendruar vëmendjen në situata të cak-tuara për të cilat iu duhet të argumentojnë pse.
– Flasim duke argumentuar për situata të caktuara. – Flasin duke kërkuar zgjidhje dhe qëndrime kritike ndaj argumenteve që përdorin.
– Përdorin fjalor të pasur dhe me terma të përshtatura për temën për të cilën flasin.
– Përshtat të folurin në varësi të situatës dhe interesit për dëgjuesit.
– Përdor gjuhën standarde gjatë të folurit.
Burimet:− fotografi,− video, CD,− PowerPoint.
Kompetencat kyçe:- kompetenca komunikuese;- kompetenca për jetën;- kompetenca për të nxënë;- kompetenca personale.
Kompetencat e fushës:- të folurit mbështetur në situatë rasti dhe përjetime per-sonale.Teknika dhe strategji:punë në grupe, rrjet diskutimi.Fjalë kyçe:festë, pikturë, përjetim, festim.Integrimi ndërlëndorArti i pikturës
Përshkrimi kontekstual i situatës− Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe )
Shfaqet një video me lojëra të ndryshme që bëjnë fëmijët e moshës 10-12 vjeç. Mësuesi/ja fton nxënësit të përshkruajnë lojërat që bëjnë dhe të kryejnë një apo dy lojëra individualisht ose në grup. Kujtojnë dhe përsh-kruajnë lojërat që kanë luajtur në fëmijëri dhe ato që ende vazhdojnë t’i luajnë.
Hapi i parë (punë në katërshe)Vëreni fotot e ilustruara. Krijoni një tregim duke gjetur dhe mbylljen. Argumentonimbylljen (krijimet tregohen para nxënësve). Çdonjëri/a argumenton dhe pyet përpërshkrimin e situatave dhe zgjidhjen përfundimtare të tregimit.
Nxënësit, në grupe pune, duke vërejtur fotot, ndërtojnë tregimet e tyre dhe një përfaqësues për çdo grup e
tregon për të tjerët.
Hapi i dytë (rrjet diskutimi)Pasi tregojnë subjektet e tyre, nxënësit/et vlerësojnë mënyrën e krijimit të tregimeve, sa janë përdorur ar-
gumentet, cilat janë ato fjalë që tregojnë se është përsorur argumenti etj.
PO JOPse
Hapi i tretë (lexohen këshilla dhe shprehje)Lexoni dhe dëgjoni këshilla, si të japim një opinion (fjalë dhe shprehje)Grupi 1 - Si ta japim një opinion: Unë mendoj…Unë vërtet mendoj kështu…
Gjuha shqipe 6
75
Unë nuk mendoj kështu…Vërtet?Edhe ju mendoni kështu?Vërtet është një mendim i mirë…
Grupi 2 - Pyesim për arsyet: Japim arsye:E dini ju? Pse?Nuk e dini Pse nuk e dini?Pse e thoni këtë? Vërtet? Pse jo?Mirë…sepse… Edhe një tjetër mendim…Po, sepse unë mendoj që … Punë në grup (shprehim opinione)Grupi 3 - Përdorni shprehje në mënyrë që të mos jeni dakord me opinionet e të tjerëveShprehje:Shprehje gjatë dëgjimit - Shprehje në mbylljenuk jam dakord … nuk e pëlqej këtë gjë…mund të jetë e vërtetë…, mund të jetë interesante por unë…mund të jetë e vërtetë, ndërkohë…e ndjej që diçka…nuk mendoj se keni të drejtë…,Mendoj se kemi opinione të kundërta…, ne ndahemi në këtë çështje…unë do të mendoj akoma rreth kësaj gjëje…, ndoshta e shoh përsëri…, ne nuk biem dakord në këtë çështje…,
Hapi i pestë (punë e pavarur)Dëgjoni me vëmendje fragmentet. Plotësoni fjalën që mungojnë dhe tregoni se çfarëgjendjeje shpirtërore shprehin.a. Jam shumë në dyshim për rezultatet e testit ___________ dy pyetje nuk i dija.gëzim, mëdyshje, krenari.b. Më duhet që të arrij në kohë ___________ mund të humb fazën finale.nismë, shqetësim, ambicie.c. Dua të bëhet kështu si them unë ______________ kjo është fjala ime e fundit!agresivitet, mirëkuptim, komandim.d. Kjo është dita më e vështirë e jetës sime.bindje, dyshim, dëshpërim.e. Nuk jam shumë e sigurt nëse ai djalë i ka zgjidhur problemat e matematikës.habi, miratim, mosbesim.Dëgjoni me kujdes frazat që do të lexohen, të cilave iu mungon një fjale apo grup fjalësh.Mbështetur në logjikën tuaj, gjeni dhe vendosni fjalët qe i japin kuptim frazës.Fraza e parë: Policët, të kënaqur nga gabimi im, _______________ morën rrugën për në komisariat.Fraza e dytë: Këshillat e profesoreshës, _____ ____________ gabimet tona sa vinin dhe shtoheshin.Fraza e tretë: Na ishte njëherë një ________________ me emrin_________ që punonte gjithë ditën. Ditën punonte dhe natën i prishej gjithë puna që bënte ________ .Fraza e katërt: Ai nuk e kuptonte ___________ i ndodhte kjo gjë.Fraza e pestë: Mund të më tregoni _____________ nuk do të vini në kala?Fraza e gjashtë: Tregoni episode / ndodhi jetësore. Bëjini pyetje folësit për atë qe ka ndodhur, kur ka ndod-hur, çfarë ka ndodhur, pse dhe si ka ndodhur. Si do ta zgjidhje ti këtë situatë?Veprimet në situatë
– Flasin duke krijuar tregime mbështetur në ilustrime; – Flasin duke përdorur fjalë që përcjellin argumente; – Përdor në mënyrë korrekte gjatë të folurit elementet joverbale, si: gjestet, mimika, kontakti me sy; – Pasuron diskutimet, duke përdorur fjalë dhe shprehje të përshtatshme; – Shfaq bindshëm mendimet, përvojat; përcjell argument kur i kërkohen për situata të caktuara të foluri. – Rrëfejnë duke përshkruar, duke argumentuar dhe duke u mbështetur në zhvillimin e mendimit kritik.
Vlerësimi i situatësKjo situatë do të quhet e suksesshme nga mënyra se si flasin nxënësit; sa përdorin argumente, duke u mbështetur në zhvillimin e mendimit kritik dhe duke përdorur fjalë dhe shprehje bindëse dhe ndihmëse për gjetjen e argumentit dhe bindjen e bashkëfolësit për situata të caktuara dhe problem zgjidhje, për të cilat kërkohen zgjidhje. Një fjalor i pasur i mbështetur në fusha të caktuara semantike, është tregues tjetër, i cili flet për realizimin me sukses të situatave të caktuara.
Libër për mësuesin
76
SITUATA E TË NXËNITTEMA: STOP DISKRIMINIMIT
Rezultatet e të nxënit në fushën e kompetencave të të foluritNxënësi/ja:
– Flet duke përqendruar vëmendjen në situata të caktuara për të cilat duhet të argumentojnë pse.
– Flet duke argumentuar për situata të caktuara. – Flet duke kërkuar zgjidhje dhe qëndrime kritike ndaj argumenteve që përdor në lidhje me diskriminimin dhe respektimin e të drejtave të njeriut.
– Përdor fjalor të pasur dhe me terma të përshtatur për temën për të cilën flet.
– Përshtat të folurin në varësi të situatës dhe interesit për dëgjuesit.
– Përdor gjuhën standarde gjatë të folurit.
Burimet – Fotografi – Video, CD – Power Point
Kompetencat kyçeKompetenca komunikuese;Kompetenca për jetën;Kompetenca për të nxënë;Kompetenca personale.
Kompetencat e fushësTë folurit mbështetur në situatë rasti dhe përjetime personale.
Teknika dhe strategjiPema e mendimitRrjet diskutimiPunë në grupe
Fjalë kyçeDiskriminim, respekt, të drejtat e njeriut
Integrimi ndërlëndorArti i pikturës/Të drejtat e njeriut
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe)Shfaqet një video me pamje nga jeta e fëmijëve në vende të ndryshme të botës dhe nxënësit/et diskutojnë rreth tyre dhe problematikave që lidhen me ta.Hapi i parë (kllaster)Nxënësi/ja shtron para të tjerëve pyetjen Ç`është diskriminimi?Diskriminimi nënkupton zhvlerësimin e një grupi të huaj e ne veçanti të një minoriteti shoqëror brenda një shoqërie të ngritur mbi parimet e barazisë, parimit të ndalimit të dallimeve racore fetare gjinore ekonomike...
Bëhet një kllaster me mendimet që japin nxënësit/et
Nxënësit japin përgjigje për pyetjen e ngritur
Hapi i dytë (rrjet diskutimi)Rreth disa situatave të rastit të ngritura në libër dhe përmes punës në grupe, realizohen rrjete diskutimi sipas renditjes.Grupi 1 Diskutoni për diskriminimin gjinor racor dhe fetar në komunitetin tuaj.Çfarë do të bënit për ta ndryshuar situatën?Grupi 2Diskutoni për diskriminimin gjinor, racor dhe fetar nëe komunitetin tuaj.Çfarë do të bënit për ta ndryshuar situatën?Grupi 3Diskutoni për thënien e Nënë Terezës: “Ne mendojmë se varfëria është të jesh i uritur, i zbathur dhe pa shtëpi. Të qenit i papranuar, i padëshiruar, e jashtë kujdesit është varfëria më e madhe. Ne duhet të fillojmë ta shfarosim nga shtëpitë tona këtë mjerim të madh..
Gjuha shqipe 6
77
Grupi 4Jeta është një dhuratë, një sfidë që kërkon guxim. Diskutoni për temën e fëmijëve me nevoja të veçanta. Cili është vendi i tyre në shoqëri? Çfarë do të bënit ju për të ndihmuar bashkëmoshatarët tuaj, të cilët kanë prob-leme shëndetësore, sociale apo ekonomike?
Hapi i tretë Diskutoni për konceptet: Dashuri, urrejtje, paragjykim. Komentoni thënien e Mandelës:“Askush nuk ka lindur për të urryer një person tjetër për shkak të ngjyrës së tij të lëkurës, prejardhjes së tij apo besimit. Njerëzit mësohen të urrejnë e nëse e bëjnë këtë, ata mund të mësojnë të duan, dashuria vjen më natyrshëm te zemra e njeriut sesa e kundërta e saj”.
PO JOPse
Veprimet në situatë – Diskutojnë rreth imazheve për jetën e fëmijëve sot në botë. – Argumentojnë me qëndrime rreth çështjeve që cenojnë të drejtat e fëmijëve në botë – Komentojnë reportazhin e fotos që bëri xhiron e botës. – Përdorin në mënyrë korrekte gjatë të folurit elementet joverbale si: gjestet, mimika, kontakti me sy; – Pasurojnë diskutimet duke përdorur fjalë dhe shprehje të përshtatshmen lidhje me temën e diskriminimit; – Shfaqin bindshëm mendimet, përvojat; përcjellin argumente. – Komentojnë thënie të njerëzve të menduar. – Punojnë dhe bashkëpunojnë në grup.
Vlerësimi i situatësKjo situatë do të quhet e suksesshme nga mënyra sesi flasin nxënësit; sa ata përdorin argumente duke u mbështetur në zhvillimin e mendimit kritik dhe duke përdorur fjalë dhe shprehje bindëse dhe ndihmëse për gjetjen e argumentit argumentojnë dhe mbajnë qëndrime, rekomandojnë rrugëzgjidhje.
Libër për mësuesin
78
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË SHKRUARIT
TEMA: PËRGATITJA PËR PROCESIN E TË SHKRUARIT Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të shkruarit Nxënësi/ja:
– përgatitet dhe ndjek fazat e procesit të të shkruarit; – merr pjesë gjatë paraqitjes së fazave të procesit të të shkruarit.
Nxënësi/ja: – bën përgjithësime kllaster për mbledhjen e ideve për temën konkrete të të shkruarit “Fëmijët sot në botë”;
– mbledh ide nga burime të ndryshme; – mban shënime në lidhje me temën; – krahason idetë e marra nga burime të ndryshme; – jep mendimet dhe gjykimet e tij/saj rreth situatave; – përgatit draftin e parë të shkrimit; – këmben punimin, diskuton dhe vlerëson ide apo modele të të tjerëve;
– jep sugjerime për përmirësime të draftit të parë; – pranon ide nga shokët/shoqet dhe mësuesi/ja; – bën ndryshime dhe përmirësime në draftin e shkruar; – miraton sugjerimet; – përmirëson draftin e parë; – shton ide dhe opinione në shkrimin e tij/saj; – përgatit draftin final, e shkruan atë; – e kontrollon përsëri, i jep dorën e fundit për ndonjë ndryshim të mund-shëm dhe për gabime strukturore drejtshkrimore dhe të pikësimit;
– I jep dorën e fundit, e dorëzon dhe e publikon.
Burimet: – një revistë dhe material të shkruara për fëmi-jët sot në botë,
– material nga interneti, – teksti mësimor, – fotografi.
Kompetencat kyçe:- kompetenca e komunikimit,- kompetenca qytetare,- kompetenca e të menduarit kritik përmes të shkruarit.
Kompetenca të fushës:- zhvillimi i aftësive të të shkruarit,- përdorimi hapave të domosdoshëm për të shkruarin,- vlerësimi i drafteve të para dhe finale të punëve me shkrim.
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake (stuhi mendimesh)Mësuesi/ja pasi prezanton temën, e cila lidhet me hapat që duhen respektuar për realizimin e procesit të të shkruarit. Kërkon nga nxënësit/et që të japin ide për një temë që ata duan të shkruajnë. Vendosin me vota se cila do të jetë tema që ata kanë propozuar dhe që ju pëlqen më shumë. Më pas, vendoset dhe shkruhet në dërrasë.Zhvillimi i situatës (punë në grupe, punë individuale, rrjet diskutimi)Mësuesja/ja ka përgatitur që më parë një listë me lloje shkrimesh dhe i pyet nxënësit/et nëse kanë shkruar më parë nga këto lloj shkrimesh:Shkrim i lirë Përshkrim personi Portret Këshilla Përshkrim vendiShkrim tregimi Vjersha Artikull gazete Njoftime/ftesa Letra RecetaDiskutojnë gjatë për këto lloje të shkruari. Nxënësit/et i përshkruajnë ato ashtu siç i dinë dhe thonë edhe se cilin lloj të shkruari e kanë përdorur edhe më parë.Pasi mësuesi/ja ka mbledhur përvojat e nxënësve përmes kësaj veprimtarie, vendos edhe me miratimin e nxënësve që ata të shkruajnë një shkrim të lirë me temën “Fëmijët sot nëpër botë’’.Mësuesi/ja përcakton hapat dhe nxënësi/ja vepron sipas këshillave:• shkruan temën: ”Fëmijët sot nëpër botë”;• shkruan llojin e shkrimit: shkrim i lirë;• shkruan ide rreth temës të cilat i mbledh përmes gazetave, revistave, internetit etj. (të drejtat e fëmijëve,
varfëria, shkollimi, diskriminimi, shfrytëzimi në punë të vështira, lojërat, shokët shkolla etj.);• lexon shumë materiale për çdo ide (pasi mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të lexojnë sa më shumë material
rreth ideve të mbledhura. Materialet mblidhen që më parë nga nxënësit/et dhe sillen në klasë për t’u përdorur në këtë orë mësimi.);
PLANIFIKIMI I ORËVE MËSIMORE PËR KOMPETENCËN E TË SHKRUARIT
Gjuha shqipe 6
79
• shkruan hollësi të ndryshme (për çdo ide të shkruar, nxënësit/et gjatë leximit shkruajnë edhe hollësi të cilat do t’i ndihmojnë në strukturimin e mendimeve në paragrafë. Pra, çdo ide mund të shoqërohet me 2-3 hollësi, të cilat do të zgjerohen përmes fjalive të një paragrafi të caktuar.);
• shkruan ide të reja ose plotëson hollësitë në vazhdim;• shkruan ide në formë pikash plani ose problematike; • rendit pikat e planit/problematike sipas një radhe logjike.Deri këtu është faza e parë e parashkrimit.Nxënësit/et kanë punuar nën udhëheqjen e mësuesit/es.
Faza e dytëKa të bëjë me shkrimin e draftit të parë).Kthimin e ideve dhe pikave të planit në paragrafë, të cilët lidhen nga ana kuptimore dhe logjike duke krijuar një shkrim të lirë në draftin e parë.Nxënësit/et shkruajnë draftin e parë të shkrimit të tyre. Në këtë moment nuk duhet të shqetësohen shumë për gabimet që mund të bëjnë. Me to, punohet më vonë.
Faza e tretë Nxënësit/et rishikojnë draftin e parë, e këmbejnë me njëri-tjetrin, japin mendime dhe i përmirësojnë ato nëse e gjykojnë të drejtë. Mësuesi/ja ndihmon për realizimin e draftit të parë të përmirësuar.
Faza e katërtRedaktimi (punë individuale dhe punë në grupe dyshe).Nxënësit/et redaktojnë draftin e tyre, gabimet, strukturat jo të arrira të fjalive, gabimet drejtshkrimore, struk-turore, logjike etj. i këmbejnë. Faza e pestë Përgatitja e draftit final.Nxënësit/et shkruajnë variantin e fundit, e rishohin, e dorëzojnë dhe e publikojnë.Veprimet në situatë- Zgjidhet tema.- Përcaktohet lloji i shkrimit.- Grumbullohen idetë dhe hidhen në letër.- Hartohet plani i shkrimit.- Organizohen hollësitë.- Shkruhet varianti i parë.- Rishikohet dhe redaktohet.- Përgatitet varianti përfundimtar, që publikohet.Vlerësimi i situatësVlerësohen punët e nxënësve në bazë të respektimit të hapave të ndjekur sipas fazave të procesit të të shkruarit.
Libër për mësuesin
80
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA: TË SHKRUARIT
TEMA: SHKRIMI I NJË TREGIMI NGA VETA E PARË NË VETËN E TRETËRezultatet e të nxënit sipas kompetencave a. Të shkruarit për t’u aftësuar në përdorimin e modeleve të shkrimit.Nxënësi/ja:
– informohet për veprimtarinë që do të kryejë si punë me shkrim (kthimi i një tregimi nga veta e parë në të tretën);
b. Leximi, dëgjimi dhe krahasimi i një tregimi të shkruar në vetën e parë dhe në vetë të tretë.Nxënësi/ja:
– dëgjon, kupton, krahason dhe gjen ndryshimet mes dy tregimeve.(të prezantuara nga mësuesi/ja );
– jep mendimet dhe gjykimet e tij/saj rreth tekstit që dëgjon (punë në grupe dyshe).
c) Prezantim i ndryshimeve dhe midis dy tregimeveNxënësi/ja: – prezanton ndryshime që shihen dhe evidentohen në grup midis dy
tregimeve (i njëjti tregim i shkruar në vetën e parë dhe në vetën e tretë);
– analizon në tekste të ndryshme poetike gjuhën e figurshme.d) Të shkruarit për qëllime personale dhe funksionaleNxënësi/ja:
– përdor formën ose modelin e përshtatshëm gjatë të shkruarit dhe zbaton rregullat të diskutuara me sipër mbi ndryshimet e tekstit kur kalohet nga vetë e parë në të tretë.
Burimet: – teksti, – libra jashtë klase, – materiale audiovizuale, modele punësh me shkrim.
Kompetencat kyçe: bashkëpunimi në grup.
Kompetenca të fushës: reflektim aftësish të shkruari; krijim draftesh finale (publikim) dhe shkëmbim eksperiencash të shkruari;reflektim dhe vlerësim produktesh me modele të shkruari sipas kërkesave të kësaj teme mësimore.
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprakeMësuesi/ja fton nxënësit/et të thonë ndodhi që iu kanë ndodhur më parë dhe që rrëfehen në vetën e parë. Pasi dëgjohen disa prej tyre (1-4), mësuesja/si rrëfen një tregim (ose të tekstit, ose një tjetër). Një herë në vetën e parë sikur i ka ndodhur rrëfimtarit, dhe një herë në vetën e tretë, sikur i ka ndodhur një tjetri, dikush tjetër po e tregon.
Zhvillimi i situatësPrezantimi i tregimit dhe leximi i tij (f.31 në libër), punë në grupe dysheMësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të punojnë pak minuta me njëri-tjetrin në grupe dyshe për ta kthyer tregimin në vetën e tretë. Për të ndihmuar, ata duhet të lexojnë me kujdes hyrjen dhe mbylljen e tregimit. Pasi diskuto-jnë dhe ritregojnë me gojë tregimin në vetën e tretë ashtu si ata munden, dhe nxënësit/et dëgjojnë 2-3 rrëfime, mësuesja/si i kalon në punë të pavarur.
Punë e pavarur Mësuesja/si kërkon që nxënësit/et të nisin të shkruajnë tregimin në vetën e tretë. Mirëpret pyetje të nxënësve, duke ndihmuar në rastet kur ata kanë nevojë.
Burimet:teksti i nxënësit, libra me tregime ku nxënësit/et mund të përzgjedhin tregime për t’i kthyer nga veta e parë në vetën e tretë, video që ka rrëfime personale të fëmijëve, që nxënësit ta kthejnë rrëfimin e dëgjuar në vetën e tretë.Veprimet në situatë- Prezantim tregimesh personale.- Dëgjim nga videoja i rrëfimeve të bashkëmoshatarëve.- Rrëfimi dhe prezantim i një tregimi.- Prezantim i rregullave gjuhësore që duhen mbajtur parasysh gjatë kthimit nga veta e parë në vetën e tretë të një tregimi.
Gjuha shqipe 6
81
- Dëgjimi i rrëfimit të mësuesit/et një herë në vetën e parë dhe një herë në vetën e tretë.- Punë në grupe duke bashkëbiseduar për ndryshimet që do të ketë tregimi gjatë kalimit nga veta e parë në vetën e tretë.- Memorizim i ndryshimeve dhe i strukturave gjuhësore.- Shkrimi i tregimit në vetën e tretë.- Prezantim para klasës, këmbim punimesh në grupe dyshe. - Vlerësimi i punës së nxënësve për njëri-tjetrin.Vlerësimi i situatësSituata quhet e realizuar, kur nxënësit/et arrijnë të përfundojnë së shkruari tregimin e kthyer nga veta e parë në të tretë dhe kur ata i kanë këmbyer me njëri-tjetrin duke bërë edhe sugjerime për përmirësime të mëtejshme.Ndërkohë mësuesi/ja apo një nxënës/e tjetër, i/e cili/a ka bërë përshtatjen më të mirë dhe pa gabime e lexon para klasës, të tjerët ndjekin me vëmendje dhe bëjnë ndryshimet e duhura në draftet e tyre.Mësuesi/ja jep detyrë që nxënësit/et të gjejnë një tregim tjetër dhe ta kthejnë nga veta e parë në të tretë në të njëjtën mënyrë si vepruan në klasë. Këtë detyrë mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et ta ruajnë në portofolet e tyre personale si një produkt që tregon një kompetencë të arrirë.
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA: TË SHKRUARIT
TEMA: KUJTIME TË GËZUESHME Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave a) Të shkruarit për qëllime personale dhe funksionaleNxënësi/ja:
– përdor formën ose modelin e shkrimit të kujtimeve mbështetur edhe në udhëzimet e dhëna për mënyrën e të shkruarit të kujtimeve;
– zbaton rregullat gramatikore, leksikore dhe drejtshkrimore për të shprehur mendimet dhe ndjenjat e tij në lidhje me shkrimin e kuj-timeve, të tilla si përdorimi i foljes në kohën e shkruar, përdorimi i vetës së parë, përshkrimi i vendeve, kohës dhe njerëzve që kanë marrë pjesë;
– jep hollësi përshkruese, me fakte; – përdor fjalor të përshtatshëm në lidhje me situatën që përshkruan.
Burimet: – njohuritë dhe shkathtësitë paraprake të nxënësit/es,
– teksti mësimor, – informacione nga interneti për fëmijërinë si p.sh., intervista, poezi për fëmijërinë, fotogra-fi.
Kompetencat kyçe:■ kompetenca digjitale, ■ kompetenca bashkëpunimit.
Kompetencat e fushës:shkrimi i kujtimeve.
Teknika dhe strategji:- prezantim,- bashkëbisedim në grupe,
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe)Mësuesi/ja ka porositur që më parë nxënësit/et që të sjellin fotografi të bëra më parë dhe që lidhen me ngjarje të së kaluarës. Nxënësit/et paraqesin dhe përshkruajnë foto të ndryshme. Mësuesi/ja gjatë punës në grup, por edhe gjatë prezantimit të çdo grupi, kërkon që nxënësit/et të veçojnë idenë e përshkrimit të një ngjarjeje që i takon së kaluarës. Më pas, pas prezantimeve, mësuesi/ja pyet nxënësit/et nëse kujtimet tregohen apo shkruhen?
– Edhe tregohen edhe shkruhen.
Zhvillimi i situatësHapi 1. Prezantohen fotografitë në grupe dyshePrezantimi i fotografive të nxënësve që lidhen me ngjarje të së kaluarës (në grupe dyshe). Ata i paraqesin duke i përshkruar ngjarjet edhe me gojë.Hapi i dytë Mësuesi/ja pyet: Çfarë janë kujtimet? Tregohen apo shkruhen kujtimet?Nxënësit/et përgjigjen: edhe tregohen edhe shkruhen.
Libër për mësuesin
82
Hapi i tretë (dhënia e informacionit të ri - minileksion)Mësuesi/ja tregon se kujtimet janë histori që vijnë nga e kaluara. Ato edhe tregohen, edhe shkruhen. Gjatë shkrimit të kujtimeve përdoren shumë emra, mbiemra, përshkruhen shumë vende dhe përcaktohet mirë koha kur kanë ndodhur, përdoren data, emërtime vendesh. Foljet përdoren në kohën e shkuar, ndërsa tregimi bëhet në vetë të parë. Përdoren zakonisht shprehjet para disa vjetësh, muajsh: një vit më parë, kur isha i vogël, ishte hera e parë etj…
Hapi i katërt Tregon ose lexon kujtime nga jeta e vet ose e të tjerëve dhe veçon më pas pjesët përbërëse të shkrimit në formë kujtimi: hyrja, vendi, koha, ngjarja, pjesëmarrësit, përfundimi.
Hapi i pestë Kërkohet nga nxënësit/et që të kujtojnë hapat që bëhen për përgatitjen e një shkrimi të llojit kujtime. Kujtojnë hapat që bëhen gjatë realizimit të procesit të të shkruarit:■ parashkrimi,■ mbledhja e ideve, ■ përpunimi,■ shkrimi i draftit të parë.Punë e pavarur Plotësojnë kllasterin dhe shkruajnë idetë që ju vijnë në mendje për një kujtim nga e kaluara.
Pasi kanë mbledhur idetë, i kthejnë ato në paragrafë të shkrimit që do të bëjnë, shkruajnë draftin e parë.
Punë në grupe dysheLexojnë punimet e njëri-tjetrit, japin ide dhe bëjnë sugjerime.Punë e pavarur.Bëjnë ndryshime dhe redaktime.Krijojnë draftin final, e redaktojnë, e kontrollojnë dhe e dorëzojnë apo e lexojnë para të tjerëve.Veprimet në situatë- Prezantojnë fotografi - stuhi mendimesh- Tregojnë kujtime - prezantim- Marrin udhëzime - minileksion- Mbledhin ide - kllaster- Shkruajnë draftin e parë - punë e pavarur - Rishikojnë shkrimin - punë në grupe dyshe- Rishkruajnë draftin final - prezantim, publikimVlerësimi i situatësLidhet me:■ shkrimin nën udhëheqjen e mësuesit/es duke respektuar fazat e të shkruarit;■ respektimin e rregullave strukturore dhe gjuhësore për shkrimin, llojine tij (kujtime);■ kontributin e dhënë për përmirësimin e drafteve të njëri-tjetrit;■ vlerësimin e punimeve të njeri-tjetrit;■ ruajtjen dhe depozitimin në portofolin personal edhe të këtij produkti pune, në lidhje me të shkruarin.
Gjuha shqipe 6
83
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË SHKRUARIT
TEMA: SI TA KONTROLLOJMË NJË TEKST QË SHKRUAJMË Rezultatet e të nxënit sipas kompetencaveTë shkruarit Nxënësi/ja: - përgatitet dhe ndjek fazat e procesit të të shkruarit;- merr pjesë gjatë paraqitjes së fazave të procesit të të shkruarit;- shton ide;- zgjeron ose shkurton fjali;- ndan paragrafët; shmang përsëritjet;- miraton sugjerimet;- përmirëson draftin e parë; - shton ide dhe opinione në shkrimin e tij/saj;- përgatit draftin final, e shkruan atë;- e kontrollon përsëri, i jep dorën e fundit për ndonjë ndryshim të mundshëm dhe për gabime strukturore drejtshkrimore dhe të pikësimit; - i jep dorën e fundit, e dorëzon dhe e publikon;- rishkruan hyrjen/mbylljen nëse nuk pëlqehet.
Kujdes me mënyrën e të shkruaritNxënësi/ja:- tregon kujdes me menyrën e të shkruarit; - shmang fjalë apo fraza që nuk i takojnë stilit me të cilinështë shkruar;- korrigjon gabimet drejtshkrimore, për të qenë të sigurtkonsultohet me fjalorin drejtshkrimor;- përmirëson shkrimin duke bërë ndreqjet sipas rastit;- bën ndreqje dhe zëvendësime sipas rastit;- bën ndreqjet e duhura, qartësinë e grafikës sëshkronjës, largësinë, ndarjen në fund të rreshtit në rrokje etj.
Burimet: – punime me shkrim, – tabela e shenjave konvencionale, – material në Power Point i këshillave për ndjek-jen dhe kontrollin e punëve me shkrim.
Kompetencat kyçe:- kompetenca digjitale;- kompetenca e të të menduarit kritik përmes të shkruarit. Kompetenca të fushës- zhvillimi i aftësive të të shkruarit;- përdorimi hapave të domosdoshëm për përmirësimin e të shkruarit.
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake (stuhi mendimesh)Mësuesi/ja pasi prezanton temën, e cila lidhet me hapat që duhen ndjekur për të kontrollojmë një tekst që shkruhet nga nxënësit/et , i nxit ata që të japin ide për një temë që ata duan të shkruajnë apo kanë shkruar më parë. Le të marrin temën më të afërt “Shkruajmë kujtime”. Nxënësit/et flasin për strukturën që duhet respek-tuar (hyrje, zhvillim, mbyllje), flasin për idetë që duhet të shkruajnë qartë, për kuptimin dhe logjikën e gjithë tekstit, për drejtshkrimin dhe pikësimin.Zhvillimi i situatës Hapi i parë Mësuesja/si paraqet tabelën, e cila përmban disa rregulla që duhen respektuar apo duhen mbajtur mend në lidhje me një tekst që shkruajmë. Tabela paraqitet me Power Point që nxënësit/et ta lexojnë dhe komentojnë të gjithë së bashku.
Hapat Problemi Lloji i ndërhyrjesHapi i dytë (unë në grupe dyshe)Sipas hapave të përshkruar në tabelën e mësipërme kërkojnë në punimet e njëri-tjetrit çfarë ka ndodhur dhe bëjnë shënime anash fletës. i marrin me radhë hapat nga 1-7. Nxënësit/et përdorin edhe shenja konvencionale për të nxjerrë në pah gabimet apo pasaktësitë në punët e njëri-tjetrit.Hapi i tretë(punë e pavarur)Çdo nxënës/e, sipas hapave dhe sugjerimeve, bën ndreqjet e gabimeve apo sugjerimeve dhe e sjell punimin me shkrim në një nivel më të kënaqshëm se në draftin e mëparshëm.
Libër për mësuesin
84
Hapi i katërtPrezantim individual i punës së kryer (Çfarë ndreqën dhe përmirësuan).Publikim (i draftit final) të shkruar pas sugjerimeve. Veprimet në situatë
– Rikujtimi i hapave që ndiqen gjatë procesit të të shkruarit. – Prezantimi i hapave që ndiqen për përmirësimin e punës me shkrim. – Memorizimi dhe zbatimi i hapave që ndiqen për ndreqjen e punës me shkrim. – Krijimi i një mjedisi bashkëpunues përmes punës me grupe. – Respektimi i njëri-tjetrit gjatë punës në punimet e njëri-tjetrit. – Publikimi i draftit final të përmirësuar. – Vlerësimi i punës së nxënësve nga njëri-tjetri. – Përdorimi i shenjave konvencionale për redaktimin e tekstit. – Nxjerrja në pah e problematikave strukturore, sintaksore e drejtshkrimore të punëve më shkrim.
Vlerësimi i situatësKjo orë mësimi, e cila kishte për qëllim zhvillimin e kompetencës së të shkruarit dhe përmirësimin strukturor, logjik dhe gjuhësor të punëve me shkrim quhet e realizuar, kur nxënësit/et arrijnë të përmirësojnë drafte të punëve të tyre me shkrim atëherë kur gjejnë shmangie logjike, strukturore e gjuhësore në punët e njëri-tjetrit dhe të tyre, si dhe në punët me shkrim të shkruara më parë. Njëkohësisht quhet e realizuar kur nxënësit/et pranojnë shmangiet apo gabimet që kanë bërë, i kuptojnë dhe i reflektojnë ato në një draft të ri të punës me shkrim, e cila ka kaluar përmes këtij procesi kontrolli dhe përmirësimi.
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA: TË SHKRUARIT
TEMA: LETRA PERSONALERezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të shkruarit për qëllime personaleNxënësi/ja:
– përdor formën ose modelin e shkrimit të letrave dhe, mbështetur edhe në udhëzimet e dhëna për mënyrën e të shkruarit të letrave, realizon modelin e shkrimit;
– zbaton rregullat e strukturës dhe të paraqitjes gramatikore, leksikore e drejtshkrimore për të shprehur mendimet dhe ndjenjat në lidhje me shkrimin e një letre;
– përdor fjalor të përshtatshëm në lidhje me situatën që përshkruan; – shkruan hyrje dhe mbyllje të bukura.
Burimet: - modele letrash,- teksti mësimor,- zarf, - modele e-mail-esh.
Kompetencat kyçe:- kompetenca digjitale;- kompetenca komunikuese.
Kompetencat e fushës:- shkrimi i letrave.
Teknika dhe strategji:- punë në grupe;- punë e pavarur.
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe)Lexohen dy-tri letra të ardhura në adresë të nxënësve apo të të afërmve të tyre dhe më pas dëgjohen e komentohen duke bërë pyetje dhe duke dhënë përgjigje: Kush e ka shkruar? Nga ka ardhur? Është dërguar me zarf apo me e-mail? Mësuesi/ja ndërpret në një moment të përshtatshëm pyetjet dhe iu drejton nxënësve një pyetje: si ju pëlqen të shkruani një letër, me dorë apo me kompjuter? Ku ndryshon një letër me shkrim dore nga një letër e shkruar në kompjuter?Nxënësit/et shprehin përvojat e tyre nëse kanë shkruar letra ndonjëherë.
Gjuha shqipe 6
85
Zhvillimi i situatësHapi i parë (minileksion)Prezantimi i punës me shkrim që do të bëjnë. Mësuesi/ja paraqet shumë letra dhe nxënësit/et i përshkruajnë ato, ndërkohë mësuesi/ja iu ka thënë nxënësve të bëjnë një kllaster duke vendosur në të gjithë elementet e letrës. Letra: – ka datë, – ka fjalët përshëndetëse, – ka hyrjen, – ka trupin e letrës ose përmbajtjen, – ka mbylljen, fjalët mbyllëse dhe përshëndetjen personale me dy fjalë.
Hapi dytë (punë në grupe dyshe)Mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të zgjedhin nga një temë dhe të mendojnë për të shkruar një letër për një nga shokët e klasës. Ndërkohë nxënësit/et këmbejnë ide për letrat që do të shkruajnë në grupe dyshe, zgjedhin shokun që do t’i drejtohen.
Hapi i tretë (punë e pavarur)Nxënësit/et shkruajnë modelet e letrave që kanë zgjedhur në mënyrë individuale.
Hapi i katërtI lexojnë në grupe të vogla dyshe njëri-tjetrit dhe japin sugjerime për përmirësime të mëtejshme.
Hapi i pestë (lojë në role)Pasi kanë përfunduar draftin final të letrës, e fusin në zarf dhe ia dërgojnë me postë (një nxënës luan rolin e postierit dhe ua shpërndan nxënësve në klasë letrat që u adresohen atyre).Hapi i gjashtë (diagram Veni)Nxjerrin në pah ndryshimet që ka një letër e shkruar me shkrim dorë dhe një e shkruar me kompjuter.Punojnë në grupe dyshe.Hapi i shtatë - konkursi i letrës së shkruar më bukurNgrihet një juri dhe, pasi lexohen letrat e shkruara, vlerësohet letra më e mirë.Shpallet fituesi.Veprimet në situatëNxënësit/et:
– specifikojnë karakteristikat e letrave; – bëjnë dallimin mes një letre të shkruar me dore dhe një me kompjuter; – përcaktojnë elementet që duhen respektuar dhe nuk duhen harruar asnjëherë kur shkruhet një letër; – punojnë në grup për të përcaktuar strukturën e një letre që duhet ta shkruajnë – shkruajnë draftin e parë të letrës; – marrin ide dhe lexojnë modele letrash të shokëve të tyre; – shkruajnë draftin final; – ja u dërgojnë letrën miqve të tyre; – bëjnë një kllaster për të nxjerrë në pah ndryshimet dhe të përbashkëtat e një letre të shkruar me shkrim dore dhe një letre të dërguar me postë elektronike.
Detyrë: Shkruani një letër dhe dërgojani një shoku me e-mail.Përgjigjen e letrës dhe vetë letrat e shkruara prej tyre duhet t’i ruajnë në portofolin e punimeve personale.Vlerësimi i situatësLidhet me:- shkrimin e letrave sipas strukturës dhe kërkesave që ka shkrimi i një letre;- këmbimin e letrave me njëri-tjetrin;- vlerësimin e punëve me njëri-tjetrin;- vlerësimin përmes një konkursi të letrës të shkruar më mirë.
Libër për mësuesin
86
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA: TË SHKRUARIT
TEMA: SHKRUAJMË TREGIME NË MËNYRA TË NDRYSHMERezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të shkruarit për qëllime personale Nxënësi/ja:
– përdor formën ose modelin e shkrimit të letrave dhe, mbështetur edhe në udhëzimet e dhëna për mënyrën e të shkruarit të tregimeve, në mënyra të ndryshme realizon modelin e shkrimit;
– zbaton rregullat e strukturës dhe të paraqitjes gramatikore, leksiko-re dhe drejtshkrimore për të shprehur një përmbajtje të kuptueshme të një tregimi, nisur nga fillestar;
– strukturon tregimin sipas fazave dhe sipas një mënyre të caktuar; – shkruan, përfundon apo plotëson hyrje dhe mbyllje të bukura.
Burimet: – teksti mësimor, – libra jashtëshkollore me tregime, – video filmash.
Kompetenca kyçe:kompetenca komunikuese.
Kompetenca të fushës:shkrimi i i tregimeve.Teknika dhe strategji:- shkrim i lirë;- punë në grupe;- punë e pavarur.
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe)Tregojnë ose lexojnë tregime në mënyra të ndryshme, duke u nisur nga ato që kanë lexuar me fumet, me di-alog, të shoqëruara me figura etj.
Zhvillimi i situatësHapi i parë (punë në grupe)Lexojnë në grup tregime të ndryshme, flasin për to për hyrjen, problemin, mbylljen etj.
Hapi dytë (vëzhgojnë dhe diskutojnë rreth tregimit me figura dhe me fumet që ka libri në f. 59)Mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të vëzhgojnë tregimin e f. 59 dhe më pas të tregojnë variantin e tyre të tregimit.Hapi i tretë – Diagram VeniBëjnë dallimin mes tregimit të shkruar me fumet dhe atij të shkruar me shkrim dore me anën e teknikës diagram Veni, diskutojnë e nxjerrin në pah ndryshimet etj.Hapi tretë - Punë e pavarurZgjedhin variantin dhe mënyrën se si do ta shkruajnë tregimin. Nxënësi/ja shkruan variantin e vet të tregimit për disa minuta.Hapi i katërtLexohen, komentohen dhe vlerësohen tregimet e shkruara.Një juri vlerëson tregimin më të mirë.
Hapi i parëKuptimësia:
Lexoni tekstin. Ka dalë ideja që keni pasur në mend?Është i qartë dhe i kuptueshëm?
Shtoni ide.Zgjeroni ose shkurto fjali.Ndaj paragrafët. Shmang përsëritjet.
Hapi i dytëStruktura:
Lexoni shkrimin për të parë nëse dalin të qarta: hyrja, zhvillimi, mbyllja.
Rishkruaj hyrjen/mbylljen nëse nuk ju pëlqen.
Hapi i tretëKujdes me stilin:
Kujdes me stilin e shkrimit. Shmangni fjalë apo fraza që nuk i takojnë stilit e shkrimit.
Lexoni për të kuptuar se mos keni përzier stilet.
Hapi i katërtDrejtshkrimi dhepikësimi:
Kërkoni për gabime drejtshkrimore dhe të pikësimit.
Korrigjo gabimet drejtshkrimore. Për të qenë të sigurt konsultohu me fjalorin dre-jtshkrimor.
Hapi i pestëMorfologjia dhesintaksa:
Kontrolloni përshtatjen në gjini, numër dhe rasë të emrave dhe mbiemrave, rendin e fjalëve në fjali, përshtatjen e kallëzuesit me kryefjalën, përdorimin e lidhëzave.
Përmirëso shkrimin tuaj duke bërë ndreqjet sipas rastit.
Gjuha shqipe 6
87
Veprimet në situatë: – specifikojnë mënyrat e shkrimit të tregimeve: me shkrim dore, me fumeti, me kartona, me mungesa fjalësh etj; – bëjnë dallimin mes një tregimi të shkruar me fumeti dhe një tregimi të shkruar me shkrim dore; – përcaktojnë elementet që duhen respektuar dhe nuk duhen harruar asnjëherë kur shkruhet një tregim me shkrim dore; – punojnë në grup për të përcaktuar strukturën e një tregimi që ata duan të shkruajnë – shkruajnë draftin e parë të tregimit; – lexojnë modele tregimesh nga librat jashtëshkollore me tregime; – bëjnë një kllaster për të nxjerrë në pah ndryshimet dhe të përbashkëtat e tregimeve të llojeve të ndryshme: me fumeti, me shkrim dore;
– shkruajnë draftin final; – lexojnë tregimet e shkruara; – bëjnë vlerësime dhe shpallin fituesin (tregimi më i mirë);
Vlerësimi i situatësNxënësit/et vlerësojnë punët e njëri-tjetrit duke nxjerrë në pah anët pozitive dhe negative. Bëjnë komente, konkurs, shpallin fituesin.
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA: TË SHKRUARIT
TEMA: SHKRUAJMË PËR SHKOLLËN QË UNË DUARezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të shkruarit për qëllime personale Nxënësi/ja:
– shkruan duke përdorur imagjinatën; – zbaton rregullat e strukturës dhe të paraqitjes gramatikore, leksikore dhe drejtshkrimore, për të shprehur një përmbajtje të kuptueshme të një shkrimi që mbështetet në imagjinatë;
– strukturon shkrimin sipas fazave dhe sipas një mënyre të cak-tuar;
– shkruan, përfundon apo plotëson hyrje dhe mbyllje të bukura.
Burimet: – video dhe filma me temën e shkollës të së ardhmes, – teksti mësimor, – libra jashtëshkollorë me tregime, – magnetofon, CD.
Kompetencat kyçe:- kompetenca komunikuese,- kompetenca digjitale.Kompetenca të fushës:- shkrimi me imagjinatë.
Teknika dhe strategji:- imagjinatë e drejtuar;- punë në grupe;- punë e pavarur.
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe)Kërkohet që nxënësit/et me vizatime, me fjalë apo me leximin e ndonjë tregimi të shprehen për shkollën që ata ëndërrojnë.Hapi i parë - Imagjinatë e drejtuar
– Nxënësit/et, të drejtuar nga mësuesi/ja, imagjinojnë shkollën e tyre të së ardhmes. – Ulin kokat, në sfond është një muzikë e lehtë që nuk shqetëson. Dëgjojnë me vëmendje. – Dëgjojnë një përshkrim për një shkollë që nuk e kanë parë dhe as e kanë imagjinuar që i takon një shoqërie pas 50 vjetësh, përshkrimi mund të jetë edhe i regjistruar ose i krijuar enkas për këtë orë mësimi.
– Tregimi i mësuesit/es shoqërohet me pauza, me ndryshim zëri etj.
Hapi i gjashtëLeksiku dhekuptimet e fjalëve:
Kontrollojmë fjalët nëse janë përdorur me kuptimin e duhur, shmangim fjalët e huaja.
Bëj ndreqje dhe zëvendësime sipas rastit.
Hapi i shtatëParaqitja:
Vërejmë paraqitjen e shkrimit të dorës, qa-rtësinë e grafikave të shkronjave, largësinë e fjalëve nga njëra-tjetra, respektimin e paragrafëve, titujve, nëntitujve.
Bëjmë ndreqjet e duhura qartësinë e grafikës sëshkronjës, largësinë, ndarjen në fund të rreshtit në rrokje.
Libër për mësuesin
88
– Më pas, mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të ngrenë kokën dhe të tregojnë si ndihen në lidhje me ato që dëgjuan. – Nxënësit/et të emocionuar tregojnë atë që kanë ndier gjatë qëndrimit me kokë ulur dhe dëgjimit të tregimit të imagjin-uar, të regjistruar apo edhe të lexuar nga mësuesi/ja.
Hapi i dytë - Punë e pavarurNxënësit/et punojnë me ushtrimin 1 të librit dhe e plotësojnë atë sipas nëndarjeve.Plotësoni tabelën duke shprehur mendimet tuaja në lidhje me shkollën që do të dëshironit.
Orenditë e klasës
Aktivitetet sportive dhe argëtuese
Metodat e mësimdhënies
Aktivitetet Orët mësimore
Struktura e shkollësKlasatBibliotekaPalestraDrejtoriaSekretaria
BankatLibratKompjuterat
Mësimi i gjuhëvePuna në grupProjektet
Detyrat e shtëpisëMarrëdhëniet mësues–nxënës
Shëtitjet/ekskursionetAktivitetet sportive/muzikoreTë tjera...
Pushimet mes orëvePushimi i drekës
Plotësojnë tabelën me veprimtari të tjera që i takojnë çdo grupi:Karakteristika Si ishte? Si do ta doje?
Hapi i tretë - Shkrim i lirë me imagjinatëShkruajnë nje shkrim të lirë me imagjinatë me temë: “Shkolla ime pas 10 vjetësh”.Veprimet në situatë:
– imagjinojnë për të ardhmen; – bëjnë ushtrime për prehjen e imagjinatës; – plotësojnë pyetësorë; – shkruajnë shkrim të lirë me imagjinatë; – punojnë në grup për të përcaktuar e rrëfyer punën që kryejnë me shkrim; – shkruajnë draftin final duke e përmirësuar; – lexojnë tregimet e shkruara; – bëjnë vlerësime dhe shpallin fituesin (tregimi më i mirë).
Vlerësimi i situatësNxënësit/et vlerësojnë punët e njëri-tjetrit duke nxjerrë në pah anët pozitive dhe negative, bëjnë komente, konkurs, shpallin fituesin.
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA: TË SHKRUARIT
TEMA: SHKRUAJMË ME IMAGJINATËRezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të shkruarit për qëllime personale Nxënësi/ja:
– shkruan duke përdorur imagjinatën; – zbaton rregullat e strukturës dhe të paraqitjes gjatë shkrimit të një poezie;
– zbaton vargun dhe rimën duke përdorur edhe imagjinatë në imagjinatë;
– shkruan poezi deri në tri strofa; – përdor figura letrare.
Burimet: – teksti mësimor, – video dhe filma me temën e shkollës të së ardhmes,
– libra jashtëshkollorë me tregime, – magnetofon, CD.
Kompetencat kyçe:- kompetenca komunikuese; - kompetenca digjitale.Kompetenca të fushës:- shkrimi me imagjinatë.Teknika dhe strategji:- imagjinatë e drejtuar;- punë në grupe; - punë e pavarur.
Gjuha shqipe 6
89
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe)Kërkohet që nxënësit/et me vizatime, me fjalë apo me leximin e ndonjë tregimi të shprehen për botën e alienëve dhe të mistereve.Në punë në grupe, tregojnë për ndodhi imagjinare që lidhen me fantazinë e tyre në lidhje me botën e alienëve dhe të mistereve.Komunikimi me personazhe ireale dhe fantastike është një moment që i përfshin nxënësit në një situatë para-prake imagjinate. Nxënësit lexojnë në grupe leximin ndihmës (“Bota e mistereve”) dhe bashkëbisedojnë rreth informacioneve që përcjell ky tregim në lidhje me misteret e galaktikës (ushtrimi 1).
Hapi i parë - ushtrim për mprehje imagjinateNën udhëheqjen e mësuesit/es zhvillohet ushtrimi 2 i tekstit, faqe 72, sipas hapave që kërkon vetë ushtrimi. Nën udhëheqjen e mësuesit/es nxënësit/et kanë fantazuar, strukturuar dhe krijuar në mend ngjarjen e tregimit fantastik në lidhje me takimin me një alien, tregim i cili është i ndryshëm për çdo nxënës. Nxënësit i kanë dhënë përgjigje me mend çdo pyetjeje dhe situate të kërkuar nën udhëheqjen e mësuesit dhe pyetjeve të ngri-tura në libër.
Hapi i dytë - shkrim të lirë me imagjinatëNxënësit shkruajnë një shkrim të lirë me imagjinatë me temë “Takim me një alien”. Në këtë hap, nxënësit tregimin e krijuar në hapin e mësipërm me mend dhe me fantazi e shkruajnë.
Hapi i tretë - punë në grupe dysheNxënësit pasi kanë mbaruar shkrimet e tyre i këmbejnë me shokët/ shoqet e bankës dhe bëjnë vlerësime për shkrimet e njëri-tjetrit.
Hapi i katërt - ekspozitat e murit Nxënësit i vendosin punimet e tyre nëpër faqet e murit të klasës, bëjnë vlerësime mbi to, me pikë 1-10 dhe shpallin tre fituesit e shkrimeve më të mira.
Veprimet në situatë− Zhvillojnë imagjinatën.− Bëjnë ushtrime për mprehjen e imagjinatës.− Shkruajnë shkrim të lirë me imagjinatë.− Punojnë në grup për të përcaktuar rrëfyer punën që kryejnë me shkrim.− Lexojnë tregimet e shkruara.− Bëjnë vlerësime dhe shpallin fituesin (tregimi më i mirë).
Vlerësimi i situatësNxënësit/et vlerësojnë punët e njëri-tjetrit duke nxjerrë në pah anët pozitive dhe negative të shkrimeve të tyre .Bëjnë komente dhe japin sugjerime.Bëjnë konkurs dhe shpallin fituesin.
Libër për mësuesin
90
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA: TË SHKRUARIT
TEMA: SHKRUAJMË VJERSHA ME RIMËRezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të shkruarit për qëllime personale Nxënësi/ja:
– shkruan poezi duke përdorur imagjinatë; – zbaton vargun dhe rimën duke përdorur edhe imagjinatën; – shkruan poezi deri në tre strofa; – përdor figura letrare; – bën krahasime dhe gjen epitete.
Burimet: – teksti mësimor, – video dhe filma me temën e shkollës së të ardhmes,
– libra jashtëshkollorë me tregime, – magnetofon, CD.
Kompetencat kyçe:
- kompetenca komunikuese,- kompetenca digjitale.
Kompetencat e fushës:- shkrimi me imagjinatë.
Teknika dhe strategji:- imagjinatë e drejtuar,- punë në grupe,- punë e pavarur.
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe)
Dëgjojnë të regjistruara poezi të llojeve të ndryshme. Recitojnë edhe vetë poezi. Mund të lexojnë edhe vjersha nga albumi që krijuan një orë më parë.
Hapi i parë - recitim poezishNxënësit recitojnë poezi të llojeve të ndryshme. Komentojnë dhe shprehin pëlqimet e tyre për vargjet dhe strofat që lexuan.
Hapi i dytë – minileksionMe ndihmën e mësuesit/es flasin për vargun dhe rimën dhe dallojnë llojet e rimave: abab, aabb, abba etj. Mësuesi/ja jep pak informacion të ri në lidhje me këto njohuri mbi vjershërimin.Përcaktojnë rrokjet fundore në poezi, si dhe ndonjë figurë letrare: krahasim, epitet, metaforë.
Hapi i tretë - punë në grupeProvojnë të krijojnë në grup vargjesh me rimë dhe në strofë.I këmbejnë me njëri-tjetrin dhe japin mendime.
Hapi i katërt - gushëkuqi rrethorShkruajnë vargje për natyrën, duke përdorur një flipchart të madh. E kalojnë dorë më dorë, duke shtuar nga një varg secili. E komentojnë në fund. Japin ide dhe mendime.
Hapi i katërt - punë e pavarur dhe në grupNxënësit/et individualisht shkruajnë një vjershë me 1-3 strofa. E këmbejnë me njëri-tjetrin në grup. Lexojnë dhe japin mendime për punët e njëri-tjetrit.Hapi i pestë - konkursKrijohet një juri dhe shpallet vjersha më e bukur.
Hapi i gjashtë - krijim albumiNxënësit/et mbledhin poezitë e krijuara dhe me to formojnë albumin e parë me poezi të klasës së tyre.Këto punime ruhen edhe në portofolin e punëve me shkrim.Veprimet në situatë:
– imagjinojnë për të ardhmen; – dëgjojnë poezi të regjistruara; – recitojnë poezi të ndryshme;
Gjuha shqipe 6
91
– flasin për poezinë dhe mënyrat e ndërtimit të saj, vargun, rimën, ritmin; – shkruajnë vargje; – shkruajnë strofa; – shkruajnë vjersha të thjeshta; – zhvillojnë konkurs me punimet e tyre; – bëjnë vlerësime dhe shpallin fituesin (poezia më e mirë); – krijojnë albumin me poezi.
Vlerësimi i situatësKjo situatë të nxëni është e suksesshme dhe e arrirë në momentin që nxënësit kanë ndjekur të gjithë hapat e mësipërm deri në hapin final. Nxënësit e finalizojnë këtë situatë të nxëni duke vlerësuar punët e njëri-tjetrit, duke nxjerrë në pah anët pozitive dhe negative. Bëjnë komente. Bëjnë konkurs, shpallin fituesin.
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA E TË SHKRUARIT
TEMA: SI TË DRAMATIZOJMË NJË TREGIMRezultatet e të nxënit sipas kompetencave Nxënësi/ja:
– Shkruan pjesë në dramë, duke përdorur elemente gjuhësore që ndihmojnë këtë proces.
– Shkruan një skenar drame të një pjese letrare të lexuar më parë. – Kërkon, gjejnë dhe zbatojnë rregullat gjuhësore të ndërtimit të një skenari. – Përdor gjuhë të përshtatshme për personazhet. – Përdor rregullat e pikësimit të domosdoshme gjatë shkrimit të një skenari.
Burimet – Libra jashtëshkollorë – Teksti mësimor – Drejtshkrimi i gjuhës shqipe
Kompetencat kyçe Kompetenca komunikuese Kompetenca digjitale Të mësuarit për të nxënë
Kompetencat e fushësTë shkruarit e dramatizuar
Teknika dhe strategjiimagjinatë e drejtuar,punë në grupe,punë e pavarur, shkrimi me imagjinatë.
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe)
– Dëgjojnë të regjistruar një fragment drame dhe mësuesi iu kërkon të tregojnë se nga është marrë dhe si mund ta trego-jnë në formë tregimi. Nxënësit në grupe, e çdramatizojnë fragmentin, duke e sjellë në formën e një tregimi.
Hapi i parë (minileksion)Mësuesi, pasi i njeh me temën e situatës mësimore, tregon tetë hapat që duhen ndjekur për të dramatizuar një tregim:1. Përzgjidhni tregimin, të cilin do të dramatizoni. Pëlqimi dhe interesi juaj për pjesën është një element mjaft
i rëndësishëm në shndërrimin me sukses të tij në dramë.2. Nënvizoni saktë fjalët e personazheve, duke i dalluar ato nga fjalët e autorit.3. Reflektoni për karakteret e personazheve të pjesës, personazhin kryesor dhe ata dytësorë.4. Zbërtheni qartë konfliktin, duke mbajtur parasysh se ai do të jetë dhe boshti juaj i përmbajtjes së dramës.5. Përmbajtja e tregimit nuk do të ndryshojë nga ajo e tregimit. Ajo që ndryshon është forma.6. Fjalët e personazheve do të jenë edhe dialogët e dramës suaj.7. Nga fjalët e autorit, ju do të merrni të dhëna për skenën, mjedisin, kohën dhe rendin e veprimeve.8. Tregohuni të kujdesshëm me shenjat e pikësimit, përdorimin e ligjëratës së drejtë.Hapi i dytë (prezantim modeli, diagram Veni)Mësuesi prezanton një model të thjeshtë duke evidentuar së bashku me nxënësit diferencat. Nxënësit bëjnë një diagram Veni dhe tregojnë anët e përbashkëta dhe ndryshimet e një tregimi dhe një pjesë të dramatizuar.
Libër për mësuesin
92
Tregimi Tregimi i dramatizuarMos e prej... Një druvar iu afrua trungut të një druri të vjetër. Ushëtima e motosharrës e prishi qetësinë e pyllit. Drurët u drodhën nga frika. - Mjerë ne!- i pëshpëritën ata njëri-tjetrit. - Ciu-ciu-ciu! Mos e prej këtë dru. - e luti një bilbil. - Nuk do të kem ku ta ngre folenë. - Quk-quk-quk! Mos e prej! - tha qukapiku. - Nuk kam ku të ha krimba. - Gër-gër-gër! - Mos e prej! - tha ketri. - Nuk kam ku ta bëj strofullin. - Më duhet ta prej, - tha druvari. - Ky dru është shumë i vjetër. - Edhe pak e do të thahet fare. Unë do ta pres e trungjet e tij do t’i shpie në fabrikë. Atje do të bëjnë mobilie të bukura prej tyre. Ndërkaq, këtu do të mbjell drurë të rinj, që do të rriten së shpejti. Kështu, bilbili, qukapiku dhe ketri u shpërngulën përkohësisht në një dru tjetër. Toka u bë gati të ushqente drurët e rinj.
Druvari: - Po dal të pres ca trungje. Sharrën e kam gati. Po i zgjedh
Zogjtë: - Mjerë ne!Bilbili: - Ciu-ciu-ciu! Mos e prej këtë dru. - Nuk do të kem ku ta ngre folenë. Qukapiku: - Quk-quk-quk! Mos e prej. - Nuk kam ku të ha krimba. Ketri: - Gër-gër-gër! - Mos e prej! - Nuk kam ku ta bëj strofullën.Toka: - Mos e prej! - Bie shiu e më gërryen, më shpie poshtë në lumë. Druvari: - Më duhet ta prej, ky dru është shumë i vjetër. Edhe pak e do të thahet fare. Unë do ta pres e trungjet e tij do t’i shpie në fabrikë. Atje do të bëjnë mobilie të bukura prej tyre. Ndërkaq, këtu do të mbjell drurë të rinj, që do të rriten së shpejti.
Hapi i tretë (punë në grupe)Nxënësit në grupe katërshe zgjedhin një tregim të shkurtër dhe shkruajnë tregimin duke e transformuar në një pjesë dramatike. Kontribuojnë të gjithë për këtë veprimtari (mund të punojnë edhe në grupe më të vogla, dyshe ose individualisht.
Hapi i katërt (prezantim i pjesës së kthyer në dramë)Nga çdo grup prezantohen dhe vlerësohen punët e bëra. Fillimisht lexohet tregimi dhe më pas varianti i kthyer në dramë.
Hapi i pestë (konkurs)Çdo grup vlerëson me 1-10 pikë punimet e grupeve të tjera. Vlerësohet punimi i grupit më të mirë.Veprimet në situatë- Lexohen pjesë në dramë, kërkohet të çdramatizohen.- Evidentohen hapat që duhen ndjekur për të kthyer një tregim në variant drame.- Prezantohet një model.- Përzgjidhen tregime nga vetë nxënësit.- Punohet në grup për dramatizimin e tregimit.- Shkruhet modeli dhe diskutohet. - Vlerësohet me detaje nëse janë respektuar hapat e nevojshëm për dramatizimin e tregimit.- Shpallen dhe vlerësohen punimet më të mira.Vlerësimi i situatësDramatizimi i tregimeve nga grupet e nxënësve/eve dhe vlerësimi i tyre po nga vetë ata, do të tregojë se sa e suksesshme ka qenë kjo orë mësimi. Dhënia e modelit në tekst, por edhe ajo e mësuesit kërkon që nxënësit/et të japin variantet e tyre, të zgjedhura nga librat që kanë lexuar. Kjo përzgjedhje është një element tjetër për ta bërë këtë situatë mësimore të suksesshme.
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA E TË SHKRUARIT
TEMA: SHKRUAJMË NJË ARTIKULL1. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të shkruarit për qëllime funksionaleNxënësi/ja:
– Shkruan artikull të thjeshtë, të llojit mediatik. – Shkruan artikull duke respektuar strukturën e shkrimit. – Zbaton rregullat gjuhësore të ndërtimit të një reportazhi ose kronike.
– Përdor gjuhë të përshtatshme dhe të pasur me elemente përshkrimi, fakti etj.
Burimet – Videoprojektor – Teksti mësimor – Drejtshkrimi i gjuhës shqipe – Artikuj gazetash, revistash
Kompetencat kyçeKompetenca komunikuese;Kompetenca digjitale;
Gjuha shqipe 6
93
– – Përdor rregullat e pikësimit të domosdoshme gjatë shkrimit të një reportazhi /kronike etj.
– Respekton standardin e gjuhës shqipe gjatë të shkruarit.
