Đây là bài giảng lấy từ lớp quốc tế 32a. Nội dung giống như thầy Giang trình bày khi thảo luận. Các bạn có thể tham khảo(rita)Giảng viên: Phan Hoaøi Nam

Luaät so saùnh – Michael BogdanGíao trình luaät so saùnh Ñaïi hoïc luaät Haø noäiNhöõng heä thoáng phaùp luaät chính trong theá giôùi ñöông ñaïi – Rene DavidNhöõng heä thoáng phaùp luaät cô baûn treân theá giôùi – Michael FromontGíao trình luaät so saùnh - Voõ Khaùnh VinhThoâng tin phaùp luaät daân söï websiteHieán phaùp Myõ ñöôïc laøm ra nhö theá naøo

Kieåm tra 60 phuùtTraéc nghieäm ñuùng sai 3 cauTöï luaän 2 cau

----------------------------------------------------BAI 1: KHAÙI QUAÙT CHUNG VEÀ LUAÄT SO SAÙNH

Coù nhieàu thuaät ngöõLuaät hoïc so saùnh Khaùi nieäm do Boä giaùo duïc ñaët ra naêm 2004 nhaèm phaân bieät vôùi caùc ngaønh luaät khaùc, khoâng coù ñoái töôïng ñieàu chænh cuï theå nhaèm muïc ñích nhaán maïnh ñaây laø ngaønh khoa hoïc phaùp lyù, chöù khoâng phaûi nghieân cöùu ngaønh luaät ñoäc laäp trong heä thoáng phaùp luaät Luaät so saùnh ñoái chieáu Chæ laø söï phong phuù veà ngoân ngöõSo saùnh luaät Haïn cheá do khoâng chæ so saùnh maø coøn phaûi lyù giaûi nguyeân nhaân cuûa söï khaùc bieät, laø caû 1 ngaønh khoa hoïc phaùp lyù

Luaät so saùnh : laø ngaønh khoa hoïc phaùp lyù, nghieân cöùu so saùnh giöõa caùc heä thoáng phaùp luaät cuûa caùc quoác gia khaùc nhau nhaèm tìm ra ñieåm töông ñoàng vaøkhaùc bieät ñoàng thôøi lyù giaûi nguoàn goác cuûa söï töông ñoàng vaø khaùc bieät cuûa nhöõng hieän töôïng phaùp lyù ñoù ñeå höôùng ñeán nhöõng muïc tieâu nhaát ñònh nhö phuïc vuï cho hoaït ñoäng laäp phaùp hay quaù trình haøi hoøa hoùa phaùp luaät giöõa caùc quoác gia

Phaùp : phaùp luaät daân söï laø hieán phaùp trong lónh vöïc tö heä thoáng phaùp luaät daân söï ñoùng vai troø raát quan troïng, lieân quan maät thieát vôùi phaùp luaät veà lao ñoäng, thöông maïi, hoân nhaân gia ñình

Ví duï Vieät nam tieán haønh so saùnh luaät vôùi Phaùp vaø ñònh ra vò trí vai troø cuûa boä luaät daân söï 2005, taùch taøi phaùn haønh chính ra khoûi toøa aùn tö phaùp, trôû thaønh 1 nhaùnh toøa ñoäc laäp

I Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaät so saùnh

Hieän nay coù nhieàu quan ñieåm khaùc nhau trong vieäc xaùc ñònh ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaät so saùnh.

Caùc hoïc giaû XHCN chuû tröông lieät keâ caùc ñoái töôïng cuï theå : phaûi laø caùc phaùp luaät thöïc ñònh caùc cheá ñònh luaät, caùc qui phaïm phaùp luaät, caùc ngaønh luaät trong heä thoáng phaùp luaät quoác gia

Caùc hoïc giaû phöông Taây cho raèng ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaät so saùnh raát roäng, bao goàm caû vaên hoùa phaùp lyù chuû tröông khaùi quaùt hoùa caùc vaán ñeà thuoäc veà ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaät so saùnh.

Ví duï Khaùi nieäm ôû trang 13 taøi lieäu Michael Bogdan

Khaùc bieät giöõa 2 quan ñieåmXHCN lieät keâ cuï theå trong khi phöông Taây thì khaùi quaùt hoùaPhöông Taây cho raèng chính baûn thaân phöông phaùp so saùnh cuõng laø ñoái töôïng cho ngaønh khoa hoïc naøy nghieân cöùu

Haïn cheáXHCN : coù quan ñieåm neân lieät keâ cuï theå khoâng oån do khaû naêng laïc haäu so vôùi söï phaùt trieån cuûa caùc quan heä xaõ hoäi

Ví duï : Khaùi nieäm vaên hoùa phaùp lyù coù yù nghóa, yeâu caàu khaùc nhau trong töøng giai ñoaïn

Khi môùi thaønh laäp : phaûi ñuû caùc ngaønh luaät ñieàu chænh Giai ñoaïn hoaøn chænh : noäi dung ñieàu chænh phaûi ñaày ñuû Giai ñoaïn hieän nay : khaû naêng phaùp luaät ñi vaøo thöïc teá

Phöông Taây : cho raèng khoâng theå khaùi quaùt hoùa heát caùc vaán ñeà thuoäc veà ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaät so saùnh

Ví duï : Khoâng coù ñoái töôïng nghieân cöùu cuï theå neân coù theå bò xem laø phöông phaùp, khoâng phaûi laø 1 ngaønh khoa hoïc phaùp lyù ñoäc laäp laø khía caïnh bò coâng kích bôûi nhöõng ngöôøi khoâng uûng hoä söï toàn taïi cuûa ngaønh khoa hoïc phaùp lyù naøy

Nhöng trong thöïc teá, luaät so saùnh ñoùng vai troø raát quan troïngVí duï Luaät 12 baûng cuûa La maõ laø keát quaû so saùnh söï töông ñoàng, khaùc bieät vôùi caùc heä thoáng phaùp luaät cuûa caùc thaønh bang coå ñaïi Naêm 1896, hieäp hoäi quoác teá veà luaät so saùnh ra ñôøi nhaèm haøi hoøa hoùa phaùp luaät caùc nöôùc taïo ñieàu kieän cho vieäc ñaåy maïnh giao thöông hoäi nhaäp quoác teáVieäc nghieân cöùu luaät so saùnh gíup nhaän ñònh ñöôïc khuynh höôùng phaùt trieån cuûa phaùp luaät caùc nöôùc treân theá giôùi hoaïch ñònh keá hoaïch phaùt trieån cuûa phaùp luaät cuûa quoác gia, ñaûm baûo giaûm thieåu söï khaùc bieät vôùi phaùp luaät caùc nöôùc

Maëc duø coù nhieàu quan ñieåm khaùc nhau trong vieäc xaùc ñònh ñoái töôïng nghieân cöùu nhöng giöõa caùc quan ñieåm vaãn coù ñieåm chung : ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaät so saùnh ñeàu höôùng ñeán gaàn nhö

toaøn boä caùc khía caïnh phaùp lyù trong heä thoáng phaùp luaät cuûa caùc quoác gia khaùc nhau vaø coù nhöõng ñaëc ñieåm sau

Khoâng coù ranh giôùi cuï theå ñeå xaùc ñònh ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaät so saùnh do quan ñieåm phaùp luaät cuï theå cuûa töøng quoác gia laø khaùc nhau, do ñoái töôïng nghieân cöùu quaù roäng lôùn

Ví duï Tuy cuøng trong heä thoáng aùn leä, Hieán phaùp thaønh vaên cuûa Myõ ñoùng vai troø raát quan troïng trong heä thoáng luaät phaùp quoác gia, khaùc haún vôùi vai troø cuûa hieán phaùp baát thaønh vaên cuûa Anh

Mang tính chaát bieán ñoåi khoâng ngöøng, thay ñoåi theo thôøi gianVí duï Khi khoái XHCN suïp ñoå, Vieät nam phaûi xaây döïng laïi heä thoáng phaùp luaät, thì muïc tieâu hoaøn thieän phaùp luaät, khaùi nieäm vaên hoùa phaùp lyù thay ñoåi theo töøng giai ñoaïn

Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaät so saùnh phaûi ñöôïc nghieân cöùu döôùi caû 2 goùc ñoä lyù luaän vaø thöïc tieãn do phaùp luaät mang tính tónh trong khi caùc quan heä xaõ hoäi mang tính ñoäng

Ví duï Phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa coi troïng hình thöùc qui phaïm phaùp luaät, nghieâm caám aùn leä, nhöng caùc thaåm phaùn Phaùp ñaõ phaûi vaän duïng heát söùc linh hoaït trong thöïc teá thì boä luaät daân söï 1804 môùi traùnh ñöôïc tình traïng chæ coù hieäu löïc trong lyù thuyeátVí duï Tuy trong heä thoáng aùn leä, phaùp luaät Anh vaãn chaáp nhaän caùc cam keát quoác teá coù giaù trò phaùp lyù cao hôn aùn leä. Ñeå thay ñoåi aùn leä, nghò vieän Anh phaûi ban haønh vaên baûn phuû quyeát neáu coù maâu thuaãn thì phaùp luaät thaønh vaên coù giaù trò cao hôn aùn leäVí duï Myõ coù soá löôïng phaùp luaät thaønh vaên raát lôùn nhöng soá löôïng aùn leä ít hôn raát nhieàu so vôùi heä thoáng phaùp luaät Anh

II Phöông phaùp nghieân cöùuCoù 2 nhoùm phöông phaùp 1 Phöông phaùp chungPhöông phaùp phaân tích, toång hôïp, thoáng keâ

2 Phöông phaùp ñaëc thuøA Phöông phaùp so saùnh lòch söû : söû duïng nhöõng ñieåm töông ñoàng vaø khaùc bieät cuûa nhöõng ñieàu kieän veà kinh teá chính trò vaên hoùa xaõ hoäi vv ôû nhöõng thôøi ñieåm lòch söû cuï theå cuûa caùc quoác gia ñeå laøm cô sôû cho vieäc giaûi quyeát nguoàn goác cuûa söï töông ñoàng vaø khaùc bieät cuûa nhöõng vaán ñeà thuoäc veà baûn chaát phaùp luaät cuûa caùc quoác gia

Ví duï Nghò quyeát 49 veà caûi caùch tö phaùp cuûa Boä chính trò : ñeà aùn veà thöøa nhaän aùn leä trong heä thoáng phaùp luaät Vieät nam caàn phaûi tieán haønh nghieân cöùu aùn leä, phaùp luaät thaønh vaên cuûa Anh, Phaùp ( chòu aûnh höôûng cuûa phaùp luaät La maõ, ñaõ phaùp ñieån hoùa vaø phoå bieán roäng raõi cho caùc quoác

gia chaâu AÂu luïc ñòa ), traû lôøi caâu hoûi veà aûnh höôûng cuûa nhöõng ñieåm töông ñoàng vaø khaùc bieät veà caùc ñieàu kieän kinh teá chính trò xaõ hoäi ñeå xaây döïng cô sôû cho vieäc thöøa nhaän aùn leä taïi Vieät nam

Anh : coù vò trí ñòa lyù caùch bieät vôùi chaâu AÂu luïc ñòa, coù neàn kinh teá töï cung töï caáp, trình ñoä daân trí coøn thaáp, söï baûo thuû La maõ buoäc phaûi cho söû duïng taäp quaùn cuûa töøng vuøng. AÙn leä ñöôïc hình thaønh trong thöïc teá xeùt xöû. Sau naøy, thoâng luaät (common law) ra ñôøiPhaùp : phaùp luaät La maõ phuø hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån kinh teá cuûa chaâu AÂu luïc ñòa, phaùp luaät ñi ra töø caùc tröôøng toång hôïp, caàn coù cuoäc caùch maïng tö saûn ñeå thay theá cho heä thoáng phaùp luaät phong kieán cuõ

Phuø hôïp cho vieäc nghieân cöùu caùc vaán ñeà khaùc bieät thuoäc veà baûn chaát, ñaëc tröng cuûa caùc nöôùc

Ví duï Haø lan phaân bieät luaät coâng vaø luaät tö, cho pheùp hoân nhaân ñoàng tínhChuù yù Noäi dung phaùp luaät thöïc ñònh do caùc yeáu toá giai caáp, xaõ hoäi cuûa quoác gia quyeát ñònh

B Phöông phaùp so saùnh quy phaïm (vaên baûn)Söû duïng quy phaïm phaùp luaät trong heä thoáng phaùp luaät cuûa nöôùc naøy ñeå so saùnh vôùi quy phaïm phaùp luaät trong heä thoáng phaùp luaät cuûa nöôùc khaùc Raát phöùc taïp do noäi haøm cuûa caùc thuaät ngöõ phaùp lyù laø khaùc nhau trong caùc heä thoáng phaùp luaät khaùc nhau

Ví duï Dòch quyeàn cuûa Vieät nam khaùc vôùi Phaùp Ví duï Vieät nam (UÛy quyeàn) nhaân danh ngöôøi uûy quyeàn

Cheá ñònh Trust (UÛy quyeàn, uûy thaùc) cuûa Anh Phuø hôïp cho vieäc nghieân cöùu ôû taàm vi moâ, cuï theå, qui moâ nhoû heïp. Nhöng caàn phaûi ñaûm baûo söï töông ñoàng veà noäi haøm giöõa caùc heä thoáng phaùp luaät vaø phaûi hieåu theo nghóa roäng Phaûi ñaûm baûo so saùnh tính : khaû naêng coù theå so saùnh giöõa caùc ñoái töôïng

Ví duï Coù theå so saùnh caáu truùc cuûa boä luaät hình söï Vieät nam vôùi boä luaät daân söï cuûa Phaùp. Nhöng khoâng theå so saùnh qui phaïm phaùp luaät veà haønh vi laùi xe quaù toác ñoä : Phaùp luaät Phaùp cho laø thöôøng toäi hình söï trong khi phaùp luaät Vieät nam chæ cho laø vi phaïm haønh chính

C Phöông phaùp so saùnh chöùc naêngThöïc hieän so saùnh döïa treân chöùc naêng ñieàu chænh caùc quan heä xaõ hoäi cuûa caùc hieän töôïng phaùp lyù, töø ñoù xaùc ñònh caùc nguyeân taéc phaùp lyù ñöôïc söû duïng tröïc tieáp hay giaùn tieáp ñeå ñieàu chænh ñoái vôùi caùc quan heä xaõ hoäi ñoù ñoàng thôøi xaùc ñònh nhöõng yeáu toá veà kinh teá, chính trò vaên hoùa xaõ hoäi … ñaõ taùc ñoäng ñeán caùc giaûi phaùp phaùp lyù ñoù nhö theá naøo qua ñoù laøm cô sôû cho vieäc lyù giaûi nguoàn goác cuûa söï töông ñoàng vaø khaùc bieät

Ví duï Khi so saùnh qui ñònh veà trôï caáp xaõ hoäi cuûa Vieät nam (raûi raùc trong nhieàu vaên baûn, bao goàm caû taùc ñoäng tröïc tieáp vaø giaùn tieáp : mieãn giaûm hoïc phí, hoïc boång) vaø Thuïy ñieån ( trôï caáp tröïc tieáp ) phaûi taäp hôïp caùc vaên baûn khaùc nhau, nghieân cöùu caùc ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi, caùc nguyeân taéc phaùp lyù ñeå lyù giaûi cho söï töông ñoàng vaø khaùc bieät : laø caû 1 coâng trình nghieân cöùu

Phöông phaùp naøy thích hôïp vôùi vieäc so saùnh ôû taàm vó moâ, roäng lôùn. Nhöng phaûi ñaûm baûo yeáu toá thôøi gian (keùo daøi), chi phí, trình ñoä cuûa ngöôøi nghieân cöùu (phaûi coù kieán thöùc veà phaùp luaät laãn kinh teá, vaên hoùa, ñòa lyù)

Ñaây laø caùc phöông phaùp ñaëc thuø cuûa luaät so saùnh (caàn hieåu theo nghóa roäng: ñöôïc söû duïng phoå bieán trong ngaønh khoa hoïc naøy, nhöng cuõng coù theå ñöôïc aùp duïng trong caùc ngaønh khoa hoïc khaùc, chæ ñoäc laäp, khaùc nhau veà muïc ñích nghieân cöùu)

Ví duï Lòch söû nhaø nöôùc phaùp luaät cuõng söû duïng phöông phaùp so saùnh, cuõng coù cuøng ñoái töôïng nghieân cöùu, nhöng laïi coù muïc ñích khaùc Nhaän ñònh sai Luaät so saùnh ñöôïc xeáp vaøo ngaønh khoa hoïc nghieân cöùu caùc vaán ñeà chung nhaát do coù cuøng muïc ñích nghieân cöùu

Baét nguoàn töø nhoùm caùc quan heä xaõ hoäi gaàn gioáng nhö caùc böôùc ñeå thöïc hieän coâng trình so saùnh

Moãi phöông phaùp coù öu nhöôïc ñieåm rieâng, vieäc söû duïng seõ phuï thuoäc vaøo phaïm vi vaø caáp ñoä nghieân cöùu khaùc nhau, vaøo trình ñoä cuûa ngöôøi nghieân cöùu. Tuy vaäy phöông phaùp so saùnh chöùc naêng laø phöông phaùp ñöôïc söû duïng phoå bieán vaø thöôøng xuyeân nhaát Toát nhaát laø söû duïng phoái hôïp caû 3 phöông phaùp treân ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû cao nhaát

Nhaän ñònh sai Phöông phaùp so saùnh chöùc naêng laø phöông phaùp toát nhaát

III ÖÙng duïng1 Ñoái vôùi hoaït ñoäng laäp phaùp

Gíup ruùt ngaén thôøi gian xaây döïng, giaûm thieåu chi phí cho hoaït ñoäng laäp phaùp, taïo ra tính oån ñònh cho caùc vaên baûn qui phaïm phaùp luaät

Gæam thieåu ruûi ro laäp phaùp veà khaû naêng Phaùp luaät taïo ra khoâng phuø hôïp vôùi thöïc teá baèng caùch tham khaûo kinh nghieäm cuûa theá giôùi, ñaõ ñöôïc thöïc teá kieåm nghieäm

Tuy vaäy vaãn caàn phaûi xem xeùt caùc thuoäc tính giai caáp, ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi cuûa Vieät nam maø quyeát ñònh aùp duïng caùc qui ñònh cuï theå (khoâng maùy moùc aùp duïng moät caùch cô hoïc)

Ví duï Toå chöùc heä thoáng cô quan tö phaùp cuûa Vieät nam döïa treân ñôn vò haønh chính, trong khi heä thoáng cô quan tö phaùp cuûa Phaùp keát hôïp linh hoaït giöõa ñôn vò haønh chính vaø khu vöïc

Vieäc toøa phaù aùn traû baûn aùn cho toøa aùn cuøng caáp (nhöng khaùc khu vöïc) ñeå xeùt xöû sô thaåm laïi

Naâng cao khaû naêng döï ñoaùn luaät cuûa caùc nhaø laäp phaùp : trình ñoä laäp phaùp phaûi raát cao thì môùi coù theå döï ñoaùn ñöôïc taát caû caùc tình huoáng coù khaû naêng phaùt sinh trong töông lai, taïo haønh lang phaùp lyù hieäu quaû ñuû ñeå ñieàu chænh ñöôïc toaøn boä caùc quan heä xaõ hoäi môùi phaùt sinh caùc nöôùc ñang phaùt trieån nhö Vieät nam coù theå thöøa höôûng thaønh quaû nghieân cöùu cuûa neàn phaùp luaät thaønh vaên cuûa caùc nöôùc ñi tröôùc

2 Quùa trình haøi hoøa hoùa phaùp luaät vaø nhaát ñieån hoùa phaùp luaät Haøi hoøa hoùa phaùp luaät laø quaù trình laøm cho caùc neàn phaùp luaät caùc quoác gia khaùc nhau ngaøy caøng trôû neân töông ñoàng vôùi nhau hôn khi ñieàu chænh 1 vaán ñeà cuï theå Nhaát ñieån hoùa phaùp luaät laø laøm cho phaùp luaät caùc quoác gia khaùc nhau gioáng nhau khi ñieàu chænh 1 vaán ñeà cuï theåHaøi hoøa hoùa phaùp luaät ôû möùc ñoä thaáp hôn, chæ giuùp cho caùc neàn phaùp luaät ngaøy caøng töông ñoàng nhöng laïi laø xu theá dieãn ra saâu roäng hôn, phoå bieán hôn Nhaát ñieån hoùa phaùp luaät ôû möùc ñoä cao hôn chæ laø muïc tieâu mang tính lyù töôûng

Ví duï veà nhaát ñieån hoùa phaùp luaät Coâng vieân Vieân 1980 veà hôïp ñoàng mua baùn haøng hoùa quoác teáPhaùp luaät EU laø saûn phaåm cuûa quaù trình nhaát ñieån hoùa phaùp luaät

Ví duï Vieät nam öu tieân aùp duïng luaät chuyeân ngaønh trong khi Phaùp öu tieân aùp duïng luaät chung (phaùp luaät daân söï)

UNIDROIT 2004 veà hôïp ñoàng quoác teá do vieän thoáng nhaát veà luaät tö ban haønh luaät maãu phaûi söû duïng coâng cuï luaät so saùnh ñeå ñöa ra giaûi phaùp chung, nhaän ñöôïc söï ñoàng thuaän cuûa caùc quoác gia thaønh vieân

Ví duï Ñieàu 11 coâng öôùc Vieân veà hình thöùc hôïp ñoàng: chaáp nhaän baát cöù hình thöùc naøo nhöng laïi cho pheùp caùc quoác gia baûo löu (do caùc quoác gia keùm phaùt trieån caàn phaûi quaûn lyù chaët caùc quan heä xaõ hoäi, phaûi qui ñònh hình thöùc baét buoäc laø vaên baûn)

Vieäc giaûm thieåu khaùc bieät vôùi phaùp luaät theá giôùi, taïo cô cheá ñaûm baûo thöïc thi phaùp luaät taïo moâi tröôøng thoâng thoaùng cho ñaàu tö nöôùc ngoaøi, giao löu thöông maïi

Goùp phaàn hình thaønh neân caùc loaïi nguoàn cho caùc ngaønh luaät : tö phaùp quoác teá, coâng phaùp quoác teá ( ñieàu öôùc quoác teá, taäp quaùn quoác teá )

Gíup cho caùc thaåm phaùn khi phaûi aùp duïng luaät nöôùc ngoaøi trong xeùt xöû,

Caâu hoûi : Haõy trình baøy khuynh höôùng phaùt trieån cuûa caùc heä thoáng phaùp luaät treân theá giôùi söï khaùc bieät giöõa phaùp luaät aùn leä ( cuï theå ) vaø phaùp luaät thaønh vaên ( khaùi quaùt ) ngaøy caøng môø nhaït ( nhöng khoâng saùp nhaäp )

Ví duï : khuynh höôùng söû duïng aùn leä cuûa caùc nöôùc chaâu AÂu luïc ñòa ñaûm baûo ñieàu chænh ñöôïc ñaày ñuû hôn, mang tính oån ñònh cao hôn.

BAØI 2 NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ LIEÂN QUAN ÑEÁN HOAÏT ÑOÄNG NGHIEÂN CÖÙU PHAÙP LUAÄT NÖÔÙC NGOAØI

Khoâng theå coù hai quoác gia coù heä thoáng phaùp luaät gioáng heät nhau Ngoaïi leä duy nhaát laø xöù Wale vaø Anh söû duïng chung heä thoáng phaùp luaät

Caàn löu yù ñeán caùc giaû ñònh veà söï töông ñoàng vaø khaùc bieät veà heä thoáng phaùp luaät giöõa caùc quoác gia

Ví duï Nguyeân taéc stare decicis trong phaùp luaät aùn leä ( aùn leä cuûa toøa aùn caáp treân phaûi ñöôïc toøa aùn caáp döôùi tuaân thuû, cô quan ban haønh aùn leä phaûi tuaân thuû tuyeät ñoái caùc aùn leä do mình ban haønh ) Tröø tröôøng hôïp vieän nguyeân laõo, phaùp luaät Anh aùp duïng tuyeät ñoái nguyeân taéc naøy. Nhöng Myõ khoâng buoäc thaåm phaùn phaûi tuaân theo nhöõng aùn leä do mình ñaõ tuyeân ( nhaèm phaùt huy söï saùng taïo trong xeùt xöû + loaïi tröø aûnh höôûng cuûa luaät Anh )Ví duï Tuy cuøng laø phaùp luaät thaønh vaên nhöng taïi Phaùp thì Toøa aùn haønh chính vaø toøa aùn tö phaùp laø 2 nhaùnh cô quan rieâng bieät. Coøn Ñöùc thì Toøa aùn haønh chính vaø toøa aùn tö phaùp laø 2 nhaùnh rieâng bieät nhöng laïi cuøng tröïc thuoäc boä tö phaùpVí duï Nghóa vuï cuûa ngöôøi söû duïng taøi saûn cuûa mình ñoái vôùi ngöôøi chuû sôû höõu baát ñoäng saûn lieàn keà : Khaùi nieäm dòch quyeàn cuûa Phaùp khaùc vôùi Vieät nam

Phaùp luaät nöôùc ngoaøi phaûi ñöôïc nghieân cöùu 1 caùch khaùch quan veà maët tö duy

Ví duï Thaåm phaùn trong heä thoáng aùn leä khoâng söû duïng tö duy cuûa nhaø laäp phaùp ñeå dieãn giaûi phaùp luaät

I Nguoàn thoâng tin veà phaùp luaät nöôùc ngoaøi1 - Nguoàn thoâng tin chuû yeáuLaø nguoàn luaät trong heä thoáng phaùp luaät quoác gia Öu ñieåm:

Coù giaù trò veà tính phaùp lyù (coù tính chaát chính thoáng trong vieäc chöùa ñöïng thoâng tin veà phaùp luaät nöôùc ngoaøi)

Nhöôïc ñieåm:

Vieäc thu thaäp nguoàn thoâng tin thì laïi khoù khaên (söï caùch trôû veà ñòa lyù)Khoù ñeå tieáp caän (vaên phong phaùp lyù khaùc nhau, theå hieän quan ñieåm cuûa nhaø laäp phaùp)

2 - Nguoàn thoâng tin thöù yeáu Caùc coâng trình khoa hoïc trong lónh vöïc phaùp lyù: bình luaän khoa hoïc, giaùo trình, baøi vieát treân baùo … Öu ñieåm:

Deã thu thaäp, deã tieáp caän (söû duïng vaên phong vieát ñeå trình baøy, phaân tích ñaùnh giaù cho phaàn lôùn ngöôøi ñoïc)

Nhöôïc ñieåm:Noäi dung deã bò taùc ñoäng bôûi quan ñieåm chuû quan cuûa ngöôøi nghieân cöùu (khoâng coù tính chính thoáng)

Thích hôïp cho caùc coâng trình so saùnh lieân quan ñeán caùc hieän töôïng phaùp lyù cuï theå, qui moâ nhoû heïp

Vieäc löïa choïn söû duïng nguoàn thoâng tin seõ phuï thuoäc vaøo caáp ñoä phaïm vi nghieân cöùu, trình ñoä cuûa ngöôøi nghieân cöùu. Veà nguyeân taéc, nguoàn thoâng tin chuû yeáu ñöôïc tieáp caän ñaàu tieân. Nhöng khi gaëp khoù khaên thì nguoàn thoâng tin thöù yeáu seõ ñöôïc söû duïng.

II Caùc nguyeân taéc lieân quan ñeán hoaït ñoäng nghieân cöùu phaùp luaät nöôùc ngoaøi Nguyeân taéc chung : Khaùch quan trong nghieân cöùu phaùp luaät nöôùc ngoaøi1 - Toân troïng nguyeân taéc phaân caáp nguoàn luaät trong heä thoáng phaùp luaät caùc quoác gia Ñeå ñaûm baûo tính ñaày ñuû, chính xaùc cuûa thoâng tin phaùp luaät nöôùc ngoaøi thì caàn phaûi toân troïng nguyeân taéc naøy, khoâng chæ treân lyù thuyeát maø coøn phaûi caû trong thöïc teá.

