GIM307 - Internasionale Bestuur
description
Transcript of GIM307 - Internasionale Bestuur
Internasionale Bestuur
Skrywer: Monique Visser
www.akademia.ac.za
c Kopiereg 2016
Onder redaksie van: Paul JN Steyn, BA (PU vir CHO), THOC (POK), DEd (Unisa)Skrywer: Monique Visser
Onderwysontwerp, bladuitleg en taalversorging: Dr. Daleen van Niekerk
’n Publikasie van Akademia.
Alle regte voorbehou.
Adres: Von Willichlaan 284, Die Hoewes, CenturionPosadres: Posbus 11760, Centurion, 0046
Tel: 0861 222 888E-pos: [email protected]
Webtuiste: www.akademia.ac.za
Geen gedeelte van hierdie boek mag sonder die skriftelike toestemming van die uitgewers gereproduseer of in enige vorm of deur enige middel weergegee word
nie, hetsy elektronies of deur fotokopiëring, plaat- of bandopnames, vermikrofilming of enige ander stelsel van inligtingsbewaring nie. Enige ongemagtigde weergawe van hierdie werk sal as ’n skending van kopiereg beskou word en die dader sal
aanspreeklik gehou word onder siviele asook strafreg.
GIM307 Internasionale Bestuur
Inhoudsopgawe Bladsy 1
INHOUDSOPGAWE
Inleiding ............................................................................................................................... 7
Vakleeruitkomste ................................................................................................................ 8
Woordomskrywing vir evaluering .................................................................................... 10
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing ............................................................... 11
1.1 Studie-eenheid leeruitkomste ................................................................................ 11
1.2 Voorgeskrewe handboek ...................................................................................... 12
1.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter? ............................................................................ 12
1.4 Inleiding ................................................................................................................ 14
1.5 Globalisering van die sakeomgewing .................................................................... 15
1.5.1 Definisie van globalisering ................................................................................. 16
1.5.2 Die ontstaan van globale instellings ................................................................... 16
1.5.3 Die drywers van globalisering ............................................................................ 17
1.5.4 Internasionaal-gebore ondernemings ................................................................ 18
1.5.5 Evolusie en rol van multinasionale maatskappye in globalisering ...................... 18
1.5.6 Motivering vir ondernemings om globaal uit te brei ............................................ 21
1.6 Ekonomiese en regstelsels ................................................................................... 22
1.6.1 Ekonomiese stelsels .......................................................................................... 22
1.6.2 Regstelsels ........................................................................................................ 23
1.7 Politieke en ekonomiese omgewing ...................................................................... 26
1.7.1 Belang van die ekonomiese omgewing ............................................................. 26
1.7.2 Klassifikasie van lande se ekonomiese ontwikkeling ......................................... 27
1.7.3 Politieke ekonomie en ekonomiese vooruitgang ................................................ 29
1.7.4 Politieke en ekonomiese vryheid ....................................................................... 29
1.7.5 Die aard van ekonomiese transformasie ........................................................... 30
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 2 Inhoudsopgawe
1.7.6 Ekonomiese en politieke risiko .......................................................................... 31
1.8 Internasionale kulturele omgewing ........................................................................ 31
1.8.1 Definisie van kultuur .......................................................................................... 31
1.8.2 Vlakke van kultuur ............................................................................................. 32
1.8.3 Sosiale struktuur ................................................................................................ 33
1.8.4 Godsdiens en etiese stelsels ............................................................................. 34
1.8.5 Taal ................................................................................................................... 36
1.8.6 Opvoeding ......................................................................................................... 36
1.8.7 Kultuur en die werksomgewing .......................................................................... 37
1.8.8 Implikasies van kultuur vir internasionale ondernemings ................................... 38
1.9 Samevatting .......................................................................................................... 38
1.10 Selfevaluering ....................................................................................................... 40
1.11 Selfevalueringsriglyne ........................................................................................... 42
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing ........................... 45
2.1 Studie-eenheid leeruitkomste ................................................................................ 45
2.2 Voorgeskrewe handboek ...................................................................................... 46
2.3 Verrykende bronne ............................................................................................... 46
2.4 Hoe kan jy jou begrip verbeter? ............................................................................ 46
2.5 Inleiding ................................................................................................................ 47
2.6 Tegnologiese omgewing ....................................................................................... 48
2.6.1 Verskil tussen tegnologie en kennis ................................................................... 48
2.6.2 Dinamika van die tegnologiese omgewing ......................................................... 49
2.6.3 Verskillende tipes tegnologie ............................................................................. 49
2.6.4 Behoefte vir voortdurende tegnologiese verandering in ʼn land se tegnologiese
omgewing ........................................................................................................................ 51
2.7 Internasionale handelsteorieë ............................................................................... 53
2.7.1 Oorsig oor handelsteorieë ................................................................................. 53
GIM307 Internasionale Bestuur
Inhoudsopgawe Bladsy 3
2.7.2 Verskillende handelsteorieë............................................................................... 54
2.8 Politieke ideologieë ............................................................................................... 58
2.8.1 Radikale siening ................................................................................................ 58
2.8.2 Vryemarksiening ................................................................................................ 59
2.8.3 Pragmatiese nasionalisme ................................................................................ 59
2.8.4 Verskuiwing van ideologieë ............................................................................... 60
2.9 Ekonomiese integrasie .......................................................................................... 60
2.9.1 Dinamika en vlakke van ekonomiese integrasie ................................................ 60
2.9.2 Streeksintegrasie ............................................................................................... 61
2.9.3 Argument teen streeksintegrasie ....................................................................... 62
2.9.4 Streeksekonomiese integrasie in Europa........................................................... 63
2.9.5 Streeksekonomiese integrasie in Amerika ......................................................... 65
2.9.6 Streeksekonomiese integrasie in ander lande ................................................... 68
2.10 Samevatting .......................................................................................................... 69
2.11 Selfevaluering ....................................................................................................... 70
2.12 Selfevalueringsriglyne ........................................................................................... 71
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel .................................................................. 75
3.1 Studie-eenheid leeruitkomste ................................................................................ 75
3.2 Voorgeskrewe handboek ...................................................................................... 76
3.3 Verrykende bronne ............................................................................................... 76
3.4 Hoe kan jy jou begrip verbeter? ............................................................................ 76
3.5 Inleiding ................................................................................................................ 78
3.6 Buitelandse valutamarkte ...................................................................................... 78
3.6.1 Funksies van die buitelandse valutamark .......................................................... 79
3.6.2 Aard van die buitelandse valutamark ................................................................. 81
3.6.3 Ekonomiese teorieë van wisselkoersbepaling ................................................... 82
3.6.4 Wisselkoers-vooruitskatting ............................................................................... 85
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 4 Inhoudsopgawe
3.6.5 Geldeenheid-omsetbaarheid ............................................................................. 86
3.6.6 Implikasies vir bestuurders ................................................................................ 86
3.7 Internasionale monetêre stelsels ........................................................................... 87
3.7.1 Goudstandaard.................................................................................................. 88
3.7.2 Bretton Woods-stelsel ....................................................................................... 89
3.7.3 Ineenstorting van die vaste-wisselkoersstelsel .................................................. 90
3.7.4 Swewende wisselkoersregime ........................................................................... 90
3.7.5 Vaste teenoor swewende wisselkoerse ............................................................. 91
3.7.6 Wisselkoersregime in praktyk ............................................................................ 92
3.7.7 Krisisbestuur by die IMF .................................................................................... 93
3.8 Internasionale kapitaalmarkte ............................................................................... 94
3.8.1 Voordele van die globale kapitaalmark .............................................................. 95
3.8.2 Euro-valutamark ................................................................................................ 98
3.8.3 Globale effektemark .......................................................................................... 99
3.8.4 Globale aandelemark ...................................................................................... 100
3.8.5 Buitelandse valutarisiko en die koste van kapitaal ........................................... 100
3.9 Samevatting ........................................................................................................ 101
3.10 Selfevaluering ..................................................................................................... 102
3.11 Selfevalueringsriglyne ......................................................................................... 103
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede ......... 105
4.1 Studie-eenheid leeruitkomste .............................................................................. 105
4.2 Voorgeskrewe handboek .................................................................................... 106
4.3 Verrykende bronne ............................................................................................. 106
4.4 Hoe kan jy jou begrip verbeter? .......................................................................... 106
4.5 Inleiding .............................................................................................................. 108
4.6 Ondernemingstrategieë ...................................................................................... 108
4.6.1 Strategiese oriëntasie en posisionering van onderneming ............................... 108
GIM307 Internasionale Bestuur
Inhoudsopgawe Bladsy 5
4.6.2 Werksaamhede en die waardeketting .............................................................. 111
4.6.3 Globale uitbreiding .......................................................................................... 113
4.6.4 Internasionale strategieë ................................................................................. 115
4.7 Ondernemingstrukture ........................................................................................ 117
4.7.1 Organisatoriese argitektuur ............................................................................. 117
4.7.2 Verskillende tipes ondernemingstrukture ......................................................... 118
4.7.3 Beheerstelsels en aansporings van ondernemingstrukture .............................. 122
4.7.4 Prosesse ......................................................................................................... 124
4.7.5 Organisatoriese kultuur ................................................................................... 124
4.7.6 Sintese: Strategie en struktuur ........................................................................ 125
4.8 Buitelandse marktoetrede ................................................................................... 126
4.8.1 Konsep van globale mededingendheid, asook globale mededingende voordeel ...
........................................................................................................................ 126
4.8.2 Basiese toetrede-besluite ................................................................................ 127
4.8.3 Verskillende toetrede-metodes ........................................................................ 128
4.8.4 Keuse van ʼn toetrede-metode ......................................................................... 132
4.9 Samevatting ........................................................................................................ 134
4.10 Selfevaluering ..................................................................................................... 135
4.11 Selfevalueringsriglyne ......................................................................................... 136
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur ................................ 139
5.1 Studie-eenheid leeruitkomste .............................................................................. 139
5.2 Voorgeskrewe handboek .................................................................................... 140
5.3 Verrykende bronne ............................................................................................. 140
5.4 Hoe kan jy jou begrip verbeter? .......................................................................... 141
5.5 Inleiding .............................................................................................................. 142
5.6 Globale aanbodkettingbestuur ............................................................................ 142
5.6.1 Globale vervaardiging...................................................................................... 143
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 6 Inhoudsopgawe
5.6.2 Produseringsligging ......................................................................................... 144
5.6.3 Maak-of-koopbesluite ...................................................................................... 147
5.6.4 Bestuur van ʼn globale aanbodketting .............................................................. 149
5.7 Globale finansiële en internasionale beleggingsbestuur ...................................... 150
5.7.1 Finansiële besluite ........................................................................................... 152
5.7.2 Globale kapitaalbestuur ................................................................................... 153
5.8 Afrika en die globale bestuursomgewing ............................................................. 157
5.8.1 Afrika se groeiprestering .................................................................................. 157
5.8.2 Afrika se tegnologiese prestasie ...................................................................... 163
5.8.3 Afrika se ontwikkelingsvooruitsigte .................................................................. 164
5.9 Samevatting ........................................................................................................ 166
5.10 Selfevaluering ..................................................................................................... 168
5.11 Selfevalueringsriglyne ......................................................................................... 169
Woordelys in Afrikaans en Engels ................................................................................. 170
Bronnelys ........................................................................................................................ 176
GIM307 Internasionale Bestuur
Inleiding Bladsy 7
INLEIDING
Die afgelope drie dekades het ʼn fundamentele skuif plaasgevind vanaf relatief
selfonderhoudende ondernemings na interafhanklike, geïntegreerde globale ondernemings.
Dit verklaar die naam van hierdie module, naamlik “Internasionale bestuur”.
Studie-eenheid 1 fokus op die globale bestuursomgewing. Die eerste tema wat bespreek
word, is die globalisering van die sakeomgewing. Hierop volg besprekings oor die
ekonomiese en regstelsels, asook aspekte van die politieke en ekonomiese omgewing. Die
eenheid sluit af met die internasionale kulturele omgewing. Die evolusie van globalisering
speel ʼn belangrike rol in al die genoemde omgewings.
Studie-eenheid 2 fokus op die tegnologiese, handels- en beleggingsomgewings. Die eerste
tema bied ʼn deurgrondige bespreking van die tegnologiese omgewing, gevolg deur ʼn
uiteensetting van die verskillende internasionale handelsteorieë. Die volgende belangrike
tema is politieke ideologieë en die eenheid sluit af met ekonomiese integrasie, asook
streeksekonomiese integrasie in Europa, Amerika en in ander lande.
Studie-eenheid 3 bespreek die globale monetêre stelsel. Die eerste tema voorsien ‘n oorsig
van hoe buitelandse valutamarkte en wisselkoerse werk. Die volgende tema verskaf ʼn
uitgebreide prentjie van die ontstaan van die internasionale monetêre stelsel en hoe dit in
die praktyk toegepas word. Die laaste tema wat bespreek word in die eenheid is
internasionale kapitaalmarkte.
Studie-eenheid 4 fokus op globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede. Daar
word drie temas in die eenheid bespreek. Eerstens word daar gefokus op
ondernemingstrategieë gevolg deur ondernemingstrukture en dan buitelandse marktoetrede.
Studie-eenheid 5 fokus op die globale aanbodketting en finansiële bestuur. Die eerste tema
bespreek die globale aanbodketting, terwyl die tweede tema globale finansiële en
internasionale investering verduidelik. Die derde tema sluit die eenheid af met ʼn bespreking
van die rol van Afrika in die globale bestuursomgewing asook Afrika se toekomstige
ontwikkelingsvooruitsigte.
Die volgende handboek is voorgeskryf:
Hill, C.W.L. 2014. International business: Competing in a global marketplace. 10de
uitgawe. Verenigde Koningkryk: McGraw-Hill Education.
Die gedeeltes met betrekking op die inhoud van die studie-eenhede word telkens aangedui.
Die gids begelei jou deur die handboek en probeer moeiliker gedeeltes toelig, aanvul waar
nodig en wys die belangrike gedeeltes uit.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 8 Vakleeruitkomste
Vir eksamendoeleindes moet jy die voorgeskrewe gedeeltes in die handboek, asook hierdie
begeleidingsgids, bestudeer.
VAKLEERUITKOMSTE
Kennis en begrip
Na voltooiing van die vak INTERNASIONALE BESTUUR sal jy in staat wees om jou
kennis en begrip te demonstreer van:
• Globale bestuursomgewings
• Tegnologiese, handels- en beleggingsomgewings
• Globale monetêre stelsels
• Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
• Globale aanbodkettings en finansiële bestuur
Vaardighede
Jy sal ook in staat wees om:
• die globalisering van die sakeomgewing te verduidelik.
• ekonomiese en regstelsels te bespreek.
• die politieke en ekonomiese omgewing te bespreek.
• die internasionale kulturele omgewing te bespreek.
• die tegnologiese omgewing te bespreek.
• te onderskei tussen die verskillende internasionale handelsteorieë.
• verskeie politieke ideologieë te verduidelik.
• ekonomiese integrasie te bespreek.
• buitelandse handelsmarkte te identifiseer.
• verskeie internasionale monetêre stelsels te bespreek.
• om tussen verskeie internasionale kapitaalmarkte te onderskei.
• te onderskei tussen verskillende sakestrategieë.
• te onderskei tussen verskillende sakestrukture.
GIM307 Internasionale Bestuur
Vakleeruitkomste Bladsy 9
• buitelandse marktoetrede te bespreek.
• die aanbodketting te bespreek.
• om finansiële en beleggingsbestuur te verduidelik.
• Afrika en die globale bestuursomgewing te verstaan en te bespreek.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 10 Woordomskrywing vir evaluering
WOORDOMSKRYWING VIR EVALUERING
In die afdeling oor selfevaluering, asook in die werkopdragte, word van jou verwag om take
te verrig. Dis belangrik dat jy presies weet wat van jou verwag word. Die woordelys
hieronder sal jou hiermee help.
Werkwoord Omskrywing
Wanneer daar van jou
verwag word om te:
Moet jy die volgende doen:
Lys Lys die name/items wat bymekaar hoort.
Identifiseer Eien (ken uit) en selekteer die regte antwoorde.
Verduidelik Ondersoek en oorweeg die moontlikhede en skryf dan jou
antwoord (verklaring/verduideliking) neer.
Beskryf Omskryf die konsep of woorde duidelik.
Kategoriseer/
klassifiseer
Bepaal tot watter klas, groep of afdeling bepaalde
items/voorwerpe behoort.
Analiseer Ontleed iets.
Evalueer Bepaal die waarde van ʼn stelling/stelsel/beleid ensovoorts.
Toepas Pas die teoretiese beginsels toe in praktyk.
Hersien Evalueer, verbeter en/of wysig ʼn beleid/dokument/stelsel
ensovoorts.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing Bladsy 11
STUDIE-EENHEID 1: GLOBALE BESTUURSOMGEWING
1.1 Studie-eenheid leeruitkomste
Kennis en begrip
Na voltooiing van Studie-eenheid 1 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te
demonstreer van:
• globalisering van die sakeomgewing.
• ekonomiese en regstelsels.
• die politieke en ekonomiese omgewing.
• die internasionale kulturele omgewing.
Vaardighede
Jy sal ook in staat wees om:
• globalisering te definieer en globale instellings te identifiseer.
• die drywers van globalisering te bespreek.
• die term internasionaal-gebore ondernemings te verduidelik.
• die evolusie en rol van multinasionale maatskappye in die konteks van die
globaliseringsproses te verduidelik.
• die motivering vir ondernemings wat in en na die buiteland uitbrei, te verdedig.
• verskeie ekonomiese stelsels te bespreek.
• te onderskei tussen plaaslike en buitelandse regstelsels, in die konteks van
internasionale reg, asook hoe die verskille daarvan die uitvoering en toepassing
van kontrakte beïnvloed.
• die implikasies van internasionale reg op internasionale beleggingstrategieë te
beskryf.
• die belang van die ekonomiese omgewing te bespreek, asook lande in terme van
hul ekonomiese ontwikkeling, te klassifiseer.
• die politieke ekonomie en ekonomiese vooruitgang, politieke en ekonomiese
vryheid en die aard van ekonomiese transformasie te bespreek.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 12 Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
• ekonomiese en politieke risiko te definieer.
• kultuur te definieer en die verskillende determinante en vlakke van kultuur te
bespreek en verduidelik.
• kultuur in die konteks van sosiale struktuur, asook gemeenskap en nasiestaat, te
bespreek.
• te verduidelik hoe godsdiens en etiese stelsels kultuur en kulturele waardes
beïnvloed, asook die ekonomiese implikasies van elkeen.
• taal en opvoeding as determinante van kultuur te bespreek.
• die rede hoekom die werkomgewingskultuur belangrik is vir internasionale sake, te
bespreek.
• die implikasies van kultuur vir internasionale ondernemings te lys.
1.2 Voorgeskrewe handboek
Hill, C.W.L. 2014. International Business: Competing in a global marketplace. 10de uitgawe.
Verenigde Koninkryk: McGraw-Hill Education.
Vir die doeleindes van hierdie studie-eenheid moet jy die volgende afdelings bestudeer:
Afdeling I
Hoofstuk 1, bladsye 5-14, 18-19 & 22-29
Afdeling II
Hoofstuk 2, bladsye 43-54
Hoofstuk 3, bladsye 62-79, 82
Hoofstuk 4, bladsye 90-112
1.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter?
Maak seker dat jy die volgende terme verstaan:
Sleutelwoord Omskrywing
Globalisering Verwys na die migrasie tot ʼn meer geïntegreerde en
interafhanklike wêreldekonomie.
Globalisering van
markte
Verwys na die saamsmelt van histories duidelik verskillende
nasionale markte tot een groot globale markarena.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing Bladsy 13
Globalisering van
produksie
Verwys na die lewering van goedere en dienste van verskillende
lande, om voordeel te trek uit die nasionale verskille tussen koste
en kwaliteit van die produksiefaktore.
Multinasionale
maatskappy
Enige onderneming wat in twee of meer lande
produseringsaktiwiteite het.
Mark-ekonomie Alle produseringsaktiwiteite word privaat besit.
Bevelsekonomie Die owerheid beplan die goedere en dienste wat die land
produseer, hoeveelhede wat geproduseer word, asook die prys
waarteen dit verkoop word.
Gemengde
ekonomie
Sekere sektore van die ekonomie word aan privaat eienaarskap
en vryemark-meganismes oorgelaat, terwyl ander sektore van
die ekonomie belangrike owerheidseienaarskap en -beplanning
het.
Regstelsel Die regstelsel van ʼn land verwys na reëls of wette wat gedrag
reguleer, asook die prosesse wat deur die wet toegepas, en deur
die regstelling van klagtes, verkry word.
Eiendomsreg Verwys na die wetlike reg wat ʼn persoon oor die gebruik van ʼn
hulpbron het, en oor die inkomste verkry deur die gebruik van die
hulpbron.
Bruto nasionale
inkomste (BNI)
Die BNI word beskou as ʼn maatstaf vir ʼn land se ekonomiese
aktiwiteit; dit meet die totale jaarlikse inkomste ontvang deur die
inwoners van die land.
Menslike
ontwikkelingsindeks
Die indeks meet die kwaliteit van menslike lewe en is gebaseer
op drie maatstawwe, naamlik lewensverwagting by geboorte,
opvoedkundige peil, en, of gemiddelde inkomste, gebaseer op
koopkragpariteitberamings, genoeg is om te voorsien in die
basiese lewensbehoeftes van ʼn land.
Deregulering Dit sluit in die verwydering van regsbeperkinge vir die vryspeel
van markte, die vestiging van privaat ondernemings en die wyse
waarop privaat ondernemings bedryf word.
Privatisering Dis die oordrag van eienaarskap van staatseiendom na privaat
individue, gewoonlik deur die verkoop van staatsbates op ʼn
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 14 Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
veiling.
Politieke risiko Politieke risiko word gedefinieer as die waarskynlikheid dat
politieke magte drastiese veranderings in ʼn land se
sakeomgewing kan veroorsaak, wat winste en ander doelwitte
van sakeondernemings kan affekteer.
Ekonomiese risiko Ekonomiese risiko word gedefinieer as die waarskynlikheid dat
ekonomiese wanbestuur drastiese veranderings in ʼn land se
sakeomgewing kan veroorsaak, wat winste en ander doelwitte
van bepaalde ondernemings kan affekteer.
Kruis-kulturele
geletterdheid
Dit dui op hoe kulturele veranderings in verskillende lande die
wyse waarop ondernemings praktiseer, affekteer.
Kultuur ʼn Stelsel van gedeelde waardes en norme deur ʼn groep mense
wat dan, gesamentlik, ʼn lewenswyse vorm.
Waardes Opsommende idees oor wat ʼn groep glo vir hulle reg, verkeerd
en wenslik is.
Norme Sosiale reëls wat mense se optrede teenoor mekaar reguleer.
Godsdiens In die handboek (bladsy 99) word godsdiens beskryf as ‘n stelsel
van gemeenskaplike geloofsoortuiginge en rituele wat te make
het met die realm van die bonatuurlike en gewyde.
Etiese stelsels Verwys na die stel van morele beginsels of waardes waarvolgens
gedrag gevorm en gereguleer word.
1.4 Inleiding
Die eenheid se eerste belangrike tema is die globalisering van die sakeomgewing. Onder
hierdie tema word globalisering gedefinieer en die drywers van globalisering bespreek.
Ander belangrike onderwerpe sluit in ʼn bespreking van die verskillende tipes globale
instellings, ʼn begrip van internasionaal-gebore ondernemings, die evolusie en rol van
multinasionale maatskappye, en ook die motivering vir ondernemings om in en na die
buiteland uit te brei. Die globaliseringstema het ook indirekte impak op die volgende drie
onderwerpe, naamlik die tegnologiese omgewing, die internasionale reg, sowel as die
internasionale kulturele omgewing.
Die tweede tema fokus op die belang van die ekonomiese omgewing, asook die ekonomiese
stelsels, naamlik ʼn mark-, bevels- en ʼn gemengde ekonomie. Dit word gevolg deur die
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing Bladsy 15
internasionale regsomgewing wat onderskei tussen die verskillende tipes reg (plaaslik en
internasionaal), hoe kontrakreg verskil, en die implikasies wat die internasionale reg op
internasionale beleggingstrategieë het.
Ná bespreking van die stelsels word ondersoek hoe die klassifisering van lande se
ekonomiese ontwikkeling plaasvind. Die bruto nasionale inkomste (BNI), BNI per capita,
asook die menslike ontwikkelingsindeks as maatstawwe vir ekonomiese ontwikkeling, word
beskou. Daar is egter ook verskeie argumente rondom ʼn land se ekonomiese ontwikkeling
as ʼn funksie van die land se ekonomiese en politieke stelsels; daarom word ook gefokus op
politieke ekonomie en ekonomiese vooruitgang. Politieke en ekonomiese vryheid word ook
bespreek, aangesien lande na ʼn demokratiese beheerstelsel beweeg. Die aard van
ekonomiese transformasie, in terme van deregulering, privatisering en regstelsels, word ook
in die eenheid bespreek. Die tema sluit af met ʼn deeglike begrip van ekonomiese en
politieke risiko.
Die eenheid, hierteenoor, sluit af met die internasionale kulturele omgewing. Die onderwerpe
wat bespreek word, dui op die impak van die wêreld se verskillende kulture op die wyse van
sake doen in buitelandse lande. Kultuur word eerstens gedefinieer, gevolg deur die vlakke
en determinante van kultuur. Die determinante van kultuur sluit in die sosiale struktuur,
godsdiens, taal en opvoeding. Laastens word kultuur in die werksomgewing bespreek, sowel
as die implikasies van kultuur op die internasionale onderneming. Al die onderwerpe in die
eenheid is van belang en indirek onderling verbind.
1.5 Globalisering van die sakeomgewing
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 1, bladsye 4-5.
Lees die openingsgevallestudie op bladsye 4-5 in jou voorgeskrewe handboek:
Colombiaanse koffie – die aanpassing tot ʼn steeds veranderende globale mark.
Ons beweeg na ʼn wêreld waar grense tot buitelandse handel en belegging besig is om te
vervaag, waargeneemde afstande wat verklein as gevolg van vordering in vervoer- en
telekommunikasietegnologieë, kulture wat begin om wêreldwyd dieselfde te lyk, en
nasionale ekonomieë wat besig is om saam te smelt tot ʼn onafhanklike, geïntegreerde
globale ekonomiese stelsel. Dié transformerende proses staan bekend as globalisering. Die
proses lei tot verskeie geleenthede, naamlik die verhoging van firmas se winste deur
produkte wêreldwyd te verkoop, of die vermindering van produksiekoste, as gevolg van die
produsering van produkte in ander lande. Dit lei ook tot tendense, soos geleenthede vir
ondernemings, internasionale mededinging en tot meer vryhandel. Gevolglik die bespreking
van globalisering hiernaas.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 16 Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
1.5.1 Definisie van globalisering
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 1, bladsye 5-8.
Globalisering verwys na die migrasie tot ʼn meer geïntegreerde en interafhanklike
wêreldekonomie. Dit het verskillende fasette, naamlik die globalisering van markte, sowel as
van produksie.
Die globalisering van markte verwys na die saamsmelt van histories duidelik verskillende
nasionale markte tot een groot globale mark. Dit het algaande makliker geword om goedere
oor die grense van ons eie land te verkoop. Smake en voorkeure van verskillende
verbruikers in verskillende lande word toenemend dieselfde, en gevolglik die ontstaan van
globale markte.
Voorbeeld 1.1
Burger King, American Express-kaarte en Samsung-selfone is voorbeelde van hierdie
tendens.
Nog ʼn faset is die globalisering van produksie. Die verwys na die lewering van goedere en
dienste van verskillende lande, om voordeel te trek uit die nasionale verskille tussen die
onderskeie kostes en kwaliteit van die produksiefaktore, naamlik arbeid, energie, land en
kapitaal. Ondernemings wat hierdie opsies uitoefen, benut die voordeel, oor die potensiaal
om die totale kostestruktuur te kan verlaag, of verbetering in produkkwaliteit. Dit stel
ondernemings tot groter effektiwiteit en winsgewendheid in staat.
Voorbeeld 1.2
ʼn Motorvoertuig word in Suid-Afrika inmekaargesit, maar die nodige onderdele vir die
voltooiing daarvan, kom vanaf ander lande. Soos genoem, is dit soms goedkoper om
sulke onderdele vanaf ʼn ander land te verkry, met soms selfs ook van beter gehalte.
1.5.2 Die ontstaan van globale instellings
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 1, bladsye 8-10.
Soos wat markte oor nasionale grense migreer het, het ʼn behoefte ontstaan vir die nodige
instellings om die globale mark te help bestuur, te reguleer en te polisieer. Dis ook van
belang om die multinasionale ooreenkomste te bevorder wat globale sakestelsels bestuur.
Die instellings is:
• General Agreement on Tariffs and Trade (GATT)
• Wêreldhandelsorganisasie (WHO)
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing Bladsy 17
• Internasionale Monetêre Fonds (IMF)
• Wêreldbank
• Verenigde Nasies (VN)
• G20
Die gelyste instellings word elkeen volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek.
1.5.3 Die drywers van globalisering
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 1, bladsye 10-14.
Globalisering bestaan uit twee drywers, naamlik afnemende handel en
beleggingsbeperkings, asook die rol van tegnologiese verandering.
� Afnemende handel en beleggingsbeperkings
Gedurende die eerste paar dekades van die vorige millennium het verskeie lande van die
wêreld ʼn beduidende beperking op internasionale handel en direkte buitelandse belegging
geplaas. Internasionale handel vind plaas wanneer ʼn onderneming goedere en dienste na ʼn
ander land uitvoer, teenoor direkte buitelandse belegging wat plaasvind wanneer die
onderneming hulpbronne belê in bedryfsaktiwiteite buite sy eie land. Van die beperkinge
was, onder meer, hoë tariewe op invoere van geproduseerde goedere, in plek gestel om
plaaslike ondernemings teen buitelandse kompetisie te beskerm. Ná die Tweede
Wêreldoorlog het die mees gevorderde industriële lande hul daaraan toegewy om hierdie
beperkinge te verwyder. Die res van dié gedeelte in jou voorgeskrewe handboek bespreek
laasgenoemde deeglik en verwys ook na die betrokke rolspelers. Tabel 1.1 in jou
voorgeskrewe handboek gee ʼn oorsig van die gemiddelde tariefkoerse op vervaardigde
produkte. Hieruit kan jy duidelik sien dat tariefkoerse vir lande vanaf 1913 tot in 2010
dramaties verlaag het.
� Die rol van tegnologiese verandering
Die vermindering van handelsversperrings het die globalisering van markte en produksie
teoreties moontlik gemaak, maar tegnologiese verandering het dit ʼn werklikheid in die
praktyk gemaak. Sedert die Tweede Wêreldoorlog was daar verdere vooruitgang in die
volgende tegnologieë:
• Mikroverwerkers en telekommunikasie (bladsy 12)
• Internet (bladsye 12-13)
• Vervoertegnologie (bladsy 13)
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 18 Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Die implikasie van die vooruitgang in tegnologie is:
• Globalisering van produksie
Soos die vervoerkostes, geassosieer met globalisering van produksie, afneem, het die
verspreiding van produksie na geografiesverspreide liggings meer ekonomies geword.
Aangesien die kostes van inligtingsverwerking in die laaste twee dekades afgeneem
het, het die ontwikkelinge dit moontlik gemaak vir ondernemings om ʼn
globaalverspreide produksiestelsel te skep en te bestuur, wat die globalisering van
produksie verder fasiliteer. Gevolglik het ʼn wêreldwye kommunikasienetwerk
essensieel geword.
• Globalisering van markte
Tegnologiese innovasie het die globalisering van markte gefasiliteer. Laekoste globale
kommunikasienetwerke, soos die internet, het gehelp om elektroniese globale markte
te skep. Dit het ook gelei tot laekoste passasierslugvervoer tussen lande, afname in
kulturele afstand tussen lande, en tot groter samelopendheid van verbruikersmake en -
voorkeure.
1.5.4 Internasionaal-gebore ondernemings
Globalisering het ʼn nuwe alledaagse gebruiksterm tot gevolg gehad, naamlik internasionaal-
gebore ondernemings. Volgens Han et al. (2010: 53) verwys die term na ʼn onderneming wat
van meet af aan internasionaal gerig is en ʼn globale perspektief het. Belangrike eienskappe
van hierdie tipe ondernemings is die innoverende kultuur en kennisgebaseerde
organisatoriese vermoëns (Han, Wild & Wild, 2010: 53).
Voorbeeld 1.3
Voorbeelde van internasionaal-gebore ondernemings sluit in Skype, Logitech, Google en
Fedex. Lees gerus meer oor die ontstaan van hierdie ondernemings:
• https://new.edu/resources/from-entrepreneurship-to-born-global-firms
• http://www.amdlawgroup.com/the-secret-of-the-born-global-law-firm/
• http://miamiherald.typepad.com/the-starting-gate/2012/12/more-and-more-
companies-born-to-be-global.html
1.5.5 Evolusie en rol van multinasionale maatskappye in globalisering
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 1, bladsye 18-19.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing Bladsy 19
ʼn Multinasionale maatskappy is enige onderneming wat produksieaktiwiteite in twee of
meer lande het. Sedert die 1960’s was daar twee tendense in die demografie van
multinasionale maatskappye, naamlik nie-Amerikaanse multinasionale maatskappye en die
opkoms van mini-multinasionale maatskappye.
� Nie-Amerikaanse multinasionale maatskappye
In die vroeë sestigs van die vorige eeu is globale sakewerksaamhede deur groot
Amerikaanse korporasies gedomineer. Teen die nuwe millennium het dit aansienlik
verander. Figuur 1.3 in jou voorgeskrewe handboek illustreer die afname in die dominansie
van Amerikaanse ondernemings tussen 1973 en 2010.
� Opkoms van mini-multinasionale maatskappye
Nog ʼn tendens in die internasionale ondernemingsprofiel is die groei van mediumgrootte tot
klein multinasionale maatskappye, ook bekend as mini-multinasionale maatskappye.
Lees die gevallestudie op bladsy 21 van jou handboek oor hoe die Chinese maatskappy
Hisense tot ʼn opkomende multinasionale maatskappy ontwikkel het.
Met bogenoemde in gedagte, moet die evolusie van multinasionale maatskappye ook in ag
geneem word. Hoe word ʼn plaaslike onderneming tot ʼn multinasionale maatskappy
getransformeer? Hough en Neuland (2007: 14-16) gebruik ʼn teorie, ontwikkel deur Phatak in
1998. Die evolusie van ʼn plaaslike onderneming tot ʼn multinasionale maatskappy word in
sewe fases verdeel.
• Fase 1: Internasionale navrae
Die eerste stap in hierdie proses gebeur wanneer ʼn onderneming navraag oor een van
sy produkte ontvang, direk van ʼn buitelandse sakepersoon of van ʼn onafhanklike
plaaslike in- en uitvoeronderneming. Die onderneming besluit dan of hy op die navraag
gaan reageer of nie. Wanneer die onderneming besluit om positief op die navraag te
reageer en sy produk word daarna goed in die buiteland verkoop, kan dit tot verdere
verkope in die buitelandse mark lei. Die onderneming kan dan gebruik maak van ʼn
plaaslike uitvoertussenganger, ʼn uitvoerhandelaar, ʼn uitvoerkommissie-instansie, of
van ʼn plaaslike koper (waar laasgenoemde woonagtig is in die uitvoerder se tuismark
en alle soorte privaat- of owerheidskopers in die buiteland verteenwoordig) (Hough &
Neuland, 2007: 14).
• Fase 2: Uitvoerbestuurder
Met die toename in die onderneming se uitvoere, kan die onderneming se bestuurders
besluit om ʼn uitvoerbestuurder aan te stel, om self van buitelandse navrae beheer te
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 20 Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
neem en daardeur die middelman uit te skakel. Die uitvoerbestuurder en sy span doen
dan self navorsing van potensiële buitelandse markte vir die onderneming se goedere
en dienste (Hough & Neuland, 2007: 14).
• Fase 3: Uitvoerafdeling en direkte buitelandse verkope
Met aanhoudende toename in verkope, mag die uitvoerbestuurder en sy span dit
moeilik vind om bestellings te kan lewer. Die onderneming stig dan sy eie
uitvoerafdeling (op dieselfde vlak as die verkoopsafdeling in die onderneming) en
maak nie meer gebruik van die plaaslike uitvoertussenganger nie, maar verkoop dan
direk aan kopers in buitelandse markte (Hough & Neuland, 2007: 14).
• Fase 4: Buitelandse takke en filiale
Verdere verkope van die onderneming se produk in die buiteland kan dan lei tot die
stigting van buitelandse takke wat die verkope en promosiewerk daar kan hanteer. Die
buitelandse verkoopstakbestuurder is dan direk verantwoordelik vir die plaaslike tak.
Die buitelandse tak verkoop gevolglik direk aan tussenganger- en ander buitelandse
markte. ʼn Buitelandse verkoopstak ontwikkel dan mettertyd in ʼn verkoopsfiliaal wat in
die buiteland geïnkorporeer en gevestig is, met groter onafhanklikheid as wat hul
voorheen gehad het as slegs ʼn verkoopstak (Hough & Neuland, 2007: 14).
• Fase 5: Buitelandse montering
Buitelandse montering is wanneer ʼn produk vervaardig of inmekaargesit word in ʼn
ander land en ontstaan vir drie redes, naamlik goedkoper verskepingskostes, laer
tariewe en goedkoper arbeid. Die onderneming kan monteringsbedrywe in verskeie
buitelandse markte vestig, indien dit winsgewender is om die los onderdele van die
produk, eerder as die voltooide produk, uit of in te voer. Tariewe en vervoerkoste is
soms baie goedkoper op afsonderlike onderdele van die produk as op ʼn voltooide
produk (Hough & Neuland, 2007: 14-15).
Voorbeeld 1.4
Die onderdele van ʼn motorvoertuig kan makliker in ʼn houer verpak en verskeep
word, as die motor in geheel.
• Fase 6: Buitelandse vervaardiging
Die volgende stap in die proses is die vestiging van vervaardigingsbedrywe in die
buiteland. Teen hierdie tyd het die onderneming ʼn goed ontwikkelde uitvoerprogram,
ondersteun deur buitelandse marknavorsing, bevordering en verspreidingsprogramme,
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing Bladsy 21
wat spesifiek aangepas is volgens elke land se behoeftes en navorsing wat gerig is op
die identifisering van nuwe buitelandse markte. Ondernemings ervaar moontlik nou
probleme om totale verkoopsvolume en winsgewendheid te verhoog in die mark
waaraan hul reeds hul goedere voorsien. Of hulle vind dit moeilik om tot sekere markte
toe te tree deur middel van uitvoere. Die rede kan wees dat plaaslike owerhede hoë
kwotas plaas en tariewe hef op die invoer van bepaalde produkte, of invoer van
produkte weier wat reeds in daardie land vervaardig word. In so ʼn geval kan die
onderneming besluit om self die produk in die buiteland te vervaardig vir makliker
toegang tot die buitelandse mark. Drie metodes kan gebruik word:
o Kontrakvervaardiging
o Lisensiëring
o Direkte belegging in vervaardigingsfasiliteite
Enige van die drie bogenoemde metodes kan gebruik word om tot ʼn buitelandse mark
toe te tree, afhangende van die onderneming se spesifieke omstandighede (Hough &
Neuland, 2007: 15).
• Fase 7: Integrering van buitelandse filiale
Soos die moedermaatskappy besluit om buitelandse filiale te integreer tot een
multinasionale maatskappy, kan hul gevolglik aansienlike onafhanklikheid verloor,
omdat strategiese besluite deur die topbestuur van die moedermaatskappy se
hoofkantoor gemaak moet word. Die strategiese besluite word dan gemaak ná ʼn
noukeurige analise van die globale implikasies, byvoorbeeld, in watter land moet die
volgende vervaardigingseenheid wees, waar is die regte markte en hoe kan daar in hul
behoeftes voorsien word, by watter bronne kan kapitaal geleen word, waar moet
navorsings- en ontwikkelingslaboratoriums opgerig word, uit watter lande moet
werknemers aangestel word en so meer. Sodra die onderneming hierdie tipe vrae
moet begin hanteer, het hulle tot ʼn volwaardige multinasionale maatskappy ontwikkel
(Hough & Neuland, 2007: 16).
Hoewel bostaande sewe fases die evolusie van ʼn multinasionale maatskappy in breë
trekke bespreek, is dit belangrik om in gedagte te hou dat nie alle ondernemings deur
hierdie fases beweeg om hul onderneming as ʼn multinasionale maatskappy te verklaar
nie (Hough & Neuland, 2007: 14-16).
1.5.6 Motivering vir ondernemings om globaal uit te brei
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 1, bladsye 22-29.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 22 Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Verskeie opinies en menings heers rondom die uitbreiding van ondernemings in die
buiteland. Is die beweging na ʼn meer geïntegreerde en interafhanklike globale ekonomie ʼn
goeie idee? Verskeie ekonome, politici en sakeleiers argumenteer dat die verdwynende
grense van internasionale handel en belegging die twee drywers is vir globale ekonomiese
voorspoed. Verhoogde internasionale handel en buitelandse beleggings lei tot verlaagde
pryse van goedere en dienste. Globalisering stimuleer ook ekonomiese groei, verhoog die
inkomste van verbruikers en help met werkskepping in alle lande wat deelneem aan globale
handel.
Daar is ook kritiek teenoor globale handel en uitbreiding van ondernemings in die buiteland.
Jou voorgeskrewe handboek bespreek elkeen van laasgenoemde volledig, maak seker dat
jy dit verstaan. Verskillende punte van kritiek:
• Teen-globaliseringsbetogings (bladsye 22-24)
• Globalisering, werksgeleenthede en inkomste (bladsye 24-26)
• Globalisering, arbeidsbeleid en die omgewing (bladsye 26-27)
• Globalisering en nasionale soewereiniteit (bladsye 27-28)
• Globalisering en die wêreld se arm volke (bladsye 28-29)
Die volgende tema wat bespreek word, is die tegnologiese omgewing. Naas globalisering,
moet in gedagte gehou word dat tegnologie ʼn groot rolspeler is, bydraend tot globalisering
en die globale ondernemingsomgewing.
1.6 Ekonomiese en regstelsels
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 2, bladsye 43-54.
Lees die openingsgevallestudie op bladsye 37-38 in jou voorgeskrewe handboek: Ethiopië:
ʼn Land van geleenthede.
1.6.1 Ekonomiese stelsels
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 2, bladsye 43-45.
In lande waar individuele doelwitte voorkeur bo gesamentlike doelwitte geniet, word meer
markgebaseerde ekonomiese stelsels gevind. In lande waar gesamentlike doelwitte
voorkeur kry, het die staat dalk beheer geneem oor baie ondernemings, want markte in
hierdie lande is meer beperk as vry. Daarom word drie tipes ekonomiese stelsels
geïdentifiseer, naamlik ʼn markekonomie, bevelsekonomie en ʼn gemengde ekonomie. Elkeen
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing Bladsy 23
van die tipes word hieronder slegs kortliks bespreek, jou voorgeskrewe handboek bespreek
elkeen volledig.
� Markekonomie
In ʼn markekonomie word alle produksieaktiwiteite privaat, in plaas van deur die owerheid,
besit. Die goedere en dienste wat ʼn land produseer, word nie deur iemand spesifiek beplan
nie. Produksie word deur die interaksie van vraag en aanbod bepaal en deurgestuur aan die
produseerders deur die prysstelsel.
� Bevelsekonomie
In ʼn bevelsekonomie beplan die owerheid die goedere en dienste wat die land produseer,
die hoeveelheid wat geproduseer word en die prys waarteen dit verkoop word. Die doel van
die bevelsekonomie is om hulpbronne te allokeer tot voordeel van die gemeenskap.
� Gemengde ekonomie
Die gemengde ekonomie lê tussen die mark- en bevelsekonomie. In ʼn gemengde
ekonomie word sekere sektore van die ekonomie oorgelaat aan privaat eienaarskap en
vryemarkmeganismes, terwyl ander sektore owerheidseienaarskap en -beplanning het.
Aktiwiteit 1.1
Doen navorsing en bepaal van watter tipe ekonomiese stelsel Suid-Afrika gebruik maak.
1.6.2 Regstelsels
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 2, bladsye 46-47.
Die regstelsel van ʼn land verwys na die reëls of wette wat gedrag reguleer, asook die
prosesse waarop die wet toegepas word, en waardeur oplossings vir griewe verkry word.