Të mësuarit për të nxënë; Sipërmarrjen dhe mjedisin
Kompetencat e fushësTë shkruarit gazetaresk
Teknika dhe strategji Minileksion Punë e pavarur Punë në grupe Diagram Veni
Integrimi ndërlëndorMedia, historia, gjuha
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe)
– Bëhet një quic në të cilin lexohen fragmente nga artikuj të ndryshëm dhe nxënësve iu duhet të gjejnë se çfarë lloj artikujsh janë: kronikë, reportazh përshkrim, intervistë etj.
Hapi i parë (minileksion)Mësuesi shfaq me videoprojektor disa nga llojet e shkrimeve gazetareskeKronika - është një tekst informativ, në të cilin rrëfehen në rend kronologjik faktet. Në të shmangen opinionet personale dhe komentet. Artikulli - shkrim me përmbajtje publicistike a shkencore, që trajton një çështje të caktuar dhe që botohet në një gazetë, në një revistë ose në një përmbledhje.Artikull kryesor; Artikull kritik (shkencor, informativ); Artikull përkujtimor etj.Intervista - është një ligjëratë dialogjike midis dy individësh mbi çështje të rëndësishme që mbështeten në fakte dhe opinione të folësit.1. Bëni një shkrim për një aktivitet që keni zhvilluar në shkollë. Vendosini një titull dhe shoqërojeni atë me një ilustrim.2. Shkruani një artikull me temë shkencore, lidhur me një projekt që keni prezantuar në shkollë.3. Përgatisni një intervistë sipas shembullit të dhënë në f. 118. Mund të intervistoni një mësues, një këngëtare të shquar në shkollë apo një figurë mediatike.4. Shkruani një udhëpërshkrim për një vend, i cili ju ka lënë mbresa të paharrueshme.
Hapi i dytë (Diagramë Veni)Krahasohen llojet e artikujve gazetareskë me njëri-tjetrin dhe nxirren në pah të përbashkëtat dhe ndryshimet.Modele shkrimesh gazetareske
Reportazhi Kronika
Devolli një vend i panjohurDevoll, një emër i madh, një vend i begatë, dhunti e mrekullisë së natyrës “nënës natyrë”, por edhe e dorës së njeriut, me pasuri të çmuara natyrore e shoqërore. Ky emër është simboli i fushës së saj pjellore, lumi me të njëjtin emër si bir i saj që buron e lodron në mes të luginës, të rrethuar nga malet përreth, mençuria intelektuale e bijve e bijave të saj, mjeshtër të mëdhenj, bujq e ndërtues, me shpirt artisti, që sintetizohen e simbolizohen me emrin e të madhit, poet të Devollit, Dritëro Agolli, homeri i gjallë i Ballkanit, por edhe më tej, kolosi i letrave shqipe i kalibrit botëror, Nobelisti i së ardhmes. - http://www.devolli.net/reportazh-devolli-nje-vend-turistik-i-ri-dhe-i-panjohur.
Fryma e Krishtlindjes u manifestua në vitin 1914 në vendin më të pagjasë: në një fushëbetejë të Luftës së Parë Botërore. Duke filluar që në mbrëmjen e 24 dhjetorit, shumë ushtarë gjermanë, britanikë,francezë në Belgjikë ulën armët dhe nisën një armëpushim spontan Krishtlindjeje. U tha se marrëveshja u nxit prej gjermanëve, të cilëti dekoruan llogoret e tyre me pemë Krishtlindjeje dhe qirinj dhe nisën të këndojnë këngë për paqen.
Libër për mësuesin
94
Intervista Intervista me drejtorin e World Vision, Rein Dekker: Pyetje: Cili është mendimi juaj për të FËMIJËT shqiptarë? Fëmijët shqiptarë janë të ekspozuar ndaj dhunës në internet dhe ky është një shqetësim i cili kërkon vëmendje të madhe, jo vetëm nga shoqëria, por edhe qeveria të ndërmarrë masat për të parandaluar pasojat e rënda.Po për problemet e arsimit çfarë mund të na thoni? Një tjetër shqetësim është edhe arsimi.“Shqipëria investon shumë më pak për arsimin, sa i takon buxhetit, në krahasim me vendet europiane. Prandaj duhet të rritet”….Ora News, gazetare L.Karadaku.
Hapi i katërt (punë në grupe)Nxënësit ndahen në grupe dhe secili grup zgjedh llojin e artikullit për të cilin do të shkruajë. Zgjedhin temën e cila duhet të lidhet me problematikën e jetës së tyre shkollore dhe nisin të shkruajnë variantin e parë.
Hapi i pestë (i shkrimit të shkruar para grupit/klasës)Nga çdo grup prezantohen dhe vlerësohen punët e bëra dhe artikujt përkatës.
Hapi i gjashtë (punë me projekt: përgatitja e faqes së gazetës)Nxënësit në grupe bëjnë faqosjen e një faqeje gazete me artikujt që ata kanë shkruar. E paraqesin para klasës. Bëjnë vlerësime. Shpallin projektin fitues.Veprimet në situatë
– Lexohen artikuj nga media e shkruar dhe gjehen llojet e tyre (reportazh, kronikë, intervistë, përshkrim etj.). – Evidentohen karakteristikat e çdo lloj artikulli dhe ku ndryshojnë nga njëri-tjetri. – Përzgjidhen llojet e artikujve për çdo grup nga vetë nxënësit. – Punohet në grup për shkrimin. Mblidhen ide, qartësohen. – Shkruhet artikulli. – Vlerësohet me detaje nëse janë respektuar hapat e nevojshëm për shkrimin e artikullit e tregimit. Rishkruhet drafti final
– Shpallen dhe vlerësohen punimet më të mira. Shpallet projekti fitues.Vlerësimi i situatësProjekti final i kësaj situate mësimore është tregues i suksesit të punës në grup.Njohja dhe respektimi i karakteristikave të shkrimeve gazetareske të shprehura në faqen e projektit të gazetës është dëshmi e kompetencave të arrira të nxënësve në shkrime të tipit “artikuj gazete”.Projekti ruhet në portofolat personalë të punimeve të tyre.
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA E TË SHKRUARIT
TEMA: SHKRUAJMË NJOFTIME, FTESA, URIMERezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të shkruarit për qëllime personale Nxënësi/ja:
– Përdor formën ose modelin e shkrimit të ftesave, urimeve, njof-timeve, mbështetur edhe në udhëzimet e dhëna për mënyrën e të shkruarit të tyre.
– Zbaton rregullat e strukturës dhe të paraqitjes gramatikore, leksikore dhe drejtshkrimore, ide dhe mendime.
– Përdor fjalor të përzgjedhur për modelin e të shkruarit. – Përdor elemente vizuale dhe imazhe në përshtatje me llojin e shkrimit.
Burimet – Modele njoftimesh, urimesh, ftesash – Zarfe të stilizuar – Power Point
Kompetencat kyçe:- kompetenca digjitale;- kompetenca personale;- kompetenca sociale.Kompetencat e fushës:- shkrimi i modeleve të ftesave, njoftimeve, urimeve.
Gjuha shqipe 6
95
– Përdor kompjuterin për të formatuar modelin. – Sheh ilustrime, pamje, piktura etj., të cilat shërbejnë si stimul (nxitjeje) për imagjinatën e tij dhe realizimin e modelit të shkrimit.
Teknika dhe strategji- punë në grupe,- punë e pavarur.Integrimi ndërlëndor:- TIK-u, arti.
Përshkrimi kontekstual i situatësHapi i parë - Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe)Janë dërguar me zarfe disa ftesa, njoftime, urime. Nxënësit/et, të organizuar në grupe, lexojnë sipas llojit urimet, njoftimet dhe ftesat. Nxënësit/et shprehin përvojat e tyre nëse kanë shkruar ndonjëherë njoftime, urime apo ftesa. Nxënësit/et dallojnë elemente përbërëse të strukturës dhe të përmbajtjes së tyre.
− Zhvillimi i situatës përmbajtësore− Hapi i parë (minileksion- PowerPoint - diskutim)− Prezantimi i punës me shkrim që do të bëjnë. Mësuesi/ja paraqet shumë njoftime, urime, ftesa dhe tregon mënyrën sesi janë shkruar dhe zbukuruar ato.
Njoftimet Urimet FtesatKa datëDestinacionTekstPërshëndetje
DestinacionTekstPërshëndetje
Datë, Destinacion Ditë, orë Tekst, Falënderim
Hapi dytë (Punë në grupe/punë e pavarur)Nxënësit shkruajnë sipas grupit, llojin e punës me shkrim, këmbejnë ide për letrat që do të shkruajnë në grupe dyshe, zgjedhin shokun të cilit do t’i drejtohen.
Hapi i tretë (turi i galerisë)Nxënësit shkruajnë modelet që kanë zgjedhur për të shkruar (njoftim, urim, ftesë). i këmbejnë me njëri-tjetrin dhe bëjnë sugjerime për mënyrën si i kanë shkruar, përmirësojnë tekstin, duke bërë ndreqjet e duhura.
Hapi i katërt (turi i galerisë)Punimet e tyre i vendosin nëpër mure, në formën e një turi galerie, me grupe. Të gjithë nxënësit lexojnë punët e njëri-tjetrit dhe bëjnë vlerësime.Veprimet në situatë
– Specifikojnë karakteristikat e njoftimeve, urimeve, ftesave. – Bëjnë dallimin mes një njoftimi, urimi, ftese. – Përcaktojnë elementet që duhen respektuar dhe nuk duhen harruar asnjëherë kur shkruhet një letër. – Punojnë në grup për të përcaktuar strukturën e një njoftimi, urimi, ftese që do të shkruajnë. – Shkruajnë draftin e parë të njoftimit, urimit, ftesës. – Shkruajnë draftin final. – Shkruajnë njoftime, urime, ftesa, duke i stilizuar ato.
Vlerësimi i situatësKjo situatë mësimore do të quhet e suksesshme atëherë kur nxënësit shkruajnë modele njoftimesh, urimesh, ftesash, duke i shoqëruar edhe me elemente vizuale dhe stilizim. Kur japin sugjerime dhe vlerësime për punën e njëri-tjetrit.
Libër për mësuesin
96
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA E TË SHKRUARIT
TEMA: LETRA ZYRTARERezultatet e të nxënit sipas kompetencave Të shkruarit për qëllime personale Nxënësi/ja:
– Përdor formën ose modelin e shkrimit të letrave zyrtare, mbështetur edhe në udhëzimet e dhëna për mënyrën e të shkruarit të letrave zyrtare dhe modelin e shkrimit.
– Zbaton rregullat e strukturës dhe paraqitjes gramatikore, leksikore dhe drejtshkrimore, për të shprehur mendimet në lidhje me shkrimin e një letre zyrtare.
– Përdor fjalor të përshtatshëm në lidhje me situatën që përshkruan.
Burimet – Modele letrash – Teksti mësimor – Zarf – Modele e-mail-esh
Kompetencat kyçe:Kompetenca digjitaleKompetenca komunikuese digjitale
Kompetencat e fushës:Shkrimi i letrave
Teknika dhe strategji-punë në grupe,-diagram Veni,-kllaster,-turi i galerisë.
Përshkrimi kontekstual i situatës1. Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe)
– Lexohen dy-tre letra të modelit personal dhe zyrtar, të shkruara me shkrim dore ose me e-mail. Kërkohet ku ndryshon shkrimi i një letre me shkrim dore nga një letër e shkruar në kompjuter përmes postës elektronike. Nxënësit/et disku-tojnë dhe japin mendime.
2. Zhvillimi i situatës përmbajtësoreHapi i parë (Diagram Veni)Nxënësit/et bëjnë dallimin mes letrës personale dhe letrës zyrtare, përmes një Diagrami Veni. Ndalin në ele-mentet përbërëse të letrës. Letra ka:− datë, − fjalët përshëndetëse, − hyrjen,− trupin e letrës ose përmbajtjen,− mbylljen, fjalët mbyllëse dhe përshëndetjen formale.
Hapi dytë (Punë në grupe dyshe)Mësuesi/ja kërkon që nxënësit të zgjedhin nga një temë dhe të mendojnë për të shkruar një letër zyrtare. Shkruhen në dërrasë disa tema për të cilat mund të shkruhet nga nxënësit/et një letër zyrtare: F drejtori i shkollës,F mësuesi kujdestar,F përgjegjësja e bibliotekës,F senatori i shkollës. Hapi i tretë (kllaster)Ndërkohë nxënësit mbledhin dhe këmbejnë ide për letrat që do të shkruajnë.
Hapi i katërt (punë e pavarur)Nxënësit shkruajnë modelet e letrave që kanë zgjedhur në mënyrë individuale. i këmbejnë me njërin tjetrin, japin mendime dhe vlerësime.
Hapi i katërt (ripunim dhe publikim) i lexojnë njëri-tjetrit në grupe të vogla dyshe dhe japin sugjerime për përmirësime të mëtejshme.
Gjuha shqipe 6
97
Hapi i katërt (turi i galerisë)Pasi kanë përfunduar draftin final të letrës, e fusin në zarf dhe ia dërgojnë me postë (një nxënës luan rolin e postierit dhe ua shpërndan nxënësve në klasë letrat që u adresohen atyre. i vendosin nëpër muret e klasës apo në këndin e punimeve. Lexojnë dhe vlerësojnë punimet e njëri-tjetrit.Veprimet në situatë
– Specifikojnë karakteristikat e letrave zyrtare nga personale përmes një DV. – Bëjnë dallimin mes një letre të shkruar personale me një letër zyrtare. – Përcaktojnë elementet që duhen respektuar dhe nuk duhen harruar asnjëherë kur shkruhet një letër zyrtare. – Punojnë në grup për të përcaktuar strukturën e një letre zyrtare që duhet ta shkruajnë. – Mbledhin ide për temën përmes një kllasteri. – Shkruajnë draftin e parë të letrës. – Shkruajnë draftin final të letrës zyrtare. – Mbledhin ide, arrin ide dhe lexojnë modele letrash të shokëve të tyre. – U dërgojnë letër zyrtarëve, të cilëve iu drejtohet. – Bëjnë një kllaster për të nxjerrë në pah ndryshimet dhe të përbashkëtat e një letre të shkruar me shkrim dore dhe një letre të dërguar me postë elektronike.
– Marrin si detyrë të shkruajnë një letër dhe t’ia dërgojnë me e-mail personit të caktuar. – Përgjigjen e letrës dhe vetë letrat e shkruara prej tyre, duhet t’i ruajnë në portofolin e punimeve personale.
Vlerësimi i situatësSuksesi i kësaj situate të nxëni lidhet me: Shkrimin e letrave sipas strukturës dhe kërkesave që ka shkrimi i një letre zyrtare; Këmbimi i letrave me njëri-tjetrin; Vlerësimi i punëve me njëri-tjetrin.
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA E TË SHKRUARIT
TEMA: SHKRUAJMË RECETA GATIMI Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave:Të shkruarit Nxënësi/ja:
– Përgatitet dhe ndjek fazat e procesit të të shkruarit. – Merr pjesë gjatë paraqitjes së fazave të procesit të të shkruarit. – Zgjedh temën – recetën e gatimit, llojin e gatimit. – Mbledh ide rreth mënyrës si përgatitet dhe i rreshton në formë këshillash.
– Bën lista me përbërësit e gatimit. – Shkruan me fjali të plota hapat që do të ndjekë. – Zgjeron ose shkurton fjali. – Ndan paragrafët. Shmang përsëritjet. – Miraton sugjerimet. – Shkruan draftin e parë të recetës. – Shton ose heq instruksione. – Përgatit draftin final, e shkruan atë. – E kontrollon përsëri, i jep dorën e fundit për ndonjë ndryshim të mundshëm dhe për gabime strukturore drejtshkrimore dhe të pikë-simit.
– I jep dorën e fundit, e dorëzon dhe e publikon.
Burimet – Punime me shkrim – Modele recetash gatimi – Libri “Arti i gatimit” – Material në Poëerpoint me imazhe dhe re-ceta gatimi.
Kompetencat kyçe:Kompetenca personale;Kompetenca digjitale;Kompetenca e të të menduarit; kritik përmes të shkruarit.Kompetenca të fushës:Zhvillimi i aftësive të të shkruarit.Përdorimi hapave të domosdoshëm për përmirësimin e të shkruarit. Ndërlidhja me fushat e tjera-arti,-teknologjia. Fjalë kyçe:Gatim, recetë, këshilla, instruksione.
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake (stuhi mendimi)Mësuesi paraqet disa lloje gatimesh me videoprojektor dhe kërkon në formën e një lojë gjuhësore me quiz-e të gjejnë emrin e gatimeve dhe të shprehen se cilat nga gatimet që shfaqen iu pëlqen në shumë: gjellët, ëmbël-sirat etj. Mësuesi/ja pyet nëse ndonjë prej tyre e ka qejf gatimin dhe pse? Çfarë mendimi kanë për emisionet e “Master shefit“ që jepen në televizion? Shikojnë disa fragmente ne youtube dhe diskutojnë rreth tyre.
Libër për mësuesin
98
Zhvillimi i situatës Hapi i parë (diskutim në grup, rrjet diskutimi)Thuhet se disa ushqime janë ushqimet e humorit. Të ndarë në grupe, nxënësit flasin për:Gr. 1 - Konsumoni sa më shumë karbohidrate, ato ju qetësojnë!Fasulet, frutat dhe drithërat integrale janë sheqerna që na qetësojnë, pasi nuk shkaktojnë luhatje drastike të sheqerit.Gr. 2 - Mos konsumoni këto lloj karbohidratesh, ato ju acarojnë!Ëmbëlsirat e pasura në sheqer të bardhë, krem pastiçerie, miell të bardhë dhe yndyra të tipit margarinë, shkaktojnë shpesh luhatje të humorit, siç shkaktojnë edhe luhatje të sheqerit në gjak. Gr. 3 – Konsumoni ushqimet e gëzimit!Shumë nga ne ndihen mirë pas konsumit të një çokollate, të një gote qumësht, të një bananeje apo dhe të gje-theve jeshile, si rukola, spinaqi etj., pasi të gjitha këto lidhen me gjendjen e pëlqyeshme të humorit.Gr. 4 - Mos konsumoni ushqimet e mërzisë!Disa persona ndjehen të trishtuar pas konsumit të një ................Gr. 5 - Një kombinim i shijshëmNjë përzierje e shijshme e frutave, perimeve, qumështit, arrave është mundësia më e mirë për ta nisur ditën në mënyrë të shëndetshme. Mësoni si t`i kombinoni ushqimet për ta bërë lëngun tuaj me shije të pëlqyeshme.Kombinimet më të mira për një pije shumë të shijshme:1. banane, spinaq, ananas, qumësht;2. avokado, kastravec, qershi të grira,qumësht;3. banane, mango, qumësht, arrë kokosi;4. banane, majdanoz, ananas, qumësht.
Hapi i dytë (punë e pavarur – shkrimi i recetës së gatimit)Mësuesi/ja prezanton disa receta gatimi (lexon ose paraqet me PP)Paraqet strukturën e shkrimit të recetës së gatimitStruktura e recetësEmri i gatimit:Përbërësit: Hapat që ndiqen:Nxënësit/et kanë kërkuar më parë për receta gatimi, kanë lexuar në revista apo në libra “Arti i gatimit”, kanë zgjedhur recetën që do të prezantojnë dhe e shkruajnë atë. Hapi i tretë (punë e pavarur)Përgatisin draftin final të recetës dhe e lexojnë edhe për të tjerët.
Hapi i katërtNxënësit/et i vendosin punët me shkrim në faqet e mureve të klasës me qëllim që të gjithë të kenë mundësi t’i lexojnë, të japin sugjerime dhe të vlerësojnë.Veprimet në situatë
– Kujtesë e hapave që ndiqen gjatë procesit të të shkruarit. – Paraqitje e modeleve të recetave të gatimit. – Krijimi i një mjedisi bashkëpunues përmes punës me grupe. – Përgatitja e punës me shkrim-recetë gatimi. – Publikim i punës me shkrim. – Vlerësimi i punës së nxënësve nga njëri-tjetri. – Përdorimi i shenjave konvencionale për redaktimin e tekstit.
Vlerësimi i situatësKjo orë mësimi, e cila kishte për qëllim zhvillimin e kompetencës së të shkruarit në lidhje me një recetë gatimi, vlerësohet e suksesshme edhe e arrirë, atëherë kur nxënësit pasi kanë lexuar punët e tyre me shkrim, japin vlerësime, bëjnë komente për punët me shkrim të njëri-tjetrit.Punimi ruhet në portofolin individual të punimeve të nxënësve.
Gjuha shqipe 6
99
SITUATA E TË NXËNIT KOMPETENCA: TË SHKRUARIT.
SHKRUAJMË KËSHILLA DHE INSTRUKSIONE Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave:Të shkruarit Nxënësi/ja: - Merr pjesë për përgatitjen për procesin e të shkruarit- Zgjedh temën – këshilla dhe instruksione.- Kërkon dhe lexon modele të listave, këshillave dhe instruk-sioneve.- Shkruan me fjali të plota dhe të qarta për nga ana gjuhësore.- Zgjeron ose shkurton fjali, duke përdorur mirë format e fol-jeve në mënyrën lidhore.- Shmang përsëritjet.- Këmben dhe merr ide nga nxënës të tjerë, shok të grupit.- Miraton sugjerimet që i jepen dhe përmirëson shkrimin e tij në draftin e shkruar.- Shkruan draftin e parë të këshillave dhe recetave.- Shton ose heq instruksione.- Përgatit draftin final, e shkruan atë.- E kontrollon përsëri, i jep dorën e fundit për ndonjë ndryshim të mundshëm dhe për gabime strukturore drejtshkrimore dhe të pikësimit. - i jep dorën e fundit, e dorëzon dhe e publikon.
Burimet: – materiale të regjistruara në video CD. – foto me aparate bashkëkohore që lidhen me komunikimin.
– botime me këshilla /instruksione. – guida për përdorimin e pajisjeve
Kompetencat kyçe:Kompetenca personale;Kompetenca digjitale;Kompetenca e të të menduarit kritik përmes të shkruarit. Kompetenca të fushës:-Zhvillimi i aftësive të të shkruarit.-Përdorimi hapave të domosdoshëm për përmirësimin e të shkruarit. Ndërlidhja me fushat e tjera:-arti,-teknologjia.
Fjalë kyçe:këshilla, instruksione
Përshkrimi kontekstual i situatësVeprimtari paraprake (stuhi mendimesh)Mësuesi/ja paraqet me Powerpoint disa foto që tregojnë përdorimin e gabuar të disa pajisjeve elektronike: celular, tablet, laptop etj. dhe kërkon që nxënësit të gjejnë gabimin që bëhet nga përdoruesit e tyre.Zhvillimi i situatës Hapi i parë (diskutim në grup, rrjet diskutimi)Flitet për dëmet që sjellin pajisjet elektronike të përdorimit të përditshëm.Zhvillohet një rrjet diskutimi përmes të cilit mblidhen ide, për të cilat nxënësve iu duhet të shkruajnë këshilla apo udhëzime.Përdorimi i tabletit, kompjuterit dhe telefonit është kthyer në një fiksim, i cili ka pasoja të rënda për shëndetin tonë. Sipas një studimi të kryer nga shkolla e Harvardit, mbajtja e një tableti shumë të ulët në prehër, mund të shkaktojë deformim të muskujve të qafës dhe shtyllës kurrizore.Ekzistojnë disa mënyra, të cilat na ndihmojnë për të qenë më të kujdesshëm me përdorimin e tyre. Mësuesi shpërndan në grupe disa fletë pune, të cilat kanë këshilla në lidhje me përdorimin e disa pajisjeve elektronike.Këshilla:Ja se si duhet të përdorim një kompjuter ose tablet: Hapi i parë Bëni një pushim herë pas here nga përdorimi i telefonit, kompjuterit, laptopit apo tabletit. Ushtrimet e ndryshme fizike mund t’ju ndihmojnë. A. Këshillat që ju nevojiten gjatë përdorimit të kompjuterit janë;- Zgjidhni të qëndroni në një karrige me bazament të mirë mbështetës ose vendosni një jastëk prapa kurrizit. - Qëndroni drejt, pa u kërrusur para.- Mbani shpatullat të relaksuara dhe bërrylat afër me trupin.- Mbani duart, kyçet e duarve, parakrahët dhe kofshët paralel me dyshemenë.
Libër për mësuesin
100
Shto të tjera…………………………………………….Nëse përdorni telefon: - Përpiquni të shmangni mbajtjen e tij mes kokës dhe shpatullave. - Investoni në një pajisje që ju lejon t’i keni duart e lira.Shto të tjera……………………………………………………Përdorimet ideale të tabletit janë;- Blini një mbështetëse që ju lejon të keni një kënd të mirë shikimi.- Qëndroni në pozicionin ku syri të shikojë paralel me ekranin.- Bëni pushim çdo 15 minuta.- Merrni frymë thellë në mënyrë që trupi të marrë sasinë e oksigjenit që i nevojitet.- Qëndrimi korrekt, larg nga ekrani, ju ndihmon në reduktimin e dëmit që mund të shkaktojë qëndrimi për një kohë të gjatë përpara kompjuterit apo tabletit.Shto të tjera…………………………………………………
Hapi i dytë (Punë në grupe)Pasi janë ndarë në grupe dhe pasi kanë diskutuar për këshillat e mësipërme në lidhje me përdorimin e laptopit, tabletit dhe telefonit, nxënësit duhet të shkruajnë nga 5 këshilla të tjera në fletën e punës në lidhje me për-dorimin e laptopit, tabletit, telefonit.
Hapi i tretëKëmbejnë fletët e punës me njëri-tjetrin, bëjnë sugjerime dhe japin ide, shtojnë ose heqin këshilla apo instruk-sione në lidhje me pajisjet e mësipërme elektronike të përdorimit të përditshëm.
Hapi i katërtNë dërrasë të zezë ose me Poëerpoint, çdo nxënës shkruan nga një këshillë në lidhje me përdorimin e pajisjeve të mësipërme. Plotësojnë tabelën Powerpoint:
Këshilla për përdorimin e laptopit Këshilla për përdorimin e tabletit Këshilla për përdorimin e celularit
Hapi i katërt (shkrimi i udhëzimeve-punë e pavarur)Mësuesi/ja kërkon që, përveç këshillave të shkruara në fletën e punës, të shkruhen edhe disa udhëzime për mënyrën sesi duhen përdorur pajisjet e përmendura më sipër.Më pas punojnë në grupe dhe plotësojnë tabelën me instruksione të shkruara nga secili nxënës.
Instruksione për përdorimin e laptopit
Instruksione për përdorimin e tabletit
Instruksione për përdorimin e celularit
Hapi i pestë (punë në grupe)Të gjitha këshillat e shkruara nga nxënësit përmblidhen në një udhëzues në formë libri ose guide dhe ata e shtojnë atë si një produkt pune të dalë nga kjo orë mësimi, e cila duhet t’ju shërbejë për ta respektuar gjatë përdorimit të pajisjeve teknologjike që lidhen me punën e tyre të përditshme.
Gjuha shqipe 6
101
Veprimet në situatë – Kujtesë e hapave që ndiqen gjatë procesit të të shkruarit. – Paraqitje e modeleve të recetave të gatimit. – Krijimi i një mjedisi bashkëpunues përmes punës me grupe. – Përgatitja e punës me shkrim-recetë gatimi. – Publikim i punës me shkrim. – Vlerësimi i punës së nxënësve nga njëri-tjetri. – Përdorimi i shenjave konvencionale për redaktimin e tekstit.
Vlerësimi i situatësKjo orë mësimi e cila kishte për qëllim për zhvillimin e kompetencës së të shkruarit në lidhje me shkrimin e këshillave apo instruksioneve, do të quhet e suksesshme kur nxënësit/et në fletë pune kanë shkruar këshilla dhe udhëzime për mënyrën e përdorimit të pajisjeve elektronike që ata përdorin, si dhe kur të kenë përgatitur një buklet në formë guide, ku të kenë përmbledhur të gjitha këshillat dhe instruksionet e shkruara.Punimi (bukleti) ruhet në portofolin individual të punimeve të nxënësve.
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA E TË SHKRUARIT
TEMA: PËRSHKRUAJMË NJË PERSONRezultatet e të nxënit sipas kompetencave: Nxënësi/ja:- Zgjedh formën e të shkruarit, përshkrim personazhi.- Mbledh dhe përzgjedh informacion nga burime të ndryshme (edhe elektroni-ke), për të realizuar një përshkrim. − Përdorur ilustrime, pamje, piktura etj., të cilat shërbejnë për nxitjen e imag-jinatës.- Shkruan tekste koherente, duke u përqendruar në temën që do të trajtojë dhe duke lidhur logjikisht fjalitë në paragraf dhe paragrafët mes tyre.- Përdor gjuhën standarde dhe zbaton rregullat gramatikore.- Realizon përshkrimin me detaje përshkruese, me fakte ose shembuj të ndry-shëm. -Përzgjedh dhe klasifikon informacionet e mbledhura.- Respekton strukturën e punës me shkrim (hyrje, zhvillim, mbyllje).− Përdor fjalor të pasur dhe gjuhë të figurshme në shkrimet e tij si p.sh., një larmi ndajfoljesh, mbiemrash etj., me qëllim që të ndikojë te lexuesi.− Përdor gjatë të shkruarit gjuhën standarde dhe respekton rregullat gramatiko-re dhe drejtshkrimore. - Përshkruan personazhet duke pasqyruar ndjenjat dhe mendimet, paraqitjen e jashtme dhe veprimet e tij.- Shfaq besim dhe vullnet gjatë procesit të të shkruarit.
Burimet – modele letrash – teksti mësimor – zarf – modele e-mail-esh
Kompetencat kyçeKompetenca dixhitaleKompetenca komunikuese
Kompetencat e fushësShkrimi i letraveTeknika dhe strategji-punë në grupe,-diagram Veni,-kllaster,-turi i galerisë.
Përshkrimi kontekstual i situatës1. Veprimtari paraprake (bashkëbisedim në grupe dyshe-pesëvargësh )Kërkohet që nxënësit/et, në grupe dyshe, të përshkruajnë një nga shokët, ashtu si e njohin njëri-tjetrin. Mësuesi kërkon që të shkruhet edhe nga një pesëvargësh për çdo shok. Lexohen pesëvargëshat para të gjithë nxënësve.
Hapi i parë (përshkrim me fjalë kyçe - punë në grupe )Përshkruajmë një person/personazh në mënyrë objektive dhe subjektive.
Shembulli i një përshkrimi objektiv:Gjinia/ karakteristikat fizike/ veshja/ pozicioni/ çfarë po bën
Hapi i dytë (lexim i modelit) - Model përshkrimi me fjalë kyçe
Libër për mësuesin
102
Ajo është një vajze rreth 11 vjeç. Gjatësia mesatare, përmasa normale. Flokë kafe, sy gështenjë. Ajo ka veshur një fustan të kaltër, me jakë të bardhë.Është ulur përballë pasqyrës dhe po sheh portretin e saj.
Gjuha është e pasur me mbiemra cilësorë, gjykues dhe vlerësues për personin.
Hapi i tretë (punë e pavarur)Shembulli i një përshkrimi subjektiv:Bëni dhe ju një përshkrim objektiv të shokut apo të shoqes suaj.Bëni dhe ju një përshkrim subjektiv të shokut apo shoqes suaj.Ajo është një vajzë e shkëlqyer, e hareshme, e bukur si dielli. Ka një fytyrë ovale, të shndritshme, gjithnjë të buzëqeshur. Flokët e saj janë të gjatë, të kafenjte, e të shkëlqyeshëm si mëndafshi. Sytë e saj si bajame përcjel-lin besim dhe simpati. Vishet në mënyrë të thjeshtë dhe praktike dhe pëlqen ngjyrat e çelëta. Është një nxënëse serioze dhe e përgatitur dhe të gjitha këto bëjnë që të ketë gjithnjë rezultate të shkëlqyera.Lexohen përshkrimetHapi i katërt (Diagram Veni)Krahasohen përshkrimet (objektiv dhe subjektivpërmes një diagrame Veni.
Hapi i katërt (punë e pavarur)Nxënësit/et shkruajnë modelet e përshkrimeve në draftin e tyre final. i këmbejnë me njëri-tjetrin, japin men-dime dhe vlerësime.
Hapi i katërt (ripunim dhe publikim) i lexojnë në grupe të vogla dyshe dhe japin sugjerime për përmirësime të mëtejshme.
Hapi i katërt (Turi i galerisë)Nxënësit vendosin punimet e tyre: modelin e përshkrimit objektiv të një personazhi apo një personi përballë përshkrimit subjektiv të të njëjtit personazh.
Veprimet në situatë – Specifikojnë karakteristikat e modelit të përshkrimit të një personi apo personazhi. – Bëjnë dallimin mes përshkrimit objektiv dhe subjektiv të një personi/personazhi. – Përcaktojnë elementet që duhen respektuar dhe nuk duhen harruar asnjëherë kur përshkruan: vendi, koha, karakteris-tikat etj.
– Punojnë në grup për të përcaktuar dallimet përmes një Diagrame Veni. – Shkruajnë draftin e parë të përshkrimit. – Shkruajnë draftin final të përshkrimit: objektiv dhe subjektiv. – Lexojnë modele përshkrimesh dhe bëjnë vlerësime. – Shoqërojnë me ilustrime përshkrimet e tyre. – Ruajnë në portofolin personal punimet e bëra.
Vlerësimi i situatësSuksesi i kësaj situate të nxëni lidhet me: Shkrimin e përshkrimit objektiv dhe subjektiv të një personi/personazhi sipas strukturës dhe kërkesave që ka shkrimi përshkrues. Vlerësimi dhe vetëvlerësimi që i bëjnë punëve të njëri-tjetrit flet për arritjen e kompetencës së të shkruarit në modelin e përshkrimit të një personi /personazhi.
Gjuha shqipe 6
103
SITUATA E TË NXËNITKOMPETENCA E TË SHKRUARIT
TEMA: PËRSHKRUAJMË NJË KAFSHË Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave: Nxënësi/ja:
– Mbledh dhe përzgjedh informacion nga burime të ndryshme (edhe elektronike) për të realizuar një përshkrim.
– Përdorur ilustrime, pamje, piktura etj., të cilat shërbejnë për nxitjen e imagjinatës. – Përdor gjuhën standarde dhe zbaton rregullat gramatikore. – Realizon përshkrimin me detaje përshkruese, me fakte ose shembuj të ndryshëm. – Përzgjedh dhe klasifikon informacionet e mbledhura; – Respekton strukturën e punës me shkrim (hyrje, zhvillim, mbyllje). – Përdor fjalor të pasur dhe gjuhë të figurshme në shkrimet e tij, si p.sh., një larmi ndajfoljesh, mbiemrash etj., me qëllim që të ndikojë te lexuesi.
– Përdor gjuhën standarde dhe respekton rregullat gramatikore dhe drejtshkrimore gjatë të shkruarit.
Burimet – modele letrash – teksti mësimor – zarf – modele e-mail-esh
Kompetencat kyçe:Kompetenca digjitaleKompetenca komunikuese
Kompetencat e fushës:Shkrimi i letrave
Teknika dhe strategji:-punë në grupe,-diagramë Veni,-kllaster,-turi i galerisë.
Përshkrimi kontekstual i situatës1. Veprimtari paraprake (pamje filmike nga jeta e kafshëve )Nxënësit/et ndjekin me vëmendje regjistrimin, emërtojnë kafshët që shohin, përshkruajnë me hollësi kafshët që njohin dhe ato që pëlqejnë më shumë.Kërkohet që nxënësit/et, në grupe dyshe, të përshkruajnë një kafshë, atë më të dashurën apo atë që pëlqejnë më tepër. Mësuesi/ja kërkon që të shkruhet edhe nga një pesëvargësh për një nga kafshët që kanë zgjedhur. Lexohen pesëvargëshat e shkruar.
Hapi i parë (përshkrim me fjalë kyçe - punë në grupe )Përshkruajmë një kafshë në mënyrë objektive dhe subjektiveShembulli i një përshkrimi objektiv:Gjinia/ karakteristikat/ fizike/ veprimet, marrëdhëniet me njerëzit/mënyra e jetesësHapi i dytë (punë e pavarur)Çdo nxënës zgjedh kafshën që pëlqen dhe e përshkruan atë në mënyrë objektive
Hapi i tretë (kllaster)E përshkruajnë përsëri kafshën në mënyrë subjektive, duke nxjerrë në pah ato tipare që pëlqejnë te kafsha që kanë zgjedhur, duke dhënë edhe arsye dhe argumente pse i pëlqejnë ato tipare. Këmbejnë punimet me njëri-tjetrin, japin vlerësime dhe bëjnë komente.
Hapi i katërt Plotësoni skedën e mëposhtme:Pyetjet Përshkrimi objektiv Përshkrimi subjektivÇfarë përshkruhet? ____________________ ____________________Cilat tipare fizike përshkruhen?Cilat fjalë përdoren për këtë? ____________________ ____________________Ç’cilësi të karakterit vihen në pah? ____________________ ____________________Cilat fjalë përdoren për këtë? ____________________ ____________________Cili është mjeti gjuhësor më i përdorur? _________________ ____________________Cili është qëndrimi i autorit ndaj objektit që përshkruan? ____________________Cili është qëndrimi i autorit ndaj objektit që përshkruan? ____________________Cili është qëndrimi i autorit ndaj objektit që përshkruan?
Libër për mësuesin
104
Ku duket kjo?Hapi i pestë (punë e pavarur)Nxënësit/et shkruajnë modelet përshkrimeve në draftin e tyre final, i këmbejnë me njëri-tjetrin, japin mendime dhe vlerësime.
Hapi i gjashtë (ripunim dhe publikim)I lexojnë njëri- tjetrit, në grupe të vogla dyshe, dhe japin sugjerime për përmirësime të mëtejshme.
Hapi i shtatë (Turi i galerisë)Nxënësit vendosin punimet e tyre: modelin e përshkrimit objektiv dhe subjektiv të një kafshe. Bëjnë komente.Veprimet në situatë
– Specifikojnë karakteristikat e modelit të përshkrimit të një kafshe. – Bëjnë dallimin mes përshkrimit objektiv dhe subjektiv të një kafshe. – Përcaktojnë elementet që duhen respektuar dhe nuk duhen harruar asnjëherë kur shkruhet përshkrimi: ven-di, koha, karakteristikat etj.
– Punojnë në grup për të përcaktuar dallimet përmes një Diagrame Veni. – Shkruajnë draftin e parë të përshkrimit. – Shkruajnë draftin final të përshkrimit: objektiv dhe subjektiv. – Lexojnë modele përshkrimesh dhe bëjnë vlerësime. – Shoqërojnë me ilustrime përshkrimet e tyre. – Ekspozojnë punimet e tyre. – Marrin vlerësime nga njëri-tjetri dhe mësuesi/ja. – Ruajnë në portofolin personal punimet e bëra.
Vlerësimi i situatësSuksesi i kësaj situate të nxëni lidhet me shkrimin e përshkrimit objektiv dhe subjektiv të një kafshe duke respektuar strukturën dhe kërkesat që ka shkrimi përshkrues. Vlerësimi dhe vetëvlerësimi që i bëjnë punëve të njëri-tjetrit, flet për arritjen e kompetencës së të shkruarit në modelin e përshkrimit të një kafshe.
Gjuha shqipe 6
105
PLANIFIKIMI I ORËVE MËSIMORE PËR KOMPETENCËN E TË LEXUARIT
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Ditë shkolleTema mësimore: Mësuesi ynë i dashur D.Penak
Fjalë kyçe:mësues i dashur, nxënës, frymëzim, përshtatje, klasa e gjashtë.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:- diskutim,- të nxënët me këmbime,- pema e mendimeve,- rrjeti i diskutimit.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− diskuton para leximit të pjesës rreth temës, duke shfrytëzuar idetë, njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së tekstit; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − përshkruan pamjen, tiparet, sjelljen e personazheve (duke u bazuar në tekst); − diskuton rreth përmbajtjes, personazheve, përshtypjeve dhe ndjesive për tekstin e lexuar; − interpreton kuptimin e shprehjeve të figurshme të përdorura në fragment;− gjykon me argumente personazhin kryesor;− jep dhe argumenton këndvështrimin e tij/saj rreth temës.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareSituata e të nxënitDiskutim rreth pyetjeve para leximit të pjesës:- Sa e rëndësishme është shkolla për ju?- Çfarë ndikimi kanë te ju: prindërit, mësuesit, shokët e shoqet në lidhje me shkollën?Nxënësit/et sjellin mendimet dhe eksperiencat e tyre personale.Veprimet në situatëMësuesi/ja njeh shkurtimisht nxënësit/et me autorin e pjesës:
Daniel Penak (Daniel Pennac) është një shkrimtar francez. Ai filloi të shkruajë për fëmijë, duke u bërë mjaft i njohur dhe i suksesshëm për stilin e tij plot humor dhe për përfytyrimet e gjalla. Për vëmendjen ndaj temave shoqërore, ai bëhet ndërkohë një shkrimtar mjaft i dobishëm me idetë e tij ndaj brezit të ri.
Pas leximit të pjesës “Mësuesi ynë i dashur”, diskutohet në grup për përgjigjet e ushtrimit 1, i cili synon zbërthimin e kuptimit të saj. - Çfarë i shqetëson fëmijët dhe kujt i drejtohen për të gjetur përgjigje? (Fëmijët shqetësohen për mënyrën e zhvillimit të mësimit në klasën e gjashtë, të rejat që i presin).
Më pas, klasa ndahet nw katwr grupe dhe secili prej tyre punon me ushtrimet pwrkatwse: Grupi I ndan fragmentin në tri pjesë dhe secilit prej tyre i vendos një titull. Frazat e mëposhtme mund të shërbejnë si ndihmëse: (1. Shqetësimet e fëmijëve të klasës së pestë mbi mënyrën e zhvillimit të mësimit në klasën e gjashtë. 2. Askush nuk i ndihmon për të gjetur një përgjigje. 3. Mësuesi i tyre tregohet i gatshëm t’i ndihmojë duke i qetësuar fëmijët.)Grupi II plotëson hartën e personazheve të tregimit.
Personazhi Si është? Çfarë thotë? Çfarë bën? Ku duket kjo?Mësues Margareli I dashur, i
përkushtuarVetëm fjalëqetësuesepër fëmijët.
Ulet dhei dëgjon shqetësimete fëmijëve.
Gjatë fragmenteve ku fëmijëti kërkojnëndihmë.
LantieriTë rriturit
Libër për mësuesin
106
Grupi III zbërthen kuptimin e shprehjeve të mëposhtme sipas situatave ku përdoren:“…në ta ka qejfi të kalosh klasën!” (…në do të kalosh nga klasa e pestë në të gjashtën.)“i ra më të që bëhej fjalë për diçka serioze” (…e kuptoi që biseda ishte serioze.)“Mos e zër fare në gojë”(Mos e përmend.)Grupi IV nënvizon një dialog midis personazheve, dy fjali në të cilat rrëfehet, dy fjali në të cilat përshkruhet, si edhe emrat e personazheve (ushtrimi 6).Pasi grupet i punojnë ushtrimet e mësipërme, përfaqësues të çdonjërit prej tyre argumentojnë përgjigjet. (Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura)Mësuesi/ja punon në dërrasë të zezë pemën e mendimeve për konceptin Teksti rrëfimtar
Teksti rrëfimtar
Rrëfen fakte reale ose imagjinare.
Faktet vendosen në hapësirë dhe kohë.
Faktet bashkohen në një mënyrë të tillë që të formojnë një histori.
Në histori bashkëveprojnë personazhe në role të ndryshme.
Veprimtari praktike. Rrjet diskutimiNë pjesën e fundit të zhvillimit të kësaj ore, vëmendja e nxënësve drejtohet te mësuesi model sipas vlerësimit të tyre. Kështu mësuesi/ja shtron para tyre pyetjen:A është Margareli mësuesi që do të donim ne të gjithë?
PO JOPse
Nxënësit/et përqendrohen për pak çaste e më pas japin gjykimet e tyre. Me ndihmën e mësuesit, diskutimet e orientohen drejt cilësive që e bëjnë një mësues/e model.
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore,-T.I.K
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim di-agnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Bëni një shkrim me 10 fjali, titulli i të cilit të jetë alternativa që zgjodhët në ushtrimin 8, faqe 18.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III Klasa: VIRubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Ditë shkolleTema mësimore: Kur isha fëmijë K. Kolodi
Fjalë kyçe:mësues, nxënës, drejtor, turp, pendim, respektim.
Burimet dhe mjetet mësimore:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:- imagjinata e drejtuar,- diskutim/tryeza rrethore,- tabela e konceptit,- ditari dypjesësh,- diagram Veni.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− analizon elementet që shoqërojnë tekstin (pikturat) për të kuptuar sa më mirë atë;− parashikon përmbatjen e pjesës mbështetur në ilustrimet e dhëna figurative, si dhe titullin;− i rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së tekstit; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën);
Gjuha shqipe 6
107
− formulon temën e fragmentit;− jep dhe argumenton këndvështrimet e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve etj.; − interpreton idetë e dhëna në mënyrë të nënkuptuar në tekst;− krahason personazhin kryesor të pjesës me një tjetër, të njohur në pjesët letrare të punuara.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareSituata e të nxënitImagjinata e drejtuar ( Lexoni titullin e fragmentit. Vështroni me kujdes figurat, ilustrimet për pjesën. Për çfarë mendoni se rrëfen autori?)Nxënësit/et sjellin mendimet e tyre, mbështetur në objektet, ngjyrat, veprimet e personazheve në figurë, si dhe përfytyrimet e tyre pas leximit të titullit.Veprimet në situatëMësuesi/ja njeh shkurtimisht nxënësit/et me autorin e pjesës:
Shkrimtar i shquar italian për fëmijë, Karlo Kolodi është i njohur për fantazinë dhe aventurat që përmbajnë krijimet e tij.“Pinoku”, një nga veprat më të dashura për fëmijët në botë, u përkthye që herët (më 1935) në Shqipëri.
Pas leximit të pjesës“Kur isha fëmijë”, nëpërmjet diskutimit bëhet përmbledhja e përgjigjeve për pyetjet:–Si e përshkruan autori shkollën e tij?-Çfarë ndodh me dy shokët, personazhin kryesor të ngjarjes dhe Silvanon?-Cili ishte qëndrimi i mësuesit?-Po i drejtorit?Nxënësit/et jo vetëm përshkruajnë mjedisin e ngjarjes, shkollën, nëpërmjet zbërthimit të pyetjeve të mësipërme, por edhe interpretojnë veprimet në ngjarje. Më pas mësuesi/ja analizon me nxënësit/et kohën që sjell ngjarja e fragmentit. Për këtë përdor teknikën e tryezës rrethore. (Letra dhe lapsi lëvizin nga njëri nxënës/e te tjetri/a. Çdo nxënës/e, pasi e shkruan idenë e tij, e palos letrën me qëllim që shoku pranë tij të mos e lexojëDalëngadalë formohet një letër në formë fizarmonike. Mund të përdoren edhe lapsa me ngjyra të ndryshme). Në fund të këtoj procesi, idetë e nxënësve lexohen e më pas ilustrohen me fjalë e shprehje nga teksti, për të dalluar kohën kur ka ndodhur ngjarja. Ushtrimi 5, f. 22.Fjala kyçe Fjalia në tekst Kush e thotë? Toni i zëritvizatim Sa më shumë shikoja vizatimin,
aq më shumë më dukej se kasha bërë një punë të bukur.
Kolodi I ngazëllyer
pendimrespekt
–Mësuesi/ja punon në dërrasë të zezë tabelën e konceptit: tema e një teksti rrëfimtar dhe së bashku me nxënësit/et plotëson dhe zgjeron njohuritë e tyre.
Tema e një shkrimi tregon një anë të jetës që pasqyrohet në një vepër. Psh: tregime me temë nga jeta e shkollës; tregime me temë nga lufta, tregime me temë për varfërinë etj.
Nëpërmjet teknikës ditari dypjesësh nxënësit/et punojnë ushtrimin 6, f. 22.
Shprehja Ç` pjesë ligjërate është?(Ishte) një ditë e zezë… mbiemërDo ta paguash shtrenjtë vesin e keq… ndajfoljeNuk desha të humbja dashurinë… folje
Libër për mësuesin
108
Veprimtari praktikeNë fazën e fundit të zhvillimit të kësaj ore, nxënësit/et punojnë me plotësimin e diagramit të Venit duke nxjerrë në pah të përbashkëtat dhe dallimet mes mësues Margarelit në pjesën “Mësuesi ynë i dashur”, me drejtorin, në këtë fragment.
Drejtori:I rreptë.
Mësues Margareli:Tolerant.
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Kërkoni në internet për krijimtarinë e autorit të shquar italian për fëmijë Karlo Kolodi, i cilika shkruar një nga veprat më të dashura për fëmijët në botë, “Pinokun”. (Shikoni dhe prezantoni në klasë sekuenca nga filmi “Pinoku”, sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=ZNVO5mI066s.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Ditë shkolleTema mësimore: Zeneli Migjeni (ora e parë)
Fjalë kyçe:mësues, nxënës, mjer-im, vuajtje, portret.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:- diskutim,- teknika pyetje-përgjigje,- ditari dypjesësh,- tabela e konceptit,- rrjeti i diskutimit.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:−aktivizon njohuritë e mëparshme nëpërmjet një diskutimi në grup;− flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së tregimit; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; −portretizon personazhin kryesor të tregimit.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareSituata e të nxënitDiskutim –A keni lexuar apo parë filma në të cilët trajtohet tema e varfërisë dhe vështirësitë që hasin fëmijët për të përballuar jetën? (heqja dorë nga dëshirat dhe rritja para kohe?) Nëse po, cilët janë këta autorë, titujt e filmave/librave dhe per-sonazhet përkatës?Tema: Varfëria dhe vështirësitë që hasin fëmijët
Veprimet në situatëMësuesi/ja njeh shkurtimisht nxënësit/et me autorin e pjesës:
Poet dhe prozator shqiptar i shquar i viteve 1930. Konsiderohet si një ndër shkrimtarët më të lexuar e më të rëndësishëm të letërsisë shqipe të shekullit XX. Ai pasqyroi varfërinë e thellë të viteve kur jetoi, nëpërm-jet heronjve të krijimeve të tij në veprat: “Bukën tonë të përditshme falna sot”, “Bukuria që vret”, “Mollë e ndalueme”,“Legjenda e misrit”, “A don qymyr zotni?” etj.
Gjuha shqipe 6
109
Pas leximit të tregimit“ Zeneli”, nëpërmjet teknikës pyetje-përgjigje punohet për të kuptuar tekstin. - Ku zhvillohet ngjarja?- (Ngjarja zhvillohet në klasë, është një orë mësimi.)--___ - Kush marrin pjesë në të? (Zeneli, mësuesi, nxënësit e tjerë të klasës.) - Cilës periudhe i përket tregimi? (Viteve ‘30, periudhë në të cilën vendi ynë ishte i zhytur në varfëri.) - Pse mësimi nuk shkon si duhet kur Zeneli s’përgjigjet? (Zeneli me përgjigjet dhe zgjuarsinë e tij është gjallëria e mësimit.)Vazhdohet me pyetjet e tjera, mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura.Kujtohet se edhe disa orë më parë, në pjesët letrare të punuara, në qendër të mësimit ka qenë figura e mësuesit. Në vijim interpretohen pyetjet:-Pse mësuesit i bën përshtypje Zeneli? -Si përcillet në tregim dashuria e mësuesit për nxënësit e tij:
Nga mënyra se si shpjegon.
Nga mënyra se si lexon mendimet e tyre.
Nga mënyra se si i vështron.
Nga mënyra se si argumenton dhe trajton shqetësimet e tyre.
Mësuesi/ja bashkëpunon me nxënësit për të gjetur në tekst fjalitë ku pasqyrohen këto momente. (Ky ushtrim mund të përfundojë në shtëpi.) Mësuesi u rikujton nxënësve konceptet e mëposhtme:
Ideja është mendimi kryesor që përshkon një vepër letrare. Autorët përcjellin mendimet e tyre në formë mesazhesh për lexuesit.
Tregimi është vepër e shkurtër letrare në prozë, në të cilën përshkruhet zakonisht një çast ose një ngjarje me rëndësi nga jeta e një heroi a personazhi,
Kuptimet e figurshmeGjatë rrëfimit letrar shpesh fjalëve u jepen kuptime të reja, më të gjera dhe figurative. Këtokuptime të reja, figurative të fjalëve, quhen figura letrare.
Veprimtari praktikeNë fazën e fundit të zhvillimit të kësaj ore, mësuesi/ja i orienton nxënësit drejt zbërthimit të personazhit të Zenelit.- Plotësoni portretin fizik dhe moral të Zenelit sipas detajeve të dhëna në tekst.(Ditari dypjesësh)
Portreti fizik Portreti moralSytë e tij të gështejtë Djalë inteligjent
Dhambët e bardha Djalë me besim në vetveteFytyra e zeshkët Djalë më i pjekur për moshën që ka
Me ballë pak të rudhur në mes të syve
Nxënësit/et përqendrohen dhe plotësojnë tabelën (sipas modelit të mësipërm) edhe në dërrasë të zezë. Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e nevojshme.Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim di-agnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Gjeni dhe shkruani disa nga të drejtat e fëmijëve.
Libër për mësuesin
110
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III Klasa: VIRubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Ditë shkolleTema mësimore: Zeneli Migjeni (ora e dytë)
Fjalë kyçe:mësues, nxënës, mjerim, vuajtje, portret.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:- diskutim,- teknika pyetje-përgjigje,- puno dyshe/ shkëmbe ide, - të nxënët me këmbime.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− përmbledh idetë kryesore të detyrës së punuar në shtëpi duke komentuar materialin;− lidh idetë dhe informacionin e filmit të ndjekur me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − shpjegon kuptimin e figurshëm të fjalëve e shprehjeve të përdorura në tekst;−analizon gjuhën e përdorur nga autori, (dialektin e tij);− gjykon me argumente idetë dhe informacionin e tekstit;− gjen në tekst idetë kryesore dhe formulon temën e tij; Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitaleSituata e të nxënitDiskutimKjo orë mësimore fillon me diskutimin e detyrës së shtëpisë. Lexohen disa nga të drejtat e fëmijëve. Prezantohen mate-rialet e nxënësve.
Sipas, zgjedhjes së mësuesit mund të shfaqen pjesë të shkëputura nga filmi “Një natë pa dritë “, sipas linkut:https://www.youtube.com/watch?v=FeE_a467qyc. Nxënësit/et diskutojnë rreth tyre. Veprimet në situatëTë nxënët me këmbime. Për ta realizuar, mësuesi/ja e ndan klasën në grupe me nga 5-6 nxënës/e dhe çdonjëri prej tyre punon me detyrën që i caktohet.Grupi I - Tregimi fillon me këtë fjali: “Zeneli asht si ajo tokë e mirë, e plleshme, ku fara dosido e hedhun zen rritet dhe ep fryt ma tepër se pritej”.Mendoni se autori kërkon:– të prezantojë Zenelin, – të përshkruajë personazhin,(alternativa e saktë)– të vlerësojë personazhin, – të rrëfejë ngjarjen.Grupi II - Shprehni me fjalë të tjera kuptimin e këtyre shprehjeve:…i hyp kalit imagjinar me flatra dhe fluturon nga reja në re (fantazon, shkëputet nga realiteti për ta përmirësuar atë)…ndjehet ngushtë (nuk di si të reagojë)…me të vumun re buzëqeshjen time (më të parë buzëqeshjen time)…sjellin kryet (kthejnë kokat herë nga unë e herë nga Zeneli)Nxnësit vendosin fjalët e shprehura në kllapa në paragrafët përkatës duke i rilexuar ata.Grupi III - Ktheni në gjuhën standarde paragrafin e parë të tregimit.Nxënësit punojnë në heshtje e më pas grupet shkëmbejnë fletoret duke diskutuar rreth punës së kryer. Përfaqësues të secilit grup lexojnë, duke argumentuar përgjigjet e tyre. Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura.
Veprimtari praktike- Mësuesi/ja nxit mendimin kritik nëpërmjet metodës puno dyshe/ shkëmbe ide mbi: - Jepni mendimin tuaj cila është ideja që përcjellin fjalët e Zenelit: “Mjaft ma zoti mësues, mjaft, mjaft na mësuet si duhet me jetue, çka asht e mirë e bukur, mjaft na mësuet, megjithatë na po rrojmë si rrojtën stërgjyshërit tanë…”a. Fjalët janë të kota, kur nuk ndryshojnë dot realitetin, (alternativa e saktë)b. Pesimizmi i Zenelit nuk ka shpresë,c. Mësuesi nuk kupton botën e nxënësve të tij.- Nxënësit punojnë për pak minuta e më pas shkëmbejnë idetë me njëri tjetrin. Idetë përfundimtare lexohen dhe shkruhen në tabelë.Detyrë
Gjuha shqipe 6
111
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diag-nostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Gjeni poezi dhe tregime të shkruara nga Migjeni, recitojini ato në klasë.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III Klasa: VIRubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Familja imeTema mësimore: Provimi Xh.Guareski
Fjalë kyçe:baba, sjellje e drejtë, provim, gjykim, besim, ndershmëri.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:-kllaster,-teknika pyetje-përgjigje,-punë në grupe.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− aktivizon njohuritë e mëparshme nëpërmjet një diskutimi në grup;− flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij ose me shembuj nga teksti; −analizon temën e tregimit.−analizon personazhet, mjedisin, kohën dhe subjektin e pjesës;−shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga teksti.− përshkruar pamjen, tiparet, sjelljen e personazheve (duke u bazuar në tekst). Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareSituata e të nxënitDiskutim Bashkëbisedohet në grup për temën: “Prindërit janë njerëzit më të ndershëm që ne njohim.”Nxënësit/et sjellin idetë dhe mendimet e tyre, të cilat me ndihmën e mësuesit pasqyrohen në dërrasë të zezë nëpërmjet kllasterit.Nuk pajtohen me sjelljet tona jokorrekte,Na sjellin modelin e njeriut paqësor.Janë modeli më i mirë për t`u ndjekur,Sakrifikojnë nga vetja për fëmijët,Na mësojnë të respektojmë veten e të tjerët etj.(Për çdonjërin nga pohimet, nxënësit sjellin situata konkrete nga jeta e tyre.)Veprimet në situatë Prezantim me autorin:Xhovanino Guareski (Giovannino Guareschi, 1908 – 1968) Shkrimtar, gazetar, karikaturist dhe humorist italian. Është një nga shkrimtarët italianë më të shitur e të përkthyer në botë.Teknika pyetje-përgjigjePas leximit të tregimit “Provimi”, mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet: -Përse Albani i drejton pyetje babait të tij dhe si i pret ai pyetjet e djalit?(Sepse atij i është kërkuar t’i përshkruajë ata në një detyrë shkolle…Babai në fillim çuditet nga pyetjet e djalit, por më pas i përgjigjet me qetësi …)- Si u përgjigjet babai pyetjeve të Albanit në lidhje me ndershmërinë ? Po në lidhje më profesionin e tij dhe rolin si prind? ( Babai i përgjigjet me sinqeritet të birit duke i folur për ndershmërinë si individ dhe zellin që ai kryente punën e tij. Në lidhje me rolin e tij si prind babai i lë djalit të gjykojë sjelljen e tij).Lidhur me këtë situatë interpretohet thënia: “Lëri të tjerët të gjykojnë, cili je ti”.Mendimet e nxënësve mbështeten me argumente, shembuj dhe fakte nga jeta e përditshme. Për këtë përdoret teknika e tryezës rrethore. Në përfundim të veprimtarisë, idetë e nxënësve lexohen duke u konkretizuar me raste nga aktualiteti.
Prindërit tanë, njerëzitmë të ndershëm.
Libër për mësuesin
112
Veprimtari praktike Punë në grupeNdahet klasa në grupe (5-6 nxënës) dhe secili prej tyre punon me:Grupi I punon ushtrimin 5, f.30 nëpërmjet teknikës Ditari dypjesësh:
Personazhi CilësitëBabai I sinqertë, i komunikueshëm, mirënjohës etj.Albertinoja Kurioz, bashkëpunues…Margarita (nëna) E kujdesshme, e matur…“Rebelja” E shkathët, shpotitëse…
Grupi II çifton fjalët e dhëna në ushtrimin 6, f.30 me shoqërueset e tyre në tekst, si dhe përcaktohen ç’pjesë ligjërate janë ato:- Përshkrim për prindërit-emër- Provokim- nuk iu përgjigj provokimit të saj- përemër- Diskutim i gjatë- mbiemërGrupi III dallon pyetjet e drejtpërdrejta dhe ato të tërthorta, si dhe argumenton ku ndryshojnë ato.Nxënësit punojnë në heshtje, përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet. Nëse është e nevojshme mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura.MinileksionMësuesi/ja tërheq vëmendjen e nxënësve tek koncepti i rrëfimtarit. Pasi shpjegon përkufizimin e dhënë në tabelën e zezë për Rrëfimtarin, ajo ilustron nga teksti fraza ku shfaqet prania e tij.
Rrëfimtari përdor vetëm e parë gjatë rrëfimit, kur ai është vetë pjesëmarrës. Ai përdor vetën e tretë, kur është vetëm vëzhgues i ngjarjeve.
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim di-agnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Gjeni në tregim dhe shkruani pesë fjali në të cilat shfaqet prania e rrëfimtarit.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Familja imeTema mësimore: Dashuria e nënës R.Pasmaçiu
Fjalë kyçe:dashuri, sakrificë, vuajtje, varfëri, shërim.
Burimet dhe mjetet më-simore:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:- diskutim,-pema e mendimit,-prezantim digjital,- tryeza rrethore,-punë në grup,-tabela e konceptit.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− aktivizon njohuritë e mëparshme nëpërmjet një diskutimi në grup;− flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti; − analizon personazhet, mjedisin, kohën dhe përmbajtjen e pjesës;−shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga teksti− gjen në tekst idetë kryesore dhe formulon temën e tij. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitale
Gjuha shqipe 6
113
Situata e të nxënitShtrohet pyetja për diskutim:-Ç`është dashuria për prindin, shokun, mikun?Nxënësit/et do të orientohen drejt përzgjedhjes së alternativave të sakta: Ndjenjë. Sakrificë. Dhembshuri.Ata japin argumentet e tyre për secilën nga përgjigjet.Plotësohet me ndihmën e mësuesit/es pema e mendimit: Dashuria për prindërit është e madhe, e pastër, e bukur, pa kushte, e pazëvendësueshme etj.