Ví duï Anh seõ aùp duïng phaùp luaät thaønh vaên do nghò vieän ban haønh neáu coù khaùc bieät vôùi aùn leä. Trong khi ñoù thì Myõ seõ vieän daãn Hieán phaùp khi coù söï khaùc bieät giöõa phaùp luaät thaønh vaên vaø aùn leä

2 - Phaùp luaät nöôùc ngoaøi phaûi ñöôïc nghieân cöùu trong tính toaøn dieän vaø toång theå Toaøn dieän : Phaûi nghieân cöùu toaøn dieän caùc noäi dung, caû caùc qui ñònh tröïc tieáp laãn giaùn tieáp, veà lyù luaän cuõng nhö thöïc tieãnToång theå : Phaûi ñaët trong boái caûnh kinh teá xaõ hoäi cuûa quoác gia ñoù ñeå nghieân cöùu

3 - Nguyeân taéc veà giaûi thích phaùp luaät Phaùp luaät nöôùc ngoaøi phaûi ñöôïc giaûi thích ñuùng nhö caùch thöùc giaûi thích cuûa chính quoác gia ñoù Phaûi coù neàn taûng kieán thöùc toát + khaû naêng ngoân ngöõ

4 - Dòch thuaät

Coâng cuï chuyeån ngöõ phaûi mang tính chaát chuyeân moân ( töø ñieån chuyeân ngaønh )

Ví duï Sentence : “baûn aùn, hình phaït” khoâng phaûi laø “caâu”

Phaûi quan taâm ñeán caû 2 yeáu toá : ngoân ngöõ ( coù ngoân ngöõ ñeå dòch khoâng ? ) laãn noäi haøm ( coù yù nghóa töông ñöông khoâng ? )

III Cô sôû ñeå lyù giaûi nguoàn goác cuûa söï töông ñoàng vaø khaùc bieät Töï nghieân cöùu

Trong coâng trình so saùnh, coù caàn phaûi luoân giaûi quyeát nguyeân nhaân cuûa caû söï töông ñoàng laãn nguyeân nhaân cuûa söï khaùc bieätNeáu nghieân cöùu caùc quoác gia trong cuøng nhoùm heä thoáng phaùp luaät cô baûn thì neân taäp trung khai thaùc vaøo ñieåm töông ñoàng hay ñieåm khaùc bieätNeáu nghieân cöùu caùc quoác gia khaùc nhoùm heä thoáng phaùp luaät cô baûn thì neân taäp trung khai thaùc vaøo ñieåm khaùc bieät hay ñieåm töông ñoàng

Caàn phaûi döïa treân kieán thöùc cô baûn neàn taûng cuûa caùc heä thoáng phaùp luaät treân theá giôùi + keát hôïp caùc nguyeân taéc naøy ñeå xaùc ñònh phöông phaùp nghieân cöùu thích hôïp

--------------------------------------------------------BAØI 3 CAÙC HEÄ THOÁNG PHAÙP LUAÄT CHÍNH TREÂN THEÁ GIÔÙI

I Heä thoáng phaùp luaät quoác gia Laø toång theå caùc qui phaïm phaùp luaät coù moái lieân heä noäi taïi thoáng nhaát ñöôïc theå hieän döôùi daïng caùc vaên baûn do caùc cô quan nhaø nöôùc ban haønh theo nhöõng trình töï luaät ñònhÑoái töôïng chuû yeáu cuûa luaät so saùnh chuû yeáu laø phaùp luaät quoác gia

YÙ nghóa Nhaèm ñeå xaùc ñònh caùc phöông phaùp phaùp lyù trong caùc heä

thoáng phaùp luaät Phaùp luaät quoác gia laø nguoàn nghieân cöùu cuûa luaät so saùnh Nhaèm ñeå hoaøn thieän heä thoáng phaùp luaät quoác gia cuûa

ngöôøi nghieân cöùu. Ví duï : cheá ñònh thöøa phaùt laïi cuûa Phaùp raát gioáng khi aùp duïng phaùp luaät taïi Vieät nam

II Heä thoáng phaùp luaät theá giôùi Khaùi quaùt

Laø taäp hôïp cuûa 2 hay nhieàu caùc heä thoáng phaùp luaät quoác gia khaùc coù nhöõng ñieåm chung töông ñoàng nhaát ñònh vaø coù nhöõng ñieåm khaùc vôùi caùc heä thoáng phaùp luaät coøn laïi treân theá giôùi

Coù raát nhieàu keát quaû cuûa hoaït ñoäng phaân nhoùm khaùc. Ví duï : coù quan ñieåm cho raèng coù 42 heä thoáng theo Dezus. Nhöng coù 1

quan ñieåm ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi hôn caû laø quan ñieåm cuûa Rene David : theá giôùi chæ coù 4 heä thoáng phaùp luaät bao goàm chaâu AÂu luïc ñòa, Anh Myõ, Hoài giaùo, XHCNGæai thích noäi haøm

Heä thoáng phaùp luaät quoác gia : legal system, legal tradition, legal familyHeä thoáng phaùp luaät quoác gia chæ laø teân goïi qui öôùc maø thoâi, khoâng phaûi laø teân goïi chính xaùc do thuaät ngöõ heä thoáng phaùp luaät phaûi thoûa maõn 2 ñieàu kieän : tính heä thoáng veà maët hình thöùc vaø tính heä thoáng veà maët noäi dung Truyeàn thoáng phaùp luaät, doøng hoï phaùp luaät laø thuaät ngöõ ñaëc thuø cuûa luaät so saùnh trong ñoù ñeàu nhaán maïnh ñeán yeáu toá nguoàn goác cuûa caùc heä thoáng phaùp luaät. Tuy nhieân so vôùi thuaät ngöõ doøng hoï phaùp luaät thì truyeàn thoáng phaùp luaät mang so saùnh tính cao hôn. Maët khaùc doøng hoï phaùp luaät laïi mang tính phaân loaïi cao hôn

III Muïc ñích phaân loaïi caùc heä thoáng phaùp luaät treân theá giôùi Ñoái vôùi muïc ñích giaûng daïy : vieäc phaân nhoùm caùc heä thoáng

phaùp luaät giuùp cho giaûng daïy caùc moân tö phaùp quoác teá, luaät thöông maïi quoác teá, nghieân cöùu phaùp luaät nöôùc ngoaøi ñöôïc deã daøng vaø thuaän tieän trong caùch tieáp caän. Ngoaøi ra coù theå giaûng daïy 1 moân phaùp luaät ñaïi cöông duy nhaát cho taát caû caùc heä thoáng phaùp luaät thuoäc cuøng 1 truyeàn thoáng phaùp luaät . Ví duï : Phaùp luaät Anh UÙc New Zealand trong cuøng khoùa hoïc

Ñoái vôùi muïc ñích nghieân cöùu : giuùp cho caùc nhaø nghieân cöùu nöôùc ngoaøi coù theå tieáp caän ñoái vôùi caùc heä thoáng phaùp luaät cuûa caùc quoác gia treân theá giôùi, tieát kieäm thôøi gian, coâng söùc nghieân cöùu

IV Caùc tieâu chí phaân nhoùm1 Caùc quan ñieåm veà tieâu chí phaân nhoùmCaên cöù vaøo 1 tieâu chí laø ñuû

Ví duï caùc nhaø nghieân cöùu XHCN chæ caên cöù vaøo tieâu chí hình thaùi kinh teá xaõ hoäi laø coù theå phaân nhoùm. Töø ñoù seõ coù 2 heä thoáng phaùp luaät : TBCN vaø XHCN. Tuy vaäy quan ñieåm naøy khoâng ñöôïc caùc nhaø nghieân cöùu khaùc chaáp nhaän do caùc heä thoáng phaùp luaät quoác gia trong cuøng heä thoáng phaùp luaät TBCN thì vaãn raát khaùc nhau. Ví duï Heä thoáng phaùp luaät Phaùp Ñöùc YÙ Thuïy syõ raát khaùc vôùi heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ UÙc

Caên cöù vaøo nhieàu tieâu chí Caàn coù töø 2 tieâu chí trôû leân thì môùi coù keát quaû phuø hôïp, coù giaù trò khoa hoïc cao.Ví duï : Giaoù sö Rene David caên cöù vaøo 2 tieâu chí : hình thaùi kinh teá xaõ hoäi vaø kyõ thuaät phaùp lyù thì coù 4 heä thoáng phaùp luaät :

chaâu AÂu luïc ñòa, Anh Myõ, XHCN, toân giaùo

Kyõ thuaät phaùp lyù x 0 x caên cöù sieâu töï nhieânHeä thoáng kinh teá xaõ hoäi x x 0

2 Caùc tieâu chí phaân nhoùm2.1 Nguoàn goác phaùp luaät : Caên cöù vaøo tieâu chí nguoàn goác phaùp luaät, ta nhaän thaáy taát caû caùc heä thoáng phaùp luaät treân theá giôùi ñieàu baét nguoàn töø 2 nguoàn phaùp luaät :

luaät La maõ, taäp quaùn coå cuûa Anh ( hình thaønh tröôùc 1066 ) coù nguoàn

goác töï nhieân ( khaùc vôùi nguoàn luaät coù nguoàn goác sieâu töï nhieân nhö kinh thaùnh Coran )

Caên cöù vaøo nguoàn goác phaùp luaät coù theå phaân caùc heä thoáng phaùp luaät thaønh 2 nhoùn :

Heä thoáng phaùp luaät baét nguoàn töø La maõ laø heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa vaø XHCN.

Heä thoáng phaùp luaät baét nguoàn töø taäp quaùn Anh laø heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ

Ngoaøi ra coøn heä thoáng phaùp luaät baét nguoàn töø toân giaùo ( nhaát laø ñaïo Hoài )

2.2 Hình thöùc phaùp luaät : Taäp quaùn phaùp, Tieàn leä phaùp Phaùp luaät thaønh vaên

Caên cöù vaøo hình thöùc phaùp luaät ñoàng nghóa vôùi vieäc seõ xem xeùt heä thoáng phaùp luaät cuûa 1 quoác gia söû duïng chuû yeáu laø loaïi hình phaùp luaät naøo ñeå töø ñoù phaân heä thoáng phaùp luaät quoác gia ñoù vaøo nhöõng nhoùm töông ñoàngCaên cöù vaøo tieâu chí naøy ta seõ coù ñöôïc 2 nhoùm heä thoáng phaùp luaät :

Heä thoáng phaùp luaät coù hình thöùc chuû yeáu laø tieàn leä phaùp ( Ví duï Anh Myõ UÙc )

Heä thoáng phaùp luaät coù hình thöùc chuû yeáu laø luaät thaønh vaên ( Ví duï : chaâu AÂu luïc ñòa, XHCN )

Chuù yù Phaùp luaät Hoài giaùo coù theå laø baát thaønh vaên hay thaønh vaên ( nhöng caùc qui ñònh cuûa Thaùnh kinh coù giaù trò cao nhaát )

2.3 Moái töông quan giöõa luaät toá tuïng vaø luaät thöïc ñònhMoät nhoùm caùc heä thoáng phaùp luaät quoác gia trong ñoù vai troø cuûa moãi ngaønh luaät toá tuïng hay luaät thöïc ñònh giöõ vai troø quan troïng hôn thì seõ ñöôïc phaân vaøo cuøng nhoùm heä thoáng phaùp luaät. Caên cöù vaøo tieâu chí naøy seõ coù 2 nhoùm heä thoáng phaùp luaät :

Nhöõng heä thoáng phaùp luaät maø trong ñoù luaät toá tuïng giöõ vai troø quan troïng hôn luaät thöïc ñònh : ñieån hình laø heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ ( Ví duï phaùp luaät Anh Myõ : quan nieäm phaùp luaät chæ tham gia can thieäp khi coù tranh chaáp : loã hoång

ñi sau; aùn leä ; “ toá tuïng ñi tröôùc “ trình töï thuû tuïc hình thöùc ñôn kieän ñöôïc xem xeùt tröôùc )

Nhöõng heä thoáng phaùp luaät maø trong ñoù luaät thöïc ñònh giöõ vai troø quan troïng hôn : ñieån hình laø heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa, XHCH ( chaâu AÂu luïc ñòa, XHCH do caùch nhìn nhaän veà vai troø cuûa phaùp luaät : phaùp luaät caàn qui ñònh khuoân khoå cho haønh vi trong xaõ hoäi : ñi tröôùc; ñeå ra quyeát ñònh thì caàn phaûi kieåm tra xem coù qui phaïm phaùp luaät ñieàu chænh chöa )

2.4 Vai troø laøm luaät cuûa cô quan tö phaùpCaên cöù vaøo chöùc naêng laäp phaùp cuûa thaåm phaùn coù theå phaân ñònh ñöôïc 2 nhoùm heä thoáng phaùp luaät :

Caùc quoác gia maø thaåm phaùn chæ coù duy nhaát chöùc naêng xeùt xöû ( heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa, XHCH ),

Caùc quoác gia maø ôû ñoù thaåm phaùn beân caïnh chöùc naêng xeùt xöû coøn coù chöùc naêng thöù 2 laø laäp phaùp, saùng taïo ra phaùp luaät (heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ )

Ngoaïi leä cuûa chöùc naêng xeùt xöû ôû chaâu AÂu luïc ñòa : ÔÛ Ñöùc, thaåm phaùn cuûa toøa hieán phaùp vöøa coù chöùc naêng xeùt xöû vöøa coù chöùc naêng laøm luaät. Nhöõng baûn aùn coù lieân quan ñeán vaán ñeà hieán phaùp cuûa toøa hieán phaùp seõ laø 1 nguoàn luaät taïi coäng hoøa lieân bang Ñöùc ÔÛ Phaùp, nhöõng baûn aùn cuûa toøa phaù aùn nöôùc Phaùp trong 1 soá tröôøng hôïp seõ trôû thaønh aùn leä vaø seõ ñöôïc aùp duïng chung treân toaøn quoác

Nhaän ñònh Vai troø laøm luaät cuûa caùc thaåm phaùn ôû caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa laø khaû thi trong 1 soá tröôøng hôïp ÑuùngNguoàn luaät cuûa caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa khoâng bao goàm aùn leä Sai

5 Söï phaân chia giöõa luaät coâng vaø luaät töCaên cöù vaøo söï phaân coâng luaät coâng vaø luaät tö coù 2 nhoùm

Nhoùm 1 ÔÛ caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa coù söï phaân chia giöõa luaät coâng vaø luaät tö trong khi caùc quoác gia coøn laïi treân theá giôùi khoâng toàn taïi söï phaân chia giöõa luaät coâng vaøluaät tö.

Ví duï Baét nguoàn töø caùch maïng tö saûn Phaùp 1789, daãn ñeán heä thoáng phaùp luaät Phaùp phaân chia thaønh 2 ngaønh luaät coâng vaø luaät tö, trong ñoù luaät coâng lieân quan ñeán haønh chính, luaät tö lieân quan ñeán daân söï vaø hình söï.

Nhoùm 2 Ñoái vôùi heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ vaø XHCN thì coù söï trieät tieâu cuûa luaät tö. ÔÛ caùc quoác gia naøy chæ toàn taïi duy nhaát luaät coâng.

6 Phaùp ñieån hoùa

Khaùi nieäm phaùp ñieån hoùa : laø quùa trình taäp hôïp caùc vaên baûn phaùp luaät ñaõ coù, thay theá vaên baûn phaùp luaät khoâng coøn phuø hôïp …Nhöõng quoác gia thuoäc heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa hay XHCN ñeà cao vai troø phaùp ñieån hoùa. ÔÛ caùc heä thoáng phaùp luaät cuûa caùc quoác gia naøy luaät thaønh vaên laø nguoàn luaät voâ cuøng quan troïng vaø laø nguoàn luaät chuû yeáuÑoái vôùi caùc quoác gia thuoäc heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ, vì lyù do nguoàn luaät chuû yeáu laø tieàn leä phaùp neân vai troø luaät thaønh vaên khoâng quan troïng baèng aùn leä. Ngoaøi ra möùc ñoä phaùp ñieån hoùa cuûa caùc quoác gia trong heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ cuõng khoâng gioáng nhau, trong ñoù heä thoáng phaùp luaät Myõ coù möùc ñoä phaùp ñieån hoùa cao hôn heä thoáng phaùp luaät Anh

7 Xu höôùng phaùt trieån cuûa caùc heä thoáng phaùp luaät Xu höôùng chung cuûa heä thoáng phaùp luaät caùc quoác gia treân theá giôùi tröôùc nhu caàu toaøn caàu hoùa veà thöông maïi laø caùc quoác gia xích laïi gaàn nhau vaø caøng coù nhieàu ñieåm töông ñoàngTrong ñoù, caùc quoác gia thuoäc heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa, XHCN daàn daàn chaáp nhaän taäp quaùn phaùp vaø ngöôïc laïi, caùc quoác gia heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ coù möùc ñoä phaùp ñieån hoùa ngaøy caøng cao

Chaâu AÂu luïc ñòa

Anh Myõ XHCN Hoài giaùo

Nguoàn goác phaùp luaät

La maõ Taäp quaùn coå nöôùc Anh

La maõ Kinh thaùnh

Hình thöùc phaùp luaät

Luaät thaønh vaên

Tieàn leä phaùp

Luaät thaønh vaên

Luaät thaønh vaên

Moái quan heä giöõa luaät toá tuïng vaø luaät thöïc ñònh

Thöïc ñònh Toá tuïng Thöïc ñònh Thöïc ñònh

Luaät coâng tö

Coù Khoâng Khoâng nghieân cöùu sau

Vai troø laøm luaät cuûa thaåm phaùn

Khoâng Coù Khoâng Khoâng

Möùc ñoä phaùp ñieån

Phaùt trieån

trình ñoä

Haïn cheá Phaùt trieån

Phaùt trieån

hoùa cao

V Caùc heä thoáng phaùp luaätChaâu Aâu luïc ñòa Civil law – luaät thaønh vaên – La maõ – ÑöùcAnh Myõ Common law – baát thaønh vaên, baèng aùn leäHoài giaùoXHCN

1 Heä thoáng phaùp luaät Hoài giaùoLòch söû hình thaønh

Ñaïo Hoài : trong ngoân ngöõ Islam coù nghóa laø söï tuaân meänh, phuïc tuøng. Khaùi quaùt tinh thaàn cuûa ñaïo Hoài coù theå tìm thaáy trong 2 caâu caàu kinh

Khoâng coù chuùa trôøi naøo khaùc ngoaøi ñaáng AlaMohamed laø tieân tri cuûa ngaøi ( theá kyû 7 )

Nguoàn luaät bao goàmKinh thaùnh Coran : ghi nhaän lôøi daïy cuûa ñaáng Ala thoâng qua

Mohamed, Sunna : caùch xöû söï cuûa MohamedIdjma : giaûi thích cuûa caùc hoïc giaû coù uy tín, ñöa ra nhöõng qui phaïm môùi tuy nhieân coù nhieàu haïn cheá khoâng ñöôïc söû duïng ñaày ñuû Qiyas phöông phaùp suy xeùt theo söï vieäc töông töï : gioáng tieàn leä phaùp, taäp quaùn phaùp

Phaùp luaät Hoài giaùoPhaùp luaät Hoài giaùo khoâng phaûi laø 1 boä phaän ñoäc laäp maø ñöôïc xem laø 1 phaàn cuûa ñaïo Hoài, ñöa ra quan nieäm veà “ nhöõng gì ñöôïc laøm vaø khoâng ñöôïc laøm” ñoái vôùi caùc tín ñoà Hoài giaùo.

Ñaëc ñieåm cuûa phaùp luaät Hoài giaùoKhoâng phaûi laø 1 boä phaän ñoái laäp maø ñöôïc xem laø 1 phaàn cuûa ñaïo Hoài, ñöôïc quan nieäm laø nhöõng gì ñöôïc laøm vaø khoâng ñöôïc laøm ñoái vôùi caùc tín ñoà Hoài giaùo. Luaät Hoài giaùo coù caùc ñaëc ñieåm sau Phaùp luaät Hoài giaùo mang tính beàn vöõng cao so vôùi caùc toân

giaùo khaùc nhö Thieân chuùa giaùo, Do thaùi giaùo. Ñaïo Hoài ra ñôøi muoän hôn nhöng coù tính keát noái raát chaët cheõ vaø ñöôïc tuaân thuû 1 caùch tuyeät ñoái, nghieâm tuùc. Cho neân maëc duø ra ñôøi töø theá kyû 7 nhöng ñeán nay vaãn ñöôïc aùp duïng 1 caùch troïn veïn nhö luùc hình thaønh

Vai troø laäp phaùp cuûa nhaø nöôùc : nhaø nöôùc coù nghóa vuï phuïc tuøng vaø tuaân theo thaùnh kinh Coran. Nhaø nöôùc chæ coù vai troø laø theå cheá hoùa cuï theå nhöõng qui ñònh cuûa thaùnh kinh vaøo trong ñôøi soáng xaõ hoäi, ñaëc bieät taäp trung vaøo vai troø cöôõng cheá baét buoäc ngöôøi daân phaûi tuaân thuû nhöõng qui ñònh cuûa kinh Coran vaø nhöõng qui ñònh cuûa luaät Hoài giaùo

Ví duï Coù caùc tröôøng hôïp quoác gia taäp hôïp nhieàu heä thoáng phaùp luaät nhö ñaïo Hoài –Haø lan ( Chaâu AÂu luïc ñòa ) vaø coøn chòu söï ñoâ hoä cuûa ngöôøi Anh hình thaønh heä thoáng phaùp luaät hoãn hôïp

Ví duï Phaùp luaät Vieät nam laø heä thoáng phaùp luaät XHCN vaø laø phaùp luaät thaønh vaên nhöng vaãn coù giai ñoaïn chòu aûnh höôûng cuûa phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa

Phaïm vi ñieàu chænh cuûa luaät Hoài giaùoRaát roäng raõi, beân caïnh vieäc ñieàu chænh veà phaùp luaät, ñaïo Hoài coøn ñieàu chænh veà caùc maët ñaát ñai toân giaùo. Ñieàu naøy taïo ra nhöõng söï khaùc bieät giöõa ñaïo Hoài vaø phaùp luaät cuûa caùc nöôùc treân theá giôùii

Caáu truùc cuûa qui phaïm phaùp luaät Hoài giaùo chæ bao goàm 2 phaàn : giaû ñònh vaø qui ñònh, khoâng bao goàm phaàn cheá taøi. Nhöng qui ñònh veà cheá taøi khoâng ñöôïc qui ñònh 1 caùch cuï theå trong kinh Coran maø thoâng qua nhöõng qui ñònh trong Sunna vaø caùc hình thöùc phaùp luaät khaùc

Ví duï Ngöôøi theo ñaïo Hoài bò caám uoáng röôïu ( theo kinh Coran ) nhöng kinh Coran khoâng ñöa ra cheá taøi hay hình phaït ñoái vôùi haønh vi vi phaïm naøy maø noù seõ ñöôïc qui ñònh trong Sunna, ñoù laø hình phaït ñaùnh roi

Nhöõng qui phaïm veà phaùp luaät daân söï thöông maïi cuûa ñaïo HoàiMang tính phaùt trieån raát cao do laø söï tieáp thu veà phaùp luaät daân söï thöông maïi cuûa caùc nöôùc Anh Myõ vaø caùc nöôùc thuoäc heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòaKinh Coran coù nhöõng qui phaïm baét buoäc caùc thöông nhaân phaûi thöïc hieän 1 caùch töï nguyeän vaø nghieâm tuùc caùc hôïp ñoàng, caùc giao dòch thöông maïi cho neân töø raát sôùm caùc thöông nhaân Hoài giaùo coù yù thöùc raát cao trong vieäc tuaân thuû caùc cam keát cuûa hôïp ñoàng

Caùc caên cöù phaân ñònh 1 heä thoáng phaùp luaät quoác gia thuoäc heä thoáng phaùp luaät Hoài giaùo laø 2 ñieàu kieän sau

Hoài giaùo phaûi laø toân giaùo chính thoáng hay laø quoác ñaïo cuûa 1 quoác gia Phaùp luaät phaûi ñöôïc xaây döïng treân cô sôû ñaïo Hoài vaø nhöõng qui ñònh cuûa noù

Ví duï Indonesia, Thoã Nhó kyø khoâng laø quoác gia thuoäc heä thoáng phaùp luaät Hoài giaùo maø laø heä thoáng phaùp luaät theá tuïc

Nhaän ñònh sai : Nhö Indonesia – Thoå nhó kyø ( ngoaïi leä )

2 Phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa ( ngoaïi tröø Baéc Ailen – Vöông quoác Anh )2.1 Söï phoå caäpCaùc quoác gia thuoäc heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa coù theå ñöôïc phaân thaønh 4 tieåu heä thoáng

Nhoùm Phaùp nöôùc Phaùp ñoùng vai troø tieâu bieåu ñieån hình, bao goàm Phaùp, YÙ, Taây ban nha, Braxin …

Nhoùm Ñöùc bao goàm Ñöùc, Thuïy syõ, Thoå nhó kyø, Haøn quoác, Nhaät baûn

Nhoùm Slavo bao goàm Nga Balan, Ucraina Nhoùm Scandinavi ( khu vöïc phía Baéc chaâu AÂu ) bao goàm Na uy,

Thuïy ñieån, Phaàn lan, Ai len

2.2 Sô löôïc veà lòch söû hình thaønhHeä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa ñöôïc hình thaønh töø theá kyû 12 treân cô sôû tieáp thu cuûa luaät La maõ

Nhaän ñònh : Phaùp ñieån hoùa ñöôïc phaùt trieån töø theá kyû 18 vôùi söï ra ñôøi cuûa Napoleon

Sô löôïc veà luaät La maõLuaät 12 baûng ñöôïc xem laø nguoàn goác cho söï hình thaønh cuûa luaät La maõ. Tuy nhieân noù chæ toàn taïi ôû daïng sô khai. Ñeán ñaàu theá kyû 6, hoaøng ñeá Ñoâng La maõ Justinan I ñaõ cho ban haønh boä luaät Copus Jusis Civilics vaøo naêm 529. Boä luaät naøy taäp hôïp caùc cheá ñònh veà daân luaätTöø 536, boä luaät naøy ñöôïc söûa ñoåi boå sung bôûi nhöõng quy ñònh môùi trong boä luaät Novels. Cuoái theá kyû 5 ñaàu theá kyû 6, ñeá cheá La maõ bò suïp ñoå nhöng phaùp luaät cuûa noù vaãn coøn ñöôïc aùp duïng cho ñeán theá kyû 11 vaø ñöôïc löu tröõ taïi caùc thö vieän cuûa caùc tröôøng ñaïi hoïc, caùc nhaø thôø. Vaøo theá kyû 11 dieãn ra quaù trình bieân soaïn, chuù giaûi, bình luaän ñoái vôùi luaät La maõ trong caùc tröôøng ñaïi hoïc ôû chaâu AÂu luïc ñòa

Giai ñoaïn hình thaønh heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa : theá kyû 12 – 13

Söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá Tieàn-Haøng-Tieàn ñoøi hoûi phaûi coù 1 nguoàn luaät môùi phuø hôïp ñeå ñieàu chænh caùc quan heä xaõ hoäi môùi phaùt sinh trong khi caùc quoác gia chaâu AÂu chöa coù 1 heä thoáng phaùp luaät ñieån hình laøm maãu ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà môùi phaùt sinh ñoù. Hoï nhaän ra raèng luaät La maõ coù nhöõng qui ñònh cuï theå, chi tieát roõ raøng trong ngoân ngöõ phaùp lyù vaø nhöõng qui ñònh raát saùng taïo cho neân raát phuø hôïp ñeå söû duïng, laøm nguyeân lieäu ñeå ñieàu chænh nhöõng quan heä xaõ hoäi maø hoï ñang gaëp phaûiÔÛ chaâu AÂu dieãn ra phong traøo vaên hoùa Phuïc höng ( khoâi phuïc laïi nhöõng giaù trò toát ñeïp tröôùc ñaây : kieán truùc, hoäi hoïa … )Phaùp luaät caàn thieát phaûi ñöôïc trôû thaønh 1 boä phaän ñoäc laäp ñeå ñieàu chænh caùc vaán ñeà cuûa xaõ hoäi, ñoàng thôøi cuõng khoâng ñöôïc ñeå xaûy ra tình traïng laán quyeàn cuûa caùc theá löïc khaùc, ñöùng leân treân phaùp luaät Ñoàng thôøi ôû chaâu AÂu caùc tröôøng ñaïi hoïc laïi dieãn ra quaù trình giaûng daïy cho sinh vieân trong ngaønh luaät veà luaät La maõ. Nhöõng sinh vieân naøy sau khi trôû veà quoác gia cuûa hoï, hoï ñaõ truyeàn baù nhöõng kieán thöùc veà luaät La maõ nhaèm xaây döïng, hoaøn thieän cho heä thoáng phaùp luaät quoác gia cuûa mình

Ñieàu naøy daãn ñeán keát quaû laø ôû chaâu AÂu ñaõ hình thaønh 1 neàn taûng cuûa 1 truyeàn thoáng phaùp luaät trong ñoù laáy luaät La maõ laøm nguoàn goácGiai ñoaïn hình thaønh tröôøng phaùi phaùp luaät töï nhieân ôû theá kyû 17 – 18

Ôû giai ñoaïn naøy caùc nhaø luaät hoïc cuõng baét chöôùc caùc ngaønh khoa hoïc khaùc, ñoù laø lyù giaûi caùc vaán ñeà phaùp luaät mang tính tö duy vaø logic moät caùch bieän chöùng , choái boû caùc phöông phaùp kinh vieän ( lyù giaûi caùc vaán ñeà, qui phaïm phaùp luaät baèng kinh thaùnh ) nhaèm xaây döïng phaùp luaät laáy con ngöôøi laøm trung taâm cuûa toaøn boä hoaït ñoäng ( vaøo theá kyû 12 – 13 söï phaùt trieån cuûa phaùp luaät chöa ñuû ñeå laät ñoå aûnh höôûng cuûa toân giaùo )Tuy nhieân phaûi ñeán caùch maïng tö saûn Phaùp ôû theá kyû 18 thì nhaø thôø môùi chaám döùt söï aûnh höôûng ñoái vôùi nhaø nöôùc phaùp luaät Luaät La maõ trong giai ñoaïn naøy khaùc bieät saâu saéc so vôùi luaät La maõ nguyeân thuûy vaø söï khaùc bieät naøy ñöôïc theå hieän nhö sau

Veà hình thöùc phaùp luaät, vaãn giöõ nguyeân nhöõng caáu truùc nhöõng quan ñieåm, nhöõng khaùi nieäm nhö tröôùc ñoù Veà luaät noäi dung, hình thaønh neân nhöõng cheá ñònh môùi khaùc xa so vôùi luaät La maõ ban ñaàu, ñaëc bieät laø trong lónh vöïc luaät coâng – haønh chínhNhöng trong lónh vöïc luaät tö thì luaät La maõ vaãn chieám öu theá, nhö vaây tröôøng phaùi phaùp luaät töï nhieân coù vai troø raát lôùn ñoái vôùi vieäc hình thaønh caùc cheá ñònh veà luaät coâng ôû caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa

Vaøo naêm 1804 vôùi vieäc hình thaønh vaø ra ñôøi boä luaät daân söï Napoleon ñaõ baét ñaàu böôùc ngoaët veà tieán trình phaùp ñieån hoùa cuõng nhö söï ra ñôøi cuûa phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa

2.3 Ñaëc ñieåm cuûa phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòaVeà nguoàn goác

Phaùp luaät cuûa caùc nöôùc thuoäc heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa ñeàu baét nguoàn töø luaät La maõ vaø luaät La maõ laø neân taûng cô baûn cho vieäc xaây döïng heä thoáng phaùp luaät naøy. Ngoaøi ra tröôùc 1907 khi heä thoáng phaùp luaät XHCN chöa ra ñôøi thì caùc nöôùc XHCN ôû chaâu AÂu cuõng ñeàu coù nguoàn goác töø luaät La maõ, ñieåu naøy lyù giaûi cho vieäc taïi sao khi caùc nöôùc XHCN suïp ñoå vaøo 1991 thì ñeàu quay trôû laïi vôùi truyeàn thoáng chaâu AÂu luïc ñòaÑoàng thôøi söï aûnh höôûng cuûa luaät La maõ ôû caùc nöôùc chaâu AÂu cuõng khoâng gioáng nhau trong ñoù nhoùm phaùp luaät Ñöùc chòu aûnh höôûng cuûa luaät La maõ maïnh meõ hôn so vôùi nhoùm phaùp luaät Phaùp

Veà hình thöùc phaùp luaätLuaät thaønh vaên laø hình thöùc phaùp luaät chuû yeáu cuûa caùc nöôùc thuoäc heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa, sau khi boä luaät daân söï Nopoleon 1804 ra ñôøi caùc quoác gia chaâu AÂu khaùc cuõng xaây döïng phaùp luaät daân söï rieâng Ví duï : Ñöùc Thuïy syõ, YÙ vaø ñöôïc xem laø ?????????? trong lónh vöïc luaät tö vaø môû ñaàu cho quaù trình phaùp ñieån hoùa cuûa caùc nöôùc chaâu AÂu luïc ñòa

Moái quan heä giöõa luaät thöïc ñònh vaø luaät toá tuïngLuaät thöïc ñònh giöõ vai troø quan troïng vaø chi phoái ñoái vôùi luaät toá tuïng, caùc toøa aùn cuûa caùc quoác gia chaâu AÂu khi xeùt xöû duø caên cöù treân nhöõng quy ñònh thaønh vaên ñöôïc ghi nhaän trong caùc phaùp luaät

Söï phaân chia thaønh luaät coâng vaø luaät töHeä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa ñöôïc xem laø heä thoáng phaùp luaät duy nhaát maø trong ñoù coù söï phaân chia thaønh 2 maûng luaät coâng luaät tö nhaèm höôùng ñeán vieäc baûo veä nhöõng lôïi ích khaùc nhau maø caùc qui phaïm phaùp luaät taùc ñoäng ñeán. Ñieàu naøy daãn ñeán heä quaû laø heä thoáng toøa aùn cuûa Phaùp ñöôïc toå chöùc theo nguyeân taéc nhò nguyeân vôùi 2 nhaùnh toøa haønh chính vaø tö phaùp rieâng bieät vaø ñoäc laäp nhau. Ñoàng thôøi do vieäc xem troïng vai troø cuûa luaät thöïc ñònh, vieäc ñaøo taïo luaät vaø ngheà luaät cuûa caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa theo höôùng laø cung caáp cho sinh vieân nhöõng kieán thöùc cô baûn cuûa taát caû caùc lónh vöïc phaùp luaät. Trong khi ñoù ôû Anh vieäc ñaøo taïo luaät sö laïi chuù troïng ñeán kyõ naêng thöïc haønh ñaëc bieät laø khaû naêng tranh tuïngToøa aùn cuûa caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa chæ coù vai troø xeùt xöû maø khoâng coù chöùc naêng saùng taïo ra phaùp luaät, lyù do ( seõ hoïc trong baøi Phaùp )

Möùc ñoä phaùp ñieån hoùa Phaùp ñieån hoùa ôû caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa ñöôïc xem laø nôi khôûi nguoàn cuûa traøo löu phaùp ñieån hoùa cuûa taát caû caùc nöôùc treân theá giôùi, ñöôïc hình thaønh töø giai ñoaïn xuaát hieän cuûa luaät 12 baûng. Tuy nhieân phaùp ñieån hoùa chæ ñaït ñeán ñænh cao thoâng qua vieäc ban haønh boä luaät daân söï Napoleon 1804 vaø chính phong traøo phaùp ñieån hoùa ñaõ giuùp hình thaønh phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa nhö laø 1 heä thoáng phaùp luaät ñoäc laäp vaø khaùc bieät ñoái vôùi caùc heä thoáng phaùp luaät coøn laïi treân theá giôùi

Ngaøy nay, söï xuaát hieän cuûa lieân minh chaâu AÂu coù moái lieân heä voâ cuøng maät thieát ñoái vôùi vieäc hình thaønh heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa

Caâu hoûi Khuynh höôùng hieän ñaïi laø keát hôïp öu ñieåm cuûa caû aùn leä vaø thaønh vaênTaïi sao coù söï phaân chia luaät coâng luaät töPhaùp ñieån hoùa ( tieâu chí phuï ) trình ñoä cao hay thaáp, caùch hieåu khaùi nieäm 6 tieâu chí phaân loaïi thì tieâu chí naøo quan troïng nhaát

Heä thoáng phaùp luaät XHCN khaùc vôùi heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa ôû 3 ñieåm

Chòu aûnh höôûng saâu saéc cuûa chuû nghóa Maùc Leânin

Khoâng coù söï phaân chia luaät coâng vaø tö do quan nieäm quyeàn löïc nhaø nöôùc laø thoáng nhaát, khoâng theå taùch rôøi, chæ phaân coâng phaân nhieämKhoâng coâng nhaän tö höõu neân hoaït ñoäng thöông maïi khoâng phaùt trieån ( laøm cho luaät tö khoâng phaùt trieån )chaâu AÂu luïc ñòa phaân ñònh luaät tö ñeå nhaø nöôùc khoâng can thieäp saâu vaøo hoaït ñoäng thöông maïi. Trong khi ñoù nhaø nöôùc XHCN thoáng nhaát quaûn lyù toaøn boä caùc hoaït ñoängThaåm phaùn chaâu AÂu luïc ñòa haïn cheá laäp phaùp. Nhöng XHCN khoâng chaáp nhaän aùn leä neân thaåm phaùp khoâng coù khaû naêng laäp phaùp.

Hieän nay, caùc cöïu quoác gia XHCN phaùt trieån theo höôùng naøo ?

Ñieàu kieän naøo ñeå xeáp loaïi vaøo heä thoáng phaùp luaät Hoài giaùoCaùc ñaëc tröng : nguoàn luaät, vai troø cuûa nhaø nöôùc ( chæ ñeå thi haønh kinh Coran cuûa thaùnh Ala, vai troø laøm luaät raát haïn cheá ); haø khaéc, baát bình ñaúng cho phuï nöõ ( nhieàu vôï, ngoaïi tình )

------------------------------------------------------------------------BAØI 4 HEÄ THOÁNG PHAÙP LUAÄT NÖÔÙC PHAÙP

I Lòch söû hình thaønh phaùp luaät nöôùc PhaùpCaùch maïng tö saûn Phaùp 1789 laø caùch maïng trieät ñeå, xoùa boû hoaøn toaøn söï thoáng trò cuûa giai caáp phong kieán ( khaùc vôùi caùch maïng tö saûn Anh khoâng trieät ñeå )1 Giai ñoaïn tröôùc 17891.1 Tình hình phaùp luaät Sau 475 ñeá cheá La maõ bò tan raõ vôùi söï xaâm löôïc cuûa nhöõng ngöôøi German töø mieàn Baéc, laõnh thoå bò phaân hoùa thaønh nhieàu vuøng khaùc nhau. Tuy nhieân luùc naøy ñaõ coù söï chuyeån tieáp töø vieäc aùp duïng luaät cuûa caù nhaân sang luaät cuûa vuøng.

Ghi chuù Luaät caù nhaân caên cöù treân söï aùp duïng cuûa luaät La maõ. Ngöôøi cuûa boä toäc thò toäc naøo thì luaät cuûa boä toäc thò toäc ñoù seõ ñöôïc aùp duïng vôùi caù nhaân ñoù. Ví duï coâng daân La maõ seõ chòu söï ñieàu chænh cuûa luaät La maõ. Trong khi ñoù, luaät cuûa vuøng seõ ñöôïc aùp duïng cho ngöôøi sinh soáng hay thöïc hieän haønh vi phaùp lyù treân vuøng laõnh thoå ñoù

Toaøn boä nöôùc Phaùp ñöôïc chia laøm 60 vuøng phaùp luaät khaùc nhau. Tuy nhieân khi caên cöù treân ranh giôùi cuûa soâng Loire, thì veà cô baûn phaùp luaät nöôùc Phaùp seõ ñöôïc phaân chia ra 2 vuøng : mieàn Nam laø vuøng phaùp luaät thaønh vaên, mieàn Baéc laø vuøng phaùp luaät taäp quaùn

Ñoái vôùi mieàn Nam, Luaät La maõ laø nguoàn luaät ñöôïc öu tieân aùp duïng vì neàn kinh teá thöông maïi raát phaùt trieån. Luaät La maõ vôùi baûn chaát chính xaùc, ñaày ñuû, phaïm vi ñieàu chænh roäng, ñaëc bieät trong lónh vöïc luaät daân söï cho neân raát ñöôïc thöôøng xuyeân aùp duïng taïi vuøng naøy. Ngoaøi ra nhöõng vaán ñeà khoâng ñöôïc ñieàu chænh

bôûi luaät La maõ, thì seõ ñöôïc giaûi quyeát baèng caùch aùp duïng taäp quaùn. Luaät La maõ ñöôïc aùp duïng ôû mieàn Nam laø nhöõng baûn cheùp tay toùm taét luaät La maõ töø naêm 526. Sau ñoù vaøo theá kyû 12, cuøng vôùi vieäc tìm laïi ñöôïc boä luaät Justinian I, thì boä luaät naøy ñöôïc aùp duïng thay theá cho baûn cheùp tay tröôùc ñoù. Ngoaøi ra taäp quaùn cuõng khoâng ñöôïc öa chuoäng ñeå aùp duïng vì tính chaát raát haïn cheá trong vieäc ñieàu chænh caùc quan heä xaõ hoäi. Ñoàng thôøi neàn kinh teá cuûa mieàn Nam nöôùc Phaùp cuõng raát phaùt trieån cho neân raát thích hôïp ñeå aùp duïng luaät La maõ. Beân caïnh ñoù xeùt veà ñòa lyù, mieàn Nam nöôùc Phaùp laø vuøng gaén lieàn vôùi ñeá cheá La maõ tröôùc ñaây

Ñoái vôùi mieàn Baéc nöôùc Phaùp Taäp quaùn ñöôïc xem laø nguoàn luaät chuû yeáu vì neàn kinh teá ôû ñaây mang tính chaát thuû coâng, töï cung töï caáp neân taäp quaùn laø nguoàn luaät raát thích hôïp ñeå aùp duïng. Nhöõng vaán ñeà luaät taäp quaùn khoâng ñieàu chænh thì luaät La maõ seõ aùp duïng nhö laø nguoàn luaät boå sung. Lyù do luaät La maõ khoâng ñöôïc aùp duïng ôû ñaây vì :

Neàn kinh teá keùm phaùt trieån, Naèm raát xa naèm ngoaøi taàm aûnh höôûng cuûa luaät La maõ, Trình ñoä daân trí ôû möùc thaáp tröôùc theá kyû 11 ôû vuøng naøy chöa coù chöõ vieát cho neân raát khoù aùp duïng luaät La maõ voán laø luaät haønh vaên.

Luaät taäp quaùn aùp duïng ôû vuøng naøy laø boä luaät Xa lích cuûa ngöôøi German hình thaønh ôû theá kyû 5 -6. Do chöa coù chöõ vieát caùc taäp quaùn chæ toàn taïi döiôùi hình thöùc noùi. Ñeå xaùc ñònh coù hay khoâng toàn taïi 1 taäp quaùn thì caàn phaûi thaønh laäp 1 hoäi ñoàng goàm 10 ngöôøi trôû leân ( ñaây laø nhöõng ngöôøi coù uy tín, coù thaâm nieân trong vuøng taäp quaùn ñoù ) vaø caû 10 ngöôøi naøy cuøng xaùc nhaän raèng coù toàn taïi taäp quaùn ñoù thì taäp quaùn ñoù môùi ñöôïc xem laø coù toàn taïi ôû vuøng ñoùÑeán theá kyû 13, ôû mieàn Baéc nöôùc Phaùp dieãn ra quaù trình bieân soaïn caùc boä taäp quaùn do caùc caù nhaân töï thöïc hieän maø khoâng phaûi do nhaø nöôùc ban haønh vaø nhöõng taäp quaùn naøy ñöôïc bieân soaïn 1 caùch ngaãu nhieân khoâng tuaân theo 1 tieâu chí nhaát ñònh naøo cho neân raát khoù ñeå aùp duïng, raát khoù ñeå xaùc ñònh 1 taäp quaùn phuø hôïp trong 1 tröôøng hôïp cuï theå. Ñeán theá kyû 16 vieäc bieân soaïn caùc taäp quaùn ñöôïc thöïc hieän 1 caùch khoa hoïc caên cöù treân vuøng aùp duïng cuûa taäp quaùn vaø moái quan heä maø taäp quaùn ñoù ñieàu chænh. Luùc naøy ôû nöôùc Phaùp coù 30 vuøng taäp quaùn lôùn vaø taäp quaùn quan troïng nhaát laø taäp quaùn Paris ñöôïc bieân soaïn naêm 1510 döôùi aûnh höôûng cuûa toøa aùn Paris laø toøa aùn cuûa thuû ñoâ nöôùc Phaùp

Phaùp luaät nöôùc Phaùp nhìn chung duø coù söï khaùc bieät, tuy nhieân xuyeân suoát töø trong quaù khöù ñaõ phaûn aùnh 1 thöïc traïng raèng phaùp luaät nöôùc Phaùp laø phaùp luaät thaønh vaên vôùi vieäc aùp duïng

luaät La maõ ôû mieàn Nam vaø quaù trình bieân soaïn taäp quaùn ôû mieàn Baéc nöôùc Phaùp Beân caïnh luaät La maõ vaø taäp quaùn phaùp thì coøn coù nhöõng hình thöùc phaùp luaät khaùc ñöôïc aùp duïng treân toaøn nöôùc Phaùp. Ñoù laø

Luaät cuûa nhaø vua Ñoái vôùi luaät cuûa nhaø vua, chuû yeáu ñieàu chænh trong lónh vöïc hình söï vaø daân söï lieân quan ñeán caùc vaán ñeà veà thöøa keáLuaät cuûa giaùo hoäi Ñoái vôùi luaät cuûa giaùo hoäi chuû yeáu ñieàu chænh caùc vaán ñeà lieân quan ñeán vieäc ñaêng kyù keát hoân, khai sinh khai töû vv

Caùc hoïc thuyeát phaùp lyù

1.2 Ñaëc ñieåm Chöa coù 1 heä thoáng phaùp luaät thoáng nhaát, phaùp luaät coøn

mang tính chaát vuøng mieàn cuøng vôùi nhieàu loaïi hình phaùp luaät khaùc nhau. Vì theá trong giai ñoaïn naøy caùc toøa aùn ñaõ hình thaønh caùc phöông phaùp giaûi quyeát xung ñoät phaùp luaät ñeå coù theå giaûi quyeát caùc tranh chaáp

Ví duï Luaät giaùo hoäi ñöôïc aùp duïng cho vaán ñeà keát hoân ly hoân, luaät taäp quaùn cuûa nôi coù toøa aùn ñang phaân xöû seõ ñöôïc aùp duïng cho caùc tranh chaáp taøi saûn

Phaùp luaät mang tính khoâng bình ñaúng vaø chia laøm 3 haïng ngöôøi : taêng löõ, quí toäc vaø ñaúng caáp thöù 3 ( ñeå baûo veä cho quyeàn lôïi cuûa giai caáp thoáng trò ). Phaùp luaät seõ ñöôïc aùp duïng khaùc nhau ñoái vôùi nhöõng haïng ngöôøi khaùc nhau.

Ví duï ñoái vôùi vaán ñeà phaân chia di saûn thöøa keá thì ñoái vôùi ñaúng caáp quí toäc taøi saûn seõ chæ ñöôïc chia cho ngöôøi con trai tröôûng, ñoái vôùi caùc haïng ngöôøi coøn laïi taøi saûn seõ ñöôïc chia ñoàng ñeàu cho taát caû nhöõng ngöôøi con trai

Phaùp luaät mang tính chaát gia tröôûng, ngöôøi choàng coù vai troø quyeát ñònh ñoái vôùi taát caû nhöõng vaán ñeà quan troïng trong gia ñình vaø ngöôøi vôï khi veà nhaø choàng phaûi coù 1 khoái löôïng lôùn cuûa caûi hoài moân

Phaùp luaät chæ baûo veä cho quyeàn lôïi cuûa giai caáp phong kieán

1.3 Thaønh töïu Coù söï keá thöøa cuûa luaät La maõ, laøm neàn taûng ñeå xaây döïng

phaùp luaät trong giai ñoaïn sau Ñaõ hình thaønh neân caùc nguyeân taéc giaûi quyeát xung ñoät

phaùp luaät ñoàng thôøi cuõng hình thaønh neân tö duy phaùp ñieån hoùa, thoáng nhaát hoùa phaùp luaät cho toaøn boä nöôùc Phaùp

Toàn taïi nhieàu raøo caûn cho söï phaùt trieån cuûa chuû nghóa tö baûn

2 Phaùp luaät nöôùc Phaùp trong giai ñoaïn chuyeån tieáp 1789 – 17992.1 Thöïc traïng phaùp luaät

Caùch maïng tö saûn Phaùp 1789 laø cuoäc caùch maïng trieät ñeå laät ñoå hoaøn toaøn söï thoáng trò cuûa giai caáp phong kieán. Caùc nhaø laõnh ñaïo cuûa cuoäc caùch maïng laø nhöõng ngöôøi ñöôïc ñaøo taïo raát baøi baûn veà phaùp luaät tuy nhieân hoï vaãn chöa theå xaây döïng 1 heä thoáng phaùp luaät thoáng nhaát vaø toaøn dieän vì caùc tranh chaáp lieân quan ñeán yeáu toá chính trò. Saûn phaåm tieâu bieåu cuûa cuoäc caùch maïng tö saûn 1789 laø tuyeân ngoân daân quyeàn nhaân quyeàn ngaøy 10/8/1789 ghi nhaän nhöõng giaù trò raát tích cöïc vaø nhaän thöùc caùc vaán ñeà raát môùi veà nhaân quyeàn daân quyeàn.

Nhaân quyeàn bao goàm nhöõng quyeàn töï nhieân cuûa con ngöôøi : quyeàn ñöôïc ñoái xöû bình ñaúng, quyeàn ñöôïc soáng, baàu cöû öùng cöû vv.

Daân quyeàn bao goàm nhöõng quyeàn daân söï cuûa coâng daân trong 1 phaïm vi laõnh thoå quoác gia

Trong tuyeân ngoân ñaõ ghi nhaän nhöõng giaù trò cô baûn nhö sau : Caùc quyeàn töï nhieân cuûa con ngöôøi Caùc quyeàn trong lónh vöïc daân söï : ñöôïc töï do sôû höõu, töï

do ngoân luaän, töï do laäp hoäi vv Trong lónh vöïc thöông maïi ñöa ra chuû tröông töï do hoùa

thöông maïi, baét buoäc caùc beân thöïc hieän caùc cam keát trong hôïp ñoàng

Trong lónh vöïc hình söï, ñöa ra nguyeân taéc suy ñoaùn voâ toäi vaø caùc bieän phaùp cheá taøi phaûi töông thích vôùi haønh vi phaïm toäi.

Ngoaøi ra söï töï do vaø bình ñaúng laø nhöõng yeáu toá khoâng theå thieáu trong 1 xaõ hoäi daân söï vaø ñoàng thôøi phaùp luaät chæ do cô quan coù thaåm quyeàn cuûa nhaø nöôùc ban haønh

Beân caïnh ñoù coøn coù söï ra ñôøi cuûa caùc baûn hieán phaùp laàn löôït vaøo caùc naêm 1791, 1793, 1795

2.2 Ñaëc tröng cô baûn cuûa phaùp luaät Ñeà cao caùc quyeàn veà bình ñaúng vaø töï do, daân chuû cuûa

coâng daân nhö trong ñieàu 1 cuûa tuyeân ngoân “ con ngöôøi ñöôïc sinh ra vaø duy trì söï töï do veà bình ñaúng vaø quyeàn “

Ñöa ra neàn taûng veà 1 nhaø nöôùc phaùp quyeàn daân chuû ñaàu tieân ôû chaâu AÂu

2.3 Thaønh töïu Caùch maïng tö saûn Phaùp coù vò trí aûnh höôûng raát maïnh meõ

ñeán caùc quoác gia chaâu AÂu khaùc veà vieäc xaây döïng 1 nhaø nöôùc cuûa giai caáp tö saûn. Nhöõng giaù trò cuûa baûn tuyeân ngoân daân quyeàn nhaân quyeàn vaãn ñöôïc xem laø kim chæ nam cho toaøn boä heä thoáng phaùp luaät nöôùc Phaùp trong quaù khöù laãn hieän taïi vaø ñöôïc xem laø phaàn môû ñaàu cuûa taát caû caùc baûn hieán phaùp cuûa nöôùc Phaùp veà sau

Naêm 1799 dieãn ra quaù trình thoáng nhaát phaùp luaät nöôùc Phaùp

3 Phaùp luaät nöôùc Phaùp sau 17993.1 Tình hình phaùp luaät

Ñaõ dieãn ra söï khoâng tuaân thuû cuûa nhöõng giaù trò trong tuyeân ngoân nhaân quyeàn daân quyeàn. Ví duï trong hieán phaùp 1791 ñöa rakhaùi nieäm “ coâng daân tích cöïc” theo ñoù chæ nhöõng ngöôøi giaøu coù vaø ñoùng thueá cao cho nhaø nöôùc thì môùi coù quyeàn baàu cöû öùng cöû. Vaán ñeà naøy daãn ñeán keát quaû laø ñaõ dieãn ra raát nhieàu bieán ñoäng ñoái vôùi neàn chính trò cuûa nöôùc Phaùp. Naêm 1799, Napoleon leân naém chính quyeàn vaø coù nhöõng aûnh höôûng raát quan troïng ñoái vôùi vieäc hình thaønh vaø thoáng nhaát cuûa phaùp luaät nöôùc Phaùp. Naêm 1799 Napoleon cho thaønh laäp hoäi ñoàng nhaø nöôùc ( laø cô quan vöøa coù tö phaùp vöøa coù chöùc naêng haønh phaùp : laø cô quan tö vaán raát quan troïng ) Beân caïnh ñoù trong giai ñoaïn naøy Napoleon ñaõ cho bieân soaïn haøng loaït caùc boä luaät quan troïng.

Ví duï naêm 1804 cho ban haønh boä luaät daân söï vaø tieáp theo laø naêm 1806 luaät toá tuïng daân söï, naêm 1807 luaät thöông maïi, naêm 1808 luaät toá tuïng hình söï, naêm 1810 boä luaät hình söï ( tröôùc ñoù chæ laø taäp quaùn ).

3.2 Ñaëc ñieåm cuûa phaùp luaät Dieãn ra quaù trình phaùp ñieån hoùa raát maïnh meõ vaø ñaït ñöôïc

nhieàu thaønh quaû Phaùp luaät mang tính keá thöøa nhöng coù söï giaùn ñoaïn, söï giaùn

ñoaïn theå hieän ôû vieäc thay ñoåi veà baûn chaát cuûa xaõ hoäi töø choã naèm trong tay cuûa giai caáp phong kieán chuyeån sang giai caáp tö saûn vôùi muïc ñích xaây döïng nhaø nöôùc phaùp quyeàn vaø 1 xaõ hoäi daân söï phaùt trieån

Phaùp luaät mang tính bình ñaúng vaø daân chuû. Söï bình ñaúng vaø daân chuû laø nhöõng nguyeân taéc hieán ñònh vaø cuõng mang tính töï do trong nhöõng khuoân khoå vaø giôùi haïn do phaùp luaät cho pheùp

Hình thaønh neân söï thoáng nhaát cho vieäc xaây döïng 1 heä thoáng phaùp luaät chung.

Ngoaøi ra phaùp luaät nöôùc Phaùp coøn mang tính chaát keá thöøa töø nhöõng thaønh töïu cuûa phaùp luaät trong giai ñoaïn tröôùc.

Ví duï boä luaät daân söï Napoleon trong caùc vaán ñeà qui ñònh veà hôïp ñoàng, veà thöông maïi veà hình thöùc caáu truùc vaø ngoân ngöõ chòu aûnh höôûng raát maïnh meõ töø luaät La maõ. Trong khi ñoù, caùc vaán ñeà lieân quan ñeán luaät hình söï, hoân nhaân gia ñình chòu aûnh höôûng raát lôùn töø luaät taäp quaùn cuûa mieàn Baéc nöôùc Phaùp vaø luaät giaùo hoäi

3.3 Thaønh töïu

Ñaët ra vieäc hoaøn thieän vaø xaây döïng moät heä thoáng phaùp luaät thoáng nhaát treân toaøn quoác ñoàng thôøi taùc ñoäng maïnh meõ ñeán traøo löu phaùp ñieån hoùa taïi caùc quoác gia chaâu AÂu khaùc vaø goùp phaàn vaøo vieäc hình thaønh neân heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa

II Boä luaät daân söï Napoleon1 Hình thöùc, ngoân ngöõ, caáu truùc, kyõ thuaät laäp phaùp cuûa boä luaät Veà caáu truùc, boä luaät ñöôïc chia thaønh quyeån - thieân - chöông - muïc – ñieàu, bao goàm 3 quyeån vôùi 2,283 ñieàu luaät trong 36 thieân trong ñoù

quyeån 1 qui ñònh caùc vaán ñeà veà theå nhaân, quyeån 2 qui ñònh caùc vaán ñeà veà vaät quyeån 3 qui ñònh caùc phöông thöùc ñeå coù ñöôïc vaät.

Boä luaät ñöôïc qui ñònh töø nhöõng vaán ñeà chung ñeán caùc vaán ñeà cuï theå, theå hieän tính logic vaø hôïp lyù ñoàng thôøi deã daøng tieáp caän vaø löïa choïn caùc qui phaïm phuø hôïp

Ngoân ngöõ cuûa boä luaät trong saùng deã hieåu, ñaày ñuû vaø chuaån xaùc veà caùc cheá ñònh cuûa luaät daân söï. Ñoù laø do boä luaät xuaát phaùt töø luaät La maõ, laø hình thöùc phaùp luaät thaønh vaên, ñöôïc ban haønh bôûi cô quan laäp phaùp. Toøa aùn khi xeùt xöû seõ caên cöù vaøo nhöõng qui ñònh trong boä luaät 1 caùch deã daøng do boä luaät söû duïng ngoân ngöõ ñôøi thöôøng. Ñoàng thôøi qua ñoù, boä luaät cuõng ñaït ñöôïc muïc ñích mong muoán aùp duïng 1 caùch nhanh choùng vaø thoáng nhaát treân caû nöôùcKyõ thuaät laäp phaùp : thaønh phaàn soaïn thaûo boä luaät bao goàm caùc thaåm phaùn cuûa toøa phaù aùn, caùc hoïc giaû veà luaät, vaø caùc chuyeân gia ngoân ngöõ. Ñieàu naøy giuùp cho boä luaät daân söï coù ñöôïc ngoân ngöõ phaùp luaät chuaån xaùc roõ raøng ñoàng thôøi cuõng deã hieåu deã aùp duïng treân cô sôû phöông phaùp phaùp ñieån hoùa cuûa luaät La maõ

Ghi chuù Boä luaät daân söï Phaùp khoâng caàn phaûi höôùng daãn maø vaãn coù theå aùp duïng chính xaùc, deã daøng khaùc vôùi luaät daân söï Vieät nam

2 Noäi dung cuûa boä luaät Quyeån 1 qui ñònh caùc vaán ñeà veà theå nhaân, bao goàm 12 thieân

qui ñònh caùc vaán ñeà veà coâng daân, quoác tòch vaø hoân nhaân gia ñình. Ñoàng thôøi trong boä luaät ñöa ra nguyeân taéc xaùc nhaän quoác tòch theo huyeát thoáng. Ñoái vôùi vaán ñeà cho vaø nhaän con nuoâi, qui ñònh cuï theå veà ñoä tuoåi cuûa ngöôøi con nuoâi vaø cha meï nuoâi cuõng nhö khoaûng caùch cheânh leäch veà ñoä tuoåi giöõa cha meï nuoâi vaø con nuoâi. Ngoaøi ra coøn coù thuû tuïc xin con nuoâi ruùt goïn : ñoù laø vieäc khoâng qui ñònh khoaûng caùch cheânh leäch veà ñoä tuoåi giöõa cha meï nuoâi vaø con nuoâi. Ñoái vôùi vaán ñeà hoân nhaân gia ñình, qui ñònh ñoä tuoåi keát hoân ñoái vôùi nöõ laø 15 tuoåi, ñoái vôùi nam laø 18 tuoåi, theo söï cho pheùp cuûa cha meï vaø coâng daân chæ coù quyeàn töï ñònh ñoaït vieäc keát hoân

cuûa mình khi töø 25 tuoåi trôû leân. Ngoaøi ra trong quan heä giöõa vôï vaø choàng, giöõa cha vaø con coøn toàn taïi raát nhieàu baát bình ñaúng vaø khuyeát ñieåm.