Die regstelsel van ʼn land is baie belangrik vir internasionale ondernemings. ʼn Land se wette
reguleer die sakepraktyk, definieer die wyse waarop ʼn saketransaksie toegepas word, en lê
die regte en verantwoordelikhede neer van diegene wat betrokke is by ʼn saketransaksie. In
hierdie afdeling word die verskillende plaaslike regstelsels eers beskou, asook dié van die
buiteland. Daarna volg die verskille in kontraktereg en laastens, word die implikasies van
internasionale reg op internasionale beleggingstrategieë bespreek.
Daar is drie hoof tipes regstelsels, naamlik gemenereg, siviele reg en teokratiese reg.
Elkeen word hieronder slegs kortliks gedefinieer, jou voorgeskrewe handboek bespreek
elkeen van die regstelsels volledig.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 24 Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
� Verskillende plaaslike en buitelandse regstelsels
• Gemenereg
Gemenereg is op tradisie, presedent en gebruike gebaseer. Tradisie verwys na die
land se regsgeskiedenis, presedent verwys na die sake wat voorheen in die howe
hanteer is en gebruike is die manier waarop die reg toegepas word in sekere situasies.
• Siviele reg
Siviele reg is gebaseer op ʼn spesifieke stel wette wat georganiseer word volgens/in
kodes. Wanneer die regshowe siviele reg interpreteer, doen hul dit met behulp van die
kodes.
• Teokratiese reg
Die teokratiese regstelsel is wanneer die reg op godsdienstige leringe gebaseer is. Die
Islamitiese regstelsel (ook bekend as Sjaria-wette) is die teokratiese regstelsel wat die
meeste in die moderne wêreld gepraktiseer word.
� Verskille in kontraktereg
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 2, bladsye 47-48.
Die verskille tussen siviele en gemeneregstelsels kan geïllustreer word deur die kontraktereg
in oënskou te neem.
ʼn Kontrak is die dokument wat die voorwaardes spesifiseer waaronder uitruiling plaasvind,
asook die regte en verantwoordelikhede van die betrokke partye. Kontraktereg is die deel
van die reg wat seker maak dat die kontrak reg toegepas en uitgevoer word. Kontrakte wat
opgestel word onder gemenereg, is baie volledig en voorwaardes word duidelik uitgestippel.
Siviele regskontrakte is soms baie minder spesifiek en korter, omdat die meeste van die
kwessies reeds in die siviele kode voorkom.
Wanneer kontrakdispute in internasionale handel voorkom, is daar altyd die probleem om te
bepaal watter land se reg om toe te pas. Om hierdie tipe dispute op te los, het verskeie
lande (ingeslote die VSA) die United Nations Convention on Contracts for the International
Sales of Goods (CIGS) bekragtig en onderteken. Die CIGS vestig ʼn eenvormige stel reëls
wat sekere aspekte van die opstel en uitvoer van alledaagse kommersiële kontrakte tussen
kopers en verkopers, wat hul ondernemings in verskillende lande het, beheer.
Ander belangrike wetgewing wat ook in ag geneem moet word, is eiendomsreg en korrupsie.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing Bladsy 25
� Eiendomsreg en korrupsie
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 2, bladsye 48-50.
Die term “eiendom” verwys na ʼn hulpbron waarvoor ʼn individu of besigheid ʼn wetlike titel het,
dus, ʼn hulpbron wat hulle besit. Hulpbronne sluit in land, geboue, toerusting, kapitaal,
mineraalregte, besighede en intellektuele eiendom (idees wat beskerm word deur patente,
kopiereg en handelsmerke). Eiendomsreg verwys na die wetlike reg wat ʼn persoon oor die
gebruik van die hulpbron het, en oor die inkomste wat verkry word deur gebruik te maak van
die hulpbron.
Alle lande verskil in ʼn mate in hoe hulle eiedomsreg toepas. Daar is twee maniere waarop
eiendomsreg oortree kan word:
• Privaat optrede
• Openbare optrede en korrupsie
Laasgenoemde het tot die totstandkoming van die Wet op Buitelandse Korrupsiepraktyke
gelei.
Elkeen word slegs hierbo gelys, maar word volledig in jou handboek bespreek. Interessante
feite word aangebied wat uiteindelik gelei het tot die totstandkoming van verskillende soorte
wetgewing. Figuur 2.1 (bladsy 49) bied ʼn insiggewende beeld van die vlak van korrupsie in
verskillende lande.
� Beskerming van intellektuele eiendom
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 2, bladsye 51-53.
Intellektuele eiendom verwys na eiendom wat die produk is van intellektuele aktiwiteit,
byvoorbeeld, ʼn rekenaarprogram, draaiboeke en die chemiese formule van nuwe medisyne.
Patente, kopiereg en handelsmerke lei ook tot eienaarskapregte en vorm deel van
intellektuele eiendom. Maak seker jy verstaan die verskil tussen die drie konsepte.
Die beskerming van intellektuele eiendom verskil ook van land tot land. Alhoewel baie lande
die intellektuele eiendomsreg streng probeer toepas, gebeur dit nie altyd nie. Dit is die geval
in baie van die 185 lande wat lede is van die Wêreld-Intellektuele Eiendomsorganisasie
(World Intellectual Property Organisation). Al die lande het egter getekende internasionale
ooreenkomste wat saamgestel is om intellektuele eiendom te beskerm. Een van die
ooreenkomste is die Paris Convention for the Protection of Industrial Property.
� Produkveiligheid en produkaanspreeklikheid
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 2, bladsye 53-54.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 26 Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Produkveiligheidswette stel sekere veiligheidstandaarde waaraan ʼn produk moet voldoen.
Produkaanspreeklikheid hou ʼn onderneming en sy werkers aanspreeklik wanneer ʼn produk
besering, dood of skade veroorsaak.
� Implikasies van internasionale reg op internasionale beleggingstrategieë
Hough en Neuland (2007: 108-109) identifiseer bepaalde implikasies van internasionale reg
op internasionale beleggingstrategieë. Ondernemings hanteer politieke en regskwessies op
verskillende vlakke, soos die onderneming meer internasionaal betrokke word. Indien ʼn
onderneming besluit om uitvoere as sy metode van marktoetrede tot ʼn land te gebruik, is die
bestuur van die onderneming nie so bekommerd oor die politieke proses of oor die
regskwessies nie, soos in die geval van direkte buitelandse belegging nie. Dis moeilik in
sekere omgewings om beleggers te oortuig dat hul fondse effektief gebruik kan word om
opbrengste op hul beleggings te verseker. Sommige ondernemings met hoë
bestuurseienaarsbelang (high managerial ownership stakes) is ook meer huiwerig om
fondse te verskaf vir nuwe projekte. Hul pas versperringskoerse (hurdle rates) toe vir nuwe
projekte wat die minimum drempel opbrengskoers (threshold rate of return) is wat die
onderneming verwag om te verdien wanneer hulle in ‘n projek investeer. Dit is ook bekend
as die onderneming se verwagte opbrengs- of teikenkoers (target rate). Ten einde ‘n projek
te aanvaar, moet die interne opbrengskoers gelyk of meer wees as die versperringskoers.
Dit veroorsaak dat bestuurders en entrepreneurs nie ten volle diversifiseer nie, en dit kan tot
min of geen buitelandse markbelegging lei (Hough & Neuland, 2007: 108-109).
1.7 Politieke en ekonomiese omgewing
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 3, bladsy 62.
Lees die openingsgevallestudie op bladsye 61-62 in jou voorgeskrewe handboek: Kuba en
ekonomiese liberalisering.
Die tema se fokus is om te verduidelik hoe verskille in politieke ekonomie die vlakke van
ekonomiese ontwikkeling van ʼn land beïnvloed, en hoeveel aantrekking die land inhou om
sake in te wil doen.
1.7.1 Belang van die ekonomiese omgewing
Die regs- en kulturele omgewing, soos bespreek in Studie-eenheid 1, saam met ʼn land se
ekonomiese stelsels, lei grootliks tot die bepaling van die voordele, risiko’s en koste om sake
te doen met daardie land (Hough & Neuland, 2007: 119). Die politieke omgewing beïnvloed
weer die ekonomiese stelsel van ʼn land, vandaar die belang van die ekonomiese omgewing.
Die ekonomiese omgewing van ʼn land waarin ondernemings wil belê, is belangrik, om
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing Bladsy 27
verskeie redes, naamlik: die vlak van ‘n land se ekonomiese ontwikkeling, omvang van
ekonomiese vryheid, sowel as die heersende welvaart, die ekonomiese beleide en
strategieë, en laastens, toekomstige ekonomiese vooruitsigte (Hough & Neuland,
2007: 120).
Dis belangrik om te onthou dat die primêre rede hoekom internasionale bestuurders die
ekonomiese omgewing van ʼn land bestudeer, is om te bepaal of die onderneming sukses sal
behaal in die gekose land. Dit word gedoen deur die land se markgrootte, heersende
welvaart en toekomstige ekonomiese vooruitsigte te analiseer (Hough & Neuland, 2007:
120). Saam met laasgenoemde, moet die aard, vlak en rigting van ekonomiese ontwikkeling
in ʼn land verstaan word, omdat die produksie- en verbruikspatrone bepaal word deur die
relatiewe welvaart van die verskeie marksektore (Hough & Neuland, 2007: 120). Die invloed
van ʼn land se owerheidsbeleide en -intervensie moet ook bepaal word, omdat internasionale
besighede die beleidsprobleme, ekonomiese en industrietendense, en laastens, ook
tendense in die marksegmente, moet identifiseer en evalueer.
Dus, deur al die bogenoemde te identifiseer en te evalueer, kan ondernemings verseker dat
die land waarin hul wil sake doen, ʼn gunstige ekonomiese omgewing het om in uit te brei.
Die volgende tema bespreek die verskillende ekonomiese stelsels.
1.7.2 Klassifikasie van lande se ekonomiese ontwikkeling
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 3, bladsye 62-67.
Verskillende lande het beduidend verskillende vlakke van ekonomiese ontwikkeling. Een van
die mees algemene maatstawwe van ekonomiese ontwikkeling is ʼn land se bruto nasionale
inkomste (BNI) per inwoner (of per capita) van die bevolking. Die BNI word as ʼn maatstaf
vir die ekonomiese aktiwiteit van ʼn land beskou; dit meet die totale jaarlikse inkomste
ontvang deur die inwoners van die land. Kaart 3.1 in jou voorgeskrewe handboek som die
BNI per capita van die wêreld se lande op. Die BNI-per-persoon-syfers kan egter ook
misleidend wees, omdat dit nie die verskille van lewenskoste inbereken nie.
Voorbeeld 1.5
Die 2011-BNI per capita in Switserland van $76 350 was baie meer as Amerika se $48
620. Die hoër lewenskoste in Switserland bring egter mee dat Amerikaanse inwoners
amper net soveel goedere en dienste as die gemiddelde Switserse inwoner kan bekostig.
Om die verskille in lewenskoste in berekening te bring, kan die BNI per capita aangepas
word met die koopkrag, naamlik die koopkragpariteit-aanpassing (purchasing power parity,
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 28 Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
oftewel PPP). Dit laat ʼn meer direkte vergelyking van lewenstandaarde in verskillende lande
toe. Die basis vir die aanpassing van die lewenskoste is Amerika. Die koopkragpariteit vir
verskillende lande word dan aangepas (verhoog of verlaag), afhangende daarvan of die
lewenskoste laer of hoër is as Amerika s’n.
Voorbeeld 1.6
Die 2011-BNI per capita vir China was $4 940, maar die koopkragpariteit per capita was
$8 390, wat aantoon dat die lewenskoste in China laer is; $4 720 in China sal waarde van
omtrent $8 390 in Amerika kan aankoop.
Tabel 3.1 in jou voorgeskrewe handboek toon die BNI-per capita, gemeet aan 2011 se
koopkragpariteit, terwyl Kaart 3.2 die BNI-koopkragpariteit per capita van die wêreld se
lande opsom.
Die BNI en koopkragpariteit verduidelik ontwikkeling, byvoorbeeld, dat China baie armer is
as Amerika. Maar dit verduidelik nie hoe China die gaping probeer kleiner maak nie. Daarom
moet lande se ekonomiese groeikoerse ook beskou word. Tabel 3.1 en Kaart 3.3 toon die
groeikoers van die bruto binnelandse produk (BBP) van verskeie lande tussen 2002 en
2011. China en Indië is relatief arm, maar het tog groot ekonomieë.
Ekonoom Amartya Sen, ʼn Nobelpryswenner vir ekonomiese wetenskappe in 1998, redeneer
dat ontwikkeling minder aan die BNI per capita gemeet moet word en eerder aan die
vermoëns en geleenthede wat mense het (Nobelprize.org, 1998). Volgens Sen vereis
ontwikkeling die verwydering van groot struikelblokke tot vryheid, soos armoede en
oorheersing, swak ekonomiese geleenthede en sistematiese sosiale verwaarlosing,
verwaarlosing van publieke fasiliteite, asook onverdraagsaamheid van onderdrukkende
state. Sen beklemtoon basiese gesondheidsorg, basiese opvoeding ensovoorts, gevolglik
die ontstaan van die menslike ontwikkelingsindeks. Hierdie indeks meet die kwaliteit van
menslike lewe en is op drie maatstawwe gebaseer, naamlik lewensverwagting by geboorte,
opvoedkundige peil, en of die gemiddelde inkomste, gebaseer op
koopkragpariteitberamings, genoeg is om in die basiese lewensbehoeftes van ʼn land te
voorsien. Die indeks werk op ʼn skaal van 0 tot 1. Lande wat minder as 0.5 het, word beskou
as ʼn lae menslike ontwikkeling, 0.5 tot 0.8 as medium menslike ontwikkeling, en bo 0.8
beskik oor hoë menslike ontwikkeling. Kaart 3.4 dui die menslike ontwikkelingsindeks vir
2012 aan. Volgens Sen moet politieke vryheid ook by die indeks ingesluit word.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing Bladsy 29
1.7.3 Politieke ekonomie en ekonomiese vooruitgang
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 3, bladsye 67-71.
Daar is verskeie argumente rondom ʼn land se ekonomiese ontwikkeling as ʼn funksie van die
land se ekonomiese en politieke stelsels. Dis egter moontlik om sulke argumente te
neutraliseer met veralgemenings omtrent die aard van die verhouding tussen politieke
ekonomie en ekonomiese vooruitgang:
• Innovasie en entrepreneurskap is drywers vir groei (bladsye 67-68)
• Innovasie en entrepreneurskap vereis ʼn markekonomie (bladsy 68)
• Innovasie en entrepreneurskap vereis sterk eiendomsregte (bladsye 68-69)
• Vereiste politieke stelsel (bladsye 69-70)
• Ekonomiese vooruitgang wek demokrasie (bladsy 70)
• Geografie, opvoeding en ekonomiese ontwikkeling (bladsy 71)
Bogenoemde word elkeen volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek.
1.7.4 Politieke en ekonomiese vryheid
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 3, bladsye 71-76.
Baie lande se politieke ekonomie het drasties verander sedert die laat 1980’s met twee
redelik opmerklike tendense. Eerstens, gedurende die laat 1980’s en vroeë 1990’s, het baie
demokratiese revolusies plaasgevind en tweedens, is daar wegbeweeg vanaf
sentraalbeplande en gemengde ekonomieë na ʼn meer vryemark-ekonomiese model.
� Toename in demokrasie
Die laaste 25 jaar dui ʼn toename in demokrasie aan teenoor die afname van totalitarisme.
Kaart 3.5 reflekteer die politieke vryheid van 2012. Hier volg die drie hoof redes vir die
toename in demokrasie:
• Meeste totalitêre regerings misluk om ekonomiese vooruitgang te bevorder vir die
meerderheid van die bevolking.
• Nuwe inligtings- en kommunikasietegnologieë, ingeslote satelliettelevisie,
faksmasjiene, lessenaarsetwerk (desktop publishing) en die internet, het die staat se
vermoëns verminder om sensitiewe inligting te beheer.
• In baie lande het ekonomiese vooruitgang gelei tot die ontstaan van baie welvarende
middel- en werkersklasse wat geaspireer het na, en meegewerk het tot, demokratiese
hervorming.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 30 Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Ten spyte van bogenoemde, is dit naïef om tot die gevolgtrekking te kom dat die globale
toename in demokrasie ongehinderd sal voortgaan. Demokrasie is steeds skaars in groot
gedeeltes van die wêreld.
� Nuwe wêreldorde en globale terrorisme
Die einde van die Koue Oorlog en die “nuwe wêreldorde” wat gevolg het na die ineenstorting
van kommunisme in Oos-Europa en die voormalige Sowjetunie, en die ondergang van baie
outoritêre regerings in Latyns-Amerika, het gelei tot intense bespiegelings oor die
toekomstige vorming van globale geopolitiek. Jou voorgeskrewe handboek bespreek
laasgenoemde volledig (bladsy 73-74).
� Verspreiding van markgebaseerde stelsels
Sedert die 1980’s het die transformasie van sentraalbeplande bevelsekonomieë na
markgebaseerde ekonomieë beweeg. Die rasionaal rakende ekonomiese transformasie is
dieselfde wêreldwyd. Oor die algemeen misluk bevels- en gemengde ekonomieë om die tipe
ekonomiese prestering vol te hou, soos die lande wat die markgebaseerde stelsel volg.
Kaart 3.6 (bladsy 76) in jou voorgeskrewe handboek dui die lande aan wat na ʼn
markgebaseerde ekonomiese stelsel beweeg het. Werk deeglik deur hierdie gedeelte in jou
voorgeskrewe handboek.
1.7.5 Die aard van ekonomiese transformasie
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 3, bladsye 76-79.
Die oorskuif na ʼn markgebaseerde ekonomiese stelsel sluit dikwels die volgende stappe in:
deregulering, privatisering en die skep van ʼn regstelsel. Elkeen word hieronder slegs kortliks
bespreek, maar jy moet dié gedeelte in jou voorgeskrewe handboek deeglik deurwerk.
� Deregulering
Deregulering sluit die verwydering van regsbeperkinge in vir die vryspeel van markte, die
vestiging van privaat ondernemings en die wyse waarop privaat ondernemings bedryf word.
� Privatisering
Privatisering is die oordrag van eienaarskap van staatseiendom aan privaat individue,
gewoonlik deur die verkoop van staatsbates op ʼn veiling.
� Regstelsels
ʼn Goedfunksionerende markekonomie vereis wette wat privaat eiendomsregte beskerm en
verskaf ʼn meganisme om ʼn kontrak te bekragtig. Sonder ʼn regstelsel word die aansporing
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing Bladsy 31
om in ekonomiese aktiwiteit betrokke te raak, verminder deur privaat en openbare entiteite,
asook georganiseerde misdaad, wat die winste van privaatsektor-entrepreneurs onteien.
1.7.6 Ekonomiese en politieke risiko
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 3, bladsy 82.
Politieke risiko word gedefinieer as die waarskynlikheid dat politieke magte drastiese
veranderinge in ʼn land se sakeomgewing kan veroorsaak, wat die wins en ander doelwitte
van die sakeonderneming kan affekteer. Ekonomiese risiko word weer gedefinieer as die
waarskynlikheid dat ekonomiese wanbestuur drastiese veranderinge in ʼn land se
sakeomgewing kan veroorsaak, wat die wins en ander doelwitte van ʼn bepaalde
onderneming kan affekteer. Jou voorgeskrewe handboek bespreek elkeen van bogenoemde
definisies deurgrondig.
1.8 Internasionale kulturele omgewing
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 4, bladsye 90-91.
Lees die openingsgevallestudie op bladsye 89-90 in jou voorgeskrewe handboek: Carrefour
se stryd in China.
Daar is verskeie temas in die gedeelte. Die eerste belangrike aspek is dat die sakesukses in
verskeie lande van kruiskulturele geletterdheid afhanklik is. Kruiskulturele geletterdheid is
ʼn begrip vir hoe kulturele veranderinge oor verskillende lande die wyse waarop
ondernemings praktiseer, affekteer. In hedendaagse tye van globale kommunikasie, vinnige
vervoer, wêreldwye markte, globale handelsmerke en die era van die wêreld as globale
dorp, is dit maklik om te vergeet hoe verskillend kulture werklik is. Onder die skans van die
moderne era, lê daar tog diep kulturele verskille.
1.8.1 Definisie van kultuur
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 4, bladsye 91-93.
Kultuur is ʼn stelsel van gedeelde waardes en norme deur ʼn groep mense wat dan
gesamentlik ʼn lewenswyse vorm.
� Waardes en norme
Waardes vorm die grondslag van kultuur. Waardes is die opsommende idees oor wat ʼn
groep glo vir hulle reg, verkeerd en wenslik is, en dit vorm die konteks waarin ʼn gemeenskap
se norme gevestig en geregverdig word. Dit sluit die gemeenskap se houdings in oor
konsepte rakende individuele vryheid, demokrasie, waarheid ensovoorts. Norme is die
sosiale reëls wat mense se optrede teenoor mekaar reguleer.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 32 Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
� Kultuur, gemeenskap en die nasiestaat
Gemeenskap word gedefinieer as ʼn versameling mense en groepe wat ʼn stel waardes en
norme deel en saamgebind word deur ʼn algemene kultuur. Daar is nie ʼn sterk ooreenkoms
tussen ʼn gemeenskap en ʼn nasiestaat nie. ʼn Nasiestaat is politieke skeppings wat uit een
kultuur of verskeie kulture, bestaan. Frankryk reflekteer die politieke toonbeeld van die
Franse kultuur, terwyl Kanada hierteenoor uit die Anglo-kultuur, die Franssprekende kultuur
(Quebecois) en die inheemse Amerikaanse kultuur bestaan.
� Determinante van kultuur
Die waardes en norme van kultuur ontstaan nie sommer net iewers en bereik dan vanself
wasdom nie; dit ontwikkel oor tyd heen, onder invloed van verskeie determinante. Hierdie
faktore word grafies in jou voorgeskrewe handboek in Figuur 4.1 geïllustreer. Die
determinante sluit in sosiale struktuur, godsdiens, politieke filosofie, ekonomiese filosofie,
opvoeding en taal. Die politieke en ekonomiese filosofie word in Studie-eenheid 3 bespreek,
maar die res van hierdie faktore word hieronder kortliks bespreek.
1.8.2 Vlakke van kultuur
Volgens Hough en Neuland (2007: 90) word die vlakke van kultuur verdeel in nasionale
kultuur, sakekultuur en ondernemings- en beroepskultuur.
� Nasionale kultuur
Nasionale kultuur is die dominante kultuur binne die grense van ʼn land en word
verteenwoordig deur die meerderheid van die bevolking, of deur die grootste politieke groep
wat oor die grootste politieke of ekonomies mag in die land beskik (Hough & Neuland, 2007:
90-91).
� Sakekultuur
Sakekultuur sluit in die waardes, norme, houdings, oortuigings en etiket wat in alle areas van
sakebedrywe met ʼn spesifieke kultuur ontstaan (Hough & Neuland, 2007: 91).
� Ondernemings- en beroepskultuur
Volgens Hough en Neuland (2007: 91) se definisie van Cullen (2002), word
ondernemingskultuur gedefinieer as die waardes, norme en oortuigings wat die
onderneming aangaan, asook wat gedeel en onderhou word deur lede van die onderneming.
Beroepskultuur word gedefinieer as die waardes, norme, oortuigings en verwagte gedrag
van mense in dieselfde beroepsgroepering, ongeag die onderneming waarvoor hulle werk
(Hough & Neuland, 2007: 92).
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing Bladsy 33
1.8.3 Sosiale struktuur
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 4, bladsye 94-99.
ʼn Gemeenskap se sosiale struktuur verwys na sy basiese sosiale organisasie. Sosiale
struktuur verwys na verskillende aspekte, maar twee belangrike dimensies in die
verduideliking van verskille tussen kulture is, eerstens, die individue en groepe, en
tweedens, sosiale gelaagdheid. Elkeen van die twee dimensies word kortliks bespreek. Jou
voorgeskrewe handboek bespreek elkeen van die dimensies volledig.
� Individue en groepe
• Individu: Individue is betrokke by hul families, werksgroepe, sosiale of
ontspanningsgroepe ensovoorts.
• Groep: Samewerking tussen twee/meer persone met gedeelde identiteit, op ʼn
gestruktureerde manier, geskoei op ʼn basis van verwagtinge rakende elkeen se
gedrag.
� Sosiale gelaagdheid
Alle gemeenskappe is hiërargies gelaagd volgens sosiale kategorieë – sosiale strata dus, of
is sosiaal meerlagig. Daar word onderskeid getref tussen strata volgens karaktereienskappe
soos familie, agtergrond, beroep en inkomste. Individue word in sekere strata gebore en
word so deel van die sosiale kategorie waartoe hulle ouers behoort.
• Sosiale mobiliteit
Die term verwys na die mate waartoe ʼn persoon uit bepaalde strata waarin hulle
gebore is, kan uitbeweeg. Sosiale mobiliteit, of beweeglikheid, verskil van
gemeenskap tot gemeenskap op die volgende twee maniere:
o Kastestelsel: ʼn Geslote stelsel van meerlagigheid waarin die sosiale posisie
bepaal word deur die familie waarin die persoon gebore word. Verandering in die
sosiale posisie is gewoonlik nie moontlik gedurende die persoon se leeftyd nie.
o Klassestelsel: Mobiliteit is binne hierdie stelsel moontlik. Dis ʼn vorm van oop
gelaagdheid waarbinne ʼn persoon van geboorte af hom- of haarself kan verbeter of
verander deur eie prestasies of blote geluk.
• Betekenisvolheid
Vanuit ʼn onderneming se perspektief, is die gelaagdheid van ʼn gemeenskap van
belang as dit die bedrywe van die onderneming affekteer. In Amerika is die impak van
klassestelsels redelik beperk, as gevolg van die hoë vlak van sosiale mobiliteit en die
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 34 Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
klem op individualisme. In Japan beskou die meeste van die bevolking hulself as
middelklas. In Brittanje het die gebrek aan klassemobiliteit, en die verskille in klasse,
tot klassebewustheid gelei. Laasgenoemde verwys na wanneer mense hulself op
grond van ʼn klasse-agtergrond takseer, en hulle verhoudings met lede van ander
klasse daarop skoei en daarvolgens handhaaf.
1.8.4 Godsdiens en etiese stelsels
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 4, bladsye 99-107.
Godsdiens verwys na stelsel van gemeenskaplike geloofsoortuiginge en rituele wat te make
het met die realm van die bonatuurlike en gewyde. Etiese stelsels verwys weer na die
morele beginsels of waardes waarvolgens gedrag gevorm en gereguleer word. Vir die doel
van hierdie bespreking word slegs Christelike geloof, Islamitiese geloof, Hindoeïsme,
Boeddhisme en Confucianisme beskou. Elke tipe godsdiens, asook elkeen se ekonomiese
implikasies, word hier slegs kortliks bespreek, maar is volledig in jou voorgeskrewe
handboek.
� Christelike geloof
Christelike geloof word wêreldwyd die meeste beoefen. ʼn Godsdienstige verdeling in die
11de eeu n.C. het tot die bestaan van twee hoof Christelike instellings gelei, naamlik die
Rooms-Katolieke kerk en die Ortodokse kerk. In die 16de eeu n.C. het hervorming tot die
Protestantisme gelei. Christelike geloof, soos Judaïsme, glo in ʼn monoteïstiese geloof – glo
in een God met die Bybel as geskrewe gesagsriglyn.
� Ekonomiese implikasies van Christelike geloof: Protestantse werksetiek
Verskeie sosioloë het tot die gevolgtrekking gekom dat Protestantisme die meeste
ekonomiese implikasies het. Max Weber het ʼn verband getrek tussen Protestantse
werksetiek en die “gees van kapitalisme”; kortom, Weber het geglo die Protestantse
werksetiek het tot kapitalisme gelei.
� Islamitiese geloof
Islamitiese geloof is die tweede grootste godsdiens wat die wêreldsbevolking beïnvloed. Net
soos Christelike geloof, is dit ook monoteïsties. Die kernbeginsel is dat daar een ware
almagtige God (Allah) is, met die Koran as geskrewe gesagsriglyn.
• Islamitiese fundamentalisme
Gedurende die laaste dertig jaar groei die sosiale beweging “Islamitiese
fundamentalisme”. In die Weste word dit in die media geassosieer met militante,
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing Bladsy 35
terroriste en gewelddadige opstande. Tog beaam die groot meerderheid Moslems dat
die Islamitiese geloof vrede, regverdigheid en verdraagsaamheid leer, en nié geweld
en onverdraagsaamheid verkondig nie.
• Ekonomiese implikasies van Islamitiese geloof
Die Koran bevestig uitdruklike ekonomiese beginsels, waarvan baie pro-
vryeonderneming gerig is. Die beskerming van die reg op privaat eiendom word ook in
Islamitiese geloof ingesluit, hoewel dit verklaar dat alle eiendom ten gunste van Allah
(God) is, waar laasgenoemde alles geskep het en gevolglik alles besit.
� Hindoeïsme
In teenstelling met Christelike en Islamitiese geloof, is die stigting van Hindoeïsme nie aan ʼn
spesifieke persoon gebonde nie, en het ook nie ʼn geskrewe gesagsriglyn soos die Bybel en
Koran nie. Hindoes glo dat ʼn morele krag in die samelewing die aanvaarding van sekere
verantwoordelikhede, of dharma, vereis.
• Ekonomiese implikasies van Hindoeïsme
Volgens Max Weber beklemtoon tradisionele Hindoewaardes dat individue nie
geoordeel moet word aan hul materialistiese prestasies nie, maar aan hulle spirituele
prestasies. Hindoeïsme moedig nie die tipe entrepreneursaktiwiteite vir welvaartstrewe
aan nie.
� Boeddhisme
Volgens Boeddhisme ontstaan lyding in mense se begeertes vir plesier. Beëindiging van
lyding word verkry deur ʼn pad van transformasie te volg.
• Ekonomiese implikasies van Boeddhisme
Welvaartskepping is nie in Boeddhisme te vinde nie, dus sien ons nie in Boeddhisme
die selde historiese beklemtoning van entrepreneursaktiwiteite, soos beklemtoon deur
Weber, nie.
� Confucianisme
Confucianisme, ook bekend as Ruïsme, (gegrond op leringe van die Chinese filosoof en
wysgeer Confucius, 551-479 v.C.) verkondig die belang van die bereiking van persoonlike
verlossing deur die regte handeling/optrede. Hoë morele en etiese gedrag, lojaliteit aan
ander, staan sentraal in Confucianisme.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 36 Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
• Ekonomiese implikasies van Confucianisme
Sommige geleerdes hou by hul teorie dat Confucianisme wel ekonomiese implikasies
het, vergelykbaar met Weber se siening omtrent die Protestante. Die geleerdes se
verhandelings postuleer dat die invloed wat Confucianisme-etiek op die kultuur van
China, Japan, Suid-Korea en Taiwan het, die kosteverlaging van sakedoen met/in
daardie lande, bydra om ekonomiese sukses te verduidelik.
Soos genoem, word elk van die bogenoemde tipes godsdiens, en ook hul ekonomiese
implikasies, hier slegs kortliks bespreek, met die volledige bespreking en voorbeelde in jou
voorgeskrewe handboek.
1.8.5 Taal
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 4, bladsye 107-109.
Een opmerklike manier waarop lande van mekaar verskil, is deur hul gebruikstaal en
hiermee word verwys na gesproke, sowel as onuitgesproke, taal. Taal is duidelik een van die
bepalende karaktereienskappe van ʼn kultuur.
� Gesproke taal
Taal word nie net beskou as die wyse waarop ons met mekaar kommunikeer nie, maar ook
as die manier waarop ons na die wêreld kyk. Aangesien taal bydra tot laasgenoemde, help
taal, soos genoem, ook om kultuur te definieer. Lande met meer as een kultuur, handhaaf
meestal ook meer as een taal. Afdeling 1.9.3. toon Chinees as die moedertaal van die
grootste groep mense, gevolg deur Engels en Hindoe. Maar tale wat wêreldwyd die meeste
gepraat word, is Engels, Frans, Spaans en Chinees.
� Onuitgesproke taal
Onuitgesproke taal verwys na nie-verbale kommunikasie. Ons kan met mekaar
kommunikeer deur ʼn aantal nie-verbale aanwysings of merkers. Die lig van jou wenkbroue
kan dui op ʼn teken van herkenning in die meeste lande, terwyl ʼn glimlag normaalweg ʼn
teken van geluk of vriendelikheid is. ʼn Verdere aspek van nie-verbale kommunikasie, is
persoonlike spasie; maak, byvoorbeeld, seker jy staan ʼn gemaklike afstand vanaf die
persoon met wie jy praat.
1.8.6 Opvoeding
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 4, bladsy 109.
Formele opvoeding speel ʼn groot rol in die samelewing. Dit is die medium waardeur
individue taal-, konseptuele en wiskundige vaardighede aanleer, en is onmisbaar in die
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing Bladsy 37
moderne samelewing. Formele opvoeding is ook ʼn aanvulling tot ʼn familie of gesin se rol in
die bewusmaking en internalisering van waardes en norme by die jonger geslag.
Van ʼn internasionale sakeperspektief beskou, is dit dié een belangrike aspek van opvoeding,
naamlik die rol as determinant van nasionale mededingende voordeel. Voorbeeld: Die aantal
geskoolde en opgeleide werkers is ʼn sterk aanduiding van ekonomiese sukses in ʼn land.
1.8.7 Kultuur en die werksomgewing
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 4, bladsye 110-112.
ʼn Belangrike aspek van internasionale ondernemings met sakebedrywe in verskillende lande
is hoe gemeenskapskultuur die waardes in die werksomgewing affekteer. Bestuursprosesse
en -praktyke moet somtyds verskillend aangepas en uitgevoer word, volgens kulturele en
spesifieke werkverwante waardes. Gert Hofstede het ʼn studie gedoen oor hoe kultuur
betrekking het op waardes in die werksomgewing. Hy som kultuur in vier dimensies op,
naamlik magsafstand, individualisme versus kollektivisme, vermyding van onsekerheid en
kwessies rakende die verskillende geslagte (manlik en vroulik). Elkeen word kortliks
bespreek:
• Magsafstand fokus op hoe ʼn gemeenskap die feit van menslike ongelykheid in
fisieke en intellektuele vermoëns, hanteer.
• Individualisme versus kollektivisme fokus op die verhoudings tussen individue en
hulle metgeselle.
• Verdraagbaarheid van onsekerheid meet die omvang waartoe verskillende kulture
hul lede sosialiseer in die aanvaarding van meervoudige situasies, en die
verdraagbaarheid van onsekerheid.
• Manlikheid versus vroulikheid beskou die verhouding tussen geslagte en
werksrolle.
Tabel 4.1 in jou voorgeskrewe handboek toon werksverwante waardes van 20 lande.
Hofstede se bevindinge bied ʼn interessante prentjie van hoe kulture wel van mekaar verskil.
Sy bevindinge het in ʼn later stadium nog ʼn dimensie ingesluit, naamlik die dinamika van
Confucianisme. Laasgenoemde dimensie bespreek ingesteldhede teenoor tyd,
volhoubaarheid, hiërargiestruktuur van status, beskerming van jou openbare profiel, respek
vir tradisie, asook die beantwoording van geskenke en gunste.
Die teks maan egter dat daar wel kritiek op Hofstede se navorsing bestaan; jou
voorgeskrewe handboek verduidelik laasgenoemde volledig.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 38 Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
1.8.8 Implikasies van kultuur vir internasionale ondernemings
Salacuse (2005) verwys na die volgende tien maniere oor hoe kultuur internasionale
onderhandelinge kan beïnvloed. Vir die doeleindes ter sprake, kan die term
“onderhandeling” met “ondernemings of sakebedrywe” vervang word. Elkeen word slegs
kortliks genoem:
• Onderhandelingsdoel: Kontrak of verhouding?
• Onderhandelingshouding: Wen-verloor of wen-wen?
• Persoonlike styl: Informeel of formeel?
• Kommunikasie: Direk of indirek?
• Sensitiwiteit tot tyd: Hoog of laag?
• Emosionaliteit: Hoog of laag?
• Vorm van ooreenkoms: Algemeen of spesifiek?
• Samestelling van die ooreenkoms: Van onder na bo of van bo na onder?
• Span-organisasie: Een leier of groepskonsensus?
• Neem van risiko’s: Hoog of laag?
Aktiwiteit 1.2
Besoek die webwerf waar bostaande inligting verkry is en vul die gelyste vrae se
antwoorde in jou notas aan.
http://iveybusinessjournal.com/publication/the-top-ten-ways-that-culture-can-affect-
international-negotiations/
1.9 Samevatting
Die eerste belangrike tema wat bespreek word, is die globalisering van die sakeomgewing.
Globalisering verwys na die migrasie tot ʼn meer geïntegreerde en interafhanklike
wêreldekonomie en die invloed daarvan op internasionale reg en die internasionale kulturele
omgewing. Daar word ook in die eenheid onderskeid getref tussen die globalisering van
markte en produksie. Die drywers van globalisering bestaan uit die afnemende handels- en
beleggingsversperrings en die rol van tegnologiese verandering. Die General Agreement on
Tariffs and Trade (GATT), Wêreldhandelsorganisasie (WHO), Internasionale Monetêre
Fonds (IMF), Wêreldbank, Verenigde Nasies (VN) en die G20 is globale instellings, en het
ontstaan as gevolg van die dramatiese pas van globalisering. Internasionaal-gebore
ondernemings en multinasionale maatskappye loop hand aan hand. Internasionaal-gebore
ondernemings beskryf ʼn onderneming wat by internasionale ondernemings inskakel van hul
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing Bladsy 39
bestaansoomblik af, en ʼn globale perspektief aanneem, terwyl multinasionale maatskappye
enige ondernemings aandui wat produksieaktiwiteite in twee of meer lande het.
Multinasionale maatskappye bestaan uit nie-Amerikaanse multinasionale maatskappye en
die opkoms van mini-multinasionale maatskappye. Onder laasgenoemde onderwerp word
die evolusie van ʼn plaaslike onderneming tot ʼn multinasionale maatskappy ook in sewe
fases bespreek. Laastens word die motivering vir ʼn onderneming om in die buiteland uit te
brei en te belê, bespreek.
Die tweede tema fokus op die belang van die ekonomiese omgewing, asook die ekonomiese
stelsels. In ʼn markekonomie is alle produksieaktiwiteite in privaat besit, in plaas van in
owerheidsbesit. In ʼn bevelsekonomie beplan die owerheid watter goedere en dienste die
land produseer, hoeveelhede wat geproduseer word en die prys waarteen dit verkoop word.
In ʼn gemengde ekonomie word sekere sektore van die ekonomie oorgelaat aan privaat
eienaarskap en vryemarkmeganismes, terwyl ander sektore belangrike
owerheidseienaarskap en -beplanning het. Die internasionale regsomgewing bestaan uit drie
tipes regstelsels, naamlik gemenereg, siviele reg en teokratiese reg. Die verskille tussen
siviele en gemeneregstelsels kan geïllustreer word deur die benadering van elke kontrakreg.
Kontrakte is dokumente wat voorwaardes waaronder uitruiling plaasvind, spesifiseer, asook
die regte en verantwoordelikhede van die betrokke partye. Kontrakreg is die regskomponent
wat verseker dat kontrakte korrek nagekom en toegepas word. Die implikasies van
internasionale reg op internasionale beleggingstrategieë sluit, byvoorbeeld, die onsekerheid
van beleggers van ʼn onderneming in, omdat dit moeilik is om in sekere omgewings
beleggers te oortuig dat hul fondse effektief gebruik kan word om opbrengste op hul
beleggings te verseker.
Klassifisering van ʼn land se ekonomiese ontwikkeling geskied deur ʼn belangrike maatstaf,
naamlik die bruto nasionale inkomste (BNI). Daarbenewens is die BNI per capita en
menslike ontwikkelingsindeks as maatstawwe vir ekonomiese ontwikkeling, ook bespreek.
Daar was verskeie argumente rondom ʼn land se ekonomiese ontwikkeling as ʼn funksie van
die ekonomiese en politieke stelsels. Dis egter moontlik om die argumente te neutraliseer en
veralgemenings te maak omtrent die aard van die verhouding tussen politieke ekonomie en
ekonomiese vooruitgang. Politieke en ekonomiese vryheid is ook bespreek, aangesien lande
meer na demokratiese beheerstelsels begin oorskakel. Twee tendense was duidelik
waarneembaar. Daar vind eerstens, gedurende die laat 1980’s en vroeë 1990’s, baie
demokratiese revolusies plaas. En tweedens, is daar wegbeweeg van sentraalbeplande en
gemengde ekonomieë na ʼn meer vryemark-ekonomiese model.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 40 Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Die aard van ekonomiese transformasie in terme van deregulering, privatisering en
regstelsels, word ook bespreek. Deregulering sluit in die verwydering van regsbeperkinge vir
die vryspeel van markte, die vestiging van privaat ondernemings en die wyse waarop privaat
ondernemings bedryf word. Privatisering is die oordrag van eienaarskap van staatseiendom
na privaat individue, gewoonlik deur die verkoop van staatsbates op ʼn veiling. ʼn Goed
funksionerende markekonomie vereis wette wat privaat eiendomsregte beskerm en bied ʼn
meganisme waardeur ʼn kontrak bekragtig kan word. Politieke en ekonomiese risiko’s is ook
van belang en gedefinieer.
Die eenheid sluit af met die internasionale kulturele omgewing. Kultuur is ʼn stelsel van
gedeelde waardes en norme deur ʼn groep mense wat ʼn gesamentlike lewenswyse vorm.
Waardes en norme, asook kultuur, gemeenskap en die nasiestaat, is bespreek. Die
determinante van kultuur bestaan uit die sosiale struktuur, godsdiens, politieke en
ekonomiese filosofie, opvoeding en taal. Die kultuurvlakke bestaan uit nasionale, sake-,
ondernemings- en beroepskultuur. Gert Hofstede se studie van kultuur in die
werksomgewing het die volgende dimensies tot gevolg gehad, naamlik magsafstand,
individualisme versus kollektivisme, vermyding van onsekerheid, manlikheid versus
vroulikheid en die dinamika van Confucianisme. Die eenheid sluit af met die implikasies wat
kultuur op internasionale ondernemings het.
Die deurlopende tema in Studie-eenheid 1 is die belangrike rol van ʼn globale
bestuursomgewing in internasionale bestuur.
1.10 Selfevaluering
Die onderstaande aktiwiteite kom uit jou voorgeskrewe handboek en sal jou help om die
studie-eenheid te hersien. Daar is addisionele hersieningsvrae aan die einde van
Hoofstukke 1, 2, 3 en 4.
Vraag 1
Vizio en die mark vir platskermtelevisies
Werk deur bogenoemde gevallestudie op bladsy 8 in jou voorgeskrewe handboek en
beantwoord die volgende vrae:
a) Hoekom migreer die vervaardiging van platskermtelevisies na verskillende liggings
wêreldwyd?
b) Wie trek voordeel uit die globalisering van die platskerm-beeldindustrie? Wie verloor?
c) Wat sal gebeur as die Amerikaanse regering besluit dat platskermtelevisies wat in
Amerika verkoop word, ook in Amerika vervaardig moet word? Sal dit goed of sleg wees?
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing Bladsy 41
d) Wat vertel die voorbeeld van Vizio ons oor die toekoms van vervaardiging in ʼn
toenemend geïntegreerde globale ekonomie?
Vraag 2
Jou voorgeskrewe handboek bespreek drie tipes regstelsels. Bespreek elkeen van hierdie
stelsels apart, asook hoe die wet toegepas word en in watter lande elke tipe regstelsel
beoefen word.
Vraag 3
Besoek die webwerf http://data.worldbank.org/data-catalog/world-development-indicators en
voer die volgende stappe uit:
• Kies Suid-Afrika by die land-opsie.
• Beweeg na die wêreldekonomie-aanwysersgedeelte, klik op download data; klik
hierna op Excel.
• Data sal aflaai.
• Maak die Excel-dokument oop en kies die data-opsie onderaan die bladsy.
Beantwoord die volgende vrae:
1. Bepaal in watter BNI per capita-klas Suid-Afrika vir 2014 val.
2. Wat is Suid-Afrika se BNI per capita vir 2014?
3. Wat is Suid-Afrika se BNI per capita-koopkragpariteit vir 2014?
Vraag 4
Jy word verwys na Aktiwiteit 1.2 in jou begeleidingsgids. Jy moes reeds, ter voorbereiding vir
Afdeling 1.9.8 in jou begeleidingsgids, die webwerf besoek het en jou notas aangevul het.