Mësuesi/ja u krijon nxënësve mundësinë që në sfond të dëgjohet kënga e Vaçe Zelës, sipas linkut:https://www.youtube.com/watch?v=jAyRUhWByxUVeprimet në situatëMësuesi/ja njeh shkurtimisht nxënësit/et me autorin e pjesës:
Ramadan Pasmaçiu lindi në Berat, më 1938. Është një ndër krijuesit që kanë lëvruar me sukses të gjitha gjinitë letrare. Në vitin 1987 ai meritoi çmimin e madh shtetëror “Migjeni” për romanin në katër vëllime “Udhëve të fëmijërisë”. Ndër librat e tij të shumtë përmendim: “Lira”, “Xhaxhi Sili”, “Përtej kohës”, “Dashuria e nënës”, “Tregimet e Rrugëndreqit”, “Xhufi – 1”, “Xhufi – 2”, “Mësuesja”, “Maratonomaku”, “Vajza e vogël flokëverdhë”, “Shoku i ri i bankës”, “Tri pëllëmbë shtat e shtatë pëllëmbë mjekër” etj.
Pas leximit të tregimit, punohet ushtrimi 1, duke vendosur numra përbri çdo fjalie, sipas rrjedhës së ngjarjeve në tregim.- Më pas, mësuesi/ja nëpërmjet tryezës rrethore mundëson që nxënësit/et të interpretojnë se si do të vepronin po të ishin në vend të djalit (ushtrimi 2, f.36).
Veprimtari praktikeKlasa ndahet në 4 grupe dhe secili prej tyre punon me detyrat e caktuara, në mënyrë të pavarur.Grupi I punon ushtrimet 3 dhe 4, f. 36 duke gjetur fjalitë ilustruese në tekst, por edhe plotësuar tabelën e koncepteve.Grupi II punon për të gjetur figurat letrare në tregim.Grupi III punon ushtrimin 5, gjehet paragrafi në të cilin djali mendon se është në ëndërr dhe nënvizohen fjalitë që mbarojnë me pikëçuditje.Grupi IV punon ushtrimin 6 duke shkruar pjesën që ju pëlqen më shumë dhe argumentuar pse ju pëlqen.
Nxënësit/et punojnë në heshtje. Përfaqësuesit e secilit grup argumentojnë përgjigjet e tyre para klasës. Nëse e shikon të arsyeshme, mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura e më pas rikujton me nxënësit/et konceptet.Minileksion: Komentohet nga mësuesi/ja tabela e konceptit: Personazh kryesor dhe dytësor.
Personazhet ndahen sipas rëndësisë së rolit në ngjarje:Personazhet kryesore janë vendimtare për rrjedhën e ngjarjes.Personazhet dytësore, të cilat kanë rol dytësor dhe nuk janë vendimtare për ngjarjen.
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim di-agnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Ky tregim është shkruar në vetën e parë, vetë autori rrëfen ngjarjen. Ktheni në vetën e tretë fragmentin nga ... Dimri hyri me kohë… deri te…ai më vuri dorën në sup.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Familja imeTema mësimore: Sënduku i gjyshes A.Mamaqi
Fjalë kyçe:sënduk, i çmuar, trashëgoj, gjyshe e dashur.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:- diskutim- teknika pyetje-përgjigje,- prezantim digjital,- pema e mendimit,- minileksion,-punë në grupe.
Libër për mësuesin
114
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− aktivizon njohuritë e mëparshme nëpërmjet një diskutimi në grup;− flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti; − analizon personazhet, mjedisin, kohën dhe përmbajtjen e pjesës;−shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga teksti;− gjen në tekst idetë kryesore dhe formulon temën e tij. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitaleSituata e të nxënitShtrohet për diskutim pyetja:-A kemi sende apo objekte të çmuara, të cilat na i kanë lënë trashëgimi gjyshërit apo të afërmit?Nxënësit/et sjellin eksperiencat e tyre.
MËSUESI/JA U KRIJON NXËNËSVE MUNDËSINË TË NDJEKIN PREZANTIMIN ME VIDEOPROJEKTOR: KOSTUME POPULLORE SHQIPTARE, SIPAS LINKUT: HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=1R213V-
C3QUVeprimet në situatëPrezantim i shkurtër me autoren:Adelina Mamaqi ka lindur në vitin 1939 në Tiranë. Ajo është një autore shumë e suksesshme për fëmijë. Disa nga veprat e saj janë: Orizi i milngonave (poemë), Bregu i kaltër (vjersha),Goni trazovaçi (poemë), Fishekzjarrët (vjersha), Kaltëro-shi tekanjozi (poemë), etj.
Pas leximit të pjesës “Sënduku i gjyshes”, nëpërmjet teknikës pyetje-përgjigje punohen pyetjet e ushtrimit 1 për të zbër-thyer kuptimin e tekstit.1) Do të zhvendosen në një shtëpi tjetër, pasi të tyren do t’u duhet ta lënë ngaqë do të ndërtohet një pallat i madh.2) Pjesëtarët e familjes e kishin ruajtur me aq kujdes sëndukun e vjetër.3) ……
Portretizohet personazhi kryesor: gjyshja. Mësuesi/ja vë theksin në cilësitë që e bëjnë atë një personazh kaq të dashur
për lexuesin.
Portreti i gjyshesFizik Moral
Minileksion: Nxnënësit/et marrin njohuri për kohën dhe vendin e ngjarjes, si dimension i rrëfimit.Koha dhe vendi ndryshojnë nga njëri rrëfim tek tjetri. Herë ato janë janë imagjinare dhe herë reale. Mësuesja bash-këpunon me nxënënsit për ilustrimin e frazave që tregojnë kohën dhe vendin në tregim.
Veprimtari praktikeNxënësit/et punojnë në dyshe me ushtrimin 6 dhe 7, f.41Ata punojnë në heshtje, më pas shkëmbejnë informacionin me njëri/a-tjetrin/ën. Mësuesi/ja shkruan përfundimet nëdërrasë të zezë. Më pas, në mënyrë individuale, punojnë ushtrimin 8 duke reflektuar dhe vlerësuar mesazhin: (Gjërat më të shtrenjta duhen trashëguar brez pas brezi...)Nxënësit/et punojnë në heshtje, 2-3 prej tyre lexojnë detyrën para grupit të klasës.
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-artet.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim di-agnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Bëni një album me titull: “Traditat tona të vyera”. Prezantojeni atë para klasës. (Përdorni programet kompjuterike: Microsoft Power Point, Microsoft Word etj.)
Gjuha shqipe 6
115
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Familja imeTema mësimore: Pianoja L.Alkot
Fjalë kyçe:dashuri, druajtje, pia-no, mirënjohje, vlerë-sim, krenari.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:- diskutim,- teknika pyetje-përgjigje,- prezantim digjital,- punë në grupe të vogla- minileksion,- pesëvargëshi.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− ritregon një histori të shkurtër duke u bazuar në fjalët kyçe; − flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti;− analizon personazhet, mjedisin, kohën dhe përmbajtjen e pjesës;− gjen në tekst idetë kryesore dhe formulon temën e tij;− interpreton idetë e nënkuptuara, të shprehura nëpërmjet gjuhës së tekstit. −dallon figurën letrare të metaforës.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitaleSituata e të nxënitPunë me grupe të voglaMësuesi/ja shënon në tabelë fjalët kyçe:dashuri, druajtje, dhuratë, piano, mirënjohje, krenari dhe u kërkon nxënësve që mbi bazën e tyre të ndërtojnë njëtregim të shkurtër. Nxënësit/et punojnë për pak çaste e më pas përfaqësues të secilit grup lexojnë detyrën e përgatitur para grupit të klasës.Veprimet në situatëPrezantim i shkurtër me autoren:Louisa May Alcott (1832 - 1888) ishte një romanciere amerikane dhe poete mjaft e njohur si autore e romanit Gra të vogla. Ajo gjithashtu ka shkruar një sërë veprash, si: : Një vajzë e modës së vjetër” (novelë), “Vajzat emia”, “Biblioteka e Lulusë” etj.
Pas leximit të pjesës, nxënësit/et punojnë pyetjet e ushtrimit të pare, nëpërmjet teknikës pyetje-përgjigje.Lexohen përgjigjet duke ilustruar nga teksti, p.sh.: (pyetja 1) Motrat e pritën Betin të ngazëllyera…Minileksion:
METAFORAËshtë një figurë letrare me të gjitha tiparet e mëposhtme:–Emërton një send a një dukuri me emrin e një sendi a një dukurie që i ngjan.
Më pas, vazhdon puna në grupe, ku secili prej tyre punon me:Grupi I punon për interpretimin e shprehjes: “Në qoftë se ky nuk është fundi i botës, pak gjë duhet për të arritur atje.” (Ajo ishte shumë e lumtur dhe e befasuar nga dhurata që kishte marrë.)Grupi II punon për zbërthimin: komentimin dhe përcaktimin e figurave letrare. –kur e dashuron muzikën; (kur do shumë diçka, kur e ke pasion)– dashuria e përzë druajtjen dhe mirënjohja di ta mundë krenarinë. (dashuria i çliron njerëzit, ata që duhen ndiejnë mirënjohje për njëri-tjetrin.) Është përdorur figura letrare e metaforës.Grupi III punon për të formuluar mesazhin që i transmeton lexuesit ky fragment. Pyetja: Cilat vlera qytetare e humane vë në pah ai?Përgjigjja orientohet drejt vlerave humane të mirënjohjes, dashurisë, respektit.Nxënësit/et punojnë në heshtje. Përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet para klasës, mësuesi/ja ndërhynnëse e shikon të nevojshme.
Libër për mësuesin
116
Veprimtari praktike–Mësuesi/ja i drejton nxënësit/et të punojnë ushtrimin 7, për të ndërtuar një pesëvargësh me fjalën ‘‘Muzika’’. Muzikae bukur mbresëlënësedëgjohet këndohet luhetmuzika lëshon tinguj mbresëlënës melodiPunimi më i bukur paraqitet edhe në dërrasë të zezë.
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-artet.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim di-agnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Krijoni një tregim të shkurtër, i cili të përcjellë mesazhin: “Familja është atje ku ka gjithnjë një sup ku tëmbështetesh”.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Ngjyra jeteTema mësimore: Kështjella I.Kadare(ora e parë)
Fjalë kyçe:kështjellë, kalë, ujë, pushtim, vendosmëri, trima.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:- diskutim-stuhi mendimesh,- prezantim digjital,- teknika pyetje-përgjigje,- pema e mendimit,- minileksion,-punë në grupe.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− bën pyetje të ndryshme rreth materialit filmik të shfaqur; − flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti;− jep dhe argumenton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitaleSituata e të nxënitStuhi mendimesh- Prezantim digjital Nëpërmjet videoprojektorit iu mundësohet nxënësve të shikojnë pjesë të zgjedhura nga filmi “Skënderbeu”. Mund të përdoret linku: https://www.youtube.com/watch?v=rJ_V6COFsC8Ndërkohë që nxënësit shikojnë, mësuesi shtron pyetjen për diskutim:• Çfarë dini ju për epokën e Skënderbeut?Ndërkohë, mësuesi plotëson në tabelë kllasterin me përgjigjet e nxënësve.Epoka e Skënderbeut → Epoka në të cilën lindi…→ Epoka në të cilën u rrit…→ Kthimi në Shqipëri…→ Luan rol të madh në historinë e Europës…→ Beteja e fitore të mëdha në Shqipëri…→ Epokë e ndritshme që merret si shembull në shumë aspekte… (Fjalitë plotësohen nga nxënësit/et).
Gjuha shqipe 6
117
Veprimet në situatë Mësuesja njeh nxënësit/et shkurtimisht me jetën dhe veprën e autorit:
Ismail Kadare është poet dhe prozator, kritik e studiues, një nga përfaqësuesit më të shquar të letërsisë bashkëkohore shqiptare, kudo në botë. Disa nga veprat e tij aq të suksesshme, të vlerësuara e të përkthy-era në disa gjuhë të botës janë: ”Kështjella”, “Kronikë në gur”, “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, ”Koncert në fund të dimrit” etj.
Pas leximit të pjesës “Kështjella”, nëpërmjet teknikës pyetje-përgjigje punohen pyetjet për zbërthimin kuptimor të pjesës.Mësuesi/ja pasuron njohuritë e nxënësve për fragmentin: Kështjella është vepër e Ismail Kadaresë e botuarmë 1970 në Tiranë. Kjo vepër pasqyron rrethimin e një kështjelle shqiptare nga trupat turke në krye me Kryekomandantin Tursun Pasha. Ushtria, në fillim bën përpjekje që t`i bindë kështjellarët të dorëzoheshin, mirëpo, meqë kjo përpjekje dështon, ajo bën organizimin dhe planet që qëllimin ta arrijë me luftë. Vijojnë më pas lloj e lloj përpjekjesh si : për t`i helmuar përmes minjve, për ta gjetur ujësjellësin përmes kalit të etur, në mënyrë që uji të mbaronte dhe kështjellarët të dorëzoheshin. Të gjitha këto dështojnë. Sulmi i fundit ku merr pjesë tërë ushtria turke del i humbur dhe Tursun Pashai i zhgënjyer merr helmin dhe vret veten. Në këtë mënyrë merr fund ekspedita turke dhe ushtarët tërhiqen.
Minileksion:Tituj romanesh: “Harri Poter dhe guri filozofal”, “Liza në botën e cudirave”“ Aventurat e Tom Sojerit” M.Tuein, “ Presidenti i Planetit të kuq”, B. Dedja, “Beni ecën vetë” K. Blushi etj.
Veprimtari praktikeMësuesja e drejton vëmendjen e klasës drejt diskutimit të pyetjes:• A është e rëndësishme gjetja e burimit të ujit për Tunsun Pashain? Po për kështjellarët? Po/Jo Pse?Nxënësit punojnë rreth dhjetë minuta e më pas përfaqësues të grupit të klasës lexojnë përgjigjet para grupit të klasës. Mësuesi në dërrasë shënon në formën e përfundimeve rreth argumentimeve të nxënësve.(Po është e rëndësishme gjetja e burimit me ujë edhe për Tusun Pashën edhe për kështjellarët sepse:- Nëpërmjet gjetjes së ujit Tusun Pashai do t’i afrohej fitores që kishte ëndërruar.- Nëpërmjet zbulimit të ujësjellësit rreziku i pushtimit sa vinte dhe shtohej… )
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;-historia;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-artet.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim di-agnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 8, f.49 Si i vlerësoni: -sakrificat e luftëtarëve, -strategjinë e turqve.Interpretoni sipas këndvështrimit tuaj.
Romani vepër letrare e gjatë në prozë, e cila pasqyron një rreth të gjerë ngjarjesh dhe karakteresh njerëzore.
Libër për mësuesin
118
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Ngjyra jeteTema mësimore: Kështjella I.Kadare(ora e dytë)
Fjalë kyçe:kështjellë, kalë, ujë, pushtim, vendosmëri, trima.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:- diskutim- teknika pyetje-përgjigje,- pema e mendjes,- tabela e konceptit,- punë në grupe dyshe.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− ritregon me hollësi subjektin, duke e ilustruar me detaje nga teksti; − analizon personazhet, mjedisin, kohën dhe përmbajtjen e pjesës;− interpreton idetë e nënkuptuara të shprehura nëpërmjet gjuhës së tekstit;− dallon figurën letrare të krahasimit;−analizon ndërtimin gjuhësor të figurave letrare të përdorura;− gjen në tekst idetë kryesore dhe formulon temën e tij. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareSituata e të nxënitDiskutimi i detyrës së shtëpisë:Dëgjohen interpretimet e nxënësve.Veprimet në situatë Ritregohet pëmbajtja e pjesës nga 2-3 nxënës/e.Klasa ndahet në grupe, për të punuar rreth 15 minuta me pyetjet:(ushtrimi 3) Veprimet e përsëritura të kalit sa vijnë e tensionohen Gjeni në tekst tri prej tyre dhe nënvizojini.Kali vrapoi një copë herë me galop të çrregullt, pastaj qëndroi, shkrofëtiti, goditi tokën më patkonj…Kali u ndal në dy-tri vende, goditi tokën e thatë me potkonj…Kali vraponte i xhindosur përpara murit kryesor…
Ngjarja rrëfehet në vetën e tretë dhe të parë.Në mbyllje shfaqet figura e Skënderbeut. Ç’cilësi të tij dalin në pah?
strategtrim luftëtar
Skënderbeu
(Ushtrimi 6) Ky tregim ka shumë fjalë të prejardhura. Gjeni dhe shkruani dhjetë prej tyre:Kështjellarë, i xhindosur, funksionar, gërvishtje, çrregullt etj.Tabela e konceptit Mësuesi/ja ndalet në figurën e krahasimit:
Përqasje ose përafrim midis dy imazheve
Vihen përballë fjalët, sende a frymorë, me fjalët që kanë ngjashmëri dhe lidhen me lidhëzat: si, ashtu si etj.
Arrihet duke bashkuar fjalët përkatëse me ndihmën e lidhëzave
Krahasimi
Gjuha shqipe 6
119
Veprimtari praktikeNxënësit ndahen në grupe të vogla (dyshe) , nënvizojnë krahasimet në tekst në tekst dhe së bashku me mësuesin/en ndalen në ndërtimin gjuhësor të tyre.…mbi gropën e madhe që dukej si varr i hapur - (si- lidhëz) …ndërsa ata gërmonin me tërbim si hienaLidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-historia;-T.I.K;-artet.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim di-agnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Shkruani pesë fjali që lidhen me përmbajtjen e pjesës, ku të përdorni figurën letrare të krahasimit.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Ngjyra jeteTema mësimore: Njeriu që mbillte pemë Zh. Zhono
Fjalë kyçe:bari, mbillte lisa, vet-mi, luftë, lumturi, gjel-bërim.
Burimet dhe mjetet mësimore:teksti i nxënësit, materi-ale nga interneti, mate-rialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fo-tografike.
Metoda dhe teknika:- imagjinata e drejtuar,- teknika pyetje-përgjigje,- punë në grupe.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:- parashikon zhvillimin e ngjarjes duke u nisur nga ilustrimet figurative dhe titulli i fragmentit.− flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti;− jep dhe argumenton këndvështrimin e tij /saj rreth temës, ideve, personazheve;− dallon frazat që tregojnë kohën dhe mjedisin ku ndodhin ngjarjet; − gjen në tekst idetë kryesore dhe formulon temën e tij; −vlerëson teknikat e rrëfyesit për të përcjellë emocione.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitaleSituata e të nxënitImagjinata e drejtuar Nxënësit lihen për pak sekonda të vështrojnë ilustrimin figurative, si edhe të lexojnë titullin e fragmentit. Duke u mbështetur në fjalët kyçe të përzgjedhura nga rrëfimi i nxit nxënësit të mendojnë se për çfarë mund të rrëfejë autori.Nxënësit sjellin imagjinatën e tyre gjatë diskutimeve në grup. Mësuesi/ja mund të përdorë materialin në linkun: https://www.youtube.com/watch?v=KTvYh8ar3tc, për të krijuar një situatë motivuese të nxëni.
Veprimet në situatëPrezantim i shkurtër me autorin:Jean Giono (1895- 1970) ishte një autor francez që shkroi vepra me fantazi. Disa prej tyre janë: “Njeriu prej kashte”, “Vetmia e Mëshirës”, “Kalorës mbi çati” etj.
Pas leximit të pjesës “Njeriu që mbillte pemë” , nëpërmjet teknikës pyetje-përgjigje, nxënësit punojnë ushtrimin 1 (për të kuptuar sa më mirë fragmentin.)1.Çfarë i bën përshtypje rrëfimtarit tek bariu? (mënyra se si jetonte…)
Libër për mësuesin
120
2.Si ka rrjedhur jeta e tij?(ai ndihet tepër i vetmuar për shkak se vite më parë i ka vdekur djali i vetëm, e më pas e shoqja; kjo ka bërë që ai ta luftojë vetminë duke e jetuar jetën e tij në gjirin e natyurës).3.Çfarë mësimi i dha jeta e njeriut që mbillte pemë autorit?( se nëse ekziston dëshira dhe vullneti njerëzit mund të ndërtojnë, përvecse tëluftojnë dhe zhyten në vetmi.)
Veprimtari praktikePunë në grupeGjatë kësaj faze mësuesi e ndan klasën në grupe dhe secili prej tyre punon me: Grupi I punon ushtrimin 3.Grupi II punon ushtrimin 4.Grupi III punon ushtrimin 5.Nxënësit punojnë në heshtje. Përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet para grupit të klasës.(Përgjigje)Ushtrimi 3: Ngjarjen e rrëfen vetë autori. Prania e tij ndihet mjaft në këtë fragment.p.sh një element i dukshëm i tij është përdorimi i vetës së parë.P.sh … besoj se pyetjet e mia këmbëngulëse…… në atë çast u interesova për moshën e atij burri…… mosha ime re më shtynte…etjUshtrimi 4Cilësitë e personazhit kryesor që zbulohen nga Mendimet e tij => të bënte diçka të dobishme (i vlefshëm) =>s`kishte menduar fare për luftën( I paqtë) => ……………………. Veprimet e tij => mbillte pemë (punëtor) =>………………………. => ………………………Ushtrimi 5Disa nga frazat dhe fjalët që emërtojnë vend dhe kohë janë: në vendin e duhur, zuri të ngulte në tokë, pas kohës së mes-ditës, tre vjet, atë çast, tani, një ditë, një vit…etj. Këto i përkasin klasës së emrave kryesisht, por dhe ndajfoljeve.Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-artet.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Krijoni një tregim të shkurtër i cili përcjell mesazhin: “Ndryshimi fillon nga ne”.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Ngjyra jeteTema mësimore: Kur të vijnë mendtë S. Jakova
Fjalë kyçe:pushim, dy shokë, grindje, këshillë, upenduan.
Burimet dhe mjetet mësimore:teksti i nxënësit, ma-teriale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:- imagjinata e drejtuar,- teknika pyetje-përgjigje, -tabela e konceptit,- punë në grupe.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− ritregon një ngjarje duke u bazuar në fjalët kyçe; − flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij ose me shembuj nga teksti;− jep dhe argumenton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve;− dallon frazat që tregojnë kohën dhe mjedisin ku ndodhin ngjarjet; − rendit ngjarjet e tekstit, duke i shprehur në formën e pikave të planit;
Gjuha shqipe 6
121
− përshkruan pamjen, tiparet, sjelljen e personazheve (duke u bazuar në tekst); − analizon gjuhën e figurshme të tregimit.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareSituata e të nxënitImagjinata e drejtuarNxënësit/et lihen për pak çaste që, mbi bazën e disa fjalëve të dhëna në tabelë, të krijojnë një ngjarje të shkurtër.Veprimet në situatëMësuesi/ja njeh shkurtimisht nxënësit/et me autorin:
Sokol Jakova lindi në Tiranë, më 1948. Për fëmijët ka shkruar shumë libra me tregime e novela, si: “Ndodhitë e guximshme të Mirosh guximtarit”, “Fajtori përballë bishës”, “Rruga e vërtetë” etj.
Pas leximit të pjesës “Kur të vijnë mendtë”, nxënësit/et nëpërmjet teknikës pyetje-përgjigje u japin përgjigje pyetjevetë ushtrimit 1:1- Djemtë po kalonin pushimet pranë detit të kaltër të Himarës.2- Djemtë ngriheshin herët në mëngjes, merrnin mjetet e peshkimit dhe nxitonin për te moli, në veri të qytetit të vogël.3- Gjuetia nisi t’u ecte mbarë.4- Dritani kapi një peshk me ngjyra.5- Atë ditë fëmijëve u ndodhi diçka e jashtëzakonshme. Njëri nga peshqit hëngri një nga peshqit më të vegjël.6- Djemve iu ngatërruan grepat me njëri-tjetrin dhe papritmas filluan të ngrinden duke harruar se janë shokë të ngushtë.7- Një peshkatar që peshkonte aty afër iu tërhoqi vërejtje djemve dhe i këshilloi për mënyrën e të sjellurit.8- Djemtë e kuptuan gabimin, por kjo u kushtoi edhe ikjen e peshkut, edhe këputjen e grepave, prandaj këtu zë vendshprehja e popullit: “Kur të vijnë mendtë, nuk t’i hanë as qentë”.
Plotësohen me shenjat përkatëse, e vërtetë (V) dhe e gabuar (G) pohimet e dhëna në ushtrimin 2.Nxënësit/et ndahen në grupe dhe çdonjëri prej tyre punon me detyrat e caktuara.Grupi I => Ushtrimin 3.Grupi II => Ushtrimin 4.Grupi III => Ushtrimin 5.Nxënësit/et punojnë në heshtje. Përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet e tyre. Ushtrimi 3Djemtë Veprimet para peshkimit Veprimet gjatë peshkimit Veprimet pas peshkimitDritani Ngrihej herët,
merrte grepat,fildispanjën...
Hidhte grepin. Shihte sa dheç’lloj peshqishkishtekapur.
AlbaniUshtrimi 4Plotësimi i fjalive në mënyrë të tillë që të shërbejnë si pika plani. Albani dhe Dritani; Gjuetia; Vështirësitë; Gabimi.Veprimtari praktikeGjatë fazës së fundit të kësaj ore, nxënësit/et diskutojnë, duke reflektuar rreth pyetjes: Sipas mendimit tuaj titulli i këtij tregimi a ka lidhje me ndonjërën nga proverbat e mëposhtëm?Kur të vijnë mendtë, nuk t’i hanë as qentë.Lakmia nuk të lë pa gjë.Më mirë vonë se kurrë.Kush kërkon gjen. (Përgjigjet e tyre do të drejtohen drejt proverbës të parë).
Libër për mësuesin
122
Ushtrimi 5Shpjegimi kuptimor i shprehjeve.I kishte lënë më gisht në gojë. => i kishte çuditur.Hapi sytë mirë. => Vështro me kujdes.Po bëni si gjela të egër. => Jeni të acaruar.Kur të vijnë mendtë nuk t’i hanë as qentë => Tashmë gabimi është kuptuar, por është shumë vonë.
Tabela e konceptit: Rikujtohet koncepti i strukturës së një teksti letrar
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-sporti.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Gjeni në tekst dhe shkruani fjalët që i përkasin fushës së peshkimit.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Fluturim përmes fan-tazisëTema mësimore: Sa zbaviteshin dikur I.Asimov
Fjalë kyçe:shkollë, zbavit-je, mësues, libër i lashtë.
Burimet dhe mjetet mësimore:teksti i nxënësit, ma-teriale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fo-tografike.
Metoda dhe teknika:- imagjinata e drejtuar,- teknika pyetje-përgjigje, -tabela e konceptit,- diagrami i Venit,- puno dyshe-shkëmbë mendime.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:−diskuton në bazë të njohurive dhe informacioneve që ka, lidhur me temën; − flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − lexon pjesë-pjesë tekstin dhe parashikon se çfarë do të ndodhë më pas duke dhënë arsyetime dhe argumente për para-shikimin e tij;− kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti;− jep dhe argumenton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve;− dallon frazat që tregojnë kohën dhe mjedisin fantastik ku ndodhin ngjarjet; − përshkruan pamjen, tiparet, sjelljen e personazheve (duke u bazuar në tekst); − krahason në tekst dy koncepte, detajet e dhëna për shkollën e re dhe atë të vjetër;− analizon gjuhën e figurshme të tekstit;
Gjuha shqipe 6
123
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareSituata e të nxënitDiskutoni si e përfytyroni shkollën e së ardhmes.Nxënësit/et përqendrohen për pak çaste e më pas gjithsecili, sipas fantazisë së tij, sjell modelin që dëshiron. Këtu mësue-si/ja nxit imagjinatën e lirë, duke shfaqur fotografi e pamje të shkollave të suksesshme kudo në botë.Veprimet në situatëPrezantim i shkurtër me autorin:
Isak Asimov (Isaac Asimov, 1920-1992)Autor amerikan dhe professor i biokimisë në Universitetin e Bostonit. Asimov shkroi mbi 500 libra. Ai është mjafti njohur për librat e tij të shkencës dhe për veprat artistike me fantashkencë.
Lexohet pjesë-pjesë teksti dhe parashikohet se çfarë do të ndodhë më pas duke dhënë arsyetime dhe argumente për para-shikimin e bërë. Gjatë leximit të pjesës “Sa shumë zbaviteshin dikur”, nxënësit/et së bashku me mësuesin/en diskutojnë pyetjet e ushtrimi 1.Përse flet libri i lashtë? (Për shkollën.)Çfarë mendon Marxhi për shkollën? (Ajo nuk e ka shumë qejf shkollën.) Çfarë i pëlqen Marxhi shkollës së kohëve të shkuara dheku ndryshon ky model nga ai që mëson ajo?Ritregoni shpjegimet e Tomit për shkollën e kohërave të kaluara.
Ushtrimi 5Cilët janë dy personazhet kryesore të tregimit? Gjeni dy mendime të secilit që nuk përputhen me njëri-tjetrin.Personazhi i parë Personazhi i dytëBabai im di sa një mësues Jo… një njeri nuk mund të dijë sa një mësuesNuk mund të jetë njeriprej vërteti një mësues.
Po... mësuesi u shpjegon djemve dhe vajzave.
Tabela e konceptit:
Tregimi fantastiko-shkencorShpesh ky lloj tregimi vendoset në të ardhmen, në hapësirë, në një kohë ose një univers të imagjinar. Është lloj i rrëfimit me fantazi
Nëpërmjet plotësimit të diagramit të Venit punohet ushtrimi 6 => Krahasoni dy shkollat sipas tipareve të dhëna në tekst.
Shkolla e re Shkolla e vjetërKa mësues mekanik. Ka mësues/e të vërtetë.Mësuesi/ja ka orarin e përcaktuar. Mësuesi/ja shpjegon, jep detyra.Shkolla zhvendoset në shtëpi. Shkolla është e vendosur në një mjedis kolektiv.Ushtrimi 7 => Zbërtheni kuptimin e shprehjeve:Shprehja KuptimiIshte sa i gjatë i gjerë i madh i lartë dhe i trashë
Për të gjitha ushtrimet e zbërthyera në këtë fazë të zhvillimit të orës, mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura sa herë e shikontë nevojshme.Veprimtari praktikeNëpërmjet teknikës puno dyshe/ shkëmbe mendime, nxënësit/et punojnë ushtrimin 8 => Vlerësoni anët negative dhe pozitive të shkollës së Tomit dhe Marxhit.
Libër për mësuesin
124
Punohet individualisht: Shkolla pozitive/negativeMësohesh me vetminëMëson të përqendrohesh Humbet komunikimin
Nxënësit/et punojnë për rreth dhjetë minuta e më pas shkëmbejnë mendimet me njëri-tjetrin.Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim di-agnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Bëni një shkrim fantastiko-shkencor ku ngjarja, vendi, koha dhe personazhet të jenë fryt i imagjinatës suaj.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Fluturim përmes fantazisëTema mësimore: Kapelja që flet Xh. K. Rouling(ora e parë)
Fjalë kyçe:kapele magjike, frikë, dëshirë, shtëpi.
Burimet dhe mjetet mësimore:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:-puno dyshe/shkëmbe mendime,-prezantim digjital,- teknika pyetje-përgjigje, -tryeza rrethore.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:−diskuton në bazë të njohurive dhe informacioneve që ka, lidhur me temën (Harri Poterin); − flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − lexon pjesë-pjesë tekstin dhe parashikon se çfarë do të ndodhë më pas duke dhënë arsyetime dhe argumente për parashikimin e tij;− kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti;− interpreton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve;− analizon marrëdhëniet mes personazheve, vlerëson sjelljet e tyre, si dhe i krahason me veten;
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitale
Situata e të nxënitPuno dyshe/Shkëmbe mendimeMësuesi shënon në dërrasë të zezë Harri Poter dhe i nxit nxënësit të sjellin ndërmend episode, të cilat i kanë pëlqyer. Nxënësit punojnë në dyshe e më pas shkëmbejnë informacionet me njëri/a-tjetrin/ën. Nëpërmjet videoprojektorit shfaqen skena të filmit, sipas linkut:https://www.youtube.com/watch?v=xQZFWA2KDbwVeprimet në situatëPrezantim i shkurtër me autoren:Xh. K. Roëling, (Joanne Kathleen Roëling) është një autore mjaft e suksesshme angleze. Fama e saj në zhanrin fantastik është e lidhurme serinë e romaneve për Harri Poter (Harry Potter).
Gjuha shqipe 6
125
Lexohet pjesë-pjesë teksti dhe parashikohet se çfarë do të ndodhë më pas duke dhënë arsyetime dhe argumente për parashikimin e tij. Gjatë leximit të pjesës “Kapelja që flet” të autores angleze Xh.K.Rouling, nëpërmjet teknikës pyetje –përgjigje nxënësit zbërthejnë tekstin duke punuar pyetjet e ushtrimit 1:
- Cili është personazhi kryesor i këtij tregimi? (Harri Poteri) - Çfarë i bën përshtypje Harrit në Sallën e madhe? (Ndriçimi, madhësia, por mbi të gjitha një kapele e veçantë.)- Cili është funksioni i kapelës së magjistarit?(Vendos se në cilën prej shkollave do të shkojnë fëmijët.)Kështu punohet i gjithë ushtrimi. Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura. Veprimtari praktikeMësuesi/ja, pasi bën një përmbledhje të materialit të zbërthyer më sipër, i drejton nxënësit/et drejt interpretimit të tekstit. Për këtë përdor metodën e tryezës rrethore në të cilën nxënësit/et interpretojnë rreth pyetjes:• Po ju, a do të donit të ishit në shkollën e Harrit? Në cilën prej shtëpive do të donit të zgjidheshit nga kapelja magjike?
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Punohet ushtrimi 3 në tekstin e nxënësit. Renditni tri momente në të cilat Harri ndien frikë dhe pasiguri gjatë rrëfimit.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Fluturim përmes fan-tazisëTema mësimore: Kapelja që flet Xh. K. Rouling(ora e dytë)
Fjalë kyçe:kapele magjike, frikë, dëshirë, shtëpi.
Burimet dhe mjetet mësimore:teksti i nxënësit, materi-ale nga interneti, mate-rialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fo-tografike.
Metoda dhe teknika:-diskutim,-prezantim digjital,- teknika pyetje-përgjigje, -diagrami i Venit,- punë në grupe.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:−rendit momentet kyçe të zhvillimit të ngjarjes;− dallon frazat që tregojnë kohën dhe mjedisin fantastik ku ndodhin ngjarjet; − analizon fragmentin duke u ndalur në dallimin e dukurive reale nga ato fantastike;− përshkruan pamjen, tiparet, sjelljen e personazheve (duke u bazuar në tekst); − analizon gjuhën e figurshme të tekstit;− krahason variantin e librit me atë të filmit duke dalluar të veçantat dhe të përbashkëtat.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitale
Libër për mësuesin
126
Situata e të nxënitDiskutim/Prezantim digjitalMësimi i kësaj ore fillon me leximin dhe diskutimin e detyrës së shtëpisë. Vazhdon prezantimi digjital, sipas linkut:https://www.youtube.com/watch?v=xQZFWA2KDbw
Veprimet në situatë Punë në grupeNxënësit ndahen në grupe (5-6 nxënës) dhe çdonjeri prej tyre punon me:Grupi I punon ushtrimin 4.Grupi II punon ushtrimin 5.Grupi III punon ushtrimin 6.Grupi IV punon ushtrimin 7.Nxënësit punojnë në heshtje. Përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet para grupit të klasës. Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura. Veprimtari praktikeNëpërmjet diagramit të Venit punojnë ushtrimin 8, duke nxjerrë në pah të përbashkëtat dhe dallimet mes librit dhe filmit.
LibriFilmi
Nxënësit punojnë në heshtje. Në minutat e fundit diagrami i Venit plotësohet edhe në dërrasë të zezë.
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Shkruani një tregim të shkurtër me elemente fantastike, sende dhe personazhe të trilluara magjike. Ven-dosni një titull krijimit tuaj dhe përpiquni ta shoqëroni me një vizatim apo foto, e cila përputhet me të.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Fluturim përmes fan-tazisëTema mësimore: Stinët në Planetin e Kuq B.Dedja
Fjalë kyçe:president, planet, gal-aktikë, kozmocelular,fantazi.
Burimet dhe mjetet mësimore:teksti i nxënësit, materi-ale nga interneti, mate-rialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fo-tografike.
Metoda dhe teknika:- imagjinatë e drejtuar,- tabela e konceptit,- teknika pyetje-përgjigje,- punë në grupe,- tryeza rrethore.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− krijon një ngjarje të shkurtër duke u bazuar në titullin e pjesës, para leximit të brendisë së saj;− flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − lexon pjesë-pjesë tekstin dhe parashikon se çfarë do të ndodhë më pas duke dhënë arsyetime dhe argumente për parashikimin e tij;− kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti;− diskuton rreth përmbajtjes, personazheve, përshtypjeve dhe ndjesive për tekstin; − interpreton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve;− analizon marrëdhëniet mes personazheve, vlerëson sjelljet e tyre, si dhe i krahason me veten;− analizon gjuhën e figurshme të tekstit.
Gjuha shqipe 6
127
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareSituata e të nxënitImagjinatë e drejtuarNxënësit/et nxiten drejt diskutimit që ka lidhje me vetë titullin e pjesës.• “Stinët në Planetin e Kuq”-Për çfarë mendoni se rrëfen autori?Mësuesi/ja tregohet i/e kujdesshëm me përgjigjet që sjellin nxënësit/et dhe, ndërsa ata fantazojnë mbi ngjarjene trilluar prej tyre.Tabela e konceptit
Personazhi i trilluar:• gjendet në rrëfimet me fantazi;• ndërtohet mbi bazën e imagjinatës së autorit;• shpreh sinqeritetin dhe dëshirën e njeriut për të arritur të pamundurën;
Veprimet në situatëPrezantim i shkurtër me autorin:Bedri Dedja (1930 - 2004) poet e prozator, përrallëtar e dramaturg, tregimtar, novelist e romancier, përkthyes, gazetar e kritik, studiues i psikologjisë, pedagogjisë, studiues e teoricien i historisë së letërsisë shqiptare për fëmijë. Disa vepra të njohura të autorit janë:Novela: Një udhëtim i rrezikshëm (1961), Kercënimi i thonjve kozmikë (1976); Vëllime me tregime e përralla : Përralla e tre vëllezërve (1958), Përralla njëmbëdhjetëkatëshe (1996); Romane: Kalamajtë e pallatit tim (1979), Qyteti me tri kështjella (1998), Presidenti i Planetit të Kuq (2006) etj.
Lexohet pjesë-pjesë teksti dhe parashikohet se çfarë do të ndodhë më pas duke dhënë arsyetime dhe argumente për parashikimin e tij; Pas leximit të fragmentit “Stinët në Planetin e Kuq”, nëpërmjet teknikës pyetje-përgjigje, zhvillohen pyetjet e ushtrimit 1.Më pas, klasa ndahet në grupe dhe secili prej tyre punon me detyrat përkatëse.Grupi I => Ushtrimi 2-3 Grupi II => Ushtrimi 4a) Paragrafi 4 (plotësimi i tekave)b) Paragrafi 5 (merret vendim për tekanjozët)c) Paragrafi i fundit (përshkruan tekanjozët) Grupi III => Ushtrimi 5
1. Autobus 3. i presidencës (Kozmocelular i Presidencës)2. Ditë 2. artificiale3. Kozmocelulari 6. e kalamajve marsianë4. Teleenciklopedi 4. e Galaktikës (togfjalëshi lidhet në bazë të lidhjes kuptimore)5. Planet 1. kozmik6. Ekspedita 5. gjigantTë gjithë këta togfjalësha janë pjesë e gjuhës së tregimit fantastiko-shkencor. Veprimtari praktikeMësuesi/ja, pasi bën një përmbledhje të materialit të zbërthyer më sipër, i drejton nxënësit/et drejt të reflektuarit mbi tekstin.Ndahet klasa në dy grupe:Grupi I: Përdoret teknika e tryezës rrethore në të cilën nxënësit/et gjykojnë rreth pyetjes:- A mendoni se ndonjëherë prindërit u ngjasojnë robotëve të komanduar duke u plotësuar çdo tekë fëmijëve?Grupi II: Nxënësit/et japin opinionet e tyre për mbylljen e pjesës. Ata japin edhe variante të ndryshme për një mbyllje tjetër të mundshme.
Libër për mësuesin
128
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Shkruani një tregim të shkurtër fantastiko-shkencor me titull: “Me ekspeditën e parë të kalamajve mar-sianë për në Jupiter”.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Fluturim përmes fan-tazisëTema mësimore: Biri i Erës V. CanosinajPërpunim njohurish
Fjalë kyçe:Biri i Erës, luginë, cirk, liri, tym.
Burimet dhe mjetet mësi-more:- Fletorja për vlerësimin e kompetencave;- materiale të digjitalizuara;- materiale informuese për krijimtarinë e autorit.
Metoda dhe teknika:- stuhi mendimesh,- harta e konceptit,- mësimdhënia e ndërsjelltë,- punë në grupe.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:- përmbledh idetë kryesore duke i ilustruar me fragmente dhe detaje nga teksti;- u përgjigjet pyetjeve të mësuesit rreth brendisë së tekstit;- lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme;- diskuton rreth përmbajtjes, personazheve, përshtypjeve dhe ndjesive për tekstet që lexon;- rendit ngjarjet e një teksti;- gjen nw tekst idetë kryesore dhe formulon temën e tij;- jep dhe argumenton këndvështrimet e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve;Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareSituata e të nxënit lidhet me përsëritjen e koncepteve të marra gjatë studimit të tekstit rrëfimtar letrar. Nxënësit punojnë me grupe të vogla për të plotësuar Hartën e Koncepteve, e cila përmban: veçoritë e tekstit rrëfimtar letrar, hapësirën e përdorimit, strukturën dhe llojet e tij.Veprimet në situatëMësuesi/ja njeh shkurtimisht nxënësit/et me autorin e pjesës:
Viktor Canosinaj lindi 1960 në Vlorë. Mjaft i sukseshëm në letërsinë për fëmijë me titujt e mirënjohur: “Ikja e pëllumbave”,“Lamtumirë guacka ime”, “Monstrat e Rrugës së Mimozave”,“Qeni milioner”,“Meriyll” etj.
Stuhia e mendimeveMësuesi/ja përfshin në diskutim tërë grupin e klasës.1.Shkruhet në tabelë tema e mësimit.2. Nxiten nxënësit të thonë të gjitha idetë që lidhen me njohuritë e marra rreth tekstit rrëfimtar letrar.Mësimdhënia e ndërsjelltëMjedisi fizik i klasës për këtë veprimtari do të jetë në këtë formë:Nxënësit e bankës përpara kthehen mbrapa dhe punojnë me ta, duke krijuar kështu grupe katërshe. Mësuesja u shpjegon nxënësve se do të bëjnë një veprimtari të të nxënit në bashkëpunim që quhet “mësimdhënia e ndërsjelltë” Secili grup përzgjedh një anëtar, i cili do të jetë mësuesi i grupit. Nxënësi, në këtë rol, kryen këto detyra: 1. Lexon ngadalë, me zë të qartë fragmentin letrar “Biri i erës”. 2. Përmbledh ngjarjet kryesore të fragmentit. 3. Sqaron pjesët e paqarta, apo fjalët që tingëllojnë të panjohura për nxënësit.Punë në grupe- Nxënësit punojnë në grupe. Pasi diskutohen ushtrimet brenda grupit dhe shtohen mendime të reja, prezantohen për-fundimet. Në ushtrimin 1 nxënësit vendosin numra sipas rrjedhës së ngjarjeve në tregim.Gjatë zhvillimit të ushtrimeve,shfaqen këto çështje:Tregimi është shkruar në vetë të tretë.Biri i Erës e ndien veten të braktisur e të vetmuar.
Gjuha shqipe 6
129
Personazhi është një kalë, i cili simbolizon shpirtin e lirë, që shpreson dhe ëndërron për idealet veta. Bota reale vuan nga plagë të thella, ai trishtohet ndërsa e prek këtë botë plot tym, ndotje, zhurmë, vetmi. Biri i Erës, madje as nuk e njohu Luginën e Pishave, për këto arsye. Por, shpresat e tij për një botë më të mirë vazhdojnë të jetojnë.Fjalët e fundit të tregimit përcjellin edhe mesazhin e tij, atë të shpresës tek e ardhmja për një botë më të mirë.Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;
Vlerësimi: Kjo orë mësimi, e cila kishte si qëllim zhvillimin e kompetencës së të lexuarit quhet e realizuar, nëse nxënësit, në përfundim të orës mësimore demonstro-jnë të kuptuarit e tekstit duke treguar brendinë dhe duke e ilustruar atë me fragmente dhe detaje nga teksti. Nxënësit gjykojnë me argumente idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të nënkuptuar, dallojnë elemente të formës dhe strukturës së teksteve, krahasojnë personazhe, ide, informacione etj. Mësuesi/ja, gjithashtu bën vlerësimin e nxënësve për :- bashkëpunimin e mirë në grup - përgjigjet e plota e të sakta.- kapërcimin e vështirësive në realizimin e kompetencave të fushës dhe atyre kyçe.
Detyrë shtëpie: Nxënësit përzgjedhin një fragment letrar nga librat e lexuar, të cilin pasi e shkruajnë në programin uord, e analizojnë sipas këtyre çështjeve:Idetë kryesore të fragmentit;Shkrimin e përmbledhur të përmbajtjes;Përshkrimin e personazheve;Renditjen e ngjarjeve të përmbledhura në pika plani;Këndvështrimin e argumentuar të tij rreth temës që ka përzgjedhur.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Në botën e çudiraveTema mësimore: Fuqia e Mujit M.Kuteli(ora e parë)
Fjalë kyçe:Cikli i Kreshnikëve, zanat, Muji, zgjedhje, shpërblim, fuqi.
Burimet dhe mjetet mësimore:teksti i nxënësit, materi-ale nga interneti, mate-rialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fo-tografike.
Metoda dhe teknika:-stuhi mendimesh,-pema e mendimit, - teknika pyetje-përgjigje- puno dyshe/ shkëmbe men-dime,- tabela e konceptit.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:- lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme;-flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); - i rikthehet leximit të tekstit deri sa ta kuptojë atë; - u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së tekstit;- diskuton rreth përmbajtjes, personazheve, përshtypjeve dhe ndjesive për tekstin;- interpreton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve;Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareSituata e të nxënitStuhi mendimesh/Pema e mendimit-Kujtoni histori nga Cikli i Kreshnikëve, me figurat e njohura, si: Muji, Halili, Gjergj Elez Alia etj.Nxënësit diksutojnë për disa minuta rreth: Ciklin të Kreshnikëve dhe autorit M. Kuteli.Mitrush Kuteli:Mitrush Kuteli (1907-1967) Dhimitër Pasko është emri i tij i vërtetë. La një trashëgimi letrare të gjerë, të pasur, origjinale dhe përherë të freskët. Ai ishte mjeshtër i fjalës shqipe. Botoi librat me tregime: “Ago Jakupi e të tjera rrëfime”, “Tregime të moçme shqiptare”, “Xixëllonja” etj.
Veprimet në situatëPas leximit të pjesës” Fuqia e Mujit”, nxënësit për të zbërthyer kuptimin e saj, përmes teknikës pyetje-përgjigje nxënësit punojnë ushtrimin 1.
Libër për mësuesin
130
Më pas nxëënsit ritregojnë dialogjet e Mujit dhe të zanave.Në grupe dyshe, (me shokun e bankës) nxënësit punojnë ushtrimin 2, për të interpretuar veprimet e personazhit kryesor.- Muji bën zgjedhjen e tij ndaj kërkesës së zanave. Po ju, çfarë do të kishit bërë? Argumentoni përgjigjen tuaj.Dëgjohen diskutimet e nxënëve.Portretizohet Muji dhe zbërthehen cilësitë e tij duke i ilustruar nga teksti. (ushtrimi 4, f.79)
Veprimtari praktikeTabela e konceptitHIPERBOLA Është figurë stilistike. Ndërtohet në bazën e zmadhimit deri në tepri. Përdoret për të krijuar një efekt artistik dhe emocional në letërsinë artistike. Përdoret për të theksuar një mendim.Pas shpjegimit të figurës së hiperbolës, nxënësve u kërkohet të punojnë për rreth 10 minuta ushtrimin 3, për të verifikuar qartësinë e të kuptuarit të kësaj figure. “Të mos i japim më gji Mujit, se po t’i japim e shemb botën anembanë”.Nxënësit do të diskutojnë për disa minuta, duke sjellë hiperbola të tjera dhe komentuar ato. Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 7, f.79. Nënvizoni frazat në të cilat dalloni figurën e hiperbolës.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Në botën e çudiraveTema mësimore: Fuqia e Mujit M.Kuteli(ora e dytë)
Fjalë kyçe:Cikli i Kreshnikëve, zanat, Muji, zgjedhje, shpërblim, fuqi.
Burimet dhe mjetet mësimore:teksti i nxënësit, materi-ale nga interneti, mate-rialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fo-tografike.
Metoda dhe teknika:-diskutim-prezantim digjital,-punë në grupe,-rrjeti i diskutimit.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− përmbledh idetë kryesore duke i ilustruar me fragmente dhe detaje nga teksti; − interpreton tekstin duke dalluar idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë në tekst dhe idetë e nënkuptuara;− gjykon me argumente idetë dhe informacionin e tekstit;− shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga teksti; − krahason dy personazhe të njohura nga mitologjia shqiptare; − dallon figurën letrare të hiperbolës;− shpjegon kuptimin fjalëve e shprehjeve të figurshme të përdorura nga autori;− përshkruan mjedisin fantastik ku ndodhin ngjarjet.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitale
Gjuha shqipe 6
131
Situata e të nxënit Diskutim/Prezantim digjitalMësimi i kësaj ore fillon me leximin e detyrës së shtëpisë. Nxënësit lexojnë detyrën dhe mësuesi/ja nëpërmjet dëgjimit gjen rast që përmes videoprojektorit paraqet para nxënësve pamje të personazheve mitologjikë. Mësuesi/ja mund të përdorë matërialin sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=teeJGBFBu7kKështu, përmes përshkrimit të tyre bëhet edhe më i qartë e i kuptueshëm koncepti i figurës së hiperbolës.Veprimet në situatëNxënësit ndahen në grupe dhe çdonjëri prej tyre punon me:Grupi I => punon ushtrimin 4.Grupi II =>punon ushtrimin 5. Grupi III => punon ushtrimi 6.Grupi IV => punon ushtrimi 9.
Nxënësit punojnë në heshtje. Përfaqësues te secilit grup komentojnë përgjigjet para grupi të klasës. Mësuesi/ja bën ndë-rhyrjet e nevojshme.
Veprimtari praktikeNë fazën e fundit të zhvillimit të kësaj ore nxënësit drejtohen nga mësuesi/ja që nëpërmjet metodës rrjeti i diskutimit të diskutojnë rreth çështjes
PO Zanat për të shpërblyer sjelljen e Mujit, i cili ndihmoi me foshnjat JO e pyesin se çfarë ai kërkon nga ato. A mendoni se njeriu shpërblehet gjithmonë për të mirat që bën?
Nxënësit do të diskutojnë për disa minuta dhe do të japin argumente që mbështesin mendimet e tyre. Dëgjohen me vëmendje diskutimet e nxënësve. Mbahen shënim disa prej tyre.
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Zgjeroni përshkrimin e mjedisit fantastik të kësaj përralle duke fantazuar rreth pamjes fizike të zanave të mbështjellë me dritë të bardhë.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Në botën e çudiraveTema mësimore: Zemërimi i Zeusit S.Koloredo
Fjalë kyçe:zemërim, Olimpi, Zeu-si, Prometeu, sakrificë.
Burimet dhe mjetet mësimore:teksti i nxënësit, materi-ale nga interneti, mate-rialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fo-tografike.
Metoda dhe teknika:- imagjinata e drejtuar,- diskutim,- teknika pyetje-përgjigje,- shkrim i lirë.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− parashikon brendinë e pjesës mbështetur në figurat e dhëna për pjesën dhe titullin; − analizon elementet që shoqërojnë tekstin (pikturat) për të kuptuar më mirë tekstin;− interpreton tekstin duke përdorur idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë në tekst dhe idetë e nënkuptuara;− gjykon me argumente idetë e tekstit;− shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga teksti; − përshkruan mjedisin fantastik ku ndodhin ngjarjet;−portretizon personazhet e pjesës;− shpjegon kuptimin fjalëve e shprehjeve të figurshme të përdorura nga autori;− gjen në tekst idetë që bart ai dhe formulon temën e tij; −vlerëson mesazhin që Prometeu u përcjell brezave.
Libër për mësuesin
132
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareSituata e të nxënitImagjinata e drejtuar => Nxënësit/et lihen për pak çaste të vështrojnë ilustrimet figurative, f.80 dhe 81 e më pas lexojnë edhe titullin e fragmentit. Duke u mbështetur në këto dy elemente, mësuesi i nxit nxënësit/et të parashikojnë:-Për çfarë mund të rrëfejë autori?Ata diskutojnë mbështetur në imagjinatën e tyre. Veprimet në situatëPrezantim i shkurtër me autoren:Sabina Coloredo (Sabina Colloredo) Është një autore italiane bashkëkohore. Imagjinata dhe rrëfimi saj sjell figura të lashtësisë sipas një këndvështrimi krejt të ri. Mjaft e pëlqyer si autore e librave për fëmijë, për lexuesin shqiptar ajo vjen e përkthyer me librin: “Heronjtë dhe hyjnitë e Olimpit”. Krijimtaria e saj numëron një sërë librash, si: “Mite nga qielli në tokë”, “Koha e miteve greke”, “Mbretëreshat e Olimpit” etj.
Pas leximit të pjesës “Zemërimi i Zeusit”, punohen pyetjet e ushtrimit 1 (teknika pyetje-përgjigje)Ushtrimi 2 Orientohen nxënësit drejt përgjigjes: Zeusi nuk lejonte askënd të thyente autoritetin e tij, ai pëlqente servilët dhe Prom-eteu nuk kish qenë kurrë i tillë me të.Shpjegim shtesë: Ky tregim është marrë nga vëllimi “Heronjtë dhe hyjnitë e Olimpit”. Që fëmijë Zeusi ka një fat të para-shikuar: të sundojë Olimpin! I shpëton asgjësimit të të atit dhe rritet me qumështin e një dhie e nën përkujdesjen e një nimfe. Që në moshë të re, ai shfaqet si një hy i palëkundur, i fortë, i stuhishëm. Lidh aleanca me hyjni dhe heronj, lufton kundër titanëve dhe kujtdo që ngre krye kundër autoritetit të tij, një nga të cilët është edhe Prometeu.
Ushtrimi 3Orientohen nxënësit drejt përgjigjes: Zeusi ndihet i kërcënuar nga Prometeu, frika e tij shfaqet në hakmarrjen e pamëshirshme. Prometeu me kurajon, guximin e tij shpërfill Zeusin e egër. Këtë shpërfillje Zeusi nuk mund t`ia falë Prometeut.Nxënësit/et ndahen në grupe dhe dy grupet e para, nëpërmjet teknikës ditari dypjesësh, punojnë ushtrimet 4 dhe 5.Grupi I => ushtrimi 5, f.82
Argumentet e Prometeut Argumentet e ZeusitI ka pikë të dobët njerëzit. Kërkon t’i mbajë të nënshtruar.Duhet t’u japë kohë që të zhvillohen. I shpërfill njerëzit.Sakrifikon për njerëzit. Zjarri duhet të qëndrojë te Hyjnitë në Olimp.
Grupi II=> ushtrimi 6, f.82
Fjalët e Zeusit Mënyra e foljeveFarkëto disa hekurishte … UrdhëroreMerreni dhe mbërthejeni… Urdhërore
Grupi III => punon me ushtrimin për gjetjen e figurave letrare:Figura letrare Lloji i tyreTërbimi i çmendur EpitetTërbimi i çmendur e mbërtheu Metaforë
Nxënësit/et punojnë në heshtje. Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e nevojshme. Veprimtari praktikeGjatë fazës së fundit të zhvillimit të kësaj ore, mësuesi/ja nxit nxënësit/et drejt të punuarit në mënyrë individuale për të fomuluar: Mesazhin që figura e Prometeut i jep njerëzimit.
Mësuesi/ja diskuton në m,ënyrë të përmbledhur rreth figurës së Prometeut dhe rëndësisë së tij.Veprimi i Prometeut është shumë i guximshëm, një veprim që trondit themelet e Olimpit. Zeusit është një njeri i pamëshirshëm dhe hakmarrës. Ai e dënon Prometeun në mënyrë të përjetshme. Prometeu është një luftëtar i paepur. Ai është padyshim kryengritësi i parë i njerëzimit që guxon të ngrihet kundër pushtetit të të pamëshirëve.
Gjuha shqipe 6
133
Nxënësit/et përqendrohen për rreth dhjetë minuta. Në minutat e fundit, 2-3 prej tyre e paraqesin punën para grupit të klasës. Mësuesi/ja tregohet i/e kujdesshëm/me kuptimin që bart fjalia-mesazh, përzgjedhja e fjalëve, drejtshkrimi tyre. Mesazhi më i goditur shënohet në dërrasë të zezë.Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: (Shkrim i lirë) Përshkruani Olimpin, vendin e hyjnive. Detyrë, f.82.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Në botën e çudiraveTema mësimore: Kërmilli dhe trëndafiliH. K. Andersen
Fjalë kyçe:i dobishëm, kërmilli, trëndafili, sakrifikon, përfiton,vlera etj.
Burimet dhe mjetet mësimore:teksti i nxënësit, ma-teriale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fo-tografike.
Metoda dhe teknika:- stuhi mendimesh,- pema e mendimeve,- punë në grupe,- tabela e konceptit,- ditari dypjesësh,- diagrami i Venit.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:−diskuton në bazë të njohurive dhe informacioneve që ka, lidhur me temën; − flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − lexon pjesë-pjesë tekstin dhe parashikon se çfarë do të ndodhë më pas duke dhënë arsyetime dhe argumente për parashikimin e tij;− kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti;− interpreton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve;− analizon marrëdhëniet mes personazheve, vlerëson sjelljet e tyre, duke i krahasuar ato;− formulon temën dhe idenë kryesore të përrallës;− dallon elemente të formës dhe strukturës së tekstit (elementet fantastike);− dallon frazat që tregojnë kohën dhe mjedisin ku ndodhin ngjarjet. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitaleSituata e të nxënitStuhi mendimesh Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:-Ç’do të thotë të jesh i dobishëm në shoqëri?Nxënësit/et sjellin idetë e tyre nëpërmjet diskutimit.-Të punosh pa u lodhur për njerëzit që do.-Të jesh i vlefshëm për shoqërinë.-Të jesh i dobishëmMësuesi/ja plotëson pemën e mendimeve me përgjigjet e nxënësve.Veprimet në situatëMësuesi/ja njeh shkurtimisht nxënësit/et me autorin e pjesës:
Hans Kristian Andersen bëhet mjaft i famshëm që në 1835, me romanin e tij “Improvizatori”, jo vetëm në Danimarkë, por edhe jashtë kufijve të saj. Gjithsesi famën dhe pavdekësinë atij ia dhanë përrallat mahnitëse, të cilat përbëjnë nektarin e Andersenit.
Lexohet pjesë-pjesë teksti dhe parashikohet se çfarë do të ndodhë më pas duke dhënë arsyetime dhe argumente për parashikimin e tij. Pas leximit të pjesës “Kërmilli dhe trëndafili”, nxënësit/et punojnë së bashku me mësuesin/en pyetjet e ushtrimit 1.
Libër për mësuesin
134
1)Personazhet e kësaj përralle janë trëndafili dhe kërmilli.Mësuesi/ja ndërhyn për të prezantuar nëpërmjet videoprojektorit imazhet sipas faqes së web-it: The Snail and the Rose Tree.
2) Prisni pa do të vijë dhe koha ime. E ç’është të çelësh trëndafila, të bësh lajthi apo qumësht si lopët e delet! Unë do të bëj diçka më të madhe...Më pas caktohet një nxënës/e për të ritreguar subjektin.Mësuesi/ja tregon kujdes që nxënës/ja të përdorë ligjëratën e zhdrejtë gjatë ritregimit, pra jo të riprodhojë dialogjet midis personazheve.Pas dëgjimit të subjektit, mësuesi/ja ndalet dhe shpjegon se përse autori u vesh tipare njerëzore personazhevetë fragmentit dhe cila është figura letrare që përftohet.
Personifikimi është figurë letrare me anë të së cilës sendit ose kafshës i vishen tiparet e njeriut.
Grupi I => Punon ushtrimin 2 (Për kërmillin ishte me vlerë të rrinte i mbyllur brenda guaskës së tij…) (Trëndafili vlerësonte kënaqësinë që i falte jeta, ai dëshiron të kënaqë të tjerët…)Grupi II => Punon ushtrimet 3 dhe 5.Trëndafili personifikon njerëzit që vetësakrifikohen për shoqërinë, ata që janë të dobishëm.Kërmilli personifikon dembelët, parazitët dhe egoistët. Grupi III => Punon ushtrimin 4 (Tema e kësaj përralle ka të bëjë me qëndrimet e ndryshme që mbajnë edhevetë njerëzit ndaj njëri-tjetrit dhe ndaj vetë jetës)Grupi IV => punon ushtrimet 6 dhe 7 (………)Grupi V => punon ushtrimin 8
Shprehjet frazeologjike Fjala gjegjëseMerret vesh KuptohetI bëj gjërat me nge Dalëngadalë
Nxënësit/et punojnë në heshtje. Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura, nëse është e nevojshme.Veprimtari praktikeGjatë fazës së fundit të zhvillimit të kësaj ore, nxënësit/et punojnë ushtrimin 9, f.88 duke reflektuar për personazhet e përrllaës.
Diagrami i Venit- idetë që ka secili,(Trëndafili: të ndihmojë të tjerët. Kërmilli: i interesuar vetëm për veten.)- sjelljet dhe veprimet gjatë përrallës(Trëndafili: çel lule. Kërmilli: struket në guackën e vet.)