Quyeån 2 qui ñònh caùc vaán ñeà veà vaät. Caùc qui ñònh ñoái vôùi taøi saûn, boä luaät daân söï Napoleon trong quyeån 2 naøy bao goàm 4 thieân, qui ñònh ñoái vôùi caùc vaán ñeà veà taøi saûn, sôû höõu vaø hoa lôïi. Laàn ñaàu tieân boä luaät ñöa ra khaùi nieäm phaân bieät giöõa ñoäng saûn vaø baát ñoäng saûn caên cöù treân tính chaát vaät lyù cuûa chuùng laø khaû naêng di dôøi ñoái vôùi caùc taøi saûn ñoù ( Hoa kyø phaân bieät döïa treân giaù trò cuûa taøi saûn phaûi treân 500 USD ) Ngoaøi ra boä luaät coøn ñöa ra khaùi nieäm ñòa dòch hay dòch quyeàn ( khaùc vôùi khaùi nieäm dòch quyeàn cuûa Vieät nam : chuyeån giao quyeàn sôû höõu ñoái vôùi taøi saûn ) : ñoái vôùi caùc chuû cuûa baát ñoäng saûn lieàn keà maø khoâng coù ñöôøng giao thoâng hay baát lôïi veà ñieàu kieän töï nhieân thì nhöõng chuû sôû höõu baát ñoäng saûn lieàn keà phaûi taïo ñieàu kieän cho hoï söû duïng quyeàn ñoái vôùi taøi saûn cuûa mình. Ví duï : ñieàu 637 cuûa boä luaät daân söï Phaùp

Quyeån 3 qui ñònh caùc phöông thöùc ñeå coù ñöôïc vaät, caùc phöông phaùp xaùc laäp quyeàn sôû höõu ñoái vôùi taøi saûn, ñöôïc qui ñònh trong 20 thieân. Trong ñoù nhaán maïnh ñeán caùc vaán ñeà veà ñieàu kieän hôïp ñoàng vaø quyeàn sôû höõu chung veà taøi saûn cuûa vôï choàng. Ñoái vôùi hôïp ñoàng, caùch maïng tö saûn Phaùp laø thaønh quaû cuûa giai caáp tö saûn. Vì theá khi leân naém chính quyeàn, giai caáp tö saûn ñaõ coù nhöõng qui ñònh thuaän lôïi nhaèm taïo ñieàu kieän cho chuû nghóa tö baûn phaùt trieån. Ñoái vôùi quyeàn sôû höõu chung veà taøi saûn cuûa vôï choàng, boä luaät khoâng coù nhöõng qui ñònh ñeå ñieàu chænh nhöõng moái quan heä naøy. Tuy nhieân thöøa nhaän söï thoûa thuaän cuûa caùc beân tröôùc khi tieán haønh ñaêng kyù keát hoân baèng caùch qui ñònh cuï theå trong hoân öôùc döôùi söï chöùng kieán cuûa coâng chöùng vieân.

3 Söï phaùt trieån vaø vò trí cuûa boä luaät daân söï ôû nöôùc Phaùp hieän nay

Ñoái vôùi boä luaät daân söï, caùc qui phaïm phaùp luaät qui ñònh nhaèm höôùng ñeán 1 xaõ hoäi daân söï phaùt trieån baèng caùch qui ñònh caùc vaán ñeà maø phaùp luaät khoâng caám chöù khoâng phaûi laø nhöõng vaán ñeà maø phaùp luaät cho pheùp nhö tröôùc ñoù. Beân caïnh ñoù, boä luaät daân söï coøn coù nhöõng giaù trò tuyeät ñoái nhö sau :

Thöøa nhaän quyeàn bình ñaúng cuûa moïi coâng daân tröôùc phaùp luaät nhö qui ñònh taïi ñieàu 8 vaø ñoàng thôøi söï töï do phaûi ñöôïc thöïc hieän trong khuoân khoå cuûa phaùp luaät.

Trong boä luaät thöøa nhaän nhöõng qui ñònh veà toân troïng 1 caùch tuyeät ñoái caùc giao keát trong hôïp ñoàng

Ñoái vôùi vaán ñeà lieân quan sôû höõu tö nhaân, ñieàu 544 qui ñònh quyeàn höôûng duïng vaø söû duïng ñoái vôùi taøi saûn laø tuyeät ñoái maø khoâng coù baát kyø 1 söï vi phaïm naøo keå caû ñoái vôùi cô quan nhaø nöôùc

Vaøo naêm 1904, taïi hoäi nghò toång keát aùp duïng 100 naêm boä luaät daân söï Napoleon, caùc chuyeân gia ñöa ra nhaän ñònh laø boä luaät khoâng coù keõ hôû veà tính logic cuõng nhö keát caáu cuûa boä luaät, ñaëc bieät trong lónh vöïc luaät tö thì haàu nhö khoâng coù baát kyø 1 söï thay ñoåi naøo ( do coù ñeán 102 phieân phaûn bieän cho boä luaät daân söï 1804 ). Ví duï taïi ñieàu 4 boä luaät caám caùc thaåm phaùn töø choái xeùt xöû vì boä luaät thieáu nhöõng qui phaïm phuø hôïp, nhöõng qui phaïm khoâng roõ raøng hay maäp môø, taïi ñieàu 5 nghieâm caám caùc thaåm phaùn trong quaù trình giaûi quyeát caùc tranh chaáp ñöa ra nhöõng nguyeân taéc phaùp lyù môùi Ngoaøi ra caáu truùc cuûa boä luaät ñöôïc qui ñònh töø phaàn chung ñeán phaàn rieâng, taïo nhieàu cô hoäi cho caùc thaåm phaùn khi xeùt xöû coù theå löïa choïn nhöõng qui phaïm phaùp luaät phuø hôïp. Hieän taïi trong heä thoáng phaùp luaät nöôùc Phaùp, aùn leä coù theå ñöôïc chaáp nhaän laø 1 nguoàn luaät boå sung trong nhöõng tröôøng hôïp ñaëc bieät ñeå laáp choã troáng, khieám khuyeát cuûa boä luaät daân söï Sau 200 naêm, boä luaät daân söï coù nhöõng thay ñoåi nhö sau : Veà ñònh löôïng, khoaûn 1 phaàn 2 caùc ñieàu luaät vaãn ñöôïc giöõ nguyeân so vôùi ban ñaàu. Khoaûng 1/3 soá ñieàu luaät bò baõi boû vaø soá ñieàu luaät coøn laïi thì ñöôïc taùch ra vaøo trong nhöõng boä luaät chuyeân ngaønh. Hieän taïi boä luaät daân söï coù hieäu löïc phaùp lyù ngang baèng vôùi caùc boä luaät khaùc tuy nhieân neáu coù söï maâu thuaãn giöõa boä luaät daân söï vaø caùc boä luaät khaùc thì luaät ban haønh sau seõ coù giaù trò aùp duïng (? )

III Heä thoáng toøa aùn3.1 Ñaëc ñieåm cuûa heä thoáng toøa aùnHeä thoáng toøa aùn nöôùc Phaùp ñöôïc toå chöùc theo nguyeân taéc nhò nguyeân, töùc laø coù söï phaân ñònh 1 caùch ñoäc laäp giöõa 2 nhaùnh toøa

Nhaùnh toøa thaåm quyeàn chung ( nhaùnh toøa tö phaùp ) chuyeân giaûi quyeát caùc vuï vieäc daân söï vaø hình söï.

Nhaùnh toøa thöù 2 laø nhaùnh toøa haønh chính chuyeân giaûi quyeát caùc tranh chaáp trong lónh vöïc haønh chính

Nguyeân nhaân daãn ñeán caáu truùc nhò nguyeân cuûa heä thoáng toøa aùn Phaùp :

Thöù nhaát, tröôùc caùch maïng tö saûn, caùc toøa tö phaùp trong quaù trình giaûi quyeát caùc tranh chaáp trong lónh vöïc haønh chính ñaõ laøm aûnh höôûng vaø caûn trôû ñeán caùc hoaït ñoäng cuûa caùc cô quan haønh chính. Ñieàu naøy ñöôïc khaéc phuïc sau caùch maïng tö saûn baèng caùch cô quan nhaø nöôùc laø nghò vieän Phaùp ñaõ ban haønh boä luaät 16-24 thaùng 8/1790 vaø 1 ñaïo luaät nöõa vaøo thaùng 8/1795 nghieâm caám vieäc thaåm phaùn khi xeùt xöû laøm trôû ngaïi ñeán caùc hoaït ñoäng cuûa cô quan haønh chính vaø hieän taïi ñaïo luaät naøy vaãn coøn hieäu löïc. Neáu vi phaïm caùc thaåm phaùn seõ bò truy cöùu traùch nhieäm hình söï

Thöù hai xuaát phaùt töø nguyeân taéc tam quyeàn phaân laäp : nhaèm baûo veä tính ñoäc laäp cuûa caùc cô quan haønh phaùp thì

caùc toøa aùn tö phaùp khoâng ñöôïc laøm trôû ngaïi ñeán caùc hoaït ñoäng cuûa cô quan haønh phaùp

Thöù ba, nhöõng toøa aùn coù thaåm quyeàn chung vì khoâng coøn chöùc naêng xeùt xöû caùc tranh chaáp haønh chính thì caàn coù 1 heä thoáng toøa aùn haønh chính ñoäc laäp vôùi nhaùnh toøa tö phaùp giaûi quyeát caùc tranh chaáp haønh chính naøy baèng caùch giao cho hoäi ñoàng nhaø nöôùc xeùt xöû caùc tranh chaáp ñoù. Veà sau, noù cuõng hình thaønh neân caùc toøa sô thaåm vaø phuùc thaåm haønh chính tröïc thuoäc hoäi ñoàng nhaø nöôùc

Coù toàn taïi hoäi ñoàng hieán phaùp laø cô quan baûo veä hieán phaùp cuûa nöôùc Phaùp, ñoäc laäp so vôùi heä thoáng tö phaùp ( khaùc bieät vôùi Myõ laø traùch nhieäm cuûa toøa aùn toái cao, khaùc vôùi Vieät nam laø quoác hoäi )Heä thoáng toøa aùn ñöôïc phaân thaønh 3 caáp toøa : sô thaåm, phuùc thaåm, phaù aùn. Vaø coù 2 caáp xeùt xöû laø sô thaåm vaø phuùc thaåm. Tuy nhieân ñoái vôùi nhaùnh toøa haønh chính, nguyeân taéc naøy khoâng ñöôïc tuaân thuû tuyeät ñoái. Trong 1 soá tröôøng hôïp ñaëc bieät hoäi ñoàng nhaø nöôùc coøn coù chöùc naêng xeùt xöû sô thaåm. Toøa phaù aùn khoâng coù chöùc naêng xeùt xöû sô thaåm. Toøa aùn toái cao trong 1 soá tröôøng hôïp coù theå taïo ra aùn leä Khoâng coù söï phaân ñònh giöõa toøa daân söï vaø toøa hình söï 1 caùch ñoäc laäp nhö ôû Anh maø trong 1 toøa seõ coù caùc tieåu toøa laø tieåu toøa daân söï vaø tieåu toøa hình söïCheá ñònh boài thaåm ñoaøn ñöôïc aùp duïng duy nhaát chæ ôû toøa aùn hình söï ñaëc bieät

3.2 Nhaùnh toøa thaåm quyeàn chung3.2.1Caùc toøa sô thaåmToøa daân söï thaåm quyeàn heïp

Ñöôïc toå chöùc theo nguyeân taéc laõnh thoå maø khoâng phuï thuoäc vaøo ñôn vò haønh chính vaø ôû moãi huyeän seõ coù ít nhaát 1 toøa. Hieän taïi Phaùp coù 455 toøa naøy. Veà toå chöùc, toøa naøy khoâng coù bieân cheá thaåm phaùn ñoäc laäp maø chæ coù caùc thaåm phaùn ñöôïc bieät phaùi töø toøa sô thaåm daân söï thaåm quyeàn chung vôùi nhieäm kyø 3 naêm Veà thaåm quyeàn : ñoái vôùi caùc vuï vieäc daân söï coù thaåm quyeàn giaûi quyeát caùc tranh chaáp coù giaù trò döôùi 10,000 EUR. Ñoái vôùi caùc vuï vieäc hình söï thì coù möùc hình phaït cao nhaát laø 6 naêm tuø hay phaït tieàn ñeán 3,000 EUR. Veà thuû tuïc xeùt xöû : thöôøng ñöôïc xeùt xöû bôûi 3 thaåm phaùn. Ñoái vôùi caùc vuï vieäc nhoû goïn thì ñöôïc giaûi quyeát bôûi 1 thaåm phaùn.Caáp phuùc thaåm : nhöõng baûn aùn töø toøa naøy seõ ñöôïc giaûi quyeát theo trình töï phuùc thaåm taïi caùc toøa phuùc thaåm vuøng Giôùi haïn thaåm quyeàn phuùc thaåm : nhöõng tranh chaáp giaù trò döôùi 4,000 EUR thì seõ khoâng ñöôïc xeùt xöû phuùc thaåm. Tuy nhieân coù khaû naêng ñöôïc xeùt xöû theo trình töï phaù aùn taïi toøa phaù aùn nöôùc Phaùp.

Toøa daân söï thaåm quyeàn chung

Toaøn nöôùc Phaùp coù 181 toøa loaïi naøy (6 toøa haûi ngoaïi + 175 toøa quoác noäi ) vaø ôû moãi tænh seõ coù ít nhaát 1 toøa. Veà cô caáu toå chöùc, soá löôïng thaåm phaùn chuyeân nghieäp taïi caùc toøa naøy phuï thuoäc vaøo khoái löôïng coâng vieäc maø noù ñaûm nhieäm Trong toøa naøy seõ coù caùc tieåu toøa daân söï vaø caùc tieåu toøa hình söï. Phuï thuoäc vaøo khoái löôïng coâng vieäc maø noù giaûi quyeát thì soá löôïng tieåu toøa cuõng khaùc nhau. Ví duï : Pari coù 30 tieåu toøa trong khi Nancy chæ coù 3 tieåu toøaThuû tuïc xeùt xöû : ñöôïc xeùt xöû bôûi 1 hay 3 thaåm phaùn chuyeân nghieäpVeà thaåm quyeàn : ñoái vôùi caùc vuï vieäc daân söï coù thaåm quyeàn giaûi quyeát caùc tranh chaáp coù giaù trò treân 10,000 EUR. Ñoái vôùi caùc vuï vieäc hình söï thì coù möùc hình phaït laø 6 naêm tuø trôû leân hay phaït tieàn töø 3,750 EUR trôû leânCaáp phuùc thaåm ( toøa phuùc thaåm vuøng ) xeùt xöû nhöõng baûn aùn töø toøa sô thaåmGiôùi haïn thaåm quyeàn phuùc thaåm : khoâng ñaët ra nhöõng giôùi haïn veà thaåm quyeàn xeùt xöû

Toøa vi caûnh : ñöôïc xeùt xöû bôûi 1 vieân caûnh saùt vaø hình thöùc phaït tieàn toái ña laø 1000 EUR ñoái vôùi caùc haønh vi vi phaïm luaät giao thoâng, hay caùc toäi hình söï nheï

Toøa hình söï ñaëc bieätCô caáu toå chöùc : bao goàm 1 chaùnh aùn vaø 2 thaåm phaùn töø toøa phuùc thaåm vuøng hay toøa daân söï sô thaåm thaåm quyeàn chung ñöôïc bieät phaùi theo vuï vieäc maø khoâng coù bieân cheá rieâng Thaåm quyeàn : xeùt xöû caùc vuï aùn hình söï nghieâm troïng nhö toäi gieát ngöôøi, khuûng boá, xaâm phaïm an ninh quoác gia vôùi hình phaït tuø töø 10 naêm cho ñeán chung thaân Thuû tuïc xeùt xöû : ñöôïc xeùt xöû bôûi 3 thaåm phaùn vaø söû duïng cheá ñònh boài thaåm ñoaøn. Baûn aùn cuûa toøa aùn naøy chæ ñöôïc xem xeùt laïi ôû toøa phaù aùn

Caùc toøa ñaëc bieät khaùc : toøa thöông maïi, toøa lao ñoäng, toøa noâng nghieäp

Söû duïng löïc löôïng laø caùc thaåm phaùn hoøa bình, laø nhöõng ngöôøi coù chuyeân moân trong lónh vöïc cuï theå, laøm vieäc khoâng höôûng löông Caáp phuùc thaåm : ñöôïc giaûi quyeát taïi toøa phuùc thaåm vuøng

3.2.2Caùc toøa phuùc thaåmToaøn nöôùc Phaùp coù 35 toøa phuùc thaåm vuøng ñöôïc toå chöùc theo khoâng gian laõnh thoå. Moãi toøa phuùc thaåm vuøng seõ coù traùch nhieäm xeùt xöû phuùc thaåm töø caùc baûn aùn sô thaåm cuûa caùc toøa sô thaåm trong phaïm vi vuøng maø noù phuï traùchThaåm quyeàn xeùt xöû : xeùt xöû caû veà tình tieát laãn noäi dung cuûa phaùp luaät, caùc baûn aùn daân söï vaø hình söï

Thuû tuïc xeùt xöû : töø 3 ñeán 7 thaåm phaùn töø caùc ban lieân quan ñeán baûn chaát cuûa vuï vieäc

3.2.3Caùc toøa phaù aùnChöùc naêng :

Ñaây laø caáp cao nhaát cuûa nhaùnh toøa tö phaùp coù chöùc naêng thoáng nhaát vieäc aùp duïng phaùp luaät trong phaïm vi caû nöôùc ñoái vôùi nhaùnh toøa tö phaùp ( gioáng Vieät nam veà aùp duïng phaùp luaät )

Thaåm quyeàn : chæ xem xeùt vieäc aùp duïng phaùp luaät cuûa caùc baûn aùn bò khaùng caùo khaùng nghò ( khoâng bao giôø xem xeùt laïi maët tình tieát , noäi dung cuûa baùn aùn )

Caùc baûn aùn ñöôïc pheùp khaùng caùo khaùng nghò leân toøa aùn toái cao bao goàm : baûn aùn bò giôùi haïn thaåm quyeàn phuùc thaåm, baûn aùn cuûa caùc toøa ñaëc bieät, baûn aùn bò phuùc thaåm Keát quaû cuûa hoaït ñoäng xem xeùt seõ cho ra 2 loaïi quyeát ñònh : giöõ nguyeân baûn aùn ( coù giaù trò chung thaåm ) huûy baûn aùn ( ñaây laø teân goïi cuûa toøa phaù aùn ) baèng caùch traû laïi cho 1 toøa aùn caáp döôùi khaùc cuøng caáp vôùi toøa ñaõ ra baûn aùn bò khaùng caùo, khaùng nghò hay traû laïi cho chính toøa aùn ñaõ ra baûn aùn nhöng seõ giao cho hoäi ñoàng xeùt xöû khaùc hoøa toaøn.

Chuù yù : Khi traû baûn aùn laàn 1 thì toøa phaù aùn coù quyeàn ñöa ra yù kieán cuûa mình nhöng caùc toøa aùn caáp döôùi khoâng baét buoäc tuaân theo. Heä quaû laø toøa aùn caáp döôùi vaãn coù theå xeùt xöû khaùc ñi, daãn ñeán khaùng caùo khaùng nghò laàn 2.Nhöng neáu toøa phaù aùn tieáp tuïc traû laïi baûn aùn laàn thöù 2 thì yù kieán cuûa toøa phaù aùn baét buoäc toøa aùn caáp döôùi phaûi tuaântheo.

Hoäi ñoàng xeùt xöû cuûa toøa phaù aùn thöôøng coù töø 3-5 thaønh vieân ôû laàn phaù aùn thöù nhaát, nhöng taát caû caùc thaønh vieân cuûa toøa phaù aùn seõ phaûi tham gia ôû laàn thöù hai,. Chuù yù

Toøa phaù aùn Phaùp chæ xem xeùt laïi vieäc aùp duïng phaùp luaät cuûa caùc toøa khaùcToøa toái cao Vieät nam cuõng coù chöùc naêng xeùt xöû phuùc thaåmToøa toái cao Myõ coù chöùc naêng xeùt xöû sô thaåm vaø phuùc thaåm

Taïi sao vieäc thoáng nhaát phaùp luaät laø ñaëc ñieåm cuûa caùc nöôùc chaâu AÂu luïc ñòa, raát quan troïng ñoái vôùi phaùp luaät thaønh vaên ?

3.3 Nhaùnh toøa haønh chính Xeùt xöû caùc vuï vieäc mang yeáu toá coâng ( khaùc vôùi nhaùnh toøa thaåm quyeàn chung xeùt xöû caùc vuï vieäc mang yeáu toá tö ). Ñieàu ñaëc bieät cuûa nhaùnh toøa haønh chính khoâng chæ coù chöùc naêng xeùt xöû maø coøn coù chöùc naêng tö vaán cho haønh phaùp ( tröø toøa phuùc thaåm haønh chính )

Veà phaân caáp, nhaùnh toøa haønh chính cuõng ñöôïc chia ra 3 caáp toøa roõ raøng :

toøa haønh chính sô thaåm, toøa haønh chính phuùc thaåm, toái cao phaùp vieän ( hoäi ñoàng nhaø nöôùc, tham chính vieän )

Khaùc vôùi nhaùnh toøa tö phaùp, nhaùnh toøa haønh chính khoâng coù söï phaân ñònh roõ raøng veà caáp xeùt xöû. Hoäi ñoàng nhaø nöôùc vöøa coù chöùc naêng xeùt xöû sô thaåm, xeùt xöû phuùc thaåm, xeùt xöû phaù aùn ( xem xeùt laïi vieäc aùp duïng phaùp luaät )

Hoäi ñoàng nhaø nöôùc ( tham chính vieän ) Chöùc naêng tö vaán cuûa hoäi ñoàng nhaø nöôùc:

Coù 2 tröôøng hôïp baét buoäc phaûi coù söï tham vaán cuûa hoäi ñoàng nhaø nöôùc nhöng yù kieán tham vaán naøy khoâng baét buoäc phaûi tuaân theo

Khi chính phuû chuaån bò trình 1 döï aùn luaät leân nghò vieän Khi nghò vieän qui ñònh roõ raøng baèng vaên baûn raèng nghò

ñònh cuûa chính phuû höôùng daãn thi haønh 1 ñaïo luaät naøo ñoù baét buoäc phaûi coù yù kieán cuûa hoäi ñoàng nhaø nöôùc

Ngoaøi ra baét ñaàu töø 1963, hoäi ñoàng nhaø nöôùc coù theâm 1 chöùc naêng laø ñeà xuaát caùc caûi caùch caàn thieát ñoái vôùi heä thoáng phaùp luaät haønh chính hieän haønh trong baûn baùo caùo hoaït ñoäng haøng naêm gôûi leân cho toång thoáng

Chöùc naêng xeùt xöû cuûa hoäi ñoàng nhaø nöôùc Hoäi ñoàng nhaø nöôùc ñoàng thôøi coù chöùc naêng xeùt xöû sô thaåm ñoàng thôøi chung thaåm caùc vuï vieäc haønh chính phöùc taïp coù khaû naêng taïo ra nhöõng nguyeân taéc phaùp lyù môùi, caùc vuï vieäc coù lieân quan ñeán coâng chöùc, vieân chöùc cao caáp cuûa chính phuû

Toøa seõ xeùt xöû phuùc thaåm caùc baûn aùn ñöôïc chuyeån leân töø caùc toøa aùn haønh chính ñaëc bieät : khi aùp duïng thuû tuïc xem xeùt tính hôïp phaùp cuûa haønh vi haønh chính theo thuû tuïc sô boä, khi coù khieáu naïi veà baàu cöû hoäi ñoàng thaønh phoá, thò traán ( Chuù yù : khieáu naïi veà baàu cöû toång thoáng seõ do hoäi ñoàng baûo hieán xöû ) khi coù khaùng caùo phuùc thaåm ñeán töû caùc toøa aùn haønh chính ñaëc bieät Hoäi ñoàng nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn phaù aùn ñoái vôùi baát kyø toøa aùn haønh chính naøo ( trong khi ñoù, nhaùnh toøa aùn tö phaùp thì chæ coù thaåm quyeàn phaù aùn ñoái vôùi toøa phuùc thaåm, toøa sô thaåm ñaëc bieät ) Theo ñoù, hoäi ñoàng nhaø nöôùc seõ xem xeùt tính hôïp phaùp vaø tuyeân huûy hay giöõ nguyeân baûn aùn cuûa toøa aùn caáp döôùi. Caên cöù quan troïng nhaát khi xem xeùt theo thuû tuïc phaù aùn laø coù daáu hieäu vi phaïm veà maët thaåm quyeàn, sai phaïm trong thuû tuïc hay aùp duïng phaùp luaät sai. Sau khi huûy phaùn quyeát cuûa toøa aùn caáp döôùi, hoäi ñoàng nhaø nöôùc coù theå trao vuï vieäc cho toøa aùn khaùc cuøng caáp vôùi toøa aùn ñaõ xeùt xöû. Khaùc vôùi toøa phaù aùn trong nhaùnh toøa tö phaùp, sau khi huûy aùn hoäi ñoàng nhaø nöôùc coù theå tröïc tieáp xeùt xöû veà maët noäi dung neáu thaáy “coù lôïi cho coâng taùc quaûn lyù xeùt xöû “. Ngoaøi ra hoäi ñoàng nhaø nöôùc coù

quyeàn ñöa ra yù kieán höôùng daãn giaûi quyeát vuï vieäc theo yeâu caàu cuûa toøa haønh chính sô thaåm vaø toøa haønh chính phuùc thaåm

3.4 Toøa xung ñoätDo ranh giôùi phaân bieät luaät coâng tö khoâng roõ raøng ( Ví duï : vuï vieäc hình söï Phaùp coù theå laø luaät tö ) caàn coù toøa xung ñoät, coù vò trí ñoäc laäp vôùi caû nhaùnh toøa tö phaùp vaø haønh chính Chöùc naêng cuûa toøa xung ñoät

Toøa xung ñoät coù chöùc naêng phaân ñònh thaåm quyeàn giöõa 2 nhaùnh toøa haønh chính vaø nhaùnh toøa tö phaùp trong caùc tröôøng hôïp sau :

Khi caû toøa haønh chính vaø toøa tö phaùp töø choái xeùt xöû Khi caû toøa haønh chính vaø toøa tö phaùp ñeàu giaønh nhau xeùt

xöû Khi caû toøa haønh chính vaø toøa tö phaùp ñeàu xeùt xöû nhöng

laïi ñöa ra phaùn quyeát traùi ngöôïc nhau Toøa xung ñoät laø 1 toøa ñoäc laäp trong heä thoáng toøa aùn Phaùp. Thaønh phaàn toøa bao goàm 9 thaåm phaùn, trong ñoù chaùnh aùn seõ do boä tröôûng boä Tö phaùp ñaûm nhieäm, 4 thaåm phaùn cuûa nhaùnh toøa tö phaùp, 4 thaåm phaùn cuûa nhaùnh toøa haønh chính Toøa naøy khoâng xeùt xöû veà maët noäi dung cuûa caùc tranh chaáp maø chæ ñöa ra phaùn quyeát vuï vieäc thuoäc thaåm quyeàn cuûa nhaùnh toøa haønh chính, hay thuoäc thaåm quyeàn cuûa nhaùnh toøa tö phaùp. Nhöng keå töø 1932, nguyeân taéc naøy coù 1 ngoaïi leä : tröôøng hôïp duy nhaát maø toøa xung ñoät ñöôïc xeùt xöû noäi dung vuï vieäc laø khi moät vuï vieäc ñaõ ñöôïc xeùt xöû bôûi caû 2 nhaùnh toøa aùn, 2 baûn aùn ñaõ ñöôïc coâng boá nhöng maâu thuaãn vôùi nhau, caùc beân ñöông söï seõ ñöôïc ñöa söï vieäc ra toøa xung ñoät.

3.5 Hoäi ñoàng baûo hieánHoäi ñoàng baûo hieán ñöôïc laäp ra nhaèm theo doõi, giaùm saùt vieäc tuaân thuû hieán phaùp cuûa nghò vieän, chính phuû cuõng nhö theo doõi vieäc phaân chia quyeàn löïc giöõa nghò vieän vaø chính phuû do Phaùp theo thuyeát tam quyeàn phaân laäp Thaønh phaàn hoäi ñoàng baûo hieán

bao goàm caùc cöïu toång thoáng Phaùp ( ñaây laø thaønh phaàn ñöông nhieân vaø coù nhieäm kyø suoát ñôøi ). Chín thaønh vieân khaùc bao goàm 3 thaønh vieân seõ do toång thoáng chæ ñònh, 3 thaønh vieân seõ do chuû tòch thöôïng vieän chæ ñònh, 3 thaønh vieân seõ do chuû tòch haï vieän chæ ñònh. Nhieäm kyø cuûa hoäi ñoàng baûo hieán laø 9 naêm vaøkhoâng ñöôïc taùi boå nhieäm khi heát nhieäm kyø. Chuù yù : cöù 3 naêm 1 laàn, hoäi ñoàng baûo hieán seõ baàu laïi hay chæ ñònh laïi 1/3 soá thaønh vieân nhaèm traùnh tính baûo thuû, trì treä. Chuû tòch hoäi ñoàng baûo hieán seõ do toång thoáng boå nhieäm. Caùc thaønh vieân cuûa hoäi ñoàng baûo hieán khoâng ñöôïc kieâm nhieäm theâm caùc chöùc danh sau : boä tröôûng, nghò syõ, uûy vieân hoäi ñoàng kinh teá xaõ hoäi vaø laõnh ñaïo caùc ñaûng phaùi chính trò nhaèm ñaûm baûo tính khaùch quan cuûa hoäi ñoàng baûo hieán.