Besoek die webwerf http://iveybusinessjournal.com/publication/the-top-ten-ways-that-
culture-can-affect-international-negotiations/ en beantwoord die volgende vraag:
Wat is die implikasies om sake te doen met internasionale ondernemings waar verskillende
tipes kultuur of godsdiens geld?
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 42 Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
1.11 Selfevalueringsriglyne
Vraag 1
Vizio en die mark vir platskermtelevisies
Elke vraag word hier slegs kortliks beantwoord. Jy moet die antwoord self gaan aanvul met
die toepaslike teorie uit jou voorgeskrewe handboek.
a) Hoekom migreer die vervaardiging van platskermtelevisies na verskillende liggings
wêreldwyd?
Antwoord
Dis goedkoper om dit op sekere plekke te vervaardig as op ander plekke.
b) Wie trek voordeel uit die globalisering van die platskerm-beeldindustrie? Wie verloor?
Antwoord
Amerikaanse verbruikers trek voordeel uit goedkoop televisies, maar die lande vanwaar die
televisieonderdele verkry word, maak nie groot wins op die onderdele nie.
c) Wat sal gebeur as die Amerikaanse regering besluit dat platskermtelevisies wat in
Amerika verkoop word, ook in Amerika vervaardig moet word? Sal dit goed of sleg wees?
Antwoord
Dit kan goed én sleg wees.
Sleg vir Amerika:
Daar moet ekstra geld, tyd en middele aangewend word om die televisieonderdele te maak
en die toestel inmekaar te sit, teenoor die vorige situasie waar die onderdele slegs van
ander lande verkry en in Meksiko inmekaargesit kon word, as gevolg van die goedkoop
arbeid in laasgenoemde land. Dit bring mee dat Amerikaanse kopers duurder vir die televisie
sal betaal.
Goed en sleg vir die ander lande:
Goed, omdat die lande wat die onderdele en arbeid vir die televisies gelewer het, nou
daarop sal kan fokus om televisies vir hul eie land te kan vervaardig en self hul eie goeie
winste te kan genereer.
OF
Sleg, want dalk was die onderdelevervaardiging die land se enigste bron van inkomste
(onderdele en arbeid) en hulle sal gevolglik geen wins meer kan genereer nie.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing Bladsy 43
d) Wat wys die voorbeeld van Vizio ons oor die toekoms van vervaardiging in ʼn toenemend
geïntegreerde globale ekonomie?
Antwoord
Dis belangrik dat lande wat produkte vervaardig op datum bly met hul eie tegnologieë om
tred te hou met die pas van vervaardiging. Dit raak makliker vir lande om hulle
vervaardigingsektore te verskuif na ʼn ander land waar arbeid en onderdele goedkoper is.
Maak daarom seker dat jou onderneming ʼn besliste mededingende voordeel bied.
Vraag 2
Die regstelsels word kortliks hieronder gedefinieer; vollediger inligting is in jou voorgeskrewe
handboek. Hierdie vraag toets jou vermoë om ʼn lang vraag te kan beantwoord.
Antwoord
� Gemenereg
Gemenereg is gebaseer op tradisie, presedent en gebruike. Tradisie verwys na die land se
regsgeskiedenis, presedent na sake wat voorheen in die howe voorgekom het, en gebruike
verwys na die wyse waarop die reg in sekere situasies toegepas is.
� Siviele reg
Siviele reg is gebaseer op ʼn spesifieke stel wette wat in kodes georganiseer word. Wanneer
die regshowe siviele reg interpreteer, doen hulle dit aan die hand van kodes.
� Teokratiese reg
Die teokratiese regstelsel verwys na wanneer die reg op godsdienstige leringe gebaseer is.
Islamitiese reg is die mees gepraktiseerde teokratiese regstelsel in die moderne wêreld.
Vraag 3
Besoek die webwerf http://data.worldbank.org/data-catalog/world-development-indicators en
beantwoord die vrae:
Antwoord
1. Bepaal in watter BNI per capita-klas Suid-Afrika vir 2014 val.
Hoër-middelinkomste land
2. Wat is Suid-Afrika se BNI per capita vir 2014?
$6800 (ZAR-ekwivalent vir 2014: R 96400.53)
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 44 Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
(XE Currency Converter. 2015. Coverter. Beskikbaar by:
http://www.xe.com/currencyconverter/.)
3. Wat is Suid-Afrika se BNI per capita-koopkragpariteit vir 2014?
$12700 (ZAR-ekwivalent vir 2014: ZAR 180036.19)
(XE Currency Converter. 2015. Coverter. Beskikbaar by:
http://www.xe.com/currencyconverter/.)
Vraag 4
Die antwoord word hier slegs gelys. Jy moet die res van die vraag kan voltooi met inligting
verkry vanaf die webwerf. Die vraag toets jou navorsings- en toepassingsvermoëns.
Antwoord
• Onderhandelingsdoel: Kontrak of verhouding?
• Onderhandelingshouding: Wen-verloor of wen-wen?
• Persoonlike styl: Informeel of formeel?
• Kommunikasie: Direk of indirek?
• Sensitiwiteit tot tyd: Hoog of laag?
• Emosionaliteit: Hoog of laag?
• Tipe ooreenkoms: Algemeen of spesifiek?
• Samestelling van ooreenkoms: Van onder na bo of van bo na onder?
• Span-organisasie: Een leier of groepskonsensus?
• Neem van risiko’s: Hoog of laag?
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing Bladsy 45
STUDIE-EENHEID 2: TEGNOLOGIESE, BELEGGINGS- EN
HANDELSOMGEWING
2.1 Studie-eenheid leeruitkomste
Kennis en begrip
Na voltooiing van Studie-eenheid 2 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te
demonstreer van:
• tegnologiese omgewing
• internasionale handelsteorieë
• politieke ideologieë
• ekonomiese integrasie
Vaardighede
Jy sal ook in staat wees om:
• tussen die tegnologiese omgewing en kennis-ekonomie te onderskei.
• die dinamika van die tegnologiese omgewing te bespreek.
• tussen die verskillende tipes tegnologie te onderskei.
• die behoefte vir tegnologiese verandering in ʼn land se tegnologiese omgewing te
verdedig.
• ʼn oorsig oor handelsteorieë te gee.
• verskillende handelsteorieë volledig te bespreek:
o Merkantilisme
o Absolute voordeel
o Vergelykende voordeel
o Heckscher-Ohlin-teorie
o Produklewensiklus-teorie
o Nuwe handelsteorie
o Nasionale mededingende voordeel, naamlik Porter se diamant
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 46 Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
• politieke ideologieë te bespreek.
• die dinamika en vlakke van ekonomiese integrasie te bespreek.
• die saak vir en teen streeksintegrasie te bespreek.
• streeksekonomiese integrasie in die volgende gebiede te bespreek:
o Europa
o Amerika
o Ander lande
2.2 Voorgeskrewe handboek
Hill, C.W.L. 2014. International Business: Competing in a global marketplace. 10de uitgawe.
Verenigde Koninkryk: McGraw-Hill Education.
Vir hierdie studie-eenheid moet jy die volgende afdelings bestudeer:
Afdeling III
Hoofstuk 6, bladsye 160-183
Hoofstuk 8, bladsye 235-238
Hoofstuk 9, bladsye 256-280
2.3 Verrykende bronne
Nie van toepassing.
2.4 Hoe kan jy jou begrip verbeter?
Maak seker dat jy die volgende terme verstaan:
Sleutelwoord Omskrywing
Kennis ʼn Teoretiese en of praktiese begrip van ʼn vak.
Tegnologie Toepassing van kennis op ʼn praktiese wyse, soos tipies vir
industriële en kommersiële gebruik.
Vryhandel Verwys na ʼn regering wat nie probeer om sy inwoners te reguleer
met kwotas en (aksyns- of doeane-) belastings op bepaalde
aankope van ander lande nie, of op dit wat hulle produseer en
verkoop in ander lande nie.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing Bladsy 47
Streeksekonomiese
integrasie
Dit word gesien as die ooreenkoms tussen lande binne ʼn
geografiese streek om tarief- en nie-tariefbeperkinge vir die vry
vloei van goedere, dienste en produksiefaktore tussen elke land
te verminder en verwyder.
Vryhandelsgebied In ʼn vryhandelsgebied word alle versperrings tot die handel van
goedere en dienste tussen lidlande verwyder.
Doeane-unie Die doeane-unie elimineer handelsversperrings tussen lidlande
en volg ʼn algemene eksterne handelsbeleid.
Algemene mark ʼn Algemene mark handhaaf geen handelsversperrings tussen
lidlande nie, sluit ʼn algemene eksterne handelsbeleid in en laat
toe dat produksiefaktore vrylik tussen lidlande kan beweeg.
Ekonomiese unie Die ekonomiese unie sluit ʼn vry vloei van produksiefaktore
tussen lidlande in en handhaaf ʼn algemene eksterne
handelsbeleid, maar vereis ook ʼn algemene geldeenheid,
harmonisering van lede se belastingkoerse, sowel as ʼn
algemene monetêre en fiskale beleid.
Politieke unie Dit is ʼn unie waarbinne ʼn sentrale politieke bestel die
ekonomiese, sosiale en buitelandse beleide van lidlande
koördineer.
2.5 Inleiding
Die studie-eenheid se eerste tema fokus op die tegnologiese omgewing en verduidelik die
verskil tussen tegnologie en kennis, met voorbeelde, asook die dinamika van tegnologie en
verskillende tipes bestaande tegnologie. Die behoefte aan tegnologiese verandering binne
enige land se tegnologiese omgewing, word ook bespreek.
Internasionale handelsteorieë is die tema van die studie-eenheid se tweede gedeelte. ʼn
Breë oorsig oor dié internasionale handelsteorieë word behandel, gevolg deur ʼn bespreking
van nóg teorieë, naamlik merkantilisme, absolute voordeel, vergelykende voordeel,
Heckscher-Ohlin-teorie, produklewensiklus-teorie, die nuwe handelsteorie en die nasionale
mededingende voordeel, naamlik Porter se diamant. Die tema word opgevolg deur
verskillende politieke ideologieë, naamlik die radikale siening, die vryemarksiening en ook
pragmatiese nasionalisme.
Die laaste tema vir die eenheid is dié van ekonomiese integrasie. Eerstens word
streeksekonomiese integrasie gedefinieer, gevolg deur die dinamika en vlakke van
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 48 Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
ekonomiese integrasie, naamlik die vryhandelsgebied, doeane-unie, algemene mark,
ekonomiese, sowel as politieke unie. Hierop word die twee belangrikste rolspelers in
streeksekonomiese integrasie bespreek, naamlik Amerika en Europa, en gevolg deur
streeksekonomiese integrasie in ander lande, onder meer in Afrika.
Al bogenoemde temas vorm ʼn belangrike eenheid in die tegnologiese, beleggings- en
handelsomgewing en vul mekaar direk aan.
2.6 Tegnologiese omgewing
Die volgende gedeelte is nie in jou voorgeskrewe handboek nie en word vir die doel van
hierdie kursus hieronder volledig bespreek.
2.6.1 Verskil tussen tegnologie en kennis
Daar is verskeie definisies vir tegnologie en kennis. Brooks, Weatherston en Wilkinson
(2011) lys ʼn verskeidenheid definisies van hierdie twee terme deur verskeie outeurs. Wat
van belang is hier, is om eerstens kennis, in die konteks van die tegnologiese omgewing, te
definieer.
Volgens Brookes et al. (2011: 121) is kennis ʼn teoretiese en/of praktiese begrip van ʼn vak,
byvoorbeeld, wiskunde of statistiek. In die sakeomgewing word ons kennisbasis en begrip
oor ʼn vakgebied geleidelik vermeerder, soos ons toenemend navorsing oor die vak doen; dit
lei tot ʼn verbetering van sosiale situasies, prosedures, produkte en vervaardigingsprosesse.
Tegnologie is die toepassing van kennis op praktiese wyse, tipies soos vir industriële en
kommersiële gebruik (Brookes et al. 2011: 121). Lees Voorbeeld 2.1 vir ʼn eenvoudige
voorstelling van hoe kennis geleidelik tot die ontwikkeling van tegnologie lei.
Voorbeeld 2.1
ʼn Elektroniese ingenieurstudent begin sy studie met slegs die kennis wat hy vanaf
hoërskool universiteit toe saambring. Met verloop van jare voltooi die student sy graad,
asook honneurs- en meestersgraad, en so neem die kennis wat hy verwerf, toe. Nadat die
student klaar gestudeer het en die werkplek betree, bring hy die voorraad kennis met hom
saam en bou steeds daarop voort, totdat hy, as werknemer, ʼn nuwe tegnologiese toestel
ontwerp (in praktiese vorm), met daardie jarelange opgeboude teoretiese kennis.
Brookes et al. (2011: 122) verstrek onderstaande toepassing van kennis en tegnologie.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing Bladsy 49
Voorbeeld 1 Voorbeeld 2
Kennis & ontdekking Radioaktiwiteit (1900’s) Stoor en verwerking van inligting in
elektroniese vorm
(middel van die 20ste eeu)
� � �
Tegnologie gebaseer
op die kennis
X-straalbeelde op
fotografiese plate
Mikroverwerker en permanente
stoortoestelle, byvoorbeeld, die
Universal Serial Bus (USB)-drywer
Tabel 2.1: Voorbeelde van kennis en tegnologie
Brookes et al. (2011: 123)
2.6.2 Dinamika van die tegnologiese omgewing
Verspreiding van tegnologie en die gevolge daarvan op die onderneming, is een van die
grootste gebeurtenisse van die 21ste eeu. In teenstelling met die politieke, sosiale en
ekonomiese kragte wat gewoonlik ʼn onderneming beïnvloed, het bestuurders meer beheer
oor tegnologiese kragte (Brookes et al. 2011: 121-122). Volgens Brookes et al. (2011: 121-
122) word tegnologie deur ’n onderneming ontwikkel juis vir die gebruik van die
onderneming. Die gebruik, of nie-gebruik, van tegnologie in ʼn onderneming het ʼn sterk
invloed op die mededingendheid van ondernemings, verskillende sektore en lande. Die
omvang waartoe tegnologie aangewend word, kan die gedrag en houdings van werknemers
beïnvloed, en sommige ondernemings misluk omdat hulle nie vinnig genoeg op die wyse
waarop tegnologie verander, reageer nie. Tegnologiese groei en aanpasbaarheid het ʼn
invloed op die makro-omgewingsfaktore wat die welvaart van die ekonomie beïnvloed, en
laasgenoemde het weer invloed op die fondse wat die onderneming nodig het om te belê in
die gebruik van kennis en ontwikkeling van nuwe tegnologie. Met hierdie kringloop is die
tegnologiese omgewing besig om te beweeg na ʼn nuwe fase van inligtinggebaseerde
verandering (Brookes et al. 2011: 121-122).
2.6.3 Verskillende tipes tegnologie
Die volgende tipes tegnologie het volgens Brookes et al. (2011: 131-136) ʼn groot impak op
verskeie ondernemingsektore:
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 50 Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
� Inligtings- en kommunikasietegnologie
Alle ondernemings benodig webwerwe, veilige stelsels om elektroniese betalings te maak,
asook gerekenariseerde beheerstelsels. Inligtings- en kommunikasietegnologie het ook die
wyse waarop banke en versekeringsmaatskappye met hul verbruikers kommunikeer,
beïnvloed (Brookes et al. 2011: 131-132).
� Gevorderde vervaardigingstegnologie
Dit kan beskou word as ʼn versamelwerk van gerekenariseerde en geoutomatiseerde
tegnologie as basis in die vervaardigingsproses. ʼn Spesifieke voorbeeld is
rekenaargesteunde ontwerp (Computer Aided Design, of CAD) (Brookes et al. 2011: 132-
134).
� Voorsieningskettingbestuur en netbetydslewering of -produksie
Bogenoemde is moontlik gemaak deur inligtings-, kommunikasie- en gevorderde
vervaardigingstegnologieë. Dis nou makliker vir kleinhandelaars om te sien watter items
verkoop is en bestel moet word; die inligting word dan aan die vervaardiger oorgedra wat
daardie produkte dan solank kan begin vervaardig. Die vervaardiger hierteenoor het
soortgelyke skakels met sy verskaffers, sodat materiale en grondstowwe, soos benodig vir
produkvervaardiging, bestel en afgelewer kan word. Dit het die voorsieningsketting korter
gemaak (Brookes et al. 2011: 134-135).
� Ondernemingsgebruike vir die wêreldwye web (www)
Lugrederye maak aanlynbesprekings moontlik, ondernemings plaas hul produktelys op die
web, universiteite maak aanlynstudie uitvoerbaar en gemeenskappe van mense met
dieselfde belangstellings kan vinniger inligting en kennis deel (Brookes et al. 2011: 135-136).
� Toekomstegnologie
Nuwe soorte tegnologie sluit sleutelareas in, geïdentifiseer deur die Europese Unie, naamlik
ʼn kennisgemeenskap gebaseer op inligtings- en kommunikasietegnologieë, risiko en
volhoubaarheid, volhoubare energie en vervoer, gesondheid en internasionale integrasie
(Brookes et al. 2011: 136).
Bogenoemde tipes tegnologie bevestig dat tegnologiese verandering ʼn belangrike aspek vir
die toekoms is, ook dat tegnologie nie ʼn konstante is nie (Brookes et al. 2011: 131-136).
Aktiwiteit 2.1
Doen navorsing op die internet en verskaf addisionele voorbeelde van elkeen van
bogenoemde tipes tegnologie.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing Bladsy 51
2.6.4 Behoefte vir voortdurende tegnologiese verandering in ʼn land se tegnologiese
omgewing
Brookes et al. (2011: 137-145) verwys na die volgende punte om te bewys dat daar ʼn
behoefte is vir voortdurende tegnologiese verandering:
� Tegnologie en ondernemingstruktuur
Die grootte van die onderneming, die tipe produk wat die onderneming vervaardig en die
tegnologie wat gebruik word in die vervaardigingsproses, sal bepaal watter sakestruktuur die
onderneming gebruik. Die sakestrukture word in Studie-eenheid 4 van hierdie
begeleidingsgids bespreek (Brookes et al. 2011: 137-139).
� Tegnologie en industriestruktuur
Industriestruktuur word gesien as die aantal ondernemings in ʼn sektor, hul relatiewe grootte,
hulle interafhanklikheid en konsentrasie van die markgrootte. Tegnologie en
industriestruktuur is van mekaar interafhanklik. Tegnologie is ʼn resultaat van strukturele
verandering, maar hierteenoor beïnvloed die industriestruktuur tegnologiese vooruitgang
(Brookes et al. 2011: 140).
� Tegnologie, werk en vaardighede
Dit is waar dat tegnologiese verandering tot die verlies van werksposte lei, hoewel dit
voordeliger is om die geheelbeeld van hoe tegnologiese verandering die werkposte
affekteer, te beskou. Al bring tegnologie verskeie werksverliese teweeg, is tegnologie ook
verantwoordelik vir die ontstaan van nuwe werkposte met nuwe vaardighede (Brookes et al.
2011: 140-141).
Aktiwiteit 2.2
Doen navorsing en gee voorbeelde van nuwe werkposte wat as gevolg van tegnologiese
verandering ontstaan.
� Tegnologie en produktiwiteit
Hoewel tegnologie in sommige gevalle positief met produktiwiteit verbind kan word, en dan
beslis die dryfkrag daaragter is, kan dit wel gebeur dat tegnologie nie tot die volle potensiaal
van die onderneming benut word nie. Navorsing in die Verenigde Koninkryk se
skoenvervaardigingsindustrie het bevind dat tegnologiese verandering wel die produktiwiteit
positief beïnvloed en tot groei gelei het, maar dat die industrie die beskikbare voordele van
tegnologie te stadig benut het en ook nie die tegnologie vinnig genoeg deur die industrie
versprei het nie (Brookes et al. 2011: 142).
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 52 Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
� Tegnologiese verandering en werkstres
Volgens Brookes et al. (2011: 143) is een van die negatiewe aspekte van tegnologiese
verandering dat dit bygedra het tot werkstres. Redes sluit in:
• Gereelde verandering van werkstelsels vereis konstante leer en aanpasbaarheid.
• Intensiewe bestuur en bedryf van ondernemings verhoog die druk om te presteer.
• Die hoeveelheid inligting wat persone moet prosesseer, het vermeerder.
• Werknemers is onder groter druk om hul eie loopbane te beheer en kan nie meer
staatmaak op “lewenslange werk” by ondernemings nie.
• Groter regulering van werkmetodes voortspruitend uit politieke aandrang en
tegnologiese stelsels, bring mee dat werknemers minder beheer het oor wat hulle
doen en hoe hulle dit doen.
� Telewerk en die tuiskantoor
Volgens Brookes et al. (2011: 143-144) is telewerk ʼn stelsel waar werknemers gebruik maak
van inligtings- en kommunikasietegnologie, sodat hulle weg van die onderneming af kan
werk. Een van die eenvoudigste voorbeelde is wanneer ʼn werknemer tuis kan werk. Solank
daar ʼn telefoon- en internetverbinding is en die persoon se werk van so ʼn aard is dat dit tuis
gedoen kan word, is dit ʼn werkbare stelsel. Werknemers en -gewers bepaal die struktuur
rondom die stelsel deur stiptelike reëls en beperkinge. Groot drywers vir telewerk sluit in:
• Kostebeperkings vir werkgewers (bespaar op kantoorruimte, fasiliteite ensovoorts).
• Potensiële toegang tot ʼn groter en meer buigbare arbeidsmag wat werkgewers
bystaan met gepaardgaande toe- en afname in aanvraag.
• Telewerkers verkies die relatiewe buigbaarheid en vryheid bo gewone werksure by ʼn
spesifieke of afgeleë plek.
Telewerk bied voordele vir die werknemer én werkgewer (Brookes et al. 2011: 144-145). Dit
bring wel ʼn verandering mee in die verhouding tussen telewerkers en die onderneming en
moet omsigtig bestuur word, byvoorbeeld:
• Verminderde bevorderingsmoontlikhede (omdat werknemers nie baie op kantoor is
nie, raak hulle maklik misbaar).
• Verminderde geleentheid vir eweknie-interaksie en professionele ontwikkeling.
• Verminderde werksekuriteit.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing Bladsy 53
• Verwarring oor grense tussen huis- en werkslewe kan na sosiale verhoudings
oorspoel.
• Isolasie van werknemer kan tot lae motiveringsvlakke lei.
• Behoefte aan ʼn spesifiek taakgeoriënteerde bestuurstyl, gebaseer op vertroue en
gedeelde verantwoordelikheid, kan ontstaan.
Bogenoemde redes, soos bevind en bespreek deur Brookes et al. (2011: 137-145), dui op
die positiewe bydrae van tegnologiese verandering in die tegnologiese sakeomgewing.
Aktiwiteit 2.3
Doen navorsing op die internet en identifiseer ondernemings wat van verskillende soorte
tegnologie gebruik maak. Bepaal die spesifieke maniere waarop hulle die tegnologie
gebruik. Hoe speel dié tipe tegnologie in die onderneming ʼn rol in internasionale handel?
2.7 Internasionale handelsteorieë
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 6, bladsy 160.
Lees die openingsgevallestudie op bladsy 159 in jou voorgeskrewe handboek: Trans Pacific
Partnership (TPP): Die moeder van alle vryhandelsooreenkomste?
Die tema gee ʼn oorsig oor ʼn aantal teorieë wat die voordele vir ʼn land se betrokkenheid by
internasionale handel uiteensit. Patrone van internasionale handel in die wêreldekonomie
word ook beskou.
2.7.1 Oorsig oor handelsteorieë
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 6, Bladsye 160-162.
Die eerste teorie wat bespreek word is merkantilisme, gevolg deur Adam Smith se teorie van
absolute voordeel. Smith se teorie was die eerste wat verduidelik het hoekom vryhandel vir
ʼn land voordelig kan wees. Vryhandel verwys na ʼn regering wat nie probeer om sy inwoners
te reguleer deur kwotas en aksyns- of doeanebelasting op hul aankope van ander lande nie,
of op dit wat hulle produseer en verkoop in ander lande nie. Ná Smith se teorie word David
Ricardo se teorie van vergelykende voordeel en die Heckscher-Ohlin-teorie bespreek.
� Voordele van handel
Die teorieë van Smith, Ricardo en Heckscher-Ohlin dui aan dat ʼn landsekonomie voordeel
daaruit trek as inwoners sekere produkte kan koop van ander lande, al kan die land hul eie
produkte self vervaardig. Die voordeel is dat internasionale handel toelaat dat ʼn land kan
spesialiseer in die vervaardiging en uitvoer van produkte wat meer effektief geproduseer kan
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 54 Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
word in hul eie land, terwyl produkte ingevoer kan word wat meer effektief geproduseer word
in ʼn ander land.
� Patrone van internasionale handel
Die teorieë van Smith, Ricardo en Heckscher-Ohlin help om die patrone van internasionale
handel in die heersende wêreldekonomie te verduidelik. Klimaat en natuurlike hulpbronne
verduidelik hoekom Ghana kakao, Brasilië koffie, Saoedi-Arabië olie en China kreef uitvoer.
Maar dis ook moeilik om te verduidelik hoekom Japan voertuie, elektronika en masjinerie
uitvoer. Ricardo se teorie verduidelik dit in terme van arbeidsproduktiwiteit en die Heckscher-
Ohlin-teorie verduidelik die wisselwerking tussen die produksiefaktore van verskillende
lande, asook die proporsie van benodigde faktore om sekere goedere te produseer. Toetse
gedoen op die Heckscher-Ohlin-teorie dui egter tekortkominge aan in hul verduideliking van
die wêreld se handelspatrone. Dit gee hierop aanleiding tot die ontstaan van die
produklewensiklus-teorie van Raymond Vernon, wat voorstel dat die meeste nuwe produkte
geproduseer word in ʼn land, en dan uitgevoer word vanuit die land waarin dit geproduseer
is. Paul Krugman het die nuwe handelsteorieë ontwikkel wat baie ooreenstem met die
produklewensiklus-teorie. Die nuwe handelsteorie stel egter voor dat, in sommige gevalle,
lande spesialiseer in die produseer en uitvoer van spesifieke produkte, nie oor hul verskil in
faktorskenkings nie, maar omdat daar in sekere industrieë ʼn beperkte aantal firmas is wat
die wêreldmark kan ondersteun. Michael Porter het weer ʼn teorie ontwikkel waarna verwys
word as die teorie van nasionale mededingende voordeel. Die teorie probeer verklaar
hoekom sekere lande internasionale sukses in bepaalde industrieë bereik.
� Handelsteorie en regeringsbeleid
Hoewel al die bogenoemde teorieë saamstem dat internasionale handel vir ʼn land voordelig
is, verskil elkeen in hulle onderskeie aanbevelings vir regeringsbeleid. Jou voorgeskrewe
handboek bespreek laasgenoemde volledig. Die verskillende handelsteorieë is die volgende
tema.
2.7.2 Verskillende handelsteorieë
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 6, Bladsye 162-183.
Die verskillende metodes word in jou voorgeskrewe handboek verduidelik en kortliks in
Tabel 2.1 hieronder opgesom.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing Bladsy 55
Tipe handelsteorie Beskrywing Belangrik
Merkantilisme
Bestudeer Hill (2014):
Bladsye 162-163
Hoof beginsel: Dit is in ʼn land se
beste belang om ʼn handelsurplus
te handhaaf, d.w.s., om meer uit,
as in, te voer. Merkantilisme
beveel regeringsintervensie aan
om ʼn surplus in die
handelsbalans te bereik.
Jy moet die gedeelte volledig
kan bespreek; neem kennis
van die voorbeelde in jou
voorgeskrewe handboek.
Absolute voordeel
Bestudeer Hill (2014):
Bladsye 163-166
ʼn Land het absolute voordeel in
die produksie van ʼn produk
wanneer dit meer effektief as in ʼn
ander land geproduseer word.
Volgens Smith moet lande
spesialiseer in die produksie van
goedere waarin hulle ʼn absolute
voordeel het, en dán die goedere
verruil vir goedere in ander lande
geproduseer.
Jy moet die gedeelte volledig
kan bespreek; neem kennis
van die voorbeelde in jou
voorgeskrewe handboek.
Bestudeer Figuur 6.1 en
Tabel 6.1 ook deeglik.
Vergelykende
voordeel
Bestudeer Hill (2014):
Bladsye 166-174
Volgens Ricardo se teorie is dit
sinvol dat ʼn land spesialiseer in
die produksie van goedere waarin
hulle ʼn absolute voordeel het, en
dat hulle die goedere wat hul
minder effektief produseer,
invoer, al beteken dit dat hulle
goedere van ander lande koop
wat hulle self meer effektief kan
produseer. Die volgende word
hier slegs gelys, maar moet
volledig bespreek kan word:
� Voordeel van handel
� Kwalifikasies en aannames
� Uitbrei van Ricardian-model
Jy moet die gedeelte volledig
kan bespreek; neem kennis
van die voorbeelde in jou
voorgeskrewe handboek.
Ondersoek Figuur 6.2 tot
Figuur 6.4, asook Tabel 6.2
deeglik.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 56 Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
Heckscher-Ohlin-
teorie
Bestudeer Hill (2014):
Bladsye 174-175
� Die teorie van Eli Heckscher
en Bertil Ohlin het ʼn ander
uitleg van vergelykende
voordeel. Hulle voer aan dat
vergelykende voordeel
ontstaan as gevolg van die
verskille in nasionale
faktorkenkings, oftewel, die
omvang waartoe ʼn land met
hulpbronne soos land, arbeid
en kapitaal, bevoeg is.
Jy moet die gedeelte volledig
kan bespreek; neem kennis
van die voorbeelde in jou
voorgeskrewe handboek.
� Leontief-paradoks
Leontief redeneer dat, aangesien
Amerika relatief oorvloed kapitaal
het teenoor ander lande, sal
Amerika ʼn uitvoerder wees van
kapitaal-intensiewe goedere en
dan arbeid-intensiewe goedere
invoer. Maar sy studie het gewys
dat Amerika se uitvoere minder
kapitaal-intensief was as die
Amerikaanse invoere. Omdat die
resultaat ʼn afwyking was van die
voorspellings van die teorie, is dit
as die Leontief-paradoks bekend.
Jy moet die gedeelte volledig
kan bespreek; neem kennis
van die voorbeelde in jou
voorgeskrewe handboek.
Produklewensiklus-
teorie
Bestudeer Hill (2014):
Bladsye 175-177
Raymond Vernon se teorie is
gebaseer op die waarneming dat,
vir die grootste deel van die 20ste
eeu, ʼn groot gedeelte van die
wêreld se nuwe produkte deur
Amerikaanse firmas ontwikkel
word en dan ook daar eerste
verkoop word. Hy verduidelik dat
die welvaart en grootte van die
Jy moet die gedeelte volledig
kan bespreek; neem kennis
van die voorbeelde in jou
voorgeskrewe handboek.
Ondersoek Figuur 6.5
deeglik.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing Bladsy 57
Amerikaanse markte die firmas ʼn
sterk intensief gee om nuwe
kliënt-produkte te ontwikkel. Die
produklewensiklus-teorie vir die
21ste eeu moet ook volledig
bespreek word.
Nuwe handelsteorie
Bestudeer Hill (2014):
Bladsye 178-180
Die teorie het in die 1970’s
ontstaan toe ʼn aantal ekonome
uitgelig het dat die vermoë van
firmas om skaalbesparings te
bereik, ʼn belangrike impak op
internasionale handel het.
Skaalbesparings verwys na
eenheidskostevermindering
geassosieer met ʼn grootskaalse
uitset. Die volgende word hier
slegs gelys, maar moet volledig
bespreek word:
� Verhoog produkverskeidenheid
en verlaag kostes
� Skaalbesparings,
baanbrekersvoordele en
handelspatroon
� Implikasies van nuwe
handelsteorie
Jy moet die gedeelte volledig
kan bespreek; neem kennis
van die voorbeelde in jou
voorgeskrewe handboek.
Nasionale
mededingende
voordeel:
Porter se diamant
Bestudeer Hill (2014):
Bladsye 180-183
Michael Porter se werk was
aangespoor deur die oortuiging
dat bestaande teorieë van
internasionale handel slegs ʼn
deel van die storie vertel. Hy wou
verduidelik hoekom ʼn land
internasionale sukses in ʼn
spesifieke industrie bereik.
Hy identifiseer vier eienskappe
Jy moet die gedeelte volledig
kan bespreek; neem kennis
van die voorbeelde in jou
voorgeskrewe handboek.
Ondersoek Figuur 6.6
deeglik.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 58 Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
wat ʼn land se gebied waarbinne
plaaslike lande kan kompeteer,
kan vorm. Die volgende bevorder
die ontstaan van mededingende
voordeel:
• Faktorskenkings
• Vraagtoestande
• Verwante en ondersteunende
industrieë
• Firmastrategieë, struktuur en
wedywering
Hoewel bostaande slegs gelys
word, moet elkeen ook bespreek
word.
Die evaluering van Porter se
teorie moet ook volledig bespreek
word.
Tabel 2.2: Verskillende handelsteorieë
(Hill, 2014: 162-183)
Politieke ideologieë vorm die grondslag van die volgende tema, gevolg deur die ekonomiese
integrasie in verskillende areas.
2.8 Politieke ideologieë
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 8, bladsye 235-238.
Die drie tipes ideologieë wat hier bespreek word, is die radikale siening, die vryemarksiening
en pragmatiese nasionalisme. Politieke ideologieë teenoor direkte buitelandse belegging het
gewissel tussen die dogmatiese radikale siening tot die vryemarksiening. Tussen dié twee
sienings is die pragmatiese nasionalisme-benadering. Elkeen van laasgenoemde word
hieronder slegs kortliks bespreek. Jou voorgeskrewe handboek bied addisionele inligting en
voorbeelde wat ook belangrik is.
2.8.1 Radikale siening
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 8, Bladsy 235.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing Bladsy 59
Radikale skrywers voer aan dat die multinasionale maatskappy ʼn instrument van
imperialistiese dominansie is. Hulle beskou die multinasionale maatskappy as ʼn hulpmiddel
vir die ontginning van gasheerlande tot die eksklusiewe voordeel van hul kapitaal-
imperialistiese tuisland. Hulle glo dat multinasionale maatskappye wins van die gasheerland
onttrek en dan na hul eie tuisland terugneem, en dan niks van waarde aan die gasheerland
terug gee nie.
Vanaf 1945 tot in die laat 1980’s was die radikale siening baie invloedryk in die
wêreldekonomie, maar sedert die vroeë 1990’s het dié siening begin afneem. Drie redes
hiervoor:
• Ineenstorting van kommunisme in Oos-Europa.
• Algemeen beroerde ekonomiese prestasie van lande wat die radikale siening gevolg
het, en groeiende oortuiging dat direkte buitelandse belegging ʼn belangrike bron van
tegnologie en werkskepping is, asook ekonomiese groei kan stimuleer.
• Sterk ekonomiese prestasie van die ontwikkelende lande wat kapitalisme, eerder as
die radikale siening, gevolg het.
2.8.2 Vryemarksiening
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 8, Bladsye 235-236.
Die intellektuele basis vir hierdie beskouing is versterk deur die internalisering van direkte
buitelandse belegging te verduidelik. Die vryemarksiening glo dat internasionale produksie
tussen lande versprei moet word volgens die teorie van vergelykende voordeel. Lande moet
spesialiseer in die produksie van daardie goedere en dienste wat hulle self meer effektief
kan produseer. Binne hierdie raamwerk is die multinasionale maatskappy ʼn instrument vir
die verspreiding van goedere en dienste tot die mees effektiewe ligging regoor die wêreld.
Op hierdie wyse verhoog die multinasionale maatskappye se direkte buitelandse belegging
die totale doeltreffendheid van die wêreldekonomie.
2.8.3 Pragmatiese nasionalisme
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 8, Bladsy 236.
In praktyk het baie lande nie die radikale óf vryemarksiening gevolg nie, maar eerder die
pragmatiese nasionalisme-beleid. Laasgenoemde voer aan dat direkte buitelandse
belegging sowel voordele, as koste, inhou. Direkte buitelandse belegging kan ʼn gasheerland
bevoordeel deur kapitaal, vaardighede, tegnologie en werkskepping te bied, maar hierdie
voordele kom teen ʼn spesifieke koste. Wanneer ʼn buitelandse onderneming, eerder as ʼn
plaaslike onderneming, die produkte produseer, gaan die winste vir daardie belegging
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 60 Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
oorsee. Baie lande is ook besorgd dat ʼn buitelandse vervaardigingsfabriek komponente van
sy tuisland sal invoer, wat weer negatiewe implikasies vir die gasheerland se
betalingsbalans meebring.
2.8.4 Verskuiwing van ideologieë
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 8, Bladsye 236-238.
Die afgelope jare het gelei tot ʼn afname in die aantal lande wat die radikale siening gevolg
het. Hoewel min lande die ware vryemarkbeleid gevolg het, het ʼn toenemende aantal lande
na die vryemark-punt van die spektrum begin beweeg en het ook hulle buitelandse
beleggingsregime geliberaliseer. Dit sluit lande in wat die radikale siening gevolg het en ook,
verskeie lande wat tot op hede as pragmatiese nasionaliste teenoor direkte buitelandse
belegging, beskou is. Een van die resultate was die volumetoename van direkte buitelandse
belegging/s wêreldwyd, naamlik dubbeld die groeikoers van wêreldhandel. Nog ʼn resultaat
was die toename in die volume van direkte buitelandse belegging/s, gerig op lande wat
onlangs hulle direkte buitelandse beleggingsregime geliberaliseer het.
2.9 Ekonomiese integrasie
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 9, Bladsye 256-257.
Lees die openingsgevallestudie op bladsye 255-256 in jou voorgeskrewe handboek: VSA-
Meksiko handelsbetrekkinge na 20 jaar van NAFTA: Is daar ʼn donker kant aan vryhandel?
Die tema kyk na die argument vir streeksekonomiese integrasie deur die vestiging van
handelsblokke soos die Europese Unie (EU) en Noord-Amerikaanse
vryhandelsooreenkoms. Streeksekonomiese integrasie word beskou as ʼn ooreenkoms
tussen lande binne ʼn bepaalde geografiese streek om tarief- en nie-tariefbeperkinge vir die
vryvloei van goedere, dienste en produksiefaktore tussen elke land, te verminder en
verwyder.
Met hierdie inligting as agtergrond, ondersoek die tema die ekonomiese en politieke debat
rondom streeksekonomiese integrasie. Daar word spesifiek gekyk na die ekonomiese en
politieke voordeel en koste van integrasie, vordering van wêreldwye streeksintegrasie word
hersien, en die belangrike implikasies van streeksekonomiese integrasie vir die praktyk van
internasionale sake word beskou. Eerstens, die vlakke van integrasie:
2.9.1 Dinamika en vlakke van ekonomiese integrasie
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 9, Bladsye 257-259.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing Bladsy 61
Verskeie vlakke van ekonomiese integrasie is teoreties moontlik: Van die mins tot mees
geïntegreerde, naamlik ʼn vryhandelsgebied, ʼn doeane-unie, ʼn algemene mark, ʼn
ekonomiese unie en laastens, ʼn volledige politieke unie. Sien ook Figuur 9.1.
• In ʼn vryhandelsgebied word alle handelsversperrings van goedere en dienste
tussen lidlande opgehef. ʼn Voorbeeld van ʼn volgehoue vryhandelsgebied is die
Europese vryhandelsvereniging.
• Die doeane-unie elimineer handelsversperrings tussen lidlande en handhaaf ʼn
algemene eksterne handelsbeleid.
• ʼn Algemene mark het geen handelsversperrings tussen lidlande nie; dit sluit ʼn
algemene eksterne handelsbeleid in en laat toe dat produksiefaktore vrylik tussen
lidlande kan beweeg.
• Soos die algemene mark, sluit die ekonomiese unie ʼn vry vloei van
produksiefaktore tussen lidlande in, asook die handhawing van ʼn algemene eksterne
handelsbeleid. Voorts vereis dit ʼn algemene geldeenheid, harmonisering van lede se
belastingskoerse, ʼn algemene monetêre, sowel as fiskale, beleid.
• Die verskuiwing na ʼn ekonomiese unie bring die kwessie van hoe om die
koördineringsburokrasie verantwoordelik aan die inwoners van lidlande te maak, na
vore. Die antwoord lê in ʼn politieke unie wat deur ʼn sentrale politieke stelsel die
ekonomiese, sosiale en buitelandse beleid van lidlande koördineer.
Elkeen van bogenoemde vlakke word slegs kortliks bespreek. Jou voorgeskrewe handboek
gee ʼn volledige bespreking van elkeen.
2.9.2 Streeksintegrasie
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 9, Bladsye 259-261.
Die idee rondom streeksintegrasie is ekonomies, sowel as polities, en word deur baie
groepe binne ʼn land nie geredelik aanvaar nie; dit verklaar hoekom sommige lande onwillig
of huiwerig is om streeksekonomiese integrasie te probeer. Hierdie gedeelte ondersoek die
ekonomiese en politieke argumente vir, en téén, integrasie.
� Ekonomiese argument vir integrasie
Die ekonomiese debat vir integrasie is eenvoudig. Daar is reeds ondersoek hoe die
ekonomiese teorie van internasionale handel voorspel hoe vryhandel meebring dat lande sal
spesialiseer in die produksie van goedere en dienste wat hulle mees effektief kan produseer.
Die resultaat is groter wêreldproduksie, wat moontlik sal wees met handelsbeperkings. Uit
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 62 Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
wat reeds in die eenheid geleer is, kan streeksintegrasie gesien word as die poging om
addisionele winste te verkry van die vryhandel en belegging tussen lande, buiten dié
beskikbaar onder globale ooreenkomste soos die WHO. Dis makliker om ʼn vryhandels- en
beleggingsregime te vestig tussen ʼn beperkte aantal van die aangrensende lande buite die
wêreldgemeenskap. Koördinering en beleidsharmonisering-probleme is grootliks ʼn funksie
van die aantal lande wat ʼn ooreenkoms nastreef. Hoe groter die getal lande betrokke, hoe
meer perspektiewe moet versoen word, en hoe moeiliker is dit om ʼn ooreenkoms te bereik.
Dus, pogings tot streeksekonomiese integrasie word gemotiveer deur ʼn begeerte om winste
van vryhandel en belegging te ontgin.
� Politieke argument vir integrasie
Die politieke debat vír streeksekonomiese integrasie het grootliks opgedoem in verskeie
pogings om vryhandelsgebiede, doeane-unies ensomeer te vestig. Die verbintenis van
aangrensende ekonomieë, en om hulle toenemend interafhanklik te maak van mekaar, skep
intensiewe vir politieke samewerking tussen aangrensende state en die potensiaal om
geweld te verminder. Bykomend, deur die groepering van hul ekonomieë, kan lande hul
politieke gravitasie in die wêreld bevorder.
2.9.3 Argument teen streeksintegrasie
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 9, Bladsye 260-261.
Die afgelope paar jaar tot nou, was daar die debat ten gunste van die
streeksvryhandelsooreenkoms, maar ekonome is bekommerd dat die voordele vir
streeksekonomiese integrasie oorbeklemtoon word, terwyl die kostes soms geïgnoreer word.
Hulle wys daarop dat die voordele van streeksintegrasie bepaal word deur die omvang van
handelskepping, in teenstelling met handelswegkering . Handelskepping vind plaas wanneer
hoëkoste plaaslike produseerders vervang word deur laekoste produseerders binne die
vryhandelsgebied. Dit kom ook voor wanneer hoëkoste eksterne produseerders vervang
word deur laekoste eksterne produseerders binne die vryhandelsgebied. Handelswegkering
vind plaas wanneer laekoste eksterne verskaffers vervang word deur hoëkoste verskaffers in
die vryhandelsgebied. ʼn Streeksvryhandelsooreenkoms sal die wêreld slegs bevoordeel as
die totaal van handel wat geskep word, die totaal wat dit wegkeer, oorskry.
Die ekonomiese en politieke debatte vir integrasie, sowel as dié teen integrasie, word
volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek. Maak seker dat jy albei beskouings van
streeksintegrasie ken en verstaan.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing Bladsy 63
2.9.4 Streeksekonomiese integrasie in Europa
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 9, Bladsye 261-271.
In Europa is daar twee handelsblokke, naamlik die Europese Unie (EU) en die Europese
vryhandelsvereniging (EFTA). Die Europese Unie is die belangrikste een, nie net in
lidmaatskapsgetalle nie (die EU het 27 lidlande teenoor die EFTA se 4), maar ook
betreffende sy ontluikende ekonomiese en politieke supermag, vergelykbaar met dié van
Amerika. Gevolglik fokus dié gedeelte slegs op die EU.