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;--T.I.K.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Përmblidhni shkurt me 2-3 fjali formën tuaj të mbylljes për përrallën. Argumentoni arsyet e zgjedhjes suaj.
Gjuha shqipe 6
135
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika:Teksti rrëfimtar letrarNënrubrika: Në botën e çudiraveTema mësimore: Bretkosa që desh të trashej sa një kaZh. dë la Fonten
Fjalë kyçe:zili, mburrje, bret-kosa, kau, plasi.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:- imagjinatë e drejtuar,- diskutim,- punë në grupe,- ditari dypjesësh,- tabela e konceptit,- puno dyshe/shkëmbe men-dime.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− tregon një ngjarje të shkurtër, duke u bazuar në fjalët kyçe e figurat; − flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti;− interpreton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve;− formulon idenë kryesore të fabulës;− interpreton idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të nënkuptuar në tekst;− dallon mjetet shprehëse në fabul, figurën letrare të antitezës;−interpreton me role fabulën;−gjykon për vlerën e kësaj fabule duke shqyrtuar aktualitetin e saj.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitale
Situata e të nxënit
Imagjinata e drejtuarMësuesi/ja i nxit nxënësit/et që, nëpërmjet disa fjalëve të dhëna kyçe, të ndërtojnë një rrëfim të shkurtër sipas imagjinatëssë tyre. Ajo shënon në dërrasë të zezë fjalët: zili, mburrje, bretkosa, kau, plasi. U sugjerohet nxënësve të shohin edhe figurat ilustruese të fabulës.
Nxënësit/et përqendrohen në fjalët e dhëna e më pas fantazojnë për të realizuar rrëfimet e tyre. Disa prej nxënësve e lexojnë rrëfimin para grupit të klasës.
Veprimet në situatë prezantim i shkurtër me autorin:Zhan dë la Fonten(Jean de La Fontaine, 1621- 1695) Poeti kombëtar i Francës, njëri ndër krijuesit më prodhimtarë në botë që shkroi pothuaj në të gjitha gjinitë, por shkëlqeu veçanërisht me fabulat e mrekullueshme, të cilat e vunë në radhët e fabulistëve më të mëdhenj të botës.
Libër për mësuesin
136
Lexohet fabula dhe shfaqen nëpërmjet videoprojektorit sekuenca nga filmi vizatimor, sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=7n7Kqr3AVYk
Më pas nxënësit/et u përgjigjen pyetjevetë ushtrimit 1. Argumentohen përgjigjet dhe, nëse është e nevojshme, mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura.
Më pas, ndahet klasa në grupe dhe çdonjëri prej tyre punon ushtrimet. Grupi I => Renditni veprimet e bretkosës sipas renditjes në fabul (ditari dypjesësh).
Foljet Mënyra e foljeve
vate dëftore
u shtri dëftore
Grupi II => Punon ushtrimin 4, f.90.Sa një ve – e vogël.Mos u mbaj – mos u mburr.Nakari nuk e la – zilia e mposhti.Grupi III => punon ushtrimin 6.Shembull: (ve-deve...)
T abela e konceptit
ANTITEZA:Përftohet duke vënë përballë dy anë, gjendje, pamje a dukuri të kundërta.
Veprimtari praktikeNxënësit/et punojnë ushtrimin 7:- Vlerësoni aktualitetin e moralit të kësaj fabule.
Puno dyshe/shkëmbe mendimeNë minutat e fundit, 2-3 prej tyre paraqesin detyrën para grupi të klasës. Disa përfundime të rëndësishme shënohen në dërrasë të zezë.
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-arti.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Dramatizoni fabula të ndryshme dhe prezantojini ato për fëmijët e kopshtit më të afërt në komunitet.(Kjo detyrë është afatgjatë dhe organizohet në formën e projektit.)
Gjuha shqipe 6
137
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Takim me poezinëTema mësimore: Bagëti e bujqësi N. Frashëri(ora e parë)
Fjalë kyçe:Shqipëri, nder, male, fusha, atdhe-dashuri, zemër.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:- stuhi mendimesh,- diskutim,- prezantim digjital,- teknika pyetje-përgjigje,- puno dyshe/ shkëmbe men-dime.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e poemës (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të poemës deri sa ta kuptojë atë; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së poemës; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − dallon mjetet shprehëse në poemë, rimën e përdorur.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitaleSituata e të nxënitStuhi mendimesh Mësuesi/ja i nxit nxënësit drejt diskutimit në lidhje me pyetjen:-Çfarë dini ju për jetën dhe krijimtarinë e Naim Frashërit?Prezantim i shkurtër për autorin:Naim Frashëri (1846- 1900)Është poeti më i madh i Rilindjes sonë Kombëtare. Lindi në Frashër të Përmetit.Ai ishte atdhetar, mendimtar dhe veprimtar i shquar i arsimit dhe i kulturës shqiptare. Gjithë jetën dhe veprën e tij Naim Frashëri ia kushtoi çështjes së madhe të çlirimit të Shqipërisë nga zgjedha osmane. Veprat e tij janë: “Bagëti e bujqësi”, “Lulet e verës”, “Historia e Skënderbeut” etj. Poema “Bagëtia e bujqësia” u botua më 1886.
Më pas nxënësit/et recitojnë vjersha të Naim Frashërit të mësuara në klasat 1-5. Mësuesja nxit imagjinatën e tyre duke shfaqur nëpërmjet videoprojektorit materialin sipas linkut: (këngë) https://www.youtube.com/watch?v=gHEi1gN8dJEVeprimet në situatëPas leximit të fragmentit nga poema “Bagëti e bujqësi”, nxënësit/et së bashku me mësuesin/en diskutojnë për pyetjet eushtrimit 1, f.94.1. Autori ia kushton poemën bukurisë së atdheut. Thirrja e tij i drejtohet kujtdo që e ndien veten shqiptar.2. Autori ndien mall për vendlindjen, pasi ai jeton larg, në mërgim. Kjo duket në vargun e tretë dhe të katërt.3. Kjo tokë autorit i ka dhënë gjithçka. Gjithçka e atdheut idealizohet me qëllim nga autori.4. Kur kujton bukurinë e atdheut, autori është i pushtuar nga ndjenja e mallit.(Kështu vazhdohet me radhë për të gjitha ushtrimet). Veprimtari praktikePuno dyshe/ shkëmbe mendimeMësuesi/ja i cakton nxënësit/et të lexojnë në heshtje informacionin për rimën dhe më pas në dyshe ata përcaktojnëllojin e rimës në vargjet e Naimit (ushtrimi 4): (AABB).Nxënësit/et punojnë në heshtje. 2-3 prej tyre lexojnë detyrën para shokëve. Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-arti.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Gjeni poezi të autorëve të tjerë që kanë shkruar për bukuritë e atdheut. Mësoni përmendsh një prej tyre dhe recitojeni para klasës.
Libër për mësuesin
138
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Takim me poezinëTema mësimore: Bagëti e bujqësi N. Frashëri(ora e dytë)
Fjalë kyçe:Shqipëri, nder, male, fusha, atdhe-dashuri, zemër.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:-diskutim,-punë në grupe,-ditari dypjesësh,- punë individuale/shkrim i lirë.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− interpreton poemën duke përdorur idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe idetë e nënkuptuara; − shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga poema; − formulon temën dhe idenë kryesore të poemës; − jep dhe argumenton këndvështrimet e tij/saj rreth temës dhe ideve; − analizon gjuhën e përdorur në poemë (standarde/dialektore); − reciton me ndjenjë poemën.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareSituata e të nxënitDiskutimCaktohen nxënës për të lexuar detyrën e shtëpisë. Mësuesi tregohet i kujdesshëm që në çdonjërën prej poezive që do tërecitohen, të pyesë për temën e saj. Synohet recitim i bukur dhe me ndjenjë i poezive.Veprimet në situatëNxënësit ndahen në 3 grupe dhe çdonjëri prej tyre punon me:Grupi I => ushtrimi 2 (imazhi që na sjell para syve poema lidhet me përshkrimin e jetës dhe bukurive natyrore).Grupi II => punon me ushtrimin 3, f.94. (ditari dypjesësh)…lisat e gjatë –epitet…shkon në mes si shigjetë…-krahasim
(përshkrimi i peizazhit të Shqipërisë) O malet e Shqipërisë e ju o lisat e gjatë….(Duket sikur kërkon t’i thërrasë pranë e të bisedojë me mall me ta)Fushat e gjera me lule… Çuka, kodra, brinja, gërxhe dhe pyje të gjelbëruar…Grupi III => punon me ushtrimi 5, për dallimin e fjalëve dialektore, duke shkruar përbri gjegjëset në gjuhën standarde.
Tabela e konceptit
Poema është një vepër e gjatë e shkruar në vargje, në të cilën autori, krahas shprehjes së ndjenjave, përfshin edhe ngjarje.
Drejtohet pyetja për diskutim: Pse Bagëti e bujqësia është një poemë?Veprimtari praktikeNë mënyrë individuale punojnë me ushtrimin 6:- Zbuloni idetë dhe mesazhin që përcjell autori nëpërmjet kësaj poeme.
Mësuesi/ja përmbledh për nxënësit: Vepra i kushtohet Atdheut dhe natyrës së vendlindjes. Larg tokës ku lindi, larg maleve dhe fushave, poeti ndien një mall zhuritës për çdo gjë shqiptare. Në atdhe gjithçka është e bukur, ndaj dhe dëshira për t’u kthyer është e papërmbajtur. Me dashurinë dhe krenarinë e flaktë atdhetare, Naimi shprehu një nga idetë më të rëndësishme të lëvizjes kombëtare. Ai synonte të ngjallte tek bashkatdhetarët ndërgjegjjen kombëtare, t’i bënte të vetëdijshëm se ishin bij të një vendi me vlera të gjithanshme, të një atdheu që priste shumë prej tyre.Nxënësit punojnë në heshtje dhe 2-3 prej tyre e lexojnë detyrën para grupit të klasës. Mesazhi më i bukur shkruhet edhe në dërrasë të zezë.
Gjuha shqipe 6
139
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Mësoni vargjet përmendsh dhe recitojini bukur ato.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Takim me poezinëTema mësimore: Gjuha shqype Gj.Fishta (ora e parë)
Fjalë kyçe:gjuhë shqipe, e bukur, e ëmbël, bashkim, mallkim.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:- prezantim digjital- pema e mendimit,- puno dyshe/shkëmbe men-dime,- diskutim.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e poezisë (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të poezisë deri sa ta kuptojë atë; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së poezisë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − analizon gjuhën e përdorur në poezi (standarde/dialektore); − shpreh pëlqimet rreth gjuhës së autorit dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke ilustruar me detaje nga poezia. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKomptetenca digjitaleSituata e të nxënitPrezantim digjital, pema e mendimitMësuesi/ja shtron pyetjen:• Çfarë dini ju për veprën e Fishtës?Nxënësit/et sjellin mendimet e tyre. Ndërkohë, me to, mësuesi/ja plotëson pemën e mendimeve.
Poet Patriot Dramaturg Përkrahës i ideve të Rilindjes
Kombëtare
Gjergj Fishta
Shfaqen fotografi dhe shkrime të autorit. Mësuesi/ja mund të mbështetet në materialin sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=V3cn1t5OnBYPrezantim i shkurtër për autorin:Gjergj FishtaËshtë vazhdues i idealeve atdhetare e demokratike të Rilindjes Kombëtare. Kryevepra e tij në vargje: “Lahuta eMalcis”, pasohet nga të tjera po aq të suksesshme, si: “Anzat e Parnasit”, “Mrizi i zanave” etj.Veprimet në situatëPoezia dëgjohet sipas interpretimit të Reshat Arbanës, në linkun: https://www.youtube.com/watch?v=nnH8HzO_1-U Më pas nxënësit/et punojnë dyshe pyetjet e ushtrimit 1.1. Në strofën e parë të poezisë autori përcakton bukurinë e gjuhës shqipe.2. Në strofën e dytë të poezisë autori na tregon se gjuha shqipe është pasuria e një populli.3. Në strofën e tretë të poezisë autori na tregon se gjuha shqipe bashkon shqiptarët kudo që janë.Në këtë linjë, punohet edhe ushtrimi 2 (qëllimi i kësaj lirike është të himnizojë gjuhën shqipe).
Libër për mësuesin
140
Veprimtari praktikeNxënësit/et punojnë me ushtrimin: Vargje të veçanta të poezisë kthehen në gjuhën standarde.Disa prej punimeve të nxënësve vendosen në tabelë përpara klasës dhe kërkohet nga mësuesi/ja që të interpretohen edhenë gjuhën standarde (mësuesi/ja shtron pyetjen për diskutim:)• Cili variant ju pëlqen më shumë, ai i shkruar nga Fishta apo ky i juaji?Nxënësit/et përgjigjen duke argumentuar përgjigjet e tyre, të cilat mësuesi/ja i plotëson duke theksuar se të shkruarit në dialekt nga Fishta ka të harmonizuar në mënyrë të mrekullueshme rimat dhe muzikalitetin.Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-arti.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim di-agnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Kërkoni në Internet informacion për prejardhjen e gjuhës shqipe dhe bëni një projekt rreth kësaj teme, duke u ndarë në grupe. (Kjo detyrë është afatgjatë)
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Takim me poezinëTema mësimore: Gjuha shqype Gj.Fishta (ora e dytë)
Fjalë kyçe:gjuhë shqipe, e bukur, e ëmbël, bashkim, mallkim.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:-diskutim,-teknika pyetje-përgjigje,-tabela e konceptit,-rrjeti i diskutimit.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− interpreton poezinë duke përdorur idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe idetë e nënkuptuara; − shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga poezia; −dallon qëllimin e autorit të poezisë; − jep dhe argumenton këndvështrimet e tij/saj rreth temës dhe ideve; − dallon mjetet shprehëse në poezi (anaforat)dhe tregon funksionin e tyre; − reciton me ndjenjë poezinë.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareSituata e të nxënitDiskutimLexohen detyrat e shtëpisë. Realizohet një diskutim për gjuhën shqipe duke përfshirë të gjithë grupin e klasës.Autorët që i kanë kënduar gjuhës shqipe:Gj. Fishta, N. Frashëri, N. Mjeda etj.Flitet në të gjitha vendet ku ka shqiptarë.Origjina nga pellazgishtja.Dokumenti i pare shqip (Formula e pagëzimit).Dialektet: gegërishtja dhe toskërishtja.Veprimet në situatëNdahet klasa në grupe për të punuar me ushtrimet:Grupi I punon ushtrimin 3.Vargjet në të cilat lavdërohet gjuha amtare: Porsi kanga e zogut t’verësqë vallzon n’blerim të pyllitporsi i ambli fllad i erësqë lmonn gjit e drondafillitporsi vala e bregut t’detitporsi gjama e rrfes zhgjetarenjashtu ashtu gjuha jon shqyptare
Gjuha shqipe 6
141
Vargjet në të cilat poeti mallkon atë që mohon këtë gjuhë: Pra, mallkue njai bir Shqyptari,që këtë gjuhë të Perëndis,trashëgim, që na la i Pari…Grupi II punon ushtrimin 4.Gjuhë hyjnoreGrupi III punon ushtrimin 5 dhe 6.
Mësuesi/ja bashkëpunon me nxënësit për dallimin e anaforave. Theksohet se përsëritja e tingujve të njëjtë në fillim të vargjeve krijon muzikalitet gjatë dëgjimit të poezisë.Veprimtari praktikeNxënësit/et nëpërmjet metodës rrjeti i diskutimit punojnë ushtrimin 7, f.97 duke reflektuar rreth aktualitetit të mesazhit poetik të poezisë.
PO A mendoni se JO mesazhi poetik i Fishtës është ende aktual dhe sot?
Nxënësit/et punojnë në heshtje. Në minutat e fundit dy-tre prej tyre e lexojnë detyrën para grupit të klasës.Përfundimet më të rëndësishme mësuesi/ja i shkruan në dërrasë të zezë.Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Mësoni vargjet që ju pëlqejnë më shumë përmendsh dhe recitojini para klasës.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Takim me poezinëTema mësimore: Zemra e liqenit L.Poradeci(ora e parë)
Fjalë kyçe:liqeri i kaltër, pasqyrim, ditë, valë, plagë.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:-prezantim digjital,-diskutim, -teknika pyetje-përgjigje,-tabela e konceptit,-puno dyshe/shkëmbe mendime.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e poezisë (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të poezisë deri sa ta kuptojë atë; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së poezisë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − dallon mjetet shprehëse në poezi (aliteracionin);− analizon titullin e poezisë.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitaleSituata e të nxënitPrezantim digjital - DiskutimNxënësve në videoprojektor u shfaqen poezi të ndryshme të autorit Lasgush Poradeci: “Vdekja e Nositit”(sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=bW7nAgUMNBQ), apo poezi të tjera, si: “Gjeniu i anijes”,”Dremit liqeri”, (sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=A7), “Ku shtrohet vala” etj.
Libër për mësuesin
142
Situata e të nxënitPrezantim digjital - DiskutimNxënësve në videoprojektor u shfaqen poezi të ndryshme të autorit Lasgush Poradeci: “Vdekja e Nositit”(sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=bW7nAgUMNBQ), apo poezi të tjera, si: “Gjeniu i anijes”,”Dremit liqeri”, (sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=A7), “Ku shtrohet vala” etj.Veprimet në situatëMë pas mësuesi/ja njeh nxënësit me figurën e poetit tonë të shquar, Lasgush Poradecin. (mund të përdoret materiali sipas linkut: http://floripress.blogspot.com/2013/09/jeta-dhe-vepra-lasgush-poradeci.html)Lasgush Poradeci (1900-1987)Është poet lirik e përkthyes. Emri i tij i vërtetë është Llazar Gusho. Poezitë e tij u përmblodhën në vëllimet:“Vallja e yjeve”, “Ylli i zemrës”, “Lirika”, etj. Lasgush Poradeci shkruan për: Natyrën Dashurinë Sakrifikimin Vetëflijimin për hir të jetës dhe të artit.
Pas leximit të poezisë “ Zemra e liqerit” të autorit L. Poradeci, në tekst, f.98, nëpërmjet teknikës pyetje-përgjigje nx-ënësit punojnë me pyetjet e ushtrimit 1, për të kuptuar përmbajtjen e poezisë.Nxënësit sjellin përgjigjet e tyre, por mësuesi ndërhyn sipas nevojës për t`i zgjeruar ato.Nxnënësit/et marrin njohuri për figurën e aliteracionit. Në dërrasën e zezë punohet tabela e konceptit.
Është përsëritja e
bashkëtingëlloreve të njëjta brenda
vargut.
Krijon tingëllimin e
brendshëm në trupin e vargut.
I jep vargut shprehësi tingullore.
Aliteracioni
Veprimtari praktikeMësuesi nxit mendimin kritik nëpërmjet metodës Puno dyshe/ shkëmbe ide mbi: • Analizoni titullin e poezisë duke komentuar kuptimin e tij.Zbërthehet metafora: Zemra e liqerit, efekti që krijon ajo për lexuesin, si dhe kuptimi i saj, qëllimi i autorit për të shpirtëzuar liqenin.Nxënësit punojnë për rreth dhjetë minuta e më pas shkëmbejnë idetë me njëri tjetrin. Idetë përfundimtare lexohen dhe shkruhen edhe në tabelë.Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-arti.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdue-shëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 6, f.99.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Takim me poezinëTema mësimore: Zemra e liqenit L.Poradeci(ora e dytë)
Fjalë kyçe:liqeri i kaltër, pasqyrim, ditë, valë, plagë.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:-diskutim, -punë në grupe,-punë individuale/shkrim i lirë.
Gjuha shqipe 6
143
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− interpreton poezinë duke përdorur idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe idetë e nënkuptuara; − shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga poezia; − jep dhe argumenton këndvështrimet e tij/saj rreth temës dhe ideve; − diskuton rreth përmbajtjes, përshtypjeve dhe ndjesive që i zgjon poezia;− reciton me ndjenjë poezinë.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareSituata e të nxënitDiskutimCaktohen nxënës për të lexuar detyrën e shtëpisë. Mësuesi/ja tregohet i/e kujdesshëm/me që në çdonjërin prej shembujve që do të sjellë nxënësi/ja të orientojë vëmendjen e tyre drejt efektit që sjell figura e aliteracionit në poezinë e L. Poradecit. (Konkluzione rreth zhvillimit të ushtrimit 6.)Aliteracionet krijojnë bukur tingëllimin e brendshëm në trupin e vargut. Gjatë leximit dhe dëgjimit të poezisë “Dremit liqeri”, të bën përshtypje harmonia e tingujve. Kjo melodi emocionuese nuk është rastësore. Kështu, përsëritja e bash-këtingëlloreve të shurdhëta r dhe sh lidhet me përfytyrimin e qetë të liqenit. Bashkëtingëlloret e shurdhëta r dhe sh janë tingujt e rrjedhjes së ujërave. Ndërkohë që bashkëtingëlloret e zëshme g dhe gj krijojnë efektin e kundërt, atë të liqenit të trazuar.
Veprimet në situatëPunë në grupeNxënësit ndahen në grupe ku secili prej tyre punon me :Grupi I punon ushtrimin 3. ( Jo, liqeni nuk përfaqëson vetëm një objekt, por ai është i lidhur ngushtë me shpirtin dhe botën e trazuar të poetit).Grupi II punon ushtrimin 4. (imazhi i lexuesit ndryshon nga një strofë në tjetrën, duke na dhënë gjendje të ndryshme të liqenit)Grupi III punon ushtrimin 5 (rrëmbimi i zemëruar i valëve; vorbulla e zemëruar e ujit)Nxënësit punojnë në heshtje. Përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet para grupit të klasës. Nëse është e nev-ojshme mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura.
Veprimtari praktikeShkrim i lirëNxënësit punojnë në mënyrë të pavarur ushtrimin 7: - Përshkruani me pesë fjali ndjesitë që ju zgjon poezia. Nxënësit përqëndrohen e punojnë për rreth 15 minuta, më pas lexojnë përshkrimet e tyre para grupit të klasës.Kjo detyrë mund të vlerësohet me notë.
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Mësoni përmendsh poezinë dhe recitojeni bukur atë.
Libër për mësuesin
144
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Takim me poezinëTema mësimore: Valbona D.Agolli
Fjalë kyçe:lumë, Valbona, brigje, shushurimë,kaltërsi.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:- prezantim digjital,- diskutim,- tabela e koncepteve,-puno dyshe/shkëmbe men-dime,- pesëvargëshi.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e poezisë (krijimtarinë, jetën); − i rikthehet leximit të poezisë deri sa ta kuptojë atë; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së poezisë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − dallon mjetet shprehëse të përdorura në poezi (pyetjen retorike, metaforat, epitetet);− dallon llojin e rimës së përdorur;− interpreton poezinë duke përdorur idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe idetë e nënkuptuara; − shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga poezia; − reciton me ndjenjë poezinë.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitaleSituata e të nxënitPrezantim digjital Mësuesi/ja u mundëson nxënësve që me ndihmën e videoprojektorit të shfaqen bukuritë e lumit malor të Valbonës, duke ndjekur sekuenca nga materialet në linqet: https://www.youtube.com/watch?v=xfWT-fza2N0, apo: https://www.youtube.com/watch?v=Y6e2cCxsGgs
Veprimet në situatëMësuesi/ja bën një prezantim të shkurtër të autorit.Dritëro Agolli Poet, prozator dhe publicist. Disa prej veprave më të rëndësishme të tij janë përkthyer në Perëndim e në Lindje. Nga krijimtaria e tij mjaft e pasur mund të përmendim: “Hapat e mia në asfalt”, “Komisari Memo”, “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo”, “Nënë Shqipëri”, “Njeriu me top”, “Trëndafili në gotë” etj.Pas leximit të poezisë “Valbona” për të kuptuar përmbajtjen e saj punohen pyetjet e ushtrimit 1.1. Në strofën e parë autorit i ka bërë përshtypje kjelltësia e lumit.2. Në strofën e dytë autori fton për t`u kredhur në ujërat e kaltra.3. Në strofën e tretë autori krijon imazhin e rrugëtimit të ujrave të kaltra.4. Në strofën e katërt vargjet kanë ton humori.Punë në grupeGrupi I punon ushtrimin 2 (në këtë poezi përcillet ideja se: Natyra është një mrekulli, të cilën duhet ta njohim, ruajmë dhe ta vlerësojmë.)Grupi II punon ushtrimin 4 duke përcaktuar llojin e figurave letrare të përdorura në vargjet e dhëna dhe shpjeguar kup-timin e tyre.Tabela e konceptit
PYETJA RETORIKEFigurë letrare që ndërtohet duke pyetur dhe pa kërkuar përgjigje. I jep vargut ngarkesë emocionale.
Gjuha shqipe 6
145
Vargu Figura letrare ShpjegimiTë duket si një qiell i dytë! krahasim Autori e krahason kthjelltësinë e lumit me atë të qiellit.Veç të tuliteshe si ftujë krahasim Bukuria e lumit të shton dëshirën për të qëndruar dhe
lodruar në ujërat e tij.Hedh vallen vala shushurimë! metaforë Valët e lumit duket sikur vallëzojnë…Me gotë lumin krejt ta pimë…? pyetje retorike Uji është aq i kulluar…Andej nga shkon ta pinë brigjet… personifikim Ujërat e kaltra do të mbeten aty në gjirin e natyrës, pranë
brigjeve.Nxënësit/et përqendrohen dhe më pas argumentojnë përgjigjet e tyre. Mësuesi/ja plotëson nëse është e nevojshme e më pas ndalet në shpjegimin e pyetjes retorike.Grupi III punon ushtrimin 5, për të dalluar rimën e përdorur dhe llojin e strofave, përbërjen e tyre.(Rima e poezisë ABAB, secila strofë ka katër vargje).Veprimtari praktikeMë anë të metodës puno dyshe/shkëmbe mendime, punohet ushtrimi 6.Pesëvargësh me fjalët “Lumi i Valbonës”. Mësuesi/ja u rikujton nxënësve skemën e pesëvargëshit.
Emër Mbiemër+mbiemër Folje+ folje+ folje Fjali me 4 fjalë Fjalë sinonime me fjalën e parëNxënësit/et punojnë në heshtje më pas paraqesin detyrën, e cila vlerësohet.Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-arti.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Përzgjidhni vargjet që ju pëlqejnë më shumë dhe recitojini para klasës.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Takim me poezinëTema mësimore: Detyrë Klase Zh. Prever
Fjalë kyçe:mësues, djalë, zog, klasë, dritare, flu-turim, këngë.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja.
Metoda dhe teknika:- imagjinatë e drejtuar,- teknika pyetje-përgjigje, -tabela e konceptit,- rrjeti i diskutimit.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:−parashikon përmbajtjen e poezisë mbështetur në figurat dhe titullin;− flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e poezisë (krijimtarinë, jetën); − lexon poezinë për ta kuptuar atë; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së poezisë; − dallon mjetet shprehëse të përdorura në poezi (përsëritjen artistike, metaforat);− shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga poezia; − gjykon me argumente idetë e poezisë;− reciton me ndjenjë poezinë.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitale
Libër për mësuesin
146
Situata e të nxënitImagjinatë e drejtuarMësuesi/ja kërkon nga nxënësit/et të vështrojnë me kujdes figurat në faqet 102 dhe 103 dhe të përshkruajnë mendimet dhe ndjenjat e tyre në lidhje me to. Pasi të kenë lexuar titullin e poezisë, dëgjohen diskutimet e tyre, parashikimet në lidhje me përmbajtjen e poezisë.Në sfond vendoset kolona zanore e këngës sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=1tDhUVAQCzw
Veprimet në situatëBëhet një prezantim i shkurtër me autorin e poezisë:Zhak Prever (Jacques Prévert 1900 - 1977) ishte një poet francez. Ai gjithashtu njihet edhe si një skenarist mjaft i suk-sesshëm filmash. Disa nga veprat e tij më të përmendura janë: “Bregu në mjegull”, “Dita po lind”, “Fëmijët e parajsës”, “Fjalët”etj.
Pas leximit të poezisë “Detyrë klase” punohen pyetjet e ushtrimit 1, për të kuptuar më mirë përmbajtjen e poezisë.1. Fëmija në orën e mësimit ndihet i shpërqendruar dhe ndien detyrim të qëndrojë në të. Mosha fëmijërore dhe pranvera që troket e tërheqin fëmijën drejt natyrës, lojës dhe lirisë.2. Atë e shpërqëndron natyra dhe zogjtë që cicërojnë.3. ………………………………………….Punohen ushtrimet 2-3, për të interpretuar poezinë.- Atmosfera e kësaj poezie ka të bëjë me botën ëndërrimtare të fëmijëve. Është stina e pranverës.Nxënësit sjellin eksperiencat e tyre personale, lidhur me dëshirat e tyre, ndërsa janë në shkollë dhe ndjekin mësimin.Nxënësit/et ndahen në tri grupe dhe çdonjëri prej tyre punon me:Grupi I punon ushtrimin 4.Fëmija i kërkon zogut ta shpëtojë nga atmosfera e mërzitshme në klasë.Grupi II punon ushtrimin 5.Nxënësit/et përqendrohen, punojnë në heshtje e më pas përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet para grupit të klasës. Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura.Tabela e konceptit
Përsëritja artistike krijohet duke përdorur disa herë me radhë të njëjtën fjalë, grup fjalësh apo fjali të njëjta, me qëllim theksimin artistik të tyre.
Ushtrimi 5, vargjet që përsëriten:Fëmija e shikon Dhe tetë dhe tetë ikin fluturim,Fëmija e pret dhe katër dhe katër,Fëmija i thërret dhe dy e dy zhduken fare… Grupi III punon ushtrimin 6 për gjetjen e metaforave dhe zbërthimin e kuptimit të tyre: Metaforat Tetë dhe tetë ikin fluturim…Xhamat bëhen rërë…Bankat bëhen pemë… Dhe muret e klasës shemben pa zhurmë…Veprimtari praktikeNxënësit/et nëpërmjet metodës rrjeti i diskutimit punojnë ushtrimin 7.- Momentet e lojës janë më të dobishmet në jetën e një fëmije.Nxënësit/et argumentojnë qëndrimin e tyre. Mësuesi/ja ndërhyn për të arritur në konkluzionet e duhura mbi dobinë e shkollës dhe të lojës në formimin e një fëmije.Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-arti.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Mësoni pesëmbëdhjetë vargje përmendsh dhe recitojini para klasës.
Gjuha shqipe 6
147
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Takim me poezinë
Tema mësimore: Unë, biri yt A.Podrimja
Fjalë kyçe:Kosovë, bir, vuajt-je, gëzime, brenga.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:- pesëvargëshi,- teknika pyetje-përgjigje,- puno dyshe/ shkëmbe mendime.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:−ndërton një pesëvargësh me fjalën kyçe të poezisë;− flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e poezisë (krijimtarinë, jetën); − lexon poezinë për ta kuptuar atë; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së poezisë; − kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − dallon mjetet shprehëse të përdorura në poezi (epitetet);− interpreton poezinë duke përdorur idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe idetë e nënkuptuara; − shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga poezia; − lexon me ndjenjë poezinë.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitaleSituata e të nxënitPesëvargëshi:Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë fjalën: Kosova dhe bashkëpunon me nxënësit/et për të ndërtuar një pesëvargësh metë. Në sfond vendoset kolona zanore e këngës, sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=vRo_k36gwh0
Veprimet në situatëBëhet një prezantim i shkurtër me autorin e poezisë:Ali Podrimja (1942 -2012) është një poet bashkëkohor kosovar. Vargjet e tij karakterizohen nga thjeshtësia, figurat dhe mesazhet e fuqishme atdhetare. Disa prej veprave të tij të njohura janë: Hija e tokës, Shamijat e përshëndetjeve, Dhimbë e bukur , Sampo, Lum Lumi etj.Pas leximit të poezisë “Unë, biri yt”, punohet ushtrimi 1, nëpërmjet teknikës pyetje-përgjigje, për të zbërthyer përmba-jtjen e saj. - Cila është tema e kësaj poezie? (Kjo është poezi atdhetare, i kushtohet atdheut. Ka temë patriotike.) - Kujt i drejtohet poeti që në vargun e parë? (Poeti i drejtohet Kosovës, ashtu si biri nënës).- Cila është lidhja e tij me atdheun? (Është një lidhje e fortë, një lidhje organike, shpirtërore, e cila përcillet mes vargjesh plot emocion).Nxënësit/et ndahen tri në grupe dhe punohen ushtrimet 3-6:Grupi I: Gjeni vargjet në të cilat poeti pasqyron vuajtjet e vendit të tij:Ushtrimi 3: “T`i njoh vuajtjet, gëzimet, vdekjet”,(por edhe vargje të tjera, sipas argumenteve të nxënësit).Ushtrimi 4: Komentoni vargjet: ta di gjakun që të vlon në gji, dallgën kur të rreh netëve t`pagjumta.Autori bashkëbisedon me atdheun e tij, i flet me ton të ngrohtë e të dhembshur për plagët e kohërave, historinë e përgjak-ur të vendit të vet. Gjaku nënkupton forcën dhe gjallërinë, shpirtin e pamposhtur të atdheut, ndërsa dallgët nënkuptojnë situatën e trazuar në të cilën ndodhet vendi, atdheu që s`fle, atdheu me netë ku s`ka gjumë.
Grupi II: Ushtrimi 5: Figura letrare e përdorur në fjalët e nënvizuara:T’i njoh vuajtjet, gëzimet, vdekjet,Ti njoh lindjet e bardha, caqet e tua të kallura. ( është figura e epitetit).Grupi III: Ushtrimi 6: Çfarë ju bën përshtypje në vargun hyrës dhe atë mbyllës? Ashtu si vargu hyrës, edhe ai mbyllës kanë në përbërjen e tyre togfjalëshin: Unë, biri yt, Kosovë, t`i njoh/të njoh, Kosovë, unë, biri yt. Është kjo një zgjedhje e autorit për të theksuar idenë kyçe të poezisë, atë të fillit të fortë e të pakëputshëm midis atdheut dhe vetë atij.
Libër për mësuesin
148
Veprimtari praktikeNxënësit/et punojnë për rreth dhjetë minuta, në mënyrë individuale, me ushtrimin e mëposhtëm: Zgjidhni vargjet që ju prekin më shumë. Thoni pse.Nxënësit/et punojnë në heshtje, për rreth 10 minuta. Detyra vlerësohet për argumentimin, komentin që nxënësi i bën vargjeve të përzgjedhura, mënyrës se si shprehet, fjalëve që përzgjedh.Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-arti.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Bëni një album me temë “Atdheu në vargje” me poezi të autorëve kosovarë.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Në skenën e teatritTema mësimore: 14 vjeç dhëndër A.Z.Çajupi(ora e parë)
Fjalë kyçe:burrë, grua, mar-tesë, djalë, 14 vjeç, bota.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:- prezantim digjital,- diskutim,- tabela e konceptit,- punë në grupe dyshe.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:−diskuton në bazë të njohurive dhe informacioneve që ka, lidhur me temën; − flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − lexon fragmentin e komedisë për ta kuptuar atë;− kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti;− interpreton qëllimin e autorit të pjesës;Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitaleSituata e të nxënit Prezantim digjitalNëpërmjet videoprojektorit shfaqen sekuenca nga filmi “Përrallë nga e kaluara”. Mësuesi mund të përdorë materialin sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=gQkFPZuX7r0Nxënësit/et komentojnë veprimet e personazheve, pamjen e tyre dhe ngjarjen nëse e kanë të njohur. Mësuesi/ja flet shkurtimisht për përmbajtjen e filmit.Përrallë nga e kaluara është një film shqiptar i prodhuar në Shqipëri në vitin 1987. Skenari i këtij filmi është i bazuar në komedinë “14 vjeç dhëndërr “ të A. Z. Çajupit. Në këtë komedi autori tregon historinë e martesës së Gjinos 14 vjeçar me Marigonë 20 vjeçare. Marigoja hakmerret ndaj atyre që sajuan këtë martesë dhe më në fund fiton.Veprimet në situatëBëhet një prezantim i shkurtër me autorin e komedisë:Andon Zako Çajupi (1866-1930)Poet dhe dramaturg i shquar, veprimtar patriot e demokrat revolucionar shqiptar. Ndër veprat e tij të mirënjohura për-mendim: “Baba Tomorri”, “Pas vdekjes”, “14 vjeç dhëndër” etj.Pas leximit të fragmentit, të shkëputur nga komedia “14 vjeç dhëndër”, punohen me gjithë grupin e klasës, pyetjet e ushtrimit 1, pët të kuptuar përmbajtjen e tij.1. Dialogu në këtë fragment zhvillohet mes Vangjelit dhe Tanës.2. Ata janë burrë e grua.3. Ata gjenden në dhomën e gjumit duke u bërë gati për të fjetur.4. Tana është e shqetësuar dhe nuk e zë gjumi, sepse mendon se duhet të martojnë të birin.5. Vangjeli nuk e miraton menjëherë mendimin e të shoqes, ai është indifferent, por edhe nuk e bindin dot fjalët e saj.(kështu vazhdohen me radhë të gjitha pyetjet)
Gjuha shqipe 6
149
Tabela e konceptit
Komedia është një tekst dramatik ku personazhet zbulojnë dobësitë e tyre dhe veset. Ata përfshihen në situata humori dhe ngjarjet kanë një fund të lumtur.
Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të japin tri argumente pse fragmenti i dhënë është një komedi. Drejtohet pyetja: A njihni komedi të tjera? Renditni disa prej tyre.Psh: Komedi shqiptare: “Pallati 176”, “Shi në plazh”, “Karnavalet e Korçës”, “Pas vdekjes” etj.
Veprimtari praktikePunohet në grupe dyshe ushtrimi 2, për të interpretuar qëllimin e autorit:(Në qëllimin e autorit do të përfshinim: -të godasë mendësinë e asaj kohe,-të godasë martesat e të rinjve në moshë të papërshtatshme,-të pasqyrojë mbingarkesën e gruas me detyra të rënda në familje).
Nxënësit/et punojnë në heshtje. Përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet para grupit të klasës.Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura nëse është e nevojshme.Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-arti.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Interpretoni në role fragmentin. Bëni një skenë, kujdesuni për kostumet, intonacionin, gjestet e lëvizjet gjatë aktrimit tuaj.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Në skenën e teatritTema mësimore: 14 vjeç dhëndër A.Z.Çajupi(ora e dytë)
Fjalë kyçe:burrë, grua, mar-tesë, djalë, 14 vjeç, bota.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:- lojë me role,- punë në grupe,- punë në grupe dyshe.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− interpreton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve;− dallon elemente të formës dhe strukturës së tekstit;− analizon marrëdhëniet mes personazheve, vlerëson sjelljet e tyre, duke i krahasuar ato;− shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga fragmenti;− analizon gjuhën e përdorur në komedi (standarde/dialektore); − interpreton në role fragmentin e komedisë.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitaleSituata e të nxënit Lojë me role Vihet në skenën e improvizuar nga nxënësit/et fragmenti i tekstit, që ata vetë kanë përzgjedhur. Mësuesi/ja vlerëson mënyrën e interpretimit të tyre. Nxënësit/et mund të kenë regjistruar dramatizimin e tyre, apo filmuar atë dhe ta prezan-tojnë para klasës. Mësuesi vendos vetë për minutazhin e kësaj veprimtarie, mund të prezantojnë dy grupe apo edhe më shumë, sipas përgatitjes së nxënësve.Veprimet në situatëPunohen në grupe ushtrimet:
Libër për mësuesin
150
Grupi I: Ushtrimi 3Konflikti midis personazheve qëndron në perceptimin që ata kanë për rolin në familje. Nëse Tana shqetësohet, sepse mbi të bien të gjitha punët e shtëpisë, Vangjeli e sheh veten si zot të shtëpisë, ai mendon se gratë janë për punë, ndërsa burrat për të komanduar. Grindja e tyre zbulon mendësinë e prapambetur të kohës.Grupi II: Ushtrimi 4Këmbëngulja e Tanës:Bjer e fli, mua s`më flihet.Sa jam gjallë, Dua të gëzoj si mëmë!Indiferentizimi i Vangjelit:Do t`më lësh dhe sot pa gjumë?
Grupi III: Ushtrimi 5Situatat komike në këtë fragment krijohen nga: nga mendimet e tyre,nga fjalët e thëna prej tyre. Nxënësit/et ilustrojnë me fraza që u shkaktojnë humor.Grupi IV: Ushtrimi 6Dhjetë fjalë dialektore të përdorura në fragment:
Fjala në dialekt Gjegjësja në standard
Dialekti: Toskërisht
ndëgjo dëgjokeshë pësuar kisha pësuarburratë burratnukë nuk
Nxënësi punon me gjetjen e fjalëve në vijim.
Veprimtari praktikePunë në grupe dyshePunohet ushtrimi 7, f.108 për të reflektuar dhe vlerësuar ndenjat në lidhje me personazhet:Personazhi më shkakton Tana Vangjeli Pse?Humor Indiferenca e tij shkakton humor…
Keqardhje Përmes fjalëve të saj kuptojmë jetën evështirë me të cilën është përballur ajo, ngark-esën me punë të rënda…
ZemërimSimpati
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-arti.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Interpretoni në role fragmentin. (Vazhdon dramatizimi i fragmentit)
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Në skenën e teatritTema mësimore: Koprraci Molieri (ora e parë)
Fjalë kyçe:koprrac, hajdut, para, drejtësi, plan.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:-prezantim digjital,-teknika pyetje-përgjigje, -tabela e koncepteve,-minileksion,-rrjeti i diskutimit.
Gjuha shqipe 6
151
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:−diskuton në bazë të njohurive dhe informacioneve që ka, lidhur me temën; − flet shkurt (3-4 fjali) për autorin e tekstit letrar (krijimtarinë, jetën); − lexon fragmentin e komedisë për ta kuptuar atë;− kërkon informacion për fjalët e panjohura dhe mëson t’i përdorë ato; − u përgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalët e tij/saj ose me shembuj nga teksti;− dallon mjedisin ku ndodhin ngjarjet; − interpreton qëllimin e autorit të pjesës, duke mbajtur qëndrimin e tij/saj.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitaleSituata e të nxënitPrezantim digjitalNxënësve nëpërmjet videoprojektorit iu mundësohet të shikojnë pjesë të zgjedhura nga komedia e Molierit: “Kopraci”.Mësuesi/ja mund të përdorë materialin me sekuenca nga komedia në linqet: (“Koprraci” në gjuhën frënge: https://www.youtube.com/watch?v=kLrLx_yB7Wg)(“Koprraci” në gjuhën shqipe: https://www.youtube.com/watch?v=kxwNp_dIXhE)Në tabelë punohet një pesëvargësh për fjalën: Koprraci.
Veprimet në situatëBëhet një prezantim i shkurtër me autorin e komedisë:Molieri (Jean-Baptiste Poquelin, 1622 – 1673) Është një nga figurat më të ndritura të letërsisë botërore, i cili hodhi themelet e komedisë franceze. Molieri mbetet një krijues i madh indërtimit të karaktereve. Disa nga veprat e tij më të njohura janë:“Tartufi”, “Don Zhuani”, “Mizantropi”, “Kopraci” dhe “Borgjezi fisnik”.
Pas leximit të fragmentit të shkëputur nga komedia, mësuesi/ja bashkëbisedon me nxënësit/et për përgjigjet e pyetjeve të ushtrimit 1.- Ku zhvillohet ngjarja? (Në oborrin e shtëpisë së Harpagonit.)- Çfarë e ka tronditur dhe alarmuar Harpagonin? (Vjedhja e parave…)- Ku dyshon Harpagoni? (tek gjithsecili që ai njeh, madje dyshon për gjithë botën.)- Çfarë masash kërkon të marrë ai për gjetjen e hajdutit? (kërkon të prangosë gjithë qytetin dhe rrethinatVijohet edhe me pyetjet e tjera të ushtrimit 1.Tabela e koncepteveI.
Shfaqja teatrale ndahet në akte, pjesë të cilat për bëhen nga disa skena, por që bashkohen në një bosht ngjarjeje.
Mësuesi/ja zgjeron informacionin e nxënësve:Vepra dramatike ndahet në disa pjesë, të cilat quhen akte. Ka drama me një e dy akte, por drama e plotë ka prej tri, deri në pesë dhe gjashtë akte. Akti zgjat nga ngritja e deri te mbyllja sërish e perdes, por aktet nuk janë tërësi të veçanta, ato janë të lidhura fort midis tyre, sepse veprimi i aktit pasues është vazhdim i aktit paraprak. Midis akteve ekziston pushimi i domosdoshëm ose pauza, jo vetëm për çlodhjen e shikuesve, por për të krijuar përshtypjen e largësisë kohore midis ngjarjeve. Akti mund të ndahet në skena. Çdo ndryshim i personazhit në skenë – ikja e njërit ose dalja (shfaqja) e tjetrit – quhet pamje ose skenë. Një akt zgjat rreth 30-40 minuta dhe një dramë mund të ketë 1 deri në 6 akte.
Mësuesi/ja drejton pyetjet:-Sa akte dalloni në fragmentin e dhënë? Sa skena? (Janë shkëputur nga vepra e plotë dy akte dhe dy skena).-Cila është ngjarja që i bashkon këto në një bosht të vetëm? (Nxënësit përmbledhin shkurtimisht përmbajtjen).
II.
Simboli është një figurë letrare, e cila paraqet një send, një frymor a një dukuri nëpërmjet një sendi, një frymori a një dukurie tjetër që bëhet përfaqësuese. Është figurë me kuptim të dyfishtë.
Libër për mësuesin
152
Ilustrimi bëhet me figurën e Harpagonit, (personazhit kryesor të komedisë “Kopraci” i cili është simbol i koprracisë.Për të konkretizuar e zgjeruar njohuritë e nxënësve mësuesi/ja jep shembuj të tjerë:Kafshë të tilla, si: dhelpra, ujku, luani, janë kthyer përkatësisht në simbole të dinakërisë, egërsisë, forcës. Shumë per-sonazhe të letërsisë artistike janë bërë simbole të virtyteve ose veseve të ndryshme njerëzore. P.sh., Prometeu është bërë simbol i sakrificës dhe i dashurisë njerëzore; Gjergj Elez Alia – simbol i luftëtarit që mbron nderin dhe lirinë; Veprimtari praktikeNxënësit/et nëpërmjet metodës rrjeti i diskutimit argumentojnë pro ose kundër pyetjes: (Ushtrimi 3). PO A e justifikoni JO gjendjen shpirtërore të Harpagonit në momentin e vjedhjes së parave?Nxënësit/et punojnë rreth dhjetë minuta e më pas argumentojnë përgjigjet para grupit të klasës.Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-arti.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Harpagoni është sa tragjik në fatin e tij, po aq dhe komik në mënyrën se si sillet. Gjeni në tekst dy mo-mente që u përgjigjen këtyre dy tipareve të tij. (Ushtrimi 4, f.112)(Përgatitje për të luajtur në role një fragment të shkurtër, sipas pëlqimit të nxënësve, i cili do të vihet në skenë orën e ardhshme).
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Në skenën e teatritTema mësimore: Koprraci Molieri (ora e dytë)
Fjalë kyçe:koprrac, hajdut, para, drejtësi, plan.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:-lojë me role, -diskutim,-tabela e konceptit,- punë individuale.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:−rendit në mënyrë të përmbledhur veprimet e personazhit kryesor;− interpreton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve;− analizon marrëdhëniet mes personazheve, vlerëson sjelljet e tyre, duke i krahasuar ato;− shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj, duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga fragmenti;−dallon elemente të formës, gjuhës, duke ilustruar me pjesë nga fragmenti;− dallon epitetet, metaforat e përdorura nga autori;− interpreton në role fragmente nga monologu i komedisë.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitaleSituata e të nxënit Lojë me role Vihet në skenën e improvizuar nga nxënësit/et fragmenti i tekstit, që ata vetë kanë përzgjedhur. Mësuesi/ja vlerëson mënyrën e interpretimit të tyre. Nxënësit/et mund të kenë regjistruar dramatizimin e tyre, apo filmuar atë dhe ta prezan-tojnë para klasës.Veprimet në situatëPunohet me interpretimin e tekstit (Ushtrimi 2):• Cilin ves dënon autori në këtë komedi? (Koprracia është vesi që dënohet, vihet në lojë nëpërmjet personazhit që sillet si një njeri për të cilin ka vlerë vetëm paraja.)
Gjuha shqipe 6
153
Gjatë monologut të Harpagonit, i cili zbulon botën e tij të brendshme, mendimet e tij shfqet më së miri kjo cilësi e shëmtuar e karakterit të tij. Por, ç`është monologu?
Është biseda që një personazh zhvillon me vetveten. U drejtohet lexuesve apo shikuesve në një shfaqje teatrale. Shfaq mendimet e botëkuptimit të personazhit në lidhje me çështje të rëndësishme.
Pra, monologu (gr. mónos – vetë, një, dhe lógos – fjalë), përmes të cilit personazhi i dramës shpreh qëndrimet, mendimet e veta.
Ndahet klasa në tri grupe dhe çdonjëri prej tyre punon me:Grupi I punon ushtrimin 5. (…Jeta e tij nuk kishte më kuptim.… do të bënte çmos të vinte në vend shumën e vjedhur. …në se nuk do ta gjente hajdutin do të donte të varte gjithë botën e më pas edhe veten.)Grupi II punon ushtrimin 6. (pjesa e parë e fragmentit dallon për pyetjet retorike; pyetjet e përsëritura; frazat e shkurtra. Fjalitë me folje në mënyrën urdhërore janë të pakta, si psh: Kapeni hajdutin! Kapeni vrasësin!).Grupi III punon ushtrimin 7. (paraja ime e gjorë - mbiemër, paranë time të shtrenjtë – mbiemër. Të dyja janë epitete.)Veprimtari praktikePunohet ushtrimi 8, f.112. Nxënësi/et komentojnë si i kuptojnë thëniet e dhëna, duke i mbështetur me raste nga jeta e përditshme.• Koprraci humbet çdo gjë nga lakmia për të pasur gjithçka. La FontenKoprracit i intereson vetëm paraja, ajo është kuptimi i jetës dhe gjithçka tjetër bëhet e padukshme për të. Kështu, ai hum-bet kuptimin e vërtetë të jetës, humbet dashurinë për vlerat e vërteta të jetës, duke u shndërruar në një qenie materiale.
• Të varfrit i mungojnë shumë gjëra, Koprracit i mungon gjithçka. GëteNjë njeriu të varfër mund t`i mungojnë shumë gjëra materiale, por nëse shpirti i tij është i pasur me dashuri, atëherë jeta ka ende plot shpresa dhe mundësi të reja për të. Koprracit i mungojnë sytë për të parë bukuritë e jetës, ai sheh vetëm paratë e tij, por as ato nuk mundet t`i shijojë.
Nxënësit/et punojnë në heshtje. Në minutat e fundit nxënësit/et lexojnë duke argumentuar përgjigjet.Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-arti.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Mësoni përmendsh një pjesë të monologut të Harpagonit. (Vazhdon dramatizimi i fragmentit në role).
Libër për mësuesin
154
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrarNënrubrika: Rrëfejmë përvoja(Teksti rrëfimtar joletrar)Tema mësimore: Udhëtim në Diznei LendUdhëpërshkrim
Fjalë kyçe:udhëtim fantastik, personazhete filmave vizati-morë, lojërashpikje, fantazi.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:
- stuhi mendimesh,- tabela e konceptit,- teknika pyetje-përgjigje,- punë në grupe,- tryeza rrumbullake.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:-dallon udhëpërshkrimin si lloj i tekstit joletrar rrëfimtar;-u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së tekstit; -analizon elementet e strukturës së udhëpërshkrimit;-shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga teksti.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitaleSituata e të nxënit Stuhi mendimesh/ tabela e konceptitShtohet pyetja për diskutim::-Ç’dini për tekstin joletrar?Nxënësit/et sjellin idetë e tyre, të cilat mësuesi i zgjeron dhe plotëson në dërrasë të zezë (tabela e konceptit).
Teksti rrëfimtar joletrarQëllimi i tekstit rrëfimtar joletrar është të rrëfejë ngjarje të jetuara, copëza nga jeta e personave.Rrëfimi bazohet në fakte, duke përfshirë vende, data, personazhe ngjarjesh reale.
Më pas, mësuesi/ja u krijon mundësinë nxënësve të shohin pamje nga Diznei Lend. Mund të përdoret materiali sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=h48Y9ysdycQ ose https://www.youtube.com/watch?v=nM_BOGtz1AsVeprimet në situatëPas leximit të pjesës “Udhëtim në Diznei Lend”, nëpërmjet teknikës pyetje-përgjigje, nxënësit u japin përgjigje pyetjevetë ushtrimit 1.1. Vendet që viziton autori në Diznei Lend janë: Shpella e Tmerrit, Malet Ruse….2. Autorit i bën përshtypje pothuajse çdo gjë në këtë vend, pasi përjeton momente të pakrahasueshme kudo ku shkon…3. Udhëtimi ishte fantastik.4. Autori e falënderon me zemër këdo që e ka shpikur Diznei Lendin.
Shpjegohet se ç’është udhëpërshkrimi, si lloj i tekstit rrëfimtar joletrar.Udhëpërshkrimi:• lloj i veçantë i rrëfimit joletrar;• pikënisjen e merr nga udhëtimi dhe nga mbresat që lë në kujtesën e autorit.
Punë në grupeMësuesi/ja i ndan nxënësit me grupe dhe secili prej tyre punon me:Grupi I punon ushtrimin 2, f. 115 (Çdo fëmijë do të dëshironte të shkonte të paktën një herë në jetë, pasi ai mund të quhet “Qyteti i lojërave të lumturisë” ...)Grupi II punon ushtrimin 3, f. 115 (Objektive: përmendja e fakteve, vendeve.Subjektive: një ëndërr e vërtetë;…vërtet fantastik etj; )Grupi III punon ushtrimin 4, f. 115 (Autori rrëfen në vetën e parë. Disa nga fjalitë, në të cilat del në pah prania e tij janë: …Aty bëmë një udhëtim... - …hipëm edhe në një karusel... - …hipëm mbi një dyshek... etj.Grupi IV punon ushtrimin 5 fq. 115 (pyetja e autorit “Kush i shpiku vallë”, nënkupton një vlerësim për krijuesit e tyre.)Nxënësit punojnë në heshtje. Përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet para grupit të klasës. Nëse është enevojshme, mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura
Gjuha shqipe 6
155
Veprimtari praktikeTryeza rrethore, përmes së cilës nxënësit/et reflektojnë rreth vendeve që ju pëlqejnë për t`i vizituar, mbështetur në mbre-sat e leximit. Jepen shpjegime, sipas opinioneve të tyre personale.Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-arti.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Përfytyroni sikur jeni në Diznei Lend. Përshkruani çfarë ju bën përshtypje gjatë vizitës suaj.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrarNënrubrika: Rrëfejmë përvoja(Teksti rrëfimtar joletrar)Tema mësimore: Vaçe Zela: I kam harruar pengjet e mia B.Goce Intervistë
Fjalë kyçe:Vaçe Zela, këngëtare, zë i ëm-bël, skenë, mall.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:-prezantim digjital,-diskutim,-teknika pyetje-përgjigje,-punë në grupe,-puno dyshe/shkëmbe men-dime.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:-dallon intervistën si lloj i tekstit joletrar rrëfimtar;-u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së tekstit; -analizon elementet e strukturës së intervistës;-shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga teksti.-flet shkurtimisht për jetën dhe veprimtarinë artistike të këngëtares Vaçe Zela.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitaleSituata e të nxënit Prezantim digjital Drejtohet pyetja për diskutim:-Ç’dini për artisten Vaçe Zela? Nëpërmjet videoprojektorit shfaqet një material i shkurtër për të prezantuar figurën e këngëtares së shquar shqiptare Vaçe Zela. Mund të përdoren materialet sipas linqeve: https://www.youtube.com/watch?v=Egg-b9A1MxU (kënga: Valsi i lumturisë)https://ëëë.youtube.com/ëatch?v=5Pl-9M3gVxY (kënga: Moj e bukura Arbëri)
Veprimet në situatëPas leximit të intervistës së Vaçe Zelës, “I kam harruar pengjet e mia”, nxënësit u japin përgjigje pyetjeve të ushtrimit 1.1) Koncerti për nder të Vaçe Zelës titullohet “Vaçe Zela, një grua, një zë, një mit”2) Dëshira e Vaçe Zelës është të kthehet në Shqipëri…..3) Asaj i mungon publiku shqiptar, Shqipëria dhe e pamundura për t`u ngjitur në skenë.4) Ndërsa kujton jetën e saj, këngëtarja vlerëson lidhjen e fortë, dashurinë që ajo ndien për publikun shqiptar.Ushtrimi 2-Si i kuptoni fjalët e Vaçe Zelës: “Ai vend më bëri këtë që ju thoni se unë vazhdoj të jem për ju”.
Interpretimet e nxnësve duhet të kenë si bosht të përgjigjes vlerësimin që ajo ka për vendin dhe publikun shqiptar.Këngëtarja vlerëson atdheun dhe popullin e saj, ata që e rriten dhe edukuan, që ushqyen ëndrrën e saj, që e mbështetën, e duartrokitën dhe e bënë të jetë aq e madhe dhe e shtrenjtë për ta.
Libër për mësuesin
156
Ndahet klasa në katër grupe dhe secili prej tyre punon me: Grupi I punon me:-formulon dy pyetje që do të donin t`ia drejtonin këngëtares; Formulimi i pyetjeve vlerësohet për konceptimin e tyre, po aq sa edhe formulimin gjuhësor; analizën e formës së organizimit të këtij shkrimi (Intervistë; pyetje –përgjigje).Grupi II punon me të analizën e personazhit, se si ndihet këngëtarja, duke nënvizuar mbiemrat dhe ndajfoljet që përcak-tojnë gjendjen e saj shpirtërore. (Këngëtarja ndihet tejet e vlerësuar dhe kjo e plotëson si artistikisht, ashtu edhe shpirtërisht. Disa nga mbiemrat që përcaktojnë gjendjen e saj janë: fisnike, e madhe, e lumtur, etj.)Grupi III punon me renditjen e tri fakteve nga jeta e së intervistuarës. (Viti 2009 mban emrin e saj; përvjetori i saj i 70-të etj.)Grupi IV punon me renditjen e tri tipareve të gjuhës së intervistës. A gjenden terma? A është subjektive apo objektive?Termat i takojnë fushës së muzikës: publik, live, skenë, por edhe të dhëna nga jeta e personazhit: përvjetor, kremtim.Dominon gjuha subjektive, kurse të dhënat nga jeta janë fakte objektive.Nxënësit punojnë në heshtje. Përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet para grupit të klasës. Nëse është e nev-ojshme mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura.Veprimtari praktikeNë minutat e fundit, nxënësit punojnë në grupe dyshe ushtrimin 9, f.119: -Zbërtheni nëntekstin e titullit. Si është i ndërtuar ai nga ana gjuhësore?
Titulli është një përsëritje e drejtpërdrejtë e fjalëve të autores. Fjala peng është përdorur në kontekstin e fjalës: dëshirë, objektiv. Autorja shprehet në mënyrë të tillë që nënkupton se ajo është e realizuar, ka realizuar gjithçka ka synuar në jetën e saj dhe kjo plotësohet më së miri në mbylljen e intervistës, ku ajo shprehet se gjithçka kujton është dashuria që i jep ende publiku shqiptar.Mësuesi/ja vlerëson përgjigjet e argumentuara të nxënësve, duke i dhënë sa më shumë hapësirë të shprehurit të tyre.Kjo detyrë mund të vlerësohet me notë.Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-arti, muzika.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Intervistoni një figurë të njohur e të dashur për ju. Prezantojeni intervistën para klasës.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrarNënrubrika: Rrëfejmë përvoja(Teksti rrëfimtar joletrar)Tema mësimore: Histori paqeje E.EndrjusKronikë
Fjalë kyçe:ushtarë, luftë, paqe, këngë, Krishtlind-je.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:-diskutim, -prezantim digjital, -puno dyshe/shkëmbe men-dime,-ditari dypjesësh,-tabela e konceptit, -punë individuale .
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:-dallon kronikën si lloj i tekstit joletrar rrëfimtar;-u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së tekstit; -rendit ngjarjet e tekstit; -analizon elementet e strukturës së kronikës;-gjykon me argumente idetë dhe informacionin e tekstit;-interpreton idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të nënkuptuar në tekst.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitale
Gjuha shqipe 6
157
Situata e të nxënit Diskutim/ Pema e mendimitDrejtohet pyetja:-Ç’lloj shkrimesh përfshihen në një gazetë apo revistë? Në dërrasën e zezë plotësohet pema e mendimeve: Shkrimet që përfshihen në një gazetë: Kronika, Intervista, artikujt e ndryshëm etj.Nëpërmjet videoprojektorit mësuesi/ja shfaq sekuenca nga filmi, përmbajtja e të cilit lidhet me atë të tekstit të dhënë:https://www.youtube.com/watch?v=NOz9SpWc_yEVeprimet në situatë: Pas leximit të pjesës “Histori paqeje”, nëpërmjet teknikës puno dyshe/shkëmbe mendime punohet ushtrimi 1.Ky ushtrim i ndihmon nxënësit që të rendisin ngjarjen sipas rrjedhës logjike të ngjarjeve, psh:1- Fryma e krishtlindjeve u manifestuar në vitin 1914…2- Duke filluar që në mbrëmjen e 24 dhjetorit… e kështu me radhë…
Ushtrimi 2, punohet nëpërmjet teknikës ditari dypjesësh.
Tema e kronikës Dashuria e njeriut për paqenÇfarë synon të rrëfejë autori? Qëllimi i autorit është të vërë në pah rolin, rëndësinë dhe efektin që ka paqja,
fryma e saj positive në mendjen dhe shpirtin e njeriut.Struktura 1) Çfarë tregohet në hyrje?
Në hyrje prezantohemi me ngjarjen.
2) Çfarë tregohet gjatë zhvillimit? Gjatë zhvillimit shtjellohet ajo që ka ndodhur, si ka ndodhur, kush ishin pjesëmar-rësit në ngjarje.