Chöùc naêng cuûa hoäi ñoàng baûo hieán Kieåm tra tính hôïp hieán ñoái vôùi caùc vaên baûn do cô quan laäp

phaùp ban haønh trong 2 tröôøng hôïp sau : Neáu 1 vaên baûn ñöôïc ban haønh vôùi tö caùch laø 1 luaät toå chöùc hay 1 qui taéc toá tuïng thì baét buoäc phaûi coù yù kieán cuûa hoäi ñoàng baûo hieán Neáu khoâng thuoäc tröôøng hôïp treân hay neáu laø 1 ñieàu öôùc quoác teá thì coù theå ñöôïc hoäi ñoàng baûo hieán xem xeùt khi coù yeâu caàu cuûa 1 trong caùc chuû theå sau : toång thoáng, thuû töôùng, chuû tòch cuûa 1 trong 2 vieän, khi coù ít nhaát 60 thaønh vieân cuûa 1 trong 2 vieän ñeà nghò

Xöû lyù nhöõng khieáu naïi lieân quan ñeán caùc cuoäc baàu cöû nghò vieän, toång thoáng, thöôïng nghò syõ, haï nghò syõ hay tröng caàu daân yù chöùc naêng naøy ñöôïc qui ñònh taïi ñieàu 58, 59, 50 cuûa hieán phaùp 1958. Hoäi ñoàng baûo hieán thöïc hieän chöùc naêng naøy thoâng qua caùc hoaït ñoäng nhö cung caáp yù kieán tö vaán hay giaûi quyeát caùc khieáu naïi . Vôùi chöùc naêng naøy hoäi ñoàng baûo hieán coù vai troø nhö cô quan tö vaán vaø giaùm saùt cho caùc cuoäc baàu cöû

Heä quaû phaùp lyù cuûa vieäc kieåm tra tính hôïp hieán ñoái vôùi caùc vaên baûn phaùp luaät :

Trong thôøi gian hoäi ñoàng baûo hieán ñang xem xeùt tính hôïp hieán thì vieäc coâng boá vaên baûn luaät bò taïm ñình chæ cho ñeán khi coù quyeát ñònh cuûa hoäi ñoàng. Khi vaên baûn luaät bò tuyeân boá vi hieán thì khoâng theå coù hieäu löïc phaùp luaät. Neáu 1 vaên baûn luaät bò tuyeân boá vi hieán 1 phaàn thì phaàn vi hieán ñoù khoâng laøm aûnh höôûng ñeán phaàn coøn laïi cuûa vaên baûn

Thôøi ñieåm kieåm tra tính hôïp hieán : Thöïc hieän khi vaên baûn luaät ñaõ ñöôïc nghò vieän thoâng qua nhöng chöa ñöôïc coâng boá ( giaùm saùt tröôùc )

Thôøi haïn kieåm tra tính hôïp hieán : Thôøi haïn ñeå hoäi ñoàng baûo hieán ra quyeát ñònh laø 1 thaùng keå töø ngaøy nhaän ñöôïc yeâu caàu. Trong tröôøng hôïp khaån caáp, theo yeâu caàu cuûa chính phuû thì thôøi haïn treân ñöôïc ruùt xuoáng coøn 8 ngaøy

Hình thöùc, hieäu löïc cuûa vaên baûn do hoäi ñoàng baûo hieán ban haønh Caùc vaên baûn do hoäi ñoàng baûo hieán ban haønh ñöôïc theå hieän döôùi hình thöùc quyeát ñònh ( khaùc vôùi Myõ ) coù giaù trò chung thaåm, khoâng theå bò khaùng caùo khaùng nghò, coù giaù trò baét buoäc thi haønh ñoái vôùi taát caû caùc caáp caùc ban ngaønh. Quyeát ñònh ñöôïc ñaêng toaøn vaên treân coâng baùo vaø phaûi coù ñaày ñuû chöõ kyù cuûa caùc thaønh vieân.

Nhöôïc ñieåm Thôøi gian ngaén vaø chæ ñöôïc thöïc hieän ñoái vôùi caùc vaên baûn ñaõ ñöôïc coâng boá Khoâng ñöôïc xem xeùt caùc vaên baûn do chính phuû ban haønh

IV Ngheà luaät – Ñaøo taïo luaät

Phaùp laø 1 trong nhöõng quoác gia coù ngheà luaät ña daïng nhaát treân theá giôùi taïi sao ?Taïi sao ôû Anh khoâng coù ngheà coâng chöùng vieân ?

ÔÛ Phaùp coù 1 soá ngheà luaät mang tính ñoäc quyeàn : coâng chöùng vieân, luaät sö …Toøa Phaùp phaân ra 2 nhaùnh toøa tö phaùp vaø toøa haønh chính thaåm phaùn ñöôïc ñaøo taïo khaùc nhauThaåm phaùn, luaät sö , coâng toá vieân ( ngoaøi ra coøn coù thöøa phaùt laïi, coâng chöùng vieân )

------------------------------------------------------------------------BAØI 5 HEÄ THOÁNG PHAÙP LUAÄT ANH

Laø heä thoáng phaùp luaät goác cuûa aùn leäUnited Kingdom bao goàm England, Wales, Scotland, North Ireland Heä thoáng phaùp luaät Anh chæ bao goàm luaät aùp duïng ôû England vaø xöù Wales

I Caùc boä phaän caáu thaønh phaùp luaät AnhBao goàm 3 boä phaän

Thoâng luaät ( common law )Luaät coâng baèng ( equity law )Luaät thaønh vaên

Chöông trình chæ taäp trung nghieân cöùu thoâng luaät vaø luaät coâng baèng ( aùn leä )

Tröôùc 1066 giai ñoaïn phaùp luaät taäp quaùn1066 – 1485 giai ñoaïn ra ñôøi common law khi noù töï khaúng ñònh mình vaø vöôït qua söï phaûn khaùng cuûa caùc taäp quaùn ñòa phöông1485 – 1832 giai ñoaïn ra ñôøi cuûa luaät coâng baèng, boå sung cho thoâng luaät 1832 - Nay giai ñoaïn thoâng luaät bao goàm common law vaø equity law ñuïng ñoä vôùi söï phaùt trieån chöa töøng coù cuûa heä thoáng phaùp luaät thaønh vaênÑaëc ñieåm cuûa phaùp luaät Anh Khoâng giaùn ñoaïn vaø mang tính noäi taïi ( naâng taäp quaùn ñòa phöông leân thaønh taäp quaùn chung )

1 Lòch söû hình thaønh cuûa common lawTaïi sao common law ( ra ñôøi sau 1066 ) laïi phaûi nghieân cöùu phaùp luaät tröôùc 1066 ?Ttaïi sao phaûi nghieân cöùu taäp quaùn ñòa phöông Ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi ( boái caûnh lòch söû )

Tröôùc 1066 Anh chòu söï thoáng trò suoát 4 theá kyû cuûa La maõ, chæ chaám döùt ôû theá kyû 5 tröôùc coâng nguyeân. Khi ñeá quoác La maõ suïp ñoå, caùc boä toäc khaùc nhau coù nguoàn goác German bao goàm nhöõng ngöôøi nhö laø Xac xoâng, Angleâ, Juùt, Ñan maïch traøn vaøo vaø chieám öu theá. Nöôùc Anh bò chia thaønh nhieàu vöông quoác nhoû.

Veà maët kinh teá cheá ñoä noâ leä böôùc vaøo thôøi kyø tan raõ khi ñeá quoác La maõ suïp ñoå. Luùc naøy kinh teá ôû chaâu AÂu ñang dieãn ra söï ñan xen giöõa 2 phöông thöùc saûn xuaát boä toäc vaø phong kieán. Tính phaân quyeàn caùt cöù raát cao, ñöùng ñaàu moãi vuøng laø chuùa ñaát, thaâu toùm trong tay caû vöông quyeàn vaø thaàn quyeàn, caùc vuøng toàn taïi nhö nhöõng quoác gia ñoäc laäp vôùi nhau. ( Phong kieán Anh mang tính taäp quyeàn raát cao, raát khoù ñeå yeâu caàu daân chuû ) Taäp quaùn laø nguoàn xeùt xöû chieám vò trí ñoäc toân taïi giai ñoaïn naøy. ( Vieäc du nhaäp cuûa Thieân chuùa giaùo vaø chöõ vieát laøm xuaát hieän 1 soá luaät thaønh vaên Anglo Xacxong, nhöng chæ ñieàu chænh caùc lónh vöïc raát heïp vaø khoâng coù giaù trò ôû moïi nôi ) khoâng tieáp thu luaät La maõ. Nöôùc Anh chòu söï ñoâ hoä cuûa La maõ trong 4 theá kyû, nhöng phaùp luaät La maõ laïi khoâng aûnh höôûng nhieàu ñeán phaùp luaät Anh do vò trí ñòa lyù xa xoâi, vieäc choáng ñoái cuûa caùc chuùa ñaát, chöõ vieát, neàn kinh teá boä toäc töï cung töï caáp khoâng phuø hôïp vôùi luaät La maõ ( ñöôïc thieát keá ñeå ñieàu chænh quan heä buoân baùn tö ), luaät La maõ chæ aùp duïng trong quan heä giöõa coâng daân La maõ vôùi coâng daân khaùc ( lónh vöïc ñieàu chænh heïp ), La maõ khoâng coù yù ñònh ñoàng hoùa Anh maø chæ taäp trung khai thaùc khoaùng saûn

Taäp quaùn cuûa Anh ôû giai ñoaïn naøy coù nhöõng ñaëc ñieåm sau AÙp duïng theo nguyeân taéc vuøng neân vôùi cuøng 1 quan heä coù theå coù nhieàu caùch ñieàu chænh khaùc nhau. Nguyeân taéc naøy chæ phuø hôïp vôùi hình thaùi kinh teá boä toäc, khi moái giao löu quan heä giöõa caùc vuøng gaàn nhö khoâng coù. Nhöng seõ laø vaät caûn cho vaán ñeà trao ñoåi giao löu kinh teá giöõa caùc vuøngCaùc taäp quaùn thôøi kyø Anglo Xacxong chæ toàn taïi döôùi hình thöùc noùi neân deã daãn tôùi tình traïng dò baûn. Ñeå chöùng minh cho söï toàn taïi cuûa taäp quaùn naøo ñoù thì nhöõng ngöôøi lôùn tuoåi vaø uy tín nhaát trong vuøng seõ ñöôïc môøi ñeán phieân xeùt xöû. Taäp quaùn chæ ñöôïc aùp duïng khi taát caû caùc ngöôøi naøy noùi gioáng nhau veà taäp quaùn ñoù.

Ñeán cuoái theá kyû 9, phaùp luaät Anh coù theå chia ra 3 vuøng töông ñoái khaùc nhau : Wessex, Mercian, Nordic chöa coù heä thoáng phaùp luaät thoáng nhaát Vieäc xeùt xöû cuûa Anh trong thôøi kyø naøy seõ do 2 toøa ñaûm nhieäm : toøa ñòa haït ( county court ôû noâng thoân vaø toøa shire court ôû thaønh thò ) vaø toøa 100 ( toøa hundred court toå chöùc töông töï La maõ ). Toøa 100 thöïc chaát laø ñaïi hoäi cuûa ngöôøi daân töï do, ñöôïc toå chöùc 1 thaùng 1 laàn vaø do ngöôøi ñöùng ñaàu baùch hoä khu chuû toïa. Caùc toøa 100 xeùt xöû vuï daân söï vaø hình söï, caùc phaùn quyeát cuûa toøa naøy phaûi ñöôïc caùc hoä daân trong baùch hoä khu chaáp nhaän.Toøa ñòa haït ñöôïc trieäu taäp toái thieåu 2 laàn 1 naêm do quaän tröôûng chuû toïa. Thaåm quyeàn cuûa toøa naøy raát roäng, bao goàm taát caû caùc tranh chaáp coøn laïi, nhöng chuû yeáu laø caùc vuï vieäc ñaõ ñöôïc xeùt xöû bôûi toøa 100 khi nguyeân ñôn cho raèng toøa 100 ñaõ khoâng trao cho hoï coâng lyù. Phaùn quyeát cuûa toøa caáp quaän coù theå ñöôïc khaùng caùo leân hoaøng ñeá trong tröôøng hôïp toøa aùn caáp quaän töø

choái trao coâng lyù cho nguyeân ñôn ( hoaït ñoäng xeùt xöû khoâng thöôøng xuyeân, khoâng theå xöû lyù toaøn boä caùc tranh chaáp; chæ nguyeân ñôn ñöôïc quyeàn khaùng caùo ) Phöông thöùc xeùt xöû cuûa toøa aùn heát söùc tuøy nghi, coøn mang naëng tính thaàn thaùnh sieâu töï nhieân nhaèm baûo veä quyeàn lôïi cuûa chuùa ñaát luùc baáy giôø ( Ví duï : nhuùng tay vaøo daàu soâi ñeå chöùng toû voâ toäi, oâm ñaù nung ñoû ) Chính nhöõng nhöôïc ñieåm trong vieäc xeùt xöû cuûa toøa ñòa haït vaø toøa 100 ñaõ laøm cho noù maát öu theá so vôùi nhöõng toøa aùn hoaøng gia sau naøy Tính ñeán thôøi ñieåm tröôùc söï xaâm löôïc cuûa ngöôøi Norman, nöôùc Anh chöa coù heä thoáng phaùp luaät thoáng nhaát, phaùp luaät Anh chuû yeáu bao goàm caùc taäp quaùn ñòa phöông.

Thaåm phaùn laø ngöôøi laøm luaät neân phaûi nghieân cöùu tröôùc

Giai ñoaïn 1066 – 1485William laø ngöôøi Phaùp, laïi laø keû ñi xaâm löôïc neân caàn phaûi cai trò thaät kheùo leùo. Vôùi chieán thaéng cuûa ngöôøi Norman vaøo naêm 1066 thì William leân ngoâi vua nöôùc Anh. Ñoàng thôøi vôùi söï chinh phuïc cuûa ngöôøi Norman, thì neàn kinh teá chaám döùt hình thaùi boä toäc vaø phaùt trieån maïnh meõ trong theá kyû 11 - 13. Vaøo theá kyû 13 Anh ñaõ trôû thaønh 1 trong nhöõng quoác gia huøng maïnh nhaát chaâu AÂuTuy vaäy söï chinh phuïc cuûa ngöôiø Norman coù yù nghóa lòch söû to lôùn, khoâng chæ veà maët thoáng nhaát laõnh thoå maø coøn ñoùng vai troø quyeát ñònh ñoái vôùi söï ra ñôøi cuûa thoâng luaät AnhCaùc cuoäc caûi caùch cuûa vua WilliamLyù do caàn caûi caùch :

Cheá ñoä phong kieán ôû nöôùc Anh ñang dieãn ra tình traïng phaân quyeàn caùt cöù cao ñoä, quyeàn löïc chuû yeáu naèm raûi raùc ôû caùc laõnh chuùa phong kieán

Vôùi ngöôøi daân Anh thì William vaø ngöôøi Norman laø ngöôøi ñi xaâm löôïc neân seõ xaûy ra söï choáng ñoái cuûa daân Anh.

William phaûi coù tieàn ñeå nuoâi quaân ñoäi, thöôûng cho binh só neân phaûi taêng ngaân khoá nhaø nöôùc

Ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc ñích treân, William ñaõ tieán haønh caûi caùch toaøn dieän treân caùc lónh vöïc quaân söï haønh chính tö phaùp

Veà quaân söï : chæ vua coù quyeàn sôû höõu quaân ñoäi, cho pheùp 1 boä phaän binh lính trôû veà vôùi gia ñình, thöïc hieän vieäc caáp ñaát cho hoï coù thu thueá giaûm nguoàn chi cho quaân ñoäi, taêng nguoàn thu cho ngaân saùch, giaûm taäp trung ñaát ñai vaøo 1 soá ít laõnh chuùa phong kieán, ñöôïc loøng ngöôøi thaân gia ñình cuûa caùc binh lính, cuûng coá loøng trung thaønh tuyeät ñoái cuûa quaân ñoäi vaøo hoaøng gia.

Veà haønh chính : laø troïng taâm cuûa cuoäc caûi caùch vôùi muïc tieâu xaây döïng nöôùc Anh thaønh nöôùc phong kieán taäp quyeàn cao ñoä, taäp trung William tieán haønh tòch thu ñaát ñai, tuyeân boá quyeàn sôû höõu ñaát ñai cuûa mình treân toaøn quoác, xem toaøn boä nhöõng ngöôøi söû duïng ñaát nhö nhöõng ngöôøi ñi thueâ ñaát; tieán haønh phaân chia laïi ñaát ñai cuûa caùc laõnh chuùa

phong kieán cho caùc hoaøng thaân cuûa mình nhöng ñaûm baûo cho khoâng ai coù theå taäp trung ñaát ñai nhieàu hôn nhaø vua. Vaøo 1086, nhaø vua tieán haønh laäp soå ñieàn thoå, thoáng keâ taát caû ñaát ñai cuûa mình nhaèm quaûn lyù vieäc thu thueá töø nhöõng ngöôøi söû duïng ñaát nhaèm taêng ngaân saùch cuûa hoaøng gia. Veà quaûn lyù haønh chính : nhaø vua laø ngöôøi ñöùng ñaàu nhaø nöôùc, ñaõ thaønh laäp ra hoäi ñoàng coá vaán bao goàm nhöõng ngöôøi thaân tín vaø coù tri thöùc. Nhaø vua seõ thöïc hieän vieäc quaûn lyù ñaát nöôùc thoâng qua söï tö vaán cuûa hoäi ñoàng coá vaán, vöøa coù chöùc naêng kieåm soaùt vieäc noäp thueá, vöøa coù chöùc naêng xeùt xöû caùc vi phaïm lieân quan ñeán vieäc noäp thueá

Veà lónh vöïc tö phaùp : William giöõ vai troø chaùnh aùn toái cao nhöng chæ giaûi quyeát caùc vaán ñeà laøm cho hoaøng gia lo ngaïi nhö thueá, an ninh quoác gia, caùc tranh chaáp giöõa caùc laõnh chuùa. Vua coøn cho thaønh laäp heä thoáng toøa aùn phong kieán thay theá cho caùc toøa aùn ñòa phöông. Nhöng nhöõng vaán ñeà cuûa ñòa phöông vaãn tieáp tuïc do caùc toøa ñòa haït vaø toøa 100 giaûi quyeát. Ñoái vôùi nhöõng vuï vieäc naøy, vua khoâng theå can thieäp ñöôïc.

Veà lónh vöïc phaùp luaät : vua khoâng chuû tröông aùp ñaët phaùp luaät cuûa mình ôû ñaát nöôùc vöøa bò khuaát phuïc, khoâng laäp töùc baõi boû cuõng nhö söûa ñoåi phaùp luaät hieän haønh maø tuyeân boá duy trì phaùp luaät thôøi kyø Anglo Xacxong khoâng gaây hieàm khích vôùi caùc laõnh chuùa phong kieán vaøngöôøi daân + chöõ vieát chöa phoå bieán, trình ñoä daân trí coøn thaáp.

Tính taäp trung : caùc cô quan quan troïng ñeàu taäp trung ôû Westminter Baèng trí tueä cuûa mình William ñaõ xaây döïng ñöôïc cheá ñoä phong kieán taäp quyeàn taäp trung cao ñoä. Nhöõng caûi caùch cuûa oâng cuõng taïo tieàn ñeà cho söï ra ñôøi 1 heä thoáng phaùp luaät chung cho toaøn boä nöôùc Anh, thay theá cho taäp quaùn ñòa phöông Söï ra ñôøi cuûa common lawCaùc ñieàu kieän ñeå common law ra ñôøi :

Phaûi coù heä thoáng toøa aùn taäp trung Phaûi coù ñoäi nguõ thaåm phaùn vaø luaät sö coù kinh nghieäm Phaûi coù tuyeån taäp caùc baûn aùn

Laáy lyù do taøi chính laøm lyù do cô baûn ñeå taêng söï can thieäp cuûa hoaøng gia vaøo caùc quan heä phaùp luaät hình söï vaø daân söï coù lieân quan ñeán nghóa vuï noäp thueá, vua vì theá coù thaåm quyeàn ñaëc bieät ñoái vôùi taát caû caùc toäi phaïm nghieâm troïng vaø tieàn phaït cuõng nhö taøi saûn tòch thu ñöôïc ñaõ trôû thaønh nguoàn thu môùi cuûa hoaøng gia. Baèng caùch naøy, tö phaùp hoaøng gia ñaõ phaùt trieån maïnh meõ töø theá kyû 12 ñeán theá kyû 13 : töø thaåm quyeàn ñaëc bieät chuyeân giaûi quyeát caùc vuï vieäc taøi chính cuûa quoác gia trôû thaønh thaåm quyeàn chung giaûi quyeát phaïm vi roäng raõi caùc vuï vieäc. Töø hoäi ñoàng coá vaán cuûa nhaø vua, 3 toøa aùn trung öông ñöôïc daàn daàn hình thaønh vôùi ñoäi nguõ thaåm phaùn coù tri thöùc vaø ñöôïc quyeàn thay maët nhaø vua ñeå xeùt xöû

Toøa aùn taøi chính chuyeân giaûi quyeát caùc vuï vieäc lieân quan ñeán thueá

Toøa aùn thaåm quyeàn chung coù thaåm quyeàn giaûi quyeát caùc vuï vieäc thoâng thöôøng giöõa caùc caù nhaân vaø giaùm saùt caùc toøa aùn truyeàn thoáng caáp döôùi ( heä thoáng toøa aùn hoaøng gia )

Toøa nhaø vua coù thaåm quyeàn giaûi quyeát caùc vuï vieäc chính trò ñaëc bieät nghieâm troïng

Thôøi gian ñaàu, aûnh höôûng cuûa caùc toøa aùn naøy khoâng lôùn do Gaëp phaûi söï choáng ñoái cuûa caùc laõnh chuùa phong kieán Söï toàn taïi bieät laäp cuûa caùc khu daân cö cuõng nhö söï toàn taïi

cuûa caùc taäp quaùn mang tính ñòa phöông ñaõ hình thaønh neân thoùi quen trong daân chuùng laø muoán vuï vieäc ñöôïc giaûi quyeát taïi ñòa phöông mình

Caùc toøa aùn taäp trung taïi Westminster khieán cho caùc beân lieân quan seõ toán nhieàu thôøi gian vaø chi phí cho vieäc kieän tuïng

Vieäc khôûi kieän taïi toøa aùn hoaøng gia ñöôïc coi nhö 1 ñaëc aân cuûa nhaø vua giaønh cho thaàn daân ngöôøi daân phaûi ñöa 1 thænh caàu leân quan ñaïi chöôûng aán ñeå trình baøy vuï vieäc. Sau ñoù quan ñaïi chöôûng aán seõ xem xeùt vaø caáp 1 traùt ( writ ), ngöôøi daân phaûi ñoùng phí roài môùi ñöa vuï vieäc ra toøa aùn. Nhöng ñeán theá kyû 13 cuõng chæ môùi coù 23 loaïi traùt ( vuï vieäc ) maø toøa aùn hoaøng gia coù theå xöû lyù : luaät toá tuïng luoân ñi tröôùc luaät noäi dung common law

Tuy nhieân ñoäi nguõ thaåm phaùn ngaøy caøng coù kinh nghieäm, coù chuyeân moân qua thöïc tieãn xeùt xöû, phöông thöùc xeùt xöû öu vieät ñaõ laøm cho uy tín cuûa caùc toøa aùn hoaøng gia baét ñaàu ñöôïc thieát laäp. Vua Henry II ñaõ kheùo leùo môû roäng thaåm quyeàn cuûa caùc toøa aùn hoaøng gia baèng hình thöùc xeùt xöû heát söùc ñoäc ñaùo : hình thöùc xeùt xöû löu ñoäng Xeùt xöû löu ñoäng laø vieäc vaøo muøa heø caùc thaåm phaùn cuûa toøa aùn hoaøng gia ñi khaép ñaát nöôùc ñeå xeùt xöû, muøa ñoâng hoï taäp trung veà Westminster. Trong quaù trình xeùt xöû, caùc thaåm phaùn hoaøng gia giaûi quyeát tranh chaáp theo 1 caùch thöùc ñaëc bieät : phuï thuoäc vaøo caùch thöùc hoï hieåu vaø nhaän thöùc nhö theá naøo veà taäp quaùn ñòa phöôngÑaëc ñieåm cuûa xeùt xöû löu ñoäng

Nguoàn luaät ñöôïc aùp duïng laø caùc taäp quaùn ñòa phöông ( do khoâng coù nguoàn luaät naøo khaùc + ñeå traán an daân chuùng vaø laõnh chuùa phong kieán : chæ ñem ñeán coâng lyù ) chöõ vieát + phuø hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån + giaûi thích coù lôïi cho hoaøng gia

Caùc thaåm phaùn phaûi ghi cheùp laïi tæ mæ tình tieát vuï aùn ñeå nhaø vua coù theå kieåm soaùt ñöôïc vieäc xeùt xöû + laøm kinh nghieäm xeùt xöû cho caùc thaåm phaùn

Vieäc xeùt xöû cuûa caùc thaåm phaùn hoaøng gia ñöôïc thöïc hieän baèng vieäc nghe lôøi khai cuûa caùc beân taïi toøa. Vieäc xem xeùt lôøi khai hay caùc chöùng cöù cuûa caùc beân ñöa ra coù hôïp leä hay khoâng ñöôïc xem xeùt baèng 1 hoäi ñoàng. Hoäi ñoàng naøy sau naøy trôû thaønh cheá ñònh boài thaåm ñoaøn trong phaùp luaät toá tuïng Anh.

Nhaø vua ñaõ khoâng duøng quyeàn löïc cuûa mình ñeå baõi boû caùc toøa aùn ñòa phöông maø chính söï öu vieät cuûa toøa aùn hoaøng gia ñaõ mang laïi thaéng lôïi cho noù trong cuoäc caïnh tranh vôùi caùc toøa aùn ñòa phöông Thuû tuïc toá tuïng toøa aùn hoaøng gia öu vieät hôn toøa aùn ñòa phöông ôû caùc ñieåm sau

Caùc thaåm phaùn toøa aùn hoaøng gia coù uy quyeàn hôn thaåm phaùn ñòa phöông, ñaûm baûo phaùn quyeát ñöôïc thi haønh trieät ñeå

Kinh teá xaõ hoäi ngaøy caøng phaùt trieån, khieán giao thöông giöõa caùc vuøng ngaøy caøng gia taêng, taát yeáu daãn ñeán caùc tranh chaáp giöõa 2 thaàn daân thuoäc 2 laõnh ñòa khaùc nhau nhaèm ñaûm baûo cho vieäc tuaân thuû caùc phaùn quyeát, caùc beân ngaøy caùng muoán vuï vieäc ñöôïc giaûi quyeát taïi toøa aùn hoaøng gia

Vôùi nhöõng öu vieät nhö treân, soá löôïng caùc vuï vieäc maø toøa aùn hoaøng gia giaûi quyeát ngaøy caøng nhieàu vaø ñeán cuoái thôøi kyø trung coå ( theá kyû 15 ) caùc toøa aùn hoaøng gia ñaõ thay theá hoaøn toaøn cho caùc toøa aùn ñòa phöông cuûa laõnh chuùa phong kieán. Khi caùc vuï vieäc ngaøy caøng nhieàu, caøng ña ñaïng caùc thaåm phaùn khoâng chæ aùp duïng caùc taäp quaùn cuûa ñòa phöông cuõng nhö caùc tri thöùc cuûa baûn thaân maø coøn duøng ñeán kinh nghieäm xeùt xöû cuûa mình thoâng qua caùc baûn aùn ñaõ xeùt xöû Trong quaù trình xeùt xöû löu ñoäng khaép ñaát nöôùc, caùc thaåm phaùn seõ laøm quen vôùi caùc taäp quaùn khaùc nhau. Sau khi thöïc hieän vieäc xeùt xöû vaøo muøa heø caùc thaåm phaùn laïi trôû veà London vaøo muøa ñoâng.Taïi ñaây hoï ñaõ gaëp gôõ vaø cuøng nhau trao ñoåi caùc kinh nghieäm trong thöïc tieãn xeùt xöû. Nhöõng trao ñoåi cuûa hoï thöôøng xoay quanh nhöõng vuï aùn maø hoï ñaõ xöû, nhöõng taäp quaùn maø hoï ñaõ aùp duïng, nhöõng phaùn quyeát maø hoï ñaõ ñöa ra. Torng quaù trình thaûo luaän, hoï seõ phaân tích ñieåm maïnh ñieåm yeáu cuûa caùc taäp quaùn khaùc nhau, ñöôïc aùp duïng ñeå giaûi quyeát caùc vuï vieäc töông töï. Söï hoïc hoûi nhö vaäy giöõa caùc thaåm phaùn ñaõ taïo ra 1 tieàn leä khi xeùt xöû caùc thaåm phaùn thöôøng töï nguyeän tham khaûo caùc phaùn quyeát ñaõ coù tröôùc ñoù ñeå xeùt xöû neáu coù söï töông töï veà maët tình tieátCaøng veà sau, thaåm phaùn hoaøng gia ngaøy caøng aùp duïng thöôøng xuyeân caùc qui ñònh phaùp luaät gioáng nhau treân khaép ñaát nöôùc. Luaät common coù nghóa laø luaät chung thay theá cho caùc taäp quaùn ñòa phöông ñaõ ra ñôøi vaøo theá kyû 13 nhöng phaûi ñeán theá kyû 15 moät heä thoáng luaät chung hoaøn thieän môùi ra ñôøi. Nhö vaäy thoâng luaät Anh ñöôïc hình thaønh töø 1066 ñeán 1485 baèng vieäc caùc thaåm phaùn töï nguyeän aùp duïng caùc phaùn quyeát tröôùc ñoù ñeå aùp duïng cho vuï vieäc ñang giaûi quyeát neáu nhö coù söï töông töï veà maët tình tieát. Veà sau ñaõ hình thaønh moät nguyeân taéc coù teân laø stare decissis hay coøn goïi laø nguyeân taéc tieàn leä phaûi ñöôïc tuaân thuû. Töø ñoù vieäc aùp duïng baûn aùn coù tröôùc khoâng coøn laø quyeàn maø ñaõ trôû thaønh nghóa vuï baét buoäc. Qua phaân tích naøy coù theå nhaän thaáy phaùp luaät Anh hình thaønh baèng con ñöôøng noäi

taïi, do caùc thaåm phaùn hoaøng gia taïo ra chöù khoâng phaûi do caùc nhaø laäp phaùp taïo ra döïa treân caùc taäp quaùn ñòa phöông.