� Evolusie van die EU
Die EU is die produk van twee politieke faktore; eerstens, die verwoesting van Wes-Europa
tydens twee wêreldoorloë en die begeerte vir volhoubare vrede en, tweedens, die Europese
nasies se strewe om hulleself midde in die wêreld se politieke en ekonomiese arena te
handhaaf. Bykomend was baie Europeërs bewus van die potensiële ekonomiese voordele
van nabye ekonomiese integrasie van al die betrokke lande. Die res van die evolusie van die
EU word volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek. Kaart 9.1 in jou handboek dui die
lidstate van die EU aan, soos in 2012.
� Politieke struktuur van die EU
Die ekonomiese beleide van die EU word geformuleer en geïmplementeer deur ʼn komplekse
en steeds ontwikkelende politieke struktuur. Die vier instellings in die struktuur bestaan uit
die Europese kommissie, die raad van die EU, die Europese parlement en die hof van
justisie.
� Europese kommissie
Die kommissie is verantwoordelik vir die opstel van die EU-wetgewing, die implementering
daarvan en die nakoming van EU-wette deur lidstate.
� Raad van die EU
Die raad verteenwoordig die belange van die lidstate en is die onomwonde beheeroutoriteit
binne die EU. Wetgewing van die kommissie word slegs EU-wet wanneer hierdie raad
daartoe toestem.
� Europese parlement
Daar is 754 lede behorende tot die parlement sedert 2012 en hulle word direk deur die
bevolking in die lidstate verkies. Die parlement is hoofsaaklik ʼn raadgewende, eerder as ʼn
wetgewende, liggaam en voer debat oor wetgewing soos voorgestel deur die kommissie of
oor sake wat deur die raad aangestuur is.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 64 Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
� Hof van justisie
Die hof, bestaande uit ʼn regter van elke land, is die hoogste appèlhof vir EU-regskwessies.
Die regters moet as onafhanklike amptenare optree, eerder as verteenwoordigers van
nasionale belange.
� Enkel-Europese wet
Die wet het sy ontstaan gehad uit frustrasie onder lede van die gemeenskap omdat daar nie
gedoen is wat belowe is nie. Teen die 1980’s was dit duidelik dat die Europese kommissie
nie sy doelwitte nagekom het om versperrings te verwyder vir die vry vloei van handel nie, of
om belegging tussen lidlande en die wye reeks tegniese en regstandaarde vir sakedoen, te
harmoniseer nie. Doelwitte van die wet, asook die impak daarvan, word volledig in jou
voorgeskrewe handboek bespreek.
� Vestiging van die euro
In Februarie 1992 het lede die Maastricht-verdrag onderteken wat hul verplig het om ʼn
algemene geldeenheid teen 1 Januarie 1999 aan te neem. Die euro word tans deur 17 van
die 27 EU-lidstate gebruik; hierdie 17 state is deel van die eurosone. Deur die aanneem van
die euro het die EU die tweede mees wydverhandelbare geldeenheid in die wêreld geskep,
naas die Amerikaanse dollar.
� Voordele van die euro
Europeërs het besluit om ʼn enkele geldeenheid in die EU te vestig vir die volgende redes:
• Hulle glo dat sake-instellings en individue aansienlik bespaar deur net van een
geldeenheid gebruik te maak.
• Die gebruik van een algemene geldeenheid vergemaklik prysvergelyking in Europa.
• As gevolg van laer pryse moes Europese produsente maniere vind om
produksiekoste te verlaag en om hulle winsmarges te handhaaf.
• Die bekendstelling van die algemene geldeenheid het tot die ontwikkeling van die
hoogs likiede pan-Europese kapitaalmark gelei.
• Die ontwikkeling van die pan-Europese euro-gedomineerde kapitaalmark verhoog die
reeks oop beleggingsopsies vir individue, sowel as instellings.
Dit is ook belangrik dat jy in jou voorgeskrewe handboek nalees oor die koste van die euro,
sowel as die euro-ervaring.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing Bladsy 65
� Uitbreiding van die EU
Die EU moes die afgelope paar jaar die groot probleem van hul groterwording hanteer. Die
uitbreiding van die EU na Oos-Europa kon begin realiseer vanaf die ineenstorting van
kommunisme teen die einde van die 1980’s. Teen die einde van die 1990’s het 13 lande
reeds aansoek gedoen om ook deel te word van die EU. Om vir EU-lidmaatskap te
kwalifiseer, moet die aansoekers hulle staatsbates privatiseer, hulle markte dereguleer,
industrieë herstruktureer en ook hulle inflasie beheer. Die komplekse EU-wette moet voorts
in hulle stelsels geïnkorporeer word, stabiele demokratiese owerhede gevestig word en
menseregte gerespekteer word.
Hoewel die streeksekonomiese integrasie in Europa hierbo slegs kortliks bespreek word, is
daar ʼn deurgrondige bespreking in jou voorgeskrewe handboek.
2.9.5 Streeksekonomiese integrasie in Amerika
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 9, Bladsye 272-277.
Geen ander poging tot streeksekonomiese integrasie vertoon beter as die sukses van die
EU nie, maar die mees suksesvolle integrasie in Noord-Amerika is dié van die Noord-
Amerikaanse vryhandelsooreenkoms (NAFTA). Daar is ook ander handelsblokke in
Amerika, sien Kaart 9.2. Nog twee ooreenkomste van belang, is dié van Mercosur en die
Andean-gemeenskap.
� Die Noord-Amerikaanse vryhandelsooreenkoms (NAFTA)
Amerikaanse en Kanadese owerhede het in 1988 op ʼn vryhandelsooreenkoms besluit wat
op 1 Januarie 1989 in werking gestel is. Die doel van die ooreenkoms was om alle bilaterale
en tariefshandel tussen Amerika en Kanada teen 1998 te elimineer. Die proses is in 1991
verder gevoer met gesprekke tussen Amerika, Kanada en Meksiko om ʼn Noord-
Amerikaanse vryhandelsooreenkoms vir die drie lande te vestig. Die gesprekke is in
Augustus 1992 voltrek met ʼn beginselsooreenkoms en die volgende jaar is die ooreenkoms
deur al drie lande se owerhede bekragtig en op 1 Januarie 1994 as wet uitgevaardig.
� NAFTA se inhoud sluit in:
• Afskaffing van tariewe teen 2004 op 99% van goedere verhandel tussen Meksiko,
Kanada en Amerika.
• Verwydering teen 2000 van die meerderheid versperrings op oorgrensverkeer van
dienste wat, byvoorbeeld, finansiële instellings onbeperkte toegang tot die
Meksikaanse mark toelaat.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 66 Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
• Beskerming van intellektuele eiendomsreg.
• Verwydering van die meerderheid beperkings op direkte buitelandse belegging
tussen die drie lande, hoewel spesiale behandeling (beskerming) aan die
Meksikaanse energie- en spoorwegindustrieë verleen word.
• Toepassing van nasionale omgewingstandaarde, mits dié standaarde wetenskaplik
gefundeer is.
• Ontstaan van twee kommissies met mag om boetes te hef en handelsvoorregte te
verwyder wanneer omgewingstandaarde of wetgewing rakende gesondheid,
veiligheid, minimum lone of kinderarbeid geïgnoreer word.
� Debat vir NAFTA
NAFTA-voorstanders voer aan dat die vryhandelsgebied beskou moet word as ʼn
geleentheid om ʼn groter en meer doeltreffende produktiewe basis vir die hele streek te skep.
� Debat teen NAFTA
NAFTA-teenstanders glo dat die bekragtiging van NAFTA ʼn massa-werksuitvloei vanuit
Amerika en Kanada na Meksiko sal aktiveer, omdat werkgewers die laer Meksikaanse lone
en hulle minder streng omgewings- en arbeidswette sal wil benut.
� Resultaat van NAFTA
Studies toon in die algemeen dat die algehele NAFTA-impak klein, dog beduidend positief
was. Vanaf 1993 tot 2005 het handel tussen NAFTA-lede met 250% toegeneem. Kanada en
Meksiko figureer nou tussen die top drie Amerikaanse handelsvennote. Laasgenoemde
bevestig dat die ekonomieë van die drie NAFTA-lande meer geïntegreerd geword het. Een
van die belangrikste impakte van NAFTA was nie ekonomies nie, maar polities. Baie
waarnemers gee NAFTA die krediet vir hulle hulp om die agtergrond vir toenemende
politieke stabiliteit in Meksiko te skep.
� Uitbreiding
Een van die probleme van NAFTA is hulle uitbreiding of gebiedstoename. ʼn Aantal ander
Latyns-Amerikaanse lande het aangedui dat hulle ook by NAFTA sal aansluit. Hieroor neem
die regerings van Kanada, sowel as Amerika, ʼn wag-en-kyk-houding in met die meeste van
laasgenoemde lande.
NAFTA is hier slegs kortliks bespreek; jou handboek bespreek bogenoemde vollediger en
gee ook voorbeelde.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing Bladsy 67
� Die Andean-gemeenskap
Bolivië, Chili, Ecuador, Colombië en Peru het in 1969 die Andean-ooreenkoms onderteken.
Die Andean-gemeenskap was grootliks op die EU-model gebaseer, maar was baie minder
suksesvol om sy gestelde doelwitte te bereik. Integrasiestappe, wat in 1969 begin het, het
ingesluit ʼn interne tariefverminderingsprogram, ʼn algemene eksterne tarief, ʼn vervoer- en
algemene industriële beleid, asook ʼn spesiale konsessie vir die kleinste lede, naamlik Bolivië
en Ecuador. Gedurende die 1980’s was die Andean-ooreenkoms minder suksesvol, maar
het vanaf die laat 1980’s begin verbeter. Na jare van ekonomiese afname het die regerings
van Latyns-Amerika begin om ʼn vryemark-ekonomiese beleid aan te neem. Jou
voorgeskrewe handboek bespreek die verloop van die Andean-ooreekoms vollediger. In
Desember 2005 het hulle wel ʼn ooreenkoms met Mercosur onderteken om weer te begin
onderhandel vir die skep van ʼn vryhandelsgebied tussen die twee handelsblokke. Laat in
2006 het Venezuela egter aan die Andean-gemeenskap onttrek as deel van ʼn poging om by
Mercosur aan te sluit.
� Mercosur
Mercosur het in 1988 as ʼn vryhandelsooreenkoms tussen Brasilië en Argentinië ontstaan.
Die skamele vermindering in tariewe en kwotas as ʼn uitvloeisel van die ooreenkoms het
bygedra tot ʼn 80%-toename tussen die twee lande in die laat 1980’s. Hierdie sukses het
gelei tot ʼn gebiedsuitbreiding in Maart 1990 met die insluiting van Paraguay en Uruguay by
Mercosur. In 2006 het Venezuela ook deel van die ooreenkoms geword. Debatte vir en teen
Mercosur, sowel as hulle struikelblokke en vordering, word volledig in jou voorgeskrewe
handboek bespreek.
� Sentraal-Amerikaanse algemene mark & Sentraal-Amerikaanse
vryhandelsooreenkoms CAFTA & CARICOM
Twee ander handelsooreenkomste in Amerika het nie veel vordering gemaak nie. In die
vroeë 1960’s het Costa Rica, El Salvador, Guatemala, Honduras en Nicaragua geprobeer
om die Sentraal-Amerikaanse algemene mark te vestig. Dit het in 1969 ineengestort tydens
die uitbreek van ʼn oorlog tussen Honduras en El Salvador, as gevolg van
wedstrydoproerigheid tussen die twee lande se sokkerspanne. Sedertdien het die lidlande
geprobeer om die ooreenkoms weer te hernu. Die voorgestelde algemene mark het in 2003
ʼn hupstoot gekry toe Amerika aandui dat hulle dalk sou toetree tot die bilaterale
vryhandelsonderhandelinge met die groep. Laasgenoemde staan as die Sentraal-
Amerikaanse vryhandelsooreenkoms (CAFTA) bekend. Die doelwit was om
handelversperrings vir die meeste goedere en dienste tussen Amerika en dié ses lande te
verminder. ʼn Doeane-unie moes in 1991 tussen die Engelssprekende Karibiese lande ,
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 68 Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
onder die beskerming van die Karibiese gemeenskap, geskep word. Dit is in 1973 geskep en
word na verwys as CARICOM. Maar dit het aanhoudend misluk om te vorder tot suksesvolle
ekonomiese integrasie. ʼn Formele verbintenis met ekonomiese en monetêre unies is in 1984
deur CARICOM se lidlande gesluit, maar sedertdien is steeds min vordering gemaak. In
Oktober 1991 het die CARICOM-regering misluk om vir ʼn derde opeenvolgende keer ʼn
sperdatum te haal om ʼn algemene eksterne tarief te vestig. Ten spyte hiervan, het
CARICOM tot 15 lede uitgebrei teen 2005. Vroeg in 2006 het ses CARICOM-lande die
Karibiese enkelmark en ekonomie (CSME) gestig. Dis op die EU-enkelmark gebaseer; die
doel van CSME is om handelsversperrings te verlaag en makro-ekonomiese en monetêre
beleide tussen lidlande te harmoniseer.
� Vryhandelsgebied van Amerika (FTAA)
In Desember 1984 is ʼn vryhandelsgebied van Amerika (FTAA) tydens ʼn hemisfeerwye
beraad van Amerika voorgestel. Dit het meer as drie jaar geduur vir die gesprekvoering om
te begin. Teen 1998 het 34 hoofde van nasies na Santiago, Chili, vir die tweede beraad
gereis, waar besluit is om die FTAA teen 1 Januarie 2005 te vestig. Dit het egter nie gebeur
nie en gevolglik is die FTAA steeds ʼn onvoltooide werk. Jou voorgeskrewe handboek
bespreek die FTAA-vordering meer volledig.
Soos genoem, moet jy deur jou voorgeskrewe handboek werk om te verseker jy verstaan die
verskeie handelsblokke. Die volgende gedeelte behandel streeksekonomiese integrasie in
ander lande.
2.9.6 Streeksekonomiese integrasie in ander lande
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 9, Bladsye 277-280.
Verskeie pogings tot streeksekonomiese integrasie in Asië en Afrika is al probeer. In hierdie
gedeelte beskou ons die Vereniging van Suidoos-Asiatiese lande, Asië-Pasifiese
ekonomiese samewerking (APEC) en ook die streeks-handelsblokke in Afrika.
� Vereniging van Suidoos-Asiatiese lande (ASEAN)
Die ASEAN, gestig in 1967, sluit ʼn aantal lande in wat nuut aangesluit het (jou handboek
verstrek die lande). Die lande skep ʼn streeksgroepering van 500 miljoen mense met ʼn
gekombineerde BBP van $740 biljoen, sien Kaart 9.3. Die basiese doelwitte van die ASEAN
is om meer vryhandel tussen lidlande aan te moedig en samewerking in hul industriële
beleide te bereik; tot op hede is die vordering egter beperk.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing Bladsy 69
� Asië-Pasifiese ekonomiese samewerking (APEC)
Ná ʼn voorstel van Australië is die APEC in 1990 gestig en bestaan dit tans uit 21 lidlande,
met inbegrip van groot markte soos Amerika, Japan en China, sien Kaart 9.4. Die lande is
gesamentlik verantwoordelik vir omtrent 55% van die wêreld se bruto nasionale produk
(BNP), 49% van wêreldhandel, asook baie groei in die wêreldekonomieë. Die doel van die
APEC is multilaterale samewerking in die toesig oor die ekonomiese groei van die Pasifiese
lande, asook die groeiende onafhanklikheid binne die streek.
� Streekshandelsblokke in Afrika
Afrika-lande eksperimenteer al meer as 50 jaar met streekshandelsblokke; daar is nege
handelsblokke op die Afrika-kontinent. Baie lande is lede van meer as een groep. Hoewel
die aantal handelsgroepe indrukwekkend is, is die vordering tot die vestiging van ʼn
betekenisvolle handelsblok maar traag. Die mees onlangse poging om die
vryhandelsbeweging in Afrika aan te spoor, is die Oos-Afrika-gemeenskap (EAC) met Kenia,
Uganda en Tanzanië, onder meer, as lidlande. Laasgenoemde drie lande het hulleself
daartoe verbind om die handelsblok weer, 24 jaar nadat dit misluk het, bekend te stel. Dié
drie lande, met 80 miljoen inwoners, het ten doel om ʼn doeane-unie, streekshof,
wetgewende liggaam en, mettertyd, ʼn politieke federasie te skep. Die program sluit in
samewerking met immigrasie-, pad- en telekommunikasienetwerke, beleggings- en
kapitaalmarkte.
Dit is belangrik dat jy die relevante gedeelte in jou voorgeskrewe handboek deeglik
bestudeer en seker maak dat jy al die aspekte van die streeksekonomiese integrasie in
Afrika verstaan.
2.10 Samevatting
Die eerste belangrike tema in hierdie eenheid is die onderwerp van die tegnologiese
omgewing. Daar word, eerstens, onderskeid getref tussen tegnologie en kennis. Kennis is
die teoretiese en/of praktiese begrip van ʼn vak soos wiskunde of statistiek. Tegnologie
hierteenoor is die toepassing van kennis op ʼn praktiese manier, soos tipies vir industriële en
kommersiële gebruik. Die dinamika van kultuur word ook bespreek. Die verskillende tipes
tegnologie sluit in informasie- en kommunikasietegnologie, gevorderde
vervaardigingstegnologie, voorsieningsketting-bestuur en netbetydslewering,
ondernemingsgebruike vir die wêreldwye web (www) en toekomstige tegnologieë. Laastens
word die behoefte rakende tegnologiese verandering in ʼn land se tegnologiese omgewing
bespreek, naamlik tegnologie en ondernemingstruktuur, tegnologie en industriestruktuur,
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 70 Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
tegnologie, werk en vaardighede, tegnologie en produktiwiteit, tegnologiese verandering en
werkstres, met laastens, tele- en tuiswerk.
Internasionale handelsteorieë is die tweede tema in die eenheid. ʼn Breë oorsig oor die
teorieë word gevolg deur besprekings van merkantilisme, absolute voordeel, vergelykende
voordeel, die Heckscher-Ohlin-teorie, produklewensiklus-teorie, die nuwe handelsteorie en
die nasionale mededingende voordeel, naamlik Porter se diamant. Elke teorie beskik oor eie
fundamentele aspekte en in sommige gevalle oorvleuel van die teorieë mekaar. Die politieke
ideologieë uit verskillende oogpunte, naamlik die radikale siening, die vryemarksiening en
pragmatiese nasionalisme word bespreek en gevolg deur ʼn bespreking van die verskuiwing
van ideologieë.
Die laaste tema handel oor ekonomiese integrasie. Eerstens word streeksekonomiese
integrasie gedefinieer as die ooreenkoms tussen lande in ʼn geografiese gebied om tarief- en
nie-tariefbeperkings vir die vryvloei van goedere, dienste en produksiefaktore tussen die
lande te verminder en te verwyder. Die vryhandelsgebied, doeane-unie, algemene mark,
ekonomiese en politieke unies bepaal die dinamika en vlakke van ekonomiese integrasie.
Amerika en Europa is belangrike rolspelers in streeksekonomiese integrasie, met Europa
bekend vir sy handelsblok, die Europese Unie (EU) en die Europese vryhandelsvereniging
(EFTA). Die EU staan as kern tot die streeksekonomiese integrasie. In Amerika is die
grootste handelsblok die Noord-Amerikaanse vryhandelsooreenkoms (NAFTA), gevolg deur
die Andean-gemeenskap, Mercosur, die Sentraal-Amerikaanse algemene mark, die
Sentraal-Amerikaanse vryhandelsooreenkoms (CAFTA), CARICOM en die
vryhandelsgebied van Amerika (FTAA). Streeksekonomiese integrasie in Afrika-lande
eksperimenteer reeds 50 jaar met streekshandelsblokke. Daar is nege handelsblokke op die
Afrika-kontinent met die mees onlangse poging om die vryhandelsbeweging in Afrika aan te
spoor, die Oos-Afrika-gemeenskap (EAC).
2.11 Selfevaluering
Sommige van die onderstaande aktiwiteite is aan jou voorgeskrewe handboek ontleen en sal
jou help om die studie-eenheid te hersien. Daar is nog hersieningsvrae aan die einde van
Hoofstukke 6,8 en 9.
Vraag 5
Hoe het die verandering in tegnologie tot die globalisering van markte en produksie
bygedra? Sou hierdie globalisering van markte en produksie moontlik wees sonder
tegnologiese verandering? Lewer jou eie mening. Maak gebruik van gepaste
bronverwysings.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing Bladsy 71
Vraag 6
Merkantilisme word as ʼn bankrotteorie met geen plek in die moderne wêreld nie, beskou.
Bespreek.
Vraag 7
Die vryemarksiening debatteer dat internasionale produksie tussen lande versprei moet
word volgens die teorie van vergelykende voordeel. Bespreek die politieke ideologie vanuit
die vergelykende voordeel-perspektief.
Vraag 8
NAFTA het verskeie belangrike netto voordele vir Kanadese, Meksikaanse en Amerikaanse
ekonomieë meegewerk. Bespreek.
2.12 Selfevalueringsriglyne
Vraag 5
Die antwoord word slegs hier kortliks weergegee en jy moet dit prakties met teorie uit jou
voorgeskrewe handboek aanvul en van internetbronne gebruik maak.
Antwoord
Tegnologiese verandering in markte veroorsaak algaande dat daar binnekort nie meer
verwys kan word na ʼn eksklusief Amerikaanse, Japannese of Afrika-produk nie. Aangesien
daar wêreldwyd markte vorm vir die produsering van ʼn produk (of gedeeltes daarvan) en ʼn
produksieproses van een produk in effek tussen/oor verskillende lande kan plaasvind, kan
ons begin verwys na ʼn globale produk. Globalisering van markte en produksie sou nie
moontlik wees sonder tegnologie nie.
Vraag 6
Onderstaande antwoord vorm deel van die bespreking; daar word van jou verwag om hierop
uit te brei en jou aangepaste antwoord met die korrekte teorie te staaf.
Antwoord
Merkantilisme het in die 16de eeu in Engeland ontstaan. Die hoof uitgangspunt was dat
goud en silwer die staatmakers van nasionale welvaart en essensieel tot sterk handel was.
In daardie era was goud en silwer die handelsgeldeenheid tussen lande.
Die hoof beginsel van merkantilisme was dat dit in beste landsbelang was om ʼn
handelssurplus te handhaaf en om meer uit, as in, te voer. Merkantilisme ondersteun
regeringsintervensie om daardeur ʼn surplus in die handelsbalans te kan bereik. Die teorie
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 72 Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
sien geen rede vir groot handelsvolumes nie en stel eerder beleide voor om uitvoere te
maksimaliseer en invoere te verminder. Gevolglik word invoere deur tariewe en kwotas
beperk, terwyl uitvoere gesubsidieer word. ʼn Tekortkoming by merkantilisme is dat dit handel
as ʼn nul-som-speletjie beskou, met ander woorde, die wins van een land, word die verlies
van ʼn ander land.
Vraag 7
Onderstaande antwoord vorm deel van die bespreking, daar word van jou verwag om hierop
uit te brei en jou aangepaste antwoord met die korrekte teorie te staaf. Maak ook gebruik
van addisionele navorsing en bronne.
Antwoord
Die intellektuele saak vir hierdie siening word versterk deur internalisering; brei meer uit oor
direkte buitelandse belegging. Die vryemarksiening argumenteer dat internasionale
produksie tussen lande versprei moet word volgens die teorie van vergelykende voordeel.
Lande moet spesialiseer in die produksie van goedere en dienste wat hulle meer effektief as
ander kan produseer. Binne hierdie raamwerk is die multinasionale maatskappy ʼn
instrument vir die verspreiding van goedere en dienste tot die mees effektiewe ligging in die
wêreld. Op dié wyse verhoog die multinasionale maatskappye se direkte buitelandse
beleggings die totale doeltreffendheid van die wêreldekonomie.
Volgens Ricardo se teorie van vergelykende voordeel is dit sinvol dat ʼn land spesialiseer in
die produsering van goedere waarin hulle ʼn absolute voordeel het, en hierteenoor, die
goedere wat hulle minder effektief produseer, weer van ʼn ander land af sal invoer, selfs al
beteken dit dat hulle goedere van ander lande inkoop wat laasgenoemde weer meer effektief
kan produseer.
Vraag 8
Onderstaande antwoord vorm deel van die bespreking. Werk deeglik deur jou handboek om
die voordele te kan bespreek. Gee ook jou mening oor die handelsblok en of dit effektief is.
Antwoord
Amerikaanse en Kanadese owerhede het in 1988 ʼn vryhandelsooreenkoms gesluit wat op 1
Januarie 1989 in werking gestel is. Die doel van die ooreenkoms was om alle tarief- en
bilaterale handel tussen Amerika en Kanada teen 1998 te elimineer. In 1991 volg
samesprekings hieroor tussen Amerika, Kanada en Meksiko om ʼn Noord-Amerikaanse
vryhandelsooreenkoms vir die drie lande te sluit. Die gesprekke loop in Augustus 1992 ten
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 73
einde met ʼn ooreenkoms in beginsel. Die volgende jaar is die ooreenkoms deur al drie lande
se owerhede bekragtig en as wetgewing op 1 Januarie 1994 aanvaar.
Inhoud van NAFTA sluit in:
• Afskaffing van tariewe op 99% van goedere verhandel tussen Meksiko, Kanada en
Amerika teen 2004.
• Verwydering van die meeste versperrings op oorgrens vloei van dienste teen 2000,
wat finansiële instellings, byvoorbeeld, onbeperkte toegang tot die Meksikaanse
mark verleen.
• Beskerming van intellektuele eiendomsreg.
• Verwydering van die meeste beperkings op direkte buitelandse beleggings tussen
die drie lande, hoewel spesiale behandeling (beskerming) aan die Meksikaanse
energie- en spoorwegindustrieë verleen sou word.
• Toepassing van nasionale omgewingstandaarde, op voorwaarde dat sulke
standaarde wetenskaplik gefundeer is.
• Ontstaan van twee kommissies met die outoriteit om boetes te hef en
handelsvoorregte op te skort wanneer omgewingstandaarde of wetgewing rakende
gesondheid en veiligheid, minimum lone of kinderarbeid, geïgnoreer word.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 74
Notas
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel Bladsy 75
STUDIE-EENHEID 3: GLOBALE MONETÊRE STELSEL
3.1 Studie-eenheid leeruitkomste
Kennis en begrip
Na voltooiing van Studie-eenheid 3 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te
demonstreer van:
• Buitelandse valutamarkte
• Internasionale monetêre stelsels
• Internasionale kapitaalmarkte
Vaardighede
Jy sal ook in staat wees om:
• Die funksies van buitelandse valutamarkte en lokowisselkoerse te beskryf.
• Die rol wat vooruitwisselkoerse in die versekering teen buitelandse valuta speel, se
risiko’s te herken.
• Die verskillende teorieë oor hoe valuta se wisselkoerse bepaal word, asook hul
relatiewe meriete, te verstaan.
• Die meriete van die verskillende benaderings tot wisselkoersvoorspellings te
identifiseer.
• Verskille rondom vertolking, transaksie en ekonomiese blootstelling, asook
bestuurders se pogings om blootstellings individueel te bestuur, te vergelyk en te
kontrasteer.
• Die historiese ontwikkeling van die moderne globale monetêre stelsel te beskryf.
• Die rol van die Wêreldbank en die IMF in die internasionale monetêre stelsel te
verduidelik.
• Die verskille tussen ʼn vaste en ʼn swewende wisselkoersstelsel te vergelyk en te
kontrasteer.
• Wisselkoersbeleide in wêreldpraktyk vandag te identifiseer, asook hoekom lande
verskillende wisselkoersbeleide aanneem, te verklaar.
• Die debat oor die rol van die IMF in die bestuur van finansiële krisisse te verstaan.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 76 Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
• Die implikasies van die globale monetêre stelsel vir valutabestuur en sakestrategie
te verduidelik.
• Die voordele van die globale kapitaalmark te beskryf.
• Te identifiseer hoekom die globale kapitaalmark so vinnig groei.
• Risiko’s geassosieer met die globalisering van kapitaalmarkte te verstaan.
• Voordele en risiko’s geassosieer met die Euro-valutamark, die globale effektemark
en die globale aandelemark, te vergelyk en te kontrasteer.
• Te verstaan hoe buitelandse valutarisiko’s die koste van kapitaal affekteer.
3.2 Voorgeskrewe handboek
Hill, C.W.L. 2014. International Business: Competing in a global marketplace. 10de uitgawe.
Verenigde Koninkryk: McGraw-Hill Education.
Bestudeer die volgende afdelings vir die doeleindes van hierdie studie-eenheid:
Afdeling IV
Hoofstuk 10, bladsye 295-315.
Hoofstuk 11, bladsye 323-343.
Hoofstuk 12, bladsye 351-367.
3.3 Verrykende bronne
Nie van toepassing.
3.4 Hoe kan jy jou begrip verbeter?
Maak seker jy verstaan die volgende terme:
Sleutelwoord Omskrywing
Buitelandse
valutamark
Dis die mark vir die omsetting van die geldeenheid van een land
na die geldeenheid van ʼn ander land.
Wisselkoers Dis die koers waarteen een geldeenheid in ʼn ander geldeenheid
omgesit word.
Buitelandse
valutarisiko
Dis die nadelige gevolge van onvoorspelbare veranderings in
wisselkoerse.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel Bladsy 77
Valutaspekulasie Dit behels die korttermynbeweging van fondse van een
geldeenheid na ʼn ander geldeenheid, in die hoop om profyt te
verdien deur die fluktuasie in wisselkoerse.
Lokowisselkoers Dis die koers waarteen ʼn buitelandse valutahandelaar een
geldeenheid na ʼn ander geldeenheid op ʼn spesifieke dag omsit.
Vooruitvalutaruiling Dit vind plaas wanneer twee partye instem om valuta te ruil en ʼn
transaksie uit te voer op ʼn spesifieke tydstip of dag in die
toekoms.
Vooruitwisselkoers Wisselkoerse bepalend op toekomstige transaksies.
Valutaruiltransaksie Dis die gesamentlike aankoop en verkoop van ʼn gegewe totaal
van buitelandse valuta vir twee verskillende waardedatums.
Internasionale
monetêre stelsel
Dit verwys na institusionele reëls wat wisselkoerse beheer en rig.
Swewende
wisselkoers
Wanneer buitelandse valutamarkte die relatiewe waarde van die
geldeenheid bepaal.
Vasgepende
wisselkoers
Dit beteken dat die waarde van die geldeenheid vas is, relatief tot
ʼn ander geldeenheid.
Vaste wisselkoers Waar die waardes van ʼn stel valuta vas is teenoor mekaar teen ʼn
ooreengekome wisselkoers.
Geldeenheidkrisis Dit vind plaas wanneer daar ʼn spekulatiewe aanval is op die
ruilwaarde van ʼn geldeenheid. Laasgenoemde lei tot ʼn skerp
afname in die waarde van die geldeenheid, of dit forseer
maghebbendes om groot volumes van hul internasionale
valutareserwes uit te gee en daarná hul rentekoerse te verhoog
om die heersende wisselkoers te beskerm.
Bankkrisis Dit verwys na die vertrouensverlies in ʼn bankstelsel wat daartoe
lei dat individue en maatskappye hulle geld vinnig uit daardie
bank onttrek.
Buitelandse
skuldkrisis
Dis ʼn situasie waartydens ʼn land nie sy buitelandse
skuldverantwoordelikhede kan nakom nie, hetsy privaatsektor- of
owerheidskuld.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 78 Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Euro-valuta Euro-valuta is enige geldeenheid wat buite die grense van jou eie
land gebank word.
Buitelandse effekte Dit word buite die leners se land verkoop en gedenomineer in die
geldeenheid van die land waarin dit uitgereik word.
Euro-effekte Dit word gewoonlik deur ʼn internasionale sindikaat van banke
onderskryf en in ánder lande geplaas as dié waarin die
geldeenheid se effekte gedenomineer is.
3.5 Inleiding
Die drie hoof temas wat in die studie-eenheid bespreek word, is buitelandse valutamarkte,
internasionale monetêre stelsels en laastens, internasionale kapitaalmarkte. Die eerste
tema, buitelandse valutamarkte, bespreek die funksies van buitelandse valutamarkte, gevolg
deur ʼn ontleding van die aard van die buitelandse valutamark en die ekonomiese teorieë
waarvolgens wisselkoerse bepaal word. Wisselkoers-vooruitskatting en hoe valuta-omsetting
gebeur, sluit die eerste tema af. Die internasionale monetêre stelsel gee agtergrond oor hoe
die stelsel ontstaan het. Die eerste afdeling wat bespreek word, is die ontstaan van die
goudstandaard, gevolg deur die vestiging van die Bretton Woods-stelsel. Die ineenstorting
van die vaste wisselkoersstelsel is van belang en word behandel. Die swewende
wisselkoersregime word belig, gevolg deur ʼn bespreking oor die debat vír swewende, sowel
as vir vaste wisselkoerse. Wisselkoerse in die praktyk en die IMF-krisisbestuur vorm die
laaste twee afdelings onder die voorlaaste tema. Die laaste tema in die studie-eenheid
hanteer internasionale kapitaalmarkte. Eerstens word die voordele van die kapitaalmark
bespreek, gevolg deur ʼn verduideliking van die Euro-valutamark. Hierop volg die globale
effekte- en aandelemark. Die tema sluit af met ʼn bespreking van buitelandse valutarisiko’s.
Al drie temas is onderling indirek verbind en speel ʼn belangrike rol in internasionale bestuur
en ondernemings.
3.6 Buitelandse valutamarkte
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 10, bladsye 296-297.
Lees die openingsgevallestudie op bladsye 295-296 in jou voorgeskrewe handboek: Word
wêreldvalutamarkte gemanipuleer?
Funksionele en goedgereguleerde markte is belangrik vir die gladde verloop van die globale
ekonomie en om daaglikse aktiwiteite van ondernemings en owerhede te verseker. Wanneer
ʼn transaksie in een van die markte uitgevoer word, verwag mense dat die pryse wat hulle
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel Bladsy 79
ontvang, bepaal word deur die vrye assosiasie van kopers en verkopers in ʼn mark met die
onderskeie aanbiedinge en teenaanbiedinge wat gemaak word.
Die tema het drie hoof doelwitte:
1. Verduidelik die funksionering van buitelandse valutamarkte.
2. Bestudeer die bepalende magte van wisselkoerse en bespreek die graad waartoe
dit moontlik is om toekomstige wisselkoersbewegings te voorspel.
3. Bepaal implikasies van wisselkoersbewegings op internasionale besighede.
Die buitelandse valutamark is waar een land se geldeenheid na ʼn ander land se
geldeenheid omgesit word. ʼn Wisselkoers is die koers waarteen een geldeenheid in ʼn
ander geldeenheid omgesit word.
3.6.1 Funksies van die buitelandse valutamark
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 10, Bladsye 297-301.
Die buitelandse valutamark het twee hoof funksies. Die eerste is om die geldeenheid van
een land na die geldeenheid van ʼn ander land om te sit en tweedens, om versekering teen
buitelandse valutarisiko te bied. Buitelandse valutarisiko is die nadelige gevolg van
onvoorspelbare veranderings in wisselkoerse.
� Valuta-omsetbaarheid
Elke land het ʼn geldeenheid waarin die pryse van goedere en dienste gekwoteer word.
Amerika gebruik die dollar ($), Brittanje die pond (£), die Eurosone (15 lidlande – bespreek
in Studie-eenheid 2) die euro (€) en Japan gebruik die jen (¥).
Aktiwiteit 3.1
Watter geldeenheid gebruik die volgende lande:
� Australië
� Italië
� China
� Zimbabwe
� Kanada
Wanneer ʼn toeris een geldeenheid omsit na ʼn ander, neem die persoon deel aan die
buitelandse valutamark. Die koers waarteen die geld omgesit word, is die wisselkoers.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 80 Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Voorbeeld 3.1
ʼn Suid-Afrikaanse toeris besoek Amerika, waar die dollar-geldeenheid ($) gebruik word
teenoor die Suid-Afrikaanse rand (R) waaraan hy gewoond is. Wanneer hy vir iets in
Amerika wil betaal, kan hy dit daarom nie met die R100-noot in sy beursie doen nie, want
Amerika erken nie die Suid-Afrikaanse rand as wettige betaalmiddel daar nie. Die toeris
moet derhalwe ʼn Amerikaanse bank besoek om sy rande na dollars om te sit.
Gestel die toeris wil nou vir sy ete by ʼn McDonald’s-kitskosrestaurant betaal. Sy ete kos $15
en die toeris dink outomaties dat dit ʼn heel billike prys is. Maar hy moet in ag neem dat die
wisselkoers nie R1 = $1 is nie. Dit kan, byvoorbeeld, 1$ = R11.50 wees en dus werk die ete
by McDonald`s in werklikheid R172.50 (15 x 11.50) uit
Toeriste maak egter nie ʼn groot deel van die buitelandse valutamark uit nie; die groot
deelnemers is ondernemings betrokke by internasionale handel en belegging. Internasionale
ondernemings het vier hoof gebruike vir die buitelandse valutamark:
1. Betalings wat die onderneming vir sy uitvoere ontvang, inkomste wat die
onderneming van buitelandse beleggings ontvang, of inkomste wat die onderneming
ontvang van lisensiëringsooreenkomste met buitelandse ondernemings, kan in ʼn
buitelandse geldeenheid wees.
2. Internasionale ondernemings gebruik buitelandse valutamarkte wanneer hulle ʼn
ander buitelandse onderneming moet betaal vir goedere en dienste in daardie
onderneming se landsgeldeenheid.
3. Internasionale ondernemings maak ook gebruik van buitelandse valutamarkte
wanneer hulle kontant wil belê in geldmarkte op kort termyn.
4. Valutaspekulasie is ook ʼn gebruik vir buitelandse valutamarkte. Valutaspekulasie
behels korttermynbeweging van fondse van een geldeenheid na ʼn ander, in die hoop
om profyt te verdien met die fluktuasie in wisselkoerse. Nog ʼn tipe spekulasie is
drahandel. Dit behels die leen van geld in een geldeenheid waarvan die rentekoers
laag is, en dan die opbrengs te gebruik om te belê in ʼn ander geldeenheid waarvan
die rentekoers hoër is.
Bogenoemde word met voorbeelde in jou voorgeskrewe handboek toegelig.
� Versekering teen buitelandse valutarisiko
Die tweede funksie van die buitelandse valutamark is om versekering te bied teen
buitelandse valutarisiko. Wanneer ʼn onderneming homself teen buitelandse valutarisiko
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel Bladsy 81
verseker, neem die onderneming deel aan verskansing. Daar moet eerstens onderskei word
tussen lokowisselkoerse, vooruitwisselkoerse en valutaruiltransaksies.
• Lokowisselkoerse
ʼn Lokowisselkoers is die koers waarteen ʼn buitelandse valutahandelaar een
geldeenheid na ʼn ander een op ʼn spesifieke dag omsit. ʼn Wisselkoers word op twee
maniere gekwoteer: As die totaal van die buitelandse valuta wat een rand kan koop,
of die waarde van een rand vir een eenheid van die buitelandse valuta.
Voorbeeld 3.2
ʼn Suid-Afrikaanse toeris in Amerika gaan na ʼn Amerikaanse bank om sy rande in dollars om
te sit. Die wisselkoers vir die spesifieke dag is die lokowisselkoers, met ander woorde, op
16 Augustus 2015, teen 12h05, word $1 teen R14.81 aangekoop.
Dit gebeur ook dat die wisselkoers deur die loop van die dag verander. Die wisselkoers kan
die oggend 1$ = R14.81 wees en dan teen die einde van die dag 1$=R14.70 – dit beteken
dat jy teen die einde van die dag meer dollars sal kan bekostig as vroeër die dag, wat dan
daarop dui dat die rand geappresieer het en die dollar gedepresieer het.
• Vooruitwisselkoers
ʼn Vooruit-valutaruiltransaksie vind plaas wanneer twee partye instem om valuta te
ruil en ʼn transaksie op ʼn spesifieke tydstip of dag in die toekoms uit te voer. Die
wisselkoerse wat die toekomstige transaksies dikteer en rig, word na verwys as ʼn
vooruitwisselkoers. Vir die meeste van die groot valuta word vooruitwisselkoerse
tot en met 30, 90 en 180 dae gekwoteer.
• Valutaruiltransaksies
ʼn Valutaruiltransaksie is die gesamentlike aankoop en verkoop van ʼn gegewe
totaal van buitelandse valuta vir twee verskillende waardedatums. ʼn Algemene tipe
ruiltransaksie is ʼn lokowisselkoers teenoor ʼn vooruitwisselkoers.
Jou voorgeskrewe handboek bespreek bogenoemde volledig met voorbeelde. Maak seker jy
verstaan elkeen van die terme en hoe dit bereken word.
3.6.2 Aard van die buitelandse valutamark
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 10, Bladsye 301-302.
Die buitelandse valutamark is nie op een plek gelokaliseer nie. Dis ʼn globale netwerk van
banke, makelaars en buitelandse valutahandelaars wat deur elektroniese
kommunikasiestelsels met mekaar verbind is. Wanneer ondernemings valuta wil ruil, werk
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 82 Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
hulle deur hulle eie banke eerder as om die mark direk te betree. Daar is twee prominente
funksies van die buitelandse valutamark. Die eerste is dat die mark nooit slaap nie en,
tweedens, dat die mark die integrering van verskeie handelsentrums is. Nog ʼn belangrike
funksie is die rol van die Amerikaanse dollar. Hoewel die buitelandse valutatransaksies
enige twee geldeenhede kan insluit, sluit die meeste transaksies die dollar in by die een kant
van ʼn transaksie. Lees meer hieroor in jou voorgeskrewe handboek.
3.6.3 Ekonomiese teorieë van wisselkoersbepaling
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 10, Bladsye 302-310.
Wisselkoerse word bepaal deur die vraag en aanbod van een geldeenheid tot die relatiewe
vraag en aanbod van ʼn ander. Verskeie stellings rakende die vraag en aanbod word in jou
voorgeskrewe handboek verduidelik. Dis belangrik dat jy verstaan hoe wisselkoerse bepaal
word. Die magte wat wisselkoerse bepaal, is kompleks en geen teoretiese konsensus
bestaan nie, selfs nie eens by akademici of ekonome wat daagliks met die verskynsel werk
nie. Daar is drie faktore wat ʼn belangrik impak het op die toekomstige wisselkoersbewegings
in ʼn land se geldeenheid, naamlik die land se prysinflasie, die rentekoers en die
marksielkunde.
� Pryse en wisselkoerse
Om te verstaan hoe pryse verband hou met wisselkoersbewegings, moet die ekonomiese
proposisie, bekend as die wet van een prys, bespreek word. Hierop word die
koopkragpariteit bespreek, wat veranderings in die wisselkoers tussen twee lande se
geldeenhede, met veranderings in die lande se prysvlakke, saambind.
• Die wet van een prys
Die wet van een prys voer aan dat in kompeterende markte sonder vervoerkoste en
handelsversperrings, identiese produkte in verskillende lande vir dieselfde prys
verkoop moet word, as wanneer hulle prys in terme van dieselfde geldeenheid,
bepaal word. Jou voorgeskrewe handboek bied voorbeelde om bogenoemde te
verduidelik.
• Koopkragpariteit
As die wet van een prys waar was vir alle goedere en dienste, sal die
koopkragpariteit-wisselkoers gevind word vir alle individuele stelpryse. Deur die
pryse van identiese goedere en dienste in verskillende lande te vergelyk, sal dit
moontlik wees om die “korrekte” of koopkragpariteit-wisselkoers te bepaal.
Laasgenoemde behoort in plek te wees wanneer markte doeltreffend funksioneer. ʼn
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel Bladsy 83
Doeltreffende mark beskik oor geen struikelblokke nie, byvoorbeeld,
handelsversperrings, rakende die vryvloei van goedere en dienste. Die volgende
koopkragpariteit-teorie (uitgedruk in letters) is belangrik:
EA/B = PA/PB
EA/B = lande se wisselkoers
PA = Prys van ʼn mandjie goedere in land A
PB = Prys van ʼn mandjie goedere in land B
Jou handboek bied ʼn vollediger prentjie van hoe koopkragpariteit werk, asook
voorbeelde. Een van die voorbeelde is die Big Mac-indeks.