3) Çfarë tregohet në mbyllje? Autori konkludon për rëndësinë që pati ngjarja e ndodhur.Nxënësit punojnë në heshtje. Më pas ata e lexojnë detyrën para grupit të klasës. Tabela plotësohet edhe në dërrasë të zezë. Mësuesi/ja i plotëson, saktëson dhe zgjeron njohuritë e nxënësve mbi kronikën.
shkruhet në kohën kur ndodh
ngjarja
shkruesi duhet të jetë i
saktë me treguesit kohorë, vendorë
ruhet kronologjia
e zhvillimit të veprimeve
Kronikapërdor fjalë të figurshme
Ndërtimi gjuhësor i kronikës karakterizohet nga :1- Përdorimi i fjalive të shkurtra të thjeshta e të përbëra me bashkërenditje e të përziera.2- Përdorimi i foljeve kryesisht në kohën e kryer, e kryer të thjeshtë, e tashme të mënyrës dëftore, por edhe në lidhore.Veprimtari praktike:Ushtrimi 3, f.121:-Përkufizoni me njëzet fjalë mesazhin e kësaj kronike: Dashuria dhe paqja janë zotërueset e vërteta të botës. Njerëzit janë krijuar për ta dashur dhe respektuar njëri-tjetrin, jo për ta luftuar dhe urryer. Nënë Tereza thotë: “Nëse ne nuk kemi paqe, kjo është sepse ne kemi harruar se i përkasim njëri-tjetrit”.Nxënësit punojnë në heshtje. Në minutat e fundit 2-3 prej tyre e lexojnë detyrën para grupit të klasës.
Libër për mësuesin
158
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-arti, muzika;-historia.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Shkruani edhe ju një kronikë për një ngjarje reale.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrarNënrubrika: Informohemi(Teksti informativ)Tema mësimore: Nënë Tereza, nëna e dashurisë
Fjalë kyçe:Nënë Tereza,misionare e paqes, humaniste, atdhe, bamirësi.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:-diskutim, -prezantim digjital, -tabela e konceptit, -punë individuale.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:-lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; -dallon tekstin informues si lloji i tekstit joletrar rrëfimtar;-u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së tekstit; -analizon elementet e strukturës së tekstit;-gjykon me argumente idetë dhe informacionin e tekstit;Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitaleSituata e të nxënit (Prezantim digjital / stuhi mendimesh)Mësuesi/ja drejton pyetjen:-Ç’dini për Nënë Terezën?Nxënësit diskutojnë rreth informacioneve që kanë për figurën e saj.Ndërkohë, përmes videoprojektorit mësuesi bën të mundur shfaqjen e një materiali për Nënë Terezën. Mund të shfrytëzo-het materiali, sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=m072QdjNErAVeprimet në situatëPas leximit të tekstit informativ “Nënë Tereza, nëna e dashurisë”, për të zbërthyer përmbajtjen e tij, nxënësit punojnë ushtrimin 1.1. Për çfarë informoheni në këtë tekst? (Për jetën e Nënë Terezës, veprimtarinë e saj të bamirësisë…etj)2. Çfarë të dhënash morët? Renditini ato sipas vendosjes në tekst. (Të dhëna për veprimtarinë e saj si humaniste, vlerë-simin me çmimin Nobel, lindjen, shkollimin, jetën, atdheun e saj, etj…)Tabela e konceptit:
Në të përfshihen:• informacionet e enciklopedive, • CV-të,• letrat zyrtare, njoftimet, ftesat, lajmet etj.
Gjuha shqipe 6
159
Veprimtari praktike:Ushtrimi 3, f.123Gjeni 3 tipare të gjuhës së informimit. Nënvizoni datat, vendet, personat që përmenden. (Njohuritë zgjerohennëpërmjet renditjes së të dhënave, fakteve në mënyrë objektive: çmimi Nobel 1979, ka lindur në Shkup, etj. Gjuha është e drejtëpërdrejtë, shmangen figurat letrare...; etj.)Nxënësit punojnë në heshtje dhe në minutat e fundit 2-3 prej tyre e lexojnë detyrën e përfunduar para grupit të klasës.Nëse është e nevojshme mësuesi bën ndërhyrjet e duhura. Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-arti, muzika.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Zgjeroni informacionet e dhëna për misionaren e paqes, Nënë Terezën. Shfrytëzoni burime të ndryshme informacioni.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrarNënrubrika: Informohemi(Teksti informativ)Tema mësimore: Shpikje për të komunikuar
Fjalë kyçe:shpikje, komu-nikim, telefon, celular, postë elektronike, e-mail, kompjuter.
Burimet dhe mjetet mësimore:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:-pema e mendimeve,-teknika pyetje-përgjigje, -tryeza rrethore,-rrjeti i diskutimit,-puno dyshe/shkëmbe men-dime.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme;− u përgjigjet pyetjeve të mësuesit rreth brendisë së tekstit;− gjykon me argumente idetë dhe informacionin e tekstit;− dallon elemente të formës dhe strukturës së tekstit dhe sqaron funksionin e tyre. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitaleSituata e të nxënit Stuhi mendimesh/Pema e mendimeveMësuesi/ja drejton pyetjen për diskutim:-Cilat janë mjetet e komunikimit në ditët e sotme dhe si përdoren ato?Me përgjigjet e nxënësve plotësohet pema e mendimit:
telefoni
kompjuteri
celulari dhe videotelefoni
mjetet e komunikimit
posta elektronike
Libër për mësuesin
160
Pas leximit të tekstit “Shpikje për të komunikuar”, punohet ushtrimi 1 për të kuptuar përmbajtjen e tekstit. Veprimet në situatëTryeza e rrumbullakët Ushtrimi 2 dhe 3-Po ju me cilin nga këto mjete pëlqeni të komunikoni? Pse? Nxënësi/ja jep shpjegime për zgjedhjet e tij/saj.- Përmes metodës Rrjeti i diskutimit punohen ushtrimet:Në mënyrë të përmbledhur përgjigjet e ushtrimeve do ishin:Gjuha e këtij teksti është objektive, tipar i tekstit informativ. Në të përmenden data dhe shifra: viti 2004, 1939, 1944, 23 shifra, 3 sekonda etj. Fjalitë kyçe në secilin nga paragrafët janë kryesisht fjalitë e para të tyre, të cilat kanë informacionin kyç.Shprehjet: shënoi një revolucion të dytë ( ishte një arritje e madhe).Videotelefoni ka lindur në vitin 2004 (është shpikur).
Veprimtari praktike Nxënësit punojnë në dyshe ushtrimin 8, f.128.Përmblidhni me 1-2 fjali secilin nga paragrafët. Nxënësit përqëndrohen e më pas shkëmbejnë idetë me njëri-tjetrin. Këto fjali shkruhen në dërrasë të zezë.Më pas mësuesi/ja u kërkon nxënësve që këto fjali t’i bashkojmë në një tekst të vetëm.(Ushtrimi 9)Në minutat e fundit 2-3 prej tyre e lexojnë tekstin e plotë para klasës.
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-arti.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Luani në role një bisedë telefonike në grupe dyshe. Vlerësoni bisedën më të mirë.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrarNënrubrika: Shpjegojmë(Teksti shpjegues)Tema mësimore: Funksioni dhe interpretimi i grafikëve, tabelave, pikturave dhe ilustrimeve
Fjalë kyçe:funksion, grafik, tabelë, pikturë, ilustrim, banor, qytet, popullsi.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:-stuhi mendimesh-minileksioni,-tabela e konceptit,-puno dyshe/shkëmbe mendime.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− shpjegon funksionin e grafikëve, tabelave, pikturave, ilustrimeve, me të cilat shoqërohen tekstet; − lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme;− u përgjigjet pyetjeve të mësuesit rreth brendisë së tekstit;− gjykon me argumente idetë dhe informacionin e tekstit;− dallon elemente të formës dhe strukturës së tekstit dhe sqaron funksionin e tyre. − përpilon grafikë të tjerë për të vendosur të dhënat e tekstit në një formë ndryshe.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareSituata e të nxënitStuhi mendimeshMësimi i kësaj ore fillon me çështjen për diskutim-Cili mendoni se është funksioni i grafikëve, tabelave, pikturave dhe ilustrimeve? ( Ilustrimet figurative, tabelat, grafikët, pikturat ndihmojnë në qartësimin e çështjes, paraqitjen e detajuar të objektit që do të shpjegohet.)Nxënësit/et vështrojnë figurat në f.130 dhe përshkruajnë secilën prej tyre, objektet që shohin dhe komentojnë qëllimin që kanë, atë që paraqesin.
Gjuha shqipe 6
161
Veprimet në situatëPas leximit të tekstit “Funksioni i grafikëve, tabelave, pikturave dhe ilustrimeve”, nxënësit punojnë ushtrimi 1, për të kontrrolluar nivelin e të kuptuarit të tekstit.Minileksioni/ tabela e konceptit
Teksti shpjegues: Ka si qëllim të shpjegojë mbi një çështje, një dukuri, një temë, një personalitet, një ngarje, etj.Shpjegon duke thelluar idetë në një fushë të caktuarShpjegimi ndërthuret me informacionin duke analizuar shkaqet dhe duke paraqitur pasojat e një fenomeni të caktuar.Në themel të tekstit shpjegues qëndron pyetja: PSE?
Punohet me gjithë grupin e klasës ushtrimi 2, f.131.Shpjegoni kuptimin e shprehjes fjalinë: “Prirja për ardhjen drejt kryeqytetit është shumë natyrale”.(Dëshira për të ardhur dhe jetuar në kryeqytet është e madhe, e kuptueshme, e natyrshme).
Nxënësit/et punojnë sipas metodës Puno dyshe/Shkëmbe mendime ushtrimin 3, 4 dhe 5.Shqyrtoni tekstin. Nënvizoni informacionet më të rëndësishme dhe bëni komente shpjeguese.(Nxënësit nënvizojnë të dhënat faktike, shifrat, vitet, përqindjet, duke dhënë shpjegime për secilin rast.)
A ka një hyrje ky tekst? (Fjalitë e paragrafit të parë.)
Nënvizoni fjalitë në të cilat krahasohen të dhënat. Në fjalitë që nënvizuat në ushtrimin e mësipërm, dalloni se me çfarë mjetesh gjuhësore është realizuar krahasimi? (Edhe viti 2006 shënoi shifra të larta të lëvizjes së popullsisë, por …)(Krahasimi realizohet nëpërmjet dy pjesëve të fjalisë së përbërë kundërshtore, me lidhëzën: por.)Nxënësit argumentojnë përgjigjet dhe nëse është e nevojshme mësuesi/ja bën ndërhyrjet e nevojshme.
Veprimtari praktike Mësuesi/ja i nxit nxënësit të punojnë në heshtje për t’i vendosur të dhënat e tekstit në një tip tjetër grafiku.(Ushtrimi 7)Nxënësit punojnë në heshtje. Disa nga llojet e grafikëve punohen për t`u prezantuar edhe në dërrasë të zezë.
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdue-shëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Përshkruani me fjalë fotografinë dhe pikturën e mëposhtme. Bëni një përshkrim me dhjetë fjali.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrarNënrubrika: Shpjegojmë (Teksti shpjegues)Tema mësimore:Domethënia e ngjyrave
Fjalë kyçe:ngjyra, domethënie, e kuqe, e bardhë, e verdhë, jeshile, vjollcë.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:-prezantim digjital,-diskutim,-DDM,-tryeza rrethore,-lojë në role.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; −u përgjigjet pyetjeve të mësuesit/es rreth brendisë së tekstit; −gjykon me argumente idetë dhe informacionin e tekstit;− ndan përvojat dhe kënaqësitë e leximit me shokët e shoqet e klasës; Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitale
Libër për mësuesin
162
Situata e të nxënitDiskutim-prezantim digjital Mësuesi/ja shfaq me videoprojektor pamje, të cilat i vendosin ngjyrat në kontrast me njëra-tjetrën dhe u drejton nx-ënësvepyetjen:• Çfarë ndjesish ju përcjellin këto pamje?Dëgjohen mendimet e nxënësve, sipas pëlqimeve të tyre.(Mund të përdoret materiali sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=NjnTziQKRAA (pamje lulesh me ngjyra të ndryshme).Veprimet në situatëPas leximit të informacionit të tekstit mësuesi ndërton në dërrasë të zezë tabelën DDM. Di Dua të di MësovaNjoh me saktësi të gjitha ngjyrat A klasifikohen ngjyrat në grupe?
Pse? Si?Ngjyrat janë dëshmitari i parëi ndryshueshmërisë natyrore.Natyra ka ngjyrat e saj, qënietnjerëzore kanë tipare dhengjyra të ndryshme...etj.
E verdha është ngjyra e disa luleve Çfarë simbolizon e verdha?Tryeza rrethore Nxënësit komentojnë sipas këndvështrimit të tyre se pse x ngjyrë është e preferuara e tyre. Psh: Mua më pëlqen e kaltra, pasi kaltër është qielli, deti. E kaltra është ngjyrë qetësuese, e butë dhe e dashur. Mua më pëlqen e blerta, si nuancë e jeshiles. Natyra është e gjelbër, ndaj efekti qetësues i kësaj ngjyre është i pakraha-sueshëm. Do të doja që qyteti im të ishte edhe më i gjelbër.Veprimtari praktikeLojë në roleNë këtë fazë të fundit të zhvillimit të kësaj ore, nxënsit luajnë në role duke personifikuar dhe dramatizuar ngjyrat.-Unë jam e verdha. Jam ngjyra e diellit...
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-arti.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdue-shëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Projekt në grup: Ndërtoni me rruaza, lapsa, gurë, guacka, gjethe, fruta, petale lulesh të ngjyrave të ndryshme, objekte të ndryshme si: varëse, byzylykë, zbukurime orendish, vizatimesh, fotografi, gatime, kostume fes-tive,postera festivë etj.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrarNënrubrika: Argumentojmë(Teksti argumentues)Tema mësimore: Unë jam Malala M.Jousafzai(ora e parë)
Fjalë kyçe:të drejta, mijëra njerëz, arsimim,vendosmëri, gux-im.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:-stuhi mendimesh,-teknika pyetje-përgjigje,-minileksion,-rrjeti i diskutimit.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit rreth brendisë së tekstit; − jep dhe argumenton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazhit;Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetare
Gjuha shqipe 6
163
Situata e të nxënit(Stuhi mendimesh)Drejtohet pyetja për diskutim:- Si mendoni, cila është marrëdhënia e fjalës kyçe arsim me fjalët dhunë, diskriminim, intolerancë?Përgjigjet e argumentuara të nxënësve në mënyrë të përmbledhur do kishin si bosht idetë:Arsimi është zhvillim. Në një vend të zhvilluar njerëzit janë mbështetës të paqes, tolerancës dhe dënojnë qëndrimet diskriminuese.
Veprimet në situatëPas leximit të tekstit “Unë jam Malala”, mësuesi/ja bashkëbisedon më nxënësit/et për të zbërthyer pyetjet e ushtrimit 1.1. Malala është aktiviste pakistaneze e njohur për mbrojtjen e të drejtave të njeriut (fëmijëve) për arsim.2. Fjalimin e saj ua drejton të gjithë atyre djemve e vajzave, të cilët kanë pasur të njëjtin fat me të…..(Kështu vazhdohet me të gjitha pyetjet..)
Minileksion- Ç’është dhe cili është qëllimi i tekstit argumentues?Teksti argumentues:• Ka si qëllim të bindë lexuesin për një çështje të caktuar nëpërmjet fakteve, shembujve, provave, gjykimevePraktike.• Autori një teksti argumentues formulon një tezë, e cila shfaqet e gatshme për lexuesin ose është e nënkuptuar.• Teza është një pohim, një ide kyçe, mbi të cilin ndërtohet i gjithë teksti.• Vërtetësia e kësaj teze dhe e argumentimit të saj varet nga opinionet e autorit, argumentet që ai sjell për ta mbështeturatë dhe për ta bindur kështu lexuesin.
Veprimtari praktikeNxënësit nëpërmjet metodës Rrjeti i diskutimit nxënësit/et argumentojnë pro dhe kundër pyetjes:
Më bën përshtypje vullneti i saj,forca, dashuria për arsimin dhe dijen... Nxënësit punojnë për rreth dhjetë minuta e më argumentojnë përgjigjet e tyre para grupit të klasës.Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Shkruani një tekst të shkurtër argumentues, teza e të cilit të jetë thënia e Malalës si në foton e paraqitur. Mbështetni argumentin tuaj me sa më shumë fakte dhe shembuj.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrarNënrubrika: Argumentojmë(Teksti argumentues)Tema mësimore: Unë jam Malala M.Jousafzai(ora e dytë)
Fjalë kyçe: të drejta, mijëra njerëz, arsimim,vendosmëri, guxim.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:-prezantim digjital,-diskutim,-punë në grupe,-ditari dypjesësh.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− gjykon me argumente idetë dhe informacionin e tekstit;− dallon problemin dhe zgjidhjen; − dallon në një tekst përdorimin e argumenteve pro dhe kundër për një çështje të caktuar; − interpreton idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të nënkuptuar në tekst;− dallon elemente të formës dhe strukturës së tekstit.
Libër për mësuesin
164
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitaleSituata e të nxënit(Diskutim - Prezantim digjital)Veprimet në situatëMësuesi e ndan klasën në katër grupe dhe secili prej tyre punon me ushtrimet:- Grupi I interpreton qëndrimin e tij në lidhje me mbrojtjen e të drejtave për arsimin (interpretimet e dhëna mirëpriten të gjitha nga mësuesi).Psh: E drejta e njeriut për arsimim është një nevojat bazë të njeriut. Ndryshe bota do ishte e e zhytyr në errësirë dhe primitive. - Grupi II gjen në tekst fragmente, në të cilat Malala:• Rrëfen për jetën e saj. ( talebanët më qëlluan në anën e majtë të ballit...) • Tregon arsyet e luftës kundër terrorizmit. (luftë për të mbrojtur të drejtat e tyre...)• Tregon forcën e madhe dhe vendosmërinë për të mbrojtur të drejtën. (Forca, fuqia dhe guximi lindën...).- Grupi III analizon nënkuptimin e fjalisë mbyllëse në fjalimin e Malalës (Arsimimi është rruga drejt së ardhmes së paqtë).
- Grupi IV nënvizon fjalitë e thjeshta. Analizon ndërtimin e tyre sintaksor. Nga sa gjymtyrë përbëhen?Shpresat e mia janë të njëjtat. Kryefjalë/kallëzues/gjymtyrë të dyta.Nxënësit punojnë në heshtje. Përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet para grupit të klasës. Mësuesi bën ndë-rhyrjet e nevojshme. Përfundimet shënohen në dërrasë të zezë.Veprimtari praktikeNëpërmjet metodës Ditari dypjesësh punohet ushtrimi 6 f. 137.Nënvizohen shprehjet e figurshme në tekst dhe interpretohet funksioni i tyre.
Shprehjet e figurshme: ... plumbat do të na bënin të heshtnim (dhuna do të na mbyllte brenda vetes).Ushtrimi 13 Në fjalimin e saj Malala zgjedh të përdorë përsëritje të fjalëve. Nënvizojini dhe shpjegoni se çfarë efekti krijon kjo mënyrë të shprehuri.
Fjalët e përsëritura Efekti që krijojnësot e djeshmja ka përfunduarpaqe rruga e së ardhmes
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-arti.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Vlerësoni ndjenjën e përgjegjësisë së Malalës për ta bërë botën një vend më të mirë dhe më të qetë.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrarNënrubrika: Argumentojmë(Teksti argumentues)Tema mësimore: Të vërejturit burim i çdo diturieZh.Zh.Ruso (ora e parë)
Fjalë kyçe: vërej, burim, dituri, nxënës, kureshtje,shkencë, arsye, au-toritet..
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:-stuhi mendimesh,-diskutim,-puno dyshe/shkëmbe men-dime,-rrjeti i diskutimit.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− parashikon zhvillimin e ngjarjes mbështetur në figurat e dhëna në tekst;;− lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit rreth brendisë së tekstit; − jep dhe argumenton këndvështrimin e tij/saj rreth temës, ideve, personazheve;
Gjuha shqipe 6
165
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareSituata e të nxënit(Stuhi mendimesh)Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit, që pas leximit të titullit dhe vështrimit të ilustrimeve figurative në f. 138-139 të parashi-kojnë përmbatjen e pjesës. Dëgjohen diskutimet e tyre.Veprimet në situatëPas leximit të tekstit “Të vërejturit burim i çdo diturie’’, bashkëbisedohet me nxënësit për përgjigjet e ushtrimit 1.-Cila është këshilla kyçe e autorit? (Bëjeni nxënësin tuaj të jetë i vëmendshëm kundrejt dukurive të natyrës.)Një mësues i mirë e bën nxënësin të thellohet, të kërkojë arsyet dhe shkaqet e fenomeneve. Kështu ai fuqizon dëshirën për dijen. Një nxënës nuk mund të ketë rezultate të larta, nëse mbetet rob i teorisë, por ai duhet të jetë konkret dhe praktik, pranë origjinës së dukurive.
Nëpërmjet metodës Puno dyshe /Shkëmbe mendime, nxënësit punojnë ushtrimin 2, f. 139.Shpjegoni thënien e autorit “Në qoftë se në shpirt të tij e zëvendësoni arsyen me autoritetin, ai s’ka për të arsyetuar më, ai s’ka për të qenë tjetër veçse një lojë e mendimeve të botës”.
Përgjigjet e nxënësve të kenë si bosht të ideve të tyre:Nxënësi duhet të motivohet, nxitet, stimulohet, frymëzohet. Një mësues i mirë është ai që e edukon nxënësin e tij me dashurinë për lëndën. Nëse mësuesi mendon se vetëm nëpërmjet autoritetit të vet, do të ndikojë pozitivisht tek nxënësi, ky është një mendim i gabuar.
Nxënësit përqendrohen, shkëmbejnë idetë e më pas mësuesi shkruan në dërrasë të zezë përgjigjen më të plotë, dhënë nga nxënësit.Veprimtari praktikeRrjeti i diskutimit
Po Po ju gjatë procesit të të mësuarit jeni nën efektin e autoritetit të mësuarit apo të Jo Pse? logjikës dhe të arsyetimit tuaj? Pse?
Nxënësit argumentojnë përgjigjet para grupit të klasës, sipas eksperiencave të tyre personale. Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura.Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Shkruani një tekst argumentues të shkurtër, ku të mbroni tezën: ‘’Të mësuarit zgjat gjatë tërë jetës’’.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrarNënrubrika: Argumentojmë(Teksti argumentues)Tema mësimore: Të vërejturit burim i çdo diturieZh.Zh.Ruso (ora e dytë)
Fjalë kyçe:
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:-diskutim,-punë në grupe,- puno dyshe /shkëmbe men-dime.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− dallon tezën që i sjell lexuesit Zh. Zh. Ruso përmes këtij shkrimi;− rendit argumentet që përdor autori për të bindur lexuesin në lidhje me tezën e shkrimit;− jep vlerësimin e tij/saj për këshillat që jep autori;− dallon elemente të formës dhe strukturës së tekstit.
Libër për mësuesin
166
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareSituata e të nxënitDiskutim i detyrës së shtëpisë. Teza e shkrimit: ‘’Të mësuarit zgjat gjatë tërë jetës.’’ duhet të jetë mbrojtur nga nxënësi me argumente, si psh: 1. Në çdo moshë njeriu ka nevojë të mësojë gjëra të reja.2. Jeta ka shumë të panjohura dhe sfida.3. Njerëzit e mëdhenj janë dëshmuesit më të mirë të këtij pohimi.4. Një njeri inteligjent është ai që nuk ngopet me mësimin e gjërave të reja.
Veprimet në situatëNdahet klasa në 3 grupe, të cilat punojnë me ushtrimet:- Grupi I rendit argumentet që përdor autori për të bindur lexuesit në lidhje me tezën e shkrimit, p.sh.: Jeta edukurive të natyrës gjendet në zemrën e njeriut, për ta parë duhet ta ndjesh…- Grupi II nënvizon fjalitë apo frazat në të cilat gjuha e tekstit bëhet subjektive. (Bëjeni nxënësin tuaj……..Judashkeni t’i mësoni atij fëmije gjeografinë…….. e kështu me radhë).- Grupi III shqyrtoni kohën e foljeve të përdorura. Cila kohë mbizotëron? (koha e tashme) Nxënësit punojnë në grupe. Përfaqësues të secilit grup argumentojnë përgjigjet para klasës. Nëse është e nevojshme, mësuesi/ja bën ndërhyrjet e duhura.Veprimtari praktikePuno dyshe /shkëmbe mendime
Gjërat që duhet të bëni Gjërat që nuk duhet të bëni Vlerësimi juajBëni që nxënësit të jenë tëvëmendshëm.
Mos e zëvendësoni arsyen meautoritetin.
Nxënësit punojnë në heshtje e më pas lexojnë ushtrimin para grupit të klasës.
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Ktheni tekstin në një listë të dhënash.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrarNënrubrika: Argumentojmë(Teksti argumentues)Tema mësimore: Histori njerëzore dhe alienët
Fjalë kyçe:mister, Egjipt, jashtëtokësor, shkencëtarë, leg-jendë, piramidë.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:-stuhi mendimesh,-prezantim digjital,-tryeza rrethore,-rrjeti i diskutimit.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit rreth brendisë së tekstit; − gjykon me argumente idetë dhe informacionin e tekstit;− jep dhe argumenton këndvështrimet e tij rreth temës, ideve.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitale
Gjuha shqipe 6
167
Situata e të nxënitStuhi mendimesh/Prezantim digjitalMësuesi shënon në dërrasë të zezë pyetjen për diskutimA keni dëgjuar apo lexuar për misteret e Egjiptit? Po për jashtëtokësorët?Përmes videoprojektorit shfaqet një material për Piramidat e Egjiptit. Mund të përdoret materiali sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=Vi88NPZ3Lmk
Veprimet në situatëPas leximit të tekstit “Histori njerëzore dhe alienët”, punohet ushtrimin 1 për zbërthimin e përmbajtjes së tij.1. Në qytetërimet e lashta besohej se ekzistonin alienët……….2. Përveç këtyre është gjetur një pergamenë…3. Gjetja e këtyre objekteve ka ngjallur një kureshtje të madhe mbi faktin se si janë ndërtuar kaq madhështore dhe çfarë roli kishin këto(e kështu me radhë…)Tryeza rrethore (Ushtrimi 2 dhe 3)Po ju a besoni në ekzistencën e jashtëtokësorëve? Interpretoni provat që vërtetojnë ekzistencën e tyre, duke shfrytëzuar të dhënat e tekstit. Nxnësit/et interpretojnë sipas njohurive të tyre, informacioneve që kanë lidhur me temën.
Punë në grupe dyshe(Ushtrimi 4). -Teksti argumenton ekzistencën e jashtëtokësorëve, si ndërtues të Piramidave..-Ndërtohet fusha leksikore e fjalës Piramidë: lashtësi, mrekulli, madhështi, statuja, hieroglife, sarkofagë, pergamenë, faraon etj.
Veprimtari praktike(Ushtrimi 7) Ky ushtrim realizohet sipas metodës Rrjeti i diskutimit:
Po. Pse? A janë bindëse provat edhëna në tekst për Jo. Pse? ndërtimin e Piramidave? / Nxënësit punojnë rreth dhjetë minuta e më pas argumentojnë përgjigjet e tyre para grupit të klasës. Argumentimi i nxënësit/es fillon me frazat: Nuk mendoj se…/Sipas gjykimit tim mendoj se…Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Shkruani idetë tuaja mbi temën:”Sa afër dhe sa larg janë alienët”.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrarNënrubrika: Përshkruajmë(Teksti përshkrues)Tema mësimore: Përshkrimi i një personi
Fjalë kyçe:kompozitor,muz-ikant, trupvogël, ,
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:-diskutim,-prezantim digjital,-tabela e konceptit,- DRTA,-ditari dypjesësh.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit rreth brendisë së tekstit; −dallon tekstin përshkrues si lloj i tekstit joletrar;−krahason duke nxjerrë në pah të përbashkëtat dhe dallimet mes përshkrimit objektiv dhe subjektiv.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitale
Libër për mësuesin
168
Situata e të nxënit(Prezantim digjital – Diskutim)Nëpërmjet videoprojektorit prezantohet materiali sipas linkut:https://www.youtube.com/watch?v=Rb0UmrCXxVA, në të cilin paraqiten pamje te Moxartit. Nxënësit përshkruajnë si-pas perceptimit të tyre.Veprimet në situatëTabela e konceptit
Teksti përshkrues ka si qëllim të përshkruajë, duke informuar dhe duke treguar si është ndërtuar një object, cilat janë tipraet e një personi, të një kafshe, të një mjedisi, apo të një dukurie.Mësuesi/ja lexon tekstin f.146 me ndalesa, sipas metodës DRTA.Ndalesa 1: Lexohet fragmenti.- Ç’lloj përshkrimi kemi? Pse? (subjektiv)- Cili është qëllimi i përshkrimit? (të na emocionojë, krijon efekte pamore).Ndalesa 2: Lexohet fragmenti. (Përshkrimi objektiv)Pyetje rreth tij.Veprimtari praktikeNxënësit ndahen në dy grupe dhe çdonjëri prej tyre përmes metodës Ditari dypjesësh zbërthen fragmentet e dhëna për përshkrimin objektiv dhe atë subjektiv f. 146.- Grupi i parë: punon me përshkrimin objektiv.- Grupi i dytë: punon me përshkrimin subjektiv.
Pyetjet P. objektiv P. subjektivCili përshkruhet? Moxarti MoxartiCilat tipare fizike përshkruhen? ishte trupvogël, shumë i
hollë, i zbehtë, flokë tëdrejta;
gjeniu më i madh dhe kompozi-tori më imirë klasik i të gjitha kohërave…
Cilat fjalë përdoren? Fjalë në kuptimin e tyretë parë.
Fjalë me kuptim tëfigurshëm.
Cili është mjeti gjuhësor më ipërdorur?
Mbiemri Mbiemri
Cili është qëndrimi i autorit ndajobjektit që përshkruan? Ku duketkjo?
Qëndrim korrekt, objektiv.Duket në mënyrën e të shprehurit.
Qëndrim subjektiv, duke shpre-hur pëlqimet e tij.
Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-arti.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Përmes diagramit të Venit, nxirrni në pah të përbashkëtat dhe dallimet mes përshkrimit objektiv dhe atijsubjektiv.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrarNënrubrika: Përshkruajmë(Teksti përshkrues)Tema mësimore: Shtatë Krojet K. Mehmeti(ora e parë)
Fjalë kyçe:Shtatë Krojet, lug-inë, bukuri përral-lore, dukuri, pranverë.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:- pesëvargëshi, -prezantim digjital,- teknika pyetje-përgjigje,- bashkëbisedim.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− lidh idetë dhe informacionin e tekstit me njohuritë, përvojën ose leximet e mëparshme; − u përgjigjet pyetjeve të mësuesit rreth brendisë së tekstit; −flet shkurtimisht rreth autorit të pjesës;− interpreton tekstin duke përdorur idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë në tekst dhe idetë e nënkuptuara.
Gjuha shqipe 6
169
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitale
Situata e të nxënitPesëvargëshi /Prezantim DigjitalMësuesi/ja shënon në dërrasë të zezë togfjalëshin “Bukuri shqiptare” dhe u kërkon nxënësve që të ndërtojnë një pesë-vargësh me të.Për t’u ardhur në ndihmë nxënësve, mësuesi/ja nëpërmjet videoprojektorit vendos pamje të ndryshme të vendeve të njo-hura turistike shqiptare: Burimi i Drinit, Syri i Klatër, Thethi, Përmeti etj. Mund të shfrytëzohet materiali sipas linkut: https://www.youtube.com/watch?v=1AcEQfkZD9YVeprimet në situatëPrezantim i shkurtër me autorin:Kim Mehmeti (1955). Është i njohur si shkrimtar, romancier, tregimtar, eseist, publicist dhe përkthyes nga gjuha maqedo-nase në gjuhën shqipe dhe anasjelltas. Veprat e tij shquhen për imagjinatën e çlirët midis reales dhe fantastikes. Pas leximit të pjesës “Shtatë Krojet”, nxënësit u japin përgjigje pyetjeve të ushtrimit 1, për të zbërthyer përmbajtjen e tekstit përshkrues.1. Si e përshkruan autori livadhin? (Në mënyrë subjetive, shpreh emocionet dhe këndvështrimin e tij për të nxjerrë në pah bukuritë e livadhit.)2. Në cilën pjesë të tij ndodhen Shtatë Krojet? (Në pjesën ku livadhi formon një hark.)3. Ku ndryshojnë këto kroje nga krojet e tjera? (Një herë në vit këto kroje shterojnë plotësisht.)Veprimtari praktikeUshtrimi 2 BashkëbisedimPo ju a keni qenë ndonjëherë dëshmitar i një dukurie të çuditshme të natyrës?Nxënësit interpretojnë sipas eksperiencave personale. Dëgjohen diskutimet e tyre.
Ushtrimi 3 BashkëbisedimPse autori e quan këtë dukuri: mrekulli përrallore?Nxnësit/et interpretojnë frazën e autorit: mrekulli përrallore. Autori jep vlerësimin e tij më të lartë për këtë dukuri të rrallë të natyrës. Ajo është gati e pabesueshme, gati si bukuritë e një përralle.Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;-arti.
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: Bëni një prezantim me temë: “Mrekullitë e natyrës shqiptare”. Shfrytëzoni sa më gjerë njohuritë tuaja kompjuterike.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: Gjuhë shqipe
Shkalla: III Klasa: VI
Rubrika: Çelësat e tekstit joletrarNënrubrika: Përshkruajmë(Teksti përshkrues)Tema mësimore: Shtatë Krojet K. Mehmeti(ora e dytë)
Fjalë kyçe:Shtatë Krojet, lug-inë, bukuri përral-lore, dukuri, pranverë.
Burimet dhe mjetet mësi-more:teksti i nxënësit, materiale nga interneti, materialetë përgatitura nga mësuesi/ja, albume fotografike.
Metoda dhe teknika:diskutimnxjerrja e përfundimeve
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:− dallon mjetet shprehëse të përdorura nga autori i tekstit përshkrues; − shpreh pëlqimet dhe mbron interpretimet e tij/saj duke i ilustruar me detaje dhe pjesë nga teksti. − dallon në tekst disa elemente të stilit dhe të gjuhës si p.sh.: zgjedhja e fjalëve; përdorimi i mbiemrave;Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehuritKompetenca e të menduaritKompetenca e të nxënitKompetenca qytetareKompetenca digjitale
Libër për mësuesin
170
Situata e të nxënitPrezantim i detyrës së shtëpisë: “Mrekullitë e natyrës shqiptare”. Nxënësi/ja ka përgatitur materialin duke përdorur njohuritë e saj në programet word, powerpoint.
Veprimet në situatëPunë në grupe dyshe- Grupi I plotëson tabelën e ushtrimit 4, f. 151.
Fjalët që treg. vend Fjalët që përshkruajnë mjedisin Fjalët që përshkruajnë dukurinë
Tokë, kullosë, Shtatë krojet, livadhi etj.
Përmasa të pabesueshme;re të ngjyrosura etj.
Shteron…;bie tufa e parë e rrezeve etj.
- Grupi II punon ushtrimit 5, f. 151.Pammja e jashtme e tyre nuk dallon fare nga krojet e tjera. (Ky është rendi i zakonshëm sintaksor)Gjuha e autorit me origjinë maqedonase dallon për ndryshimin e rendit sintaksor.
Veprimtari praktikeNë fazën e fundit të zhvillimit të kësaj ore, mësuesi/ja orienton nxënësit drejt nxjerrjes së konkluzioneve se çfarë e bën të veçantë përshkrimin e autorit.Psh: 1. Dukuria e përshkruar.2. Mënyra e përshkrimit.3. Gjuha e pasur me figura letrare.Lidhjet me fushat e tjera:-shkencat shoqërore;- shoqëria dhe mjedisi;-T.I.K;
VlerësimiVlerësimi i nxënësit/es do të kryhet:-për pjesëmarrjen në mënyrë aktive gjatë zhvillimit të orës mësimore (vlerësim diagnostikues dhe i vazhdueshëm gjatë orës mësimore).
Detyrë shtëpie: (Vazhdon prezantimi i detyrës së marrë që në orën e kaluar) Bëni një prezantim me temë:”Mrekullitë e natyrës shqiptare”. Shfrytëzoni sa më gjerë njohuritë tuaja kompjuterike.
Gjuha shqipe 6
171
PLANIFIKIMI I ORËVE MËSIMORE
PËR KOMPETENCËN E PËRDORIMIT TË DREJTË TË GJUHËS
I. FONETIKË
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Fonetikë Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Zanoret dhe bashkëtingëlloret e gjuhës shqipe
Metoda e teknika:- punë në grup;- stuhi mendimesh;- punë e pavarur;- lojë gjuhësore.
Fjalë kyçe: zanore, bashkëtingëllore, fonema, shkronja – tingull.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënita) Mësuesi/ja përgatit regjistrime me zë për shqiptimin e zanoreve dhe të bashkëtingëlloreve. Nxënësit/et i dinë zanoret, prandaj ndalet te bashkëtingëlloret, duke i radhitur ato poshtë njëra – tjetrës,b, d, dh, g, gj, v, x, xh, z, zh (të zëshme)p, t, th, k, q, f, c, ç, s, sh (të pazëshme)m, nj, n, l, ll, r. rr, j (tingëlluese) b) Mësuesi/ja kërkon fillimisht nga nxënësit/et që t’i përsëritin grupet e bashkëtingëlloreve në grupe dyshe, pastaj që të japin fjalë që fillojnë me këto bashkëtingëllore dhe t’i shkruajnë në fletore.
2. Veprimet në situatëa) Nxënësit/et punojnë me rubrikën “Kujtojmë”. Në çdo kuadrat të shkronjave të alfabetit të shqipes, nxënësit/et shkruajnë shkronjën e dorës (të madhe, të vogël). Përsëritni alfabetin me lojën zinxhir.b) Në rubrikën “U përgjigjemi pyetjeve”, nxënësit/et gjejnë zanoret dhe bashkëtingëlloret, dallojnë tingullin nga shkronja, dallojnë shkronjat e thjeshta nga ato të përbëra (nga dy shenja).c) Në tabelat e dhëna në libër, nxënësit/et dallojnë bashkëtingëlloret e zëshme, të pazëshme, tingëlluese.
3. Veprimtari praktikea) Ushtrimi 5, nxënësit/et gjejnë nga një fjalë që fillon me çdo shkronjë të alfabetit. Klasa ndahet në tri grupe. Nxënësit/et e secilit grup dalin me radhë, njëri pas tjetrit, në dërrasë për të shkruar fjalën. Mund të organizohet si garë, duke nxjerrë fitues grupin që mbaron i pari.b) Ushtrimet 1, 2, 3, 4 nxënësit/et i punojnë në libër me grupe dyshe, këmbejnë librat, korrigjojnë gabimet e njëri-tjetrit. Mësuesja/si kontrollon punët e tyre.c) Mësuesi/ja shpjegon ushtrimin 3, duke theksuar se duhet të nxjerrin cila fonemë përdoret më tepër.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime;3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim.
Kompetenca personale: nxënësi/ja merr pjesë, drejton punën në grup, ndihmon pjesëtarët e grupeve, raporton për punën në grup, mban qëndrim kritik, vlerësues për punën e shokëve.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësNxënësi/ja: – shqipton qartë tingujt e zanoreve dhe të bashkëtingëlloreve, dallon tingullin nga shkronja, dallon bashkëtingëlloret e zëshme, të pazëshme, tingëlluese dhe drejtshkruan fjalët që fillojnë me to.Burimet:• Gjuha shqipe VI,• Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- zhvillon komunikimin.
Libër për mësuesin
172
Vlerësimi:- vlerësimi në situatën e të nxënit,- vlerësim të punës në grupe dhe gjatë lojës gjuhësore,- vlerësimi në zgjidhjen e ushtrimeve.
Detyrat dhe puna e pavarur- Ushtrimin 4 e plotësojnë në libër dhe nxjerrin cila
fonemë përdoret më shumë (sipas kërkesës). - Plotësimi i fletës në Fletoren e vlerësimit të
kompetencave.- Mësimi përmendsh i alfabetit, bashkëtingëlloret e
zëshme, të pazëshme, tingëlluese.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Fonetikë Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Theksi fjalës
Metoda e teknika: – punë në grupe dyshe; – punë e pavarur.
Fjalë kyçe: rrokja e theksuar, theksi fundor, parafundor, tejfundor.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënita) Mësuesi/ja u shpjegon nxënësve sa rëndësi ka theksi i fjalës, sepse ndryshimi i theksit sjell një kuptim të ri. P.sh.: liri – lumë para – ndajfoljeliri – i lirë para – emër (lekë)bari – bimë stoli – mjet për t’u ulurbari – njeri stoli – mjet zbukurimi
2. Veprimet në situatëa) Nxënësit/et lexojnë në heshtje informacionin e dhënë në libër për theksin e fjalëve në gjuhën shqipe: – çdo fjalë ka një rrokje të theksuar; – rrokje të theksuar në fund të fjalës; – rrokje të theksuar në rrokjen e parafundit; – rrokje të theksuar në rrokjen e parë të fjalës.
b) Nxënësit/et lexojnë fjalët që janë dhënë (me theks fundor, parafundor, tejfundor).
3. Veprimtari praktikea) Nxënësit/et punojnë në dyshe ushtrimin 1, 2, 4, 5 (në libër). Pastaj kontrollohen ushtrimet një e nga një, duke e korrigjuar nxënësin/en kur e shqipton gabim theksin në fjalë.b) Ushtrimin 3 e punon një nxënës/e në dërrasë, shkruan fjalët që u përgjigjen figurave dhe vendos theksin duke i shqiptuar të plota fjalët.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime;3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim.Kompetenca personale: merr pjesë, drejton, punon në grup, raporton për punën e pjesëtarëve, mban qëndrim kritik.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësNxënësi/ja: – dallon theksin e fjalës, e dallon kur është fundor, parafundor, tejfundor, thekson qartë fjalët, dallon kur fjala ndryshon kuptimin nga ndryshimi i theksit.Burimet:• Gjuha shqipe VI,• Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- zhvillon komunikimin.
Vlerësimi: – vlerësim në punë në grup për veprimet në situatë, – vlerësim në zgjidhjen e ushtrimeve dhe të detyrave të shtëpisë.
Detyra dhe puna e pavarur: – Ushtrimi 6 (sipas kërkesës), – Fletorja e vlerësimit të kompetencave.
Gjuha shqipe 6
173
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Fonetikë Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore: Intonacioni dhe theksi i fjalisë
Metoda e teknika: – punë në grupe, – lexim shpjegues, – bashkëbisedim.
Fjalë kyçe: – intonacioni i fjalisë, – theksi i fjalisë, – intonacion ngjitës, zbritës.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënita) Mësuesja/si shkruan në dërrasë fjalitë:
– Detyrat i kryen rregullisht.
– Pse nuk i ke bërë sot detyrat?.
– Bëji tani detyrat e shtëpisë!.
b) Nxënësit/et i lexojnë fjalitë me intonacionin e duhur dhe shpjegojnë edhe paraqitjen grafike të intonacionit.
2. Veprimet në situatë:a) Mësuesi/ja shpjegon intonacionin e fjalisë.
– fjali dëftore. zbritës
– fjali pyetëse. ngjitës
– fjali nxitëse. zbritës
b) Shpjegohet edhe theksi i fjalës në fjali:- Bleva librin dje. (librin)- Bleva librin dje. (dje)- E bleva librin dje. (E bleva)c) Nxënësit lexojnë informacionin në libër për temën e mësimit dhe diskutojnë për rastet që i kanë të paqarta, për intonacionin dhe theksin e gjymtyrës në fjali.
3. Veprimtari praktike:a) Ushtrimet 1, 4, 5 punohen me gojë, nxënësit lexojnë fjalitë në tekstet e dhëna, dallojnë intonacionin e tyre ngjitës, zbritës dhe theksin e fjalisë te gjymtyra. b) Ushtrimin 2 nxënësit e punojnë në libër, lexojnë fjalitë me intonacion ngjitës apo zbritës.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime;3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim.Kompetenca personale:Merr pjesë ose drejton punën në grup, bashkëpunon me përfaqësues të komunitetit për të ndihmuar moshatarët dhe anëtarët e tjerë të komunitetit që kanë probleme shëndetësore, sociale, ekonomike etj. dhe raporton me gojë ose me shkrim për përvojat personale të fituara.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësNxënësi/ja: – dallon intonacionin e fjalisë dhe theksin e saj në një gjymtyrë, lexon me intonacionin e duhur fjalitë dëftore, pyetëse, nxitëse; – shpreh drejt një mendim, me gojë apo me shkrim, për një situatë të caktuar, duke ndërvepruar në grup ose me klasën.Burimet:• Gjuha shqipe VI,• Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- zhvillon komunikimin.
Vlerësimi: – vlerësimi në punë në grup për veprimet në situatë, – vlerësimi në zgjidhjen e ushtrimeve dhe të detyrave të shtëpisë.
Detyra dhe puna e pavarur: – Ushtrimi 3 (sipas kërkesës), – Fletorja e vlerësimit të kompetencave.
Libër për mësuesin
174
II. DREJTSHKRIM
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Drejtshkrim Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Përdorimi i shkronjës së madhe
Metoda e teknika:• punë në grupe;• punë e pavarur;• pyetje në dyshe.
Fjalë kyçe: – shkronjë e madhe,– rregulla drejtshkrimore, tinguj, emërtime.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënita) Nxënësit japin disa raste që mbajnë mend për përdorimin e shkronjës së madhe. Këto raste mund të jenë:• fillon fjalia;• emrat e njerëzve;• emrat e rrugëve, shesheve;• emërtimet gjeografike (male, dete, shtete, qytete, etj.).
2. Veprimet në situatëa) Një nxënës lexon në libër 9 rastet e përdorimit të shkronjës së madhe.b) Në grupe dyshe nxënësit i drejtojnë pyetje njëri-tjetrit për rastet e përdorimit të shkronjës së madhe, duke dhënë edhe shembuj.c) Ndahen nxënësit në 5 grupe dhe në tabelë shkruajnë me bojëra uji 2-3 rregulla të përdorimit të shkronjës së madhe dhe i afishojnë në muret e klasës dhe qëndrojnë aty gjatë gjithë orëve të drejtshkrimit.
3. Veprimtari praktikea) Ushtrimi 1; një nxënës e punon në dërrasë, kurse klasa i shkruan saktë fjalët në fletore, korrigjojnë gabimet.b) Ushtrimet 2, 3 dhe 6 nxënësit i plotësojnë në tabelat e librit në grupe dyshe. Mësuesi kontrollon punën e tyre.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: – nxënësi/ja shkruan një tekst duke respektuar rregullat gjuhësore; – shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë apo më shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar duke ndërvepruar në grup ose në klasë; – përdor programet softuerike për komunikim të drejtpërdrejtë dhe në distancë nëpërmjet formave të caktuara të komunikimit (për nevojat e veta apo për detyrë shkolle).Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës: – nxënësi/ja përdor shkronjën e madhe duke respektuar të gjitha rastet e drejtshkrimit, i shkruan saktë në fjali apo në një tekst që krijon vetë.Burimet:• Gjuha shqipe VI,• Drejtshkrimi i gjuhës shqipe,• Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- Zhvillon komunikimin në çdo lloj fushe.
Vlerësimi:- vlerësim me gojë në situatën e të nxënit,- vlerësim për punën me grupe,- vlerësim me shkrim në zgjidhjen e ushtrimeve.
Detyra dhe puna e pavarur:
Grupi I: Ushtrimi 4 (sipas kërkesës).Grupi II: Ushtrimi 5 (sipas kërkesës).
Shënim: Për temat e tjera të drejtshkrimit, si:- drejtshkrimi i fjalëve që kanë zanoren e në pozicione të ndryshme;- drejtshkrimi i fjalëve që kanë zanoren ë në pozicione të ndryshme;- drejtshkrimi i fjalëve me zanoren ë fundore;- drejtshkrimi i parafjalëve, ndajfoljeve, lidhëzave;mësuesi mund të marrë si model ditarin e mësipërm, pasi rezultatet e të nxënit sipas kompetencave janë të njëjta.
Mund të përdorë disa nga veprimtaritë e mëposhtme:- Lihen nxënësit 5-10 minuta në grupe dyshe të pyesin njëri-tjetrin.- Praktikohen lojëra gjuhësore duke përfshirë gjithë nxënësit.- Organizohen minikonkurse, lexim me kodim, nxënësit marrin pjesë gjallërisht.- Në grupe 3-5 veta, shkruajnë me bojëra uji në tabelë rregullat e drejtshkrimit dhe i afishojnë në mur, duke i
përsëritur herë pas here.
Gjuha shqipe 6
175
- Tregohet kujdes i veçantë për përjashtimet në disa rregulla drejtshkrimore, që nxënësit t’i mbajnë mend.- Organizohen diktime të ndryshme (5-10’) gjatë orës së mësimit, ose diktim kontrolli njëorësh për një grup
temash drejtshkrimore.Punohen faqe në Fletoren e vlerësimit të kompetencave, ku edhe nxënësi, edhe mësuesi nxjerr përfundimin se ku i kanë mangësitë nxënësit në drejtshkrim.
III. FJALËFORMIM
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Leksikologji Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Fjala dhe përbërësit e saj
Metoda e teknika: – puna në grupe; – puna e pavarur e drejtuar; – tabela e koncepteve.
Fjalë kyçe: tema, mbaresa, rrënja, parashtesa, prapashtesa, fjalë e prejardhur, fjalë e parme.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënita) Nxënësit dallojnë mbaresën te fjalët:hap – a fush – at mal – ethap – i fush – ën mal – ihap – ën fush – a mal – inMësuesi shpjegon se pjesën e fjalës, pasi heqim mbaresën, e quajmë temë të fjalës.b) Cilat janë pjesët përbërëse të temës? Nxënësit analizojnë fjalët e mëposhtme:
Kanë këto fjalë mbaresë? Jo. Pse?
Tema e këtyre fjalëve = parashtesë + rrënjë/ = rrënjë + prapashtesë.
2. Veprimet në situatëa) Një nxënës lexon me zë informacionin në libër dhe së bashku nënvizojmë termat: rrënjë, temë, mbaresë, parashtesë, prapashtesë, fjalë të prejardhura.b) – Analizojmë shembujt në libër dhe përkufizojmë termat e mësipërm: – Rrënja e fjalës përmban kuptimin themelor të saj. – Tema e fjalës, është pjesë e fjalës pasi heqim mbaresën. – Parashtesa qëndron para rrënjës dhe formon fjalë të re. – Prapashtesa qëndron pas rrënjës dhe formon fjalë të re. – Mbaresa është tregues gramatikor i lakimit, zgjedhimit.
3. Veprimtari praktike:1 – Ushtrimi 1, 2 i punojnë me gojë, aktivizohen disa nxënës të japin përgjigje të sakta, të tjerët korrigjojnë gabimet.2 – Ushtrimi 4, 5 nxënësit e punojnë në grupe dyshe, pastaj këmbejnë librat, korrigjojnë punën e njëri-tjetrit. këto ushtrime i kontrollon mësuesja para klasës.3 – Ushtrimin 3 e punon një nxënës në dërrasë.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: – nxënësi shpreh drejt një mendim, një përkufizim të termave të rinj duke ndërvepruar në grup;– shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;– dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime;– shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj) duke ndërvepruar në grup ose në klasë.
Libër për mësuesin
176
Kompetenca personale: – nxënësi merr pjesë ose drejton punën në grup, bashkëpunon me përfaqësues të komunitetit për të ndihmuar moshatarët dhe anëtarët e tjerë të komunitetit, që kanë probleme shëndetësore, sociale, ekonomike etj. dhe raporton me gojë ose me shkrim për përvojat personale të fituara.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës: – nxënësi dallon pjesët përbërëse të fjalës (temën, mbaresën, rrënjën, parashtesën), shpreh funksionin e mbaresës si trajtë formuese dhe të parashtesës e prapashtesës si fjalëformuese.Burimet: – Gjuha shqipe VI, – Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera: – zhvillon komunikimin.
Vlerësimi: – vlerësim në veprimtari në situatën me gojë; – vlerësim në zgjidhjen e ushtrimit me gojë e me shkrim.
Detyra dhe puna e pavarur:
Ushtrimi 6 ( sipas kërkesës )
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika: Fjalëformimi Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Fjalët e prejardhura
Metoda e teknika:• puna në grup;• puna e pavarur;• loja gjuhësore.
Fjalë kyçe: fjalë e prejardhur me parashtesë, me prapashtesë, me para + prapa shtesë njëkohësisht.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënita) Jepet në tabelë familja e fjalës shkronjë.
b) Në familjen e fjalës shkronjë, nxënësit japin kuptimin e çdo fjale, duke i përdorur në fjali, pra janë përftuar 12 fjalë të reja me ndihmën e parashtesave dhe prapashtesave.
2. Veprimet në situatëNxënësit lexojnë me zë informacionin e dhënë në libër për temën e re dhe nxënësit:- përsëritin ç’janë parashtesat, prapashtesat, mbaresat;- dallojnë fjalitë e prejardhura me parashtesë;- dallojnë fjalitë e prejardhura me prapashtesë;- dallojnë fjalitë e prejardhura me para + prapashtesë.Me lojën zinxhir, nxënësit përsëritin parashtesat e prapashtesat që janë dhënë në tabelë, japin edhe fjalë të reja të formuara me to.
3. Veprimtari praktike:1. Ushtrimet 1 dhe 2 i punojnë dy nxënës në dërrasë, sipas kërkesave të ushtrimeve.2. Ndërkohë klasa, e ndarë në grupe dyshe, punon me shkrim në fletore ushtrimet 3 dhe 4 (sipas kërkesave).3. Përgjigjen nxënësit në tabelë, përgjigjen nxënësit e klasës për ushtrimet 3 dhe 4, të tjerët korrigjojnë gabimet
me ndihmën e mësuesit.
Gjuha shqipe 6
177
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime;3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim;4. shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj) duke ndërvepruar në grup ose në klasë.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi dallon fjalët e prejardhura me pjesët përbërëse, parashtesa + rrënja+ prapashtesa, formon fjalë të reja të prejardhura, pasuron fjalorin me fjalë të reja, i përdor në fjali.
Burimet: – Gjuha shqipe VI, – Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera: – zhvillon komunikimin.
Vlerësimi:- vlerësim në veprimtari në situatën e të nxënit,- vlerësim me gojë në lojën zinxhir,- vlerësim në zgjidhjen e ushtrimit.
Detyra dhe puna e pavarur:
Ushtrimi 5, plotësojnë tabelën me fjalë të parme dhe të prejardhura duke i zgjedhur nga pjesa “Sënduku i gjyshes”.
IV. LEKSIKOLOGJI
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Leksikologji Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Fusha leksikore
Metoda e teknika: – puna në grup; – puna e pavarur; – tabela e koncepteve.
Fjalë kyçe: fushë leksikore, forma, kuptimi, kuptimi i figurshëm.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:a) Nxënësit analizojnë fjalët: – Shishe = sh + i + sh + e Forma – Shishe = objekt qelqi ose plastike (kuptimi) – Dorë = d + o + r + ë Forma – Dorë = një gjymtyrë e njeriut. (kuptimi 1) – Më dha dorë = më ndihmoi. (kuptimi 2)b) Mësuesja dhe nxënësit japin edhe shembuj të tjerë për të qartësuar formën dhe kuptimin e fjalës.
2. Veprimet në situatë:a) Nxënësit lexojnë informacionin në libër për kuptimin e fjalëve dhe fushën leksikore. Ndalen te tabela ku jepen tri kuptimet e fjalëve (fjala bazë – kuptimet e figurshme).b) Nxënësit nxjerrin çantat dhe emërtojnë të gjitha sendet që kanë në çantë: laps, ngjyra, gomë, libra, fletore etj. Këto janë një bashkësi sendesh (fjalësh) që ju i përdorni për të mësuar, pra janë mjetet mësimore. c) Numërojnë ç’kanë veshur: kanotiere, këmishë, triko, çorape, këpucë etj., pra janë veshmbathje. d) Nxënësit lexojnë tabelën në libër, me fushat leksikore të ushqimeve, perimeve, frutave, fjalëve dhe përkufizojmë se ç’është fusha leksikore.
3. Veprimtari praktike:a) Nxënësit punojnë në grupe dyshe ushtrimet 1 dhe 2, i përdorin fjalët e dhëna në fjali për të dhënë kuptimin e figurshëm p.sh.: gojë – e njeriut, organ i të folurit. – Le të flasin gojët e liga, mos i dëgjo.
Libër për mësuesin
178
Pasi kontrollojmë punën e njëri-tjetrit, lexojmë kuptimet e figurshme të fjalëve.b) Ushtrimet 3, 4, 5, 6 dhe 7 i plotësojnë në libër, jepet fusha leksikore, gjejnë fjalët, gjejnë fushën leksikore.c) Mësuesi kontrollon punën e tyre, vlerësojnë vetë nxënësit punën e njëri-tjetrit.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime;3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës: – nxënësi dallon formën dhe përmbajtjen e fjalës, përdor fjalë me kuptime të figurshme, dallon fjalët që formojnë fushën leksikore.Burimet: – Gjuha shqipe VI, – Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera: – zhvillon komunikimin.
Vlerësimi: – vlerësim në situatën e të nxënit; – vlerësimi me gojë në veprimtaritë në situatë; – vlerësim me shkrim në zgjidhjet e ushtrimeve në libër.
Detyra dhe puna e pavarur – Grupi 1: Ushtrimi 8 (sipas kërkesës). – Grupi 2: Me fushën leksikore: dallgë, det, natë, rërë, baticë, plazh, anije, traget, pulëbardhë, krijo një tekst dhe vendosi një titull.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Familjet e fjalëve Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Familja e fjalëve
Metoda e teknika: – puna në grupe; – puna e pavarur; – tabela e koncepteve.
Fjalë kyçe: familje fjalësh me rrënjë me parashtesë, me prapashtesë të njëjtë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënita) Nxënësit japin disa fjalë të tjera me fjalët:
b) Nxënësit dallojnë që në grupet e fjalëve ka një fjalë të përbashkët, prandaj ato i quajmë familje fjalësh.
2. Veprimet në situatëa) Nxënësit lexojnë informacionin e ri në libër për temën, diskutojnë për familjen e fjalës letër, shkruaj me rrënjë të përbashkët, por me kuptime të ndryshme.b) Mësuesi shpjegon se familje fjalësh mund të kemi edhe me parashtesë ose prapashtesë të përbashkët, siç janë dhënë shembujt në tabelë.c) Në grupe dyshe, nxënësit punojnë familjen e fjalës puna. Shkruajnë sa më shumë fjalë. Pastaj lexojnë fjalët që kanë gjetur, plotësojnë pemën e fjalëve në libër nxënësit e tjerë.
3. Veprimtari praktikea) Nxënësit plotësojnë në libër ushtrimet 1, 2 dhe 3, plotësojnë punën e njëri-tjetrit në dyshe.b) Ushtrimet 4 dhe 7 i punojnë me gojë (sipas kërkesës). c) Ushtrimi 8 (plotësoni anagramën), punojnë në grupe 3-5, i shkruajnë fjalët në dy familje fjalësh: punë, kuptim.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime;3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim.
Gjuha shqipe 6
179
4. shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj.) duke ndërvepruar në grup ose në klasë.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi dallon familjen e fjalëve me rrënjë të njëjtë, me parashtesë apo prapashtesë të përbashkët, formon familje fjalësh të tilla, pasuron fjalorin. Burimet: – Gjuha shqipe VI, – Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera: – Zhvillon komunikimin.
Vlerësimi: – vlerësim në situatë për punën me grupe; – vlerësim me gojë për zgjidhjen e ushtrimeve.
Detyra dhe puna e pavarur – Grupi 1: Ushtrimet 5, 6 (sipas kërkesës). – Grupi 2: Me familjen e fjalës punë, krijo një tekst me 10 fjali, vendosi një titull.
V. MORFOLOGJIFusha:
Gjuha dhe komunikimiLënda:
Gjuhë shqipeTematika:Morfologji Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Klasat e fjalëve
Metoda e teknika: – tabela e koncepteve, – diagram Veni, – punë me grupe.
Fjalë kyçe: klasa e fjalëve të ndryshueshme, të pandryshueshme.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënita) Plotëso kërkesat e tabelës.
b) Nxënësit/et në grupe dyshe japin përgjigje për plotësimin e tabelës. – E diskutojnë dhe komentojnë se çfarë kuptojnë. – Nxënësit/et i klasifikojnë pesë pjesët e ligjëratës si të ndryshueshme, sepse lakohen, zgjedhohen, pra në ligjërim ndryshojnë.
2. Veprimet në situatë:a) Nxënësi/et njihet me informacionin që jepet në libër, klasat e fjalëve, funksionet e tyre në fjali.b) Nxënësi/et në tabelën e dytë plotësojnë me fjali për të dhënë funksionet e emrit, mbiemrit, përemrit, numërorit,
foljes, ndajfoljes.c) Disa nxënës/e lexojnë fjalitë dhe japin përkatësitë: pjesë ligjërate – funksion.
Libër për mësuesin
180
3. Veprimtari praktike:- Ndahet klasa në grupe me 5 nxënës/e dhe punojnë në libër ushtrimet 1, 2. Një grup prezanton zgjidhjen e
ushtrimeve, grupet e tjera korrigjojnë gabimet (për pjesët e pandryshueshme).- Mësuesi/ja jep në tabelë një diagram Veni për të përcaktuar dallimet dhe ngjashmëritë midis pjesëve të
ndryshueshme e të pandryshueshme.
Ora e dytë
1. Nxënësit/et plotësojnë tabelën dhe përsëritin pjesët e pandryshueshme të ligjëratës.2. Nxënësit/et plotësojnë në libër ushtrimin 3, japin shembuj me nga pesë për çdo pjesë të ligjëratës.
Veprimtari praktike: – Nxënësit/et punojnë në grupe dyshe ushtrimet 4, 5. I diskutojnë me radhë zgjidhjet. – Një nxënës/e në dërrasë shkruan 5 fjali, gjen pjesët e ligjëratës, thotë funksionin e tyre në fjali.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. Shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar me gojë ose me shkrim si dhe në forma të tjera komunikimi2. Lexon rrjedhshëm me intonacionin e duhur një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim.3. Shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e termave të rinj (fjalëve, koncepteve) duke përdorur gjuhën dhe fjalorin e përshtatshëm.4. Shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj.) duke ndërvepruar në grup ose në klasë.