2 Ñaëc ñieåm cuûa thoâng luaätThoâng luaät Anh coù nhöõng ñaëc tröng sau

Thoâng luaät Anh ñöôïc hình thaønh baèng con ñöôøng tö phaùp chöù khoâng phaûi con ñöôøng laäp phaùp

Caùc luaät gia Anh coi troïng thuû tuïc toá tuïng hôn luaät noäi dung ( söï toàn taïi cuûa heä thoáng traùt writ )

Thoâng luaät Anh khoâng coù söï phaân chia luaät coâng vaø luaät tö do Vieäc khoâng coù söï phaân chia luaät coâng vaø luaät tö coù lieân quan ñeán vieäc ñaáu tranh chính trò giöõa quoác hoäi vaø nhaø vua. Sau khi phe baûo hoaøng giaønh thaéng lôïi ñaõ muoán aùp ñaët cheá ñoä quaân chuû leân phaùp luaät Moät lyù do ñöôïc phaàn lôùn caùc luaät gia Anh ñoàng tình laø söï toàn taïi cuûa heä thoáng traùt neân caùc luaät gia Anh khoâng phaân chia phaùp luaät thaønh caùc ngaønh luaät, khoâng chaáp nhaän söï phaân bieät luaät coâng tö nhö caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa. Taát caû caùc loaïi traùt ñeàu nhaân danh nhaø vua, thaäm chí tranh chaáp giöõa caùc caù nhaân cuõng ñöôïc xem laø tranh chaáp giöõa nhaø vua vôùi caù nhaân vi phaïm ( mang tính coâng hoaøn toaøn )Thoâng luaät Anh ra ñôøi chính töø nhu caàu quaûn lyù haønh chính chöù khoâng phaûi töø hoaït ñoäng luaät phaùp neân cuõng ñoùng vai troø quyeát ñònh ñeán thoâng luaät ????Quùa trình hình thaønh thoâng luaät Anh mang tính lieân tuïc vaø keá thöøa ( taäp quaùn + khoâng tieáp thu luaät La maõ )

Nguyeân taéc stare decissis – nguyeân taéc xöông soáng taïo tieàn ñeà cho söï toàn taïi vaø oån ñònh cuûa thoâng luaät Anh

Noäi dung : caùc thaåm phaùn khi xeùt xöû phaûi caên cöù vaøo caùc baûn aùn ñaõ coù tröôùc neáu nhö coù söï töông töï veà maët tình tieát ( thöïc teá khoâng theå xaùc ñònh chính xaùc söï töông töï veà tình tieát thaåm phaùn laø ngöôøi quyeát ñònh döïa treân vieäc tranh tuïng taïi toøa )Vai troø laø tieàn ñeà cho vieäc toàn taïi vaø oån ñònh heä thoáng thoâng luaät Haïn cheáNeáu tuaân thuû trieät ñeå seõ laøm cho thoâng luaät Anh cöùng nhaéc thieáu linh hoaït khi caùc ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi thay ñoåi khoâng ngöøngNgoaïi leä cho pheùp vieän nguyeân laõo cuûa Anh khoâng chòu raøng buoäc bôûi nguyeân taéc naøy töø 1966.

Luaät coâng baèng ( equity law )Nguyeân nhaân ra ñôøi

Do chính nhöõng haïn cheá cuûa thoâng luaät Anh boäc loä vaøo cuoái theá kyû 15 ñaàu theá kyû 16 + Theå hieän söï baûo thuû cuûa ngöôøi Anh

Hoaøn caûnh lòch söû Vaøo theá kyû 15, Anh trôû thaønh 1 trong nhöõng nöôùc phong kieán huøng maïnh nhaát chaâu AÂu. Boái caûnh treân ñaët ra yeâu caàu

thay ñoåi ñoái vôùi thoâng luaät ñeå thuùc ñaåy söï phaùt trieån nhöng thoâng luaät Anh khoâng coøn linh hoaït nhö thôøi gian ñaàu maø ñaõ trôû thaønh caûn trôû nghieâm troïng ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi Anh Trong lónh vöïc daân söï, khi caùc ñieàu kieän veà haï taàng thay ñoåi ñoøi hoûi phaùp luaät cuõng phaûi thay ñoåi ñeå thích öùng vôùi tình hình môùi . Tuy nhieân thoâng luaät Anh taïi thôøi ñieåm ñoù boäc loä nhöõng nhöôïc ñieåm

Khoâng coù aùn leä ñeå ñieàu chænh nhöõng quan heä môùi neân thaåm phaùn phaûi aùp duïng caùc baûn aùn cuõ ñeå giaûi quyeát

Cheá taøi duy nhaát cuûa thoâng luaät ñoái vôùi caùc haønh vi gaây thieät haïi trong quan heä daân söï laø phaït tieàn boài thöôøng ñaõ khoâng buoäc caùc beân phaûi tuaân thuû hôïp ñoàng cuõng nhö laøm cho beân bò thieät haïi thaáy thoûa ñaùng. Ñieàu naøy ñaõ aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán lónh vöïc hôïp ñoàng noùi rieâng vaø lónh vöïc thöông maïi noùi chung

Trong lónh vöïc hình söï : caùc cheá taøi trôû neân haø khaéc hôn luùc naøo heát, nhaø vua duøng thoâng luaät nhö 1 trong nhöõng coâng cuï ñaéc löïc ñeå ñaøn aùp caùc taàng lôùp trong xaõ hoäi ñoøi daân chuû vaø coù xu höôùng choáng laïi cheá ñoä phong kieán chuyeân cheá cuûa hoøang gia Anh

Söï toàn taïi cuûa heä thoáng traùt ñaõ khieán cho thoâng luaät Anh trôû neân phöùc taïp, cöùng nhaéc vaø deã daãn ñeán baát coâng trong xeùt xöû vì : khoâng coù traùt thì khoâng coù quyeàn + traùt cuõng laøm cho thuû tuïc toá tuïng bò aûnh höôûng maïnh meõ ( neân ngöôøi daân khoù tieáp caän vaø phaûi nhôø ñeán dòch vuï luaät sö phöùc taïp, toán keùm ) vaø trôû neân quan troïng hôn quyeàn lôïi ñang bò tranh chaáp trong vuï kieän

Chính caùc haïn cheá treân ñaõ laøm naûy sinh nhu caàu ñeå tìm giaûi phaùp ñeå khaéc ophuc nhöõng haïn cheá cuûa thoâng luaät trong 2 tröôøng hôïp

Ngöôøi daân khoâng theå tieáp caän coâng lyù töø toøa thoâng luaät vì khoâng coù traùt phuø hôïp

Ngöôøi daân khoâng ñaït ñöôïc keát quaû troïn veïn töø caùc giaûi phaùp phaùp lyù maø toøa thoâng luaät ñaõ aùp duïng

Luaät coâng baèng chòu söï aûnh höôûng cuûa luaät La maõ vì vò ñaïi phaùp quan hay caùc thaåm phaùn ñaàu tieân cuûa toøa coâng baèng laø caùc linh muïc. Do ñoù hoï chòu aûnh höôûng saâu saéc cuûa caùc luaät leä, qui taéc cuûa giaùo hoäi vaø 1 phaàn cuûa luaät La maõ. Ñeán cuoái theá kyû 15 caùc vuï vieäc lieân quan ñeán coâng lyù ngaøy caøng nhieàu, vua ñaõ laäp ra toøa aùn coâng baèng. Khi ñöa ra phaùn quyeát caùc thaåm phaùn cuûa toøa coâng baèng cuõng gioáng nhö caùc thaåm phaùn cuûa thoâng luaät laø keá thöøa vaø phaùt trieån caùc phaùn quyeát ñaõ coù tröôùc ñoù tuøy thuoäc vaøo quyeát ñònh caù nhaân cuûa hoï veà coâng baèng vaø leõ phaûi Thuû tuïc toá tuïng ôû toøa coâng baèng khaùc vôùi thuû tuïc toá tuïng ôû toøa thoâng luaät ôû nhöõng khía caïnh sau

Caên cöù cho vieäc xeùt xöû ôû toøa coâng baèng laø ñôn thænh caàu ( khoâng phaûi laø traùt nhö toøa thoâng luaät ). Caùc ñôn naøy khoâng coù maãu saün nhö traùt vaø ngöôøi thænh caàu seõ phaûi neâu roõ lyù do khieáu naïi vaø thænh caàu söï giuùp ñôõ. Ñôn thænh caàu phaûi keøm theo vaät laøm tin thì môùi coù theå khôûi kieän

Ñaïi phaùp quan seõ phaùt haønh traùt trieäu taäp ñoøi beân bò caùo phaûi coù maët taïi toøa maø khoâng caàn phaûi neâu roõ lyù do hay cô sôû phaùp lyù. Beân bò seõ bò tòch thu taøi saûn, baét giöõ, thaäm chí boû tuø neáu khoâng coù maët taïi toøa.

Beân bò seõ traû lôøi chaát vaán cuûa ñaïi phaùp quan ( khaùc vôùi thaåm phaùn toøa thoâng luaät chæ laø troïng taøi ) treân cô sôû tuyeân theä ñeå bò ñôn phaûi khai caùc tình tieát vuï vieäc laø thuû tuïc ñaëc bieät khoâng coù ôû toøa thoâng luaät

Ngoân ngöõ söû duïng ôû toaø ban ñaàu laø tieáng La tinh, sau ñoù chuyeån sang tieáng Anh trong khi tieáng Phaùp vaãn ñöôïc söû duïng ôû toøa thoâng luaät

Phieân toøa khoâng coù söï tham gia cuûa boài thaåm ñoaøn Caùc bieän phaùp khaéc phuïc coâng lyù cuûa toøa coâng baèng khaùc

vôùi toøa thoâng luaät : tuyeân boá quyeàn cuûa beân nguyeân, leänh buoäc beân bò phaûi thöïc hieän haønh vi naøo ñoù, leänh caám beân bò tieáp tuïc thöïc hieän haønh vi naøo ñoù aûnh höôûng ñeán lôïi ích cuûa beân nguyeân

Luaät coâng baèng khoâng caên cöù vaøo vieäc coù traùt, coù thuû tuïc toá tuïng phuø hôïp hay khoâng maø chæ quan taâm ñeán vieäc coù quyeàn lôïi ích hôïp phaùp bò xaâm phaïm + chæ döïa treân quan ñieåm veà leõ phaûi, ñaïo ñöùc coâng baèng chöù khoâng phaûi luaät leä naøo

Töø theá kyû 16 caùc phaùn quyeát cuûa toøa coâng baèng ñaõ ñöôïc xuaát baûn, theo ñoù caùc thaåm phaùn cuûa toøa coâng baèng bò raøng buoäc bôûi baûn aùn ñaõ coù tröôùc, gioáng nhö caùc thaåm phaùn cuûa toøa thoâng luaât. Beân caïnh ñoù, sau cuoäc caûi caùch toøa aùn 1873 -1875, nhöõng thaåm phaùn cuûa toøa coâng baèng khoâng coøn laø linh muïc nöõa maø laø nhöõng luaät sö ñöôïc ñaøo taïo ôû thoâng luaät neân caùc aùn leä cuûa toøa coâng baèng ngaøy caøng cöùng nhaéc hôn vaø baûn chaát cuûa luaät coâng baèng töø theá kyû 17 ñeán nay khoâng coøn ñuùng laø nhöõng nguyeân taéc phaùp lyù ñöôïc hieåu ôû theá kyû 15 -16.Nhö vaäy ñeán ñaàu theá kyû 16, heä thoáng phaùp luaät Anh ñöôïc boå sung theâm 1 nguoàn phaùp luaät khaùc nhaèm khaéc phuïc cho nhöõng khieám khuyeát cuûa thoâng luaät laø luaät coâng baèng.

Moái töông quan giöõa luaät coâng baèng vaø thoâng luaät Luaät coâng baèng chæ ñöôïc xem laø 1 boä phaän boå sung cho thoâng luaät

Caùc thaåm phaùn cuûa toøa coâng baèng töï nhìn nhaän vaø ñöa ra nguyeân taéc “luaät coâng baèng ñi sau thoâng luaät” luaät coâng baèng ra ñôøi chæ ñoùng vai troø hoã trôï giuùp cho thoâng luaät hoaøn thieän hôn. Chæ khi thoâng luaät khoâng ñieàu chænh ñöôïc hay khoâng ñieàu chænh heát thì luaät coâng baèng môùi giaûi quyeát ( Ví duï khi khoâng coù traùt, khi phaùn quyeát cuûa thoâng luaät

khoâng thoûa ñaùng do chæ coù cheá taøi phaït tieàn ). Luaät coâng baèng ñöa ra nguyeân taéc naøy nhaèm traùnh gaây ra xung ñoät vôùi caùc toøa aùn hoaøng gia luoân tìm caùch baûo veä söï ñoäc quyeàn cuûa mình trong xeùt xöû

Caùc phaùn quyeát cuûa toøa coâng baèng khoâng chæ ñöôïc aùp duïng trong toøa coâng baèng maø coøn ñöôïc caùc thaåm phaùn cuûa toøa thoâng luaät tham khaûo vôùi tö caùch laø nhöõng leõ phaûi, leõ coâng baèng ñeå boå sung cho “luaät”

Tuy nhieân khi giaûi quyeát caùc vuï vieäc caùc thaåm phaùn cuûa toøa coâng baèng luoân ñaët coâng baèng vaø leõ phaûi leân haøng ñaàu ñeå xem xeùt vuï vieäc coù xaâm phaïm ñeán coâng lyù, ñaïo ñöùc hay khoâng. Neáu coù thì ñôn thænh caàu seõ ñöôïc chaáp nhaän. Chính vì thuû tuïc toá tuïng ñôn giaûn ñaõ khieán cho ngöôøi coù lôïi ích bò xaâm phaïm deã daøng tieáp caän ñöôïc vôùi coâng lyù hôn ôû toøa thoâng luaät neân uy tín cuûa toøa coâng baèng ngaøy caøng cao.Veà phaùp lyù, töø 1621, vieän nguyeân laõo baét ñaàu xem xeùt caùc phaùn quyeát cuûa toøa coâng baèng, ñoàng nghóa vôùi vieäc toøa coâng baèng ñaõ coù vò trí ngang vôùi toøa thoâng luaät. Nhö vaäy tính ñeán tröôùc cuoäc caûi caùch toøa aùn, nöôùc Anh ñaõ coù 2 heâ thoáng toøa aùn toàn taïi ñoäc laäp vôùi nhau. Trong ñoù moãi toøa aùn aùp duïng 1 thuû tuïc toá tuïng rieâng, qui phaïm phaùp luaät rieâng.

Giai ñoaïn sau caûi caùch toøa aùnThoâng luaät vaø luaät coâng baèng ñöôïc xem laø 2 boä phaän ñoäc laäp coù vò trí ngang nhau trong phaùp luaät Anh.Nguyeân nhaân cuûa cuoäc caûi caùch toøa aùn :

Moãi toøa söû duïng 1 thuû tuïc toá tuïng cuõng nhö phaùp luaät hoøan toaøn khaùc nhau ñaõ laøm taêng tính phöùc taïp voán coù, toán keùm cho ngöôøi khôûi kieän. Do ñoù trong raát nhieàu tröôøng hôïp, nguyeân ñôn phaûi thöïc hieän 2 thuû tuïc toá tuïng khaùc nhau, tröôùc 2 toøa khaùc nhau ngöôøi Anh tieán haønh cuoäc caûi caùch toøa aùn nhaèm chaám döùt tính 2 maët cuûa thuû tuïc toá tuïng. Ngöôøi Anh ñaõ khoâng loaïi boû 1 heä thoáng toøa aùn naøo maø thöïc hieän vieäc saùp nhaäp 2 heä thoáng toøa aùn laøm 1 baèng caùc luaät veà toå chöùc toøa aùn töø 1873 ñeán 1875.

Keát quaû cuûa cuoäc caûi caùch toøa aùn : Ñaõ xoùa boû söï toàn taïi song song cuûa 2 nhaùnh toøa aùn, saùp nhaäp 2 toøa laøm 1, chaám döùt tính 2 maët cuûa thuû tuïc toá tuïng. Sau caûi caùch toøa aùn, nguyeân ñôn thay vì phaûi noäp 2 ñôn khaùc nhau taïi 2 toøa khaùc nhau thì sau caûi caùch thì chæ caàn noäp 1 ñôn taïi 1 toøa. Toøa naøy vöøa coù thaåm quyeàn ñoái vôùi vuï vieäc cuûa thoâng luaät vöøa coù thaåm quyeàn ñoái vôùi vuï vieäc cuûa luaät coâng baèng. Tuy nhieân nhöõng qui ñònh cuûa thoâng luaät vaø luaät coâng baèng vaãn ñöôïc aùp duïng theo 2 trình töï thuû tuïc khaùc nhau ( vieäc caûi caùch chæ laø hình thöùc chöù khoâng trieät ñeå do vaãn coøn 2 thuû tuïc toá tuïng )Caûi caùch toøa aùn ñaõ baõi boû hình thöùc ñôn kieän traùt, thay vaøo ñoù taát caû caùc vuï vieäc duø ñöôïc tieán haønh theo thuû tuïc naøo cuõng baét ñaàu baèng 1 loaïi traùt chung laø traùt haàu

toøa.Tuy vaäy thöïc teá vaãn toàn taïi vaøi loaïi traùt vaø khaû naêng thaéng kieän khi khoâng coù loïai traùt töông öùng laø raát thaáp.

Neáu coù söï xung ñoät giöõa thoâng luaät vaø luaät coâng baèng thì öu tieân cho luaät coâng baèng song caùc thaåm phaùn ngaøy nay ñeàu coù thaùi ñoä xem thöôøng luaät coâng baèng, nhaát laø caùc nguyeân taéc cuûa luaät coâng baèng ñöôïc xaây döïng töø theá kyû 15 – 16.

2.2 Ñaëc tröng cuûa luaät coâng baèngVeà cô baûn, gioáng nhö thoâng luaät, luaät coâng baèng ñöôïc taïo ra bôûi caùc thaåm phaùn chöù khoâng phaûi bôûi con ñöôøng laäp phaùp. Tuy nhieân, ban ñaàu luaät coâng baèng ra ñôøi vôùi muïc ñích boå sung cho thoâng luaät neân coù 1 soá ñaëc tröng sau

Luaät coâng baèng coù 1 heä thoáng caùc phöông tieän phaùp lyù hoaøn toaøn môùi meû, linh hoaït, meàm deûo giuùp cho beân bò xaâm phaïm deã daøng coù ñöôïc coâng lyù.

Tính meàm deûo : khoâng bò raøng buoäc bôûi aùn leä, chæ döïa treân coâng baèng vì luaät coâng baèng laø quan ñieåm cuûa caù nhaân thaåm phaùn Tính môùi meû, linh hoaït : coù theâm 3 coâng cuï môùi laø tuyeân boá quyeàn cuûa beân nguyeân, buoäc beân bò thöïc hieän 1 haønh vi naøo ñoù, caám beân bò thöïc hieän 1 haønh vi naøo ñoù

Nhôø nhöõng giaûi phaùp phaùp lyù cuûa toøa coâng baèng maø nhöõng qui ñònh veà uûy thaùc ( trust : giao taøi saûn cho ngöôøi khaùc quaûn lyù ) phaùt trieån maïnh

Thuû tuïc toá tuïng vaø heä thoáng chöùng cöù cuûa toøa coâng baèng khaùc vôùi toøa thoâng luaät

Toå chöùc nhaân söï cuûa toøa coâng baèng ñôn giaûn hôn toøa thoâng luaät. Ví duï : khoâng söû duïng boài thaåm ñoaøn (boài thaåm ñoaøn seõ quyeát ñònh coù toäi hay khoâng, thaåm phaùn cuûa toøa thoâng luaät chæ laø troïng taøi khoâng tieán haønh xeùt hoûi )Thaåm phaùn cuûa toøa coâng baèng seõ ñöa ra quyeát ñònh thoâng qua quaù trình xeùt hoûi bò ñôn maø khoâng coù söï tham gia cuûa boài thaåm ñoaønThuû tuïc toá tuïng cuûa toøa coâng baèng ñôn giaûn hôn toøa thoâng luaät ( ñaõ giaûi thích tröôùc ñaây )Veà maët chöùng cöù, neáu nhö thoâng luaät xem toá tuïng nhö 1 cuoäc ñaáu giöa caùc beân lieân quan ñeán vuï vieäc, trong ñoù thaåm phaùn chæ ñoùng vai troø laø troïng taøi ( caùc beân phaûi töï ñöa ra chöùng cöù khoâng beân naøo baét buoäc ñöôïc beân kia trình ra ), thì thaåm phaùn cuûa toøa coâng baèng coù theå can thieäp vaø baét buoäc caùc beân trình ra chöùng cöù

Luaät coâng baèng coù 1 soá nguyeân taéc khoâng coù beân thoâng luaät : “ luaät coâng baèng ñi sau thoâng luaät “, “ ngöôøi goõ cöûa toøa coâng baèng phaûi coù baøn tay saïch “ ( ngöôøi ñi khôûi kieän phaûi töï ñaûm baûo mình chæ haønh ñoäng theo leõ phaûi, coâng baèng )

Toùm laïi, caùc nguyeân taéc cuûa toøa coâng baèng cho thaáy caùc thaåm phaùn thöïc hieän coâng vieäc vì coâng lyù vaø khoâng coù kyø voïng thay ñoåi caùc qui phaïm cuûa thoâng luaät. Nhôø vaäy, luaät coâng baèng ñaõ vöôït qua söï caûn trôû ñeå taïo ra 1 heä thoáng phaùp luaät môùi song song toàn taïi vôùi thoâng luaät

3 Luaät thaønh vaên3.1 Ñaëc ñieåmLuaät thaønh vaên laø nguoàn quan troïng thöù 2 sau aùn leä. Luaät thaønh vaên cuûa Anh bao goàm caùc ñaïo luaät do nghò vieän Anh ban haønh vaø caùc vaên baûn döôùi luaät do cô quan haønh phaùp ban haønh Töø sau cuoäc caùch maïng tö saûn Anh ôû theá kyû 17, nghò vieän Anh trôû thaønh cô quan quyeàn löïc toái cao vaø luaät thaønh vaên do nghò vieän ban haønh coù giaù trò phaùp lyù cao nhaát

Chuù yù Chæ luaät thaønh vaên do nghò vieän ban haønh coù giaù trò phaùp lyù cao hôn aùn leä

Tuy vaäy luaät thaønh vaên chæ ñieàu chænh 1 phaïm vi nhoû heïp caùc quan heä xaõ hoäi chöa coù aùn leä ñieàu chænh hay caùc lónh vöïc môùi hoaøn toaøn xa laï vôùi thoâng luaät nhö : baûo hieåm xaõ hoäi, giaùo duïc, y teá ( coù vai troø boå sung cho thoâng luaät do nghò syõ coù theå chuû ñoäng hôn thaåm phaùn trong vieäc soaïn thaûo luaät coù taàm bao quaùt, coù tính toaøn dieän, tính döï ñoaùn cao hôn )

3.2 Moái töông quan giöõa aùn leä vaø luaät thaønh vaênVeà phaùp lyù, luaät do nghò vieän ban haønh coù giaù trò toái cao neân neáu xaûy ra xung ñoät giöõa aùn leä vaø luaät thaønh vaên thì phaûi aùp duïng luaät thaønh vaênNhöng veà thöïc teá, aùn leä vaãn chieám vò trí quan troïng nhaát trong caáu truùc nguoàn luaät cuûa phaùp luaät Anh vì nhöõng lyù do sau

Luaät do nghò vieän ban haønh nhöng ngöôøi aùp duïng laïi laø caùc thaåm phaùn. Caùc thaåm phaùn Anh vöøa coù chöùc naêng xeùt xöû vöøa coù chöùc naêng giaûi thích phaùp luaät ( aùn leä vaø luaät thaønh vaên ). Caùc thaåm phaùn luoân coù tö töôûng cho raèng vaên baûn phaùp luaät taïo ra 1 söï can thieäp töø ngoaøi vaøo phaùp luaät “thoâng thöôøng” laøm cho phaùp luaät bò thay ñoåi theo chieàu höôùng xaáu ñi neân caùc thaåm phaùn Anh thöôøng coá gaéng giaûi thích luaät thaønh vaên theo höôùng haïn cheá toái ña vieäc aùp duïng chuùng ( do vaäy Nghò vieän thöôøng phaûi soaïn thaûo luaät vôùi caùc qui ñònh raát tæ mæ, chi tieát )

Caùc luaät gia Anh thöôøng coù thaùi ñoä xem nheï vôùi caùc vaên baûn phaùp luaät. Do ñoù qui phaïm phaùp luaät chæ ñöôïc hoï aùp duïng neáu nhö noù ñaõ ñöôïc aùp duïng vaø giaûi thích bôûi 1 aùn leä tröôùc ñoù. Vaø luùc naøy, thaåm phaùn laïi tìm ñeán caùc aùn leä coù daãn chieáu ñeán phaùp luaät thaønh vaên chöù khoâng phaûi baûn thaân caùc vaên baûn coù chöùa qui phaïm phaùp luaät ñoù

Töông quan giöõa phaùp luaät thaønh vaên vôùi aùn leä seõ thay ñoåi theo höôùng phaùp luaät thaønh vaên seõ ngaøy caøng chieám öu theá hôn so vôùi aùn leä do Anh gia nhaäp EU naêm 1972 vaø phaûi theå cheá hoùa

caùc qui phaïm phaùp luaät, caùc baûn aùn cuûa EU treân cô sôû toân troïng quan ñieåm cuûa caùc nöôùc EU.

II Heä thoáng toøa aùn Anh1 Caùc ñaëc tröng cô baûn

Heä thoáng toøa aùn cuûa Anh khoâng coù söï phaân ñònh roõ raøng veà thaåm quyeàn xeùt xöû ( 1 toøa coù theå xeùt xöû caû daân söï vaø hình söï ), khoâng coù söï phaân ñònh roõ raøng veà caáp xeùt xöû ( 1 toøa coù theå vöøa xeùt xöû sô thaåm, vöøa xeùt xöû phuùc thaåm )

Khoâng coù nguyeân taéc roõ raøng trong vieäc thieát laäp heä thoáng toøa aùn. ÔÛ caùc toøa aùn caáp thaáp thì thieát laäp theo nguyeân taéc khu vöïc nhöng caùc toøa aùn caáp cao chuû yeáu taäp trung taïi London

Caáu truùc cuûa toøa aùn Anh neáu nhìn töø goùc ñoä cuûa caùc luaät gia chaâu AÂu luïc ñòa thì khoâng ñöôïc xem laø 1 heä thoáng toøa aùn thoáng nhaát vì noù bao goàm nhieàu nhaùnh toøa ñoäc laäp

Toøa toái cao Toøa phuùc thaåm ( court of appeal )Toøa vaønh moùng ngöïa ( Crown court )

Moãi toøa coù 1 luaät rieâng qui ñònh thaåm quyeàn cuûa toøa aùn ñoù, qui ñònh qui cheá toá tuïng cuûa moãi toøa aùn do chính toøa aùn ñoù qui ñònh

Toøa aùn Anh aùp duïng moâ hình toá tuïng tranh tuïng chöù khoâng phaûi moâ hình toá tuïng thaåm vaán. Vieäc tieán haønh toá tuïng veà nguyeân taéc laø traùch nhieäm cuûa caùc beân ( luaät sö cuûa caùc beân ). Ñaây goïi laø nguyeân taéc phaûn bieän trong toá tuïng daân söï vaø buoäc toäi trong toá tuïng hình söï

Cheá ñoä boå nhieäm thaåm phaùn cuûa Anh khaù phöùc taïp, thaåm phaùn cuûa Anh thöôøng ñöôïc boå nhieäm töø luaät sö tranh tuïng, luaät sö tö vaán vaø 1 soá ngöôøi coù uy tín. Tuy nhieân chuû theå boå nhieäm thaåm phaùn seõ khaùc nhau ôû caùc caáp toøa khaùc nhau vaø vôùi caùc loaïi thaåm phaùn khaùc nhau.