• Geldaanbod en prysinflasie
In beginsel voorspel die koopkragpariteit dat verandering in relatiewe pryse sal lei tot
ʼn verandering in wisselkoerse. In ʼn land waar prysinflasie onbeheerbaar is, is dit te
wagte dat die land se geldeenheid sal depresieer teen die lande waarvan
inflasiekoerse laer is. As ʼn land se toekomstige inflasiekoers voorspel kan word, kan
daar bepaal word hoe die waarde van die geldeenheid relatief tot ʼn ander
geldeenheid, kan verander. Die groeikoers van ʼn land se geldaanbod bepaal die
toekomstige inflasiekoers. In teorie kan inligting oor groei in die geldaanbod dus
gebruik word om wisselkoersfluktuasies te voorspel. Die verbintenis tussen
geldaanbod en prysinflasie word volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek
met Bolivië as ʼn voorbeeld.
• Empiriese toetse van koopkragpariteit-teorie
Koopkragpariteit voorspel dat wisselkoerse bepaal word deur relatiewe pryse en dat
die verandering in relatiewe pryse ʼn verandering in wisselkoerse sal veroorsaak. ʼn
Land waarin prysinflasie onbeheerbaar is, moet verwag dat sy geldeenheid gaan
depresieer teen die land waar laer inflasiekoerse heers. Die stelling klink aanneemlik,
maar word dit toegepas? Daar is verskeie goeie voorbeelde van die konneksie
tussen ʼn land se prysinflasie en wisselkoersposisie (Bolivië is ʼn goeie voorbeeld).
Daar is egter ook gemengde resultate van die koopkragpariteit-teorie. Dit word
bespreek in jou geskrewe handboek met voorbeelde soos Microsoft Office.
� Rente- en wisselkoerse
Ekonomiese teorie dui aan dat rentekoerse verwagtinge oor toekomstige inflasiekoerse
reflekteer. In lande met die verwagting van hoë inflasie, sal die rentekoerse ook hoog wees,
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 84 Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
want investeerders wil vergoeding ontvang vir die afname in die waarde van hul geld.
Hierdie verhouding is deur die ekonoom Irvin Fisher geformaliseer, vandaar die Fisher-effek.
i = r + I
i = land se nominale rentekoers
r = som van verwagte koers van rentekoers
I = verwagte inflasiekoers oor periode waarin fondse uitgeleen word
Soos voorspel deur die Fisher-effek, ontstaan ʼn sterk verhouding tussen inflasie- en
rentekoerse. Ons weet reeds, deur middel van die koopkragpariteit-teorie, dat daar ʼn skakel
is tussen inflasie- en rentekoerse en, omdat rentekoerse verwagtinge oor inflasie reflekteer,
dui dit aan dat daar ook ʼn skakel tussen rente- en wisselkoerse is. Die skakel word die
internasionale Fisher-effek genoem (IFE). Die internasionale Fisher-effek voer aan dat vir
enige twee lande, die lokowisselkoerse in gelyke totaal moet verander, maar in die
teenoorgestelde rigting as die verskil tussen die nominale rentekoerse tussen twee lande.
��− ��
��
× 100 = � − �
iA = nominale rentekoers in een land
iB = nominale rentekoers in ʼn ander land
S1 = lokowisselkoers aan begin van die periode
S2 = lokowisselkoers aan einde van die periode
Jou voorgeskrewe handboek bespreek die Fisher-effek en die internasionale Fisher-effek
volledig met voorbeelde van hoe dit met rente- en wisselkoerse verband hou.
� Beleggingsielkunde en lawaaiwa-effekte
Empiriese bewyse voer aan dat nié een van die koopkragpariteit óf internasionale Fisher-
effek die korttermynbewegings in wisselkoerse goed verklaar nie. Een rede is die impak van
beleggingsielkunde op korttermyn-wisselkoersbewegings. Daar is bewyse dat verskeie
psigologiese faktore ʼn belangrike rol speel in die bepaling van markhandelaars se
verwagtinge oor toekomstige wisselkoerse. Voorts het verwagtinge boonop ʼn neiging om
selfvervulde profesieë te word. Die teks in jou voorgeskrewe handboek verduidelik hoe die
lawaaiwa-effek werk en hoe George Soros tot so ʼn lawaaiwa-effek in 1992 bygedra het.
Volgens ʼn aantal studies speel beleggingsielkunde en lawaaiwa-effekte ʼn groot rol in die
bepaling van korttermyn-wisselkoersbewegings. Maar die effekte is moeilik om te voorspel.
Beleggingsielkunde kan beïnvloed word deur politieke faktore en deur mikro-ekonomiese
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel Bladsy 85
gebeure soos beleggingsbesluite van individuele ondernemings. Baie van hierdie besluite
staan weer in verbintenis met makro-ekonomiese grondbeginsels, soos relatiewe
inflasiekoerse. Lawaaiwa-effekte word ook maklik deur eiesinnige gedrag van politici
veroorsaak.
3.6.4 Wisselkoers-vooruitskatting
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 10, Bladsye 310-312.
ʼn Onderneming se behoefte om toekomstige wisselkoersvariasies te voorspel, verhoog die
vraag of dit die moeite loon om in wisselkoersvoorspelling te belê om besluitneming daarop
te grond. Twee denkrigtings se standpunte oor hierdie saak kom gereeld na vore, by name,
die doeltreffende mark-, sowel as die ondoeltreffende mark-denkrigting.
� Doeltreffende mark-denkrigting
Hierdie groep debatteer dat vooruit-wisselkoerse die beste werk om lokowisselkoerse te
voorspel en dat belegging in voorspellingsdienste daarom ʼn mors van geld is.
� Ondoeltreffende mark-denkrigting
Dit is die groep se uitgangspunt dat ondernemings hulle buitelandse valutamarkberaming
kan verbeter deur in voorspellingsdienste te belê.
Bogenoemde word volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek.
� Benaderings tot voorspelling
Die aanname dat die ondoeltreffende mark-denkrigting korrek is, naamlik dat die buitelandse
valutamarkberaming van toekomstige lokokoerse kan verbeter, stel die vraag tot op watter
basis die voorspellings voorberei moet word. Hier is nogmaals twee denkrigtings, naamlik
die fundamentele en tegniese analise.
• Fundamentele analise
Fundamentele analise gebruik veranderlikes ontleen aan ekonomiese teorieë om
gesofistikeerde ekonometriese modelle vir die voorspelling van
wisselkoersbewegings op te stel. Die veranderlikes sluit in, byvoorbeeld, die
relatiewe geldaanbod-groeikoerse, inflasie-, asook rentekoerse. Die veranderlikes
kan ook verwant wees aan betalingsbalans-posisies.
• Tegniese analise
Tegniese analise gebruik prys- en volumedata om tendense uit die verlede, wat
volgens verwagting in die toekoms sal herhaal, te bepaal. Die benadering neem nie
ekonomiese grondbeginsels in ag nie.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 86 Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Bogenoemde analises word elkeen meer volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek.
3.6.5 Geldeenheid-omsetbaarheid
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 10, Bladsye 312-313.
Tot en met hierdie besprekingspunt is aanvaar dat valuta van die meeste lande in ander
lande s’n omgesit kan word. Weens owerheidsbeperkings is ʼn aantal lande se valuta egter
nie vrylik omsetbaar in ander geldeenhede nie.
• Vrylik-omsetbaar: Wanneer ʼn landsregering toelaat dat inwoners, sowel as nie-
inwoners, onbeperkte buitelandse valuta kan aankoop.
• Ekstern-omsetbaar: Wanneer slegs nie-inwoners geld in buitelandse valuta, sonder
enige beperkings, kan omsit.
• Nie-omsetbaar: Wanneer geen inwoners óf nie-inwoners toegelaat word om
buitelandse valuta om te sit nie.
3.6.6 Implikasies vir bestuurders
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 10, Bladsye 313-316.
Hierdie hoofstuk fokus op die implikasies vir die sakeomgewing. Daar is risiko’s verbonde
aan internasionale saketransaksies, veral met verwysing na veranderings in ʼn wisselkoers.
Buitelandse valutarisiko kom aan bod en word verdeel in transaksieblootstelling,
vertalingsblootstelling en ekonomiese blootstelling.
� Transaksieblootstelling
Dis die omvang waartoe inkomste van individuele transaksies geaffekteer word deur
fluktuasie in buitelandse valutawaardes.
� Vertalingsblootstelling
Dit verwys na implikasies van valutawisselkoers-veranderings op die rapportering van ʼn
onderneming se finansiële state.
� Ekonomiese blootstelling
Dis die omvang waartoe ʼn onderneming se toekomstige internasionale verdienste
geaffekteer mag word deur verandering in wisselkoerse.
� Vermindering van vertalings- en transaksieblootstelling
Verskillende soorte taktiek kan ondernemings teen transaksie- en vertalingsblootstelling
beskerm. Dit sluit, onder meer, vooruit aankope in of om gebruik te maak van
valutaruiltransaksies.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel Bladsy 87
� Vermindering van ekonomiese blootstelling
Om ʼn firma se ekonomiese blootstelling te verminder, vereis strategiese keuses, ook hoe die
onderneming se produktiewe bates wêreldwyd versprei word.
� Die stappe vir die bestuur van buitelandse valutarisiko
ʼn Onderneming moet die meganismes ontwikkel om te verseker dat dit ʼn gepaste mengsel
van strategieë en metodes ontwikkel vir die minimalisering van buitelandse
valutablootstelling. Daar is vyf aspekte wat hier uitstaan:
1. Gesentraliseerde beheer van blootstelling is nodig om hulpbronne doeltreffend te
beskerm en te verseker dat elke sub-eenheid die korrekte mengsel van metodes en
strategieë aanneem.
2. Ondernemings moet onderskei tussen die vertolking van transaksie en ekonomiese
blootstelling.
3. Die behoefte om toekomstige wisselkoersbewegings te voorspel kan nie
oorbeklemtoon word nie, maar dis steeds ʼn riskante besigheid.
4. Ondernemings moet goeie rapporteringstelsels vestig sodat die sentrale finansiële
funksie gereeld die onderneming se blootstellingsposisies kan monitor.
5. Laastens, op die basis van die inligting wat die onderneming ontvang van
wisselkoersvoorspellings en gereelde rapporteringstelsels, moet die onderneming
maandelikse buitelandse valutablootstellingsverslae verskaf.
Elkeen van die bogenoemde word volledige in jou handboek bespreek met gepaste en
praktiese voorbeelde.
Die volgende gedeelte wat bespreek word is internasionale monetêre stelsels.
3.7 Internasionale monetêre stelsels
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 11, bladsye 324-325.
Lees die openingsgevallestudie op bladsy 323 in jou voorgeskrewe handboek: Ysland se
ekonomiese herstel.
Hierdie tema ondersoek die internasionale monetêre stelsel en sy rol in die bepaling van
wisselkoerse. Die internasionale monetêre stelsel verwys na die institusionele reëls wat
wisselkoerse beheer. Die vorige tema het reeds die bepaling van wisselkoerse, prysinflasie
en rentekoerse bespreek. Wanneer buitelandse valutamarkte die relatiewe waarde van ʼn
geldeenheid bepaal, word gesê dat die land aan ʼn swewende wisselkoers-regime voldoen.
Vier van die wêreld se grootste handelsvaluta is die Amerikaanse dollar, die Europese Unie-
euro, die Japannese jen en die Britse pond. Die wisselkoerse word dus deur markmagte
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 88 Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
bepaal wat daagliks teen mekaar fluktueer, indien nie per minuut nie. Baie van die wêreld se
ontwikkelende nasies pen hul geldeenhede hoofsaaklik aan die dollar of euro vas. ʼn
Vasgepende wisselkoers beteken dat die waarde van die geldeenheid vas is relatief tot ʼn
verwysingsgeldeenheid, soos die Amerikaanse dollar, en dat die wisselkoers tussen die
geldeenheid en die ander geldeenheid, deur die verwysingswisselkoers bepaal word.
Sommige lande word steeds deur ʼn vaste wisselkoers bedryf, waar die waardes van ʼn stel
van geldeenhede vas is teenoor mekaar teen ʼn ooreengekome wisselkoers. Baie van die
lidlande van die Europese Unie word deur vaste wisselkoerse bedryf, binne die konteks van
die Europese monetêre stelsel (EMS). Die tema verduidelik verder hoe die internasionale
monetêre stelsel werk en wys ook op die implikasies daarvan op internasionale
sakebedrywighede.
3.7.1 Goudstandaard
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 11, Bladsye 325-326.
Die goudstandaard het ontstaan met die gebruik van goue munte as medium van
verhandeling, eenheid van rekening en stoor van waarde – ʼn praktyk wat dateer tot in
antieke tye. Mettertyd is die gebruik, as oplossing hiervoor, gevestig om te reël vir betaling in
ʼn papiergeldeenheid, ook dat owerhede kon saamstem om die papiergeldeenheid in goud,
op aanvraag en teen ʼn spesifieke koers, om te sit.
� Meganika van die goudstandaard
Die vaspen van geldeenhede tot goud en die versekering van wisselbaarheid staan bekend
as die goudstandaard. Teen 1880 het die meeste van die wêreld se grootste handelsnasies
(Groot-Brittanje, Duitsland, Japan en Amerika) die goudstandaard aangeneem. Gegewe ʼn
algemene goudstandaard, was die waarde van enige geldeenheid in die eenheid van ʼn
ander geldeenheid, maklik om te bepaal. Jou handboek bespreek bogenoemde volledig.
� Sterkte van die goudstandaard
Een van die sterkste eise vir die goudstandaard was dat dit ʼn magtige meganisme is vir die
bereiking van betalingsbalans-ewewig deur alle lande. ʼn Land bereik betalingsbalans-
ewewig wanneer die inkomste van sy inwoners gelyk is aan die geld wat die inwoners betaal
vir ander lande se inwoners. Lees die voorbeeld van Japan en Amerika en hulle toepassing
van die betalingsbalans.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel Bladsy 89
3.7.2 Bretton Woods-stelsel
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 11, Bladsye 326-328.
Gedurende Wêreldoorlog II het 44 lande se verteenwoordigers saamgekom om ʼn nuwe
internasionale monetêre stelsel te ontwerp. Met die ineenstorting van die goudstandaard en
die groot depressie in die 1930’s was hulle vasbeslote om ʼn blywende ekonomiese orde te
skep wat naoorlogse ekonomiese groei sou fasiliteer. Daar was konsensus dat vaste
wisselkoerse die algemene strewe was. Hierdie ooreenkoms by Bretton Woods het gelei tot
twee multinasionale instellings, naamlik die IMF en die Wêreldbank. Die hoof taak van die
IMF is om orde te handhaaf in die internasionale monetêre stelsel, terwyl die Wêreldbank
hierteenoor algemene ekonomiese ontwikkeling moet handhaaf. Die Bretton Woods-
ooreenkoms vereis ook ʼn stelsel van vaste wisselkoerse wat deur die IMF beheer en
gemonitor word. Kragtens die ooreenkoms moes alle lande die waarde van hul geldeenheid
vaspen in terme van goud, maar hulle was nie verplig om hul geldeenheid te verruil vir goud
nie. Nog ʼn aspek van die Bretton Woods-ooreenkoms was ʼn ooreenkoms om nie devaluasie
as ʼn wapen van kompeterende handelsbeleid te gebruik nie.
� Rol van die IMF
Die doel van die Bretton Woods-ooreenkoms, waarvan die IMF deel is, was om herhaling
van die chaos te vermy deur ʼn kombinasie van:
• Dissipline (bladsy 327)
• Buigbaarheid (bladsye 327-328)
Maak seker dat jy bogenoemde duidelik verstaan.
� Rol van die Wêreldbank
Toe die Bretton Woods-deelnemers die Wêreldbank gestig het, was die behoefte om
oorlogverskeurde ekonomieë van Europa te hervestig, hulle eerste prioriteit. Die bank se
oorspronklike missie was om die bou van die Europese ekonomie te help finansier. Die
Wêreldbank is ook oorskadu deur die rol van die Marshall-plan, waarvolgens Amerika geld
aan Europese nasies geleen het. Die bank het gevolglik sy fokus verskuif na ontwikkeling en
het begin om geld aan derdewêreldnasies te leen. Die bank leen geld uit deur twee skemas:
• IBRD-skema
• Internasionale ontwikkelingsassosiasie (IDA)
Elk van die twee skemas word in jou voorgeskrewe handboek bespreek.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 90 Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
3.7.3 Ineenstorting van die vaste-wisselkoersstelsel
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 11, Bladsye 328-329.
Die stelsel van die vaste-wisselkoersstelsel, soos gestig deur Bretton Woods, het goed
gewerk tot en met die laat 1960’s, totdat tekens van spanning begin wys het. Die stelsel het
in 1973 finaal ineengestort en sedertdien gebruik ons ʼn beheerde swewingstelsel. Om te
verstaan hoekom die stelsel ineengestort het, moet die spesiale rol van die Amerikaanse
dollar in die stelsel begryp word. Die dollar is die enigste geldeenheid wat in goud omgesit
kan word, en omdat dit die geldeenheid was wat as verwysingspunt vir al die ander gedien
het, het die dollar hierdie plek in die stelsel beklee. Enige druk op die dollar om te devalueer,
kon groot chaos in die stelsel veroorsaak. Dit is dan ook presies wat gebeur het.
Jou voorgeskrewe handboek bespreek die ineenstorting van die vaste-wisselkoers
vollediger. Maak seker dat jy verstaan wat die oorsake en gevolge hiervan was.
3.7.4 Swewende wisselkoersregime
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 11, Bladsye 329-333.
Die swewende wisselkoersregime wat die ineenstorting van die vaste-wisselkoersstelsel
opgevolg het, is in Januarie 1976 deur die IMF-lede in Jam geformaliseer. Daar is
ooreengekom op reëls vir die internasionale monetêre stelsel wat vandag steeds geld.
� Jamaika-ooreenkoms
Die Jamaika-vergadering het die IMF se Articles of Agreement aangepas om die nuwe
realiteit van die swewende wisselkoerse te reflekteer. Die hoof elemente van die
ooreenkoms was:
• Swewende wisselkoerse is aanvaar.
• Goud, as reserwebate, is laat vaar.
• Jaarlikse totale IMF-kwotas is tot $41 biljoen verhoog (sedertdien tot $767 biljoen
verhoog).
Bogenoemde is slegs die breë trekke.
� Wisselkoerse sedert 1973
Sedert Maart 1973 is wisselkoerse meer onstabiel en minder voorspelbaar as tussen 1945-
1973. Die onstabiliteit is grootliks te danke aan ʼn aantal onverwagte skokke tot die wêreld se
monetêre stelsel, wat insluit:
• Oliekrisis in 1971
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel Bladsy 91
• Vertrouensverlies in die dollar na skerp toename in die Amerikaanse inflasiekoers in
1977-1978
• Oliekrisis in 1979
• Onverwagte styging van die dollar tussen 1985-1987
• Vinnige afname van die Amerikaanse dollar teen die Japannese jen en die Deutsche
Mark tussen 1985-1987 en 1993-1995
• Gedeeltelike ineenstorting van Europese monetêre stelsel in 1992
• Asiatiese valutakrisis in 1997
• Globale finansiële krisis van 2008-2010 en soewereine skuldkrisis in Europese Unie
in 2010-2011
Die Jamaika-ooreenkoms en wisselkoerse sedert 1973 word slegs kortliks bespreek. Jou
handboek verduidelik bogenoemde volledig en gee ook ʼn volledige verduideliking op
bladsye 330-333. Werk deur die gedeelte en maak seker dat jy dit verstaan.
Aktiwiteit 3.2
Besoek die webwerf: http://www.fxtrademaker.com/forex_history.htm
Lees meer oor die ontwikkeling van die wisselkoersstelsel vanaf die goudstandaard tot en
met die swewende wisselkoersstelsel. Dit bied addisionele agtergrond oor die ontwikkeling
en ontstaan van die wisselkoersstelsel.
3.7.5 Vaste teenoor swewende wisselkoerse
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 11, Bladsye 333-336.
Die ineenstorting van die Bretton Woods-stelsel het nie die debat rondom die relatiewe
meriete van die vaste teenoor swewende wisselkoersregimes laat ophou nie. Die
teleurstelling met die stelsel van swewende wisselkoerse die afgelope jare het tot ʼn hernude
debat oor die meriete van vaste wisselkoerse gelei. Hierdie tema ondersoek die betoog ten
gunste van vaste en swewende wisselkoersregimes. Dit word opgevolg deur ʼn bespreking
oor hoekom so baie kritici teleurgesteld is met die ondervinding van swewende wisselkoerse
en hulle strewe vir ʼn stelsel van vaste koerse.
� Debat vir swewende wisselkoerse
Drie hoofelemente:
• Monetêre beleidsoutonomie (bladsy 334)
• Handelsbalans-aanpassings (bladsy 334)
• Krisisherstel (bladsye 334-335)
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 92 Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Jy moet elkeen van bogenoemde volledig kan bespreek.
� Debat vir vaste wisselkoerse
Die motivering hiervoor berus op die argument oor:
• Monetêre dissipline (bladsy 334)
• Spekulasie (bladsy 335)
• Onsekerheid (bladsy 335)
• Handelsbalans-aanpassings en ekonomiese herstel (bladsye 335-336)
Jy moet elkeen van bogenoemde volledig kan bespreek.
� Wie is reg?
Ekonome kan nie ooreenstem oor watter een van die beskouings korrek is nie. Besigheid, as
ʼn groot rolspeler in die internasionale handels- en beleggingsgebied, het ʼn groot aandeel in
die oplossing van die debat. Sal internasionale besighede beter daaraan toe wees onder ʼn
vaste wisselkoersregime of eerder onder buigbare koerse? Die bewyse is ongelukkig nie
duidelik nie. Opvallend wel is dat ʼn vaste wisselkoersregime, gebaseer op die riglyne van die
Bretton Woods-stelsel, waarskynlik nie sal werk nie. Spekulasie het die Bretton Woods-
stelsel skade aangedoen; ʼn verskynsel wat vra vir ʼn vaste wisselkoersregime wat met ʼn
swewende wisselkoers geassosieer word. Desnieteenstaande mag ʼn ander soort vaste
wisselkoersstelsel dalk meer ruimte toelaat en ook stabiliteit bevorder wat vinnige groei in
internasionale handel en beleggings kan fasiliteer.
3.7.6 Wisselkoersregime in praktyk
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 11, Bladsye 336-338.
Owerhede wêreldwyd streef na ʼn aantal verskillende wisselkoersbeleide. Een daarvan is
“vry swewing” waar die wisselkoers bepaal word deur markmagte van ʼn vasgepende stelsel;
laasgenoemde beskik oor sekere aspekte wat ooreenstem met dié van die Bretton Woods
se vaste wisselkoerse. Hierdie gedeelte fokus meer op die meganismes en implikasies van
wisselkoersregimes wat staatmaak op die vaspen van ʼn geldeenheid of ʼn teikensone.
� Vasgepende wisselkoerse
Dit verwys na wanneer ʼn land die waarde van sy geldeenheid aan ʼn groot geldeenheid
vaspen, sodat die land se eie geldeenheid ook groei.
� Geldeenheid-raad
ʼn Geldeenheid-raad is daartoe verbind om sy plaaslike geldeenheid, op aanvraag, in ʼn
ander geldeenheid, teen ʼn vaste wisselkoers, om te sit.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel Bladsy 93
Bogenoemde word volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek.
3.7.7 Krisisbestuur by die IMF
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 11, Bladsye 338-343.
Waarnemers het aanvanklik geglo dat die ineenstorting van die Bretton Woods-stelsel
in1973 die rol van die IMF binne die internasionale monetêre stelsel sou verminder. Die IMF
se oorspronklike funksie was om geld te verskaf waarvan lidlande kon leen oor die kort
termyn om hul betalingsbalansposisie en wisselkoers te kon behou. Sommige het geglo dat
die vraag vir korttermynlenings redelik sou verminder onder ʼn swewende wisselkoersregime.
ʼn Handelstekort sou waarskynlik tot ʼn afname in ʼn land se wisselkoers lei, wat meehelp om
invoere te verminder en uitvoere te vermeerder. Ten spyte van laasgenoemde het die
aktiwiteite van die IMF steeds oor die laaste 30 jaar uitgebrei. Teen 2012 het die IMF 188
lidlande gehad waarvan 52 in ʼn mate volgens die IMF-program gefunksioneer het. Die IMF
se aktiwiteite het uitgebrei as gevolg van periodieke finansiële krisisse wat ekonomieë
voortdurend bly tref het in die ná-Bretton Woods-era. Die IMF het deurlopend bly geld leen
aan nasies met finansiële krisisse, en vereis dan dat die owerhede sekere makro-
ekonomiese beleide toepas. Kritici van die IMF vrees dat die beleide nie altyd so voordelig is
as dié waarop die IMF mag gehoop het nie en dat die beleide die situasie in sommige
gevalle vererger. Die volgende temas bespreek sommige uitdagings wat die IMG al oor die
laaste drie dekades moes hanteer en hersien die debat oor die rol van die IMF.
� Finansiële krisisse in die ná-Bretton Woods-era
ʼn Aantal van die finansiële krisisse oor die laaste 30 jaar het IMF-deelname vereis. Daar is
drie soorte krisisse waarmee die IMF hulp verleen, naamlik ʼn geldeenheidkrisis, ʼn bankkrisis
en buitelandse skuldkrisis.
ʼn Geldeenheidkrisis gebeur wanneer daar ʼn spekulatiewe aanval op die ruilwaarde van ʼn
geldeenheid is; laasgenoemde lei dan tot ʼn skerp afname in die waarde van die
geldeenheid, of forseer outoriteite om groot volumes van hulle internasionale valutareserwes
te spandeer en dan hul rentekoerse te verhoog om die heersende wisselkoers te beskerm. ʼn
Bankkrisis verwys na vertrouensverlies in die bankstelsel wat daartoe lei dat individue en
maatskappye hulle geld vinnig uit daardie spesifieke bank onttrek. ʼn Buitelandse
skuldkrisis is wanneer ʼn land nie sy buitelandse skuldverantwoordelikhede kan nakom nie,
hetsy privaatsektor- of owerheidskuld.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 94 Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Voorbeeld 3.3
Addisionele voorbeelde van krisisse:
• Geldeenheidkrisis: Brasilië in 2002
• Bankkrisis: Ysland in 2008 (ook in die openingsgevallestudie)
• Buitelandse skuldkrisis: Griekeland, Ysland en Portugal in 2010
Lees ook die voorbeelde (bladsye 340-341) in jou voorgeskrewe handboek vir verdere insae
tot die krisisse.
� Evaluering van die IMF se beleidsvoorskrifte
Teen 2012 het die IMF lenings aan 52 lande wat gesukkel het met ekonomiese en/of
geldeenheidkrisisse, uitgereik. Al die IMF-leningspakkette vereis dieselfde voorwaardes. Tot
onlangs het die IMF op ʼn kombinasie van streng makro-ekonomiese beleide aangedring,
insluitende die inperk van openbare besteding, hoër rentekoerse en streng monetêre beleid.
Die voorwaardes het ook druk uitgeoefen vir, onder meer, die deregulering van sektore wat
voorheen plaaslike en buitelandse kompetisie beperk het, privatisering van staatsbates en
ook beter finansiële verslaggewing van die banksektor. Die beleide is ontwerp om
oorverhitte ekonomieë af te koel deur inflasie in te kort en owerheidsbesteding en skuld te
verminder.
Die daarstel van beleidsvoorskrifte het hewige kritiek van baie waarnemers ontlok en die
IMF het derhalwe self begin om hul benaderings aan te pas. Hier volg van die kritiek teen die
IMF:
• Onvanpaste beleide (bladsy 341)
• Morele gevaar (bladsye 341-342)
• Gebrek aan verantwoordelikheid (bladsy 342)
• Waarnemings (bladsye 342-343)
Elkeen van bogenoemde word hier slegs genoem. Jou voorgeskrewe handboek bespreek
die punte van kririek afsonderlik en volledig. Maak seker jy verstaan elke punt van kritiek
teen die IMF.
3.8 Internasionale kapitaalmarkte
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 12, bladsy 352.
Lees die openingsgevallestudie op bladsye 351-352 in jou voorgeskrewe handboek:
Beperkings op kapitaalvloei-groei, maar is alle kapitaalvloei dieselfde?
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel Bladsy 95
Die openingsgevallestudie illustreer presies hoe groot, en ook hoe belangrik, kapitaalmarkte
geword het oor die laaste vier dekades. Danksy deregulasie het finansiële markte meer
geliberaliseer, wat ʼn toename in globalisering en oorgrens-kapitaalvloei veroorsaak het.
Kapitaalmarkte wat doeltreffend bestuur word, is belangrik vir die ordelike funksionering van
die globale ekonomie. Die tema bestudeer die globale kapitaalmark in geheel.
3.8.1 Voordele van die globale kapitaalmark
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 12, Bladsye 352-362.
Hoewel die gedeelte die globale kapitaalmark beskou, bespreek dit eers die funksies van ʼn
generiese kapitaalmark. Daarna word die beperkings van die plaaslike kapitaalmark beskou,
waarop die voordele van globale kapitaalmarkte bespreek word.
� Funksies van ʼn generiese kapitaalmark
Kapitaalmarkte is die ontmoetingspunt vir potensiële geldbeleggers en –leners; sien Figuur
12.1 in jou voorgeskrewe handboek. Beleggers sluit in korporasies met surplus kontant,
individue en finansiële instellings buite die bankwese, terwyl leners individue, ondernemings
en owerhede insluit. Die werklike geldmakers lê in die ruimte tussen die twee wêrelde. Dit is
die finansiële dienste-ondernemings wat beleggers en leners aan mekaar voorstel, direk of
indirek, soos kommersiële en beleggingsbanke. Die kommersiële bank verrig ʼn indirekte
konneksiefunksie. Hulle ontvang kontantdeposito’s van ondernemings en individue en betaal
hulle teen ʼn spesifieke rentekoers terug. Hierteenoor leen hulle dan geld aan leners teen ʼn
hoër rentekoers en maak gevolglik wins uit die verskil tussen die rentekoerse.
Beleggingsbanke vervul ʼn direkte konneksiefunksie. Hulle trek of lewer beleggers en leners
en eis dan kommissie vir hierdie funksie wat hulle vervul het.
Twee tipes kapitaalmarklenings aan korporasies kom voor, naamlik ʼn ekwiteitelening en ʼn
skuldlening. ʼn Ekwiteitelening word aangegaan wanneer ʼn korporasie aandele aan
beleggers verkoop. Die geld wat die korporasie dan ontvang vir hulle aandele, kan dan
gebruik word vir ander belange van die korporasie. ʼn Skuldlening vereis dat die korporasie ʼn
voorafbepaalde gedeelte van hul lening teen gereelde tussenposes terugbetaal, ongeag die
hoeveelheid wins wat hulle verdien.
� Voordele van die globale kapitaalmark
ʼn Globale kapitaalmark bevoordeel leners, sowel as beleggers. Dit bevoordeel leners deur
die aanbod van fondse wat beskikbaar is, te verhoog deur die koste van kapitaal te verlaag.
En dit bevoordeel beleggers deur ʼn wyer reeks van beleggingsgeleenthede aan te bied, dit
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 96 Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
maak toelating vir die bou van portefeuljes uit internasionale beleggings, en deur risiko’s te
diversifieer.
• Lenersperspektief: Laer koste van kapitaal
In ʼn plaaslike kapitaalmark is die beleggers slegs tot die inwoners van ʼn land beperk.
Dit plaas ʼn perk op die aanbod van beskikbare fondse aan leners en beperk dus die
likiditeit van die mark. ʼn Globale kapitaalmark, met ʼn baie groter poel van beleggers,
bied ʼn groter aanbod van fondse aan leners.
Een van die grootste nadele van beperkte likiditeit van ʼn plaaslike kapitaalmark is dat
die koste van kapitaal neig om hoër te wees as in die globale kapitaalmark. Die koste
van kapitaal is die prys om geld te leen, wat die opbrengskoers is wat leners aan
beleggers moet betaal. Dit is die rentekoers op skuldlenings, die dividendopbrengs
en verwagte kapitaalopbrengs op ekwiteitelenings. In ʼn plaaslike mark behels die
beperkte aantal beleggers dat die leners meer moet betaal om beleggers te oorreed
om hul die geld te laat leen. Die grootte van die aantal beleggers in ʼn internasionale
mark behels dat leners minder sal betaal. Hierdie argument word in Figuur 12.2
geïllustreer, asook in jou voorgeskrewe handboek op bladsy 354. Probleme van
beperkte likiditeit is nie beperk tot slegs ontwikkelende nasies wat neig tot kleiner
plaaslike kapitaalmarkte nie. In onlangse jare het selfs groot ondernemings in van die
wêreld se mees gevorder industriële lande, ook begin om internasionale
kapitaalmarkte te soek vir groter likiditeit en laer koste van kapitaal.
• Beleggersperspektief: Portefeulje-diversifikasie
Deur die globale kapitaalmark te gebruik, het beleggers ʼn wyer reeks van
beleggingsgeleenthede as wat hulle in ʼn plaaslike mark sou hê. Die mees opmerklike
toeval van die keuse is dat die beleggers kan diversifieer in hul internasionale
portefeuljes, wat hierdeur hul risiko verminder. Dit is meer as wat hulle in ʼn plaaslike
kapitaalmark kan doen. Die argument en hoe dit werk, word verduidelik in terme van
aandeelbedrywe, hoewel dieselfde argument vir effektebedrywe ook geld.
Voorbeeld 3.4
ʼn Belegger oorweeg om aandele te koop in ʼn nuwe onderneming wat nog geensins enige
fisiese produk vervaardig het nie. Die aandeelprys is baie wispelturig en aandele word deur
beleggers in groot maat aangekoop as gevolg van positiewe nuusdekking oor die
maatskappy. Hierdie soort belegging hou hoë risiko in. Ja, die onderneming kán suksesvol
wees, maar sukses is nog geensins bewys of gewaarborg nie. Beleggers kan hulleself teen
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel Bladsy 97
sulke risiko’s beskerm deur ook ander aandele te koop van ondernemings in dieselfde
industrie. Deur ʼn verskeidenheid van aandele in ʼn gediversifiseerde portefeulje aan te hou,
is die verliese wat kan plaasvind wanneer sommige aandeelpryse val, minder as die totaal
van winste van die ander aandele wat wel suksesvol presteer.
Figuur 12.2 illustreer die risikovermindering deur portefeulje-diversifikasie te toon in ʼn slegs-
plaaslike diversifikasie (a) en ook binne plaaslike, sowel as internasionale diversifikasie-
verband (b). Maak seker dat jy verstaan hoe sistematiese risiko aandele beïnvloed en
presies hoe dit werk.
Die risikoverminderingseffekte van internasionale portefeulje-diversifikasie sou groter wees
as dit nie was vir wispelturige wisselkoerse wat geassosieer word met huidige swewende
wisselkoersregimes nie. Die wisselkoers stel ʼn addisionele element van risiko in die
belegging van buitelandse bates bekend. Die onsekerheid veroorsaak deur wispelturige
wisselkoerse kan ook as ʼn beperking dien op die vinnige groei van die internasionale
kapitaalmark.
� Groei van die globale kapitaalmark
Volgens data van die Bank van Internasionale Settlements is die kapitaalmark besig om
vinnig te groei. Jou voorgeskrewe handboek verstrek getalle wat die stelling staaf. Daar is
egter ook faktore wat toegelaat het dat die internasionale kapitaalmark sedert die 1980’s
uitgebrei het, byvoorbeeld, inligtingstegnologie en deregulering.
• Inligtingstegnologie
Finansiële dienste is ʼn inligtingsintensiewe industrie en gebruik groot volumes
inligting oor markte, risiko’s, wisselkoerse, rentekoerse, kredietwaardigheid
ensomeer. Hulle gebruik hierdie tipe inligting om besluite te neem oor waar om te
belê, hoeveel om te vra vir leners, hoeveel rente om die depositohouers te laat betaal
ensovoorts. As gevolg van die inligtingsintensiteit is die finansiële dienstesektor meer
as enige ander industrie deur vooruitgang in inligtingstegnologie bevoordeel sedert
die 1970’s. Lees meer hieroor in jou voorgeskrewe handboek.
• Deregulering
Uit al die ander industrieë, is dit die finansiële dienstesektor wat die strengste in baie
lande gereguleer word. Tradisioneel verhoed owerhede wêreldwyd dat ander lande
se finansiële dienste hul kapitaalmarkte betree. In sommige gevalle verhoed hulle
ook die oorsese uitbreiding van hul plaaslike kapitaalmarkte. In sommige lande
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 98 Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
beperk die wet ook die plaaslike finansiële dienstebedryf. Lees meer hieroor in jou
voorgeskrewe handboek.
� Globale kapitaalmarkrisiko’s
Sommige ontleders is daaroor besorg dat individuele nasies meer kwesbaar is vir
spekulatiewe kapitaalvloei as gevolg van deregulering en verminderde beheer oor oorgrens-
kapitaalvloei. Uit hulle oogpunt bewerk dit ʼn minder stabiele effek op nasionale ekonomieë.
Martin Felstein (Harvard-ekonoom) voer aan dat die meeste van die kapitaal wat
internasionaal beweeg, slegs tydelike opbrengste behaal en kapitaal in en uit ʼn land skuif,
na gelang voorwaardes verander. Hy verwys na korttermynkapitaal as warm geld en/of
geduldsgeld (patient money) wat langtermyn-oorgrenskapitaalvloei sal ondersteun. Lees
meer oor sy terminologie in jou voorgeskrewe handboek.
Met die potensiële probleme veroorsaak deur die kwantiteit en kwaliteit van inligting, het baie
beleggers steeds nie die wêreld van oorgrensbeleggings betree nie en dié wat graag wil,
verander vinnig van besluit as gevolg van die beperkte (en soms onakkurate) inligting. Maar
sou die internasionale kapitaalmark aanhou groei, gaan finansiële tussengangers
waarskynlik toenemend kwaliteit inligting bied oor buitelandse beleggingsgeleenthede. Beter
inligting sal die sofistikasie van beleggingsbesluite verhoog en die frekwensie en grootte van
spekulatiewe kapitaalvloei verminder.
3.8.2 Euro-valutamark
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 12, Bladsye 362-364.
Euro-valuta verwys na enige geldeenheid wat gebank word buite die grense van enige land.
Euro-dollars, verantwoordelik vir omtrent tweederdes van alle Euro-valuta, is dollars wat
buite Amerika gebank word. Ander belangrike Euro-valuta is die Euro-jen, Euro-pond en die
Euro-euro. Daarom is die term “Euro-valuta” eintlik ʼn wanbenaming, omdat Euro-valuta
enige plek in die wêreld geskep kan word. Die “Euro”-voorvoegsel verwys na die Europese
ontstaan van die mark. Die Euro-valutamark is ʼn belangrike en relatief laekoste bron van
fondse vir die internasionale mark.
� Ontstaan en groei van die mark
Die Euro-valutamark het in die mid-1950’s ontstaan as gevolg van heelwat redes. Lande het
baie van hul dollars in Europa, en spesifiek in Londen, gedeponeer. Lees meer oor die
ontstaan van Euro-valuta in jou voorgeskrewe handboek op bladsy 362. Hoewel daar
verskeie politieke gebeure was wat bygedra het tot die groei van die Euro-geldeenheid (of
Euro-valuta), was dit alleen nie verantwoordelik vir die groei nie. Die mark het ook gegroei
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel Bladsy 99
omdat dit werklike finansiële voordele aangebied het – aanvanklik aan diegene wat dollars
wou deponeer of leen, en later ook aan diegene wat ander geldeenhede wou deponeer of
leen.
� Voordele van Euro-valuta
Die hoof faktor wat Euro-valuta so aantreklik maak vir leners en voornemende
deponeerders, is die gebrek aan owerheidsregulasie. Dit laat banke toe om hoër
rentekoerse aan Euro-valutadeposito’s te bied, as op deposito’s in hulle plaaslike
geldeenheid. Dit maak Euro-valutadeposito’s aantreklik vir enigeen wat geld het om te
deponeer. Die gebrek aan owerheidsregulasie laat banke ook toe om leners ʼn laer
rentekoers te bied vir Euro-valutalenings, as in hulle plaaslike geldeenheid, wat gevolglik
Euro-valutalenings aantreklik maak vir diegene wat geld wil leen. Met ander woorde, die
verspreiding van die Euro-valutadeposito-koers en die Euro-valutaleningskoers is minder as
dié van hulle plaaslike deposito- en leningskoerse. Figuur 12.4 demonstreer laasgenoemde.
Daar is duidelik ʼn sterk motivering vir lande om die Euro-valutamark te gebruik. Lande kan ʼn
hoër rentekoers op deposito’s kry en minder vir lenings betaal. Gegewe die laaste stelling, is
dit verrassend dat die mark nie nóg vinniger groei as wat dit reeds doen nie. Hoekom sal
enigeen geld in sy eie geldeenheid deponeer as hy/sy beter opbrengste in die Euro-
valutamark kan verdien?
Jou voorgeskrewe handboek het ʼn volledige bespreking met voorbeelde van hoe
bogenoemde werk.
� Nadele van Euro-valutamark
Daar is twee nadele aan die Euro-valutamark. Ten eerste, wanneer ʼn deponeerder ʼn
gereguleerde bankstelsel gebruik, weet hy/sy dat die waarskynlikheid om ʼn deposito te
verloor as gevolg van ʼn bankmislukking, moontlik is. Tweedens, die leen van internasionale
fondse kan ʼn onderneming aan buitelandse valutarisiko’s blootstel.
Nadele is slegs in breë trekke hierbo genoem. Jy moet die gedeelte in jou voorgeskrewe
handboek bestudeer en seker maak dat jy die twee nadele verstaan.
3.8.3 Globale effektemark
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 12, Bladsye 364-365.
Die globale effektemark het vinnig gegroei gedurende die 1980’s en 1990’s en steeds
aanhou groei tot in die millennium. Effekte is ʼn belangrike bron van finansiering vir baie
ondernemings. Die mees algemene tipe is vastekoersverband-effekte. Die investeerder wat
die vastekoers-effekte aankoop, kry ʼn vaste stel kontantafbetalings. Totdat die effekte
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 100 Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
volgroeid of volwasse is, verdien die investeerder jaarliks ʼn rentebetaling, en wanneer die
effekte volwasse is, kry hy die nominale waarde van die effekte weer terug. Daar is twee
soorte internasionale effekte, naamlik buitelandse en Euro-effekte. Buitelandse effekte
word buite die lener se land verkoop en in die geldeenheid van die land waarin dit uitgereik
word, gedenomineer. Euro-effekte word gewoonlik onderskryf deur ʼn internasionale
sindikaat van banke, anders as die lande in wie se geldeenheid die effekte gedenomineer is.
Lees verder in jou voorgeskrewe handboek oor bogenoemde.
� Voordele van Euro-effektemark
Drie kenmerke van die Euro-effektemark maak dit ʼn aantreklike alternatief vir die meeste
groot plaaslike effektemarkte:
• Regulatoriese inmenging (bladsy 365)
• Bekendmakingsvereistes (bladsy 365)
• Gunstige belastingstatus (bladsy 365)
3.8.4 Globale aandelemark
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 12, Bladsye 365-366.
Historiese substansiële regulatoriese besprekings het nasionale aandelemarkte van mekaar
geskei. Dit was nie net moeilik om kapitaal uit ʼn land te neem en te belê nie, maar
ondernemings het ook gereeld ʼn gebrek gehad aan die vermoë om hulle aandele te lys op
die aandeelmarkte buite hulle eie lande. Die regulatoriese beperkings het dit moeilik gemaak
vir ander ondernemings om opmerklike aandelekapitaal van ander lande aan te trek. Die
beperkings het vinnig tussen die 1980’s en 1990’s weggeval. Die globale aandelemark maak
dit moontlik vir ondernemings om kapitaal van buitelandse beleggers te verkry deur hulle
aandele op verskillende aandelebeurse te lys en om fondse te verkry deur aandele of skuld
wêreldwyd uit te reik. Jou voorgeskrewe handboek bespreek die globale aandelemark meer
volledig.
Aktiwiteit 3.3
Lys die wêreld se vyf grootste aandelebeurse.
3.8.5 Buitelandse valutarisiko en die koste van kapitaal
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 12, Bladsy 367.
Ondernemings kan wel fondse teen laer koste in die globale kapitaalmark leen as in hulle eie
lande, maar buitelandse valutarisiko maak dit moeiliker binne ʼn swewende
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel Bladsy 101
wisselkoersstelsel. Nadelige fluktuasies in buitelandse valutamarkte kan die koste van
buitelandse valutalenings verhoog (soos in Asië). Onvoorspelbare beweging in wisselkoerse
kan risiko’s veroorsaak in buitelandse valutalenings. Wanneer ondernemings fondse leen
van die globale kapitaalmark, moet hulle die voordeel van ʼn laer rentekoers oorweeg
teenoor die risiko van ʼn toename in werklike koste van kapitaal as gevolg van negatiewe
wisselkoersbewegings. Hoewel die gebruik van vooruit-wisselkoersmarkte laer buitelandse
valutarisiko met korttermynlenings kan meebring, verwyder dit nie die risiko nie. Belangrik is
ook dat vooruit-valutamarkte nie voldoende dekking vir langtermynlenings bied nie.