Gjuha shqipe 6
181
Kompetenca e të menduarit:1. Parashtron argumente pro ose kundër për një temë, problem të caktuar gjatë një debati apo publikimi në media.2. Zgjidh një problem gjuhësor dhe arsyeton për zgjedhjen e procedurave përkatëse.3. Përdor krahasimin dhe kontrastin për të gjetur dallimet dhe ngjashmëritë kryesore midis dy a më shumë dukurive ose krijimeve artistike.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja dallon klasat e fjalëve, emërton funksionet e tyre në fjali, argumenton pse janë pjesë të ndryshueshme, sepse lakohen apo zgjedhohen.Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- zhvillohet fjalori dhe komunikimi me të tjerët
gjatë përshkrimit të punës në grup.Vlerësimi:- vlerësim për punën me grupe;- vlerësim me gojë dhe me shkrim për detyrat e shtëpisë;- vlerësim me pikë i fletores së punës.
Detyra dhe puna e pavarur:- Plotësimi i ushtrimeve në Fletoren e vlerësimit të kompetencave.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Morfologji Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Klasa e emrave
Metoda e teknika: – tabela e koncepteve, – diagram Veni, – punë me grupe.
Fjalë kyçe: klasa e fjalëve të ndryshueshme, të pandryshueshme.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:
a) Ç’dinë për emrin si pjesë e ligjëratës? - Emërton frymorë, objekte, dukuri të natyrës –Shembuj__________________- Janë të përgjithshëm, të përveçëm –_________________________________- Janë të gjinisë femërore, mashkullore –_____________________________- Janë në numrin njëjës, shumës – _____________________________________- Përdoren në 5 rasa – ______________________________________________- Dalin në trajtën e shquar e të pashquar – ____________________________
b) Nxënësit/et në grupe dyshe japin shembuj për kategoritë gramatikore të emrit. Mësuesi/ja ndalet në shembujt për emrat e përgjithshëm e të përveçëm, për emrat konkretë e abstraktë.
2. Veprimet në situatë:a) Nxënësit/et lexojnë në heshtje informacionin në libër për emrat e përgjithshëm, të përveçëm, konkretë,
abstraktë. Anash librit shkruajnë pyetjet për fjalët e paqarta (konkret – abstrakte).b) Punojnë në grupe dyshe ushtrimin 2 (gjejnë emrat konkretë dhe abstraktë). Kontrollojnë punën e njëri-tjetrit.c) Një nxënës/e në dërrasë shkruan emrat konkretë. Çfarë i dallon ato nga njëri-tjetri.
3. Veprimtari praktike:a) Nxënësit/et punojnë në libër ushtrimet 1, 3 për emrat e përgjithshëm, të përveçëm. Në grupe dyshe
kontrollojnë punën e njëri-tjetrit. Ndalen te drejtshkrimi i emrave të përveçëm (me shkronjë të madhe, thonjëzat).
b) Nxënësit/et punojnë ushtrimin 4, 5 në libër për emrat konkretë dhe abstraktë.c) Ushtrimin 6 e punon një nxënës/e në dërrasë, shkruan vetëm emrat abstraktë, shpjegon kuptimin e tyre
duke i përdorur në fjali. – Jepen zgjidhjet e ushtrimeve.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime;3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim;4. shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e termave të rinj (fjalëve, koncepteve) duke përdorur gjuhën dhe fjalorin e përshtatshëm;
Libër për mësuesin
182
5. shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj) duke ndërvepruar në grup ose në klasë.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi dallon emrat kur janë të përgjithshëm, të përveçëm, kur janë konkretë, abstraktë në ushtrimet që punuan në libër.Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- Nxënësi/ja zhvillon fjalorin, komunikimin me
njëri-tjetrin gjatë përshkrimit të punës në grup.
Vlerësimi:- vlerësim për punë në grup;- vlerësim me gojë dhe me shkrim për punën në klasë e
shtëpi.
Detyra dhe puna e pavarur:- ndahet klasa në dy grupe: grupi i parë punon
sërish ushtrimin 6, duke përdorur në fjali emrat abstraktë;
- grupi i dytë – shkruan një histori të shkurtër, në të cilën përdor emra të përveçëm e abstraktë.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Morfologji Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Rasat dhe trajtat e emrit
Metoda e teknika:- punë në grupe,- tabela e koncepteve,- diskutim.
Fjalë kyçe: pesë rasat, lakimi, mbaresat, pyetjet.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit
1. Situata e të nxënit:a) Plotëso kërkesat e tabelës:
b) Nxënësit/et punojnë në grupe dyshe për të plotësuar tabelën. Dallojnë mbaresën për emrat e dhënë. Ndalen te pyetja për çdo rasë. Nxënësit/et japin edhe shembuj të tjerë të ngjashëm me shembujt e tabelës.
2. Veprimet në situatë:a) Nxënësit/et rikujtojnë ç’kanë mësuar për rasat dhe lakimin e emrave. Lexojnë në libër përkufizimet për rasat
dhe lakimin, i përsëritin në grupe dyshe pastaj i thonë para klasës duke i shoqëruar me shembuj me emra në tre lakimet.
b) Nxënësit/et lexojnë në libër kur emri është në trajtën e shquar, punojnë me tabelat e lakimit të emrave motër, aeroplan.
3. Veprimtari praktike:a) Në grupe dyshe nxënësit/et punojnë ushtrimet 1, 2 me gojë në libër, diskutojnë me njëri-tjetrin. Diskuton klasa
në përgjithësi për emrat: nëna, libri, në ç’rasa janë përdorur.b) Ushtrimi 3, 4 dhe 5 i punojnë nxënësit/et në libër të ndarë në grupe. Këmbejnë librat dhe kontrollojnë punën e
njëri-tjetrit, pastaj diskutojnë të gjithë, korrigjojnë gabimet.
Gjuha shqipe 6
183
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime;3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim;4. Shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e termave të rinj (fjalëve, koncepteve) duke përdorur gjuhën dhe fjalorin e përshtatshëm;5. Shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj) duke ndërvepruar në grup ose në klasë.Nxënësi/ja përshkruan me shkrim natyrën në pranverë, shkruan fjalë të urta dhe jep kuptimin e termave të rinj; rasa, trajta e emrave, komentojmë dhe mbajmë qëndrim kritik për shkrimet e njëri-tjetrit.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi dallon emrat në pesë rasa, në trajtën e shquar, të pashquar në ushtrimet e dhëna në libër. I përdor ato në fjali.
Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- Nxënësi/ja zhvillon , pasuron fjalorin, shpreh
bukur mendimet me shkrim, mban qëndrim kritik për krijimet e njëri-tjetri.
Vlerësimi:- vlerësim për punën në grupe;- vlerësim me gojë dhe me shkrim për punën në klasë e
shtëpi.
Detyra dhe puna e pavarur- Grupi 1: Përshkruani pranverën me 7 – 8
fjali, përdorni emrin pranvera në pesë rasat, në trajtën e shquar dhe të pashquar.
- Grupi 2: Punimi i ushtrimeve në Fletoren për verifikimin e kompetencave.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Morfologji Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Gjinia dhe numri i emrit.
Metoda e teknika:- pema e mendimeve,- punë në grupe dyshe,- diskutim.
Fjalë kyçe: gjinia dhe numri i emrit, formimi i numrit dhe gjinisë së emrit.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:a) Plotësojmë së bashku pemën e mendimeve:
b) Nxënësit/et plotësojnë pemën e mendimeve në fletore dhe përsëritin kategoritë gramatikore të emrave duke dhënë shembuj.
Libër për mësuesin
184
2. Veprimet në situatë:a) Nxënësit/et rikujtojnë ç’kanë mësuar për gjininë e emrit. Lexojnë në libër rubrikën mbani mend dhe ndalen te
gjinia asnjanëse që e mësojnë për herë të parë (të ecurit, të folurit, të ftohtët etj). Gjininë e emrave e dallojmë nga mbaresat por dallojmë edhe gjininë natyrore që dallohet nga mbaresa, por dhe nga rrënjë të ndryshme.
Gjysh – gjyshe plak – plakë dajë – teze gjel – pulë nip – mbesë etj
b) Nxënësit/et lexojnë në libër kur emri është në numrin njëjës dhe në numrin shumës, siç e formojnë shumësin e tyre:
- Emra që kanë vetëm formën e njëjësit: dëborë, rërë, naftë.- Emra në formë të njëjtë si njëjës dhe shumësi: nxënës, mësues, shoqe.- Emra që e formojnë shumësin me mbaresë: gëzim, vajzë, bari.- Emra që e formojnë shumësin me ndërrim tingulli + mbaresë: breg – brigje shteg – shtigje.
3. Veprimtari praktike:a) Në grupe dyshe, nxënësit/et punojnë në libër ushtrimet. Grupi 1 – ushtrimet 1, 2, 3; grupi 2 – ushtrimet 3, 4, 5.
Këmbejnë fletoret dhe korrigjojnë gabimet e njëri-tjetrit. Drejtojnë pyetje për rastet e veçanta.b) Prezantojnë punën e bërë 2-3 nxënës/e të grupit të parë dhe 2-3 nxënës/e të grupit të dytë. Vlerësojmë punën e
njëri-tjetrit në klasë.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetencat e të nxënit: 1. Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet.2. Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit (kolona, tabela, grafikë) sipas një radhitje logjike.3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes.
Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime;3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim;4. Shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e termave të rinj (fjalëve, koncepteve) duke përdorur gjuhën dhe fjalorin e përshtatshëm;5. Shkruan një tekst deri në 500 fjalë (letër, udhëzim, kërkesë, ese etj.) duke respektuar rregullat gjuhësore;6. Shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj.) duke ndërvepruar në grup ose në klasë.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja analizon emrin për kategoritë gramatikore të gjinisë dhe numrit. Dallon mjetet gramatikore që formojnë gjininë dhe numrin e emrave në gjuhën shqipe dhe i përdor ata drejt në fjali.Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- Nxënësi/ja zhvillon komunikimin, pasuron
fjalorin me shprehje, fjalë të urta, gjëegjëza.Vlerësimi:- vlerësim për punën në grupe;- vlerësim me gojë dhe me shkrim për punën në klasë e
shtëpi.
Detyra dhe puna e pavarur:- Ushtrimi 6 ( sipas kërkesës)- Punimi i ushtrimeve në fletoren e punës.
Gjuha shqipe 6
185
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Morfologji Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Mbiemri
Metoda e teknika:- Zgjidhja e gjëegjëzës;- di/ dua të di/ mësoj;- punë në grupe dyshe;- diskutim.
Fjalë kyçe: mbiemri, shkalla pohore, krahasore, sipërore.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:a) Shkruaj një gjëegjëzë në vargje.Kam për rrënjë, rrënjën tënde.Veç kam parashtesën “mbi”.Linda prej nevojës sate.Për të të dhënë më qartësi.Vetitë i kam të gjithfarshmeI shpreh shpesh edhe në shkallëJa tek jam “i mirë”, “i bukur”A ma gjeni emrin vallë? (Mbiemri)b) Nxënësit/et i lexojnë vargjet e gjëegjëzës dhe i shkruajnë bukur në fletore.Cilat janë vetitë e gjithfarshme të mbiemrit? (gjini, numër, rasë, shkallë)
2. Veprimet në situatë:a) Nxënësit/et rikujtojnë çfarë mësuan për mbiemrin. Lexojnë në heshtje informacionin e dhënë në libër për mbiemrin. Plotësojnë tabelën:
b) Diskutojmë plotësimin e tabelës dhe sistemojnë njohuritë për mbiemrin:- I nyjshëm, i panyjshëm (shembuj);- përshtatet me emrin në gjini, numër, rasë (shembuj);- përdorimi i mbiemrit në tri shkallë: pohore (shembuj), krahasore (shembuj), sipërore (shembuj).
3. Veprimtari praktike:a) Në grupe dyshe, punohen ushtrimet 1, 2, 3. Gjejnë mbiemrat dhe dallojnë mbiemrat e nyjshëm dhe të panyjshëm.
Diskutojnë me njëri-tjetrin.b) Ushtrimet 4, 5 punohen në libër. Nxënësit/et këmbejnë librat, kontrollojnë punën e njëri-tjetrit, korrigjojnë
gabimet.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e të nxënit:1. Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor,libër, internet, media) për të nxënë
një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet2. Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të
ndryshme të të shprehurit (kolona, tabela, grafikë) sipas një radhitje logjike.3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemave dhe kryerjen e detyrave në fusha të
ndryshme të dijes.Kompetenca qytetare:1. Zbaton dhe respekton rregullat e mirësjelljes në klasë, shkollë, etj. dhe mban qëndrim aktiv ndaj personave, të cilët nuk i respektojnë ato, duke shpjeguar pasojat për veten dhe për grupin ku bën pjesë3. Merr pjesë në aktivitetet që promovojnë tolerancë dhe diversitet kulturor, etnik, fetar, gjinor etj. në shkollë apo në komunitet, ku përfshihen moshatarë të të gjitha përkatësive të përmendura që jetojnë në bashkësinë e gjerë.
Libër për mësuesin
186
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Përdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja dallon mbiemrat kur janë të nyjshëm e të panyjshëm, i përdor në fjali mbiemrat në shkallën pohore, krahasore, sipërore.
Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- Nxënësi/ja zhvillon komunikimin, pasuron
fjalorin me shprehje, gjëegjëza, poezi etj.- Mban qëndrim kritik, vlerësues për punën në
grup.Vlerësimi:- vlerësim për punën në grupe;- vlerësim me gojë dhe me shkrim për punën në klasë e
shtëpi.
Detyra dhe puna e pavarur:- Punimi i ushtrimeve në fletoren e vlerësimit të
kompetencave.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Morfologji Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Përshtatja e mbiemrit me emrin
Metoda e teknika:- puna në grupe dyshe;- puna në grupe ekspertësh;- diskutim.
Fjalë kyçe: përshtatje, mbiemër, emër, mbaresë, nyjë
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:a) Zëvendëso shprehjet frazeologjike me një mbiemër:Mish e thua – i bashkuar, i lidhur fort.Kockë e lëkurë – i dobët.I bie maces me lugë – shumë i vogël.S’ka ku ta zërë qeni – i varfër.Si mos më keq – shumë i dëmtuar.S’ia ha qeni shkopin – i zoti, trim.
b) Nxënësit/et i përdorin shprehjet e dhëna në fjali dhe i zëvendësojnë ato me mbiemrin përkatës. Disa nxënës/e lexojnë fjalitë e krijuara dhe japin kuptimin e frazeologjive.
2. Veprimet në situatë:a) Nxënësit/et rikujtojnë njohuritë e marra për mbiemrin, si përshtatet ai me emrin që përcakton. Lexojnë në
heshtje informacionin e dhënë në libër, si e formojnë gjininë dhe numrin mbiemrat:A- duke ndërruar nyjën – i mirë, e mirë, të mirë;B- duke marrë mbaresë – i kuq, e kuqe; të kuqC- del në të njëjtën formë – duar artë, zemër bardhë etj.
3. Veprimtari praktike:a) Punojnë ushtrimet 1, 4, 5, 6 në grupe dyshe, këmbejnë punët e tyre, korrigjojnë gabimet. Punohen ushtrimet me
radhë me të gjithë klasën, evidentohen gabimet dhe vështirësia për të dalluar gjininë dhe numrin e mbiemrave.b) Ushtrimet 2, 3 i punojnë dy nxënës/e në dërrasë duke dhënë përgjigjet e tyre. Klasa dëgjon dhe vlerëson punën
e shokëve.c) Për zgjidhjen e ushtrimeve mund të përdoren teknika me grupe ekspertësh.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetencat e të nxënit: 1. Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor,libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet;2. Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit (kolona, tabela, grafikë) sipas një radhitje logjike;3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemave dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes.
Kompetenca qytetare:1. Zbaton dhe respekton rregullat e mirësjelljes në klasë, shkollë etj. dhe mban qëndrim aktiv ndaj personave, të cilët nuk i respektojnë ato, duke shpjeguar pasojat për veten dhe për grupin ku bën pjesë2. Merr pjesë në aktivitetet që promovojnë tolerancë dhe diversitet kulturor, etnik, fetar, gjinor etj. në shkollë apo në komunitet, ku përfshihen moshatarë të të gjitha përkatësive të përmendura që jetojnë në bashkësinë e gjerë.
Gjuha shqipe 6
187
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Përdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja përdor drejt mbiemrat si përcaktorë të numrave, duke i përshtatur ato në gjininë, numrin, rasën e emrave, në ushtrimet e dhëna në libër.
Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave;- Fjalori i gjuhës së sotme shqipe.
Lidhja me fushat e tjera:- Nxënësi/ja zhvillon komunikimin, pasuron
fjalorin me fjalë e shprehje të reja.- Aftësohet për të komunikuar në grupe.
Vlerësimi:- vlerësim për punën në grupe;- nxënësve me notë ( 5, 6, 7) në punët me gojë e me shkrim,
në klasë e në shtëpi.
Detyra dhe puna e pavarur:- Grupi 1 – Ushtrimi 7 ( sipas kërkesës).- Grupi 2 – Gjej 5 fjalë të urta që të kenë kuptimin
e një mbiemri, p.sh: “Besa e shqiptarit si purteka e arit”(e shenjtë).
- Punimi i ushtrimit në fletoren e punës.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Morfologji Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Përemrat, llojet e tyre
Metoda e teknika:- puna në grupe dyshe;- diskutim.
Fjalë kyçe: përemrat vetorë, dëftorë, pyetës, lidhorë, pronor, të pacaktuar.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:a) Çdo foljeje i shtojmë dy përemra, (para – prapa) Ju (vetor) shkoni të sigurt në rrugën tuaj. (pronor) _________________ vizitova _________________ _________________ këndoje _________________ _________________ fitoi _________________ _________________ përgatitën _________________
Nxënësit/et i plotësojnë fjalitë e mësipërme në fletore dhe emërtojnë përemrat e përdorur për aq sa kanë mësuar në klasën V.
b) Nxënësit/et përsëritin përemrat që kanë mësuar në klasën V (vetorë, dëftorë, pronorë, pyetës).
2. Veprimet në situatë: – Mësuesi/ja prezanton tabelën e librit me përemrat në dërrasën e zezë (me flipçart ose me video projektor) dhe
nxënësit/et njihen me shtatë llojet e përemrave.
3. Veprimtari praktike:a) Mësuesi/ja vizaton në tabelë një lule me shtatë petale dhe
kërkon nga nxënësit/et t’i plotësojnë me sa më shumë përemra.Asnjë, çdo, kush, i cili, vetë, imi, i tij, unë, ti, ky, kjo... b) Punohen ushtrimet 2, 5 gjejnë llojet e përemrave. Aktivizohen shumë nxënës/eRezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e të nxënit: 1. Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor,libër, internet, media) për të nxënë
një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet2. Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të
ndryshme të të shprehurit (kolona, tabela, grafikë) sipas një radhitjeje logjike.3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të
ndryshme të dijes.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja dallon përemrat vetorë, pronorë, dëftorë, të pacaktuar, lidhorë, pyetës, vetvetor në fjalitë e dhëna në libër. Zëvendëson në fjali përemrat që mungojnë.
Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- Nxënësi/ja zhvillon komunikimin, pasuron
fjalorin.- Nxënësi/ja bën lidhjen me njohuritë e edukimit
qytetar.
Libër për mësuesin
188
Vlerësimi:- vlerësim për punën në grupe;- vlerësim me gojë dhe me shkrim për punën në klasë e
shtëpi.
Detyra dhe puna e pavarur:Grupi I: Gjeni përemrat e përdorur në një paragraf nga një pjesë letrare.Grupi II: gjeni 7 fjali, nga një për shtatë llojet e përemrave.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Morfologji Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Përemrat vetorë
Metoda e teknika:- Gjëegjëza gjuhësore.- tabela e koncepteve, kanë
në fund metodat.- puna në grupe dyshe.- loja gjuhësore.
Fjalë kyçe: trajta e plotë, trajta e shkurtër.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:Gjej gjëzën: “Unë për të dyja, ti, po se po, secila për secilin, ai dhe ajo. Ne për të dyja, ju po se po, secila për secilën, ata dhe ato. Pse them për të dyja, këtë ju nuk e dini? unë thotë Elira, unë dhe Iliri.” (përemrat vetorë)Nxënësit/et i lexojnë bukur vargjet, i shkruajnë në fletore.Thonë ç’dinë për përemrat vetorë, çfarë tregon secili përemër sipas vetave.
2. Veprimet në situatë:a) Lexojmë në heshtje informacionin e dhënë në libër për përemrat vetorë dhe përsëritin lakimet e përemrave
vetorë.b) Mësuesi/ja prezanton me Power Point tabelën e lakimit të përemrave vetorë. Nxënësit/et dallojnë trajtat e
shkurtra dhe të plota. Cilat rasa nuk kanë formë për rasën gjinore.c) Mësuesi/ja thekson përdorimin e përemrave vetor, kontekstin që përdoren.d) Nxënësi/ja dhe mësuesi/ja përqendrohet në rasat dhanore e kallëzore që dalin trajtat e shkurtra dhe të plota,
përdorimi i tyre në fjali.
3. Veprimtari praktike: – Në grupe dyshe, punohet ushtrimi 2, në libër (me gojë). Dallojnë përemrat vetorë – Punohet në libër ushtrimi 3, 4, 5. Nxënësit/et këmbejnë librat, kontrollojnë punën e njëri-tjetrit. – Lexojnë ushtrimet para klasës, korrigjohen gabimet që mund të kenë bërë nxënësit/et. – Lojë gjuhësore: nxënësit/et radhë njëri pas tjetrit lakojnë përemrat vetorë. Nxënësi/ja që nuk përgjigjet eliminohet
nga loja. Loja vazhdon derisa të aktivizohen të gjithë nxënësit/et.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e të nxënit: 1. Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet;2. Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit (kolona, tabela, grafikë) sipas një radhitje logjike;3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes.
Kompetenca personale: merr pjesë ose drejton punën në grup, ndihmon pjesëtarët e grupit, prezanton punën e grupit.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Përdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja dallon përemrat vetorë, lakon përemrat vetorë, dallon trajtën e plotë dhe trajtën e shkurtër.
Gjuha shqipe 6
189
Burimet: – Gjuha shqipe VI; – tabela të lakimit të përemrave vetorë; – Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- Zhvillon komunikimin.- Përforcon njohuritë në edukatës shoqërore.- Përdorimi i kompjuterit (prezantimi me Power
Point).Vlerësimi:- vlerësim me gojë në situatën e të nxënit;- vlerësim me gojë e shkrim në veprimtaritë praktike;- vlerësim në detyrën e shtëpisë.
Detyra dhe puna e pavarur: – Grupi 1: Nxënësit/et bëjnë me një fletë dyshe tabelën e lakimit të përemrave vetorë. – Grupi 2: Prezantimi i tabelës me Power Point.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Morfologji Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore: Folja
Metoda e teknika:- puna në grupe dyshe;- INSERTI;- diskutimi.
Fjalë kyçe: zgjedhim, mënyra, kohë të thjeshta, të përbëra, folje ndihmëse kam, jam, format e pashtjelluar.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënita) Gjeni foljet në fragmentin e mëposhtëm:Hapni një llogari kursimi dhe vlerësoni përparësinë që ju sjell sigurimi i një depozite personale. Depozitimin e rregullt në llogarinë e kursimit vlerësojeni si një shpenzim të pashmangshëm, njëlloj si pagesën e faturës së energjisë elektrike.b) Nxënësit/et në grupe dyshe gjejnë foljet, analizojnë ato: kohë, vetë, numër. – Si e shprehin mendimin foljet: hapni, vlerësoni, vlerësojeni? (urdhër, këshillë) – Po folja sjell? (veprim i sigurt, dëftore)
2. Veprimet në situatë – Nxënësit/et njihen me informacionin që jepet në libër për foljen, kohët, mënyrat, grupimet në zgjedhime, format e pashtjelluara. – Nxënësit/et në grupe dyshe punojnë me tabelën INSERT.
Tabelën e mësipërme e diskutojnë me njëri-tjetrin. Pastaj diskutojnë të gjithë nxënësit/et me mësuesin/en, duke plotësuar njohuritë e nxënësve me konceptet e reja për foljen: zgjedhim, mënyrë, folje ndihmëse kam, jam, tema e mbaresa e foljeve, format e pashtjelluara etj.3. Veprimtari praktikea) Në grupe dyshe, nxënësit/et punojnë ushtrimet 1, 2, 3, 4, 6 në libër, i plotësojnë dhe këmbejnë librat, kontrollojnë punën e njëri-tjetrit.Ushtrimin 5 e punon një nxënës/e në tabelë.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e të nxënit: 1. Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet.2. Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit (kolona, tabela, grafikë) sipas një radhitjeje logjike.3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja dallon foljet, i ndan ato në tri zgjedhime, dallon foljet në gjashtë mënyra, gjen temën, mbaresën e foljeve, dallon format e pashtjelluara në ushtrimet e librit.Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- Me sportin, me lëndën e biologjisë.- Me edukimin qytetar të nxënësit.
Libër për mësuesin
190
Vlerësimi:- vlerësim me gojë në situatën e të nxënit;- vlerësim në punën e ushtrimeve me gojë, me shkrim,
individualisht.
Detyra dhe puna e pavarur: – Grupi 1 Formo 6 fjali me folje në 6 mënyrat, me folje nga tri zgjedhimet. – Grupi 2 Plotësimi i Fletores për verifikimin e kompetencave.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuha shqipe
Tematika:Morfologji Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Mënyrat dhe kohët e foljes
Metoda e teknika:- Loja zinxhir;- Puna në grupe dyshe;- Diskutim.
Fjalë kyçe: veprim i sigurt, i, mundshëm, i dëshirueshëm, kohë të thjeshta, të përbëra, forma të pashtjelluara.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:Mësuesi/ja shkruan në tabelë pyetjet:1- Ç’quajmë mënyra të foljes? 2- Në sa mënyra përdoret folja? 3- Si e shpreh veprimin folja në mënyrën dëftore?4- Si e shpreh veprimin folja në mënyrën lidhore?5- Si e shpreh veprimin folja në mënyrën habitore?6- Po në mënyrën kushtore, dëshirore, urdhërore?7- Sa kohë bazë ka folja?8- Cilat janë kohët e së shkuarës?9- Si del koha e ardhme?10- Cilat janë format e pashtjelluara të foljes?
2. Veprimet në situatë:- Nxënësit/et njihen me informacionin që jepet në libër dhe vendosin numrin e pyetjes atje ku gjejnë përgjigjen
e saj.- Nxënësit /et në grupe dyshe punojnë me tabelën ku jepen mënyrat e foljes. Ndalen në kuptimin që shpreh folja në çdo mënyrë dhe në bazë të shembujve në tabelë japin shembuj të
tjerë, i shkruajnë në libër.- Nxënësit/et punojnë me skemat e kohëve të foljes dhe për format e pashtjelluara.- Me lojën zinxhir mësuesja/i kërkon përgjigjet e pyetjeve të mësipërme. P.sh.; Cila është përgjigja e pyetjes
2 ? ( pra, të ngatërruara) Aktivizohen të gjithë nxënësit/et.Nxënësi/ja që nuk përgjigjet, e lexon përgjigjen në libër dhe e përsërit sërish.- Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit/et të përdorin foljet në kohë të ndryshme e në mënyra të ndryshme
3. Veprimtari praktike:1. Ushtrimin 1 çdo nxënës/e plotëson në libër: katër folje i vendos në libër, pastaj me anë të lojës zinxhir
nxënësit/et shkruajnë kohën e tashme të foljeve të tjera në të gjashtë mënyrat. Nxënësi/ja që gabon e shkruan foljen poshtë tabelës në libër.
2. Ushtrimi 2, 3, i punojnë në libër, këmbejnë librat dhe gjejnë gabimet e njëri - tjetrit. Pastaj ushtrimet i diskutojnë me klasën dhe jepen zgjidhjet e drejta të ushtrimeve.
3. Ushtrimi 4 punohet në dërrasë të zezë nga dy nxënës/e. Çdo nxënës/e analizon katër folje. Klasa plotëson përgjigjen e tyre.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e të nxënit: 2- Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet.4. Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit( kolona, tabela, grafikë) sipas një radhitje logjike.
Gjuha shqipe 6
191
5- Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes.Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit: nxënësi/ja shpreh drejt një mendim me gojë e shkrim duke ndërvepruar në grup.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Përdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja jep përkufizimin për kuptimin që shpreh folja në gjashtë mënyrat. Dallon kohët e foljes, të thjeshta, të përbëra. Dallon format e pashtjelluara. Përdor në fjali foljet në gjashtë mënyrat.Burimet:• libri i gjuhës shqipe, klasa VI,• fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- Me sportin, me lëndën e biologjisë.- Me edukimin qytetar të nxënësit.
Vlerësimi:- vlerësimi me gojë në situatën e të nxënit;- vlerësimi në punën e ushtrimeve me gojë,
me shkrim, individualisht.
Detyra dhe puna e pavarur:- Gr. 1- Ushtrimi 5 ( sipas kërkesës). Gr. 2- Prezantoni në Power Point njohuritë e marra për mënyrat
dhe kohët e foljes.- Plotësoni faqen në fletoren e vlerësimit të kompetencave.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Morfologji Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Mënyra dëftore e foljes
Metoda e teknika:- loja zinxhir;- puna në grupe dyshe;- diskutim.
Fjalë kyçe: veprim i sigurt, kohë të përbëra, folje ndihmëse.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:a) Shkruaj në tabelë fjalitë: – Mendojmë për këtë (e tashme) – Kam menduar unë për këtë (e shkuar) Veprime të sigurta – Do të mendoj unë për këtë (e ardhme)b) Nxënësi/ja dhe mësuesi/ja nga analiza e fjalive për nga kuptimi, nxjerrin se folja në mënyrën dëftore tregon një veprim të sigurt në çastin që flasim, në të shkuarën apo në të ardhmen.
2. Veprimet në situatë: – Nxënësit/et njihen me informacionin që jepet në libër dhe ndalen në ndarjen e kohëve të mënyrës dëftore: 4 të thjeshta, 4 të përbëra, si ndërtohen ato (mjetet gjuhësore që shërbejnë). – Nxënësit /et në grupe dyshe punojnë me tabelën e zgjedhimit të foljeve në mënyrën dëftore me folje në tre zgjedhimet.Ndalen në dallimin e temës dhe mbaresës së foljeve dhe në foljen ndihmëse kam, e cila formon kohët e përbëra.
3. Veprimtari praktike:a) Ushtrimin 1 çdo nxënës/e e plotëson në libër, pastaj me anë të lojës zinxhir nxënësit/et zgjedhojnë foljet: mendoj, pi, pres në tetë kohët e mënyrës dëftore. Nxënësi/ja që gabon e zgjedhon foljen me shkrim në fletore.b) Ushtrimi 2, 3, 4 i punojnë në libër, këmbejnë librat dhe gjejnë gabimet e njëri-tjetrit. Pastaj ushtrimet i diskutojnë me klasën dhe jepen zgjidhjet e drejta të ushtrimeve.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e të nxënit: 1. Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor,libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, një aktivitet ose një detyrë që i kërkohet.2. Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit( kolona, tabela, grafikë) sipas një radhitje logjike.3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes.Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: nxënësi/ja shpreh drejt një mendim me gojë e shkrim duke ndërvepruar në grup.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja dallon foljet në mënyrën dëftore, jep përkufizimin për kuptimin që shpreh folja në mënyrën dëftore. Dallon kohët e thjeshta nga ato të përbëra (folja ndihmëse kam). zgjedhon foljet në mënyrën dëftore.Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- Me sportin, me lëndën e biologjisë.- Me edukimin qytetar të nxënësit.
Libër për mësuesin
192
Vlerësimi:- vlerësimi me gojë në situatën e të nxënit;- vlerësimi në punën e ushtrimeve me gojë, me shkrim,
individualisht.
Detyra dhe puna e pavarur: – Grupi 1: Ushtrimi 5 ( sipas kërkesës). – Grupi 2: Formoni 8 fjali me folje në mënyrën dëftore, në tetë kohët e saj. – Plotësoni faqen në Fletoren e vlerësimit të kompetencave.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Morfologji Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Mënyra lidhore e foljes
Metoda e teknika:- puna në grupe dyshe;- formimi i pyetjeve;- loja gjuhësore.
Fjalë kyçe: veprim i mundshëm, pjesëza “të”, kohët e përbëra, folje ndihmëse “kam”
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:a) Diskutohet me nxënësit/et fjalitë: – Ta mbrojmë mjedisin! (të dëshirueshme) – Duhet të shkruash më bukur! (të detyrueshëm) – Mund të bëjmë më tepër për mbrojtjen e mjedisit (të mundshëm)b) Nga diskutimi i nxënësve, vetë ata formulojnë përkufizimin për kuptimin që shpreh folja në mënyrën lidhore. Një veprim që mund të kryet ose mund të ishte kryer. (Mjeti dallues, pjesëza të)
2. Veprimet në situatë: – Nxënësit/et njihen me informacionin që jepet në libër për foljen në mënyrën lidhore. – Nxënësit/et në grupe dyshe përgatitin pyetje rreth temës:Ç’tregon folja në mënyrën lidhore?Cili është mjeti gjuhësor që dallohet mënyra lidhore?Sa kohë ka mënyra lidhore?Si formohen kohët e përbëra të foljes në lidhore? – Lexojnë disa nxënës/e pyetjet e përgatitura, të tjerë nxënës/e japin përgjigjet. zgjedhojnë foljen laj në katër kohët e mënyrës lidhore.
3. Veprimtari praktike:a) Nxënësit/et plotësojnë ushtrimin 1, tabelën me zgjedhimin e foljes mendoj në lidhorë, korrigjojnë punën e njëri-tjetrit.b) Në lojën gjuhësore zinxhir, aktivizohen të gjithë nxënësit/et me zgjedhimin e foljeve: di, hap në të katër kohët e lidhores.c) Ushtrimet 2, 4, 5 i punojnë nxënësit/et në libër, korrigjojnë punën e njëri-tjetrit. Pastaj ushtrimet i diskutojnë me klasën dhe jepen zgjidhjet e drejta të ushtrimeve.d) Ushtrimin 3 e punon një nxënës/e në dërrasë, gjen gjëegjëzat dhe i komenton ato për kuptimin që shprehin. Analizojnë foljet në mënyrën lidhore.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime;3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim.Kompetenca e të nxënit:1. Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet.2. Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit( kolona, tabela, grafikë) sipas një radhitje logjike.3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja dallon foljet në mënyrën lidhore, jep përkufizimin për kuptimin saj, zgjedhon foljen në mënyrën lidhore, i përdor ato në fjali.Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- me folklorin;- me edukimin qytetar të nxënësit.
Gjuha shqipe 6
193
Vlerësimi:- vlerësim me gojë në situatën e të nxënit;- vlerësim me notë në zgjidhjen e ushtrimeve gjuhësore me
gojë, me shkrim.
Detyra dhe puna e pavarur:– Ushtrimi 6 ( sipas kërkesës)– Plotëso faqen në Fletoren e vlerësimit të kompetencave.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Morfologji Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Ndajfolja
Metoda e teknika:- puna në grupe dyshe;- tabela e koncepteve;- punë e pavarur.
Fjalë kyçe: ndajfolje, shkallët e ndajfoljeve, pohore, sipërore, krahasore e sipërisë, e urtësisë, e barazisë, shkalla sipërore.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:a) Analizoni fjalitë e mëposhtme: – Ajo fliste qartë e shkurt për problemet e klasës. – Kjo situatë të çon shumë larg në mendime. – Është e mbyllur plotësisht shishja e alkoolit.b) Nxënësit/et analizojnë fjalitë që janë dhënë në tabelë, fjalët: qartë, shkurt, larg, plotësisht, janë ndajfolje që emërtojnë një tipar, të një veprimi (fjalia 1, 2) a të një gjendjeje (fjalia 3), pra një rrethanor të kryerjes si një veprim të shprehur nga folja.Kështu nxënësit/et formulojnë përkufizimin për ndajfoljen si pjesë e pandryshueshme e ligjëratës.
2. Veprimet në situatë: – Nxënësit/et njihen me informacionin që jepet në libër për ndajfoljet, ndahen në:• ku e ka vendin në fjali;• sa llojesh janë ato;• në sa shkallë përdoren ndajfoljet. – Nxënësit/et punojnë me tabelën për llojet e ndajfoljeve i përsëritni në dyshe për të mbajtur mend sa më shumë ndajfolje, pyesin njëri-tjetrin. – Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit/et që me ndajfoljet e tabelës të formojnë fjali, duke i përdorur ato në tri shkallët.
3. Veprimtari praktike:a) Nxënësit/et punojnë në libër ushtrimet 1, 2, 3, 5 në grupe dyshe. Pastaj i punojnë në të gjithë klasën. Korrigjohen gabimet që mund të kenë bërë. b) Nxënësit/et vendosin ndajfoljet e ushtrimit 4 në tabelë sipas llojeve të ndajfoljeve. Kontrollojnë punën e njëri-tjetrit në grupe dyshe.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi.Kompetenca e të nxënit:1. zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor,libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet;2. ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit (kolona, tabela, grafikë) sipas një radhitjeje logjike;3. përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja dallon ndajfoljet, vendin ku qëndron në fjali, llojet e tyre, dhe kur përdoren në tri shkallët.Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- zhvillon komunikimin;- T.I.K
Vlerësimi:- vlerësim me gojë në situatën e të nxënit;- vlerësim në punën e ushtrimeve me gojë, me shkrim;- vlerësim për detyrën e shtëpisë.
Detyra dhe puna e pavarur: – Grupi 1: Ushtrimi 6, (sipas kërkesës); – Grupi 2: Prezantimi para klasës i njohurive për ndajfoljen në Power Point.
Libër për mësuesin
194
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Morfologji Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Lidhëzat
Metoda e teknika:- Punë në grupe;- tabela e koncepteve;- punë e pavarur;- lojë gjuhësore.
Fjalë kyçe: lidhëza bashkërenditëse, veçuese, kundërshtuese, përmbyllëse, nënrenditëse.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:a) Nxënësit/et lexojnë fjalitë dhe dallojnë lidhëzat (sipas njohurive që kanë marrë në klasën 5). – Ana bleu në treg fruta dhe zarzavate. (dy fjalë) – Bleu edhe vezë, kurse djathin e bleu te dyqani i pallatit. (dy fjali) – I ra rrugës shkurt, sepse ishte me vonesë për punë. (dy fjali)b) Nxënësit/et dallojnë lidhëzat kur lidhin dy fjalë në fjalinë e thjeshtë, dy pjesë në fjalinë e përbërë me bashkërenditje dhe nënrenditje.c) Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit/et të formojnë përkufizimin për lidhëzat si pjesë të pandryshueshme të ligjëratës.
2. Veprimet në situatë: – Nxënësit/et punojnë në grupe dyshe për t’u njohur me lidhëzat bashkërenditëse dhe nënrenditëse. Punojnë në dy tabelat e llojeve të lidhëzave. – Nxënësit/et përsëritin me njëri-tjetrin llojet e lidhëzave bashkërenditëse, pyesin njëri-tjetrin.Mësuesi/ja organizon lojën gjuhësore: thotë lidhëzën, nxënësi/ja gjen ç’lloj lidhëse është. Aktivizon të gjithë nxënësit/et për të fiksuar 4 llojet e lidhëzave bashkërenditëse.
3. Veprimtari praktike:a) Mësuesi/ja punon bashkë me nxënësit/et ushtrimin 1, dallojmë llojet e lidhëzave. Më pas, ushtrimin 3 ku dallojnë kur lidhëzat lidhin dy fjalë dhe kur lidhin dy fjali.b) Ushtrimet 2 dhe 4 nxënësit/et i punojnë në libër në grupe dyshe, korrigjojnë punën e njëri-tjetrit.c) Ushtrimet 5 dhe 6 i punojnë dy nxënës/e në dërrasë, përdorin në fjali llojet e lidhëzave që janë dhënë. Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e të nxënit: 1. Nxënësi/ja zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet2. Nxënësi/ja ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit( kolona, tabela, grafikë) sipas një radhitje logjike.3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes.
Kompetenca personale: nxënësi/ja merr pjesë, drejton punën në grup, ndihmon pjesëtarët e grupeve, raporton për punën në grup.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi dallon lidhëzat kur lidh dy fjalë dhe kur lidh dy, fjali. Dallon lidhëzat bashkërenditëse shtuese, veçuese, kundërshtuese, përmbyllëse, i përdor ato në fjali.Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- zhvillon komunikimin;- T.I.K
Vlerësimi:- vlerësim në situatën e të nxënit;- vlerësim të punës në grup dhe gjatë lojës gjuhësore;- vlerësim për punimin e ushtrimeve.
Detyra dhe puna e pavarur: – Grupi I: Ushtrimi 7, 8 (sipas kërkesës). – Grupi II: Prezantimi i njohurive për lidhëzat në Power Point.
Gjuha shqipe 6
195
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Morfologji Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Parafjala
Metoda e teknika:- puna në grupe dyshe;- tabela e koncepteve;- puna e pavarur.
Fjalë kyçe: parafjalë, rasat emërore, kallëzore, rrjedhore, emër, përemër, numëror.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënita) Lexojnë fjalitë dhe dallojnë parafjalët, (sipas njohurive që kanë marrë në klasën 5). – E njoha nga afër atë vend. (para ndajfoljes) – Do të shkoj në kinema me motrën. (para emrit) – Duhet të mësohesh edhe nga ata. (me përemër) – Me dhjetë euro mund ta blesh lodrën. (me numëror)b) Nxënësit/et dallojnë parafjalët, para cilave fjalë qëndrojnë ato, ç’marrëdhënie shprehin.
2. Veprimet në situatë:a) Nxënësit/et njihen me informacionin e dhënë në libër për parafjalën dhe përgatisin pyetje për çështjet kryesore:• Cili është kuptimi i parafjalës?• Para cilave fjalë qëndrojnë parafjalët?• Cilat rasa mund të marrin parafjalë?• Cilat janë parafjalët në rasën emërore?• Cilat janë parafjalët në rasën kallëzore?• Cilat janë parafjalët në rasën rrjedhore?b) Nxënësit/et punojnë në grupe dyshe me pyetjet, provojnë tu përgjigjen. Pastaj lexojnë pyetjet disa nxënës/e dhe disa të tjerë u përgjigjen.c) Nxënësit/et punojnë me tabelën për ndarjen e parafjalëve në rasa, i dallojnë ato nga njëra-tjetra.d) Mësuesi/ja punon me nxënësit/et për të dalluar që e njëjta fjalë në fjali mund të përdoret edhe si parafjalë, edhe si ndajfolje.
3. Veprimtari praktike:a) Ushtrimet 1, 2, 3, 4, 5, 6 nxënësi/ja i plotëson në libër, këmbejnë librat dhe gjejnë gabimet, kur nuk është përdorur parafjala sipas kontekstit në fjali. b) Ushtrimin 7 e punon një nxënës/e në tabelë, shpjegon kur e njëjta fjalë është ndajfolje apo parafjalë.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e të nxënit:1. Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet.2. Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit (kolona, tabela, grafikë) sipas një radhitjeje logjike.3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes.
Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. Nxënësi/ja shpreh drejt një mendim me gojë e shkrim duke ndërvepruar në grup.
Kompetenca personale:1. Merr pjesë ose drejton punën në grup, bashkëpunon me përfaqësues të komunitetit për të ndihmuar moshatarët dhe anëtarët e tjerë të komunitetit, që kanë probleme shëndetësore, sociale, ekonomike, etj. dhe raporton me gojë ose me shkrim për përvojat personale të fituara.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës: nxënësi/ja dallon foljet në mënyrën dëftore, jep përkufizimin për kuptimin që shpreh folja në mënyrën dëftore. Dallon kohët e thjeshta nga ato të përbëra (folja ndihmëse kam). Zgjedhon foljet në mënyrën dëftore.Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- zhvillon komunikimin;- T.I.K
Vlerësimi:- vlerësim për punën në grupe dyshe;- vlerësim me gojë dhe me shkrim për punët në klasë e
shtëpi, individualisht.
Detyra dhe puna e pavarur: – Grupi I: Ushtrimi 8, 9 (sipas kërkesës). – Grupi II: Prezantimi i njohurive për parafjalën në Power Point.
Libër për mësuesin
196
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda:Gjuhë shqipe
Tematika: Drejtshkrim
Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Drejtshkrimi i ndajfoljeve dhe parafjalëve
Metoda e teknika:• Puna në grup;• Puna e pavarur;• Pyetje në dyshe.
Fjalë kyçe: rregulla drejtshkrimore, shkruhen njësh, ndaras, me vizë në mes.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:1. Nxënësit japin disa shembuj që mbajnë mend me ndajfolje dhe parafjalë.2, Mësuesi shkruan disa ndajfolje, parafjalë dhe lidhëza që mendon se nxënësit/et gabojnë dhe kërkon që ato
t’i përdorin në fjali. (shkruhen njësh, ndaras, me vizë në mes).• Njëherazi, njëzëri, shpeshherë, ngandonjëherë, sidokudo, përgjithmonë, dalëngadalë.• Këmbë mbi këmbë, dorë më dorë, dita me ditë, me padurim, me të pabesë, ndër mend.• Copë-copë, çika-çika, çalë-çalë, poshtë-lart, aty-këtu.• Në qoftë se, duke qenë se, në mënyrë që, në rast se, sado që, mjaft që, etj.
3 Nxënësit/et i përdorin në fjali dhe dallojnë cilat janë ndajfolje, parafjalë, lidhëza.4. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit që t’i shkruajnë në fletore dhe t’i përsërisin në grupe dyshe.
2. Veprimet në situatë:1. Lexojnë në libër rastet e drejtshkrimit të ndajfoljeve, parafjalëve dhe lidhëzave.2. Në pesë grupe nxënësit i drejtojnë pyetje njëri – tjetrit për rastet që janë dhënë në libër (pesë nënndarje). I
përsërisin brenda grupit.3. Çdo grup i shkruan shembujt me ngjyra në tabakë të bardhë.4. Ndërrojnë grupet tabakët e shkruar dhe fillojnë të pyesin njëri-tjetrin sa i mbajnë mend ndajfoljet dhe
parafjalët, si drejtshkruhen ato.Tabakët i afishojnë në muret e klasës dhe qëndrojnë aty gjatë gjithë orëve të drejtshkrimit.
3. Veprimtari praktike:1. Ushtrimi 1- nxënësit/et ndahen në katër grupe (sipas ndarjes në libër) i shkruajnë në fletoret e klasës.
Përgjegjësi i grupit kontrollon punën e secilit dhe qortojnë gabimet. Pastaj fjalët saktë i shkruajnë me ngjyra në tabakë të bardhë dhe e vendosin në tabelën e zezë, grupet kontrollojnë punën e njëri-tjetrit, qortojnë gabimet.
2. Ushtrimi 2- nxënësit /et plotësojnë në grupe dyshe, gjejnë ndajfoljet dhe parafjalët dhe thonë si shkruhen ato. Pastaj mësuesi kontrollon punën e tyre dhe i vlerëson.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit: Nxënësi shkruan një tekst duke respektuar rregullat gjuhësore. Shpreh drejt një mendim apo kërkesë me gojë apo me shkrim në gjuhën amtare për një situatë të caktuar duke ndërvepruar në grup ose në klasë. Përdor programet kompjuterike për komunikim të drejtpërdrejtë dhe në distancë nëpërmjet formave të caktuara të komunikimit (për nevojat e veta apo për detyrë shkolle).Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Përdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi drejtshkruan ndajfoljet, parafjalët, lidhëzat duke respektuar të gjitha rastet e drejtshkrimit, i shkruan saktë në fjali apo në një tekst që krijon vetë.Burimet:• Libri i gjuhës shqipe, klasa VI.• Drejtshkrimi i gjuhës shqipe. (Bot.1973)• Fletorja për verifikimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- Zhvillon komunikimin në çdo lloj fushe.
Vlerësimi:- Vlerësim me gojë në situatën e të nxënit.- Vlerësimi në punën me grupe.- Vlerësim me shkrim në zgjidhjen e
ushtrimeve.
Detyra dhe puna e pavarur:
Grupi I: Ushtrimi 3 (sipas kërkesës, pjesën e parë të tabelës).Grupi II: Ushtrimi 3 (sipas kërkesës, pjesën e dytë të tabelës).
Gjuha shqipe 6
197
VI. SINTAKSËFusha:
Gjuha dhe komunikimiLënda:
Gjuhë shqipeTematika: Sintaksë Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Teksti, paragrafi, fjalia, gjymtyra
Metoda e teknika:• stuhia e mendimeve• punë në grupe• pema e mendimeve
Fjalë kyçe: tekst, paragraf, fjali, gjymtyrë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit lidhet me dallimin e fjalive, të cilat përbëjnë një tekst. Në tabelë renditen fjali të ndryshme dhe nxënësve u kërkohet që të vecojnë ato që përbëjnë një tekst.
2. Veprimet në situatë:Stuhia e mendimeve Mësuesi/ja përfshin në diskutim tërë grupin e klasës.1. Shkruhet në tabelë tema e mësimit. 2. Nxiten nxënësit/et të thonë të gjitha idetë që lidhen me njohuritë e marra rreth tekstit dhe paragrafit.
Punë në grupe Ndahet klasa në grupe të vogla me 5-6 nxënës dhe për secilin prej tyre mësuesi/ja shpërndan skedat e ushtri-meve të përgatitura.Grupi i parë: Nxënësit ndajnë në paragrafë tekstin. (U përcaktohet një fragment nga komedia”Koprraci” e Molierit).Grupi i dytë:Për çdo paragraf të tekstit të dhënë, shkruani nga një fjali që tregon idenë e tij kyçe.Grupi i tretë: Dy anëtarë të grupit formojnë 7-8 fjali, të cilat përmbledhin përmbajtjen e komedisë”Koprraci”. Pjesa tjetër e grupit rindërton tekstin duke u vënë fjalive numrin përkatës. Kështu ata formojnë një tekst.Grupi i katërt: Dy prej anëtarëve të grupit shkruajnë një tekst dhe vendosin në brendësinë e tij fjali që nuk lidhen me të. Rendi i fjalive jepet i përzierë. Pjesës tjetër të grupit i kërkohet që të përjashtojë fjalitë që nuk i takojnë këtij teksti.Grupi i pestë: Nxënësit ndajnë në paragrafë tekstin. (U përcaktohet një fragment nga përralla”Fuqia e Mujit” e M.Kutelit).
3. Veprimtari praktike:Punohet në tabelë më Pemën e mendimeve për tekstin, fjalinë, paragrafin, gjymtyrën.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit Nxënësi/ja: 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, ko-mente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar.Kompetenca e të nxënitNxënësi/ja: 1.zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet) për të nxënë një temë ose detyrë që i kërkohet;Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja: − kujton njohuritë paraprake që ka rreth temës; − arrin në konkluzione për lidhjen midis ideve dhe informacionit të tekstit me strukturën e tij;− rendit fjalitë në një tekst; − gjen një një tekst idetë kryesore për secilin paragraf; − ndan një tekst në paragrafë;− argumenton ndarjen e tekstit në paragrafë, në bazë të njohurive gjuhësore dhe letrare;− dallon dhe përdor njohuritë rreth karakteristikave të përbashkëta të teksteve si: paragrafi, fjalitë përmbyllëse,
fjalori etj.Burimet:- Fletore pune;- materiale të digjitalizuara;- materiale grafike për konceptin gjuhësor;- skeda nxënësish.
Lidhja me fushat e tjera:- Shkencat shoqërore.
Libër për mësuesin
198
Vlerësimi: Kjo orë mësimi, e cila kishte si qël-lim zhvillimin e kompetencës gjuhësorë:Për-dorimi i drejtë i gjuhës dhe konkretisht kon-ceptin sintaksor të tekstit, paragrafit, fjalisë dhe gjymtyrës, quhet e realizuar, nëse nxënësit, në përfundim të orës mësimore, ndajnë një tekst në paragrafë, fjali dhe gjymtyrë. Mësuesi/ja, gjithashtu bën vlerësimin e nxënësve për :- bashkëpunimin e mirë në grup - përgjigjet e plota e të sakta. - kapërcimin e vështirësive në realizimin e kompetencave të fushës dhe atyre kyçe.
Detyra dhe puna e pavarur:Nga pjesët e zhvilluara letrare përzgjidhni njërën dhe ndajeni atë në paragrafë. Komentoni paraqitjen strukturore të tekstit, në përputhje me kuptimin.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Sintaksë Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Fjalia e thjeshtë
Metoda e teknika:- punë në grupe;- teknika e pyetjeve;- punë e pavarur.
Fjalë kyçe: gjymtyrë kryesore, fjali e thjeshtë e zgjeruar, folje kallëzues, homogjene, fjali dhe me një fjalë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:a) Mësuesi shkruan në dërrasë fjalitë:• Sot është një ditë e bukur me diell.• Qielli i kaltër dhe i ndritshëm! (është, duket)• Si ishte koha dje?• Qëndro pranë detit në këtë ditë të bukur.• Kalofsh sa më bukur sot!
b) Nxënësit me ndihmën e mësueses analizojnë fjalitë, gjejnë foljet. Për fjalinë e dytë, folja kallëzues mungon, por nënkuptohet: është ose duket. nxënësit dallojnë fjalitë edhe për nga kumtimi, sepse i kanë mësuar në klasën V.
c) Duke analizuar fjalitë, nxënësit thonë përkufizimin për fjalinë: si një tërësi fjalësh a një fjalë të bashkuar rreth kallëzuesit që na japin një informacion dhe kanë intonacion të përfunduar.
2. Veprimet në situatë:a) Nxënësit lexojnë 5’ informacionin që jepet në libër për fjalinë e thjeshtë. Njohuritë që jepen, nxënësit i shprehin me pyetje (në grupe dyshe).• Ç’është fjalia?• Në sa grupe i ndajmë fjalitë me folje?• Si i dallojmë fjalitë e thjeshta nga të përbërat?• Cilat janë gjymtyrët kryesore të fjalisë së thjeshtë?• Kur është fjalia e thjeshtë e zgjeruar dhe e pazgjeruar?b) Nxënësit i lexojnë pyetjet që kanë formuluar dhe u përgjigjen atyre duke dhënë shembujt e librit.3. Veprimtari praktike:a) Ushtrimi 1 punohet me gojë. Pasi lexojnë fjalitë, nxënësit nënvizojnë foljet kallëzues dhe dallojnë fjalinë e përbërë: Ata mund të flisnin me njëri-tjetrin për ato që kishin për të studiuar. b) Ushtrimet 2, 3 dhe 4 nxënësit i punojnë në libër me grupe dyshe, këmbejnë librat dhe korrigjojnë gabimet e njëri-tjetrit. Edhe mësuesja kontrollon punën e tyre.
Gjuha shqipe 6
199
c) Ushtrimin 5 e punon me të gjithë klasën, nxënësit emërtojnë gjymtyrët kryesore të fjalive të thjeshta.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime;3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim.
Kompetenca e të nxënit:1 – Nxënësi/ja zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet.2. Nxënësi/ja ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit (kolona, tabela, grafikë) sipas një radhitjeje logjike.3. Nxënësi/ja Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemave dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Përdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi/ja dallon fjalinë e thjeshtë nga ajo e përbërë, formulon përkufizimin për fjalinë e thjeshtë, jep shembuj me fjali të thjeshta.
Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- zhvillon komunikimin.
Vlerësimi:- vlerësim në situatën e të nxënit.- vlerësim në punimin e ushtrimeve me gojë e me shkrim.- vlerësim në detyrën e shtëpisë.
Detyra dhe puna e pavarur: – Grupi 1: Ushtrimi 5 (sipas kërkesës). – Grupi 2: Gjeni 10 fjali të thjeshta edhe me një fjalë të vetme në pjesën e leximit “Fluturimi”, shkruajini në fletore.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Sintaksë Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Grupet kryesore të fjalisë së thjeshtë
Metoda e teknika:- punë në grupe;- bisedë e kombinuar me
diskutim dhe argumentim, punë me tekstin;
- punë e pavarur.
Fjalë kyçe: GE, GF, fjalë bërthamë, fjalia më e vogël etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:a) Mësuesja paraqet me tabak të bardhë ku ka shkruar fjalitë: (ose i shkruan në dërrasë)Mami dhe babi ndihej e fortë buzë liqeneve të LurësUnë me motrën do të vendosim së bashku për ekskursioninAlbi nuk jemi dakord me mendimin e DianësAi janë të rreptë ndaj gabimeve të miaNe dhe ju falënderoi shokët pjesëmarrës në koncertin recitalAroma e zambakëve u shpreh e kënaqur me çmimin e festivalit.
Libër për mësuesin
200
b) Nxënësit i lexojnë me vëmendja dhe i shkruajnë në fletore fjalitë, të bashkuara, i ndajmë në etiketa.
Emërton gjymtyrët e fjalisë (ato që di nga klasa e V), dhe provon ta zvogëlojë fjalinë, p.sh:
Vazhdon me fjalitë e tjera. Pra fjalia e thjeshtë ka dy gjymtyrë kryesore të cilat formojnë dy grupe: GE (kryefjalë) + GF (folje).c) Mësuesi shkruan në dërrasë fjalitë, ose ua jep nxënësve me fisha.
Nxënësit operojnë me fjalitë e mësipërme, i zvogëlojnë ato deri në fjalinë më të vogël.2. Veprimet në situatë:a) Mësuesi i drejton nxënësit të punojnë me informacionin e dhënë në tekst për temën. Komentojnë figurat dhe shkruajnë nga një fjali të thjeshtë për çdo figurë.b) Nxënësit lexojnë shembujt e dhënë në fjalitë e thjeshta. Diskutojnë si janë ndarë në grupet kryesore: GE – GF.U përgjigjen pyetjeve.• në fjalinë më të shkurtër mbetet kryefjalë + kallëzues.• ka fjali pa kryefjalë edhe pa kallëzues, por nënkuptohen.(nga konteksti dhe intonacioni)c) Nxënësit analizojnë edhe rubrikën “Mbani mend”, dhe këtu mësojnë se GE ka bërthamë kryefjalën, kurse GF ka bërthamë foljen kallëzues.Ora e dytë3. Veprimtari praktike:a) Mësuesja e fillon me etiketa, nxënësit ndajnë grupin emëror nga ai foljor, fjalitë e ushtrimit 1 pastaj i zvogëlojnë grupet deri në fjalinë më të vogël kryefjalë + kallëzues.b) Ushtrimin 2, 3, 4, 5, 6, nxënësit i punojnë në libër në grupe dyshe. Këmbejnë librat, kontrollojnë punën e njëri-tjetrit, korrigjojnë gabimet. Kontrollohen ushtrimet edhe para klasës duke dhënë nxënësit zgjidhjet. Mësuesi vlerëson.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime;3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi/ja dallon grupet kryesore në fjalinë e thjeshtë, që GE ka si bërthamë kryefjalën, GF foljen. Bën zvogëlimin ose zgjerimin e fjalisë së thjeshtë. Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera: – zhvillon komunikimin;
Vlerësimi:- vlerësim në situatën e të nxënit;- vlerësim me gojë në veprimtaritë në situatë;- vlerësim me gojë e me shkrim në zgjidhjen e ushtrimit në punën e pavarur;- vlerësim në detyrën e shtëpisë.
Detyra dhe puna e pavarur: – Prezanton në Power Point njohuritë e marra për fjalinë e thjeshtë, grupet në fjalinë e thjeshtë.
Gjuha shqipe 6
201
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Sintaksë Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Fjalia e përbërë
Metoda e teknika:- punë në grupe;- bisedë e kombinuar me
diskutim dhe argumentim, punë me tekstin;
- punë e pavarur.
Fjalë kyçe: fjali e përbërë me bashkërenditje, nënrenditje, lidhëza bashkërenditëse.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:a) Mësuesja shkruan në tabelë fjalitë:• Lirinë nuk ua solla unë, por e gjeta këtu, mes jush.• Aty pa shkollën ku kishte mësuar për 5 vjet.b) Mësuesi kërkon nga nxënësit të gjejnë foljet, të rrumbullakosin lidhëzat, sipas llojit të lidhëzave përcaktojnë llojin e fjalive:me bashkërenditje, me nënrenditje.c) Mësuesi i paraqet fjalitë me skema që t’i shpjegojë ato edhe nga kuptimi.
2. Veprimet në situatë:a) Një nxënës lexon me zë informacionin që jepet në libër për fjalitë e përbëra• me bashkërenditje:1) shtuese (pjesët radhiten, shtohen njëra pas tjetrës);2) veçuese (pjesët përjashtojnë njëra – tjetrën);3) kundërshtuese (pjesë e dytë kundërshton të parën);4) përmbyllëse (pjesa e dytë përmbledh kuptimin e fjalisë).b) Mësuesi ndalet me nxënësit të përsëritin llojet e lidhëzave bashkërenditëse, mund të organizojë lojën gjuhësore, thotë një lidhëz dhe kërkon përgjigje duke i marrë me radhe nxënësit. Ai që nuk përgjigjet veçohet nga loja.c) Mësuesi për fjalinë me nënrenditje diskuton me nxënësit shembujt që jepen në libër për të shpjeguar te nxënësit se pjesa e varur nuk mund të qëndrojë pa pjesën kryesore.d) Punon me shembujt e tabelës për të dalluar nxënësit llojet e fjalive me nënrenditje për të cilat do të flasim më gjerësisht në klasën VII.3. Veprimtari praktike:a) Ushtrimet 1, 2, 3 nxënësit i punojnë në libër në grupe dyshe. Këmbejnë librat, kontrollojnë punën e njëri-tjetrit, korrigjojnë gabimet, argumentojnë përmbajtjen e tyre, duke ndërhyrë mësuesja. b) Mësuesja e ndan klasën në dy grupe sipas rreshtave.Grupi I: ushtrimin 4.Grupi II: ushtrimin 5.Pasi mbarojnë grupet (me shkrim në fletore), një nxënës për çdo grup jep përgjigjen e ushtrimeve.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime;3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim;4. shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj) duke ndërvepruar në grup ose në klasë.