Chính vì thuû tuïc toá tuïng cuûa Anh phöùc taïp chi phí cao neân haàu heát caùc tranh chaáp veà daân söï vaø thöông maïi thöôøng ñöa ra giaûi quyeát baèng thuû tuïc ngoaøi tö phaùp : troïng taøi, hoøa giaûi

2 Caáu truùc heä thoáng toøa aùn AnhKhaû naêng taïo ra aùn leä laø tieâu chí ñeå phaân bieät toøa aùn caáp cao vaø toøa aùn caáp thaáp

Vieän nguyeân laõo( House of lord ) Vieän cô maät

( Privy council )

Toøa aùn toái cao, bao goàm 3 toøaToøa phuùc thaåm

Toøa caáp cao, bao goàm 3 toøa ( Court of appeal ) Toøa hình söï trung öông

( High of court ) ( Crown court )Toøa nöõ hoaøng Toøa coâng baèng or coâng lyù Toøa gia ñình( Queen’s Brench Division ) ( Chancery Division ) ( Family division )

Toøa ñòa haït ( county court ) Toøa ñaïi phaùp quan ( Magistrate’s court )

Caûi caùch thaùng 10/2009 Vieän nguyeân laõo + Vieän cô maät Toøa aùn toái cao

Toøa ñòa haït xöû chuû yeáu daân söï, nhöng coù theå xöû hình söïToøa ñaïi phaùp quan xöû chuû yeáu hình söï, nhöng cuõng coù theå xöû daân söï High of court, Crown court Court of appealCounty court Court of appealMagistrate Queen brench division or Crown court

2.1 Toøa caáp thaáp ( county court vaø Magistrate court ) Ñaëc tröng

Ñöôïc hình thaønh theo nguyeân taéc khu vöïc ( phuï thuoäc vaøo soá löôïng vuï vieäc phaûi giaûi quyeát )Caùc toøa coù thaåm quyeàn sô thaåm ñoái vôùi caùc vuï vieäc daân söï ñôn giaûn lieân quan ñeán hoân nhaân gia ñình vaø caùc toäi phaïm hình söï ít nghieâm troïng ( 98% vuï hình söï hieän nay ñöôïc giaûi quyeát ôû toøa phaùp quan )Thuû tuïc xeùt xöû ñôn giaûn, khoâng caàn coù boài thaåm ñoaøn ( thaåm phaùn, luaät sö coù theå maëc thöôøng phuïc )Caùc phaùn quyeát cuûa toøa naøy khoâng bao giôø trôû thaønh aùn leä

2.1.1Toøa ñòa haïtThaåm quyeàn

Coù thaåm quyeàn ñoái vôùi caùc vuï vieäc daân söï, ngoaøi ra coù 1 soá vuï vieäc lieân quan ñeán caûnh saùt. Caùc vuï vieäc daân söï bao goàm

Vuï vieäc lieân quan ñeán vieäc kieän ñoøi nhaø ñaát trong khu vöïc ( nguyeân ñôn coù theå khôûi kieän ôû baát kyø toøa khu vöïc naøo )Caùc vuï boài thöôøng veà thöông taätCaùc vuï lieân quan ñeán vi phaïm hôïp ñoàng

Ñieàu kieän :Taát caû caùc vuï vieäc daân söï phaûi coù giaù trò tranh chaáp nhoû hôn 50,000 baûng Anh. Caùc vuï vieäc coøn laïi seõ chuyeån leân cho toøa caáp cao ( High of Court ) tröø tröôøng hôïp caùc beân coù thoûa thuaän khaùc ( ví duï thoûa thuaän chæ söû duïng toøa caáp thaáp )

Thaåm phaùnXeùt xöû caùc vuï vieäc laø caùc thaåm phaùn khoâng chuyeân, ñöôïc hoã trôï bôûi thö kyù ñöôïc ñaøo taïo baøi baûn, coù kieán thöùc phaùp luaät. Thaåm phaùn cuûa toøa naøy laø do nöõ hoaøng boå nhieäm töø luaät sö baøo chöõa coù hôn 10 naêm kinh nghieäm hay luaät sö tö vaánThaåm phaùm coù nhieäm kyø suoát ñôøi vaø chæ bò ñaïi phaùp quan mieãn nhieäm trong tröôøng hôïp maát naêng löïc hay coù daáu hieäu sai traùi

Phaùn quyeát cuûa toøa coù theå bò khaùng caùo khaùng nghò ñeán toøa caáp cao hay toøa phuùc thaåm

2.1.2Toøa phaùp quanThaåm quyeàn

Toøa naøy coù thaåm quyeàn ñoái vôùi caùc vuï vieäc daân söï vaø hình söï, tuy nhieân chuû yeáu vaãn laø caùc vuï vieäc hình söï Trong lónh vöïc hình söï, toøa naøy coù thaåm quyeàn ñoái vôùi caùc toäi ít nghieâm troïng, toäi phaïm vò thaønh nieân, caùc vuï vi phaïm luaät giao thoâng ( caùc vuï vi phaïm nhoû maø bò caùo ñoàng yù nhaän toäi vaø noäp phaït qua ñöôøng böu ñieän ñeå traùnh phieàn haø )Ngoøai ra toøa naøy coù thaåm quyeàn xeùt xöû ñoái vôùi caùc toäi töông ñoái nghieâm troïng do bò caùo coù theå löïa choïn toøa naøy hay toøa hình söï trung öông Toøa naøy cuõng coù thaåm quyeàn xeùt xöû ñoái vôùi caùc vuï vieäc daân söï nhoû lieân quan ñeán nghóa vuï taøi chính vôùi nhaø nöôùc nhö baûo hieåm quoác gia, leä phí söû duïng dòch vuï coâng coäng hay vuï vieäc daân söï lieân quan ñeán hoân nhaân gia ñình Ghi chuù caùc toøa Anh khoâng coù söï phaân ñònh roõ raøng veà thaåm quyeàn xeùt xöû

Thaåm phaùnCoù 2 loaïi thaåm phaùn

Thaåm phaùn hoøa giaûi ( thaåm phaùn hoøa bình ) : thöôøng laøm vieäc taïi caùc toøa naèm ngoaøi phaïm vi London. Chuû tòch thöôïng vieän seõ boå nhieäm thaåm phaùn hoøa bình töø nhöõng ngöôøi coù uy tín ñòa vò trong xaõ hoäi, hoï coù nhieäm kyø suoát ñôøi, laøm vieäc nöûa ngaøy vaø khoâng ñöôïc höôûng löông Thaåm phaùn höôûng löông : laøm vieäc cho caùc toøa phaùp quan ôû London, do nöõ hoaøng boå nhieäm trong soá caùc luaät sö baøo chöõa hay luaät sö tö vaán ñaõ coù ít nhaát 7 naêm kinh nghieäm theo ñeà nghò cuûa chuû tòch thöiôïng vieän. Hoï laøm vieäc caû ngaøy, ñöôïc höôûng löông vaø coù nhieäm kyø suoát ñôøi

Hoäi ñoàng xeùt xöû cuûa toøa naøy trong phaïm vi London ñöôïc thöïc hieän bôûi 1 thaåm phaùn vaø 1 thö kyù trôï giuùp. Hoäi ñoàng xeùt xöû cuûa toøa ngoaøi phaïm vi London bao goàm toái thieåu laø 2 ngöôøi vaø toái ña 7 ngöôøi

Phaùn quyeát cuûa toøa naøy coù theå ñöôïc khaùng caùo khaùng nghò ôû toøa hình söï trung öông hay toøa nöõ hoaøng

2.2 Toøa caáp cao ( chính laø toøa aùn toái cao )Vò trí phaùp lyù

Khaùc vôùi caùc nöôùc khaùc, toøa aùn toái cao Anh khoâng phaûi laø toøa aùn cao nhaát trong heä thoáng toøa aùn. Toøa aùn toái cao Anh bao goàm 3 boä phaän : toøa nöõ hoaøng, toøa coâng baèng, toøa hình söï trung öông. Tuy nhieân vò trí vaø cô caáu toå chöùc cuûa toøa toái cao seõ thay ñoåi theo ñuùng nghóa laø toøa aùn cao nhaát, laø caáp xeùt xöû cuoái cuøng trong heä thoáng toøa aùn Anh khi luaät caûi toå Hieán phaùp Anh coù hieäu löïc vaøo thaùng 10/2009. Theo luaät naøy toøa aùn toái cao seõ ñaûm nhieäm toøan boä chöùc naêng xeùt xöû cuûa uûy ban phuùc thaåm nghò vieän ( Vieän nguyeân laõo )Ngoaøi ra, caùc toøa naøy ñeàu taäp trung ôû caùc thaønh phoá lôùn, ñaëc bieät laø London

Thaåm quyeànThaåm quyeàn cuûa toøa naøy coù hieäu löïc treân toaøn boä laõnh thoå Anh maø khoâng bò giôùi haïn bôûi khu vöïc daân cö nhö caùc toøa caáp thaáp

Thaåm phaùnTaát caû caùc thaåm phaùn cuûa toøa caáp cao ñeàu laø caùc thaåm phaùn chuyeân nghieäp ñöôïc boå nhieäm töø caùc luaät sö baøo chöõa, tieán haønh xeùt xöû theo nguyeân taéc taäp theåBoài thaåm ñoaøn ñöôïc söû duïng trong 1 soá tröôøng hôïp

Caùc toøa naøy coù khaû naêng taïo ra aùn leä ñaëc tröng ñeå phaân bieät toøa caáp cao, caáp thaáp

2.2.1Toøa nöõ hoaøngToøa nöõ hoaøng vöøa thöïc hieän chöùc naêng sô thaåm caùc vuï vieäc daân söï vaø phuùc thaåm caùc vuï vieäc hình söï chuyeån leân töø caùc toøa khaùc Boài thaåm ñoaøn ñöôïc söû duïng trong toøa naøy ôû 1 soá vuï vieäc Toøa nöõ hoaøng goàm 2 toøa : toøa thöông maïi vaø toøa haøng haûi

Toøa coâng baèngToøa naøy chuyeân giaûi quyeát caùc vaán ñeà thuoäc lónh vöïc luaät kinh doanh, uûy thaùc, luaät taøi saûn vaø luaät ñaát ñai. Ngoaøi ra toøa naøy thuï lyù ñoái vôùi taát caû caùc khaùng caùo khaùng nghò veà thueá

Toøa gia ñìnhToøa naøy chuyeân giaûi quyeát caùc vuï vieäc lieân quan ly dò, nuoâi con, taøi saûn, ñieàu trò beänh cuõng nhö taát caû caùc vuï vieäc lieân quan ñeán söùc khoûe vaø lôïi ích treû em; ñoäc quyeàn xeùt xöû vuï vieäc lieân quan giaùm hoä treû emPhaùn quyeát do toøa caáp cao ñöa ra, neáu veà daân söï thì seõ chuyeån leân toøa phuùc thaåm veà daân söï cuûa toøa phuùc thaåm (

tröïc thuoäc toøa phuùc thaåm ) neáu veà hình söï thì chuyeån tröïc tieáp leân vieän Nguyeân laõoChæ 10% aùn leä cuûa toøa toái cao ñöôïc coâng boá

2.2.2Toøa phuùc thaåmTrong nhoùm toøa toái cao, toøa phuùc thaåm ñöùng treân 2 toøa coøn laïi Ñeå thöïc hieän chöùc naêng cuûa mình, toøa phuùc thaåm coù 2 boä phaän2.2.2.1 Boä phaän toøa daân söï

Nhöõng vuï vieäc chuyeån leân töø toøa caáp cao, toøa ñòa haït vaø 1 soá cô quan taøi phaùn khaùc : cô quan taøi phaùn lao ñoäng, ñaát ñai, tò naïn vaø nhaäp cö

2.2.2.2 Toøa hình söïChæ phuùc thaåm caùc baûn aùn cuûa toøa hình söï trung öông Khaû naêng taïo ra aùn leä : coù 25% caùc baûn aùn cuûa toøa naøy seõ trôû thaønh aùn leä

2.2.3Toøa hình söï trung öông Coù thaåm quyeàn xeùt xöû caû sô thaåm vaø phuùc thaåm ñoái vôùi caùc vuï vieäc hình söï nghieâm troïng vaø caùc vuï vieäc ñöôïc chuyeån leân töø toøa phaùp quanKhi xeùt xöû sô thaåm caùc vuï vieäc hình söï nghieâm troïng thì ñoøi hoûi phaûi coù söï tham gia cuûa boài thaåm ñoaøn goàm 12 thaønh vieân ñeå xem xeùt coù neân buoäc toäi hay khoâng Khaû naêng taïo ra aùn leä : toøa naøy khoâng taïo ra aùn leä

Nhaän ñònh sai : taát caû caùc toøa caáp cao ñeàu coù theå taïo ra aùn leä

2.3 UÛy ban phuùc thaåm cuûa nghò vieän ( House of Lords, Vieän nguyeân laõo )Vieän nguyeân laõo khoâng phaûi laø 1 toøa aùn naèm trong heä thoáng toøa aùn Anh nhöng laïi laø caáp xeùt xöû cao nhaát. Thaønh phaàn vieän nguyeân laõo goàm coù :

Ñaïi chöôûng aán, thöôïng nghò syõ ñöôïc höôûng löông ñeå giuùp thöôïng nghò vieän xeùt xöû phuùc thaåm, caùc thöôïng nghò syõ phuï traùch veà tö phaùp trong nghò vieän

Thaåm quyeàn cuûa vieän Trong lónh vöïc daân söï : coù thaåm quyeàn xem xeùt ñoái vôùi caùc phaùn quyeát cuûa toøa toái cao, caùc phaùn quyeát cuûa toøa aùn toái cao Scotland, caùc phaùn quyeát cuûa toøa aùn toái cao Baéc Ireland ( baèng caùch söû duïng phaùp luaät cuûa Scotland, Ireland ñeå xeùt xöû, nhöng seõ khoâng hình thaønh neân aùn leä. Neáu phuø hôïp thì coù theå tham khaûo maø thoâi )Trong lónh vöïc hình söï : coù thaåm quyeàn xem xeùt ñoái vôùi caùc phaùn quyeát cuûa toøa aùn toái cao cuûa Anh vaø xöù Wales, caùc baûn aùn hình söï cuûa toøa Baéc Ailen ( khoâng xeùt xöû phuùc thaåm baûn aùn Scotland )

Ñieàu kieän ñeå thuï lyù

ñôn khaùng caùo phaûi coù giaáy pheùp khaùng caùo do chính toøa aùn ñaõ ra phaùn quyeát caáp hay do Vieän nguyeân laõo caáp. Tuy nhieân, ñoái vôùi caùc vuï aùn hình söï thì beân khaùng caùo phaûi coù xaùc nhaän cuûa toøa caáp döôùi raèng vuï aùn bò khaùng caùo coù lieân quan ñeán coäng ñoàng, xaõ hoäi

Khaû naêng taïo ra aùn leä ; ¾ baûn aùn cuûa vieän nguyeân laõo seõ trôû thaønh aùn leä. AÙn leä cuûa vieän Nguyeân laõo coù khaû naêng raøng buoäc taát caû caùc toøa caáp döôùi vaø ngay caû Vieän nguyeân laõo. Nhöng töø naêm 1966, vieän Nguyeân laõo ñaõ töï côûi troùi khoûi nguyeân taéc Stare decisis nhaèm côûi troùi cho thoâng luaät, taïo ra aùn leä môùi phuø hôïp vôùi ñieàu kieän tình hình môùi.

Ghi chuù Nguyeân taéc Stare decisis ra ñôøi vaøo theá kyû 19 do gaëp phaûi söï caïnh tranh chöa töøng coù cuûa luaät thaønh vaên ( caùi toâi cuûa thaåm phaùn Anh quaù lôùn neân coù theå phaù vôõ thoâng luaät )

Vieän nguyeân laõo hoaït ñoäng nhö 1 toøa thöôïng thaåm nghóa laø noù coù theå töï giöõ nguyeân, hay huûy boû quyeát ñònh phuùc thaåm maø khoâng ñöa ra baûn aùn ñeå thay theá. Caùc baûn aùn bò huûy, vieän nguyeân laõo seõ traû laïi cho chính toøa aùn ñaõ xeùt xöû sô thaåm keøm theo quan ñieåm cuûa mình

2.4 Hoäi ñoàng cô maät Xeùt xöû caùc vuï aùn ôû caùc thuoäc ñòa, phaùn quyeát chæ coù hieäu löïc ôû caùc thuoäc ñòaKhoâng theå trôû thaønh aùn leä nhöng vaãn coù giaù trò tham khaûo raát cao do vieän cô maät bao goàm nhöõng thaåm phaùn coù uy tín nhaát, gioûi nhaát cuûa Anh

3 AÙn leä cuûa heä thoáng toøa aùn Anh3.1 Caùc caùch hieåu veà aùn leäCoù 2 caùch hieåu chuû yeáu

AÙn leä laø 1 phöông thöùc laøm luaät cuûa thaåm phaùnAÙn leä bao goàm caùc qui taéc ñaõ ñöôïc laäp ra trong 1 baûn aùn ban haønh tröôùc ñoù, coù giaù trò raøng buoäc ñoái vôùi thaåm phaùn khi coù söï töông töï veà maët tình tieát.

Toùm laïi aùn leä ñöôïc hieåu laø baûn aùn ñaõ coù hieäu löïc phaùp luaät trong ñoù coù chöùa ñöïng caùc qui taéc phaùp lyù do toøa aùn ban haønh, ñöôïc söû duïng ñeå laøm khuoân maãu cho nhöõng vuï vieäc veà sau neáu coù söï töông töï veà maët tình tieát

3.2 Caáu truùc cuûa aùn leäBaûn aùn thöôøng coù 2 phaàn : phaàn laäp luaän vaø phaàn phaùn quyeátPhaàn laäp luaän hay coøn goïi laø phaàn giaûi thích cho vieäc ñi ñeán quyeát ñònh môùi ñöôïc xem laø aùn leä. Phaàn laäp luaän laïi bao goàm 2 boä phaän :

Phaàn lyù do ñeå ra quyeát ñònh ( Ratio decidendi ) : laø boä phaän coù tính raøng buoäc ñoái vôùi caùc thaåm phaùn

Phaàn nhaän xeùt bình luaän ( Orbiter dictum ) : nhaän xeùt mang tính caù nhaân cuûa thaåm phaùn, khoâng coù tính raøng buoäc

3.3 Ñieàu kieän ñeå 1 baûn aùn trôû thaønh aùn leäBaûn aùn phaûi thoûa maõn caùc ñieàu kieän sau

Baûn aùn phaûi tuyeân bôûi toøa aùn coù thaåm quyeàn taïo ra aùn leäBaûn aùn phaûi coù hieäu löïc phaùp luaät Baûn aùn phaûi ñaûm baûo veà hình thöùc ( teân goïi roõ raøng, caáu truùc maïch laïc )Noäi dung baûn aùn phaûi coù tính môùi Baûn aùn phaûi ñöôïc coâng boá

3.4 Phöông thöùc vaän haønh cuûa aùn leäAÙn leä coù 2 phöông thöùc vaän haønh : theo chieàu ngang vaø theo chieàu doïc

Theo chieàu doïc : aùn leä cuûa toøa aùn caáp treân seõ coù giaù trò raøng buoäc ñoái vôùi caùc toøa caáp döôùi . AÙn leä cuûa vieän nguyeân laõo coù giaù trò vôùi taát caû caùc toøa. AÙn leä cuûa toøa phuùc thaåm coù giaù trò vôùi taát caû caùc toøa caáp döôùi thuoäc quyeàn phuùc thaåm cuûa toøa naøy, tröø toøa hình söï. AÙn leä cuûa toøa caáp cao ( high of court ) coù giaù trò raøng buoäc ñoái vôùi taát caû caùc toøa caáp döôùi Theo chieàu ngang : laø vieäc toøa aùn bò raøng buoäc bôûi chính caùc aùn leä do mình ñaõ taïo ra ( hieän nay chæ toøa phuùc thaåm Anh vaän haønh theo chieàu ngang )

Ghi chuù :Myõ chæ coù theå vaän haønh theo chieàu doïc

III Ngheà luaät taïi AnhGíao trình ñaïi hoïc luaät Haø noäi

Thaåm phaùnLuaät sö quan troïng do taát caû ñeàu xuaát phaùt töø luaät sö

Phaân loaïi : Tröôùc 1990, bao goàm luaät sö baøo chöõa vaø luaät sö tö vaán taïo söï chuyeân moân hoùa cao nhöng quaù trình toá tuïng phöùc taïp, chi phí cao Quùa trình ñaøo taïo cuûa 2 loaïi luaät sö naøy cuõng khaùc nhau, chuù troïng ñeán kyõ naêng haønh ngheà Ñaøo taïo daïng ngheà keøm ngheà

Ghi chuù Myõ khoâng phaân loaïi luaät söThaåm phaùn Myõ coù theå ñöôïc boå nhieäm töø caùc ñoái töôïng khaùc : giaùo sö, hoïc giaû …

Ghi chuùCommon law coù theå ñöôïc hieåu theo 5 nghóa

“Luaät chung” ñöôïc aùp duïng treân toaøn nöôùc Anh, ñeå phaân bieät vôùi caùc taäp quaùn mang tính ñòa phöông ( 1066 – 1485 )“Luaät” bao goàm common law duøng ñeå phaân bieät vôùi equity law

“AÙn leä” bao goàm caû common law vaø equity law, ñeå phaân bieät vôùi luaät thaønh vaên“Toaøn boä heä thoáng phaùp luaät Anh”, bao goàm cuûa common law, equity law, luaät thaønh vaên, taäp quaùn … ñeå phaân bieät vôùi caùc heä thoáng phaùp luaät quoác gia khaùc treân theá giôùi“Heä thoáng phaùp luaät baét nguoàn töø thoâng luaät Anh” ñeå phaân bieät vôùi heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa.

Caâu hoûi So saùnh cô cheá baûo hieán cuûa Phaùp vaø Myõ

Cô quan phuï traùchVaên baûn qui ñònh Phaùp HP 1958Thôøi ñieåm, haäu quaû, thôøi haïn, öu nhöôïc ñieåm, thaønh phaàn

--------------------------------------------------------------------------HEÄ THOÁNG PHAÙP LUAÄT MYÕ

I Lòch söû hình thaønh nhaø nöôùc vaø phaùp luaät Myõ1 Lòch söû hình thaønh nhaø nöôùc Myõ1.1 Quùa trình di daân töø chaâu AÂu sang chaâu Myõ Giai ñoaïn tröôùc khi giaønh ñoäc laäp ( cuoäc ñaïi di daân thöù nhaát cuûa chaâu AÂu : luùc La maõ suïp ñoå )Quùa trình di daân töø chaâu AÂu sang chaâu Myõ baét ñaàu töø khi Boà ñaøo nha tìm ra chaâu Myõ, ñieån hình laø Boà ñaøo nha, Taây ban nha, Thuïy ñieån, Haø lan nhöng chuû yeáu cho muïc ñích khai thaùc taøi nguyeân nhö vaøng baïc. Anh laø nöôùc di cö muoän hôn, ñeán ñaàu 17 môùi hình thaønh khu di daân ñaàu tieân ( do vò trí ñòa lyù caùch bieät ) nhöng chính cuoäc di daân cuûa Anh môùi ñoùng vai troø quyeát ñònh cho vieäc ra ñôøi cuûa nhaø nöôùc vaø phaùp luaät MyõThaønh phaàn di daân oà aït cuûa Anh raát ña daïng, khoâng chæ ngöôøi thích phieâu löu vaø thôï thuyeàn nhö caùc quoác gia khaùc. Nguyeân nhaân laø

Veà kinh teá : cuoäc caùch maïng coâng nghieäp Anh dieãn ra daãn ñeán vieäc thieáu nguyeân lieäu cho ngaønh deät may ( boâng, loâng cöøu ) cuõng nhö thò tröôøng tieâu thuï cho caùc haøng hoùa saûn xuaát. Do vaäy chính phuû Anh toå chöùc caùc ñoaøn di daân sang chaâu Myõ ( traùnh hieän töôïng “ cöøu aên thòt ngöôøi “ taïo neân söï choáng ñoái )

Veà chính trò : nhaø nöôùc Anh laø nhaø nöôùc phong kieán chuyeân cheá taäp quyeàn cao ñoä trong boái caûnh phong traøo Phuïc höng phaùt trieån, keát quaû caùch maïng tö saûn Anh bò phe baûo hoaøng giaønh laïi neân caùc luaät sö Anh phaûi di daân sang Myõ

Veà toân giaùo : lôïi duïng toân giaùo ( Thanh giaùo ) nhö 1 coâng cuï ñeå cai trò nhaân daân taâm lyù phaûn ñoái, di daân sang Myõ ñeå môû tröôøng hoïc truyeàn giaùo

Veà phaùp luaät : Thoâng luaät Anh gaëp khuûng hoaûng nghieâm troïng, haø khaéc hôn bao giôø heát. Veà daân söï, aùn leä khoâng ñieàu chænh ñöôïc caùc moái quan heä môùi cuûa neàn saûn xuaát tö

baûn do chæ coù hình thöùc cheá taøi boài thöôøng. Veà hình söï, nhaø nöôùc Anh ñöa tuø nhaân sang Myõ ñeå ñi ñaøy.

Vôùi nhöõng nguyeân nhaân treân thì ngöôøi Anh di daân quan chaâu Myõ vôùi soá löôïng lôùn thaønh phaàn da daïnng, nhöng ñeàu coù ñieåm chung laø baát maõn vôùi hoøang gia Anh, muoán thoaùt ly khoûi söï thoáng trò cuûa thoâng luaät Anh Di daân Anh daàn daàn hay ñoåi tính caùch, trôû neân thöïc duïng, luoân luoân thoûa thuaänKeát quaû cuûa quaù trình di daân : ñaàu theá kyû 18 ñaõ hình thaønh 13 khu thuoäc ñòa ñeàu ñaët döiôùi söï cai trò cuûa hoaøng gia Anh

Ñaëc ñieåm cuûa caùc khu daân cö :Ñeàu ñaët döôùi döï baûo hoä cuûa hoaøng gia Anh veà chính trò phaùp luaät, kinh teá. Tuy nhieân söï cai trò naøy chæ mang tính giaùn tieáp do vò trí ñòa lyù xa xoâi, hoaøng gia Anh phaûi ñoái phoù vôùicaùc cuoäc noåi daäy cuûa nhaân daân trong nöôùc vaø phaûi lo môû roäng caùc cuoäc xaâm löôïc thuoäc ñòa neân ñaõ xao nhaõng trong vieäc cai trò chaâu Myõ. Lôïi duïng söï loûng leûo, ngöôøi Myõ coù ñieàu kieän chuyeån taûi nhöõng tö töôûng töï do daân chuû tieán boä vaøo phaùp luaät daãn ñeán söï tieáp thu coù choïn loïc thoâng luaät Anh

Moái quan heä giöõa caùc khu daân cöCaùc khu daân cö toàn taïi nhö nhöõng quoác gia ñoäc laäp, haàu nhö khoâng coù moái lieân heä chaët cheõ naøo.