3.9 Samevatting
Die drie hoof temas in Studie-eenheid 3 is buitelandse valutamarkte, internasionale
monetêre stelsels en internasionale kapitaalmarkte. Die tema van buitelandse valutamarkte
behandel eerstens die funksies van buitelandse valutamarkte. Onder hierdie afdeling word
valuta-omsetbaarheid, lokowisselkoerse, vooruit-wisselkoerse en valutaruiltransaksies
bespreek. Die aard van die buitelandse valutamark word bespreek; dit is ʼn globale netwerk
van banke, makelaars en buitelandse valutahandelaars wat deur elektroniese
kommunikasiestelsels onderling gekonnekteer is. Die ekonomiese teorie van die
bepalingswisselkoerse word daaropvolgend bespreek; dit bestaan uit pryse en wisselkoerse
(wet van een prys, die koopkragpariteit-teorie, geldaanbod en prysinflasie), rentekoerse en
wisselkoerse en beleggingsielkunde en lawaaiwa-effekte. Wisselkoersvooruitskatting belig
twee mark-denkrigtings, naamlik die doeltreffende mark-denkrigting en die ondoeltreffende
mark-denkrigting. Die fundamentele en tegniese analise van benaderings vir vooruitskatting
word ook bespreek. Die laaste afdeling, valuta-omsetbaarheid, bespreek drie tipes
omsetting, naamlik vrylik-omsetbaar, ekstern-omsetbaar en nie-omsetbaar.
Die tweede tema, die internasionale monetêre stelsel, gee ʼn breë agtergrond van hoe die
stelsel ontstaan het. Die eerste afdeling bespreek die ontstaan van die goudstandaard.
Hierop word die geskiedenis, meganika en sterkte van die goudstelsel verduidelik. Die
Bretton Woods-stelsel se geskiedenis word bespreek, gevolg deur die rol van die IMF en
Wêreldbank en hoe elkeen in die geheel pas. Die ineenstorting van die vaste
wisselkoersstelsel en die redes vir die ineenstorting word behandel. Die ontstaan van
swewende wisselkoersregime (na die ineenstorting van die vaste wisselkoersstelsel)
verduidelik die belang van die Jamaika-ooreenkoms en wat sedert 1973 met
wisselkoersbewegings gebeur het. Die debat vir swewende wisselkoerse (monetêre
beleidsoutonomie, handelsbalansaanpassing en krisisherstel) en vaste wisselkoerse
(monetêre dissipline, spekulasie, onsekerheid en handelsbalans-aanpassings en
ekonomiese herstel) word ook verduidelik. Onder wisselkoerse in die praktyk word
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 102 Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
vasgepende wisselkoerse en geldeenheidsraad bespreek, gevolg deur ʼn verduideliking van
hoe krisisbestuur deur die IMF funksioneer, die soorte krisisse wat daar kan opduik.
Laastens word die IMF se beleidsvoorskrifte geëvalueer.
Die laaste tema in die studie-eenheid bespreek internasionale kapitaalmarkte. Eerstens
word die voordele van die kapitaalmark bespreek. Onder die tema word gekyk na die
funksies van die kapitaalmark, hoekom die globale kapitaalmark so aantreklik is (vanuit
beleggings- en lenersperspektief), die groei van die kapitaalmark (inligtingstegnologie en
deregulasie) en die risiko’s verbonde aan globale kapitaalmarkte. Die volgende afdeling is
die Euro-valutamark. Die ontstaan en groei van die mark, asook die voordele en nadele
daarvan word bespreek. Die globale effektemark, asook die voordele van die euro-
effektemark word bespreek, gevolg deur ʼn bespreking van die globale aandelemark. Die
tema sluit af met ʼn bespreking van die risiko’s verbonde aan buitelandse valuta.
Soos genoem, speel elk van die drie temas ʼn rol in internasionale bestuur en internasionale
ondernemings. Ná voltooiing van die studie-eenheid behoort jy presies te verstaan waar die
eenheid in internasionale bestuur pas.
3.10 Selfevaluering
Vraag 9
Twee lande, Groot Brittanje en Amerika produseer albei een produk: sjokolade. Gestel die
prys per sjokolade is $2.80 in Amerika en £3.70 Groot Brittanje. Beantwoord die volgende
vrae:
1. Volgens die PPP teorie, wat sal die dollar/pond spot wisselkoers wees.
2. Gestel daar word verwag dat die prys van sjokolade opgaan na $3.10 in Amerika en na
£4.65 in Groot Brittanje. Wat sal die een jaar vorentoe dollar/pond wisselkoers wees?
3. Gegewe jou antwoorde by vraag 1 en 2, en gestel die huidige rentekoers in Amerika is 15
persent, wat sal die huidige rentekoers in Brittanje wees.
Vraag 10
Bespreek die debat vir ʼn swewende wisselkoersregime en vir ʼn vaste wisselkoersregime.
Vraag 11
Waarom is die globale kapitaalmark so belangrik vir die globale monetêre stelsel?
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel Bladsy 103
3.11 Selfevalueringsriglyne
Vraag 9
Twee lande, Groot Brittanje en Amerika produseer albei een produk: sjokolade. Gestel die
prys per sjokolade is $2.80 in Amerika en £3.70 in Groot-Brittanje. Beantwoord die volgende
vrae:
1. Volgens die PPP teorie, wat sal die dollar/pond spot wisselkoers wees.
Antwoord:
E$/£ = P$/P£
E$/£ = 2.80/3.70
E$/£ = 0.76
So £1 = $0.76 OF $1 = £1.32
2. Gestel daar word verwag dat die prys van sjokolade opgaan na $3.10 in Amerika en na
£4.65 in Groot Brittanje. Wat sal die een jaar vorentoe dollar/pond wisselkoers wees?
Antwoord:
E$/£ = P$/P£
E$/£ = 3.10/4.65
E$/£ = 0.67
So £1 = $0.67 OF $1 = £1.5
3. Gegewe jou antwoorde by vraag 1 en 2, en gestel die huidige rentekoers in Amerika is 15
persent, wat sal die huidige rentekoers in Brittanje wees.
Antwoord:
Maak gebruik van die internasionale Fisher effek:
��− ��
��
× 100 = � − �
0.76 − 0.67
0.67× 100 = 15 − �
0.13 × 100 = 15 − �
13 = 15 − �
13 − 15 = − �
−2 = − �
� = 2
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 104 Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Vraag 10
Bespreek die debat vir ʼn swewende wisselkoersregime en vir ʼn vaste wisselkoersregime.
� Debat vir ʼn swewende wisselkoersregime:
o Die stelsel gee aan lande outonomie rakende hulle monetêre beleid.
o Swewende wisselkoerse fasiliteer gladde aanpassings van handelswanbalanse.
� Debat vir ʼn vaste wisselkoersregime:
o Die behoefte om ʼn vaste wisselkoers te handhaaf, dwing monetêre dissipline op ʼn
land af.
o Swewende wisselkoersregimes is kwesbaar vir spekulatiewe druk.
o Die onsekerheid wat swewende wisselkoerse vergesel, blus die groei van
internasionale handel en belegging.
o Die depresiasie van ʼn geldeenheid op die buitelandse valutamark neig om
prysinflasie te veroorsaak.
Bogenoemde is slegs kortliks genoem. Daar word van jou verwag om die inligting aan te vul
met nog inligting uit jou voorgeskrewe handboek.
Vraag 11
Waarom is die globale kapitaalmark so belangrik vir die globale monetêre stelsel?
Die globale kapitaalmark bied groter geleenthede vir ondernemings en individue om ʼn ware
gediversifiseerde portefeulje van internasionale belegging in finansiële bates te bou, wat ook
risiko verminder..
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede Bladsy 105
STUDIE-EENHEID 4: GLOBALE STRATEGIEË, STRUKTURE EN
BUITELANDSE MARKTOETREDE
4.1 Studie-eenheid leeruitkomste
Kennis en begrip
Na voltooiing van Studie-eenheid 4 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te
demonstreer van:
• Ondernemingstrategieë
• Ondernemingstrukture
• Buitelandse marktoetrede
Vaardighede
Jy sal ook in staat wees om:
• strategiese oriëntasie en posisionering van ondernemings te bespreek.
• die konsep van werksaamhede en die waardeketting te bespreek.
• globale uitbreiding te bespreek.
• verskillende internasionale strategieë te bespreek.
• te verduidelik wat met organisatoriese argitektuur bedoel word.
• verskillende ondernemingstrukture te bespreek.
• beheerstelsels en aansporings van ondernemingstrukture te bespreek.
• prosesse, organisatoriese kultuur en die kombinasie van strategie en argitektuur te
bespreek.
• die konsep van globale mededingendheid, asook globale mededingende voordeel
te beskryf.
• die basiese toetrede-besluite te bespreek.
• verskillende toetrede-metodes te verduidelik.
• die keuse van toetrede-metodes te bespreek.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 106 Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
4.2 Voorgeskrewe handboek
Hill, C.W.L. 2014. International Business: Competing in a global marketplace. 10de uitgawe.
Verenigde Koninkryk: McGraw-Hill Education.
Bestudeer die volgende afdelings vir die doeleindes van hierdie studie-eenheid:
Afdeling IV
Hoofstuk 13, bladsye 380-393 en 397-402
Hoofstuk 14, bladsye 410-438
Hoofstuk 15, bladsye 448-462
4.3 Verrykende bronne
Nie van toepassing
4.4 Hoe kan jy jou begrip verbeter?
Maak seker jy verstaan die volgende terme:
Sleutelwoord Omskrywing
Strategie Dade/aksies van bestuurders om doelwitte van die onderneming
te bereik.
Winsgewendheid Koers van opbrengs wat die onderneming op sy belêde kapitaal
maak.
Winsgroei Die persentasie toename in netto wins oor ʼn gegewe tydperk.
Kernvaardighede Dié vaardighede binne die onderneming waarmee mededingers
nie maklik kan vergelyk of dit kan naboots nie.
Globaal
gestandaardiseerde
strategie
Fokus om winsgewendheid en winsgroei te verhoog deur
voordeel uit kosteverminderings, as gevolg van skaalbesparings,
leer-effekte en liggingsekonomieë.
Liggingstrategie Fokus om winsgewendheid te verhoog deur firma se goedere en
dienste aan te pas, vir beste passing tussen smake en voorkeure
in verskillende nasionale markte.
Transnasionale
strategie
Doelwit is gelyktydige laekostebereiking in liggingsekonomieë,
skaalbesparings en leer-effekte; gedifferensieerde
produkaanbiedinge oor geografiese markte wat plaaslike verskille
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede Bladsy 107
akkommodeer; bevordering van multirigtingvloei in vaardighede
tussen verskillende filiale in onderneming se globale
bedryfsnetwerk.
Internasionale
strategie
Stel eers produkte aan plaaslike mark bekend en verkoop daarna
internasionaal met slegs minimale plaaslike aanpassings.
Organisatoriese
argitektuur
Die geheel van ʼn onderneming se organisasie, vanaf formele
organisatoriese struktuur, beheerstelsels en aansporings,
prosesse, organisatoriese kultuur tot mense/werknemers.
Beheerstelsels Maatstawwe waarvolgens prestasie van subeenhede gemeet en
bestuur beoordeel word vir hoe hulle die subeenhede bestuur.
Aansporings Meganismes in gebruik om gepaste bestuursgedrag te beloon.
Prosesse Wyses en metodes waarvolgens besluite geneem en werk binne
die onderneming verrig word.
Organisatoriese
kultuur
Gedeelde norme en waardestelsel onder werknemers van die
onderneming.
Mense Verwys nie slegs na onderneming se werknemers nie, maar ook
die strategie om individue volgens toepaslike vaardighede,
waardes en oriëntasie te werf, te betaal en te behou.
Vertikale
differensiasie
Verwys na die ligging van besluitnemingsverantwoordelikheid
binne ʼn struktuur.
Horisontale
differensiasie
Verwys na die strukturele verspreiding en uiteensetting van die
onderneming in subeenhede.
Integrasiemeganismes Meganismes vir die koördinering van subeenhede.
Kennisnetwerk Netwerk wat inligting oordra in ʼn onderneming deur middel van
informele kontakte tussen die bestuurders en uitgebreide
inligtingstelsels.
Persoonlike beheer Beheer deur persoonlike kontak met ondergeskiktes.
Burokratiese beheer Beheer deur ʼn stelsel van reëls en prosedures wat die aksies van
subeenhede lei.
Uitsetbeheer Die stel van doelwitte vir subeenhede en om die doelwitte uit te
druk in terme van relatiewe doelwit-presteringsmaatstawwe, soos
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 108 Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
winsgewendheid, produktiwiteit, groei, markaandeel en kwaliteit.
Kulturele beheer Ontstaan wanneer werknemers inkoop in die norme en
waardestelsel van die onderneming.
4.5 Inleiding
Die eenheid kyk na die strategieë en strukture van internasionale sake met die eerste tema
se fokus op ondernemingstrategieë. Strategiese oriëntasie en posisionering van die
onderneming word bespreek, gevolg deur bedrywighede in die waardeketting. Die tema
belig ook globale uitbreiding, wat in die laaste tema van die eenheid verder bespreek word.
Laastens word die verskillende tipes internasionale strategieë in die tweede tema bespreek.
Laasgenoemde fokus op ondernemingstrukture. Eerstens word verduidelik wat
organisatoriese argitektuur is, hoe dit inpas en lei tot verskillende tipes
ondernemingstrukture, beheerstelsels en aansporings, prosesse en organisatoriese kultuur.
Die tema sluit af met die sintese tussen strategie en struktuur. Die laaste tema staan stil by
buitelandse marktoetrede. Mededingendheid en globale mededingende voordeel word
eerstens bespreek, vir begrip oor die belang daarvan by basiese toetrede-besluite, basiese
toetrede-metodes en ook die keuse van metodes.
Die eenheid fasiliteer jou basiese begrip oor hoe strategieë en strukture tot voordeel is vir ʼn
onderneming wat in die buitelandse mark wil sake bedryf.
4.6 Ondernemingstrategieë
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 13, bladsy 380.
Lees die openingsgevallestudie op bladsye 379 -380 in jou voorgeskrewe handboek: Ford
se globale strategie.
Die primêre fokus in die module tot dusver was op aspekte van die groter omgewing
waarbinne internasionale ondernemings kompeteer. Hierdie groter omgewing sluit in die
verskillende politieke, ekonomiese en kulturele instansies van lande, die internasionale
handels- en beleggingsraamwerk, sowel as die internasionale monetêre stelsel. Die fokus
beweeg nou vanaf die omgewing na die onderneming self en meer spesifiek na die optrede
wat bestuurders kan uitoefen om meer effektief as ʼn internasionale onderneming te
kompeteer. Die tema bespreek hoe die onderneming winsgewendheid kan verhoog deur sy
werksaamhede na buitelandse markte uit te brei.
4.6.1 Strategiese oriëntasie en posisionering van onderneming
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 13, Bladsye 380-383.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede Bladsy 109
Voordat aanwendbare strategieë van bestuurders in multinasionale ondernemings ter sprake
kom, is die basiese beginsels van ʼn strategie eerstens onder die loep. ʼn Onderneming se
strategie word gedefinieer as die optrede of handeling van bestuurders om doelwitte van die
onderneming te bereik. Vir die meeste ondernemings bly die belangrikste doelwit om die
waarde van die onderneming te maksimaliseer vir sy eienaars en aandeelhouers. Om die
waarde van die onderneming te maksimaliseer, moet bestuurders strategieë nastreef wat die
winsgewendheid van die onderneming en die winsgroeikoers verhoog; sien Figuur 13.1.
Winsgewendheid kan op heelwat maniere gemeet word; konsekwentheidshalwe word dit
gedefinieer as die onderneming se opbrengskoers verdien op sy belêde kapitaal (ROIC).
Laasgenoemde word bereken deur die onderneming se netto wins te deel deur die totale
belêde kapitaal. Winsgroei word gemeet deur die persentasie toename in netto wins oor ʼn
tydperk. Hoër winsgewendheid en ʼn hoër winsgroeikoers sal die waarde van die
onderneming verhoog en verdere opbrengste bewerkstellig vir eienaars en aandeelhouers.
Bestuurders kan die winsgewendheid verhoog deur kosteverlagende strategieë te volg, of
deur strategieë wat waarde tot produkte voeg, wat daardeur weer die onderneming in staat
stel om pryse te verhoog. Bestuurders kan ook die koers waarteen winste groei mettertyd
verhoog deur strategieë te implementeer wat meer produkte in bestaande markte verkoop,
of deur tot nuwe markte toe te tree.
� Waardeskepping
Die roete om winsgewendheid in ʼn onderneming te verhoog, is deur meer waarde te skep.
Die totale waarde wat ʼn onderneming skep, word gemeet deur die verskil tussen
produksiekoste en die produkwaarde vir kliënte. Hoe meer waarde die kliënte aan ʼn
onderneming se produkte koppel, hoe hoër word die prys wat die onderneming vir sy
produkte kan hef. Maar die prys wat die onderneming vir goedere en dienste vra, is tipies
minder as die premie wat kliënte op goedere en dienste plaas. Die rede is dat kliënte die
waarde vasvang in die vorm van verbruikersurplus. Kliënte kan dit doen omdat die
onderneming met ander ondernemings kompeteer vir die kliënt se ondersteuning en
sakevertroue. Daarom vra die onderneming ʼn laer prys as wat ʼn monopolieverskaffer sou
kon vra. Dis gewoonlik ook onmoontlik om die mark in so ʼn mate te segmenteer dat die
onderneming aan elke kliënt ʼn prys kan vra, gegrond op individuele assessering van
produkwaarde, met verwysing na die kliënt se reserveringsprys. Hierom kan die prys wat
gevra word, neig om laer te wees as die waarde of premie wat deur kliënte op die produk
geplaas word.
Figuur 13.2 illustreer die konsep:
V = waarde van produk tot ʼn gemiddelde kliënt
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 110 Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
P = gemiddelde prys wat onderneming van kliënt vir produk kan vra, binne die
mededingende druk en onderneming se vermoë om mark te segmenteer
C = gemiddelde eenheidskoste van produksie van produk (C bestaan uit alle
relevante koste, ingeslote onderneming se koste van kapitaal).
P-C = onderneming se wins per eenheid verkoop (p)
V-P = verbruikersurplus per eenheid
V-C = waarde geskep deur eenheid
Die onderneming maak wins wanneer P groter is as C, en wins groter is, indien C laer is
relatief tot P. Die verskil tussen V en P is gedeeltelik bepaal deur die intensiteit van
mededingende druk in mark; hoe laer die intensiteit van mededingende druk, hoe hoër is die
prys relatief tot V.
Die onderneming se waardeskepping word gemeet in die verskil tussen V en C (V-C). ʼn
Onderneming skep waarde deur insette om te skakel wat C kos, in ʼn produk waarop kliënte
waarde plaas van V. ʼn Onderneming kan meer waarde skep (V-C) deur produksiekoste (C)
te verlaag, of deur die produk aantrekliker te maak met, byvoorbeeld, beter ontwerp,
stilering, funksionaliteit ensovoorts. Dit bring mee dat kliënte groter waarde op die produk
plaas (V verhoog) en gewilliger sal wees om ʼn hoër prys te betaal (P verhoog). Die
bespreking lei dat ʼn onderneming hoër winste verdien wanneer meer waarde vir sy kliënte
teen ʼn laer koste geskep word. Daar word na ʼn strategie as laekoste-strategie verwys
wanneer daar ʼn verlaging in produksiekoste is. ʼn Strategie waarin daar gefokus word op die
verhoging in aantreklikheid van ʼn produk word ʼn differensiasie-strategie genoem. Michael
Porter se betoog rondom die twee strategieë word verder in jou voorgeskrewe handboek
bespreek.
� Strategiese posisionering
Porter noem dat dit belangrik vir ʼn onderneming is om duidelik te wees oor hul keuse van
strategiese beklemtoning, met betrekking tot waardeskepping en lae koste, en om sy interne
werksaamhede in te stel om strategiese beklemtoning te ondersteun. Figuur 13.3 illustreer
hierdie uitgangspunt. Die konvekse kurwe in Figuur 13.3 stel die doeltreffendheidsgrens
voor. Die grens dui al die verskillende posisies aan wat die onderneming kan aanneem om
waarde tot die produk toe te voeg (V) binne laer koste (C), deur aan te neem dat die
onderneming se interne werksaamhede reg ingestel is om ʼn bepaalde posisie te ondersteun.
Die doeltreffendheidsgrens se konvekse vorm is die gevolg van verminderde of afnemende
opbrengs. Laasgenoemde verwys na wanneer ʼn onderneming reeds opmerklike waarde
toegevoeg het tot sy huidige produkte, en wanneer hy dan nog ʼn klein bietjie waarde wil
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede Bladsy 111
verhoog, sal dit beduidende addisionele koste vereis. Die konvekse vorm stel ook voor dat
wanneer ʼn onderneming reeds ʼn laekoste-struktuur het, dit die waarde van sy produkaanbod
moet opgee om addisionele kostevermindering te verkry. Die res van Figuur 13.3 word
verder in jou voorgeskrewe handboek bespreek.
Die drie kernbeginsels van ʼn basiese strategie-denkraamwerk om winsgewendheid van die
onderneming te maksimaliseer:
• Kies ʼn posisie op die doeltreffendheidsgrens wat lewensvatbaar is in die sin dat daar
genoeg vraag is om die keuse te ondersteun.
• Stel interne werksaamhede in soos vervaardiging, bemarking, logistiek,
inligtingstelsels, menslike hulpbronne ensovoorts, om die strategiese posisie te
ondersteun.
• Maak seker dat die onderneming die regte sakestruktuur gereed het om die strategie
te kan uitvoer.
Die strategie, aktiwiteite en organisasie van die onderneming moet konsekwent met mekaar
verloop as dit mededingende voordeel en beter winsgewendheid wil bereik. Die
werksaamhede reflekteer die verskillende waardeskeppingsaksies wat ʼn onderneming
onderneem en word hiernaas bespreek.
4.6.2 Werksaamhede en die waardeketting
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 13, Bladsye 383-386.
Die werksaamhede van ʼn onderneming kan gesien word as ʼn waardeketting saamgestel uit
ʼn reeks kenmerkende waardeskeppingsaksies, ingeslote produksie, bemarking en verkope,
materiaalbestuur, navorsing en ontwikkeling, menslike hulpbronne, inligtingstelsels en die
onderneming se infrastruktuur. As waardeskeppingsaktiwiteite word daar onderskeid getref
tussen primêre en ondersteunende aktiwiteite; sien Figuur 13.4. As die onderneming sy
strategie doeltreffend wil implementeer, en homself wil posisioneer op die
doeltreffendheidsgrens (soos in Figuur 13.3), moet die onderneming die werksaamhede
effektief bestuur en wel so, dat dit konsekwent bly met sy strategie.
� Primêre werksaamhede
Primêre werksaamhede verwys na die ontwerp, maak en aflewering van die produk, die
bemarking, ondersteuning en náverkopediens. Figuur 13.4 toon hoe die primêre
werksaamhede in die volgende vier funksies verdeel word:
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 112 Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
1. Navorsing en ontwikkeling
Navorsing en ontwikkeling is betrokke met die ontwerp van produkte en
produksieprosesse.
2. Produksie
Produksie verwys na die maak of lewering van goedere en dienste. Vir fisiese
produkte beteken produksie basies die vervaardiging van die produkte. Maar vir
dienste gelewer, soos in banke, vind produksie plaas wanneer die diens aan die kliënt
gelewer word.
3. Bemarking en verkope
Die funksies van ʼn onderneming help om waarde te skep op verskeie maniere. In
bemarking behels dit, byvoorbeeld, handelsmerkposisionering en advertensies. In
verkope gaan dit oor waardeskepping, deur kliëntebehoeftes te ondersoek, en dit weer
terug te kommunikeer deur middel van die navorsing en ontwikkelingsfunksie van die
onderneming.
4. Kliëntediens
Kliëntediens behels die beskikbare náverkopediens en -ondersteuning. Die funksie
skep ʼn persepsie van beter waarde vir kliënte, deur hulle probleme op te los en hulle
te ondersteun ná die aankoop van hulle produk.
� Ondersteuningswerksaamhede
Die ondersteuningswerksaamhede van die waardeketting bied insette wat toelaat dat
primêre aktiwiteite kan plaasvind. Die vier ondersteuningswerksaamhede is:
1. Inligtingstelsels
Die stelsels verwys na elektroniese stelsels vir die bestuur van voorraad, opvolg van
verkope, produkbeprysing, produkverkope, kliëntediensnavrae ensovoorts.
2. Logistiek
Die logistieke funksie beheer die oordrag van fisiese materiale deur die
waardeskeppingsproses, deur produksie, en die beweeg van die voltooide produkte na
die verspreidingsplekke.
3. Menslike hulpbronne
Menslikehulpbron-funksie kan bydra om meer waarde te skep op heelwat maniere. Dit
verseker dat die onderneming die regte kombinasie van geskoolde werkers het om die
genoemde waardeskeppingswerksaamhede effektief te verrig.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede Bladsy 113
4. Ondernemingsinfrastruktuur
Die funksie sorg vir die konteks waarbinne al die ander
waardeskeppingswerksaamhede plaasvind. Die infrastruktuur sluit in die
ondernemingstruktuur, beheerstelsels en die kultuur van die onderneming.
Die primêre en ondersteuningswerksaamhede word volledig en met toepaslike voorbeelde in
jou voorgeskrewe handboek bespreek.
Aktiwiteit 4.1
Lys voorbeelde van elkeen van die funksies onder die primêre werksaamhede en die
ondersteuningswerksaamhede.
4.6.3 Globale uitbreiding
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 13, Bladsye 386-393.
Globale uitbreiding laat ondernemings toe om hul winsgewendheid en winskoers te verhoog
op maniere wat nie vir plaaslike ondernemings haalbaar is nie. Ondernemings met
internasionale werksaamhede kan:
1. Die mark vir hulle plaaslike produkaanbiedinge uitbrei deur die produkte in
internasionale markte te verkoop.
2. Liggingsekonomieë laat realiseer deur die verspreiding van individuele
waardeskeppingswerksaamhede na liggings op enige plek ter wêreld waar dit meer
doeltreffend en effektief uitgevoer kan word.
3. Groter skaalbesparings realiseer uit die ondervinding om ʼn uitgebreide globale mark
vanaf ʼn sentrale ligging te bedien, en daardeur die koste van waardeskepping te
verminder.
4. ʼn Groter opbrengs verdien deur waardevolle verworwe vaardighede deur die
buitelandse werksaamhede, te benut, en in ander entiteite binne die firma se globale
bedryfsnetwerke terug te ploeg.
Desnieteenstaande word ʼn onderneming se vermoë om winsgewendheid en winsgroei te
verhoog deur dié strategieë te volg, beperk deur die noodsaak om produkaanbiedinge,
bemarkings- en sakestrategieë tot die verskillende nasionale voorwaardes aan te pas.
Onderstaande word slegs kortliks in die gids bespreek, maar vollediger in jou voorgeskrewe
handboek behandel:
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 114 Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
� Markuitbreiding: Aanwending van produkte en vaardighede
ʼn Onderneming kan sy groeikoers verhoog deur goedere en dienste wat plaaslik ontwikkel
word, internasionaal te verkoop. Meeste multinasionale ondernemings het begin deur
daardie roete te volg.
Voorbeeld 4.1
Starbucks-koffie is ʼn voorbeeld van ʼn maatskappy wat in Amerika begin het en na die res
van die wêreld uitgebrei het.
Die sukses van baie multinasionale ondernemings wat op hierdie manier uitbrei, is nie net op
goedere en dienste wat hulle aan die buiteland verkoop, gebaseer nie, maar ook op die
kernvaardighede onderliggend aan die ontwikkeling, produksie en bemarking daarvan.
Kernvaardighede verwys na die vaardighede binne die onderneming wat mededingers nie
maklik kan vergelyk of naboots nie.
� Liggingsekonomieë
Vir ondernemings wat probeer oorleef in ʼn mededingende globale mark, lê die voordeel
daarin om elke waardeskeppingswerksaamheid fisies te vestig op die spesifieke plek waar
die ekonomiese, politieke en kulturele voorwaardes, ingeslote relatiewe faktorkoste, die
gunstigste is vir die uitvoer van die spesifieke werksaamheid. Ondernemings wat sulke
strategieë volg, realiseer waarna verwys word as liggingsekonomieë. Samevattend, ontstaan
hierdie ekonomieë as gevolg van die uitvoer van waardeskeppingswerksaamhede na die
mees optimale ligging vir daardie spesifieke aktiwiteite, ongeag waar in die wêreld.
Bestudeer ook die volgende aspekte in jou voorgeskrewe handboek:
• Skep van ʼn globale netwerk
Dit verwys na die skep van ʼn globale netwerk van waardeskeppingswerksaamhede,
met verskillende vlakke van die waardeketting, versprei regoor gebiede rondom die
wêreld, waar die waarnemende waarde gemaksimaliseer is of die koste van
waardeskepping geminimaliseer word.
• Sommige tekortkominge
Wanneer vervoerkoste en handelsversperrings ter sprake kom, kompliseer dit die
prentjie. Daar skuil ook verdere moontlike beperkings in die belangrikheid van die
assessering van politieke en ekonomiese risiko’s wanneer liggingsbesluite geneem
word.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede Bladsy 115
� Ervaringseffekte
ʼn Ervaringskurwe verwys na die waargeneemde sistematiese vermindering in
produksiekoste wat oor die produklewensduur plaasvind. Figuur 13.5 se ervaringskurwe
illustreer die verhouding tussen eenheidsproduksiekoste en kumulatiewe uitsette. Dit word
deur twee aspekte verduidelik, naamlik leer-effekte en skaalbesparings.
• Leer-effekte
Leer-effekte verwys na die kostebesparing as gevolg van leer deur te “doen”.
• Skaalbesparings
Skaalbesparings verwys na ʼn vermindering in eenheidskoste as die resultaat om ʼn
groot volume van ʼn produk te produseer.
• Strategiese betekenis
Die strategiese betekenis van die ervaringskurwe is duidelik. Deur af te beweeg met
die ervaringskurwe laat dit ʼn onderneming toe om die koste om waarde te skep, te
verlaag en winsgewendheid te verhoog. Die onderneming wat vinniger afbeweeg met
die ervaringskurwe het ʼn kostevoordeel bo sy mededingers. Onderneming A in
Figuur 13.5 het duidelik ʼn groter kostevoordeel omdat Onderneming A verder af in
die ervaringskurwe voorkom.
� Benutting van filiaalvaardighede
Van belang vir kernvaardighede is, soos ook vroeër bespreek, die idee dat waardevolle
vaardighede eerstens plaaslik beoefen en uitgevoer word en daarná aan buitelandse
werksaamhede oorgedra word. Maar vir meer volwasse multinasionale besighede wat reeds
ʼn gevestigde netwerk van filiaalwerksaamhede in buitelandse markte het, kan die
ontwikkeling van waardevolle vaardighede ook slegs in buitelandse filiale plaasvind.
4.6.4 Internasionale strategieë
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 13, Bladsye 397-402.
Druk om plaaslike toeganklikheid toon dat dit nie moontlik is vir ʼn onderneming om sy volle
potensiaal van skaalbesparings, leer-effekte en liggingsekonomieë te realiseer nie. Dis nie
altyd moontlik om die globale mark van ʼn enkel, laekosteligging te bedien nie, of om globaal
gestandaardiseerde produkte te produseer, en wêreldwyd te bemark om die
kostevermindering geassosieer met leer-effekte, te verkry nie. Die behoefte om die
produkaanbiedinge aan te pas tot die plaaslike voorwaardes kan teen die implementering
van so ʼn tipe strategie inwerk. Hoe affekteer die verskille in die druk om kostebeperkings,
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 116 Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
teenoor dié vir plaaslike toeganklikheid, die onderneming se strategiekeuse? Ondernemings
kan tussen vier hoof strategiese posisies kies wanneer hulle internasionaal wil kompeteer,
naamlik die globaal gestandaardiseerde strategie, die liggingstrategie, ʼn transnasionale
strategie en ʼn internasionale strategie. Figuur 13.7 illustreer die voorwaardes waaronder
elkeen van die strategieë meer toepaslik en uitvoerbaar is.
� Globaal gestandaardiseerde strategie
Ondernemings wat ʼn globaal gestandaardiseerde strategie volg, fokus daarop om
winsgewendheid en winsgroei te verhoog, deur voordeel te trek uit kosteverminderings as
gevolg van skaalbesparings, leer-effekte en liggingsekonomieë. Hulle strategiese doel is om
ʼn laekostestrategie op ʼn globale skaal te volg.
� Liggingstrategie
ʼn Liggingstrategie fokus daarop om winsgewendheid te verhoog deur die firma se goedere
en dienste aan te pas, sodat hulle ʼn goeie passing of vermenging tussen smake en
voorkeure in verskillende nasionale markte kan bied.
� Transnasionale strategie
Ondernemings wat ʼn transnasionale strategie volg, probeer om gelyktydig lae koste deur
liggingsekonomieë, skaalbesparings en leer-effekte te bereik. Hulle differensieer hulle
produkaanbiedinge regoor geografiese markte om plaaslike verskille in ag te neem. Hulle
bevorder ook ʼn multirigtingvloei van vaardighede tussen verskillende filiale in die
onderneming se globale netwerk van werksaamhede.
� Internasionale strategie
Ondernemings wat ʼn internasionale strategie volg, neem produkte wat eers vir die
plaaslike mark geproduseer is en verkoop dit daarná internasionaal, met slegs minimale
plaaslike aanpassings.
� Evolusie van strategie
Die Achilleshiel van internasionale strategie is dat mededingers onvermydelik mettertyd na
vore kom en, as bestuurders dan nie voortdurend proaktiewe maatreëls volg om die
onderneming se kostestruktuur in te perk nie, sal die maatskappy vinnig omring word deur
doeltreffende globale mededingers. Dit mag dalk moontlik wees dat ʼn internasionale
strategie nie lewensvatbaar is op die duur nie, en, om te oorleef, moet ondernemings na ʼn
globaal gestandaardiseerde strategie beweeg of ʼn transnasionale strategie uitvoer, voordat
die mededingers dit doen. Figuur 13.8 dui veranderings in strategieë wat mettertyd voorkom,
aan.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede Bladsy 117
Elkeen van bogenoemde is hier slegs kortliks bespreek. Werk volledig deur hierdie gedeelte
in jou voorgeskrewe handboek.
4.7 Ondernemingstrukture
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 14, bladsye 410-411.
Lees die openingsgevallestudie op bladsye 409-410 in jou voorgeskrewe handboek:
Herorganisering deur EADS.
Die tema kyk na die identifisering van die organisatoriese argitektuur wat internasionale
ondernemings gebruik om hul globale werksaamhede te bestuur en te dirigeer.
Organisatoriese argitektuur word gedefinieer as die geheel van ʼn onderneming se
organisasie, ingeslote formele organisatoriese struktuur, beheerstelsels en aansporings,
prosesse, organisatoriese kultuur en mense. Die kernargument in die tema is dat hoër
ondernemingswinsgewendheid aan die volgende drie voorwaardes moet voldoen:
1. Die verskillende elemente van ʼn onderneming se organisatoriese argitektuur moet
intern konsekwent wees.
2. Die organisatoriese argitektuur moet by die onderneming se strategie pas.
3. Die onderneming se strategie en argitektuur moenie net konsekwent aan mekaar wees
nie, maar ook sinvol binne die geldige mededingende voorwaardes in die onderneming
se markte. Strategie, argitektuur en ʼn mededingende omgewing moet konsekwent
wees.
4.7.1 Organisatoriese argitektuur
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 14, Bladsye 411-412.
Die definisie van organisatoriese argitektuur is reeds gegee in par 4.7. Figuur 14.1 in jou
voorgeskrewe handboek illustreer die elemente. By organisatoriese strukture word na drie
sake verwys:
1. Onderneming se subeenhede word formeel verdeel in ʼn produkafdeling, nasionale
werksaamhede en funksies.
2. Ligging van besluitnemingsverantwoordelikhede in die struktuur.
3. Gevestigde geïntegreerde meganismes om werksaamhede van subeenhede te
koördineer, ingeslote kruisfunksionele spanne en/of streekskomitees.
Beheerstelsels is maatstawwe om die prestasie van subeenhede en hulle bestuurders te
meet en te beoordeel. Hierteenoor is aansporings die meganismes om gepaste
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 118 Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
bestuursgedrag te beloon. Prosesse is die wyse waarvolgens besluite geneem en werk
binne die onderneming verrig word. Organisatoriese kultuur verwys na die norme en
waardestelsel wat deur die werknemers van die onderneming onderling gedeel word.
Laastens is daar die mense; hier word daar nie net verwys na die werknemers van die
onderneming nie, maar ook die strategie om hulle te werf, te betaal en te behou, sowel as
die spesifieke tipe individue volgens hulle vaardighede, waardes en oriëntasies. Soos
geïllustreer deur die pyltjies in Figuur 14.1, is die verskeie komponente van die
organisatoriese argitektuur nie onafhanklik van mekaar nie. As die onderneming sy
winsgewendheid wil maksimaliseer, moet hy daarop fokus dat interne konsekwentheid
tussen die verskeie komponente van die organisatoriese argitektuur bereik en behou word.
4.7.2 Verskillende tipes ondernemingstrukture
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 14, Bladsye 412-426.
Daar is drie tiperende vlakke by ondernemingstruktuur:
1. Vertikale differensiasie verwys na die presiese ligging van enige
besluitnemingsverantwoordelikhede binne die struktuur.
2. Horisontale differensiasie verwys na die formele verspreiding van subeenhede binne
die onderneming.
3. Integrasiemeganismes koördineer die subeenhede.
Elkeen van bogenoemde word hier slegs kortliks bespreek en word volledig in jou
voorgeskrewe handboek behandel.
� Vertikale differensiasie: Sentralisasie en desentralisasie
ʼn Onderneming se vertikale differensiasie bepaal waar presies in die hiërargie die
besluitnemingsmag gevind word. Is dit slegs hoofbestuur wat besluite neem, of word dit na
laervlakbestuurders gedesentraliseer? Hieruit ontstaan argumente vir sentralisasie én
desentralisasie.
• Vier hoof argumente vir sentralisasie
1. Sentralisasie kan koördinering fasiliteer.
2. Sentralisasie dra by om te verseker dat besluite konsekwent met die
ondernemingsdoelwitte bly.
3. Gekonsentreerde mag en outoriteit op een individu of bestuurspan, gee aan die
topvlakbestuurders, deur sentralisasie, toegang en geleentheid om groot
ondernemingsveranderinge te laat plaasvind.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede Bladsy 119
4. Sentralisasie verhoed moontlike duplisering van werksaamhede wat kan voorkom
wanneer dieselfde werksaamhede deur verskeie subeenhede binne die
onderneming uitgevoer word.
Bogenoemde word vollediger in jou voorgeskrewe handboek bespreek.
• Vyf hoof argumente vir desentralisasie
1. Desentralisasie gee topbestuur tyd om te fokus op kritieke kwessies deur roetine
kwessies aan laervlakbestuurders te delegeer.
2. Navorsing is ten gunste van desentralisasie.
3. Desentralisasie fasiliteer beter buigbaarheid en ʼn vinniger reaksie op
omgewingsveranderinge, aangesien besluite nie deur topbestuur gesanksioneer
hoef te word nie, buiten uitsonderlike gevalle.
4. Desentralisasie kan lei tot beter besluite.
5. Desentralisasie verhoog doeltreffende bestuur.
Bogenoemde word vollediger in jou voorgeskrewe handboek bespreek.
• Strategie en sentralisasie in ʼn internasionale onderneming
Die keuse tussen sentralisasie en desentralisasie is nie absoluut nie. Dit maak
somtyds sin dat sommige besluite gesentraliseer word, terwyl ander gedesentraliseer
word. Dit hang af van die tipe strategie wat die firma volg. In ʼn globaal
gestandaardiseerde strategie word daar voorgestel dat bedryfsbesluite gesentraliseer
word, terwyl liggingstrategie, hierteenoor, desentralisasie van bedryfsbesluite aan
buitelandse filiale voorskryf. Die internasionale strategie neig ook om gesentraliseerde
beheer te behou oor kernvaardighede en om ander besluite na buitelandse filiale te
desentraliseer. By die transnasionale strategie is sake meer kompleks – sommige
bedryfsbesluite is gesentraliseer, terwyl ander besluite relatief gedesentraliseer word.
Jou voorgeskrewe handboek bespreek bogenoemde volledig.
� Horisontale differensiasie: Ontwerp van die struktuur
Horisontale differensiasie oorweeg hóé die onderneming besluit om homself in subeenhede
te verdeel. Die besluit berus gewoonlik op die basis van die funksie, die tipe onderneming of
geografiese ligging daarvan. Onderstaande tabel bespreek elke tipe struktuur kortliks.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 120 Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
Struktuur Verduideliking Grafiese
voorstelling
Struktuur van
plaaslike
ondernemings
(Bladsye 415-416)
Die meeste ondernemings begin met geen formele
struktuur nie en word bedryf deur ʼn entrepreneur of ʼn
klein span individue. Soos die onderneming groei, word
die bestuursbehoefte te groot vir die individu of klein
span om te hanteer. Die funksies word dan verdeel in
verskeie waardeskeppingswerksaamhede en
gekoördineer en beheer deur topbestuur. Verdere
horisontale diversifisering is nodig soos die
onderneming sy produklyn deurlopend diversifiseer, wat
die onderneming ook weer na ander sake-omgewings
toe lei.
Figuur 14.2
Figuur 14.3
Internasionale
afdeling
(Bladsye 416-417)
Wanneer ondernemings na die buiteland uitbrei,
groepeer hulle dikwels hulle internasionale
werksaamhede in ʼn internasionale afdeling.
Figuur 14.4
Figuur 14.5
Wêreldwye
liggingstruktuur
(Bladsy 418)
ʼn Wêreldwye liggingstruktuur neig om veld te wen vir
ondernemings met ʼn lae graad van diversifisering en ʼn
plaaslike funksionele struktuur.
Figuur 14.6
Wêreldwye
produk-
afdelingstruktuur
(Bladsy 419)
Die strategie neig om aangeneem te word deur
ondernemings wat al redelik gediversifiseerd is en
voorheen plaaslike strukture, gebaseer op
produkafdelings, gehad het.
Figuur 14.7
Globale
matriksstruktuur
(Bladsye 419-420)
By hierdie klassieke struktuur gaan horisontale
differensiasie voort volgens die twee bekende
dimensies, naamlik produkafdeling, en geografiese
ligging.
Figuur 14.8
Tabel 4.1: Die ontwerp van strukture
(Hill, 2014: 415-420)
Daar word van jou verwag om hierdie gedeelte in jou voorgeskrewe handboek deurgrondig
te bestudeer. Maak seker jy verstaan die teorie rondom die strukture.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede Bladsy 121
Aktiwiteit 4.2
Gee voorbeelde van ondernemings wat die volgende strukture gebruik:
� Struktuur van plaaslike ondernemings
� Internasionale afdeling
� Wêreldwye liggingstruktuur
� Wêreldwye produk-afdelingstruktuur
� Globale matriksstruktuur
� Integrasiemeganisme
Die vorige gedeelte het getoon hoe ondernemings hulleself in subeenhede verdeel. Een van
die maniere om die subeenhede te koördineer, is deur sentralisasie, maar indien die
koördineringstaak te kompleks raak, is sentralisasie nie baie effektief nie. Daarom moet
ondernemings ook integrasiemeganismes opstel. Daar word eerstens gekyk na die
koördinering van internasionale ondernemings en daarna, struikelblokke tot effektiewe
koördinering. Dit word gevolg deur die twee integrasiemeganismes.
• Strategie en sentralisasie in ʼn internasionale onderneming
Die nut vir koördinering tussen subeenhede verskil van die strategie van die
onderneming. Die behoefte vir koördinering is die laagste by ondernemings wat ʼn
liggingstrategie volg, hoog by ondernemings met ʼn internasionale strategie, nog hoër
by globale ondernemings en die heel hoogste by transnasionale ondernemings. Die
res van die gedeelte word duidelik in jou voorgeskrewe handboek bespreek.
• Struikelblokke tot effektiewe koördinering
Bestuurders van verskeie subeenhede volg verskillende oriëntasies, onder meer,
omdat hulle verskillende take moet uitvoer.