Libër për mësuesin
202
Kompetenca e të nxënit:1. Nxënësi/ja zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet.2. Nxënësi/ja ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit ( kolona, tabela, grafikë) sipas një radhitjeje logjike.3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemave dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:1. Nxënësi/ja dallon fjalitë e përbëra me bashkërenditje me anë të lidhëzave, por edhe nga kuptimi që shprehin, dallohen fjalitë nënrenditëse mbi bazën e varësisë të pjesës së varur nga kryesorja. Formon vetë fjalitë me bashkërenditje e nënrenditje me dy pjesë.Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- zhvillon komunikimin.
Vlerësimi:- vlerësim në veprimtari me situatë;- vlerësim në zgjidhjen e ushtrimeve me gojë e me shkrim;- vlerësim në detyrën e shtëpisë.
Detyra dhe puna e pavarur: – Ushtrimi 6 (fjalitë t’i shkruajë në fletore). – Prezanton në Power Point mësimin për llojet e fjalive të përbëra me bashkërenditje e nënrenditje.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Sintaksë Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Kryefjala
Metoda e teknika:- puna në grup;- tabela e koncepteve;- loja gjuhësore;- puna e pavarur.
Fjalë kyçe: kryefjala, pyetja, me se shprehet, gjymtyrë kryesore.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:a) Në dërrasë shkruhen fjalitë dhe nxënësit i analizojnë:- Shkolla jonë është në qendër të Tiranës. (Kush? Cila?)- Ajo ka një ambient sportiv funksional. (Cila?)- Palestra ndodhet brenda shkollës. (Cila?)b) Nxënësit kanë njohuri për kryefjalën, prandaj formulojnë përkufizimin për të: Është gjymtyrë kryesore e
fjalisë e cila gjendet duke iu drejtuar foljes me pyetjet kush?, cili?, cila?, cilët?.
2. Veprimet në situatë:a) Nxënësit komentojnë figurat, japin përgjigjet e pyetjeve, gjejnë kryefjalën.b) Nxënësit punojnë me tabelën: fjalia – pyetja – përgjigjja, në çdo rast të kryefjalës shkruajmë me se është
shprehur: me emër, përemër, grup emëror.c) Një nxënës lexon me zë rubrikën “Mbani mend” dhe nënvizojnë se kryefjala:1) shprehet me gjymtyrë homogjene,2) kur mungon në fjali, ajo nënkuptohet,3) formon grupin emëror në fjali,4) qëndron në krye të fjalisë zakonisht.3. Veprimtari praktike:a) Nxënësit në grupe dyshe punojnë në libër, plotësojnë me laps përgjigjet e ushtrimeve 1, 2, 3, 5, 7. Pastaj
këmbejnë librat e kontrollojnë përgjigjet. Mësuesi bën kujdes për ushtrimin 2, se nxënësi mund të gabojnë në përgjigjen e pyetjes: kryefjalën e përdorim si kundrinor.
b) Ushtrimi 4 mund të punohet kështu: klasa ndahet në 6 grupe kolonë siç janë në banka, çdo grup do të përdorë në fjali grupin emëror si kryefjalë. Çdo grupi i japim nga një fletë A4. Çdo nxënës që shkruan fjalinë e palos si fizarmonikë dhe ia pason shokut mbrapa, i cili vepron si nxënësi i parë e kështu me radhë deri në fund. Fiton grupi që ka shkruar fjali të bukura e shpejt. Edhe vetë nxënësit vlerësojnë punën e tyre.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e të nxënit:1. Nxënësi/ja zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, një veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet.2. Nxënësi/ja ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të shprehurit ( kolona, tabela, grafikë) sipas një radhitjeje logjike.3. Përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemave dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes.
Gjuha shqipe 6
203
Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime;3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi/ja dallon kryefjalën në fjali me anë të pyetjeve kush?, cili?, thotë me ç’mjete gjuhësore shprehet, pozicionin që zë ajo në fjali, krijon fjali me kryefjalë me grup emëror, me emër, përemër.Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- zhvillon komunikimin,- T.I.K
Vlerësimi:- vlerësim në situatën e të nxënit;- vlerësim me gojë e me shkrim në zgjidhjen e ushtrimeve;- vlerësimi në detyrën e shtëpisë.
Detyra dhe puna e pavarur – Grupi I: Ushtrimi 6 (sipas kërkesës). – Grupi II: Prezanton me Power Point njohuritë për kryefjalën
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Sintaksë Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Kallëzuesi
Metoda e teknika:- puna në grup;- tabela e koncepteve;- puna e pavarur.
Fjalë kyçe: kallëzues, emëror, foljor, përshtatja me kryefjalën.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:a) Mësuesi mund të prezantojë me Power Point, ose t’i përgatitë me një tabak të bardhë gjymtyrët kryesore të fjalisë, kryefjalën, kallëzuesin.
Kompjuteri im duhet të kontrollohet te specialisti.Ai është më i ri nga ai i Anit.Shokët ulen për të luajtur me kompjuterin tim.
b) Nxënësit analizojnë fjalitë, gjejnë kryefjalën dhe kallëzuesin dhe plotësojnë tabelën për kryefjalën.2. Veprimet në situatë:a) Nxënësit bashkë me mësuesin komentojnë figurën, gjejnë foljet kallëzues në tekstin e dhënë dhe provojnë të plotësojnë
tabelën për kallëzuesin.b) Një nxënës lexon me zë llojet e kallëzuesve që jepen në tabelë në libër, të tjerë ndjekin dhe në grupe dyshe i thonë
njëri-tjetrit përkufizimin për kallëzuesin. Pastaj e thonë disa nxënës para klasës3. Veprimtari praktike:a) Ushtrimi 1 punohet me gojë, nxënësit gjejnë kallëzuesin në çdo fjali dhe plotësojnë tabelën për kallëzuesin.b) Ushtrimi 2 e punon një nxënës në dërrasë sipas shembullit nxënësi shkruan fjalitë dhe në fund shpjegon kur foljet
filloj, zuri, nis, janë më vete dhe kur janë gjysmë ndihmëse për kallëzuesin (kur shoqërohen nga një folje në lidhore).c) Ushtrimet 3, 4, 5 nxënësit i punojnë në libër në grupe dyshe, mësuesi kontrollon punën e tyre dhe ndalet në komentimin
e fjalëve të urta, si i kuptojnë nxënësit dhe plotëson mendimin e tyre.Me një ka nuk bëhen pendë.Me një tra nuk mban shtëpia. bashkimi bën fuqinë
Miku i mirë, vlen sa një thesar. Të dimë të vlerësojmëMiku është mik kur nuk përzihet mikun e vërtetënë hallet e shtëpisë.
Libër për mësuesin
204
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime;3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim.4. Shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj) duke ndërvepruar në grup ose në klasë.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi dallon kallëzuesin në fjali me anë të pyetjeve ç’bën?, ç’bëjnë? Dallon llojet e kallëzuesit emëror, foljor, i përdor ato në fjali.Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- zhvillon komunikimin;- T.I.K
Vlerësimi:- vlerësim në situatën e të nxënit;- vlerësim në zgjidhjen e ushtrimeve me gojë e me shkrim;- vlerësimi në detyrën e shtëpisë.
Detyra dhe puna e pavarur: – Grupi 1: Ushtrimi 6 (sipas kërkesës), vendosen kallëzuesit në tabelën që punuam në klasë. – Grupi 2: Prezanton me Power Point njohuritë për kallëzuesin.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Sintaksë Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Gjymtyrët e dyta të fjalisë. Përcaktori
Metoda e teknika:- puna në grup;- loja gjuhësore;- puna e pavarur.
Fjalë kyçe: përcaktor me përshtatje, drejtim, bashkim, fjalë bërthamë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:a) Mësuesi punon me fragmentin e dhënë në libër për përcaktorët. Shkruan në tabelë grupet:
Ditët e pranverësÇdo fëmijë fjala ku drejtohet shigjeta është Ditët e fundit të dimrit bërthama e grupit emërorDitët me diell
2. Veprimet në situatë:a) Një nxënës lexon me zë informacionin që vjen më pas për përcaktorin. Plotësojnë tabelën për emërtimin e tri
fjalëve. Së bashku me nxënësit, mësuesja formulon përkufizimin për përcaktorin si gjymtyrë e dytë e saj.b) Mësuesja ndalet te tabela ku jepen llojet e përcaktorëve: - Me përshtatje: përshtaten në gjini, numër, rasë me emrin bërthamë.- Me drejtim: i drejtohen vetëm në rasë emrit bërthamë.- Me bashkim: i ngjitet, i shtohet pa ndryshim emrit bërthamë.c) Për t’i dalluar sa më thjeshtë llojet e përcaktorëve mësuesi organizon një garë me lojën gjuhësore. E ndan
klasën në tri pjesë, për tre grupet e nxënësve sipas rreshtave. Çdo skuadër shkruan sa më shumë grupe emërore me përcaktor me përshtatje, skuadra tjetër, përcaktorë me drejtim, skuadra tjetër, përcaktorë me bashkim. Mësuesi u lë në dispozicion skuadrave 5 – 6’. Vetë nxënësit pasi mbaron koha kontrollojnë në tabelë punën e grupeve, korrigjojnë gabimet, numërojnë grupet emërore, shpallin fituesin: më i shpejti më i sakti.
3. Veprimtari praktike:a) Ushtrimi 1 punohet me gojë, nxënësit udhëzohen të vendosin shigjetat nga përcaktori te fjala bërthamë. P.sh. babai i Brunës. Buqeta me lule. Festë ditëlindjeje. Për këtë zgjidhje.
b) Ushtrimet 2, 3, 4, 5, i punojnë nxënësit në grupe dyshe ose në grupe 5 – she (çdo grup një ushtrim), dhe çdo grup jep para klasës zgjidhjen e ushtrimit. Mësuesi bën plotësime për përgjigjen e tyre.
Gjuha shqipe 6
205
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime;3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj. dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim;4. Shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj) duke ndërvepruar në grup ose në klasë.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Përdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi dallon përcaktorët, llojet e tij, mbi bazën e lidhjes bërthamë + përcaktor. Përdor sa më shumë përcaktorë në fjali.Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- zhvillon komunikimin;- T.I.K
Vlerësimi:- vlerësim në situatën e të nxënit;- vlerësim në veprimtari në situatë për lojën gjuhësore;- vlerësim në detyrën e shtëpisë me shkrim.
Detyra dhe puna e pavarur:Ushtrimi 7 (sipas kërkesës).Prezanton me Power Point njohuritë për llojet e përcaktorëve.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Sintaksë Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Ndajshtimi
Metoda e teknika:- puna në grup;- biseda;- puna e pavarur.
Fjalë kyçe: ndajshtim, i palakueshëm, para dhe prapa fjalës që përcakton.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:a) Mësuesi kërkon nga nxënësit të japin dy emra rrugësh, dy emra profesionesh, dy emra titujsh dhe i shkruan ato
në dërrasë.- Rruga “Myslym Shyri”, rruga “5 Shkurti”- Mësuese Vjollca, inxhinier Arturi- Profesor Bardhi, Komandant Myslimib) Mësuesi kërkon nga nxënësit që t’i lakojnë këto grupe emërore. Cila fjalë nuk lakohet? Fjala që nuk lakohet
është përcaktor ndajshtim.
2. Veprimet në situatë: – Mësuesja i grupon ndajshtimet në dy lloje:A) Para fjalës që përcaktojmë- Nënë Mara është shumë e dashur për nipërit e saj.- Doktor Sandri është i zoti në profesionin e tij.- Profesor Eqerem Çabej ishte i shquar në fushën e gjuhësisë.B) Pas fjalës që përcaktojmë- Shkrimtari I. Kadare ka shkruar shumë vepra artistike.- Muaji maj është muaji më i bukur i pranverës.- Romani “Kështjella”, është roman me temë historike.- Shkolla “Dora d’Istria” ndodhet në qendër të Tiranës. – Nxënësit lexojnë edhe shembujt e dhënë në libër dhe përforcojnë njohuritë për ndajshtimin si një lloj përcaktori.
3. Veprimtari praktike:a) Ushtrimet 1, 2, 3 nxënësit në grupe dyshe i plotësojnë në libër, këmbejnë librat dhe korrigjojnë punën e njëri-
tjetrit.b) Ushtrimet 5, 6 i punojnë dy nxënës në dërrasë, ndihmohen nga mësuesja dhe nga nxënësit e klasës.
Libër për mësuesin
206
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente,
sqarime dhe propozime;3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar rrëfyes, përshkrues, shkencor, publicistik etj.
dhe e komenton atë sipas kërkesës, me gojë ose me shkrim;4. shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për
udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj.) duke ndërvepruar në grup ose në klasë.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Përdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi njeh ndajshtimin si përcaktor, jep përkufizimin për të si emër i pashquar
që nuk lakohet, që qëndron para dhe pas emrit që përcakton. Drejtshkruan rastet kur ndajshtimi është midis thonjëzash.
Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- zhvillon komunikimin;- T.I.K
Vlerësimi:- vlerësim në situatën e të nxënit;- vlerësim në zgjidhjen e ushtrimeve me gojë e me shkrim;- vlerësim në detyrën e shtëpisë.
Detyra dhe puna e pavarur:Ushtrimi 4 (sipas kërkesës).Prezanton me Power Point njohuritë për ndajshtimin, në vazhdim të përcaktorit.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Sintaksë Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Kundrinori i drejtë
Metoda e teknika: – puna në grupe, – formulimi i pyetjeve, – leximi i drejtuar.
Fjalë kyçe: kundrinor i drejtë, gjymtyrë e dytë, pyetja kë? etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:
a) Nxënësit kanë mësuar kundrinorët, prandaj mësuesi shkruan në dërrasë fjalitë:• Ujëvarat e maleve vijonin udhën. Kë? Cilën?• Ata nuk ia hiqnin sytë ujëvarës. Cilët?• Mësuesja e korrigjoi Zanën. Kë?• Atë e emëruan mësues. Kë?• I falënderova shokët e klasës. Kë?
b) Nxënësit i lexojnë fjalitë, gjejnë kryefjalën, kallëzuesin dhe pastaj gjejnë kundrinorët me pyetjen kë?. Formojnë përkufizimin për kundrinorët.
2. Veprimet në situatë:a) Mësuesi me nxënësit vërejnë figurat dhe u përgjigjen pyetjeve. Gjejnë kundrinorët edhe në tekstin e dhënë.b) Nxënësit lexojnë në grupe dyshe informacionin në libër për kundrinorin e drejtë, formulojnë pyetjet : – Ç’gjymtyrë e fjalisë është kundrinori i drejtë? – Me ç’pyetje i gjejmë në fjali? – Me se shprehen? – Ku qëndron kundrinori i drejtë në fjali?c) Pyetjet i lexojnë disa nxënës dhe nxënës të tjerë u përgjigjen duke dhënë shembujt e tri tabelave që jepen në
libër.
3. Veprimtari praktike:a) Ushtrimin 1 e punojnë nxënësit me gojë, gjejnë kundrinorët e drejtë dhe thonë me se janë shprehur.b) Ushtrimet 2, 3, 4 i punojnë nxënësit në grupe dyshe, pastaj këmbejnë librat dhe kontrollojnë punën e njëri-
tjetrit. Mësuesi dëgjon zgjidhjet e ushtrimeve.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente,
sqarime dhe propozime;
Gjuha shqipe 6
207
3. shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim kuptimin e termave të rinj (fjalëve, koncepteve) duke përdorur gjuhën dhe fjalorin e përshtatshëm;
4. shpreh drejt një mendim apo kërkesë, me gojë ose me shkrim, në gjuhën amtare për një situatë të caktuar (për udhëzim, ndihmë, informim, orientim etj) duke ndërvepruar në grup ose në klasë.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Përdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi dallon kundrinorin e drejtë me anë të pyetjeve kë?, cilin?. Tregon me se
shprehet dhe ku qëndron në fjali, i përdor kundrinorët në fjali.Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- zhvillon komunikimin.- T.I.K
Vlerësimi: – vlerësim në situatën e të nxënit; – vlerësim në veprimtarinë në situatë; – vlerësim në zgjidhjen e detyrave të shtëpisë.
Detyra dhe puna e pavarur:Ushtrimi 5 (sipas kërkesës).Prezanton me Power Point njohuritë e marra për kundrinorin e drejtë.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Sintaksë Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Kundrinori i zhdrejtë
Metoda e teknika:- puna në grupe;- biseda;- puna e pavarur;- plotësimi i skedave.
Fjalë kyçe: kundrinor i zhdrejtë me e
pa parafjalë pas foljes, zhvendoset në fjali etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:a) Mësuesi përgatit dy fleta pune për dy grupe nxënësish. Ata punojnë 5’, u japin përgjigje pyetjeve. – I besoj shoqes sime.
Kujt? – Këto lule do t’ia dhuroj nënës.
– Atyre nuk u vinte mirë për këtë. – Mësuesja i dha klasës sonë librat.• Ç’lloj kundrinorësh janë?• Me ç’gjymtyrë lidhen?• Me ç’pyetje gjenden?• Me se shprehen? – Zana u miqësua shpejt me shoqet. Me cilat? – Breza të tërë kanë punuar për gjuhën tonë letrare.
Për kë? – Po mësoj me motrën për mësimin e fundit.
Për kë? – Mora një letër nga xhaxhai. Nga kush?• Ç’lloj kundrinorësh janë?• Me ç’gjymtyrë lidhen?• Me ç’pyetje gjenden?• Me se shprehen?b) Këto dy fleta pune shumëfishohen, ose klasa ndahet në grupe me nga 5 nxënës, kryetarët e grupeve japin
përgjigjet e pyetjeve. Mësuesi plotëson përgjigjet, vlerëson, bën vërejtje për punën në grup të nxënësve.
2. Veprimet në situatë:a) Mësuesi aktivizon një nxënës të lexojë me zë informacionin që jepet për kundrinorët e zhdrejtë me dhe pa
parafjalë.b) Analizojnë shembujt e dhënë në libër.
3. Veprimtari praktike:a) Ushtrimet 1, 3, 4, nxënësit i punojnë në grupe dyshe duke i plotësuar në libër sipas kërkesës. Këmbejnë librat
me njëri-tjetrin, korrigjojnë gabimet.b) Ushtrimet 2, 6 i punojmë me gojë, mësuesi aktivizon shumë nxënës, dallojnë kundrinorët.c) Ushtrimin 5 e punon një nxënës në tabelë, shkruan fjali me fjalën kështjellë si kundrinor.
Libër për mësuesin
208
Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente,
sqarime dhe propozime;3. Shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e termave të rinj (fjalëve, koncepteve) duke
përdorur gjuhën dhe fjalorin e përshtatshëm.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Përdorimi i drejtë i gjuhës: Nxënësi dallon kundrinorët e zhdrejtë me anë të pyetjeve kujt?, cilit?, me kë?, nga
kush?, prej kujt?etj. Tregon me se shprehen dhe ku qëndrojnë në fjali, i përdor këta kundrinorë në fjali. Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- zhvillon komunikimin;- T.I.K
Vlerësimi:- vlerësim në situatën e të nxënit;- vlerësim në punimin e ushtrimeve;- vlerësimi në detyrën e shtëpisë.
Detyra dhe puna e pavarur:Prezanton me Power Point njohuritë e marra për
kundrinorin e zhdrejtë.
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Sintaksë Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Rrethanori i vendit dhe rrethanori i kohës
Metoda e teknika:- puna në grupe;- formulimi i pyetjeve;- diagram Veni;- puna e pavarur.
Fjalë kyçe: rrethanor vendi, kohe, gjymtyrë
e dytë jo e domosdoshme, plotësuese.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:a) Punë me tekstin: Nxënësit kanë njohuri për llojet e rrethanorëve të vendit, kohës, mënyrës, sasisë. Nxënësit në
heshtje lexojnë informacionin në f. 239 (tabelën për gjithë llojet e rrethanorëve).b) Nxënësit në grupe dyshe punojnë për të formuluar pyetje për rrethanorët:• Ç’gjymtyrë fjalie janë rrethanorët?• Sa llojesh janë rrethanorët?• Me ç’pyetje gjenden ato në fjali?• Me se shprehen rrethanorët?c) Nxënësit u japin përgjigje pyetjeve, mësuesi plotëson përgjigjet e tyre.
2. Veprimet në situatë:a) Një nxënës lexon me zë informacionin që jepet për rrethanorët e vendit dhe kohës.b) Në grupe dyshe, nxënësit punojnë në diagramin e Venit për dy llojet e rrethanorëve.
c) Kur nxënësit mbarojnë raportojnë punën, mësuesja e plotëson diagramin duke e shkruar në tabelë.
3. Veprimtari praktike:a) Ushtrimet 1, 2, 4, 5, 6, nxënësit i punojnë dyshe. Këmbejnë librat me njëri-tjetrin, korrigjojnë gabimet.
Gjuha shqipe 6
209
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente,
sqarime dhe propozime;3. Shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e termave të rinj (fjalëve, koncepteve) duke përdorur
gjuhën dhe fjalorin e përshtatshëm.Kompetenca personale:Merr pjesë ose drejton punën në grup, bashkëpunon me përfaqësues të komunitetit për të ndihmuar moshatarët dhe
anëtarët e tjerë të komunitetit, që kanë probleme shëndetësore, sociale, ekonomike etj. dhe raporton me gojë ose me shkrim për përvojat personale të fituara.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës:Nxënësi dallon rrethanorët e vendit, kohës me pyetjet ku?, kur?. Tregon me se shprehen, ku qëndrojnë në fjali, krahason të përbashkëtat me të veçantat. I përdor ato me fjali.Burimet:- Gjuha shqipe VI.
Lidhja me fushat e tjera: – zhvillon komunikimin.
Vlerësimi: – në përgjigjen e pyetjeve për rrethanorët; – në plotësimin e diagramit të Venit; – në punimin e ushtrimeve.
Detyra dhe puna e pavarur:Ushtrimin 3 (sipas kërkesës)
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Sintaksë Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Rrethanori i shkakut dhe rrethanori i qëllimit
Metoda e teknika:- puna në grupe;- formulimi i pyetjeve;- diagrami i Venit;- puna e pavarur.
Fjalë kyçe: rrethanor shkaku, qëllimi,
pyetjet pse, përse, gjymtyrë fjalie jo e domosdoshme, plotësuese.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:a) Nxënësit përqendrohen te pema e mendimeve për dy llojet e rrethanorëve, i shkakut, i qëllimit.b) Nxënësit hartojnë pyetje për çka lexuan:• Ç’gjymtyrë fjalie janë këto rrethanorë?• Me ç’pyetje gjenden ato në fjali?• Me se shprehen rrethanori i shkakut?• Me se shprehet rrethanori i qëllimit?• Ku qëndron zakonisht në fjali?c) Këto fjali pyetëse lexohen përpara klasës dhe u jepet përgjigje nga vetë nxënësit.
2. Veprimet në situatë:a) Nxënësit lexojnë rubrikën “Mbani mend”, dhe bëjnë diagramin e Venit për dy rrethanorët.
Libër për mësuesin
210
b) Diagramin e Venit nxënësit e prezantojnë dhe plotësojnë punën e njëri-tjetrit.
3. Veprimtari praktike:a) Ushtrimet 2, 3, 4, nxënësit i punojnë në libër në grupe dyshe. Këmbejnë librat dhe kontrollojnë punën e njëri-tjetrit.
Prezantohet puna e tyre, mësuesja plotëson përgjigjet e nxënësve.b) Ushtrimin 1, e punon një nxënës në tabelë, shkruan fjali me dy llojet e rrethanorëve. Ose mund të organizohet loja
zinxhir; çdo nxënës/e thotë nga një fjali me rrethanorët e shkakut dhe qëllimit. Nxënësi që gabon, shkëputet nga loja dhe futet në lojë më vonë.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçeKompetenca personale:Merr pjesë ose drejton punën në grup.
Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente,
sqarime dhe propozime;3. shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e termave të rinj (fjalëve, koncepteve) duke përdorur
gjuhën dhe fjalorin e përshtatshëm.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësPërdorimi i drejtë i gjuhës:Nxënësi/ja dallon rrethanorët e shkakut, qëllimit me pyetjet pse?, përse?. Tregon me se
shprehen, ku qëndrojnë në fjali, krahason të përbashkëtat me të veçantat. I përdor ato me fjali.Burimet:– Gjuha shqipe VI.
Lidhja me fushat e tjera: – zhvillon komunikimin.
Vlerësimi: – vlerësim në teknikën e pyetjeve; – vlerësim në plotësimin e diagramit të Venit; – vlerësim në punimin e ushtrimeve.
Detyra dhe puna e pavarur: – Ushtrimi 5 (sipas kërkesës).
Fusha: Gjuha dhe komunikimi
Lënda: Gjuhë shqipe
Tematika:Sintaksë Shkalla: III Klasa: VI
Tema mësimore:Rrethanori i mënyrës dhe rrethanori i sasisë
Metoda e teknika:- puna në grupe;- teknika e formulimit të
pyetjeve;- diagrami i Venit;- puna e pavarur.
Fjalë kyçe: rrethanor mënyre, sasie, gjymtyrë plotësuese, pyetjet si, sa.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësit1. Situata e të nxënit:a) Nxënësit vërejnë figurën në libër dhe shkruajnë dy pyetje të cilat të fillojnë me fjalët” si, sa.- Si po i bie flautit artisti?- Sa zogj fluturojnë dhe sa lepuj vrapojnë?b) Nxënësit u përgjigjen pyetjeve me fjali të plota:- Baba Musta po i bie flautit bukur.- Po fluturojnë gjashtë zogj dhe po vrapojnë katër lepuj.
2. Veprimet në situatë:a) Për 5’ nxënësit lexojnë informacionin e dhënë në libër për rrethanorët e mënyrës dhe të sasisë.b) Nxënësit në grupe dyshe po formulojnë pyetje për çështjet kryesore të rrethanorëve:• Ç’gjymtyrë fjalie janë këto rrethanorë?• Me ç’pyetje gjenden ato në fjali?• Me se shprehen ato në fjali?• Ku qëndron zakonisht në fjali?c) Mësuesja kërkon nga nxënësit tu përgjigjen pyetjeve duke shënuar në libër ku gjen përgjigjen çdo pyetje e tyre.d) Nxënësit ndalen te rubrika “Mbani mend”, dhe plotësojnë diagramin e Venit.
Gjuha shqipe 6
211
Diagramin e Venit nxënësit e kontrollojnë, kur mësuesja e paraqet në tabelë ose me tabak të bardhë të përgatitur më parë, ose me video – projektor të përgatitur me Power Point.
3. Veprimtari praktike:a) Ushtrimet 1, 3, 4, nxënësit i punojnë në grupe dyshe në libër. Këmbejnë librat dhe kontrollojnë punën e njëri-
tjetritb) Ushtrimet 2, 5, i punojnë me gojë nën drejtimin e mësuesit, sepse kanë të njëjtën kërkesë, por me tekste të
ndryshme, aktivizohen sa më shumë nxënës/e.Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar, me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera komunikimi;2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente,
sqarime dhe propozime;3. shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e termave të rinj (fjalëve, koncepteve) duke përdorur
gjuhën dhe fjalorin e përshtatshëm.Kompetenca personale:Merr pjesë ose drejton punën në grup.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Përdorimi i drejtë i gjuhës:Nxënësi dallon rrethanorët e mënyrës, sasisë me pyetjet sa?, si?. Tregon me se shprehen,
ku qëndrojnë në fjali, krahason të përbashkëtat me të veçantat. I përdor ato me fjali.Burimet:- Gjuha shqipe VI;- Fletorja për vlerësimin e kompetencave.
Lidhja me fushat e tjera:- zhvillon komunikimin;- T.I.K
Vlerësimi:- vlerësim në situatën e të nxënit;- vlerësojnë nxënësit njëri-tjetrin në punimin e ushtrimeve;- vlerësim në detyrën e shtëpisë.
Detyra dhe puna e pavarur: – Ushtrimi 6 (sipas kërkesës). – Ushtrimi 7 (punë me projekt).
Libër për mësuesin
212
MËSIME MODEL - PROJEKTE
Projekt: Gjuha standarde shqipe (Drejtshkrimi, drejtshqiptimi i saj)
Kompetencat:Kompetenca të fushës:
• Të shkruarit për qëllime funksionale;• Përdorimi drejtë i gjuhës;Nxënësi / ja:• Të diskutojë për probleme të sotme të gjuhës standarde shqipe;• Të kërkojë raste të shmangieve nga norma standarde e shqipes;
Kompetenca kyçe:• Kompetence qytetare: -Të reflektojë rreth kritikës e problematikës së standardit të sotëm të shqipes;• Kompetence digjitale: - Të argumentojë për rreziqet që shfaq interneti në lidhje me
respektimin e standardit të shqipes;• Kompetence personale: -Të vlerësojë të folurin e tyre, të mësuesit, të prindërve dhe në komunitet
Koha: katër muajMjetet e nevojshme:
• Vepra në lidhje me standardin e gjuhës shqipe. • Aparate filmimi: video, fotografi etj. • Gazeta dhe revista • Libra shkollorë• Videoprojektor • Tablet
Teknika që do të përdoren: • Hulumtimi, kërkimi • Intervistë• Vizitë në ambiente social-kulturore. • Kërkime në internet • Redaktim • Konkurs
Hapat që do të ndiqen:Hapi i parë - Hulumtimi, kërkimiMësuesi prezanton projektin për nxënësit dhe i ndan në grupe duke i dhëne detyrën çdo grupi.
Hapi i dytë Grupi i parë do të kërkojë në bibliotekë fjalorin e drejtshkrimit për gjuhën standarde dhe përgatit një ekspozitë në shkollë me tabakë të bardhë, ku kanë shkruar rregullat e drejtshkrimit.
Hapi i tretë - Kërkime në internet Grupi i dytë - do të kërkojnë në internet veprimtari dhe programe drejtshkrimi që janë përgatitur nga kompani të ndryshme dhe t’i përdorin për qortimin e gabimeve kur punojnë në kompjuter.
Hapi i katërt – IntervistëGrupi i tretë të organizojë një takim dhe një intervistë me një akademik në fushën e gjuhësisë.
Hapi i pestë - video-DVD-filmime Grupi i katërt do të filmojë shmangie të medias nga gjuha standarde shqipe, në reklama në rrugë, në postera etj. Hapi i gjashtë - Redaktim - konkurs Shkrim - diktim, material, gazeta, revista, libraShpallje e rezultateve “Gjuhëtari më i mirë”
Shënim:Rekomandohet që ky aktivitet të kryhet në një sallë të madhe ku të jenë të ftuar nxënës edhe nga klasat e tjera.
Gjuha shqipe 6
213
Fusha “Gjuhët dhe komunikimi” Lënda “Gjuhë shqipe” Shkalla: III Klasa: VI
Tematika: Dëgjojmë, flasim, shkruajmë dhe lexojmë gjuhën shqipe.
Tema mësimore: Projekt Gazeta e shkollës (Përpunim njohurish)
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës
KOMPETENCA: Të dëgjuarit e teksteve të ndryshmeNxënësi/ja: - flet në përputhje me normat e vlerat shoqërore,
në situata të ndryshme komunikimi në klasë; - përdor në mënyrë korrekte gjatë të folurit
elementet joverbale si: gjestet, mimika, kontakti me sy;
- shfaq me siguri e besim në vetvete mendimet, përvojat dhe argumentet e tij;
- nxit diskutimet në grup duke ofruar kontributin e tij;
- diskuton bashkërisht në grup për të arritur objektivin e një detyre duke ofruar idetë, zgjidhjet dhe këndvështrimet e tij.
KOMPETENCA: Të folurit për të komunikuar dhe për të mësuarNxënësi/ja: − përshtat të folurin në varësi të tematikës, dëgjuesit, qëllimit dhe situatës; − përdor gjuhën standarde në situata formale dhe joformale, duke përfshirë edhe diskutimet në klasë; − zgjedh fjalët dhe frazat e duhura për të tërhequr vëmendjen e dëgjuesit; − përgatit prezantime duke përdorur edhe teknologjinë e informacionit;
KOMPETENCA: Të shkruarit për qëllime personale dhe funksionaleNxënësi/ja: − shkruan shpjegime, udhëzime, njoftime të shkurtra;
Situata e të nxënit lidhet me organizimin e aktivitetetëve të caktuara në shkollë ose në komunitet, të cilat janë kurorëzuar me produkte konkrete: projekte në grup, konkurse, shfaqje artistike etj.Veprimet në situatë Stuhia e mendimeveMësuesi/ja përfshin në diskutim tërë grupin e klasës. 1.Shkruhen në tabelë ide të nxënësve rreth punë me projekt.2. Nxiten nxënësit të thonë të gjitha idetë rreth një projekti që përmbush kërkesat e tyre.3. Propozimet e nxënësve renditen në tabelën e zezë dhe arrihen konkluzione të përbashkëta rreth temës së projektit.Përdoret teknika e Balonit.Idetë e mirëargumentuara nga nxënësit qëndrojnë në balon, të tjerat mbeten jashtë.Diskutohet si do të trajtohet dhe organizohet puna me projekt.Për një organizim sa më të mirë të punës, mësuesi/ja përdor teknikën:Role të specializuara në diskutimeNdahet klasa në grupe me 5-6 nxënës. Mësuesi/ja udhëzon secilin grup për punën që do të kryejë.1. Hulumtuesi: Kërkon informacion përzgjedh të
dhëna nga burime të ndryshme ( libra, revista, udhëzues, fjalorë, enciklopedi ose internet), të cilat i shfrytëzon për realizimin e projektit.
2. Lidhësi: Gjen lidhjet midis materialeve të përzgjedhura dhe realitetit të sotshëm.
3. Bërësi i pyetjeve reflektuese: Pyetjet kanë si qëllim ngacmimin e diskutimit dhe debatit gjatë przantimit të produktit.
4. Ilustruesi: Vizatojnë ose gjejnë ilustrime, foto, tabela në përputhje me materialin e gazetës.
5. Gjetësi i citimeve: Zgjidhen disa pjesë nga (artikuj të shkruar) dhe citohen si referim.
6. Analisti: Analizon situatën, buxhetin e duhur për produktin dhe përgatit planin e punës për organizimin e një aktiviteti të caktuar në shkollë ose në komunitet.
7. Sipërmarrësi: Realizon me sukses aktivitetin duke e shfaqur atë në komunitet.
− shkruan një intervistë drejtuar një personi të dashur ose të pëlqyeshëm për ta nga fusha e artit, sportit, kinematografisë; KOMPETENCA: Të lexuarit e joletrareNxënësi/ja: − lexon tekste nga kultura dhe periudha të ndryshme, elektronike dhe të shtypura si: intervista, enciklopedi të shtypura dhe elektronike, udhëzime, rregullore, artikuj gazetash dhe revistash, njoftime;
Kini kujdes për të strukturuar në mënyrë gjithëpërfshirëse llojet e shkrimit, qe përmban një gazetë:TITULLI i GAZETËSTitulli ka një rëndësi thelbësore: tërheq vëmendjen, inkurajon leximin dhe përmbledh në pak fjalë përmbajtjen e tekstit.KronikaIntervistaUdhëpërshkrimiSkicaArtikujt shkencorë
Libër për mësuesin
214
Metoda dhe teknikaBaloniDiskutimRole të specializuara në diskutimeDebatPyetje filozofike dhe reflektueseTuri i Galerisë.Role të specializuara në diskutime
Materialet mund të shoqërohen me ilustrime, harta, foto, grafikë, tabela.
Burimet kryesore të informacionit:a) biblioteka;b) burime audio, vizive dhe digjitale; (Interneti, videoteka)c) tekste shkollore, encikolpedi;d) revista,albume, katalogë;Lidhja e gjuhës shqipe me fushat e tjera të të nxënit: • Shoqëria dhe mjedisi• Arte• Teknologji dhe TIKRezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe:Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit Nxënësi/ja: 1. shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera të komunikimit; 2. dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe propozime; 3. lexon rrjedhshëm, me intonacionin e duhur, një tekst të caktuar, në kët rast rrëfyes dhe e komenton atë sipas kërkesës me gojë ose me shkrim; 4. shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e të reja.Kompetenca e të menduarit Nxënësi/ja: 1. parashtron argumente pro ose kundër për një temë/problem të caktuar gjatë një debati ose publikimi në media; 3. harton planin e punës për realizimin e një krijimi/detyre (letrare), duke përcaktuar hapat kryesorë të zbatimit; Kompetenca e të nxënitNxënësi/ja: 1. përzgjedh të dhëna nga burime të ndryshme ( libra, revista, udhëzues, fjalorë, enciklopedi ose internet), të cilat i shfrytëzon për realizimin e temës/detyrës së dhënë dhe i klasifikon ato burime sipas rëndësisë që kanë për temën; 2. zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim (tekst shkollor, libër, internet, media) për të nxënë një temë, veprim, aktivitet ose detyrë që i kërkohet; 5. përdor programe të përshtatshme kompjuterike për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave në fusha të ndryshme të dijes; Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisinNxënësi/ja: 1. përgatit planin e punës për organizimin e një aktiviteti të caktuar në shkollë ose në komunitet dhe e realizon atë me sukses; 2. zhvillon një projekt individual ose në grup për kryerjen e një aktiviteti mjedisor apo shoqëror me rëndësi për shkollën ose për komunitetin; apo jashtë saj); 3. përdor programet kompjuterike për përgatitjen e materialeve të nevojshme grafike, ilustrim (të ftesave, pamfleteve, njoftimeve apo publikimeve); 4. bashkëvepron në mënyrë aktive me moshatarët dhe të tjerët (pavarësisht statusit të tyre social, etnik etj.) për realizimin e një aktiviteti të përbashkët (projekti/aktiviteti në bazë klase/shkolle a rrethi).Kompetenca qytetare Nxënësi/ja: 1. zbaton dhe respekton rregullat e mirësjelljes në klasë, shkollë etj. dhe mban qëndrim aktiv ndaj personave, të cilët nuk i respektojnë ato, duke shpjeguar pasojat për veten dhe për grupin ku bën pjesë;
Gjuha shqipe 6
215
Mësimi: Rrëfime personale
Vajza që i mësoi të gjitha gjuhët e huaja V. Saro
Entela vendosi të mësonte patjetër një gjuhë të huaj. Ajo kishte dëgjuar gjithandej:” Filani te klasa IV A di gjuhë të huaja, fistëku i klasës V, di tre gjuhë të huaja…” E kështu me radhë. Atëherë, edhe Entela jonë vendosi të fillonte më parë… gjermanishten.
Ajo pyeti mamin. “Oh, u gëzua mami, - vajza ime do të mësojë gjermanishten! Sa bukur! Sa më bëhet qejfi…” Po Entela pyeti edhe babin. Edhe ai, patjetër u gëzua shumë: “Vajza ime, po ku të shkon mendja në gjëra të tilla?! O Zot , sa e zgjuar është!”
Babi dhe mami shpejtuan t’i blejnë Entelës librat e duhura. Metoda , sikur quhen këta lloj librash. Po ata filluan kërkimet dhe për një mësues privat, ose për ndonjë grup ku vajza e tyre patjetër të ndi-hej e gatshme për të përparuar…
Shumë shpejt u bënë gati të gjitha: fletore, lapsa, stilolapsa, libra, revista. U gjendën menjëherë edhe grupi, dhe zysha e gjermanishtes.
Ditën e parë pas kursit, kur erdhi Entela në shtëpi, e pritën më duartrokitje. Dhe pyetjet nuk
FRAGMENTE NË FUNKSION TË MËSIMEVE
TË KOMPETENCËS: DËGJOJMË
Kompetenca personale Nxënësi/ja: 1. merr pjesë ose drejton punën në grup, bashkëpunon me përfaqësues të komunitetit për të ndihmuar moshatarët dhe anëtarët e tjerë të komunitetit, që kanë probleme shëndetësore, sociale, ekonomike, etj., dhe raporton (me gojë, me shkrim) për përvojat personale të fituara. Kompetenca digjitale Nxënësi/ja: 1. përdor mediat digjitale dhe mjediset informative për të komunikuar dhe bashkëpunuar, duke përfshirë komunikimet në distancë për zhvillimin e njohurive; Vlerësimi: Realizimi me sukes i orëve të projektit synon arritjen e qëndrimeve dhe vlerave gjatë punës së nxënësit, i cili demonstron aftësitë e tij, rezultatet e të nxënit si për kompetencat e fushës, ashtu edhe ato kyçe.
Vlerat dhe qëndrimet Nxënësi/ja: − demonstron vullnet gjatë kryerjes së detyrave; − përdor në mënyrë korrekte gjatë të folurit elementet joverbale si: gjestet, mimika, kontakti me sy; − shfaq me siguri e besim në vetvete mendimet, përvojat dhe argumentet e tij; − diskuton bashkërisht në grup për të arritur objektivin e një detyre duke ofruar idetë, zgjidhjet dhe këndvështrimet e tij. - respekton dhe pranon mendimin e tjetrit; - respekton etikën gjatë komunikimit personal dhe në grup; - vlerëson kontributin e të tjerëve gjatë kryerjes së një detyre; − shfaq besim dhe vullnet gjatë procesit përgatitor të projektit; − punon në mënyrë të pavarur; − respekton gjuhën shqipe duke shmangur fjalët e huaja gjatë përgatitjes së produktit; − respekton rregullat drejtshkrimore gjatë të shkruarit; − vlerëson punët e të tjerëve; − bashkëpunon në grup për kryerjen e projektit.
Libër për mësuesin
216
kishin të mbaruar:” Pa hë, si ia kalove?”, “Ku ia kalove?”, “Po zysha?”, “Po gramatika?” “Po ajo dhe ajo tjetra?”…
Vajza hidhej e përdridhej nëpër dhomë, duke treguar përshtypjet dhe duke shuar kuriozitetin e prindërve. Eins, cvaj… ohoho…
Kjo vazhdoi rreth një javë.Papritur, një mbasdite Entela thirri e mërzitur:-O ma! O ba! Po ç’gjuhë është kjo gjermanishtja? Foljet nuk kuptohen fare. O, çfarë mësueseje! Ne
e kemi keq dhe me mësuesen. Po ajo s’merr vesh fare …Mami e babi u përpoqën t’i mbushnin mendjen se fillimi është gjithnjë i vështirë, se këto punë
duan ca vullnet…Po Entela e kishte “të mbushur” mendjen e saj. Gjermanishte s’ka më! Tani ajo do mësojë anglishten… Kjo po, është gjuhë për së mbari. E bukur, e thjeshtë! Apo s’ka metoda e libra! S’ka si anglishtja! Rroftë anglishtja!
Mami e babi u habitën nga dëshira e madhe e vajzës për të mësuar anglishten.Atyre madje, e gjitha kjo iu duk një zgjidhje e mrekullueshme.”Ah, ah! - u gëzua mami,- vajza ime do të mësojë anglishten! Sa bukur! Sa më bëhet qejfi!”. Mami
filloi t’u thoshte edhe fqinjëve, pa filluar e bija asgjë. Sa herë që binte muhabeti për fëmijët, ajo s’përm-bahej: “Vajza ime po mëson anglishten! Pa ç’gjuhë! Dhe sikur ta dini sa bukur flet…!”
Edhe kur ishte në treg, sapo i vinte rasti, mami thoshte: “ Kam dalë në pazar, se … vajza ime nisi, nuk e dini,…ajo po mëson anglisht…”
Babi u gëzua edhe ca më tepër:”Vajzë moj, ku të shkon mendja për gjëra të tilla?! Sa e zgjuar është, o Zot!”
Dhe ia filluan nga e para. O burra për metoda, për një zyshë të mirë, për një grup që…,që… Entela e filloi me shumë vrrull anglishten. Sa herë vinte nga kursi, babi dhe mami fillonin me pyetje: “Pa hë, shpirt, si ia kalove? Ku ia kalove? Sa mirë! Po zysha? Po gramatika? Ajo,…ajo… Të lumtë!
Dhe vajza hidhej e përdridhej nëpër dhomë: “uan, tu, thri…hau du ju du?”Gëzimi i anglishtes vazhdoi dy javë. Në fillim të javës së tretë, Entela u kthye në shtëpi tepër e
mërzitur, e çoroditur madje.-O ba! O ma! Po ç’gjuhë është kjo anglishtja, a s’më thoni? Ne shkruajmë today dhe duhet të themi
tëdej… foljet e parregullta nuk kuptohen fare. Ato ta bëjnë mendjen lëmsh. Pastaj ajo zysha… e ç’zysh është ajo! Përditë me detyra shtëpie. E cilat detyra të bëjmë përpara ne?...
Babi dhe mami mbetën prapë të habitur. Ata përsëri filluan t’i mbushnin mendjen:-Oh, po e ke gabim zemër, - tha mami. -Kjo është një gjuhë që flitet kudo në botë. Në çdo vend që të
shkelësh, do të dëgjosh të flasin anglisht… në Amerikë të gjithë flasin anglisht…-Moj zogëz, po këto punë kështu e kanë, duan nga pak vullnet, - u përpoq edhe babi. – Pa vullnet
e pa punë nuk mund të ecet përpara. Ke hallin e zyshës ti? Punë që rregullohet… hidhemi, o shpirt, në një kurs tjetër.
Ehehe! Kujt i thoshe! Entela e kishte “të mbushur” mendjen. “Anglishtja nuk bën fare! Është kot! Zysha s`merret vesh çfarë thotë…Unë do filloj spanjishten. Po, po! Më ka thënë një shoqe, që kjo po, kjo është gjuhë…”
Mami dhe babi vunë duart në kokë. Domethënë? Tani duhen kërkuar libra dhe metoda spanjisht? Po kurse e grupe të tilla a ka? O Zot! Çfarë lëmshi! Mami nuk mrekullohet më. As babi. Ata tani thonë me veten e tyre:” Ja mirë, ia filloi edhe spanjishes. Po sikur një ditë prej dite të mërzitet dhe…?”
Cilat gjuhë të huaja i kishin mbetur ende pa mësuar vajzës pa vullnet me emrin Entela?
Gjuha shqipe 6
217
Mësimi: Renditja e ngjarjeve në një tekst
Gjinkalla dhe milingonat Ezopi
Gjinkalla po rrinte ulur, e lumtur dhe e kënaqur, sipër një gjetheje ndërsa këndonte.Nuk e kuptonte se përse milingonat punonin aq shumë edhe gjatë verës.-Të mbartësh gjithë atë grurë në këtë të nxehtë! Çfarë çmendurie!Kaloi koha dhe erdhi dimri. Një ditë, gjinkalla shumë e uritur, shkoi tek milingonat, që po e thanin grurin në diell.-Më jepni një çikë prej grurit tuaj. Keni kaq shumë!-Por përse nuk i sigurove rezervat gjatë verës që shkoi?-e pyetën.-Nuk kisha kohë,- u përgjigj gjinkalla,- duhej të këndoja.-Nëse këndove në verë, atëhere përse nuk hedh valle në dimër?-iu përgjigjën milingonat duke qeshur.
Mësimi: Shumë mënyra për të dëgjuar anekdota, fabula, përralla
Ujku dhe Qengji A. Z. ÇajupiNjë qëngj pinte ujë brënda në përrua,
Një ujk e kish parë dhe ju afërua,
“Pse trubullon ujët?”- thirri gjakëtori.
…………………………………
“Ujët vete poshtë, ti pi përmbi mua,
thotë qëngj` i mjerë, qysh u trubullua?
-Janë gjashtë muaj, pse më kishe sharë?
-Unë s`keshe lerë, ku të kesha parë?
-Për zonë, tha ujku, ati yt më shau!”
Dhe u hodh, e zuri dhe me dhëmb e çau.
Majmuni plak me syze I. KrilovNa ishte njëherë një majmun, i cili, duke u plakur po ndihej shumë i lodhur. Mirëpo, kishte dëgjuar nga njerëzit se shikimi i dobët s’ishte fundi i botës: mjaft të mbante një palë gjyzlykë. E kështu, majmuni shkoi e bleu gjysmë duzine gjyzlykë. Tani, i kthen dhe i rrotullon nëpër duar: herë i vë në qafë, herë i kap me bisht, herë u merr erë, herë i lëpin. Gjyzlykët s’po i hyjnë në punë për asgjë!– Ta marrë e mira, – tha majmuni, – është budalla ai që shkon e ua vë veshin gjepurave të njerëzve. Ata vetëm sa më vunë në lojë e më gënjyen. Ja, këto gjyzlykë s’bëjnë fare!Atëherë, majmuni, nga inati dhe dhimbja, i përplasi gjyzlykët pas një guri, aq fort, sa vetëm thërrmijat e qelqit vezullonin nga drita.Për fat të keq, e njëjta gjë ndodh edhe mes njerëzve: ndodh që, kur s’ia njeh vlerën, sado e dobishme të jetë diçka, i padituri priret gjithnjë ta gjykojë keq. E pastaj, sikur i padituri të jetë njeri me peshë, atëherë e flak fare pa e vrarë mendjen atë gjë.
Libër për mësuesin
218
Mësimi: Dëgjojmë dhe recitojmë poezi
Atdhe T.Keko
Vendi im i dhembshur me dimra të butë me pranvera mahnitëse që s’të lenë të vdesësh Mendohem e mendohem: neve ty apo ti na i zgjat ne jetën?Vendi im shpatullgrirë nga erozionet këmbëmbledhur në erërat e acarta Ti jetove, zemra mbeti, e paepur sfidante ndaj stinëve të kallkanta, të stërgjataVendi im, një ulli përjetësisht i gjelbër pas teje u dashurova verbërisht Mrekulli kërkova, mrekulli gjeta dashuria ime sytë e qindra brezave kish.
Pa ty I. Kadare
Ti ike udhës së pafundme Ku zverdhin drurët gjetherënës Mbi gjokse pellgjesh tani tundet I arti medaljon i hënës. Lejleket ikën. Fill pas teje Si stof i keq u zbeh blerimi Dhe ngjajnë toka, pylli, reja, Me negativin e një filmi. Tani në fusha shkoj menduar Ku nis të fryjë erë e ftohtë, Ku ca mullarë të gjysmuar Duken që larg si Don Kishotë. Ç›të bëj, po them me veten time, Në këtë orë të vonë të muzgut, Ku qerrja baltave bën shkrime. Të lashta sa të Gjon Buzukut? Do të shkoj të ulem përmbi pellgjet, Të pi në gjunjë duke rënë, Në grykë e di që do të më ngelet I ftohti medaljon i hënës.
Gjuha shqipe 6
219
FJALA Xh.Spahiu
I thanë fjalës: tani je e lirë Po fjala s’ kish fuqi t’u thosh: nuk më duhet E ç’ më duhet, kur s’ u thashë atëhere kur duhet? Kam mbetur pa krahë, Kam mbetur pa qiell, Jam jetë pa ëndërr, Jam ëndërr pa jetë. I thanë fjalës: je e lirë Vështirë, tha fjala, sa vështirë Të besosh se je e lirë; Pasi ke ngrënë rrokjet e tua, Pasi ke mbetur cung Dhe liria bëhet burg. I thanë fjalës: liria jeton. Fjala ua ktheu: S’jam si Kostandini që pas vdekjes udhëton I thanë fjalës: ti je liria Për ta kuptuar këtë, duhet fare pak Ajo e besoi, Ajo hapi gojën, Por në vend të tingujve Prej saj doli gjak.
Vërma emrin tim F. BrovinaNëse më njeh – e di emrin tim kam emrin e fluturimit nëse e di emrin tim, mos më thirr fluturim Nëse më ke parë – e di kush jam i kam krahët e thëllëzës nëse e di kush jam, mos më thërrit thëllëzë. Nëse ke dëgjuar këngën time – e di si këndoj vëlla e kam bilbilin, nëse e di si këndoj, këngën mos ma ndal… Nëse lotët i urren – e di se unë nuk qaj qyqen nuk e kam fis, nëse e di se nuk qaj, mos më thuaj se nuk ndiej
Ora e gurit D. AgolliKy gur është ora që shekujt tregon tek e tek. Mbi fushën e tij me rrudha dheu, Dikur shënoi:” Katërmbëdhjetë shekuj e pesë vjet”, Kur lindi këtu Skënderbeu.Në dorë, një orë sekondat, minutat dhe orët tregon, Ky gur i bekuar rrëfen mes rrudhave shekujt.
Libër për mësuesin
220
Tik-takun e tij, e dëgjon? Shënon i rreptë shekujt që rrjedhin nga mjegujt.Ky gur është orë që askush s’e kurdis e s’e ngreh, Vitet e shekujt rrëfen në çaste vyshkje e blerimi; Vetëm kur lind një tjetër i madh Skënderbe, Tik-taku i tij pushon një çikë në shenjë nderimi.
Çelësi A. Papleka
Ja shkolla ime fillore:Në hapësirën që kanë lënë midis tyre gështenjat,duket muri i vjetër; një pjesë e çatisë.Ajo ngjan me një gjyshe që dremit në diell.Shkolla e re ia ka marrë të gjithë fëmijët,Në klasat e saj mblidhet kruspull heshtja…Ku është vallë tani shoku im i bankës?A është më çelësi i shkollës te muri,Ku e linin mësuesit nga qyteti i largët?Ai çelës që hapte një derë të drunjtëzbulonte para nesh një shpellë me thesare.Mësuesit iknin e vinin. Ende shumë gjëra s`i kuptoja,por sa herë që mbetej çelësi i shkollës në mur,diçka sikur ngecte në jetën time.Dhe sa herë që ai çelës kërciste në bravë,Isha si një orë e madhe që kurdiset…Më vonë kam hyrë në shumë dyer të tjeraDhe gjithnjë më është dukur sikur ato dyer m`i hapteAi çelës i thjeshtë i shkollës fillore.Ku do të jetë vallë ai çelës?A mos e kanë marrë në çerdhe laraskat?A mos e ka varur në qafë si fëmijët ky diell që perëndon,për të hapur me të ditën e nesërme?Ndoshta po të shkoj tani te shkolla ime,prapë do ta gjej te muri atë çelës,por a do ta hap dot me të derën e fëmijërisë?
Gjuha shqipe 6
221
Mësimi: Ngjarje të jetuaraFjalimi i Ismail Qemalit (nga filmi ”Nëntori i dytë”)
Gëzuar, gëzuar …!
Vëllezër e motra, bijtë e mi,do t’ju rrëfej një të fshehtë: shokët e mi të udhës e të halleve, ata që janë këtu e ata që s’i kemi pranë të më falin. E ruaja në zemër këtë të fshehtë, jo për vete, po që t’jua tregonja juve, sot, këtu, në këtë ditë të shënuar dhe ja ç’më mundonte: A do të arrini vallë ta ngrini flamurin, në 28 Nëntor?Ju do të pyesni ç›bëri 28, ç’bëri 30, por vëllezër dhe motra shqiptarë, në një ditë të tillë, në 28 Nëntor, të motit 1443, Skënderbeu ngriti në Krujë flamurin e Shqipërisë, këtë flamur, vëllezër shqiptarë. Është Nëntori i dytë i Shqipërisë, qoftë i bekuar për jetë!
Anëtarësimi në NATONë Samitin e Bukureshtit, në prill 2008 Shqipëria mori ftesën për anëtarësim në NATO. Më pas, në Samitin e Strasburgut, zhvilluar më 3 deri më 4 prill 2009, Shqipëria u bë përfundimisht anëtare me të drejta të plota të Natos. Antarësimi i Shqipërisë në NATO, aleanca më e madhe politike ushtarake e kohës shënon një pikë kulmore dhe një arritje të jashtëzakonshme për vendin, duke u ngulitur në memorien historike si një ngjarje e shënuar në funksion të sigurisë e stabilitetit të vendit tonë dhe rajonit të ballkanit në këto 5 vite. Si anëtar me të drejta të plota të aleancës më të fuqishme politike ushtarake të kohës, Shqiëria ka treguar vlerat e saj më të mira përkrah aleatëve të saj të mëdhenj, ajo ka kontribuar realisht në paqen dhe sigurinë në çdo pikë të globit. Së bashku me aleatët dhe partnerët e saj, forcat tona të armatosura kanë kontribuar me sukses në forca e mjete, në shumë misione paqeruajtëse, si në Bosnjë, Irak, Afganistan etj, përkrah aleatëve duke përfaqësuar denjësisht shqipërinë e duke na bërë të ndjehemi krenarë për to. Në 5 vite si anëtare e NATOS, Shqipëria ka treguar përkrah aleatëve të saj se është partner serioz.
Libër për mësuesin
222
Mësimi: Dëgjojmë episode filmash dhe
emisionesh për fëmijë
Nga filmi “I vetëm në shtëpi”
-…Po unë nuk duhet t`i shpenzoja këto para.- Por kam njëzet dollarë të fshehura në një qyp, në garazhdin tonë, vëllai im i madh nuk i gjen dot kurrë,
prandaj jepja këto para, zotit Dunkan, spitalit i duhen më shumë se ç`më duhen mua, pastaj me siguri që do i harxhoja për gjëra që do më prishnin dhëmbët dhe mendjen.
- Hahahaha….e është, është bujari prej teje. Për të treguar vlerësimin tonë për bujarinë tënde, po të lejoj të zgjedhësh një lodër nga pema që ta marrësh me vete.
-Falas?-Po.-…A mundem të bëj një sugjerim?-Mirë.-Merr pëllumba çift.-A mund të marr dy?-Patjetër, merr dy pëllumba. Po të tregoj çfarë të bësh: ti mban njërin dhe ia jep tjëtrin një personi shumë
special. E sheh? Pëllumbat janë simboli i dashurisë dhe i miqësisë. Tani për sa kohë që secili nga ju ka pëllum-bat, ju do të jeni përgjithmonë miq.
-Uau, nuk e kam ditur këtë, mendoja se ishin thjesht pjesë e një kënge.-Janë vërtet, edhe për këtë rast të veçantë. -Uau…!
** *
…Unë e di se nuk i meritoj Krishtlindjet… edhe pse bëra diçka të mirë. Unë nuk dua asnjë dhuratë, në vend të tyre unë dua të tërheq çdo të keqe që i kam bërë familjes time, edhe pse ata nuk i tërheqin ato që kanë thënë për mua…s`dua t`ia di, i dua të gjithë. Nëse s`është e mundur që t`i shoh të gjithë ata, mund të shoh vetëm mamin tim?
Nuk do dua asgjë tjetër për sa kohë të jetoj. Unë dua vetëm mnamin tim, sepse mua më ka marrë shumë malli. Edhe sikur të jeët vetëm një herë, vetëm për pak minuta, thjesht duhet t`i kërkoj të falur asaj.
-Mami? Uau, funksionoi shpejt…-Oh, Kevin! -Mami, më vjen keq…-Edhe mua shpirti im… -Gëzuar Krishtlindjet mami! -Gëzuar Krishtlindjet, zemra ime ! Faleminderit, eja të shkojmë..-Nga e dije që unë isha këtu?
- Unë e di që të pëlqejnë pemët e Krishtlindjeve dhe kjo është më madhështorja.- Ku janë gjithë të tjerët?-Në hotel.
Gjuha shqipe 6
223
LEXIM JASHTË KLASE HARRI POTER
SKEDA ANALITIKE
LLOJI i ROMANIT: Harri Poter është një seri e përbërë prej shtatë romanesh të llojit fantazi , të shkruara nga autorja britanike, J. K. Rouling. Në brendësi të vëllimeve gjejmë gjithashtu, plot elemente të misterit, aventurave dhe romancës.
Shtatë vëllimet e Harry Potter janë: “Harry Potter dhe guri filozofal”, u botua në vitin 1997;“Harry Potter dhe Dhoma e të Fshehtave” 1998 ;“Harry Potter dhe i burgosuri i Azkabanit” 1999;“Harry Potter dhe Kupa e Zjarrit” 2000;“Harry Potter dhe Urdhri i Feniksit” 2003;“Harry Potter dhe Princi Gjakpërzier“ 2005;“Harry Potter dhe Dhuratat e Vdekjes” 2007;Vëllimet e Harri Poter janë përkthyer në 73 gjuhë të huaja në mbarë botën.Librat janë bërë filma nga Warner Bros.
TEMA Sipas Rouling, tema kryesore është lufta me vdekjen, sfidat për ta mundur atë. Ekzistojnë edhe shumë tema të tjera në seri, të tilla si: paragjykimet dhe korrupsioni.
Përmbledhje e përmbajtjesKy roman bën fjalë për një djalosh jetim, të quajtur Harri Poter, i cili zbulon në moshën njëmbëdhjetë vjeçare se është një magjistar. Aftësia e tij është e lindur, dhe fëmijët e tillë janë të ftuar për të marrë pjesë në një shkollë të veçantë magjike që mëson dhe zhvillon aftësitë e nevojshme për sukses në botën e Mag-jisë. Harry bëhet një student në Shkollën e Magjisë Hoguorts. Gjatë adoleshencës së tij, ai mëson për të kapërcyer problemet me të cilat ballafaqohet, ato: magjike, sociale dhe emocionale, duke përfshirë sfidat e zakonshme të adoleshentëve, si: miqësia, pasionet dhe provimet, prova të mëdha këto për të përgatitur veten për përballjen me botën e vërtetë që shtrihet përpara. Librat gjithashtu përmbajnë shumë parafytyrime, të cilat janë përjetuar shpesh nga Harry.
PERSONAZHET Personazhet në vepër janë të shumtë, sipas vëllimeve, por po përmendim ata më kryesorët:• Harri Poter - personazhi kryesor• Miqtë e tij Ronald Weasley dhe Hermione Granger, studentë në Shkollën e Hogëarts për magji.• Magjistari i errët Lord Voldemort, (Lordi Fluronvdekje), i cili synon të bëhet i pavdekshëm për të
pushtuar botën, duke nënshtruar njerëzit jomagjikë, dhe të shkatërrojë të gjithë ata që qëndrojnë në rrugën e tij, sidomos Harri Poter.
Lord Voldemort vrau prindërit e tij kur Harry ishte 15 muajsh.• Personazhet në vëllimin e parë: Harri Poter dhe Guri Filozofal• Rubeus Hagridit, Ruajtësi i Çelësave;• Albus Urtimor;• Kushërinjtë e Harri Poter- Dërslit;• Mësuesi i Shurupeve, Severus Pitoni;• Mësuesi i Mbrojtjes kundër Arteve të Errëta, Ra Grepsin;• Motra e vogël e Ronit, Xhini Uezli;• Mësuesi i Mbrojtjes Kundër Arteve të Errëta, Xhilderoi Lokharti;
Libër për mësuesin
224
MJEDISI DHE KOHA Shtatë librat përkojnë me vitet e jetës së Harri Poter-it në Hoguorts, Shkollës së Magjisë dhe Shtrigërisë.Mjedisi i krijuar nga Rouling është sa i ndarë nga realiteti, aq edhe i lidhur ngushtë me të. Mjediset imagjin-
are, si: Toka imagjinare e Narnias, e cila është një univers alternative; Toka e Mesme e Kryezotit të Unazave, e cila është një e shkuar mistike;
Bota magjike e Harri Poter, ekzistojnë paralelisht me realitetin dhe përmbajnë versione magjike të ele-menteve të zakonshme të jetës së përditshme.