Veà kinh teá : do ñieàu kieän töï nhieân khaùc nhau neân ñaëc thuø veà kinh teá khaùc nhau, moãi khu coù theá maïnh rieâng, chæ döïa vaøo quan heä mua baùn vôùi hoaøng gia Anh chöù khoâng coù trao ñoåi haøng hoùa giöõa caùc khu

Veà chính trò : moãi khu daân cö ñeàu thaønh laäp cho mình 1 cô quan quaûn lyù rieâng döïa vaøo vieäc baàu cöû. Tuy nhieân veà chính trò, moãi khu seõ coù 1 vieân thoáng söù do hoaøng gia Anh cöû ñeán. Thöïc teá thì cô quan quaûn lyù caùc khu ñeàu tìm moïi caùch laøm suy giaûm quyeàn löïc cuûa vieân thoáng söù vaø taêng cöôøng quyeàn löïc cuû amình

Veà phaùp luaät : caùc khu ñeàu coù hieán phaùp thaønh vaên, trong ñoù ghi nhaän caùc quyeàn töï do bình ñaúng cuaû nhaân daân, choáng laïi söï laïm duïng quyeàn löïc cuûa chính quyeàn

Maëc duø quan heä vôùi hoaøng gia Anh loûng leûo nhöng Myõ vaãn chöa theå ñaáu tranh taùch ra khoûi Anh do coøn phaûi ñoái maët vôùi caùc theá löïc khaùc nhö caùc ñeá quoác khaùc ( Phaùp ), caùc thoå daân da ñoû. Hoï phaûi ñôïi ñeán khi neàn kinh teá phaùt trieån ñuû maïnh

Cuoäc ñaáu tranh giaønh ñoäc laäp 1773 - 1783 Naêm 1774 ñaïi hoäi chaâu luïc laàn 1 dieãn ra, nhaèm caàu hoøa vôùi hoaøng gia Anh nhöng bò khöôùc töø. Naêm 1775 ñaïi hoäi chaâu luïc laàn 2 ñöôïc trieäu taäp, caùc ñaïi bieåu nhaát trí ñöùng leân tham chieán vôùi hoaøng gia Anh. Caùc khu daân cö ñaõ toå chöùc quaân söï choáng laïi Anh

Naêm 1776 Myõ ñôn phöông ra tuyeân boá ñoäc laäp, thoaùt ly hoaøn toaøn khoûi Anh, ñaùnh daáu söï ly khai veà kinh teá, chính trò vaø caû phaùp luaät. Naêm 1777 baûn ñieàu leä lieân bang ñöôïc soaïn thaûo ñeå taïo cô sôû phaùp lyù cho chính phuû ra ñôøi töø ñaïi hoäi chaâu luïc laàn 2 toàn taïi. Tuy vaäy baûn ñieàu leä naøy coøn raát haïn cheá laøm cho chính phuû hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû. Sau khi ñaáu tranh thaønh coâng, nhöõng nhöôïc ñieåm naøy môùi boäc loä ra roõ neùt, laøm phaùt sinh nhu caàu ra ñôøi hieán phaùp Naêm 1787, hieán phaùp Myõ ra ñôøi thay theá cho baûn ñieàu leä lieân bang xaùc ñònh nhaø nöôùc Myõ laø nhaø nöôùc lieân bang trong ñoù chính quyeàn lieân bang coù 1 soá quyeàn haïn cheá nhöng ñuû maïnh ñeå ñieàu tieát moái quan heä giöõa caùc bang vaø quyeàn löïc chuû yeáu vaãn thuoäc veà caùc bang

Keát luaän Ngöôøi Myõ coù nguoàn goác chuû yeáu töø ngöôøi Anh. Caùc khu daân cö treân Baéc Myõ laø thuoäc ñòa cuûa Anh. Phaùp luaät Myõ coù nguoàn goác töø thoâng luaät Anh, nhöng laø söï tieáp thu coù choïn loïcYeáu toá lieân bang vaø yeáu toá thoâng luaät khieán cho phaùp luaät Myõ khaùc bieät vôùi haàu heát caùc neàn phaùp luaät khaùc treân theá giôùi

2 Lòch söû hình thaønh phaùp luaät MyõTröôùc 1776, phaùp luaät Myõ tieáp thu coù choïn loïc thoâng luaät Anh

Phaùp luaät Myõ baét nguoàn töø thoâng luaät Anh, do ngöôøi Myõ coù nguoàn goác chuû yeáu töø ngöôøi Anh + do 13 khu daân cö ñeàu laø thuoäc ñòa Anh vaø hoaøng gia Anh tuyeân boá laø thoâng luaät Anh phaûi ñöôïc aùp duïng treân nhöõng thuoäc ñòa naøyTuy vaäy trong thôøi gian ñaàu, thoâng luaät Anh chöa coù aûnh höôûng nhieàu do khoâng coù ñuû caùc ñieàu kieän cho söï phaùt trieån cuûa thoâng luaät ( heä thoáng toøa aùn taäp trung + ñoäi nguõ luaät sö + caùc söu taäp aùn leä ) vaø Myõ khoâng thích aùp duïng phaùp luaät Anh. Sau naøy khi kinh teá phaùt trieån, thì caùi nhìn cuûa Myõ ñoái vôùi thoâng luaät Anh daàn daàn thay ñoåi vaø baét ñaàu tieáp thu thoâng luaät Anh nhöng coù choïn loïc. Nguyeân nhaân laø : hoaøng gia Anh cho pheùp chæ aùp duïng nhöõng qui phaïm phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuûa thuoäc ñòa + kinh teá Myõ ñang phaùt trieån leân neàn saûn xuaát tö baûn, khoâng phuø hôïp vôùi thoâng luaät Anh thôøi phong kieán + tö töôûng ngöôøi daân Myõ khi ñaõ chöùng kieán nhöõng haïn cheá cuûa thoâng luaät Anh

Sau 1776, phaùp luaät Myõ khoâng coøn tieáp thu choïn loïc nöõa maø chuyeån sang töï phaùt trieån hoaøn toaøn ñoäc laäp heä thoáng phaùp luaät cuûa mình döïa treân neàn taûng caùc phaùp luaät ñaõ tieáp thu tröôùc 1776 :

toaøn boä 13 khu daân cö tuyeân boá töø choái aùp duïng thoâng luaät Anh töø 1776 ( khoâng söû duïng vieän cô maät Anh ñeå xeùt xöû nöõa

+ coâng taùc phaùp ñieån hoùa phaùt trieån, ra ñôøi haøng loaït ñaïo luaät thaønh vaên ). Ñaõ xuaát hieän quan ñieåm cho raèng Myõ seõ aùp duïng luaät thaønh vaên cuûa heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòaNhöng cuoái cuøng, phaùp luaät Myõ phaûi “ôû laïi “ vôùi aùn leä : taát caû caùc bang, tröø bang Lousiana, ñeàu tuyeân boá duy trì thoâng luaät Anh ñaõ tieáp thu ñöôïc tröôùc 1776. Nguyeân nhaân : tieáng Anh vaø nguoàn goác Anh ñaõ khieán cho Myõ ôû laïi vôùi thoâng luaät Anh ( theå hieän tính ñoaøn keát cuûa ngöôøi Anh ) + taát caû caùc thaåm phaùn vaø luaät sö Myõ ñeàu ñöôïc ñaøo taïo töø neàn thoâng luaät ( khoù thay ñoåi thoùi quen laøm vieäc vôùi aùn leä )

3 Nhöõng ñaëc tröng cô baûn cuûa heä thoáng phaùp luaät Myõ ( so saùnh vôùi Anh )Caùc nguoàn cuûa phaùp luaät :

aùn leä coù vò trí quan troïng nhaát so vôùi caùc loaïi nguoàn luaät khaùc nhö phaùp luaät thaønh vaên, taäp quaùn, hoïc thuyeát phaùp lyù

Ñaëc tröng caáu truùc phaùp luaät Noùi ñeán heä thoáng phaùp luaät Myõ laø noùi ñeán 51 heä thoáng phaùp luaät bao goàm heä thoáng phaùp luaät lieân bang + heä thoáng phaùp luaät cuûa 50 bang ( trong khi ñoù, Anh chæ coù 1 heä thoáng phaùp luaät ). Nguyeân nhaân : do chính theå nhaø nöôùc lieân bang cuûa Myõ ñöôïc xaùc laäp treân hieán phaùp 1787 vaø baûn hieán phaùp naøy ñaõ trao cho nhaø nöôùc lieân bang 1 soá thaåm quyeàn haïn cheá ( khoâng ñöôïc giaûi thích roäng ) nhöng ñuû maïnh ñeå coù theå ñieàu chænh ñöôïc moái quan heä giöõa caùc bang vaø quan heä giöõa Myõ vôùi nöôùc ngoaøi. Quyeàn löïc chuû yeáu vaãn thuoäc veà caùc bang, trong ñoù coù thaåm quyeàn ban haønh phaùp luaät trong nhöõng lónh vöïc maø hieán phaùp chöa qui ñònh

Tuy vaäy caùc heä thoáng phaùp luaät vaãn coù “maãu soá chung” taïo ra söï thoáng nhaát cuûa heä thoáng phaùp luaät Myõ. Nguyeân nhaân :

Do phaùp luaät caùc bang ñeàu baét nguoàn töø thoâng luaät Anh Do chính söï ñònh khung cuûa phaùp luaät lieân bang ñoái vôùi phaùp

luaät cuûa caùc bang : phaùp luaät cuûa caùc bang phaûi tuaân theo hieán phaùp vaø phaùp luaät lieân bang. Nhöõng lónh vöïc maø hieán phaùp khoâng trao thaåm quyeàn laäp phaùp cho lieân bang thì nhaø nöôùc lieân bang vaãn coù theå duøng chính saùch ñeå ñònh höôùng caùc bang ban haønh qui ñònh phaùp luaät phuø hôïp vôùi yù muoán cuûa lieân bang ( Ví duï : lieân bang vieän trôï taøi chính cho bang ñeå khuyeán khích vieäc aùp duïng ñaïo luaät môùi )

Do chính cô quan laäp phaùp vaø cô quan tö phaùp cuûa bang. Veà phía cô quan laäp phaùp cuûa bang thöôøng coá gaéng ban haønh phaùp luaät cuûa mình khoâng quaù khaùc bieät vôùi 49 bang coøn laïi tröø tröôøng hôïp khoâng theå laøm khaùc ñöôïc nhaèm taïo ñieàu kieän cho coâgn daân giöõa caùc bang thuaän tieän laøm vieäc, qua laïi, sinh soáng vaø buoân baùn

Caùc thaåm phaùn thöôøng hoïc hoûi phaùn quyeát cuûa caùc bang khaùc ñeå ñöôïc loøng daân mong ñöôïc baàu laïi cho nhieäm kyø môùi

Nhaø nöôùc lieân bang ban haønh caùc boä luaät maãu ( khoâng coù giaù trò nhö caùc boä luaät thaønh vaên cuûa heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa ) chæ ñeå giuùp caùc bang tham khaûo aùp duïng. Ví duï : boä luaät hình söï ( chæ ñöôïc 25 bang thoâng qua do mang yeáu toá phaùp luaät coâng, theå hieän chuû quyeàn cuûa nhaø nöôùc ), boä luaät thöông maïi thoáng nhaát ( ñöôïc 49 bang thoâng qua, tröø Lousiana chæ thoâng qua 1 phaàn )

Tuy nhieân do ñieàu kieän kinh teá, xaõ hoäi, chính trò khoâng gioáng nhau neân khoâng coù heä thoáng phaùp luaät bang naøo hoaøn toaøn gioáng heät phaùp luaät cuûa nhau Chính vì söï khaùc nhau cuûa heä thoáng phaùp luaät caùc bang neân ñaõ daãn ñeán xung ñoät phaùp luaät trong noäi taïi cuûa Myõ.

Khi coù xung ñoät phaùp luaät giöõa lieân bang vaø caùc bang, seõ aùp duïng phaùp luaät bang khi vuï vieäc chæ lieân quan ñeán bang, seõ aùp duïng phaùp luaät lieân bang khi vuï vieäc coù caùc yeáu toá lieân quan ñeán lieân bang Khi coù xung ñoät phaùp luaät giöõa caùc bang,

Phaùp luaät caùc bang toaøn quyeàn qui ñònh luaät bang seõ aùp duïng. tuy vaäy phaùp luaät caùc bang qui ñònh raát khaùc nhau vaø caùc qui ñònh veà xung ñoät phaùp luaät thöôøng ñöôïc qui ñònh trong aùn leä ,Hieán phaùp Myõ qui ñònh caùc bang phaûi tuaân thuû baûn aùn quyeát ñònh bang khaùc, nhöng phaùp luaät lieân bang seõ qui ñònh ñieàu kieän ñeå baûn aùn quyeát ñònh cuûa bang naøy ñöôïc coâng nhaän vaø cho thi haønh ôû bang khaùc

Caáu truùc nguoàn luaät AÙn leä

Veà tyû troïng cuûa aùn leä so vôùi phaùp luaät thaønh vaên thì Myõ thaáp hôn Anh AÙn leä cuûa Myõ chæ vaän haønh theo chieàu doïc ( cho heä thoáng phaùp luaät lieân bang )Nguyeân taéc stare decisis cuûa Myõ thì meàm deûo vaø linh hoaït hôn cuûa Anh : caùc thaåm phaùn coù quan ñieåm cho raèng keát quaû phaùn quyeát seõ phuï thuoäc vaøo chính saùch chung cuûa nhaø nöôùc, vaøo quan ñieåm caù nhaân cuûa thaåm phaùn xeùt xöû AÙn leä coù vai troø raát quan troïng trong vai troø giaûi thích hieán phaùp Myõ ( Hieán phaùp Myõ chæ coù 7 ñieàu vaø 27 tu chính aùn )AÙn leä coù 2 loaïi

AÙn leä lieân bang : taïo ra bôûi toøa aùn lieân bang khi xeùt xöû nhöõng vuï vieäc thuoäc thaåm quyeàn cuûa nhaø nöôùc lieân bangAÙn leä caùc bang do toøa aùn lieân bang taïo ra ( khi aùp duïng phaùp luaät cuûa bang ) do toøa aùn bang taïo ra cho vuï vieäc lieân quan ñeá thaåm quyeàn laäp phaùp cuûa bang vaø khoâng coù yeáu toá ña chuûng

Phaùp luaät thaønh vaênSoá löôïng caùc vaên baûn phaùp luaät thaønh vaên cuûa Myõ ñoà soä hôn Anh ( do coù ñeán 50 nhaø nöôùc )

Hieán phaùp thaønh vaên laø ñaïo luaät toái cao cuûa Myõ maø phaùp luaät taát caû caùc bang phaûi tuaân thuû ( trong khi ñoù hieán phaùp Anh laø hieán phaùp baát thaønh vaên, naèm raûi raùc ôû nhieàu vaên baûn, khoâng coù giaù trò phaùp luaät cao nhaát ) Phaïm vi phaùp ñieån hoùa cuûa Myõ roäng raõi hôn Anh : moãi bang ñeàu coù vaøi boä luaät thaønh vaên

II Hieán phaùp MyõNguyeân nhaân soaïn thaûo ( hoaøn caûnh ra ñôøi )

1783 Myõ giaønh ñöôïc ñoäc laäp töø Anh, nhöng laâm vaøo khuûng hoaûng traàm troïng vaø ñoái dieän vôùi nguy cô bò tan raõ do Veà kinh teá : bò toån thaát naëng neà veà kinh teá ( giao thöông

buoân baùn vôùi nöôùc ngoaøi bò caét ñöùt ), tình traïng laïm phaùt naëng neà xaûy ra ( moãi bang coù ñoàng tieàn rieâng, heä thoáng ño löôøng rieâng ) buoân baùn giöõa caùc bang trì treä ( haï taàng giao thoâng keùm, chuû tröông haïn cheá buoân baùn giöõa caùc bang , caùc bang khoâng tuaân theo caùc chính saùch cuûa nhaø nöôùc lieân bang nhaèm khoâi phuïc kinh teá )

Veà chính trò : ngöôøi daân maát loøng tin vaøo nhaø nöôùc caùc bang vaø lieân bang ( nhaø nöôùc lieân bang muoán öu ñaõi thöông beänh binh nhöng caùc bang khoâng tuaân theo ). ÔÛ caùc bang xuaát hieän xu höôùng giaûi taùn nhaø nöôùc lieân bang, 1 soá bang töï tuyeån moä quaân ñoäi, töï tieán haønh kyù keát vôùi nöôùc ngoaøi

Veà phaùp luaät : ñieàu leä lieân bang hieän haønh laøm cho nhaø nöôùc lieân bang “queø quaët” ( khoâng coù quyeàn thu thueá hay quyeàn xeùt xöû, quoác hoäi chæ hoïp 1 laàn 1 naêm ) phaùt sinh nhu caàu phaûi söûa ñoåi ñieàu leä lieân bang. Baûng ñieàu leä l lieân bang khoâng taïo ra cô sôû phaùp lyù vöõng chaéc cho söï toàn taïi cuûa nhaø nöôùc lieân bang ra ñôøi töø ñaïi hoäi chaâu luïc laàn 2, do vaäy phaûi söûa ñoåi ñieàu leä taêng cöôøng quyeàn löïc cho nhaø nöôùc lieân bang nhöng vaãn phaûi ñaûm baûo quyeàn löïc cuûa caùc bang

Yeâu caàu böùc thieát naøy cuûa tình hình ñaõ laøm troïng taâm cuûa hieán phaùp Myõ khaùc haún vôùi caùc hieán phaùp khaùc treân theá giôùi, chæ taäp trung vaøo toå chöùc boä maùy nhaø nöôùc vaø phaân chia quyeàn löïc

Dieãn bieán cuûa quaù trình soaïn thaûoLaø quaù trình thoûa hieäp veà chính trò

Noäi dung cuûa hieán phaùpToå chöùc boä maùy nhaø nöôùcToå chöùc theo nguyeân taéc tam quyeàn phaân laäp vaø kieàm cheá ñoái troïng : quyeàn löïc nhaø nöôùc ñöôïc phaân chia ra 3 nhaùnh laäp phaùp, haønh phaùp, tö phaùp vaø phaûi chòu söï kieåm soaùt laãn nhau ñeå traùnh hieän töôïng laïm quyeàn. Laäp phaùp :

hieán phaùp trao cho nhaùnh laäp phaùp thaåm quyeàn ban haønh moïi ñaïo luaät caàn thieát ñeå thöïc hieän nhöõng quyeàn maø hieán phaùp trao cho nhaø nöôùc lieân bang. Nghò syõ do nhaân daân boå nhieäm qua baàu cöû, chæ bò baõi nhieäm bôûi 2/3 soá nghò syõ cuûa vieän mình boû phieáu, khoâng phaûi baùo caùo cho toång thoáng )Toång thoáng coù quyeàn phuû quyeát döï thaûo luaät vaø traû laïi cho caùc vieän. Nhöng neáu 2/3 toång soá nghò syõ ñoàng thuaän bieåu quyeát thoâng qua thì phuû quyeát cuûa toång thoáng seõ khoâng coù giaù tròToøa aùn toái cao Myõ coù theå tuyeân boá 1 ñaïo luaät ñaõ ban haønh laø vi hieán, nhöng phaûi coù giaûi thích chi tieát

Haønh phaùp : Myõ theo cheá ñoä coäng hoøa toång thoáng vôùi toång thoáng coù thöïc quyeàn nhaát treân theá giôùi . Hieán phaùp trao cho toång thoáng vaø noäi caùc quyeàn ñeå ñieàu haønh ñaát nöôùc : toång thoáng Myõ do ñaïi cöû tri baàu ra, ñöôïc toaøn quyeàn xaây döïng noäi caùc cuûa mình. Noäi caùc chæ chòu traùch nhieäm tröôùc toång thoáng maø thoâiQuoác hoäi coù quyeàn luaän toäi toång thoáng trong tröôøng hôïp phaûn quoác hay nhöõng toäi hieán phaùp qui ñònh Toøa aùn toái cao coù thaåm quyeàn tuyeân boá 1 haønh vi naøo ñoù cuûa toång thoáng hay noäi caùc laø vi hieán

Tö phaùp :Hieán phaùp laäp ra toøa aùn toái cao vôùi thaåm quyeàn xeùt xöû cao nhaát. Thaåm phaùn coù quyeàn xeùt xöû ñoäc laäp, nhieäm kyø suoát ñôøi, löông chæ taêngToång thoáng Myõ boå nhieäm thaåm phaùn toøa aùn toái caoQuoác hoäi ñaët ra qui cheá laøm vieäc cuûa toøa aùn

Myõ tieáp thu thuyeát tam quyeàn phaân laäp cuûa Phaùp nhöng ñaõ saùng taïo naâng cao leân moät taàm caáp môùi vôùi nguyeân taéc kieàm cheá ñoái troïng

Phaân chia quyeàn löïc giöõa nhaø nöôùc lieân bang vaø caùc bangQuyeàn löïc cuûa nhaø nöôùc lieân bang laø quyeàn löïc haïn cheá vaø khoâng ñöôïc giaûi thích roäng, quyeàn löïc chuû yeáu vaãn thuoäc veà caùc bang

Trong lónh vöïc laäp phaùp, nhaø nöôùc lieân bang ñöôïc hieán phaùp trao cho thaåm quyeàn sau : Quyeàn thu thueá, quyeàn ñieàu tieát thöông maïi lieân bang, ñieàu tieát quan heä vôùi nöôùc ngoaøi vaø thoå daân da ñoû. Thaåm quyeàn nhaø nöôùc lieân bang ñöôïc qui ñònh taïi muïc 8 cuûa hieán phaùp. Khi ñoù vaãn chöa ñònh ra ranh giôùi roõ raøng ñeå phaân ñònh quyeàn löïc nhöng tu chính aùn 10 ñaõ xaùc ñònh ranh giôùi naøy nhö sau: Nhöõng quyeàn maø hieán phaùp khoâng trao cho nhaø nöôùc lieân bang thì thuoäc veà caùc bang vaø nhaân daân. Nhöng thöïc teá thì nhaø nöôùc lieân bang vaãn coù thaåm quyeàn laäp phaùp trong caùc lónh vöïc maø hieán phaùp khoâng trao cho lieân

bang. Ngöôïc laïi nhaø nöôùc caùc bang vaãn coù thaåm quyeàn laäp phaùp trong caùc lónh vöïc maø hieán phaùp ñaõ trao cho nhaø nöôùc lieân bang

Nhaø nöôùc lieân bang coù thaåm quyeàn laäp phaùp trong caùc lónh vöïc ñaùng leõ thuoäc veà caùc bang baèng caùch lôïi duïng ñieàu khoaûn thöông maïi trong ñieàu 1 ñeå môû roäng thaåm quyeàn nhaø nöôùc lieân bang. Khaùi nieäm thöông maïi lieân bang ngaøy caøng môû roäng khoâng ngöøng, khoâng chæ bao goàm vieäc vaän chuyeån haøng hoùa maø bao goàm luoân caùc haønh vi coù theå aûnh höôûng ñeán thöông maïi lieân bang. Ví duï : qui ñònh giôø giaác laøm vieäc khoâng thoûa ñaùng, internet, moâi tröôøng …

Nhaø nöôùc bang coù thaåm quyeàn laäp phaùp trong caùc lónh vöïc ñaùng leõ thuoäc veà lieân bang trong tröôøng hôïp bang söû duïng thaåm quyeàn coøn laïi. Ví duï : lieân bang chæ qui ñònh chung, khung coøn bang seõ qui ñònh cuï theå; khi lieân bang söû duïng khoâng heát thaåm quyeàn hieán phaùp trao cho nhöng phaùp luaät bang seõ khoâng ñöôïc traùi phaùp luaät lieân bang vaø hieán phaùp Khi coù söï xung ñoät veà hieäu löïc phaùp lyù thì phaùp luaät lieân bang luoân luoân chieám öu theá ( ñieàu 6 cuûa hieán phaùp )

Trong lónh vöïc tö phaùp, Thaåm quyeàn xeùt xöû chuû yeáu vaãn thuoäc veà toøa aùn bang. Nhöõng vuï vieäc daân söï thuoäc thaåm quyeàn xeùt xöû cuûa caû toøa aùn bang vaø toøa aùn lieân bang, bao goàm

Vuï vieäc lieân quan ñeán dieãn giaûi hieán phaùp vaø caùc ñaïo luaät cuûa lieân bang. Toøa aùn toái cao cuûa lieân bang ñöôïc quyeàn xem xeùt laïi taát caû caùc vuï vieäc lieân quan ñeán vieäc dieãn giaûi phaùp luaät cuûa lieân bang.Vuï vieäc daân söï lieân quan ñeán yeáu toá ña chuûng : 1 beân trong quan heä laø ngöôøi nöôùc ngoaøi hay lieân quan ñeán coâng daân cuûa ít nhaát 2 bang khaùc nhau. Nhöng vuï vieäc tranh chaáp coù giaù trò treân USD75,000 môùi ñöôïc ñöa leân toøa lieân bang tröø caùc vieäc lieân quan baàu cöû, nhaäp tòch, tröøng caàu daân yù

Caùc vuï vieäc hình söï thuoäc thaåm quyeàn xeùt xöû cuûa caû toøa aùn bang vaø toøa aùn lieân bang bao goàm caùc vuï aùn maø caû cô quan nhaø nöôùc caáp lieân bang vaø caáp bang ñeàu coù quyeàn khôûi toá Caùc vuï vieäc thuoäc ñoäc quyeàn xeùt xöû cuûa 1 toøa aùn

Toøa aùn cuûa bang ñöôïc ñoäc quyeàn xeùt xöû ñoái vôùi vuï vieäc lieân quan ñeán phaùp luaät cuûa bang vaø thoûa maõn theâm ñieàu kieän laø taát caû caùc beân ñeàu phaûi laø coâng daân cuûa bang.Toøa aùn cuûa lieân bang coù thaåm quyeân chuyeân bieät lieân quan ñeán sôû höõu coâng nghieäp, thuû tuïc phaù saûn, tranh

chaáp haøng haûi, khieáu kieän choáng laïi caùc cô quan haønh chính lieân bang

Luaät aùp duïng taïi caùc toøa aùn Luaät toá tuïng thì khoâng phuï thuoäc vaøo vieäc toøa aùn thuï lyù vuï vieäc thuoäc thaåm quyeàn laäp phaùp cuûa caáp naøo. Luaät toá tuïng ñöôïc aùp duïng trong moïi tröôøng hôïp laø luaät toá tuïng cuûa chính toøa aùn xeùt xöûLuaät noäi dung : veà nguyeân taéc vuï vieäc thuoäc thaåm quyeàn laäp phaùp cuûa caáp naøo thì toøa aùn phaûi aùp duïng luaät noäi dung cuaû caáp ñoù. Neáu vuï vieäc tranh chaáp thuoäc thaåm quyeàn laäp phaùp cuûa caû bang vaø lieân bang thì toøa aùn phaûi aùp duïng phaùp luaät cuûa bang neáu vaán ñeà lieân quan ñeán bang vaø phaûi aùp duïng phaùp luaät cuûa lieân bang khi vuï tranh chaáp mang tính chaát xuyeân bang

III Heä thoáng toøa aùn MyõHeä thoáng toøa aùn Myõ bao goàm heä thoáng toøa aùn bang vaø heä thoáng toøa aùn lieân bang. Caùc bang ñöôïc toaøn quyeàn xaây döïng heä thoáng toøa aùn cuûa bang mình ( ¾ caùc bang töông töï lieân bang )Bao goàm 3 caáp :

Sô thaåm : toøa aùn lieân bang thieát laäp theo nguyeân taéc khu vöïc ( phuï thuoäc vaøo dieän tích, daân soá, vuï vieäc ) coù thaåm quyeàn vôùi haàu heát vuï vieäc thuoäc thaåm quyeàn toøa lieân bang, ngoaïi tröø vuï vieäc lieân quan ñeán ñaïi söù nöôùc ngoaøi thì seõ do chính toøa aùn toái cao sô thaåmPhuùc thaåm : bao goàm 13 toøa, moãi toøa phuï traùch 1 soá bang, coù thaåm quyeàn xeùt xöû caùc vuï vieäc chuyeån leân töø sô thaåm vaø phuùc thaåm caùc quyeát ñònh cuûa cô quan haønh chính lieân bang nhaèm kieåm tra vieäc giaûi thích hieán phaùp vaø phaùp luaät lieân bang cuûa caùc toøa sô thaåm vaø caùc cô quan haønh chính. Phaân loaïi vuï vieäc ñeå giaûi taûi coâng vieäc cho toøa aùn toái cao coù vai troø quan troïng nhaát trong vieäc taïo ra aùn leä vaø vieäc laäp ra chính saùch

1 Toøa aùn toái cao Myõ : Laø toøa aùn thöïc quyeàn maïnh nhaát treân theá giôùi, coù thaåm quyeàn

Xeùt xöû sô thaåm laãn phuùc thaåm, Giaûi thích hieán phaùp, phaùp luaät lieân bnagTuyeân boá ñaïo luaät naøo ñoù laø vi hieán

Chöùc naêng xeùt xöû sô thaåm vaø phuùc thaåm Sô thaåm : coù thaåm quyeàn ñoái vôùi caùc vuï vieäc do ñaïi söù

nöôùc ngoaøi khôûi kieän, vuï aùn lieân quan tranh chaáp giöõa caùc bang veà laõnh thoå. Vì ñaây laø caáp xeùt xöû cao nhaát trong heä thoáng toøa aùn neân baûn aùn sô thaåm cuûa toøa naøy coù giaù trò chung thaåm, khoâng theå khaùng caùo khaùng nghò taïi baát kyø toøa naøo khaùc.

Phuùc thaåm : Tuy nhieân toøa toái cao thöôøng xeùt xöû phuùc thaåm vôùi tö caùch laø caáp phuùc thaåm cuoái cuøng trong heä thoáng tö

phaùp Myõ. Bao goàm caùc khaùng caùo khaùng nghò chuyeån leân töø phuùc thaåm lieân bang, caùc phaùn quyeát chung thaåm cuûa toøa aùn bang traùi vôùi hieán phaùp hay phaùp luaät lieân bang

Chöùc naêng giaûi thích hieán phaùp :Toái cao phaùp vieän laø cô quan coù tieáng noùi cuoái cuøng trong vieäc giaûi thích hieán phaùp, caùc ñaïo luaät lieân bang cuûa cô quan laäp phaùp vaø caùc ñieàu öôùc quoác teá. Chính thaåm quyeàn naøy ñaõ taïo neân danh tieáng vaø uy tiùn cuûa toái cao phaùp vieän. Chính nhôø chöùc naêng naøy maø nhöõng tö töôûng cô baûn cuûa hieán phaùp ñaõ ñöôïc cuï theå hoùa vaøo nhieàu lónh vuïc, nhaát laøø baûo veä quyeàn coâng daân, quyeàn con ngöôøi, choáng laïi söï laïm duïng quyeàn löïc cuûa nhaø nöôùc vaø goùp phaàn môû roäng thaåm quyeàn cuûa nhaø nöôùc lieân bang Myõ

Chöùc naêng baûo hieán : vieäc tuyeân boá ñaïo luaät naøo ñoù cuûa quoác hoäi hay haønh vi naøo ñoù cuûa chính phuû laø vi hieán. Vieäc tuyeân boá ñaïo luaät vi hieán laø do chaùnh aùn John Massan saùng taïo ra, döïa vaøo thaåm quyeàn giaûi thích hieán phaùp

IV Ngheà luaät vaø ñaøo taïo luaät Gíao trình ñaïi hoïc luaät Haø noäi

Luaät sö Myõ : khoâng phaân chia thaønh luaät sö tö vaán vaø luaät sö baøo chöõa do Myõ nhaän thaáy yeáu ñieåm phöùc taïp, toán keùm cuûa vieäc phaân chia naøy + Ban ñaàu chæ coù 27 luaät sö di cö sang Myõ, haønh ngheà caû tö vaán vaø baøo chöõa neân hoï phaûi kieâm caû 2 chöùc naêng naøyÑaøo taïo ngheà luaät cuûa Myõ gioáng Anh, nhaèm muïc ñích ñaøo taïo kyõ naêng ngheà. Nhöõng sinh vieân luaät phaûi coù ít nhaát 1 baèng cao ñaúng hay ñaïi hoïc. Vieäc ñaøo taïo luaät laø ôû caáp bang nhöng Myõ coù toå chöùc kyø thi tö phaùp chung haøng naêm ôû caáp lieân bang Moãi bang coù heä thoáng phaùp luaät khaùc nhau, ñöôïc ñaøo taïo khaùc nhau neân luaät sö hoïc ôû bang naøo thì chæ haønh ngheà ôû bang ñoù.Sau naøy caùc bang thoûa thuaän laø luaät sö ñaõ traûi qua moät thôøi gian haønh ngheà luaät sö ôû bang cuõ + vöôït qua kyø thi kieåm tra ôû bang môùi thì seõ ñöôïc haønh ngheà ôû bang môùiThaåm phaùn coù theå ñöôïc boå nhieäm töø chính trò gia, giaùo sö luaätMyõ tieân tieán nhaát treân theá giôùi trong ñaøo taïo luaät do aùp duïng phöông phaùp Socrate : phaân tích döïa treân baûn aùn keát hôïp vôùi ñoái thoaïi