Voorbeeld 4.2
Die finansiële departement is meer bekommerd oor die finansiële welstand van die
onderneming en of hulle gaan wins maak, teenoor die menslikehulpbron-
departement wat meer op die menslike verhoudings- en aangeleenthede van die
onderneming fokus.
Die verskillende oriëntasies kan kommunikasie tussen bestuurders onderdruk; soms
praat bestuurders nie eens dieselfde “taal” nie. Daar kan ook ʼn gebrek aan respek
tussen subeenhede voorkom, wat broodnodige kommunikasie vir samewerking en
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 122 Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
koördinasie verder kan teëwerk. Verskille in subeenhede se oriëntasie kan somtyds
ook as gevolg van verskillende doelwitte ontstaan. Sulke struikelblokke tot koördinasie
is nie ongewoon in ʼn onderneming nie, maar kan problematies raak in multinasionale
ondernemings met die groot aantal plaaslike, sowel as buitelandse subeenhede.
Verskille in subeenheid-oriëntasie word gereeld in multinasionale ondernemings
vererger deur ʼn skeiding in tydsones, afstand- en nasionaliteitsverskille tussen die
bestuurders van subeenhede.
• Formele integrasiemeganismes
Die formele meganismes om subeenhede mee te integreer, verskil in kompleksiteit,
vanaf gewone direkte kontak en skakelrolle deurlopend tot ʼn matriksstruktuur; sien
Figuur 14.9. Hoe groter die behoefte vir koördinering, hoe komplekser die formele
integrasiemeganismes. Direkte kontak tussen subeenheidsbestuurders is die
maklikste integrasiemeganisme, terwyl skakelrolle hier weer meer kompleks is.
Wanneer die behoefte vir koördinering steeds groot is, neig ondernemings om van
tydelike of permanente spanne gebruik te maak wat bestaan uit individue van sub-
eenhede wat moet saamwerk. In gevalle waar integrasie goed deurgevoer is, kan
ondernemings ʼn matriksstruktuur instel, waar alle rolle as integrasierolle beskou word.
Elkeen van bogenoemde meganismes is hier slegs kortliks bespreek; jou
voorgeskrewe handboek bespreek dit volledig.
• Informele integrasiemeganismes: Kennisnetwerk
In ʼn poging om probleme in die algemeen geassosieer met formele
integrasiemeganismes (spesifiek matriksstrukture) te voorkom of te vermy, het
ondernemings met ʼn hoë behoefte vir integrasie, geëksperimenteer met ʼn informele
integrasiemeganisme, naamlik die kennisnetwerk. Laasgenoemde word ondersteun
deur ʼn organisatoriese kultuur wat spanwerk en kruiseenheidsamewerking waardeer.
ʼn Kennisnetwerk is een wat inligting oordra binne ʼn onderneming, gebaseer op
informele kontakte tussen bestuurders binne ʼn onderneming op uitgebreide
inligtingstelsels; sien Figuur 14.10. Jou voorgeskrewe handboek bespreek die
kennisnetwerk se funksionering volledig.
4.7.3 Beheerstelsels en aansporings van ondernemingstrukture
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 14, Bladsye 426-430.
ʼn Groot taak vir ondernemingsleierskap is om die verskillende subeenhede binne ʼn
onderneming te beheer (gedefinieer volgens funksie, produkafdeling of geografiese ligging),
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede Bladsy 123
en om te verseker dat subeenhede se aksies konsekwent bly met die onderneming se
algehele strategiese en finansiële doelwitte. Ondernemings bereik laasgenoemde deur
verskeie beheer- en aansporingstelsels aan te wend.
� Tipes beheerstelsels
Al vier onderstaande beheerstelsels word deur ondernemings gebruik, maar die spesifieke
klem sal volgens die strategie van die onderneming verskil.
• Persoonlike beheer gebeur deur persoonlike kontak met ondergeskiktes.
• Burokratiese beheer geskied deur ʼn stelsel van reëls en prosedures wat die
werksaamhede van die subeenhede rig.
• Uitsetbeheer behels die stel van doelwitte vir subeenhede en dan die doelwitte uit te
oefen volgens relatiewe doelwitpresteringsmaatstawwe, soos winsgewendheid,
produktiwiteit, groei, markaandeel en kwaliteit.
• Kulturele beheer ontstaan wanneer werknemers inkoop in die norme en
waardestelsel van die onderneming.
Beheerstelsels word volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek.
� Aansporingstelsels
Aansporings verwys na die meganismes waarvolgens gepaste werknemersgedrag beloon
word. Baie werknemers ontvang aansporings in die vorm van ʼn jaarlikse bonus. Aansporings
word gewoonlik streng gekoppel aan presteringsmaatstawwe wat vir uitsetbeheer gebruik
word. Die volgende is belangrik:
1. Die tipe aansporing aangewend verskil gereeld ten opsigte van werknemers en hulle
take.
2. Suksesvolle uitvoering van strategie in ʼn multinasionale onderneming vereis dikwels
belangrike samewerking tussen bestuurders in verskillende subeenhede.
3. Aansporingstelsels in ʼn multinasionale onderneming moet dikwels aangepas word om
nasionale verskille in instansies en kultuur in ag te neem.
4. Bestuurders moet kan herken wanneer aansporingstelsels onbeplande gevolge kan
hê.
� Beheerstelsels, aansporing en strategie in die internasionale onderneming
Die sleutel tot die begrip van die verhouding tussen internasionale strategie-, beheer- en
aansporingstelsels is:
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 124 Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
• Prestasiedubbelsinnigheid (bladsy 429)
• Strategie, interafhanklikheid en dubbelsinnigheid (bladsy 429)
• Implikasies vir beheer en aansporings (bladsye 429-430)
Maak seker dat jy bogenoemde in jou voorgeskrewe handboek deeglik bestudeer. Tabel
14.1 gee ʼn opsomming van die interafhanklikheid, prestasiedubbelsinnigheid en die koste
van beheer vir die vier internasionale sakestrategieë. Internasionale strategieë is in die
vorige tema bespreek.
4.7.4 Prosesse
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 14, Bladsye 430-431.
Prosesse, gedefinieer as die manier waarop besluite geneem en werk in ʼn onderneming
verrig word, word op verskeie vlakke in ʼn onderneming aangetref. Dit sluit in prosesse vir die
formulering van strategie, vir die toewysing van hulpbronne, vir die evaluering van
nuweproduk-idees, vir die hantering van kliëntenavrae en -klagtes, vir die verbetering van
produkkwaliteit, vir die evaluering van werknemersprestasie ensovoorts. Die kern- of
waardevolle vaardighede is gereeld in ʼn onderneming se prosesse geïntegreer.
Doeltreffende en effektiewe prosesse kan die koste van waardeskepping verlaag en kan ook
addisionele waarde tot ʼn produk toevoeg. Prosesse word volledig in jou handboek bespreek.
4.7.5 Organisatoriese kultuur
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 14, Bladsye 431-435.
Studie-eenheid 1 pas die konsep van kultuur op nasiestate toe. Kultuur, hierteenoor, is ʼn
konstruk toegeken aan gemeenskap, met inbegrip van ondernemings. Dus kan daar gepraat
word van ʼn organisatoriese kultuur en subkultuur, maar die basiese definisie van kultuur bly
dieselfde. Dit verwys na ʼn stelsel van waardes en norme wat deur mense gedeel word.
Waardes is abstrakte idees van dit wat ʼn groep glo oor wat goed, reg en nastreefbaar is.
Norme is die sosiale reëls en riglyne wat die gepaste gedrag in sekere situasies voorskryf.
Waardes en norme vind uitdrukking in gedragspatrone of -style in ʼn onderneming waar nuwe
werknemers outomaties aangemoedig word om die praktyke van die huidige werknemers te
volg. Neem in ag dat ʼn onderneming se kultuur nie staties is nie, maar neig om relatief
stadig te evolueer.
� Daarstel en behoud van organisatoriese kultuur
ʼn Onderneming se kultuur ontstaan uit verskeie bronne. Eerstens het stigters en leiers ʼn
groot impak op ʼn onderneming se kultuur en hulle bring gewoonlik hulle eie waardes
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede Bladsy 125
betreffende kultuur saam. Nog ʼn belangrik invloed op kultuur is die breër sosiale kultuur van
die land waarin die onderneming geleë is. Die derde invloed op ondernemingskultuur is die
geskiedenis van die onderneming wat mettertyd help om die waardes van die onderneming
te vorm.
� Organisatoriese kultuur en prestasie op internasionale sakevlak
In ʼn sterkgevestigde kultuur deel feitlik al die bestuurders dieselfde stel waardes en norme
wat dan ʼn duidelike impak het op hoe werk uitgevoer word. Die behoefte vir ʼn eensoortige
algemene organisatoriese kultuur oor ʼn multinasionale globale netwerk van filiale, verskil
heel waarskynlik van die strategie van die onderneming. Gedeelde norme en waardes kan
koördinasie en samewerking tussen individue van verskillende subeenhede fasiliteer. ʼn
Sterk algemene kultuur kan tot doelwitkongruensie lei en die probleme beklemtoon wat as
gevolg van interafhanklikheid, prestasiedubbelsinnigheid en konflik tussen bestuurders van
verskillende filiale, voorkom.
Werk deeglik deur die organisatoriese kultuurafdeling in jou voorgeskrewe handboek. Maak
seker jy het ʼn sterk oorsigtelike begrip van die geheelbeeld.
4.7.6 Sintese: Strategie en struktuur
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 14, Bladsye 435-438.
Daar is reeds in die eerste tema van die eenheid vier basiese strategieë bespreek wat
multinasionale ondernemings kan volg. Verskeie aspekte van organisatoriese argitektuur is
belig en die verhouding tussen die dimensie en strategieë is ook bespreek. Hierop volg die
sintese van voorafgenoemde. Tabel 14.2 in jou voorgeskrewe handboek gee ʼn breë riglyn
van die sintese van strategie, struktuur en beheerstelsels. Werk aandagtig deur die tabel.
• Liggingstrategie: Ondernemings wat hierdie strategie volg, fokus op plaaslike
vatbaarheid.
• Internasionale strategie: Ondernemings met hierdie strategie probeer om waarde te
skep deur kernvaardighede van plaaslike na buitelandse filiale oor te dra.
• Globaal gestandaardiseerde strategie: Hierdie ondernemings fokus op die
realisering van liggings- en ervaringskurwe-ekonomieë.
• Transnasionale strategie: Hierdie ondernemings fokus op die gesamentlike
bereiking van liggings- en ervaringskurwe-ekonomieë, plaaslike vatbaarheid, sowel
as globale leer.
Elkeen van bogenoemde is hier slegs kortliks bespreek; jou voorgeskrewe handboek
bespreek elke strategie volledig.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 126 Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
Die laaste tema in die eenheid kyk na buitelandse marktoetrede en hoe dit by internasionale
ondernemings inpas.
4.8 Buitelandse marktoetrede
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 15, Bladsy 448.
Lees die openingsgevallestudie op bladsye 447-488 in jou voorgeskrewe handboek: Sulky
Burel in Rusland.
Die tema behandel drie onderwerpe, naamlik mededingendheid, basiese toetreemetodes,
verskillende toetredemetodes en die keuse van ʼn toetredemetode. Enige onderneming wat
graag na die buiteland wil uitbrei, sukkel om te besluit oor toetrede tot markte, naamlik
watter markte, wanneer en hoe. Daar is verskeie toetredemetodes, soos uitvoere,
gebruiksklaarprojekte, lisensiëring, franchises, gesamentlike ondernemings en volfiliale. Na
die bespreking van die verskillende soorte toetreemetodes, word die keuse van ʼn
toetredemetode bespreek, gegrond op die beste potensiële gewaarborgde sukses vir die
onderneming. Die keuse tot watter markte om toe te tree, word bepaal deur ʼn evaluasie van
relatiewe langtermyngroei en winspotensiaal. Eerstens word mededingendheid, en die rol
daarvan in die algehele prentjie, belig.
Die volgende gedeelte (paragraaf 4.8.1) is nie in jou voorgeskrewe handboek
beskikbaar nie, maar is wel belangrik; dit word vir die doel van die kursus hieronder
bespreek.
4.8.1 Konsep van globale mededingendheid, asook globale mededingende voordeel
Mededingende voordeel binne plaaslike konteks word bereik wanneer ʼn onderneming sy
interne sterkpunte in vaardighede en hulpbronne, suksesvol by die hoof faktore in die
plaaslike industrie inpas, of die industrie waarbinne die onderneming betrokke is (Hough &
Neuland, 2007: 209). As gevolg van globalisering moet die raamwerk vir die analise van
mededingende voordeel egter aangepas word om die invloed van ondernemings wat
internasionaal bedryf word, in te sluit (Hough & Neuland, 2007: 209). Gevolglik moet daar
ook gekyk word na die mededingende voordeel in die internasionale industrieë en
voorwaardes binne die onderskeie liggings en kontekste van die lande waarin die
ondernemings bedryf word (Hough & Neuland, 2007: 209). Hoewel die lewensvatbare
winsgewendheid en welvaartmaksimalisering die aanvaarde langtermyndoelwit van die
onderneming bly, word die multinasionale onderneming in drie breë kategorieë
geklassifiseer (Hough & Neuland, 2007: 209):
• Onderneming moet doeltreffendheid in sy huidige werksaamhede bereik.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede Bladsy 127
• Onderneming moet die risiko wat hy neem om sy werksaamhede te verrig, bestuur.
• Onderneming moet interne leervaardighede ontwikkel om te kan innoveer en aanpas
by toekomstige veranderings.
Volgens Hough en Neuland (2007: 209) spruit mededingende voordeel uit die onderneming
se strategiese optrede wat die bereiking van doelwitte optimaliseer, deur:
• Die verskille in inset- en uitsetmarkte tussen die verskeie lande waarbinne hul sake
doen, te ontgin.
• Voordeel te trek uit skaalbesparings in die verskillende werksaamhede.
• Die ontginning van sinergie of beskikbare omvangsekonomieë, as gevolg van die
diversiteit van sy werksaamhede.
Noudat bepaal is hoe ondernemings se mededingendheid bepaal en gekategoriseer is, word
jy na jou voorgeskrewe handboek terugverwys. Die volgende gedeelte wat bespreek word, is
buitelandse marktoetrede.
4.8.2 Basiese toetrede-besluite
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 15, Bladsye 448-453.
ʼn Onderneming wat buitelandse uitbreiding oorweeg, moet oor drie sake besluit, naamlik tot
watter markte om toe te tree, hoe om daardie markte te betree en op watter skaal so ʼn
toetrede moet wees.
� Watter buitelandse markte?
Nie al die lande in die wêreld het die winspotensiaal vir ʼn onderneming wat na of in die
buiteland wil uitbrei nie. Die besluit moet geneem word deur ʼn evaluasie te doen van ʼn land
se langtermyn-winspotensiaal. Die potensiaal is ʼn funksie van verskeie faktore wat reeds in
vorige studie-eenhede bespreek is. Ons het in Studie-eenheid 1 gekyk na die ekonomiese
en politieke faktore wat die potensiële aantreklikheid van buitelandse markte beïnvloed. Die
aantreklikheid van ʼn land as ʼn potensiële mark vir internasionale besigheid hang af van die
balans tussen voordele, koste en risiko’s geassosieer met sakedoen in daardie spesifieke
land. In Studie-eenheid 1 het ons ook gesien dat langtermyn ekonomiese voordele van
sakedoen in ʼn land ʼn funksie is van faktore soos die markgrootte (demografies), huidige
verbruikerswelvaart (koopkrag) in die mark en die toekomstige verbruikerswelvaart, wat
afhang van ekonomiese groeikoerse. Daar moet ook besin word oor die politieke stabiliteit
van ontwikkelde, sowel as ontwikkelende, lande en die waarde wat ʼn internasionale
besigheid in ʼn buitelandse mark kan skep.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 128 Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
� Tydsberekening vir toetrede
Sodra ʼn aantreklike mark geïdentifiseer is, is dit belangrik om die beste tyd vir toetrede te
bepaal. Toetrede is redelik vroeg wanneer ʼn internasionale onderneming tot ʼn buitelandse
mark toetree voordat ander ondernemings dit doen; hierteenoor is dit laat wanneer ander
internasionale ondernemings hulleself reeds in daardie mark gevestig het. Die voordele
geassosieer met die vroeë toetrede van ʼn mark staan as baanbrekersvoordele bekend. Die
drie voordele is:
1. Die vermoë om vooruit te kan bepaal wie die mededingers is, en markaanvraag te
behou deur ʼn sterk handelsmerk te bou.
2. Die vermoë om ʼn verkoopsvolume in die spesifieke land te bou en dan die
ervaringskurwe af te dwing voor kompeteerders kan, wat dan die vroeër toetreders ʼn
kostevoordeel bo die latere toetreders gee.
3. Die vermoë van vroeër toetreders om oorskakelingskoste te skep wat verbruikers tot
hulle produkte en dienste verbind.
Daar is ook verskeie nadele (bekend as baanbrekersnadele) te assosieer met die toetrede
tot ʼn buitelandse mark. Dit kan lei tot baanbrekerskostes (kostes wat ʼn vroeër toetreder
moet dra, maar ʼn latere toetreder kan vermy). Jou voorgeskrewe handboek verduidelik hoe
die kostes werk en watter nadele dit vir die vroeë, sowel as die latere toetreder, inhou.
� Skaal van toetrede en strategiese verbintenis
Nog ʼn kwessie wat ʼn internasionale onderneming moet oorweeg wanneer hy marktoetrede
oorweeg, is die skaal van toetrede. Om tot ʼn grootskaalse mark toe te tree, vereis die
samewerking van belangrike hulpbronne. Boonop vereis die toetrede tot ʼn grootskaalse
mark, spoedige toetrede. Nie alle ondernemings beskik oor die nodige hulpbronne om dit te
kan doen nie; selfs groot ondernemings begin toetrede op ʼn klein skaal, sodat hulle eers met
die mark kan familiariseer. Die gevolge om vinnig tot ʼn mark toe te tree, word met die
waarde van strategiese verbintenisse geassosieer. Strategiese verbintenisse behou
langtermyn-impak en is moeilik om óm te keer of te negeer. Spoedige grootskaalse
marktoetrede kan ook betekenisvolle invloed op die aard van die kompetisie in die mark
uitoefen. Jou voorgeskrewe handboek verduidelik verder, mét voorbeelde, die werking van
bogenoemde.
4.8.3 Verskillende toetrede-metodes
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 15, Bladsye 453-460.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede Bladsy 129
Sodra ʼn onderneming besluit om tot ʼn mark toe te tree, moet daar besluit word watter
toetrede-metodes gebruik sal word. Elke toetrede-metode hou voor- en nadele in wat
bestuurders aandagtig behoort te bestudeer voordat daar op ʼn metode besluit word.
� Uitvoere
Baie ondernemings het hul globale uitbreiding eers as uitvoerders begin en dan later na ʼn
ander metode oorgeskakel om die buitelandse mark te bedien.
• Voordele
o Dit vermy die gereelde substansiële koste om vervaardigingswerksaamhede in
gasheerlande te vestig.
o Uitvoere kan die onderneming help om die ervaringskurwe en liggingsekonomieë te
bereik.
• Nadele
o Uitvoere vanaf die onderneming se plaaslike basis kan ʼn probleem raak wanneer
laekostevervaardiging van produkte in die buiteland gedoen kan word.
o Hoë vervoerkoste kan uitvoere onekonomies maak, veral vir die grootmaatprodukte.
o Tariefbeperking kan uitvoere onekonomies maak.
o Onderneming moet bemarking, verkope en dienste in elke land waar hulle sake
doen, delegeer.
� Gebruiksklaarprojekte
Ondernemings wat in die ontwerp, konstruksie en begin van gebruiksklaarprojekte
spesialiseer, is algemeen in sommige industrieë. In ʼn gebruiksklaarprojek hanteer die
kontrakteur elke aspek van die projek vir die buitelandse kliënt, ingeslote die opleiding en
bestuur van die personeel.
• Voordele
o Die projekte fasiliteer groot ekonomiese opbrengste uit ʼn bestaande bate.
o Die strategie is handig wanneer direkte buitelandse belegging deur
gasheerowerheidsregulasies beperk word.
o Die strategie hou ʼn kleiner risiko as konvensionele direkte buitelandse belegging in.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 130 Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
• Nadele
o Ondernemings wat hierdie tipe projekte kies, sal geen langtermynbelang in die
buiteland hê nie. Dit kan ʼn nadeel wees as die gasheerland uiteindelik bewys dat
hulle ʼn groot mark vir die uitset van prosesse is, wat uitgevoer kan word.
o Die onderneming wat tot die projek toetree saam met ʼn buitelandse onderneming,
kan onwetend ʼn mededinger daardeur skep.
o As die onderneming se tegnologiese prosesse ʼn bron van mededingende voordeel
is, kan die verkoop van die onderneming se tegnologie ook sy mededingende
voordeel aan potensiële en/of werklike mededingers verkoop.
� Lisensiëring
ʼn Lisensiëringsooreenkoms is een waardeur ʼn lisensieverlener die regte tot ontasbare
eiendom aan ʼn ander entiteit (die lisensiehouer) verleen, vir ʼn spesifieke tydperk, en in ruil
daarvoor betaal die lisensiehouer ʼn fooi aan die lisensieverlener.
• Voordele
o Die onderneming hoef nie die ontwikkelingskostes en risiko’s te dra wat met die
aanvang van ʼn buitelandse mark geassosieer word nie.
o ʼn Lisensie is aantreklik wanneer ʼn onderneming nie homself aan substansiële
finansiële hulpbronne wil verbind in ʼn onbekende of politiek onstabiele buitelandse
mark nie.
o Lisensiëring word gereeld ingespan wanneer ʼn onderneming wil deelneem aan die
buitelandse mark, maar deur beperkings van belegging gerem word.
o Lisensiëring word gereeld gebruik wanneer ʼn onderneming sekere ontasbare
eiendom besit wat oor saketoepassings beskik, maar nie self die toepassings wil
ontwikkel of benut nie.
• Nadele
o Die onderneming het nie streng beheer oor die vervaardiging, bemarking en
benodigde strategie om die ervaringskurwe en liggingsekonomieë te realiseer nie.
o Deelname in die globale mark kan van ʼn onderneming vereis om strategiese skuiwe
oor lande te koördineer, deur gebruik te maak van winste verdien in een land, om
mededingersaksies in ʼn ander teë te werk.
o Risiko’s word soms met lisensiëringstegnologie in buitelandse markte geassosieer.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede Bladsy 131
� Franchising
Franchising is basies ʼn gespesialiseerde vorm van lisensiëring waarin die franchiser nie net
die ontasbare eiendom (gewoonlik die handelsmerk) aan die franchisee verkoop nie, maar
ook van die franchisee verwag om reëls streng na te volg oor hoe sake bedryf moet word.
• Voordele
o Ondernemings word baie van die kostes en risiko’s gespaar deur hul buitelandse
toetrede, as wanneer sake slegs op hul ei e bedryf sou word. Die franchisee is vir
die kostes en risiko’s verantwoordelik.
• Nadele
o ʼn Franchise kan die onderneming se vermoë beperk om winste vanuit een land te
neem om ʼn aparte mededingersaksie in ʼn ander land te gaan ondersteun.
o Kwaliteitbeheer op die franchise-produk is streng.
� Gesamentlike ondernemings
ʼn Gesamentlike onderneming behels die vestiging van ʼn onderneming wat gedeeltelik deur
twee of meer onafhanklike ondernemings besit word.
• Voordele
o Die onderneming trek voordeel uit ʼn plaaslike vennoot se kennis van die
gasheerland se mededingende vereistes, kultuur, taal, politieke stelsels en sake.
o Wanneer die ontwikkelingskostes en/of -risiko’s om in ʼn buitelandse mark gevestig
te raak, hoog is, kan die kostes en/of risiko’s met die plaaslike vennoot gedeel
word.
o In baie lande is gesamentlike ondernemings die enigste lewensvatbare opsie as
gevolg van politieke oorwegings.
• Nadele
o Die onderneming gee beheer van tegnologie aan sy vennoot oor.
o Dit gee nie die onderneming die nodige streng beheer oor filiale om die
ervaringskurwe of ligging te realiseer nie. Dit gee ook nie die onderneming die
streng beheer oor buitelandse filiale wat nodig is om gekoördineerde
mededingersaksies teë te werk nie.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 132 Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
o Gedeelde eienaarskap-ooreenkomste kan lei tot konflik en gevegte tussen die
belêde ondernemings oor beheer, wanneer hulle doelwitte verander of as daar
verskillende oogpunte ontwikkel oor toekomstige of heersende strategie.
� Volfiliale
By volfiliale besit die onderneming 100% van die aandele en hulle tree tot die mark toe op
twee maniere. Hulle kan ʼn nuwe bedryf in ʼn ander land begin of hulle kan ʼn gevestigde
onderneming in die gasheerland bekom en daardie onderneming inspan om hulle produkte
te bemark.
• Voordele
o Wanneer die onderneming se mededingende voordeel op tegnologiese
bevoegdheid gebaseer is, is volfiliale die voorkeurtoetrede, omdat dit die risiko van
beheer oor die bevoegdhede verminder.
o Volfiliale gee ʼn onderneming volle beheer oor werksaamhede in verskillende lande.
o Volfiliale word vereis wanneer ʼn onderneming liggings- en ervaringskurwe-
ekonomieë wil realiseer.
o Vestiging van volfiliale gee die onderneming 100% aandeel in winste verdien in die
buitelandse mark.
• Nadele
o Vanuit ʼn kapitaalbeleggingstandpunt is dit een van die duurder metodes om die
buitelandse mark te betree.
o Risiko’s geassosieer met die leer van sakebedryf in die nuwe kultuur is minder
wanneer die onderneming ʼn gevestigde gasheerlandonderneming bekom.
o Addisionele probleme mag ontstaan deur twee uiteenlopende korporatiewe kulture
saam te voeg.
4.8.4 Keuse van ʼn toetrede-metode
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 15, Bladsye 460-462.
Alle voor- en nadele van die toetree-metodes is in Tabel 15.1 in jou voorgeskrewe handboek
opgesom. Die tabel fasiliteer goeie besluitname vir die onderneming rakende toetrede-
metodes. Ten spyte daarvan dat die onderneming kompromieë sal moet aangaan, is daar
ook veralgemenings oor die optimale keuse van ʼn toetrede-metode.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede Bladsy 133
� Kernbevoegdhede en toetrede-metode
Ons het gesien dat ondernemings na die buiteland uitbrei om groter opbrengste te verdien
uit hul kernbevoegdhede, en dan die vaardighede en produkte wat bekom is uit hierdie
bevoegdhede, na buitelandse markte oordra waar inheemse mededingers ʼn gebrek het aan
juis daardie vaardighede. Die optimale toetrede-metodes vir die ondernemings hang in ʼn
mate van die aard van die kernvaardighede af. Onderskeid word getref tussen die
ondernemings waarvan hulle tegnologiese bedryfskennis hulle kernbevoegdhede is, teenoor
die ondernemings waarvan hulle bedryfskennis eerder in hulle bestuursvaardighede
opgesluit lê.
• Tegnologiese bedryfskennis (bladsy 461)
• Bestuursbedryfskennis (bladsy 461)
Elkeen van bogenoemde word in jou voorgeskrewe handboek met voorbeelde bespreek.
Voorbeeld 4.3
Tegnlogiese bedryfskennis-maatskappye: Apple, Samsung
Bestuursbedryfskennis-maatskappye: Apple, Samsung
Aktiwiteit 4.3
Apple, sowel as Samsung, is tegnologiese en bestuursbedryfskennis-maatskappye.
Verduidelik hoekom hulle deel van albei tipes bedryfskennis-maatskappye is.
� Druk om kosteverlaging en toetrede-metode
Hoe groter die druk om kosteverlagings, hoe groter die waarskynlikheid dat ʼn onderneming
die kombinasie van uitvoere en volfiliale sal wil volg. Deur te vervaardig in die liggings waar
faktorvoorwaardes optimaal is en dan sy ware na die res van die wêreld uit te voer, kan ʼn
onderneming die substansiële liggings- en ervaringskurwe-ekonomieë realiseer. Die
onderneming sal dan die vervaardigde produk wil uitvoer aan bemarkingsfiliale gebaseer in
verskeie lande. Die filiale sal tipies volfiliale wees en verantwoordelik wees om toesig te hou
oor die verspreiding in hul onderskeie lande. Die opstel van bemarkingsvolfiliale is verkieslik
vir gesamentlike ondernemingsooreenkomste en die gebruikmaak van bemarkingsagente,
omdat die onderneming streng beheer gee, soos vereis word, om ʼn globaal verspreide
waardeketting te koördineer. Dit gee ook die onderneming die vermoë om die winste wat
gegenereer is in een mark, te gebruik om sy mededingende posisie in ʼn ander mark te
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 134 Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
verbeter. Met ander woorde, ondernemings wat ʼn globaal gestandaardiseerde of
transnasionale strategie volg, neig daartoe om volfiliale te stig.
4.9 Samevatting
Die studie-eenheid fokus op strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede. Die eerste
tema van die eenheid is ondernemingstrategieë. Eerstens word strategiese oriëntasie en
posisionering bespreek, asook strategie, winsgewendheid, winsgroei, waardeskepping en
strategiese posisionering. Bedrywe in die waardeketting bestaan uit primêre en
ondersteuningsaktiwiteite. Primêre aktiwiteite bestaan uit navorsing en ontwikkeling,
produksie, bemarking, verkope en kliëntediens. Ondersteuningsaktiwiteite bestaan uit
inligtingstelsels, logistiek, menslike hulpbronne en ondernemingsinfrastruktuur. Onder
globale uitbreiding word die liggings- en ervaringsekonomieë, tesame met kernvaardighede,
bespreek. Daar is vier tipes internasionale strategieë, naamlik globaal gestandaardiseerde
strategie, liggingstrategie, transnasionale strategie en laastens, die internasionale strategie.
Die tweede tema in die eenheid fokus op die ondernemingstrukture. Eerstens is daar
organisatoriese argitektuur wat bestaan uit strukture, prosesse, mense, beheer, aansporings
en kultuur. Ondernemingstruktuur bestaan uit vertikale differensiasie, horisontale
differensiasie en integrasiemeganismes; elkeen van laasgenoemde word volledig bespreek.
Vertikale differensiasie omvat sentralisasie en desentralisasie, terwyl horisontale
differensiasie uit die struktuur van plaaslike ondernemings, die internasionale afdeling,
wêreldwye liggingstruktuur, wêreldwye produkafdelingstruktuur en die globale
matriksbestuur bestaan. Onder integrasiemeganismes word gekyk na strategie en
koördinasie in die internasionale onderneming, struikelblokke vir koördinasie en formele en
informele integrasiemeganismes. Beheerstelsels bestaan uit persoonlike, burokratiese,
uitset- en kulturele beheer. Dit word gevolg deur ʼn bespreking van aansporings, gevolg deur
ʼn verduideliking oor waar dit by internasionale ondernemings inpas. Dit bestaan uit
prestasie-dubbelsinnigheid, strategie, interafhanklikheid en dubbelsinnigheid en, die
implikasies vir beheer en aansporings. Dit word gevolg deur ʼn deurgrondige bespreking van
prosesse en organisatoriese kultuur. Laastens word daar gekyk na die tipes internasionale
strategieë wat bespreek word in die eerste tema en hoe dit deel vorm van die sintese van
strategie en struktuur.
Die laaste tema in Studie-eenheid 4 behandel buitelandse marktoetrede. Eerstens word die
mededingendheid en globale mededingende voordeel bespreek, en hoe dit vir basiese
toetrede tot die internasionale mark van belang is. Daar word gekyk na basiese toetrede-
besluite, tot watter markte om toe tree, die tydstip en tydsberekening betreffende toetrede,
asook die skaal van toetrede en strategiese verbintenis. Die verskillende tipes toetrede-
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede Bladsy 135
metodes bestaan uit uitvoere, gebruiksklaarprojekte, lisensiëring, franchising, gesamentlike
ondernemings en volfiliale. Laastens word daar gekyk na die keuse vir die regte toetrede-
metode. Kernvaardighede-toetrede-metodes word eerstens hier bespreek, tesame met
tegnologiese en bestuursbedryfskennis. Dit word gevolg deur ʼn bespreking van
kosteverlaging en toetrede.
Die eenheid begelei jou tot beter begrip oor die rol van strategie, strukture en basiese
toetrede-besluite in die internasionale sakebedryf. Die laaste studie-eenheid fokus op die
globale aanbodketting en finansiële bestuur in die internasionale sakebedryf.
4.10 Selfevaluering
Sommige van die onderstaande aktiwiteite kom uit jou voorgeskrewe handboek en sal jou
help om die studie-eenheid te hersien. Daar is addisionele hersieningsvrae aan die einde
van Hoofstukke 13,14 en 15.
Vraag 12
Wat beskou jy as die hoof ondernemingsprobleme geassosieer met die implementering van
ʼn transnasionale strategie?
Vraag 13
Hoe verskil die transnasionale strategie van die liggingstrategie in terme van struktuur en
beheerstelsels?
Vraag 14
ABC-maatskappy wil graag tot die buitelandse mark toetree. Die enigste vereiste is dat hulle
100% van hulle maatskappy-aandele wil behou. Watter toetrede-metode stel jy voor? Watter
voor- en nadele is aan hierdie tipe toetrede verbonde?
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 136 Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
4.11 Selfevalueringsriglyne
Vraag 12
Antwoord
Die strategie is een van die moeilikstes om te implementeer omdat dit botsende eise stel
aan die onderneming. Differensiasie van die produk om aan plaaslike eise in verskillende
geografiese markte te voldoen, verhoog kostes, wat weer die doel van kosteverminderings
teëwerk. Verandering aan ʼn onderneming se strategiese raamwerk om ʼn onderneming te
bou, wat in staat is om ʼn transnasionale strategie te ondersteun, is kompleks. Sommige sal
sê dis té kompleks, omdat die implementeringsprobleme rondom die vestiging van ʼn
lewensvatbare ondernemingstruktuur en beheerstelsels om die strategie te bestuur, enorm
is.
Vraag 13
Antwoord
Struktuur & beheerstelsels Liggingstrategie Transnasionale strategie
Vertikale differensiasie Gedesentraliseer Gemeng: Gesentraliseer en
gedesentraliseer
Horisontale differensiasie Wêreldwye liggingstruktuur Informele matriks
Behoefte vir samewerking Laag Baie hoog
Integrasiemeganismes Geen Baie meganismes
Presteringsdubbelsinnigheid Laag Baie hoog
Behoefte tot kulturele beheer Laag Baie hoog
Vraag 14
Antwoord
Toetrede-tipe: Volfiliaal
In volfiliale besit die onderneming 100% van die aandele. Hulle tree tot die mark toe op twee
maniere. Hulle kan ʼn nuwe bedryf in ʼn ander land begin, of kan ʼn gevestigde onderneming
in die gasheerland bekom en dan daardie onderneming gebruik om sy produkte te bemark.
� Voordele
• Beskerming van tegnologie.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede Bladsy 137
• Vermoë om in globale strategiese koördinasie betrokke te raak.
• Vermoë om liggings- en ervaringsekonomieë te realiseer.
� Nadele
• Hoë kostes en risiko’s.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 138 Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
Notas
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur Bladsy 139
STUDIE-EENHEID 5: GLOBALE AANBODKETTING EN FINANSIËLE
BESTUUR
5.1 Studie-eenheid leeruitkomste
Kennis en begrip
Na voltooiing van Studie-eenheid 5 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te
demonstreer van:
• Globale aanbodkettingbestuur
• Globale finansiële en internasionale beleggingsbestuur
• Afrika en die globale bestuursomgewing
Vaardighede
Jy sal ook in staat wees om:
• Die dinamika van globale vervaardiging en belang van produseringsligging, te
bespreek.
• Implikasies van maak-of-koopbesluite, ingeslote die rol van verskaffersnetwerke in die
globale aanbodketting te bespreek.
• Die dinamika rondom die globale aanbodkettingbestuur te bespreek.
• Finansiële bestuur te definieer.
• Die kapitaalbegrotingsproses te definieer en illustreer.
• Tussen moeder- en geprojekteerde kontantvloei te onderskei.
• Risiko’s en risiko-aanpassings rondom die kapitaalbegrotingsproses te bespreek.
• Die dinamika van internasionale finansieringsbesluite te bespreek en te verduidelik.
• Die doel van globale kapitaalbestuur te bespreek.
• Afrika se groeiprestering te bespreek.
• Afrika se tegnologiese prestering te bespreek.
• Afrika se ontwikkelingsvooruitsigte te bespreek.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 140 Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
5.2 Voorgeskrewe handboek
Hill, C.W.L. 2014. International Business: Competing in a global marketplace. 10de uitgawe.
Verenigde Koninkryk: McGraw-Hill Education.
Bestudeer die volgende afdelings vir die doeleindes van hierdie studie-eenheid:
Afdeling IV
Hoofstuk 17, bladsye 512-521 en 524-531.
Hoofstuk 20, bladsye 605-617.
5.3 Verrykende bronne
African Economic Outlook. 2015. Regional development and spatial inclusion. Beskikbaar
by:
http://www.africaneconomicoutlook.org/fileadmin/uploads/aeo/2015/PDF_Chapters/Overview
_AEO2015_EN-web.pdf [Besoek: 21 Oktober 2015].
Ernst & Young Global Limited. 2014. Africa attractiveness survey 2014. Beskikbaar by:
http://www.ey.com/ZA/en/Issues/Business-environment/EY-africa-attractiveness-survey-
2014 [Besoek: 21 Oktober 2015].
IT News Africa. 2015. Technology will drive growth in Africa over the next five years.
Beskikbaar by: http://www.itnewsafrica.com/2015/01/technology-will-drive-growth-in-africa-
over-the-next-five-years/ [Besoek: 22 Oktober 2015].
Luiz, J.M. 2009. Journal of international development. “Institutions and economic
performance: Implications for African development”. 21(1): 58-57.
The World Bank. 2013. New assessment of African government policies and institutions
finds uneven performance, governance remains a challenge. Beskikbaar by:
http://www.worldbank.org/en/news/press-release/2013/06/26/new-assessment-of-african-
government-policies-and-institutions-finds-uneven-performance-governance-remains-a-
challenge [Besoek: 22 Oktober 2015].
The World Bank. 2014. African countries show mixed results in quality of government
performance. Beskikbaar by: http://www.worldbank.org/en/region/afr/publication/cpia-africa-
assessing-africas-policies-and-institutions [Besoek: 22 Oktober 2015].
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur Bladsy 141
5.4 Hoe kan jy jou begrip verbeter?
Maak seker jy verstaan die volgende terme:
Sleutelwoord Omskrywing
Produksie Werksaamhede betrokke by die skep of maak van ʼn produk.
Logistiek Dis die aktiwiteit wat die oordrag van fisiese materiale deur die
waardeketting beheer, vanaf aankope, deur produksie tot by
verspreiding.
Six Sigma Six Sigma is ʼn bestuursfilosofie gebaseer op empiriese
statistiese metodes wat streef om foute te verminder,
produktiwiteit te verbeter, asook afval en koste te verminder
regdeur die onderneming.
netbetyds-
voorraadstelsel
Hierdie stelsel ekonomiseer op voorraadhoukoste deur te reël
dat materiaal net betyds by die vervaardigingsaanleg aankom
om in die produksieproses in te gaan, en nié lank vooraf nie.
Kapitaalbestuur
Kapitaalbestuursbesluite probeer om die onderneming se
globale kontant hulpbronne – werkende kapitaal – so
doeltreffend moontlik te bestuur.
Transaksiekoste Ruilkoste.
Belastingkrediet Toelating dat ʼn entiteit minder belasting aan die plaaslike
regering betaal, in ag genome die totale belasting betaalbaar
aan ʼn buitelandse regering.
Belastingooreenkoms ʼn Ooreenkoms tussen twee lande wat spesifiseer watter
inkomste-items belas word deur die owerhede van die land
waarin daardie inkomste verdien is.
Uitstelbeginsel Spesifiseer dat die moedermaatskappye nie belas word op
hulle buitelandse inkomstebronne, voordat hulle nie hulle
dividend/e ontvang het nie.
Bruto nasionale
produk (BNP)
Die totale waarde van voltooide goedere en dienste
geproduseer deur ʼn gemeenskap gedurende ʼn gegewe jaar.
Intermediêre goedere word by die berekening ingesluit, maar
sluit wel uitsette in wat geproduseer word deur die inwoners
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 142 Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
van ʼn land, asook die waarde van goedere en dienste
geproduseer deur inwoners wat buite die grense van die land
woon.
Bruto binnelandse
produk (BBP)
Feitlik dieselfde as die BNP, behalwe dat dit alle uitsette
geproduseer binne die grense van die land, insluit, asook
uitsette geproduseer deur buitelandse inwoners, maar
uitgesluit die waarde van produksie van inwoners wat oorsee
woon.
5.5 Inleiding
Die laaste studie-eenheid in die module, bestaande uit drie temas, fokus op die globale
aanbodketting en finansiële bestuur. Die eenheid sluit af met ʼn bespreking van Afrika se rol
in die globale bestuursomgewing. Die eerste tema hanteer die globale aanbodketting en
staan stil by globale vervaardiging, produseringsligging, maak-of-koopbesluite en die bestuur
van ʼn globale aanbodketting. Die tweede tema fokus op globale finansiële en internasionale
beleggingsbestuur. Die eerste gedeelte onder die tema bespreek finansiële besluite gevolg
deur globale geldbestuur. Die laaste tema van Studie-eenheid 5 gee ʼn oorsig oor Afrika se
rol in die globale bestuursomgewing. Die drie gedeeltes onder hierdie tema fokus spesifiek
op Afrika se groeiprestering, tegnologiese prestering en laastens, ontwikkelingsvooruitsigte.
Elke onderwerp word afsonderlik in die eenheid bespreek.
Die eenheid lei jou tot ʼn begrip van hoe die globale aanbodketting werk, hoe die globale
finansiële en internasionale beleggingsomgewing inpas by internasionale bestuur, sowel as
die belang van Afrika in die globale bestuursomgewing. Die eenheid is die laaste in die
module van internasionale bestuur.
5.6 Globale aanbodkettingbestuur
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 17, bladsy 512.
Lees die openingsgevallestudie op bladsy 511 ʼn jou voorgeskrewe handboek: Airbus
herbesin hoe hulle verskaffers bestuur word.
Met die instel en opheffing van handelsversperrings en die ontwikkeling van globale markte,
moet ondernemings toenemend heelwat interafhanklike aspekte konfronteer.
1. Waar in die wêreld is die beste produseringsligging vir werksaamhede?
2. Wat moet die langtermyn strategiese rol van buitelandse produseringspersele wees?
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur Bladsy 143
3. Moet die onderneming sy eie buitelandse produksiewerksaamhede besit of moet
hulle dit aan onafhanklike verskaffers uitkontrakteer?
4. Hoe moet ʼn globaalverspreide aanbodketting bestuur word?
5. Moet die onderneming die globale logistiek self bestuur, of daardie soort bestuur
uitkontrakteer na ʼn onderneming wat daarin spesialiseer?
Hierdie tema bespreek globale vervaardiging, produseringsligging, maak-of-koopbesluite en
die bestuur van die globale aanbodketting.
5.6.1 Globale vervaardiging
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 17, Bladsye 512-514.
Studie-eenheid 4 het die konsep van die waardeketting bekendgestel en waardeskeppings-
werksaamhede bespreek (sien Afdeling 4.6.2). In hierdie gedeelte kyk ons spesifiek na twee
van die werksaamhede, naamlik produksie en logistiek, ook hoe laasgenoemde
internasionaal verrig mag word om:
• die koste van waardeskepping te verlaag.
• waarde toe te voeg deur beter voorsiening in kliëntebehoeftes.
Die toevoeging van inligtingstegnologie tot bogenoemde kom ook onder die soeklig, veral
met die groot rol wat die internet deesdae speel.
Produksie word gedefinieer as die werksaamhede betrokke by die skepping van ʼn produk.
Hierteenoor is logistiek die werksaamheid wat die oordrag van fisiese materiale deur die
waardeketting beheer, vanaf aankope, deur produksie, tot en met die verspreiding van die
produkte. Die produksie- en logistieke funksies van ʼn internasionale onderneming het ʼn
aantal belangrike strategiese doelwitte:
• Kosteverlaging.
• Verhoogde produkkwaliteit deur foutiewe produkte van aanbodketting en uit
vervaardigingsproses te verwyder.