Ngjarjet gjithshtu zhvillohen në rrugët e fshehta të Londrës, pijetoret e vjetra, çifligjet e vetmuara dhe kësht-jellave të izoluara që mbeten të padukshme për njerëzit e zakonshëm.
IDETË DHE PROBLEMET QË TRAJTOHEN NË ROMANProblemet, si shtypja, mbijetesa, dhe tejkalimi i mosmarrëveshjeve japin mesazhe të fuqishme humane.
Pushteti dhe shpërdorimi i pushtetit mbulohen nga triumfi i dashurisë, lirisë dhe tolerancës.Të zgjedhësh midis asaj që është e drejtë, por e vështirë dhe asaj që është është e lehtë, është sigurisht një
nga dilemat e njeriut. Dashuria është ajo që të mëson, të mençuron dhe të bën të sukseshëm.
GJUHA E AUTORIT Çdo libër është ndërtuar në një stil aventure dhe misteri. Ngjarjet rrëfehen në vetën e tretë. Romanet shquhen për fjalët e reja dhe frazat, leksiku ka shtrirje të gjerë dhe emërtimet e vendeve, personazheve janë një risi, pjesë e stilit të autorit.
DIKTIME
(për kontrollin e drejtshkrimit të shkronjës së madhe, -ë në trup dhe në fund të fjalës, zanores –e, fjalëve të përngjitura, kontrollin, ndajfoljeve, parafjalëve,lidhëzave, përemrave, trajtave të shkurtra, apostrofit.)
I Në afërsi të fshatit Petrelë/ petrelë………… udhëtarët trokitën në llamarinën e kabinës. Shoferi mbajti mak-
inën. Njëri nga pasagjerët u hodh poshtë/ posht………. Tjetri, që do të vazhdonte udhën më tej/ mëtej…….., e ndihmoi të zbriste kavaletin, telajon dhe kasetën e bojërave/ bojrave……. të vajit. Këto paisje piktori i pati bërë/ bër…….. gati që në darkë/ dark………, atë ditë/ dit ……… ishte ngritur qëmenatë/ qëmenat ……….. Te Ura e Lanës/ ura e lanës ………… gjeti këtë makinë/ makin …….. të rastit… Iu/Ju... afrua shoferit, i zgjati një kartëmonedhë/ kartëmonedh ………….. dhe u përshëndet. Motori uturoi dhe skapamentoja zuri të kërciste përsëri. Zhurma erdhi duke u shuar.
Ende nuk kishte zbardhur. Përreth këndonin bulkthat. Në qiell, yjet vezullonin. Piktori ngriti sytë nga kësht-jella/ Kështjella………, që lartësohej/ lartsohej ………… përtej. i pati hyrë/ hyrë ……. në shpirt me madhësht-inë/ madhështin……… e saj ajo kështjellë/ kështjell …………… I moçme, ndaj kishte vendosur ta pikturonte.
Ndjeu të rrënqethura nga thëllimi i mëngjesit. Ngarkoi paisjet dhe u vu në udhë/ udh ……….. Nxitoi hapat. Jo vetëm që/ Jovetëm që …………… të ngrohej, por edhe që të arrinte pa dal/ dalë ……….. dielli. Do t’i fik-sonte në telajo muret e ngrysura të lara nga rrezet e praruara.
Gjuha shqipe 6
225
Tek ecte, ndjeu/ ndieu ………. diçka që lëvizi në gëmushë/ gëmush ……… Një lepur i trembur/ i trëmbur …………. ia mbathi me të katra/ metëkatra …………… përtej kodrës.
Arriti me kohë në vendin/ vëndin …………..e caktuar. Atë kënd e pati zgjedhur disa ditë më pare/ më par …………... Që aty kështjella ngjante me një shqiponjë/ shqiponj …………… që përgjon majë/ maj ……….. shkëmbit, gati për t’u/ t’u ...... lëshuar në fluturim. Mjegulla qumështore/ qumshtore …………. zgjatej luginave dhe hollohej, shpërbëhej e fironte lartësive/ lartësive …………..
Nuk u ul të çlodhej. Vendosi mirë kavaletin që të mos lëvizte.
Ndërkohë Lindja/ lindja ……….. qe përskuqur. Po agonte. Konturet e kështjellës/ Kështjellës ………… shquheshin mirë në agullimën e mëngjesit. Piktori mori lapsin dhe hoqi shpejt e shpejt disa viza. Vizatimi nuk kishte shumë / shum ……… punë. Më tepër nevojitej peneli. Mjeshtri derdhi mbi paletë/ palet ………. bojëra të freskëta /bojra të freskta ……………………. nga tubetet. Shtoi edhe pak vaj lini/ vajlini………….
Rrezja e parë, ende pa e nxjerrë/ nxjerr ……….. syrin nga mali, praroi pjesën më të lartë/ lart ……… të kështjellës. Vendi / vëndi ……….. i ndriçuar erdhi duke u zmadhuar. Dielli tashmë kishte lindur. Ndieje/ Ndjeje ………. ngazëllim në shpirt. Muret e moçme, të lara në dritën e agimit pranveror, mbartnin dhjetëra e dhjetëra/ dhjetra e dhjetra……………….. ngjyra. Këtë begati ngjyrash nuk e kapte syri i kujtdo/ i kujt do ………. Duhej të ishe piktor me përvojë/përvoj……….., si Samiu/ samiu ……… Veç tani të punonte sa më shpejt për t`i fiksuar në telajo. Ngjyrat ndryshonin duke ia / ja … lënë/ lenë vendin, nxitimthi, njëra-tjetrës/ njëra tjetrës ……………...
Peneli lëvizte me shkathtësi/ shkathtsi ……….. Rrëmbente pak nga bojërat/bojrat……. e renditura dhe i përziente po aty, në një anë/ an……të paletës, derisa/ deri sa…….. të dilte nuanca e duhur.
Dora-dorës/ Doradorës piktura po merrte jetë/ jet….
(Përse e arrestuan piktorin, Astrit Bishqemi)
II Dera ishte e mbyllur e, kur vajza kërkoi të merrte kockëzën, që kishte mbështjellë / mbështjell ………….
me shami, nuk e gjeti, aty nuk kishte më asgjë. Kishte humbur dhuratën, që i kishte dhënë/dhën ……….. Ylli i Mirë/ylli i Mirë ………… Çfarë/ Çfar …………të bënte? Donte të shpëtonte vëllezërit / vëllezrit e saj, por nuk kishte çelësin/ çelësin …………e maleve. Atëherë/ Atëhere,……….. Ylli i Mirë /ylli i Mirë………… mori thikën, preu gishtin e vogël, e futi në derë/ derë dhe ajo u hap. Sa hyri brenda/ brënda vajza, i doli përpara një xhuxh dhe e pyeti:
- Vajza ime, çfarë/ çfar…….. kërkon?- Kërkoj vëllezërit/ vëllezrit ………….e mi, shtatë/ shtat……….. sorrat, - iu përgjigj.
Zotëria xhuxh i tha që shtatë sorrat nuk ishin në shtëpi, por nëse/në se……….. ajo do t’i priste pak kohë mund të hynte brenda/ brënda…… ”.
Pastaj xhuxhi solli ushqimin për shtatë sorrat në shtatë pjata të vogla dhe shtatë tasa me ujë/ uj….... Nga çdo/ ç`do…….. pjatë motra mori një çikë / çikë …….. ushqim për të ngrënë/ ngrën ………dhe nga çdo tas piu pak ujë/ uj……. Në tasin e fundit la brenda/ brënda……. unazën që kishte me vete/ mevete…………. Për një moment u dëgjua në ajër zhurma e përplasjes së krahëve/ krahve………. dhe xhuxhi i tha: “Ja, u kthyen zotërinjtë/ zotërinjt……….. sorra”. Arritën sorrat. Kishin uri dhe etje. Çdonjëri/ cdonjëri………….. prej tyre kërkonte pjatën dhe tasin e tij.
Pak më vonë/ më von………….. pasi mbaruan së ngrëni, njëri / njeri………prej tyre tha: “Kush ka ngrënë/ ngrën…………në pjatën time? Kush ka pirë/ pir………. në tasin tim? Ka qenë/ qen……… një gojë njerëzore”.
Dhe, kur i shtati mbaroi ujin në fund të tasit, unaza doli jashtë/ jasht……….. Ky e pa dhe njohu njërën nga
Libër për mësuesin
226
unazat e mamasë dhe të babait. Atëherë/ Atëhere tha: “Zoti im, nëse/në se……….. motra jonë/ jon………është këtu, do të jemi të lirë”. Sapo vajza që rrinte e fshehur mbrapa derës, tha dëshirën dhe hyri në dhomën e shtatë sorrave, ata morën pamjen njerëzore/ njerzore……….. U përqafuan e u puthën dhe u kthyen në shtëpi.
(Shtatë sorrat, J.V. GRIMM)
III Jo shumë larg vendit ku unë jetoj, gjendet një kodër që ndahet në mes / në mes ……… nga një/ nganjë
……… përrua. Nga gërryerja / grryerja ……………… e vazhdueshme e ujit është formuar një pjesë toke, në të cilën ka rrënjë/ rrënj ………. të vjetra dhe guralecë që bien shumë në sy.
Ky është vendi ku bletët kanë strehën e tyre, që i mbron nga shiu/ ngashiu ……….., e cila pozicionohet përkarshi / për karshi ………….. diellit të jugut.
Në shumicën e të çarave mund të dallohen ende krahë bletësh të ngordhura, me fytyrat e tyre të thata e të shpërbëra, me sytë/ syt …………. e tyre që vështrojnë ngultas/ ngultazi ………… nga vendi ku dhanë shpirt, drejt/ drejtë gjysmës tjetër të pabanuar/ pa banuar ………….. të kodrës, që shtrihet përgjatë/ përgjat ………… përroit.
Dielli digjte dhe toka kishte marrë ngjyrën e ndryshkut. Tek-tuk, ndonjë makinë zhurmonte përgjatë/ përgjat ……….. rrugës së pistë dhe pluhuri ngrihej pas saj/ passaj ………….., duke u bërë njësh me pluhurin që ishte ngritur aty më parë.
Ato fluturonin duke bërë një hartë të padukshme/ pa dukshme …………. në ajër, të skicuar me koordinata/ kordinata ………….., duke komunikuar mes tyre / mestyre …………….., për drejtimin/ përdrejtimin …………….. ku ndodhej ushqimi nëpër/ në për …………… lule.
Nën diellin/ Nëndiellin e nxehtë, duke vështruar bletët e vogla që fluturonin përreth/ për reth ……………… kodrës, duke dëgjuar zogjtë e verës e duke ndier / ndjerë flladin e lehtë, ndieja se i përkisja atij vendi.
Uji që rrjedh nëpër/ nëpër ................lugjet e mbuluara me myshk të gjelbër, ushqen kullosën që shtrihet përpara/ për para ........................ tyre, apo përbirohet nën shtresat/ nënshtresat ....................... e borës gjatë /gjat ............. ditëve të dimrit.
Ashtu siç fillojnë të bien rrezet mbi livadh, dalëngadalë / dalngadal .................. nis të shterojë uji, kështu që në çastin kur dielli nxjerr mbi kodrinën përballë / përball ....................... tërë kokën e vet, nga lëfyti i krojeve rrjedh pika e fundit e ujit.
Frymimi që mban gjallë njeriun është ai që e thith trupi i tij nëpërmjet/ në për mjet ............................. poreve të lëkurës nga edhe/ ngaedhe ..................... bëhet shfryrja e ngadalshme.
Shënim: Fragmentet në dispozicion të mësuesit/es mund të shfrytëzohen në varësi të objektivave të temës, nivelit të grupit, kompetencave të fushës.
Gjuha shqipe 6
227
Përgjigjet e TESTIMIT (për tremujorin e parë)
(Plaga shërohet, po fjala e hidhur s’harrohet, Përrallë popullore)
Pjesa e parë
Pyetja 1 Alternativa e saktë: b.
Pyetja 2Alternativa e saktë: a.
Pyetja 3Përgjigje: nga mendimet: mendjeshkurtër nga veprimet: mosmirënjohës(Mund të pranohet cdo mendim tjetër i nxënëses/it, i cili përputhet me cilësitë e personazhit.)
Pyetja 4Përgjigje: Urtësia dhe maturia e njeriut. Vlerat dhe virtytet e njeriut. Ndikimi i fjalës.(Mund të pranohet cdo mendim tjetër i nxënëses/it, i cili përputhet me cilësitë e personazhit.)
Pyetja 5Alternativa e saktë: b.
Pyetja 6vend: në pazar, në shtëpi, në kurriz – të shprehura me emërhapësirë: këtu, kudo – të shprehura me ndajfolje vendi mbi – parafjalë
Pyetja 7të marrtë nëma –shprehje frazeologjike, e cila ndërtohet mbi bazën e metaforës. Shprehet me grup emëror:
folje+emër.dorëhollë – epitet. Shprehet me mbiemër të panyjshëm. sa ta thyej gjumin – metaforë. Shprehet me grup emëror: folje+emër.
Pyetja 8Përgjigje: Nëpërmjet veprimit që luani i kërkoi mikut të tij, i dha një mësim të vyer. Ai i tregoi atij se plaga
e sëpatës, sado e dhimbshme mund ta fshinte koha, por fjalën e hidhur luani nuk do mundej kurrë ta harronte.
Pyetja 9Përgjigje – Gjuha kocka s`ka e kocka thyen.Mosmirënjohja është një nga cilësitë më të këqija të njeriut.(Mund të pranohet çdo mendim tjetër i nxënëses/it, i cili përputhet me mesazhin e përrallës.)
Pjesa e dytë
Pyetja 1Paragrafi i dytë:
Edhe pa i rrëfyer ... deri te ... ec e mbaro nevojat që ke.(Këto fjali përbëjnë një paragraf, pasi ato rrëfejnë veprimet e burrit, pasi largohet nga luani.)Zanoret: e, a, i, o, ë, u.Bashkëtingëlloret e zëshme: d, dh, gj, v.Bashkëtingëlloret e shurdhëta: p, f, s, sh, k, q, t, th, h.Bashkëtingëlloret e tingullta: j, l, ll.
Libër për mësuesin
228
Pyetja 2Psh: burrë-parafundor, fëmijët-parafundor, i pikëlluar-parafundorKurdoherë-parafundor, fatkeqësi- fundor, u mallëngjye- parafundorMundemi- tejfundor
Pyetja 3-A mos t`u rënduash gjë? (ngjitës)-Merr këtë sopatë edhe bjermë me të mprehtën e saj. (zbritës)
-Luani kurdoherë e priste dhe përcillte me dashuri. (zbritës)
Pyetja 4Fjala Tema Mbaresa Rrënja Parashtesa Prapashtesambështetej mbështet (e) j mbështet - -frymën frymë n frymë - -fëmijët fëmijë t fëmijë . -shoqen shoqe n shoqe -përgjakur përgjak - gjak për ur
Pyetja 5Sopatë, kazmë, kos, çekiç, thikë, drapër, lopatë, darë (mjete pune)
Pyetja 6Lule-lulesë, lulëzo, lulëzim, i lulëzuar, i palulëzuarDorë- dorezë, dorëzo, dorëzim, i dorëzuar, përdor, i përdorur
Pyetja 71. Burri kur erdhi ia solli. (fillon fjalia)2... i pikëlluar nga skamja tha: “Do të vete të më hajë luani...” (fillon ligjërata e drejtë).
Pyetja 8 emra mbiemra përemra numërorë foljeburrë, të shoqen,fëmijët, ditë, shoqen, fëmijët, skamja, luani.fatkeqësie
të vegjël,dorëhollë,i pikëlluar.
ca, ato, (për) vete.i, kësaj.
----- ish, u afruan, kish.të blejë, duheshin,tha, do të vete, të hajë, të shpëtoj.ka zënë
Pyetja 9 Rasat fiku një fik luani një luan shoqjaemërore fiku një fik luani një luan shoqjagjinore i, e fikut i, e një fiku i,e luanit i, e një luani i, e shoqesdhanore fikut një fiku luanit një luani shoqeskallëzore fikun një fik luanin një luan shoqenrrjedhore prej fikut prej një fiku prej luanit prej një luani prej shoqes
1. Fikun e bëjmë reçel dhe marmelatë.2. Burri nuk e respektoi luanin siç e respektoi ai.3. Shokun, shoqen zgjidhe më të mirë se veten.
Gjuha shqipe 6
229
Përgjigjet e TESTIMIT (për tremujorin e dytë)
(Ujku dhe Qengji, A.Z.Çajupi)
Pjesa e parë
Pyetja 1Alternativa e saktë: d.
Pyetja 2frika e qengjit – se kur e pa qengji nga frika përmori. – Zot’ i math, - tha qengj’ i ngratë.arroganca e ujkut – e mbyti, e çqeu, se kshtu i pëlqeu.akuzat ndaj qengjit – Pastaj kam dëgjuar që më ke sharë një vit më parë. – Të tjerë, yt at, qentë dhe baritë
rrin’ e më shajnë përditë.
Pyetja 3Përgjigje: arrogant, dinak, i fuqishëm, i padrejtë.
Pyetja 4a) Ujku mendon se mund të bëjë çfarë të dojë përderisa është më i forti, ndërsa mendimet e qengjit janë të
sunduara nga frika dhe dobësia e tij.Ujku mendon në mënyre dinake, ndërsa qengji është i sinqertë dhe naiv.b) Ujku tregohet i keq me qengjin duke e akuzuar padrejtësisht, ndërsa qengji sillet në mënyrë të pafajshme
dhe të drejtë.
Pyetja 5Ujët vete poshtë - Uji rrjedh poshtëJanë gjashtë muaj - Ka gjashtë muajPse trubullon ujët? - Pse ma turbullon (bën pis ujin)?
Pyetja 6Alternativa e saktë: d.
Pyetja 7Përgjigje: s’kesha lerë – s’kisha lindurt’u ngjatë – t’u zgjatëu trumbullua – u turbullua
Pyetja 8Unë mendoj se ujku personifikon të fortin, të fuqishmin, pra sunduesin i cili për shkak të fuqisë që ka mund
të bëjë çfarë të dojë, edhe nëse ajo është e padrejtë.Qengji personifikon të dobëtin, fati i të cilit sundohet nga i fuqishmi, i egri dhe i padrejti.
Pyetja 9Egërsia dhe padrejetësia triumfojnë mbi atë që ndjehet i dobët dhe dorëzohet para tyre. Besimi te vetvetja,
dhe mençuria janë arma më e fortë kundër tyre.(Mund të pranohet çdo mendim tjetër i nxënëses/it, i cili përputhet me mesazhin e përrallës.)
Pjesa e dytë Pyetja 1Ujk a. emërZuri c.foljeGjakëtori a. emër I mjerë b. mbiemër
Libër për mësuesin
230
Pyetja 2Emrat I përgjithshëm/
I përveçëmLakimi Konkret Abstrakt Numri Gjinia Rasa Trajta
ujku II njëjës mashk. emërore e shquarnjë qëngj I njëjës mashk. emërore e pashquarpërrua I njëjës mashk. kallëzore e shquar
Pyetja 3ati yt më shau përemri: yt lloji: pronorunë s`keshe lerë përemri: unë lloji: vetor pse më kishe sharë? përemri: nuk ka (pse –ndajfolje pyetëse)
Pyetja 4e kish parë – trajta e shkurtër:(atë) emë kishe sharë – trajta e shkurtër:(mua) mëtë kesha parë – trajta e shkurtër:(ty) të
Pyetja 5Një qëngj pinte ujë mënyra dëftoreDuhet të kem gabuar mënyra lidhore
Pyetja 6Foljet E pakryer E kryer e thjeshtë E ardhme E kryer Më se e kryershoh shihja pashë do të shoh kam parë kisha parëafroj afroja afrova do të afroj kam afruar kisha afruarzë zija zura do të zë kam zënë kisha zënë
Pyetja 7Kohët Shkoj Them piE tashme të shkoj të them të piE pakryer të shkoja të thosha të pijaE kryer të kem shkuar të kem thënë të kem pirëMë se e kryer të kisha shkuar të kisha thënë të kisha pirë
Pyetja 8Folje të zgjedhimit të parë Folje të zgjedhimit të dytë Folje të zgjedhimit të tretëgaboj, afroj shoh, pi, zë
Pyetja 9Parafjalët Rasat në kallëzorepërmbi kallëzore
për kallëzoreme kallëzore
Pyetja 10(Një ujk, një qengj, pinte ujë, pa,në përrua, që). Një qengj pinte ujë në përrua, por një ujk e pa…Një ujk pa një qengj që pinte ujë në përrua.
Gjuha shqipe 6
231
Përgjigjet e TESTIMIT
(për tremujorin e tretë)(Mirënjohja, E.Amiçis)
Pjesa e parë
Pyetja 1Alternativa e saktë: a.
Pyetja 2Përgjigje: 1. Nderoje dhe duaje mësuesin tënd.2. Shqiptoje me respekt fjalen “mësues”.3. Duaje siç do të doje vëllanë tim.
Pyetja 3Përgjigje: fisnik, sakrifikues, human.(Mund të pranohet çdo mendim tjetër i nxënëses/it, i cili përputhet me mesazhin e përrallës.)
Pyetja 4Alternativa e saktë: d.
Pyetja 5Përgjigje: Roli që një mësues zë në jetën e një njeriu është mjaft i rëndësishëm.(Mund të pranohet çdo mendim tjetër i nxënëses/it, i cili përputhet me mesazhin e përrallës.)
Pyetja 6Përgjigje: 1. Padurimi ndaj prindërve dhe mësuesit është faj i rëndë.2. Figurës fisnike të mësuesit do t’ia kuptosh vlerën kur të rritesh.3. Mësuesi duhet konsideruar si një prind i dytë.(Mund të pranohet çdo mendim tjetër i nxënëses/it, i cili përputhet me mesazhin e përrallës.)
Pyetja 7Alternativa e saktë: c.
Pyetja 8Alternativa e saktë: c.
Pyetja 9krahasim – …të cilët janë si baballarët shpirtërorë të miliona fëmijëve që po rriten..një metaforë - Se ai e shkrin jetën e tij për të mirën e fëmijëve, që do ta harrojnë, duaje se ai ta çel e ta
ndriçon mendjen dhe të edukon shpirtin.
Pyetja 10Përgjigje: Po, unë mendoj se babai ka të drejtë. Figura e mësuesit është mjaft e rëndësishme në jetën e një
fëmije. Misioni i tij për edukimin e brezit të ri meriton të nderohet e respektohet. (Mund të pranohet çdo mendim tjetër i nxënëses/it, i cili përputhet me mesazhin e përrallës.)
Pjesa e dytë
Pyetja 1GE GF
1. Mësuesi ka të drejtë ndonjëherë për humbjen e durimit. 2. Stardi nuk ankohet asnjëherë për mësuesin e tij. 3. Mësuesit tanë sakrifikojnë shumë për të ndriçuar mendjen dhe shpirtin tonë. 4. Çdo nxënës duhet të respektojë gjithnjë mësuesit e vet.
Libër për mësuesin
232
Pyetja 2• Shoku yt, Stardi, nuk qahet kurrë për mësuesin e tij. (fjali e thjeshtë)• Mendo pakëz se sa herë tregohesh i paduruar me babanë e me nënën tënde! (fjali me nënrenditje)• Nderoje dhe duaje mësuesin tënd, o bir. (fjali e thjeshtë)• Shqiptoje gjithnjë me respekt fjalën “mësues”. (fjali e thjeshtë)
Pyetja 3Emër: Testi është shumë i thjeshtë.Përemër: Ky është përgatitur nga mësuesja jonë.Grup emëror: Testi i dytë ishte më i vështirë.
Pyetja 4Me kallëzues emëror:a- Halla ime është mësuese në shkollën “Pavarësia”.b- Libri im është i ri.Me kallëzues foljor:c- Mësuesja kishte kontrolluar detyrat e shtëpisë.d- Veprimtaritë filluan të zhvillohen nga të gjitha klasat.
Pyetja 5Edhe njeriu më i mirë i botës ndonjëherë do ta humbiste durimin.kryefjalë rrethanor kallëzues kundrinor i drejtë Ata i përgatisin vendit tonë një popull më të mirë.kryefjalë kallëzues kundrinor i zhdrejtë kundrinor i drejtë
Pyetja 6 Mësuesja e gjeografisë. ( me drejtim)Javën e ardhshme. ( me përshtatje)Luisi i klasës sonë ( me drejtim, me përshtatje)Shkolla “Dora d`Istria” ( ndajshtim )Nënë Mara e hallë Neta ( ndajshtim)Shumë mendime ( me bashkim)Profesor Arbeni ( ndajshtim )
Pyetja 7P.Sh. në shkollë - rrethanor vendi prej sa e sa vjetësh - rrethanor kohekurrë - rrethanor kohe. si me inat- rrethanor mënyre. pakëz - rrethanor sasiendonjëherë - rrethanor kohe. prej sa e sa vjetësh - rrethanor kohe. ndonjëherë - rrethanor kohe me ethe
në trup- rrethanor mënyre.
Pyetja 8P.sh: mësuesin - kundrinor i drejtë (kë?)e ( duaje) kundrinor i drejtë. kë? atë e ) të (përkëdhel) kundrinor i drejtë kë? ty tëtë (duket) kundrinor i zhdrejtë kujt? ty të ta duash të+e (duash) ta shohësh të+e (shohësh ) e janë kundrinorë të drejtë kë? ( atë e) e-nënkupton mësuesintë-pjesëz e mënyrës lidhore
Gjuha shqipe 6
233
TESTIM (për tremujorin e parë)
Dikur erdhi në botë një fëmijë i tejdukshëm. Përmes lëkurës së tij mund të shihje si përmes ajrit dhe ujit. Ishte prej mishi dhe kocke dhe dukej si prej qelqi, dhe, po të rrëzohej, nuk thyhej, vetëm se i dilte në ballë një xhungë e tejdukshme. I dukej zemra si rrihte, i dukeshin mendimet si i lëviznin posi peshq ng-jyra-ngjyra mbyllur në vaskë.
Fëmija u rrit, u bë djalë, pastaj burrë dhe kushdo mund t’ia lexonte mendimet e të merrte përgjigjet e tij, kur e pyesnin, para se të fliste.
Ai quhej Xhakomo, por njerëzit e thërrisnin “Xhakomo prej kristali” dhe e donin për çiltërsinë e tij dhe pranë tij të gjithë bëheshin të sjellshëm.
Për fat të keq, në këtë vend u ngrit në qeveri një diktator mizor dhe për popullin nisi një kohë padre-jtësie. Kush guxonte të kundërshtonte, zhdukej pa zhurmë. Kush ngrinte krye, pushkatohej. Të varfërit qenë të poshtëruar e të fyer në njëqind mënyra.
Njerëzit heshtnin dhe vuanin. Por, Xhakomoja nuk mund të heshtte…Edhe pa folur, për të flisnin mendimet: ai ishte i tejdukshëm dhe të gjithë lexonin brenda ballit të tij
urrejtjen dhe dënimin për padrejtësinë e tiranit.Pastaj fshehurazi, njerëzit i përsërisnin mendimet e Xhakomos dhe merrnin zemër.Por tirani e arrestoi Xhakomon prej kristali dhe urdhëroi ta mbyllnin në burgun më të errët. Veçse,
atëherë ndodhi diçka e jashtëzakonshme. Muret e qelisë, ku qe mbyllur Xhakomoja u bënë të tejdukshme dhe pas tyre edhe muret e burgut dhe së fundmi edhe muret e jashtme.
Njerëzit që kalonin pranë burgut e shihnin Xhakomon të ulur mbi stol, sikur edhe burgu të ishte prej kristali dhe vazhdonin të lexonin mendimet e tij. Natën, burgu përhapte përreth një dritë të madhe dhe tirani në pallatin e vet, i ulte të gjitha perdet për të mos e parë, por prapë se prapë nuk mund të flinte. Xhakomo-ja prej kristali, edhe në zinxhirë, ishte më i fortë se ai. Sepse e vërteta është më e fortë se gjithçka, më e ndritshme se drita, më e tmerrshme se uragani.
(Xhakomo prej kristali, Xhani Rodari)
Pjesa e parë 1 Pjesa e mësipërme është një: (1 pikë)
a. përrallë,b. tregim,c. fragment romani,d. tekst rrëfimtar joletrar.
2 Xhakomo ishte i pakënaqur, sepse: (1 pikë)a. vendi vuante nën sundimin e diktatorit,b. nuk shprehte dot mendimet e tij,c. ishte i tejdukshëm,d. ishte i pafuqishëm.
3 Gjeni në tekst dhe shkruani 5 mbiemra, që përshkruajnë Xhakomon. (5 pikë)……………. …………………. ………………….. ……………….. ……………
4 Koha në këtë rrëfim është: (4 pikë)a. e përcaktuar,b. e papaërcaktuar.
Shkruani 3 fjalë apo shprehje që tregojnë kohën e rrëfimit.
Libër për mësuesin
234
5 Rrëfimtari gjatë rrëfimit të tij: (1 pikë)a. përdor vetën e parë dhe është vetë pjesëmarrës,b. përdor vetën e tretë dhe është vëzhgues i ngjarjeve.
6 Shkruani tri fjali përmbledhëse për zhvillimin e rrëfimit. (kujdesuni që të mos përfshini fjali për hyrjen dhe mbylljen e tij). (3 pikë)
7 Fjala “uragan”, është përdorur në tekst me kuptimin: (1 pikë)c. stuhi,d. puhizë,e. fllad,f. pengesë.
8 Komentoni frazën: “Xhakomoja prej kristali, edhe në zinxhirë, ishte më i fortë se ai.” (2 pikë)………………………………………………………………………………………
9 Pse e vlerësojnë njerëzit Xhakomon? Ilustroni me dy fjali nga pjesa. (4 pikë) Po ju a e vlerësoni? Jepni dy argumente.
10 Tregoni nënkuptimin e përdorimit të këtyre fjalëve. Komentoni me fjalët tuaja sipaskuptimit në tekst. Përcaktoni ç’figurë letrare është. (3 pikë)
“.e vërteta është më e fortë se gjithçka, më e ndritshme se drita, më e tmerrshme se uragani.”
Pjesa e dytë
11 Vendosni theksin për secilën nga fjalët e mëposhtme: (5 pikë) dikur fëmijë lëkurës ajrit xhungë
12 Paraqitni me shigjetë intonacionin e fjalisë: (1 pikë)Kush guxonte të kundërshtonte, zhdukej pa zhurmë.
13 Lexoni fjalët e dhëna. Formoni të tjera, duke ndryshuar vetëm njërën nga fonemat përbërëse: (6 pikë)tirani …………….. dritë ………………. botë ………………….ballë ……………… djalë ……………….. zhurmë ………………….
14 Shkruani familjen e fjalës: mbyll. (1 pikë)
15 Cilës fushë leksikore i përkasin fjalët: (6 pikë)• Shkëlqim, tejdukshmëri, kristal, i thyeshëm ……………………….• Shkruani fushën leksikore të fjalës: varfëri (me jo më pak se pesë fjalë)
…………………………………………………………………………
16 Shkruani drejt fjalët e dhëna: (3 pikë)8 Marsi/marsi ………………………..Drini i bardhë/Drini i Bardhë/ drini i bardhë …………………….La Fonten/ la Fonten ………………………………….
17 Nënvizoni fjalet e prejardhura: përreth, përhapte, burgun, fëmija, peshq, e ndritshme. (2 pikë)
18 Përcaktoni pjesët përbërëse të fjalëve të dhëna. (2 pikë)të tejdukshme ------------------------------------------------------njëqind ---------------------------------------------------
Gjuha shqipe 6
235
19 Gjeni klasën ku bën pjesë secila nga fjalët e mëposhtme (të nënvizuara në tekst). Tregoni nëse fjalët janë të ndryshueshme apo të pandryshueshme, duke vendosur shenjën X në vendin e duhur në tabelë. (5 pikë)
Fjala Klasa E ndryshueshme E pandryshueshmepërmestë ulurmizorkockedukej
Nota 4 5 6 7 8 9 10Pikë 0-13 14-21 22-29 30-37 38-45 46-53 54-57
Përgjigjet e TESTIMIT(për tremujorin e parë)
(Xhakomo prej kristali, Xhani Rodari)
Pjesa e parëPyetja dhe përgjigjja: 1.Pjesa e mësipërme është një: (1 pikë)
a. përrallë, (e saktë )a. tregim,a. fragment romani,b. tekst rrëfimtar joletrar.
Pyetja dhe përgjigjja: 2.Xhakomo ishte i pakënaqur, sepse: (1 pikë)a. vendi vuante nën sundimin e diktatorit, ( e saktë )b. nuk shprehte dot mendimet e tij,c. ishte i tejdukshëm,d. ishte i pafuqishëm.
Pyetja dhe përgjigjja: 3.Gjeni në tekst dhe shkruani 5 mbiemra, që përshkruajnë Xhakomon. (5 pikë)i tejdukshëm, i çiltër, i kristaltë, i lexueshëm, i fortë.
Pyetja dhe përgjigjja: 4. Koha në këtë rrëfim është: (4 pikë)a. e përcaktuar, b. e papërcaktuar (e saktë)
Shkruani 3 fjalë apo shprehje që tregojnë kohën e rrëfimit.Dikur, nisi një kohë, atëherë.
Pyetja dhe përgjigjja: 5. Rrëfimtari gjatë rrëfimit të tij: (1 pikë)
a. përdor vetën e parë dhe është vetë pjesëmarrës,b. vetën e tretë, dhe është vëzhgues i ngjarjeve. ( e saktë )
Pyetja dhe përgjigjja: 6. Shkruani tri fjali përmbledhëse për zhvillimin e rrëfimit. (kujdesuni që të mos përfshini fjali për hyrjen dhe mbylljen e tij). (3 pikë)
Libër për mësuesin
236
Në vend erdhi një tiran, i cili asgjësonte këdo që e kundërshtonte, ndaj njerëzit nuk guxonin të shpreheshin. Xhakomos, i cili ishte i tejdukshëm, i lexoheshin mendimet kundër tiranit të egër. Kështu, ai dha urdhër që Xha-komo të burgoset, por ndodhi diçka e çuditshme:muret e burgut u bënë gjithashtu të tejdukshëm si dhe vetë ai.
Pyetja dhe përgjigjja: 7. Fjala “uragan”, është përdorur në tekst me kuptimin: (1 pikë)a. stuhi, ( e saktë )b. puhizë,c. fllad,d. pengesë.
Pyetja dhe përgjigjja: 8. Komentoni frazën: “Xhakomoja prej kristali, edhe në zinxhirë, ishte më i fortë se ai.” Xhakomoja ishte më i fortë se tirani, pasi ai nuk kish frikë nga e vërteta ndryshe nga sundimtari i tij. Tirani nuk donte dhe nuk mund ta shikonte dritën e së vërtetës që dilte nga forca e karakterit të “Xhakomos prek kristali”. (2 pikë)(Do të merret si e saktë çdo përgjigje tjetër e nxënësit, e cila përputhet me pyetjen.)
Pyetja dhe përgjigjja: 9. Pse e vlerësojnë njerëzit Xhakomon? Ata e vlerësonin për sjelljen dhe kurajon e tij. (4 pikë)Ilustroni me dy fjali nga pjesa.
• Ai quhej Xhakomo, por njerëzit e thërrisnin “Xhakomo prej kristali” dhe e donin për çiltërsinë e tij dhe pranë tij të gjithë bëheshin të sjellshëm.
• Pastaj fshehurazi, njerëzit i përsërisnin mendimet e Xhakomos dhe merrnin zemër.Po ju a e vlerësoni? Jepni dy argumente.Po, e vlerësoj Xhakomon. Ai nuk e ndrydhte të vërtetën, por e shfaqte ashtu siç ishte. Ishte një model për të tjerët.Forca e tij të jep shpresë.Kishte karakter të fortë e të pathyeshëm.
(Do të merret si e saktë çdo përgjigje tjetër e nxënësit, e cila përputhet me pyetjen.)
Pyetja dhe përgjigjja: 10. Tregoni nënkuptimin e përdorimit të këtyre fjalëve. Komentoni me fjalët tuaja sipas kuptimit në tekst. Përcaktoni ç›figurë letrare është. (3 pikë)“..e vërteta është më e fortë se gjithçka, më e ndritshme se drita, më e tmerrshme se uragani.”Figura letrare : Hiperbola dhe epitetiKëto fjalë dëshmojnë se e vërteta është e pathyeshme, sadoqë njerëzit përpiqen ta shtrembërojnë atë. Ajo është me e ndritshme se drita e ata të cilët nuk përballen dot me të, vendosin t`i shmangen kësaj drite.
Pjesa e dytëPyetja dhe përgjigjja: 11.Vendosni theksin për secilën nga fjalët e mëposhtme: (5 pikë)dikur fëmijë lëkurës ajrit xhungë
Pyetja dhe përgjigjja: 12.Paraqitni me shigjetë intonacionin e fjalisë: (1 pikë)Kush guxonte të kundërshtonte, zhdukej pa zhurmë. (zbritës; fjalia është dëftore.)
Pyetja dhe përgjigjja: 13.Lexoni fjalët e dhëna. Formoni të tjera, duke ndryshuar vetëm njërën nga fonemat përbërëse: (6 pikë)tirani - tigani dritë - drithë botë - gotëballë – babë djalë – djathë zhurmë - turmë
Pyetja dhe përgjigjja: 14.Shkruani familjen e fjalës: mbyll. (1 pikë)mbyll, përmbyll, i mbyllur, i pambyllur, mbyllje, përmbyllje. Pyetja dhe përgjigjja: 15.Cilës fushë leksikore i përkasin fjalët: (6 pikë)
• Shkëlqim, tejdukshmëri, kristal, i thyeshëm - Qelqi• Shkruani fushën leksikore të fjalës: Varfëria (me jo më pak se pesë fjalë)
…të pangopur, të pastrehë, uri, etje, dhimbje.
Pyetja dhe përgjigjja: 16.Shkruani drejt fjalët e dhëna: (3 pikë)8 Marsi/marsi 8 Marsi (saktë)Drini i bardhë/Drini i Bardhë/ drini i bardhë Drini i Bardhë (saktë)La Fonten/ la Fonten La Fonten (saktë)
Gjuha shqipe 6
237
Pyetja dhe përgjigjja: 17.Nënvizoni fjalet e prejardhura: përreth, përhapte, burgun, fëmija, peshq, e ndritshme. (3 pikë)Pyetja dhe përgjigjja: 18..Përcaktoni pjesët përbërëse të fjalëve të dhëna. (2 pikë) të tejdukshme parashtesë = tej rrënja - duk prapashtesa - shm (shëm) mbaresa - e (që formon gjininë)njëqind fjalë e përngjitur, një + qindPyetja dhe përgjigjja: 19. Gjeni klasën ku bën pjesë secila nga fjalët e mëposhtme (të nënvizuara në tekst). Tregoni nëse fjalët janë të ndryshueshme apo të pandryshueshme, duke vendosur shenjën X në vendin e duhur në tabelë. (5 pikë)
Fjala Klasa E ndryshueshme E pandryshueshmepërmes parafjalë xtë ulur mbiemër xmizor mbiemër xkocke emër xdukej folje x
Nota 4 5 6 7 8 9 10Pikë 0-13 14-21 22-29 30-37 38-45 46-53 54-57
Libër për mësuesin
238
TESTIM (për tremujorin e dytë)
Im atë tokën shumë e donte,siç donte nënë e gruaPër tokën lodhej dhe rënkontedhe djersën derdhte krua
Kur plis me plis hidhte hapin,i kishte hapi hije,dhe zogjtë e malit udhë i hapnin,me fjalë hirësie
Kur grushtin mbushte plot me farë,mahnitej kush e shihteDhe era ndalte frymën në arë,që qejfin mos ia prishte……………………………………Po ati im mbi plisa ecte,me shpirt të madhërishëmDhe tokës shpirt me shpirt i jepte,nga shpirti i çuditshëm
Nuk kish syze dijetaridhe rafte me defterë,po udhë i hapte shkencëtarime nam të madh e vlerë
Ky shkencëtar që njihte dhenë,në fusha pas më mori;‘’Mësoje biro abecenënë brazdat që lë plori.”
(Poemë për Babanë e për veten, Dritëro Agolli)
Pjesa e parë 1 Cila është tema e kësaj poeme? (1 pikë)
……………………………………………………………………………………. 2 Në cilën strofë është përdorur fjala kyce: shpirt? (4 pikë)
……………………………………………………………Shkruani 3 fjalë me të cilat shoqërohet ajo në vargje.………………. ……………………. ………………………
3 Shkruani vargjet në të cilat poeti: (4 pikë) shpreh vlerësimin për të atin, tregon lidhjen e fortë të babait me natyrën, tregon këshillën e babait, përshkruan babain.
4 Përcaktoni llojin e figurave letrare të përdorura në vargjet e dhëna dhe shpjegoni kuptimin e tyre: (4 pikë)me shpirt të madhërishëm ………………
…………………………………………………………………………………….. tokës shpirt me shpirt i jepte ……………….
Gjuha shqipe 6
239
…………………………………………………………………………………….. 5 Rima e përdorur në këtë poemë është: (1 pikë)
ABAB ABBA AABB 6 Fjala: plori, në poemë është përdorur në kuptimin: (1 pikë)
a. plehu,b. era,c. plugud. dheu.
7 Komentoni vargjet: (2 pikë)‘’Mësoje biro abecenë në brazdat që le plori.” …………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….................................................................................
Pjesa e dytë 8 Përcaktoni gjininë, numrin, rasën, trajtën e emrit në fjalinë e mëposhtme. (5 pikë)
Për tokën lodhej dhe rënkonte. Emri Gjinia Numri Rasa Trajta Lakimi
9 Plotësoni duke vendosur pjesët e ligjëratës në formën e kërkuar (3 pikë)a. mbiemrin: i çuditshëm në shkallën krahasore: ------------------------------b.përemrin vetor: ne në rasën dhanore: -----------------------c.përemrin vetor: ai në rasën gjinore---------------------
10 Plotësoni me trajtë të shkurtër vendin bosh. Analizojeni atë. (2pikë)Përpiqej që të mos ……….prishte qejfin.
11 Formoni fjali me përemrin pyetës: cili në rasën kallëzore, numri shumës. (1 pikë)
12 Vendosni foljet e këtyre vargjeve në kohën e tashme të dëftores. (2 pikë)kur plis me plis hidhte hapin ………………………….i kishte hapi hije ………………………........................
13 Dalloni mënyrat e foljeve në vargjet e dhëna. (2 pikë)Ky shkencëtar që njihte dhenë …………………………….“Mësoje biro abecenë..” ………………………………
14 Dalloni dy lidhëza dhe dy parafjalë në strofën e katërt. Përcaktoni llojin e tyre. (4 pikë)……….. …………….. ……………… ……………………….. …………….. ……………… ………………
Nota 4 5 6 7 8 9 10Pikë 0-8 9-13 14-18 19-23 24-28 29-33 34-37
Libër për mësuesin
240
Përgjigjet e TESTIMIT (për tremujorin e dytë)
( Poemë për Babanë e për veten, Dritëro Agolli)
Pjesa e parë
Pyetja 1. Cila është tema e kësaj poeme? (1 pikë)Përgjigjja: Tema: Dashuria dhe lidhja e njeriut me natyrën.Pyetja 2. Në cilën strofë është përdorur fjala kyçe: shpirt? (4 pikë)Në strofën e katërt.(Shkruani 3 fjalë me të cilat shoqërohet ajo në vargje.)Përgjigjja: të madhërishem i jepte i çuditshëmPyetja dhe Përgjigjja: 3.Shkruani vargjet në të cilat poeti: (4 pikë) shpreh vlerësimin për të atin (i kishte hapi hije) tregon lidhjen e fortë të babait me natyrën, (për tokën lodhej dhe rënkonte ) tregon këshillën e babait,(dy vargjet e fundit)përshkruan babain.(strofa e parafundit)
Pyetja dhe Përgjigjja: 4.Përcaktoni llojin e figurave letrare të përdorura në vargjet e dhëna dhe shpjegoni kuptimin e tyre: (4 pikë)me shpirt të madhërishëm epitet Shpirti i babait ishte i mbushur
me dashuri për natyrën, ndaj ai ishte i madhërishëm ashtu si vetë ajo. tokës shpirt me shpirt i jepte metaforë
Kjo figurë letrare dëshmon përkushtimin që i ati i poetit kish për natyrën, ai i dedikohej asaj me gjithçka. Figurat shërbejnë për të përforcuar idenë e poetit dhe për t1i dhënë bukuri vargut.Pyetja dhe Përgjigjja: 5.Rima e përdorur në këtë poemë është: (1 pikë) ABAB (e saktë) ABBA AABBPyetja dhe Përgjigjja: 6.Fjala: plori, në poemë është përdorur në kuptimin: (1 pikë)
a. plehu,b. era,c. plugu(e saktë)d. dheu.
Pyetja dhe Përgjigjja: 7. Komentoni vargjet: (2 pikë) ‘’Mësoje biro abecenë në brazdat që le plori.” Këto dy vargje, thënie të babait, tregojnë se ai dëshironte që i biri të vazhdonte rrugën që ai vetë kish nd-jekur, të kuptonte rëndësinë, peshën dhe vlerën e dashurisë për natyrën dhe tokën.
Pjesa e dytë
Pyetja dhe Përgjigjja: 8. Përcaktoni gjininë, numrin, rasën, trajtën e emrit në fjalinë e mëposhtme.
(5 pikë) Për tokën lodhej dhe rënkonte. Emri Gjinia Numri Rasa Trajta Lakimitokën femërore njëjës kallëzore e shquar i tretë
Pyetja dhe Përgjigjja: 9. Plotësoni duke vendosur pjesët e ligjëratës në formën e kërkuar. (3 pikë)
a. mbiemrin: i çuditshëm në shkallën krahasore: më i çuditshëm
Gjuha shqipe 6
241
b.përemrin vetor: ne në rasën dhanore: nevec.përemrin vetor: ai në rasën gjinore: i /e atij
Pyetja dhe Përgjigjja: 10. Plotësoni me trajtë të shkurtër vendin bosh. Analizojeni atë. (3pikë)Përpiqej që të mos na e prishte qejfin.Na = trajtë e shkurter, rasa dhanore (kujt? neve na )e= trajtë e shkurtër rasa kallëzore ( kë ? atë e )Pyetja dhe Përgjigjja: 11.Formoni fjali me përemrin pyetës: cili në rasën kallëzore, numri shumës. (1 pikë) Me cilët shokë vajte në kinema ? Pyetja dhe Përgjigjja: 12.Vendosni foljet e këtyre vargjeve në kohën e tashme të dëftores. (2 pikë) kur plis me plis hidhte hapin - kur plis me plis hedh hapini kishte hapi hije- i ka hapi hije
Pyetja dhe Përgjigjja: 13. Dalloni mënyrat e foljeve në vargjet e dhëna. (2 pikë) Ky shkencëtar që njihte dhenë njihte = mënyra dëftore‘’Mësoje biro abecenë..” mësoje = mënyra urdhërore14.Dalloni dy lidhëza dhe dy parafjalë në strofën e katërt. Përcaktoni llojin e tyre. (4 pikë)
me = parafjalë, rasa kallëzorenga = parafjalë, rasa emërorepo = lidhëz bashkërenditësedhe= lidhëz bashkërenditëse
Nota 4 5 6 7 8 9 10Pikë 0-8 9-13 14-18 19-23 24-28 29-33 34-37
Libër për mësuesin
242
TESTIM (për tremujorin e tretë)Nëna ime ka sy të çuditshëm. Sytë e saj, sa herë i vështroj me kujdes, më duken më të çuditshëm se
gjithshka në jetën e saj. Ata herë ndezin zjarrin në mua e herë e shuajnë atë zjarr dhe më ngrijnë. Vërtet, vjetëve të fundit, sa herë e vërej, bindem se nëna ime ka ndryshuar shumë. E ndryshimi i saj më frigon. E kujtoj si ka qenë. Ndalem mandej dhe shikoj shpeshherë me kureshtje dhe kështu do kujtime gjithfarë më sillen nëpër kokë. Nuk ka qenë nëna ime kështu si është tash, i them vetes dhe ndiej diçka të më rëndojë. Në këtë rrugën tonë ka ndryshuar gjithçka e ka ndërruar kaq shumë edhe nëna ime. E mendoj të kalu-arën tonë. Ndryshimet e nënës time më lidhen gjithnjë me të kaluarën tonë. Ato ma kujtojnë menjëherë edhe këtë rrugë. Shoh: fytyra tash i është zbehur, sa i është zvogëluar dhe tretur sikur ashtu me pam-jen që kishte marrë të donte të tregonte se nuk mund të qëndronte më, ose të rrëfente për të gjithë ato vjet të saj të kaluara, me të gjitha ato që e kishin rrëzuar në të dy gjunjtë si thoshte ajo shpeshherë. Megjithatë, sa herë e vërej, shoh se sytë i kanë mbetur po ata që i ka pasur gjithmonë: të gjallë, në shikimin e tyre më është dukur gjithmonë se kishte aq shumë dëshira për jetën sa ato më dukej se shkëlqenin dhe dilnin prej tyre. Më dukej se ajo edhe mbas tërë asaj shtrëngate nuk i ishte fikur, sepse më dukej se kishte plot besim, së pari në vete, e mandej edhe në ne të tjerët. Kështu i kisha thënë vetes gjithmonë sa herë kisha menduar për këtë dhe mandej pohoja se nëna ime ka qenë e këtillë gjithnjë. Këto që i mendoja për nënën në do çaste dëshpërimi, më forconin. Vetëm sa herë i vëreja kështu sytë e nënës sime, kur i zija ashtu të qetë e si të humbur në shikimet që vraponin mbas do kujtimesh, me siguri mjaft të rënda për nënën time, unë hetoja, në pamjen e saj, diçka aq të çuditshme, të fuqishme por si përvëluese, si zjarri, sa më shtynte që një kohë të gjatë të mendoja vetëm për këtë; ia kujtoja jetën e saj qysh se mbaj mend. Thosha se jeta e saj ia kishte bërë edhe sytë kështu, të çuditshëm, edhe pamjen ia kishte dhënë mu këtë që e kishte tash.
Nëna ime nuk ka qenë kështu, por mbas tërë atij ndryshimi sikur të gjithë i erdhën dhe e rënduan, e pleqërinë ia bënë kaq të rëndë.
“E shkreta pleqni, e zorshme më ka ardhë!” thoshte.Po ia shikoja sytë: ishin po ata, të pandryshuar. Ngazëllehesha.Thosha se nëna ime kishte qenë gjithmonë aq e lidhur me jetën sa edhe vetë ishte bërë mu kështu prej
saj. Kujtoja mandej jetën tonë dhe nënën time. Të dyja ishin një. Nuk mund t’i ndaja. As t’i mendoja njërën pa tjetrën.
Rruga e Shtëpisë sime (fragment) Nazmi Rrahmani
Pjesa e parë 1 Teksti i mësipërm është: (1 pikë)
a. një tekst letrar,b. një tekst përshkrues,c. një tekst shpjegues,d. një tekst informues.
2 Sipas autorit, çfarë nuk ka ndryshuar në portretin e nënës? (1 pikë)a. buzqeshja,b. ecja,c. fytyra,d. sytë.
3 Ilustroni dy fraza në të cilat autori kujton të kaluarën e tij: (2 pikë)……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………
Gjuha shqipe 6
243
4 Përshkruani portretin e nënës, duke përdorur fjalët e autorit: (6 pikë)dy emra (që tregojnë tipare të nënës): ……………… ………………..dy mbiemra(që tregojnë cilësi): ……………… ………………..dy folje(që tregojnë veprime të saj): ……………… ………………..
5 Gjuha e përdorur nga autori është: (1 pikë)a. objektive, e mbështetur në fakte,b. subjektive, e mbështetur në opinione.
6 Fjala: do , në fjalinë:” Këto që i mendoja për nënën në do çaste dëshpërimi, më forconin.”,është përdorur në kuptimin: (1 pikë)c. ato,d. disa,e. këto,f. ndonjë.
7 Lexoni me kujdes paragrafin e tretë të pjesës. Për të shprehur idetë e tij, mendoni se autori ka përdorur më shumë: (1 pikë)
a. emra,b. folje,c. mbiemra,d. ndajfolje.
8 Gjeni në fragment dhe shkruani një fjali në të cilën është përdorur epiteti. (1 pikë)…………………………………………………………………………………
9 Cila është ideja që përcjell autori nëpërmjet këtyre frazave përmbyllëse: (2 pikë)“Kujtoja mandej jetën tonë dhe nënën time. Të dyja ishin një. Nuk mund t’i ndaja. As t’i mendoja njërën pa tjetrën.”
Pjesa e dytë 10 Përcaktoni sa paragrafë ka teksti i dhënë (në krye të testimit). (3 pikë)
11 Zvogëloni fjalinë “Shpesh, në vështrimin e përhumbur të nënës, unë lexoj jetën tonë, të shkrirë në një të vetme”. (1 pikë) 12 Ndani në pjesë fjalinë e përbërë: “Sytë e saj, sa herë i vështroj me kujdes,
më duken më të çuditshëm se gjithshka në jetën e saj.” Shkruani llojin e pjesëve. (2 pikë) 13 Nënvizoni kryefjalën.Tregoni me se shprehet. (2 pikë)Ata herë ndezin zjarrin në mua e herë e shuajnë atë zjarr dhe më ngrijnë.
Kryefjala: ………………………. Shprehet me : …………………..
14 Nënvizoni kallëzuesit. Përcaktoni llojin e tyre: emërorë/foljorë. ( 4 pikë)Po ia shikoja sytë: ishin po ata, të pandryshuar. Ngazëllehesha.Të dyja ishin një.
15 Në fragmentin e mëposhtëm nënvizoni përcaktorët. Tregoni llojin e tyre. (4 pikë)“…sytë i kanë mbetur po ata që i ka pasur gjithmonë: të gjallë, në shikimin e tyre më është dukur gjithmonë
se kishte aq shumë dëshira për jetën sa ato më dukej se shkëlqenin dhe dilnin prej tyre. Më dukej se ajo edhe mbas tërë asaj shtrëngate nuk i ishte fikur, sepse më dukej se kishte plot besim, së pari në vete, e mandej edhe në ne të tjerët.” 16 Dalloni kundrinorët në fjalitë e dhëna, përcaktoni llojin e tyre. (2 pikë)
Mendoj të kaluarën tonë …………………Kështu i kisha thënë vetes gjithmonë ………………………..
Libër për mësuesin
244
17 Plotësoni fjalitë e mëposhtme me: (3 pikë)a)rrethanor koheAjo thoshte __________________________________________________b)rrethanor shkaku Dukej e plakur __________________________________________________c)rrethanor mënyreSytë e saj i vështroj __________________________________________________ 18 Gjeni dhe shkruani funksionin e gjymtyrëve të fjalisë. Thoni me se janë shprehur: (5 pikë)
Ato ma kujtojnë menjëherë edhe këtë rrugë.
Nota 4 5 6 7 8 9 10Pikë 0-9 10-15 15-21 22-27 28-33 34-39 40-42
Përgjigjet e TESTIMIT (për tremujorin e tretë)
(fragment nga Rruga e shtëpisë sime, Nazmi Rrahmani)
Pjesa e parë
Pyetja dhe Përgjigjja: 1.Teksti i mësipërm është: (1 pikë) a. një tekst letrar,b. një tekst përshkrues,( e saktë ) c. një tekst shpjegues,d. një tekst informues.
Pyetja dhe Përgjigjja: 2. Sipas autorit, çfarë nuk ka ndryshuar në portretin e nënës? a. buzëqeshja, (1 pikë)b. ecja,c.fytyra,d.sytë.( e saktë )
Pyetja dhe Përgjigjja: 3. Ilustroni dy fraza në të cilat autori kujton të kaluarën e tij: E mendoj të kaluarën tonë . (2 pikë) Kujtoja mandej jetën tonë dhe nënën time.
Pyetja dhe Përgjigjja: 4. Përshkruani portretin e nënës, duke përdorur fjalët e autorit: (6 pikë) dy emra (që tregojnë tipare të nënës): sytë fytyrady mbiemra(që tregojnë cilësi): të gjallë e zbehurdy folje(që tregojnë veprime të saj): (sytë e nënës) -Ata herë ndezin zjarrin në mua e herë e shuajnë atë zjarr dhe më ngrijnë -…të rrëfente për të gjithë ato vjet të saj të kaluara
Pyetja dhe Përgjigjja: 5. Gjuha e përdorur nga autori është: (1 pikë) a.objektive, e mbështetur në fakte,b.subjektive, e mbështetur në opinione. ( e saktë )
Pyetja dhe Përgjigjja: 6. Fjala: do , në fjalinë:” Këto që i mendoja për nënën në do çaste dëshpërimi, më forconin.”, është përdorur në kuptimin: (1 pikë)
a.ato,b.disa, c.këto, (e saktë)d.ndonjë.
Gjuha shqipe 6
245
Pyetja dhe Përgjigjja: 7. Lexoni me kujdes paragrafin e tretë të pjesës. Për të shprehur idetë e tij, mendoni se autori ka përdorur më shumë: (1 pikë)
a.emra,b.folje, c.mbiemra, ( e saktë )d.ndajfolje.
Pyetja dhe Përgjigjja: 8.Gjeni në fragment dhe shkruani një fjali në të cilën është përdorur epiteti. (1 pikë)
• Megjithatë, sa herë e vërej, shoh se sytë i kanë mbetur po ata që i ka pasur gjithmonë: të gjallë.
Pyetja dhe Përgjigjja: 9. Cila është ideja që përcjell autori nëpërmjet këtyre frazave përmbyllëse: (2 pikë) “Kujtoja mandej jetën tonë dhe nënën time. Të dyja ishin një. Nuk mund t’i ndaja. As t’i mendoja njërën pa tjetrën.”Nëna ishte burimi i jetës për fëmijët dhe familjen e saj. Autori përcjell gjithashtu, idenë e lidhjes së ngushtë shpirtërore mes djalit dhe nënës. Vështirësitë dhe hallet i kanë lidhur jetët e tyre edhe më fort, aq sa djali i ndien si një të pandarë.
Pjesa e dytë
Pyetja dhe Përgjigjja: 10.Përcaktoni sa paragrafë ka teksti i dhënë (në krye të testimit). Katër paragrafë (3 pikë)
Pyetja dhe Përgjigjja: 11.Zvogëloni fjalinë “Unë lexoj jetën tonë” (1 pikë)
Pyetja dhe Përgjigjja: 12.Ndani në pjesë fjalinë e përbërë: “Sytë e saj, sa herë i vështroj me kujdes, më duken më të çuditshëm se gjithshka në jetën e saj.” Shkruani llojin e pjesëve. (2 pikë)
Pjesë e nënrenditur: Sa herë i vështroj me kujdes.Pjesa kryesore: Sytë e saj më duken më të çuditshëm se gjithçka në jetën e saj.
Pyetja dhe Përgjigjja: 13. Nënvizoni kryefjalën.Tregoni me se shprehet. (2 pikë)Ata herë ndezin zjarrin në mua e herë e shuajnë atë zjarr dhe më ngrijnë.Kryefjala: AtaShprehet me: Përemër vetor
Pyetja dhe Përgjigjja: 14. Nënvizoni kallëzuesit. Përcaktoni llojin e tyre: emërorë/foljorë. (4 pikë)Po ia shikoja sytë: ishin po ata, të pandryshuar. Ngazëllehesha.Të dyja ishin një.Shikoja= foljorNgazëllehesha = FoljorIshin,të pandryshuar = emërorIshin një = emëror
Pyetja dhe Përgjigjja: 15. Në fragmentin e mëposhtëm nënvizoni përcaktorët. Tregoni llojin e tyre. (4 pikë)
“…sytë i kanë mbetur po ata që i ka pasur gjithmonë: të gjallë, në shikimin e tyre më është dukur gjith-monë se kishte aq shumë dëshira për jetën sa ato më dukej se shkëlqenin dhe dilnin prej tyre. Më dukej se ajo edhe mbas tërë asaj shtrëngate nuk i ishte fikur, sepse më dukej se kishte plot besim, së pari në vete, e mandej edhe në ne të tjerët.”
sy të gjallë - përcaktor me përshtatje
Libër për mësuesin
246
shikimin e tyre - përcaktor me përshtatjedëshira për jetën - përcaktor me drejtimshumë dëshira - përcaktor me bashkim
Pyetja dhe Përgjigjja: 16. Dalloni kundrinorët në fjalitë e dhëna, përcaktoni llojin e tyre. (2 pikë) Mendoj të kaluarën tonë Kundrinor i drejtëKështu i kisha thënë vetes gjithmonë Kundrinor i zhdrejtë pa parafjalë
Pyetja dhe Përgjigjja: 17. Plotësoni fjalitë e mëposhtme me: (3 pikë) a)rrethanor koheAjo thoshte çdo ditë të njëjtën gjë.b)rrethanor shkakuDukej e plakur nga rrudhat e tepërta.c)rrethanor mënyreSytë e saj i vështroj ngultazi.
Pyetja dhe Përgjigjja: 18. Gjeni dhe shkruani funksionin e gjymtyrëve të fjalisë. Thoni me se janë shprehur: (5 pikë)
Ato ma kujtojnë menjëherë edhe këtë rrugë.Ato – kryefjalë e shprehur me përemër vetor.ma – kundrinor i zhdrejtë i shprehur me trajtë të shkurtër të bashkuar.kujtojnë – kallëzues foljormenjëherë - rrethanor kohe i shprehur me ndajfolje.këtë rrugë – kundrinor i drejtë i shprehur me grup emëror.
Nota 4 5 6 7 8 9 10Pikë 0-9 10-15 15-21 22-27 28-33 34-39 40-42