Voorbeeld 5.1
Verskeie internasionale ondernemings vervaardig hulle produkte in lande soos China en
Indië bloot omdat arbeidskoste daar laag is. Internasionale ondernemings benut ook
uitkontraktering vir sulke kostebesparings.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 144 Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
Die doelwitte van die kosteverlaging en toenemende beter kwaliteit is nie onafhanklik van
mekaar nie. Figuur 17.1 illustreer hoe ʼn onderneming wat sy kwaliteit verbeter, ook die koste
van waardeskepping daardeur verminder.
Verbeterde kwaliteit verminder koste deur:
• Produktiwiteitsverhoging, omdat tyd nie verlore gaan aan die vervaardiging van swak
kwaliteit produkte wat nie sal verkoop nie. En laasgenoemde lei tot ʼn direkte
verlaging in eenheidskoste.
• Verlaging van verwerkings- en skrootkoste geassosieer met foutiewe produkte.
• Verlaging van waarborgkoste en -tyd geassosieer met die regmaak van foutiewe
produkte.
Die resultaat is om waardeskeppingskoste te verlaag deur beide produksie- en
náverkopedienskoste te verlaag. Die hoof maatstaf wat die meeste bestuurders gebruik om
die betroubaarheid van hul produkaanbieding te verhoog, is die Six Sigma-metodologie vir
kwaliteitverbetering. Die metodologie stam direk af van die totale kwaliteitbestuursfilosofie en
is gebaseer op empiriese statistiese metodes wat streef om foute te verminder, produktiwiteit
te verbeter, asook afval en koste te verminder regdeur die onderneming. Six Sigma-
programme is reeds deur verskeie groot ondernemings soos Motorola en General Electric
aangeneem.
Aktiwiteit 5.1
Doen internetnavorsing en bepaal watter groot ondernemings het reeds die Six Sigma-
program in hulle onderneming geïnkorporeer.
Die groei van internasionale standaarde het ook meer aandag begin fokus op die belang van
produkkwaliteit. Binne hierdie kontaks ontstaan die ISO 9000 wat ondernemings help fokus
om die kwaliteit van produkte en prosesse te verbeter. Bykomend tot kosteverlaging en
kwaliteitverbetering, is daar twee uitsonderlike belangrike doelwitte in internasionale sake:
� Produksie en logistieke funksies moet die vraag vir plaaslike reaksie kan akkommodeer.
� Produksie en logistiek moet vinnig kan reageer op veranderings in kliëntaanvraag.
In die volgende gedeelte kyk ons na produseringsligging sodat ondernemings ingeligte
besluite kan neem.
5.6.2 Produseringsligging
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 17, Bladsye 514-521.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur Bladsy 145
ʼn Belangrike besluit wat ondernemings in hedendaagse tye moet neem is waar om hulle
produseringswerksaamhede te baseer, om koste maksimaal te verminder en produkkwaliteit
te verbeter. Ondernemings wat internasionale produksie oorweeg, moet die volgende drie
faktore oorweeg, naamlik land-, tegnologiese en produksiefaktore.
� Land-faktore
Ons het in die eerste studie-eenheid na land-spesifieke faktore gekyk soos die politieke
ekonomie en kultuur en relatiewe faktore wat van land tot land verskil. Die meeste van die
land-faktore is ook in Studie-eenheid 1, 2 en 4 bespreek. Hersien die gedeeltes op bladsye
515 en 516 in jou voorgeskrewe handboek.
� Tegnologiese faktore
Die tipe tegnologie wat ʼn onderneming gebruik om spesifieke vervaardigingswerksaamhede
te verrig, kan deurslaggewend wees in liggingsbesluite. Drie karaktereienskappe van
vervaardigingstegnologie is bepalend in hierdie besluite, naamlik vaste koste, minimum
doeltreffendheidskaal en buigbare vervaardiging en grootskaalse aanpassings.
• Vaste koste
In sommige gevalle kan die vaste opstelkoste van ʼn produksieaanleg so hoog wees
dat ʼn onderneming die wêreldmark moet bedien vanaf een enkele óf vanaf enkele
plekke. Hierteenoor kan ʼn relatiewe lae vlak van vaste koste dit ekonomies haalbaar
maak om ʼn bepaalde werksaamheid gelyktydig op verskeie liggings te laat verrig.
• Minimum doeltreffendheid-uitsetskaal
Die konsep van skaalbesparings voorsien dat wanneer ʼn aanleg se uitsette uitbrei,
eenheidskoste sal verminder. Die redes hiervoor sluit in groter en slimmer benutting
van die belangrikste toerusting en meer koste-effektiewe aanwending van
produktiwiteit, aanvullend tot werknemer-spesialisering in die aanleg. Bo ʼn sekere vlak
van uitsette is daar egter min addisionele skaalbesparings haalbaar, gevolglik neem
die eenheidskostekurwe af, met uitsette, totdat ʼn bepaalde uitsetvlak bereik is, tot op ʼn
punt waar verdere toename in uitsette net in kleiner eenheidskosteverminderings sal
realiseer. Die uitsetvlak waarteen die meeste aanlegvlak-skaalbesparings uitgeput
word, word die minimum doeltreffendheid-uitsetskaal genoem. Die is die uitsetskaal
waarteen ʼn aanleg bedryf moet word om al sy hoof aanlegvlak-skaalbesparings te
bereik; sien Figuur 17.2. Daar is ook verskeie implikasies van die skaal wat bestudeer
moet word. Bestudeer die gedeelte in jou voorgeskrewe handboek.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 146 Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
• Buigbare vervaardiging en grootskaalse aanpassings
Sentraal tot skaalbesparings is die idee dat die beste manier om hoër doeltreffendheid,
asook lae eenheidskoste, te bereik, is deur die grootskaalse produksie van ʼn
gestandaardiseerde produk. Die siening van produksiedoeltreffendheid is reeds deur
die toename in buigbare vervaardigingstegnologieë bevraagteken. Die term word
buigbare vervaardigingstegnologieë genoem en dek ʼn reeks
vervaardigingstegnologieë wat ontwerp is om:
1. Opsteltyd vir komplekse toerusting te verminder.
2. Die benutting van individuele masjiene te verhoog deur beter skedules.
3. Kwaliteitbeheer op alle fases van die vervaardigingsprosesse te verhoog.
Die res van die gedeelte in jou voorgeskrewe handboek gee ʼn vollediger prentjie, asook
gepaste voorbeelde om bogenoemde te illustreer. Vergewis jou deeglik van hierdie gedeelte.
� Produksiefaktore
Twee produkkenmerke affekteer liggingsbesluite. Die eerste is die produk se waarde-tot-
gewigsratio volgens sy invloed op vervoerkoste. Die tweede produkkenmerk is die wyse
waarop die produk in universele behoeftes voorsien, naamlik daardie behoeftes wat
wêreldwyd dieselfde is en/of voorkom.
� Lokalisering van produseringsfasiliteite
Daar is twee basiese strategieë vir die lokalisering van produseringsfasiliteite. Jy kan sulke
fasiliteite in sentrale liggings konsentreer en die wêreldmark van daar af bedien, of jy kan
desentraliseer, deur van die fasiliteite in verskeie streeks- en nasionale liggings naby aan
bepaalde wêreldmarkte te posisioneer. Die gepaste strategiese keuses word deur die
verskeie land-spesifieke, tegnologiese en produkfaktore, wat reeds bespreek is, bepaal; sien
opsomming in Tabel 17.1. Om produsering gelokaliseerd te konsentreer, is gepas wanneer:
• Landsverskille in faktorkoste, politieke ekonomie en kultuur ʼn groot impak het op die
vervaardigingskoste in verskeie lande.
• Handelsversperrings laag is.
• Buitefaktore as uitvloeisel van die konsentrasie van ondernemings, sekere liggings
bevoordeel.
• Daar verwag word dat belangrike wisselkoerse stabiel sal bly.
• Produseringstegnologie hoë vaste koste en minimum skaaldoeltreffendheid het,
relatief tot globale aanvraag, of as buigbare vervaardigingstegnologie bestaan.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur Bladsy 147
• Produkte se waarde-tot-gewigsratio hoog is.
• Produkte in universele behoeftes voorsien.
Desentralisering van produsering, hierteenoor, is gepas wanneer:
• Verskille tussen lande in faktorkoste, politieke ekonomie en kultuur, nie ʼn groot impak
het op die vervaardigingskoste in verskeie lande nie.
• Handelsversperrings hoog is.
• Liggingseksternaliteite nie belangrik is nie.
• Onbestendige wisselkoerse verwag word.
• Produseringstegnologie lae vaste koste en lae minimum skaaldoeltreffendheid het en
buigbare vervaardigingstegnologie nie beskikbaar is nie.
• Produkte se waarde-tot-gewigsratio laag is.
• Produkte nie in universele behoeftes voorsien nie.
In praktyk is liggingsbesluite selde duidelik.
� Verskuilde koste van buitelandse liggings
Daar kan heelwat verskuilde kostes wees wanneer produsering in buitelandse liggings moet
plaasvind. Hierdie gedeelte word deurgrondig in jou voorgeskrewe handboek, met gepaste
voorbeelde, bespreek.
In die volgende gedeelte kom die maak-of-koopbesluite wat geneem moet word wanneer
ondernemings die internasionale mark wil betree, onder die soeklig.
5.6.3 Maak-of-koopbesluite
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 17, Bladsye 524-529.
Internasionale ondernemings kom gereeld te staan voor maak-of-koopbesluite. Dit verwys
na die keuse of hulle, byvoorbeeld, wel ʼn bepaalde waardeskeppingsaktiwiteit self moet
verrig, teenoor of dit aan ʼn ander entiteit uitgekontrakteer moet word. Histories hou die
meeste uitkontrakteringsbesluite verband met die vervaardiging van fisiese produkte. Maar,
gedurende die afgelope paar jaar het uitkontrakteringsbesluite wyer uitgekring as die
vervaardiging van fisiese produkte, sodat ook die produksie van diensaktiwiteite benut kon
word. Uitkontrakteringsbesluite hou baie probleme in vir volskaalse plaaslike ondernemings,
en nóg meer vir internasionale ondernemings. Besluite in internasionale liggings word
gekompliseer deur die onbestendigheid van lande se ekonomieë, wisselkoersfluktuasies,
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 148 Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
veranderings in relatiewe faktorkoste ensovoorts. In hierdie gedeelte word ondersoek
ingestel na die argumente ten gunste van in-huis-produksie (maak), of ten gunste van
aankope (koop). Daar word ook gekyk na die verrekening van die twee besluite en
strategiese verbintenisse met verskaffers.
� Voordele van maak
Die argument ten gunste van in-huis-maak van alle produkte, of ʼn gedeelte daarvan, oftewel
vertikale integrasie, is vyfvoudig. In-huis-produksie word geassosieer met:
• Laer koste (bladsy 525)
• Fasilitering van gespesialiseerde beleggings (bladsye 525-526)
• Beskerming van eiendomsreg op produktegnologie (bladsy 526)
• Die opbou van dinamiese vermoëns (bladsye 526-527)
• Verbeterde skedulering (bladsy 527)
Elkeen van bogenoemde word hier slegs kortliks gelys; jou voorgeskrewe handboek
bespreek elkeen volledig.
� Voordele van koop
Die koop van onderdele, of ʼn volledige produk, vanaf onafhanklike verskaffers gee aan die
onderneming groter buigbaarheid, wat bydra om die onderneming se kostestruktuur af te
dwing, asook om bestellings van internasionale kliënte te kan ondervang. Die voordele:
• Strategiese buigbaarheid (bladsye 527-528)
• Laer koste (bladsy 528)
• Verrekenings (bladsye 528-529)
Elkeen van bogenoemde word hier slegs kortliks gelys; jou voorgeskrewe handboek
bespreek elkeen volledig.
� Verrekenings
Maak-of-koopbesluite lei ongetwyfeld tot verrekenings, die opweeg van voor- en nadele.
Wanneer die voorwaardes vir of argumente ten gunste van maakbesluite ontbreek, sal die
risiko van strategiese onbuigbaarheid en organisatoriese probleme voorstel dat dit beter sal
wees om sommige of alle produksie aan onafhanklike verskaffers uit te kontrakteer. Omdat
die kwessies van strategiese buigsaamheid en organisatoriese beheer self groter is vir
internasionale ondernemings as vir plaaslike ondernemings, moet die internasionale
onderneming spesifiek versigtig wees vir vertikale integrasie in onderdelevervaardiging.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur Bladsy 149
Bykomend kan sommige uitkontraktering, in die vorm van verrekenings, help dat ʼn
onderneming groter toekomstige bestellings kry.
� Strategiese verbintenisse met verskaffers
Verskeie internasionale ondernemings het al probeer om voordeel te trek uit vertikale
integrasie, sonder die geassosieerde organisatoriese probleme, deur strategiese
verbintenisse met belangrike verskaffers te sluit. Strategiese verbintenisse bou vertroue
tussen die onderneming en sy verskaffers. Vertroue word gebou wanneer ʼn onderneming ʼn
geloofwaardige verbintenis sluit en aanhou om by die verskaffer op billike terme te koop. Nie
alle verbintenisse is goed nie. Soos by formele vertikale integrasie, kan ʼn onderneming wat
langtermyn verbintenisse aangaan, sy strategiese buigbaarheid beperk deur die
verbintenisse wat die ondermening met ander vennote aangaan.
5.6.4 Bestuur van ʼn globale aanbodketting
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 17, Bladsye 530-531.
Logistiek sluit in alle aktiwiteite wat nodig is om materiale vanaf verskaffers tot by die
vervaardigingsfasiliteite te kry, deur die vervaardigingsproses, na die verspreidingstelsel tot
by die eindverbruiker. Die logistieke funksie bestuur die globale aanbodketting in die
internasionale onderneming. Twee doelwitte van logistiek is om die onderneming se globale
aanbodketting te bestuur teen die laagste moontlike koste, op ʼn manier wat optimaal in
kliëntbehoeftes voorsien, en sodoende waardeskeppingskoste verlaag en die onderneming
help om ʼn mededingende voordeel deur uitstekende kliëntediens te skep. Die potensiaal om
koste te verminder deur meer doeltreffende logistiek, is groot. Vir die tipiese
vervaardigingsonderneming beloop materiaalkostes 50-70 % van die wins, afhangende van
die industrie. Slegs ʼn klein kostevermindering kan ʼn aansienlike impak op die onderneming
se winsgewendheid meewerk.
� Rol van netbetydsvoorraad
Die basiese filosofie agter die netbetyds-voorraadstelsel is om te ekonomiseer op
voorraadhoukostes, deur te reël dat materiaal by die vervaardigingsaanleg aankom, net
betyds om die produksieproses in te gaan, en nié vooraf nie. Die groot kostebesparing hier
kom van die bespoediging van voorraadsomsette. Tesame met kostevoordele kan die stelsel
ook help om die onderneming se produkkwaliteit te verbeter.
� Rol van inligtingstegnologie en die internet
Aanlyninligtingstelsels speel ʼn baie belangrike rol in moderne materialebestuur. Deur elke
fase of onderdeel wêreldwyd in ʼn monteeraanleg te (kan) volg, fasiliteer inligtingstegnologie
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 150 Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
dat die onderneming sy produksieskedulering optimaliseer tot op die presiese oomblik van
komponente se verwagte aankoms. Deur presies te bepaal waar ʼn komponent in die
aanbodketting is, fasiliteer inligting waardeur die onderneming sy produksie kan versnel na
voorkeur, deur sleutelkomponente van die normale aanbodketting te onttrek en na die
vervaardigingsaanleg te skuif.
Die rol van die netbetyds-voorraadstelsel en inligtingstegnologie word hier slegs kortliks
verduidelik; jou voorgeskrewe handboek bespreek dit volledig.
5.7 Globale finansiële en internasionale beleggingsbestuur
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 20, bladsy 605.
Lees die openingsgevallestudie op bladsye 597-598 ʼn jou voorgeskrewe handboek:
Belastingstrategie by Google.
ʼn Finansiële bestuurder in ʼn internasionale onderneming moet probeer om die verskeie
voordele, kostes en risiko’s wat normaalweg vanaf ʼn belegging tot by ʼn gegewe ligging
beweeg of vloei, te kwantifiseer. By die besluit om te belê in werksaamhede in ʼn gegewe
land, word die ekonomiese, politieke, kulturele en strategiese veranderlikes opgeweeg (soos
bespreek in Studie-eenhede 1 en 2).
Aktiwiteit 5.2
Benut verskillende bronne vir definisies van finansiële bestuur en beleggingsbestuur in
praktyk.
Deur bogenoemde vul jy jou kennis met jou eie bronne aan wat die twee definisies vir jou
makliker verstaanbaar maak.
Die kapitaalbegrotingsproses, moeder- en geprojekteerde kontantvloei en
kapitaalbegrotingsrisiko’s word volgende bespreek.
� Kapitaalbegrotingsproses
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Bladsye 605-606.
Kapitaalbegroting is die tegniek wat finansiële bestuurders gebruik om te probeer om
voordele, kostes en risiko’s van en aan beleggings te kwantifiseer. Dit stel topbestuurders in
staat om op ʼn redelike objektiewe manier verskillende beleggingsalternatiewe binne en oor
verskillende lande te vergelyk, sodat hulle ingeligte besluite kan neem oor waar hulle
ondernemings hulle skaars finansiële hulpbronne kan belê. Kapitaalbegroting vir ʼn
buitelandse projek gebruik dieselfde teoretiese raamwerk as dié van ʼn plaaslike
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur Bladsy 151
kapitaalbegroting: Die onderneming moet eers die kontantvloei bepaal wat met die projek
geassosieer word oor ʼn redelike tydperk. In die meeste gevalle sal die kontantvloei
aanvanklik negatief wees, omdat die onderneming groot beleggings in sy produksiefasiliteite
maak. Na ʼn tydsverloop sal die kontantvloei egter positief word, soos beleggingskoste
afneem en winste begin groei. Sodra die kontantvloei bepaal is, moet dit gediskonteer word
om die heersende nettowaarde te bepaal deur ʼn gepaste gediskonteerde koers te gebruik.
Die mees algemene gediskonteerde koers is óf die onderneming se koste van kapitaal óf die
vereiste opbrengskoers. As die huidige nettowaarde van die gediskonteerde koers groter is
as nul, kan die onderneming met die projek voortgaan. Alhoewel die proses redelik maklik
klink, is kapitaalbegroting in praktyk ʼn baie ingewikkelde proses en ook vol gebreke. Van die
faktore wat die proses meer ingewikkeld maak vir internasionale ondernemings:
• Daar moet onderskeid wees tussen kontantvloei tot die projek en kontantvloei tot die
moedermaatskappy.
• Politieke en ekonomiese risiko, ingeslote buitelandse valutarisiko, kan drasties die
waarde van die buitelandse belegging beïnvloed.
• Die konneksie tussen kontantvloei tot die moedermaatskappy en die finansieringsbron
moet herken word.
Die volgende deel fokus op moedermaatskappy-, sowel as geprojekteerde, kontantvloei,
gevolg deur kapitaalbegrotingsrisiko’s.
� Moedermaatskappy- en geprojekteerde kontantvloei
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 20, Bladsy 606.
ʼn Teoretiese argument ontstaan vir die ontleding van enige buitelandse projek uit die
moedermaatskappy se oogpunt, omdat kontantvloei tot die projek nie noodwendig dieselfde
is as die kontantvloei tot eersgenoemde nie. Die projek kan dalk, vir ʼn aantal redes, nie al sy
kontantvloei tot die moedermaatskappy remitteer nie. Die kontantvloei kan geblok wees teen
repatriasie deur die gasheerlandregering, hulle kan belas word teen ʼn ongunstige koers, of
die gasheerregering kan vereis dat ʼn sekere persentasie van die kontantvloei gegenereer uit
die projek, in die gasheerland self belê moet word. Hoewel die beperkings nie die huidige
nettowaarde van die projek self affekteer nie, affekteer dit wel die huidige nettowaarde van
die projek by die moedermaatskappy, omdat hulle die kontantvloei beperk wat terugverwys
kan word aan hulle van die projek. Wanneer ʼn buitelandse beleggingsgeleentheid
geëvalueer word, moet die moedermaatskappy eerder belangstel in die kontantvloei wat hy
gaan ontvang, as dit wat die projek gaan genereer, want dit is die basis vir dividende aan
aandeelhouers, beleggings elders in die wêreld, terugbetaling van wêreldwye korporatiewe
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 152 Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
skuld ensovoorts. Aandeelhouers sal nie geblokte verdienste sien as ʼn bydrae tot die
waarde van die onderneming nie, en krediteure sal dit nie bytel wanneer die
moedermaatskappy se vermoë om skuld te diens, bereken word nie. Maar die probleem van
geblokte verdienste is nie meer so ernstig soos vantevore nie, as gevolg van die wêreldwye
neiging tot ʼn groter aanvaarding van vryemarkekonomieë (Studie-eenheid 1).
� Aanpassing vir politieke en ekonomiese risiko’s
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 20, Bladsye 606-608.
Ons het reeds die politieke en ekonomiese risiko’s in die eerste studie-eenheid bespreek.
Daar word ook van jou verwag om die relevante gedeelte in jou voorgeskrewe handboek te
bestudeer.
� Kapitaalbegrotingsrisiko’s
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 20, Bladsy 608.
By die ontleding van ʼn buitelandse beleggingsgeleentheid, kan die addisionele risiko wat ʼn
onderneming se ligging kan meebring, op twee maniere opgelos word. Die eerste metode is
om alle risiko’s as ʼn enkel probleem te hanteer, deur die gediskonteerde koers te verhoog
wat toepasbaar is op alle buitelandse projekte in lande waar politieke en ekonomiese risiko’s
as te hoog waargeneem word. Hoe hoër die gediskonteerde koers, hoe hoër moet die
geprojekteerde netto kontantvloei wees vir ʼn belegging om ʼn positiewe huidige nettowaarde
te hê. Die tweede metode wat redelik wyd toegepas word, is om die gediskonteerde koers
aan te pas om die ligging se gewaagdheid te reflekteer. Die kritici teen laasgenoemde
metode argumenteer dat kontantvloei te hoog gepenaliseer word, maar nie gediskonteerde
kontantvloei genoeg penaliseer nie. Lees die gedeelte in jou voorgeskrewe handboek vir ʼn
verdere verduideliking van laasgenoemde.
5.7.1 Finansiële besluite
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 20, Bladsy 609.
Wanneer enige finansieringsopsies oorweeg moet word, moet ʼn internasionale onderneming
eers oorweeg hóé die buitelandse belegging gefinansier gaan word. As eksterne finansiering
benodig word, moet die onderneming besluit of hulle hulle fondse van die globale
kapitaalmark gaan verkry, of by bronne in die gasheerland gaan leen. As die onderneming
eksterne finansiering vir ʼn projek soek, sal hulle eerder geld wil leen by die beskikbare
laekoste kapitaalbronne. Soos bespreek in Studie-eenheid 3, maak al hoe meer
ondernemings gebruik van die globale kapitaalmark om finansiering vir hul beleggings te kry.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur Bladsy 153
Ten spyte van die tendens vir deregulasie van finansiële dienste, kan die gasheerland se
regeringsbeperkings in sommige gevalle daardie opsie uitskakel. Die regerings van
sommige lande vereis, of verkies, buitelandse multinasionale ondernemings om projekte te
finansier in hulle lande, deur plaaslike skuld te finansier of plaaslike ekwiteitsverkope. In
lande waar likiditeit beperk is, word die koste van kapitaal verhoog om die projekte te
finansier. Dus, in kapitaalbegrotingsbesluite, moet die gediskonteerde koers aangepas word
om laasgenoemde te reflekteer.
Bykomend tot die impak van gasheer-regeringsbeleide op kapitaalkoste en
finansieringsbesluite, kan die onderneming oorweeg om plaaslike skuldfinansiering te
gebruik vir beleggings in lande waar die plaaslike geldeenheid na verwagting sal depresieer
op die buitelandse valutamark. Die totaal van die plaaslike geldeenheid wat benodig word
om rentebetalings te maak en volledige afbetalingsopsies op plaaslike
skuldverantwoordelikhede, word nie geaffekteer wanneer ʼn land se geldeenheid depresieer
nie.
Hoewel die aanvangskoste van kapitaal groter mag wees as plaaslik lenings, is dit beter om
plaaslik geld te leen, as daar verwag word dat die plaaslike geldeenheid op die buitelandse
valutamark gaan depresieer.
5.7.2 Globale kapitaalbestuur
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 20, Bladsye 609-617.
Kapitaalbestuursbesluite strewe daarna om die onderneming se globale kontanthulpbronne
– sy werkende kapitaal – so doeltreffend moontlik te bestuur. Dit sluit in die minimalisering
van kontantbalanse en die korporatiewe belastingslas, sowel as die vermindering van
transaksiekoste.
� Minimalisering van kontantbalanse
Daar word verwag dat elke onderneming kontantbalanse het vir die betaal van hul
rekeninge, en vir versekering teen onverwagse negatiewe variasies van sy geprojekteerde
kontantvloei. Die mees kritieke kwessie vir internasionale ondernemings is of elke
buitelandse filiaal sy eie kontantvloei moet hê, of dat kontantbalanse by ʼn gesentraliseerde
bewaarnemer gehou moet word. Ondernemings verkies om kontantbalanse by ʼn
gesentraliseerde bewaarnemer te hou vir drie redes:
• Deur kontantreserwes sentraal te poel, kan die onderneming groter bedrae deponeer.
• As die gesentraliseerde bewaarnemer in ʼn groot finansiële kern (soos London, New
York, Tokyo) voorkom, sal laasgenoemde instelling toegang hê tot inligting oor goeie
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 154 Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
korttermyn-beleggingsgeleenthede waaroor die tipiese buitelandse filiaal nie sal beskik
nie.
• Deur kontantreserwes te poel, kan die onderneming die totale grootte van die
kontantpoel wat hulle in hoogs likiede rekeninge moet hou, verminder. Dit stel die
onderneming in staat om groter bedrae van kontantreserwes oor die lang termyn te
belê.
Voorbeeld 5.2
ʼn Amerikaanse onderneming het drie buitelandse filiale, een in Korea, een in China en
een in Japan. Elke filiaal onderhou ʼn kontantbalans wat ʼn bedrag vir sy daaglikse
behoeftes insluit, plus ʼn addisionele bedrag vir onverwagse kontantaanvrae. Die
Amerikaanse onderneming se beleid is dat die totale vereiste kontantbalans gelyk moet
wees aan die drie standaardafwykings van die verwagte daaglikse behoeftebedrag. Die
drie standaardafwykings se verwagtinge reflekteer die firma se bepaling dat in praktyk,
daar ʼn 99.87%-waarskynlikheid gaan wees dat die filiaal die nodige kontant sal hê om die
daaglikse, sowel as die onverwagte kontantaanvrae, te kan hanteer. Daar word
aangeneem dat kontantbehoeftes in elke land versprei en onafhanklik van mekaar hanteer
word.
Jou voorgeskrewe handboek gee ʼn berekeningsvoorbeeld van bogenoemde. Maak seker
dat jy weet hoe die berekening werk.
� Vermindering van transaksiekoste
Transaksiekoste is die koste van ʼn ruiltransaksie. Elke keer as ʼn onderneming kontant van
een geldeenheid in ʼn ander geldeenheid omsit, beloop dit ʼn transaksiekoste – die
kommissiefooi wat hulle aan buitelandse valutahandelaars wat die transaksie uitvoer, betaal.
Die meeste banke eis ook ʼn oordragfooi vir die oordrag van die geld vanaf een plek na ʼn
ander, dus ʼn ander tipe transaksiekoste. Die kommissie- en oordragfooie wat voorkom as
gevolg van intra-ondernemingtransaksies is beduidend; volgens die Verenigde Nasies,
behels dit 40% van internasionale handelstransaksies tussen verskillende nasionale filiale of
transnasionale korporasies. Die volume van sulke transaksies neig om baie hoog te wees in
ʼn onderneming wat oor ʼn globaalverspreide netwerk van interafhanklike
waardeskeppingswerksaamhede beskik. Multilaterale saamvoeging laat toe dat ʼn
multinasionale onderneming sy transaksiekoste verlaag, wanneer baie transaksies tussen sy
filiale plaasvind, deur die aantal transakies te verminder. ʼn Multilaterale saamvoeging is
egter ʼn uitbreiding van ʼn bilaterale saamvoeging. Laasgenoemde is, byvoorbeeld, wanneer
ʼn Franse filiaal ʼn Meksikaanse filiaal $6 miljoen skuld en die Meksikaanse filiaal die Franse
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur Bladsy 155
filiaal terselfdertyd $4 miljoen skuld. ʼn Bilaterale skikking word dan gemaak met ʼn enkel
betaling van $2 miljoen vanaf die Franse filiaal aan die Meksikaanse filiaal, en die
oorblywende skuld word dan gekanselleer. Multilaterale saamvoeging word uitgebrei tot die
transaksies tussen veelvoudige filiale binne ʼn internasionale onderneming. Jou
voorgeskrewe handboek behandel ʼn berekeningsvoorbeeld van bogenoemde. Maak seker
dat jy weet hoe die berekening werk. Figure 20.2, 20.3 en 20.4 toon grafiese voorstellings
van die voorbeeld (bladsye 611-612).
� Bestuur van belastinglas
Verskillende lande huldig verskillende belastingregimes. Baie lande volg die wêreldwye
beginsel dat hulle die reg het om inkomste te belas wat buite landsgrense verdien word,
deur binnelandse instellings. Dubbelbelasting kom voor wanneer die inkomste van ʼn
buitelandse filiaal belas word in sowel die gasheerlandregering, as deur die
moedermaatskappy se plaaslike regering. Maar dubbelbelasting word versag deur
belastingkrediete, belastingsooreenkomste en die uitstelbeginsel.
• ʼn Belastingkrediet laat toe dat ʼn entiteit ʼn vermindering van belasting aan die
plaaslike regering betaal gemeet aan die totale belasting aan die buitelandse regering
betaal(-baar).
• ʼn Belastingsooreenkoms tussen twee lande spesifiseer watter items van inkomste
belas gaan word deur owerhede van die land waarin die inkomste verdien is.
• ʼn Uitstelbeginsel spesifiseer dat moedermaatskappye nie belas word op hulle
buitelandse inkomstebron alvorens hulle nie die dividend/e ontvang het nie.
Sommige ondernemings maak ook gebruik van belastingstoevlugoorde soos die Bahamas
of Bermuda om hulle belastingverantwoordelikheid te verminder (lees weer die gevallestudie
aan die begin van Hoofstuk 20 in jou voorgeskrewe handboek – Belastingstrategie by
Google). ʼn Belastingstoevlugoord is ʼn land wat baie lae, of geen inkomstebelasting nie, hef.
Internasionale ondernemings vermy of stel inkomstebelasting uit deur volfiliale of nie-
operasionele filiale in die belastingstoevlugoord te vestig. Die filiaal in die
belastingstoevlugsoord besit die algemene aandele van die operasionele buitelandse filiale.
Dit laat toe dat alle fondsoordragte vanaf die buitelandse operasionele filiale na die
moedermaatskappy gestuur word deur die filiaal in die belastingstoevlugoord. Die belasting
gehef op die buitelandse inkomstebron deur ʼn onderneming se plaaslike owerheid, wat
normaalweg betaal word wanneer ʼn dividend verklaar is deur ʼn buitelandse filiaal, kan
uitgestel word onder die uitstelbeginsel, totdat die filiaal in die belastingstoevlugsoord die
dividend/e aan die moedermaatskappy betaal. Die dividendbetaling kan onbepaald uitgestel
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 156 Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
word as buitelandse werksaamhede aanhou groei en nuwe interne finansiering benodig
word van die filiaal in die belastingstoevlugsoord. Jou voorgeskrewe handboek bespreek en
lys voorbeelde van belastingstoevlugsoorde.
� Oorgrens-kapitaaloordrag
Om die onderneming se kontanthulpbronne doeltreffend te benut en die onderneming se
globale belastingsverantwoordelikhede te verminder, vereis dat die onderneming fondse kan
oordra van een ligging, wêreldwyd na ʼn ander. Internasionale ondernemings gebruik ʼn
aantal tegnieke om likiede fondse oorgrens oor te dra. Dit sluit in dividendoorbetalings,
rentebetalings en -fooie, oordragpryse en voordoen-lenings. Sommige ondernemings
gebruik meer as een tegniek om oorgrens-fondsoordrag te doen; dit word ontbondeling
genoem. Laasgenoemde fasiliteer ʼn deursnit van die beskikbare tegnieke om likiede fondse
vanaf die buitelandse filiaal aan die moedermaatskappy oor te dra, en laat toe dat ʼn
internasionale onderneming fondse van sy buitelandse filiale verkry, sonder om die
gasheerland sensitief te raak deur die groot dividendonttrekkings.
• Dividendoorbetalings
Betaling van dividende is die mees algemene metode waardeur ondernemings fondse
vanaf buitelandse filiale na die moedermaatskappy oordra.
• Rentebetalings en -fooie
Rentebetalings en -fooie verteenwoordig vergoeding betaalbaar aan eienaars van
tegnologie, patente of handelsmerke, vir die gebruik van daardie spesifieke tegnologie,
of die vervaardiging-, koop- of verkoopsreg van produkte met daardie patent of onder
daardie handelsmerk.
• Oordragpryse
Enige internasionale onderneming voltrek gewoonlik ʼn groot aantal oordragte van
goedere en dienste tussen die moedermaatskappy en buitelandse filiale en ook tussen
buitelandse filiale. Winste word ook gemaak uit oordragpryse; daar word ook verskeie
probleme met die beleid geassosieer.
• Voordoen-lenings (Fronting loans)
ʼn Voordoen-lening is ʼn lening tussen ʼn moedermaatskappy en ʼn filiaal, wat deur ʼn
finansiële tussenganger, gewoonlik ʼn groot internasionale bank, gekanaliseer word.
Elkeen van bogenoemde is hier slegs kortliks bespreek; jou voorgeskrewe handboek
bespreek elkeen volledig met gepaste voorbeelde.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur Bladsy 157
Die laaste tema in die eenheid fokus spesifiek op die vordering en prestering van die Afrika-
kontinent in die globale bestuursomgewing. Dit sluit af met Afrika se groei- en tegnologiese
prestering en ontwikkelingsvooruitsigte.
5.8 Afrika en die globale bestuursomgewing
Die ontstaan van internasionale ondernemings in die globale arena lei gevolglik daartoe dat
plaaslike ondernemings nuwe moontlike markte in die buiteland kan ontgin. Soos bespreek
in die vorige studie-eenhede, lei die ontginning van buitelandse markte na oneindige
geleenthede, maar daar is ook verskeie faktore, risiko’s en scenario’s om in ag te neem.
Laasgenoemde ten spyt, betree ondernemings steeds die globale bestuursomgewing.
Die tema bespreek hoe Afrika, asook spesifiek Suid-Afrika, gedurende die afgelope paar jare
in die globale bestuursomgewing presteer het en of ondernemings op die kontinent ʼn sukses
daarvan maak. Hierdie gedeelte is nie beskikbaar in jou voorgeskrewe handboek nie en
word volledig hieronder bespreek. Neem spesifiek kennis van en slaan ag op die studie-
eenheid se verrykende bronne en bronnelys. Hierdie gedeelte hanteer die praktiese
komponent van die hele begeleidingsgids. Daar word dus van jou verwag om ʼn
deurgrondige studie van die verrykende bronne te doen om ʼn geheelbeeld van Afrika se
groeiprestering te bekom. Die gedeelte vereis baie naslaan-, lees- en navorsingswerk.
Aangesien hierdie slegs ʼn begeleidingsgids is, is elk van die onderstaande gedeeltes slegs
kortliks bespreek om jou die nodige inligting te gee waarvolgens jy verdere navorsing kan
doen. Bestudeer die gedeelte en verrykende bronne baie deeglik tot jou eie voordeel.
5.8.1 Afrika se groeiprestering
Afrika se groeiprestering sluit ʼn analise van die hele Afrika-kontinent in, met inbegrip van die
onderskeie lande s’n. Suid-Afrika spesifiek word ook in die gedeelte behandel.
� Groeiprestering in Afrika
Die eerste gedeelte onder die tema is die groeikoers van Afrika en om dit te bepaal, kyk ons
na ʼn land se bruto binnelandse produk (BBP). In Studie-eenheid 1 het ons reeds na terme
soos die bruto nasionale inkomste (BNI), menslike ontwikkelingsindeks ensovoorts gekyk en
elkeen vir sy belang ondersoek. Voor die groeikoers van Afrika en Suid-Afrika bespreek
word, moet eers onderskei word tussen die bruto nasionale produk (BNP) en die bruto
binnelandse produk (BBP). Die bruto nasionale produk (BNP) word gedefinieer as die
totale waarde van voltooide goedere en dienste geproduseer deur ʼn gemeenskap
gedurende ʼn gegewe jaar. Intermediêre goedere word van hierdie berekening uitgesluit,
maar sluit wel uitsette in wat geproduseer word deur die inwoners van ʼn land, asook die
waarde van goedere en dienste geproduseer deur inwoners wat buite die grense van die
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 158 Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
land woon (Lindauer, Perkins & Radelet, 2006: 32). Die bruto binnelandse produk is
amper dieselfde as die BNP, behalwe dat dit alle uitsette geproduseer binne die grense van
die land, insluit, asook uitsette geproduseer deur buitelandse inwoners, uitgesluit die waarde
van produksie van inwoners wat oorsee woon (Lindauer, Perkins & Radelet, 2006: 32-33).
Waarom word die BBP ingespan om die groeikoers van ʼn land te bepaal? Omdat die kern
van ekonomiese groei uit veranderinge in die nasionale inkomste vloei en twee van die
belangrikste maatstawwe van nasionale inkomste is die BNP en BBP van ʼn land (Lindauer,
Perkins & Radelet, 2006: 32). Ons gebruik spesifiek die BBP vir die berekening van die
groeikoers van Afrika en Suid-Afrika.
Grafiek 5.1 is ʼn grafiese voorstelling van die groeikoerse van Afrika oor die afgelope nege
jaar, vanaf 2006 tot en met 2014.
Grafiek 5.1: Afrika-groeikoers
Reële BBP-groei in persentasie waar (e) beraming en (p) projeksies is.
(Statistiekafdeling, African Development Bank, 2015)
Afrika het redelike stabiele groei vanaf 2006 tot 2008 getoon. Die drastiese val in die
ekonomiese groeikoers in 2009 tot by 3.4% was as gevolg van die wêreld se ekonomiese
krisis (African Economic Outlook, 2015). Vanaf 2009 tot en met 2012 was daar egter
fluktuasies. In 2014 was die groeikoers 3.9%. In die tydperk van nege jaar het Afrika se
groeikoers met 1.9% gedaal.
Grafiek 5.2, hierteenoor, is ʼn skematiese voorstelling van Suid-Afrika se groeikoerse in
dieselfde tydperk.
5,8 6,0
5,4
3,4
5,7
2,8
6,7
3,53,9
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
8,0
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
(e)
Jaa
rlik
se G
roe
iko
ers
(%
)
Jaar
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur Bladsy 159
Grafiek 5.2: Suid-Afrika se groeikoers
Reële BBP-groei in persentasie waar (e) beraming en (p) projeksies is.
(Statistiekafdeling, African Development Bank, 2015)
Soos in Grafiek 5.1, het Suid-Afrika ook bestendige groei getoon, mét ʼn afname vanaf 2008.
Soos genoem, is dit as gevolg van die wêreldekonomiese krisis (African Economic Outlook,
2015: 2-3). Daar was egter positiewe groei vanaf 2009 tot en met 2011 wat toon dat die
ekonomie wel herstel het van hierdie krisis, maar sedert 2012 het die groei weer afgeneem
tot 1.5% in 2014. In die tydperk van nege jaar het Suid-Afrika se groeikoers met 4.1%
gedaal. As die twee grafieke met mekaar vergelyk word, is dit duidelik dat Suid-Afrika tot en
met 2008 redelik bygehou het met Afrika se groeikoers, maar sedertdien sukkel Suid-Afrika
om dit te handhaaf. Daar is verskeie redes.
Aktiwiteit 5.3
Doen navorsing op die internet en ondersoek die redes waarom Suid-Afrika se groeikoers
sedert 2009 sukkel om te stabiliseer. Maak seker jy gebruik bronverwysings. Bring hierdie
aktiwiteit se antwoorde saam na jou volgende kontaksessie.
Hoe lyk groeiprestering dus in Afrika? Volgens Grafiek 5.1 is ʼn duidelike opwaartse neiging
in groei vanaf 2013 waarneembaar, wat tot verdere positiewe groei in die toekoms kan lei
(Afdeling 5.8.3 bespreek laasgenoemde). Dit sal dus gunstig vir ondernemings wees om die
Afrika-mark te betree. Dit is egter nie die geval met Suid-Afrika nie, wat ʼn afwaartse neiging
toon. Soos bevind in Aktiwiteit 5.3, is daar verskeie faktore wat bydra tot hierdie negatiewe
5,6 5,4
3,2
-1,5
3,03,2
2,2 2,2
1,5
-2,0
-1,0
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
(e)
Jaa
rlik
se G
roe
iko
ers
(%
)
Jaar
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 160 Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
tendens. Ondernemings sal deeglik moet ondersoek instel na die risiko’s en toekomstige
voorspellings voor enige toetrede tot die Suid-Afrikaanse mark.
� Institusionele prestering
Hierdie gedeelte ontleed die institusionele prestering van Afrika die afgelope paar jaar. Wat
word bedoel met institusioneel? Volgens Luiz (2009: 60) en North (1990: Vii) behels die
institusionele raamwerk organisasies wat binne die formele raamwerk val en die informele
reëls en norme, wat ons gedrag en verwagtinge van ander, beheer. Die indeks wat
laasgenoemde bevat, is die Landsbeleid en institusionele assessering (Country Policy and
Institutional Assessment (CPIA)). Die CPIA bestudeer 16 belangrike
ontwikkelingsaanwysers wat die volgende vier areas dek, naamlik ekonomiese bestuur,
strukturele hervorming, beleid vir sosiale insluiting en gelykheid, asook die openbare sektor
en instellings (The World Bank, 2013). Lande word gegradeer op ʼn skaal van 1 (laag) tot 6
(hoog) vir elke aanwyser. Die CPIA-telling reflekteer die gemiddeld van die 16 aanwysers
(The World Bank, 2013). Die vier areas word elkeen afsonderlik bespreek met ʼn grafiese
voorstelling van Sub-Sahara-Afrika vanaf 2005 tot 2014.
• Ekonomiese bestuur
Die ekonomiese bestuursgroepering sluit in makro-ekonomiese bestuur, fiskale beleid
en skuldbeleid (The World Bank, 2015).
Grafiek 5.3: Sub-Sahara-Afrika se ekonomiese bestuur
(Statistiekafdeling, The World Bank, 2015)
Bostaande grafiek dui aan dat die ekonomiese bestuur in Sub-Sahara-Afrika vanaf
2005 tot 2009 gefluktueer het. In 2011 was ekonomiese bestuur op sy hoogste by
3,283,29
3,363,36
3,39 3,38
3,40
3,38
3,35
3,34
3,22
3,24
3,26
3,28
3,30
3,32
3,34
3,36
3,38
3,40
3,42
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Jaar
Sk
aa
l
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur Bladsy 161
3.40. Ekonomiese bestuur in 2014 (3.34) is hoër as wat dit in 2005 (3.28) was. Dis
slegs ʼn verskil van 0.06, maar steeds ʼn positiewe groeipersentasie. Die ekonomiese
bestuur is egter bo die gemiddeld van 3 tussen 2004 tot 2015, wat beteken dat Sub-
Sahara-Afrika se ekonomiese bestuur gemiddeld presteer.
• Strukturele hervorming
Strukturele hervormingsgroepering sluit weer in handel, die finansiële sektor en die
ondernemingsregulatoriese omgewing (The World Bank, 2015).
Grafiek 5.4: Sub-Sahara-Afrika se strukturele hervorming
(Statistiekafdeling, The World Bank, 2015)
Grafiek 5.4 toon slegs ʼn klein fluktuasie van strukturele hervorming vanaf 2005 tot
2009. Daar was egter ʼn sterk afname in 2012 tot 3.19, maar dit het weer versterk tot
3.22 in 2014. Vanaf 2005 tot 2014 was daar slegs ʼn 0.01-afname in Sub-Sahara-Afrika
se strukturele hervorming. Die strukturele hervorming vanaf 2005 tot 2014 is egter bo
die gemiddeld van 3, wat beteken dat Sub-Sahara-Afrika se strukturele hervorming
gemiddeld presteer.
• Beleid vir sosiale insluiting en gelykheid
Die beleide vir sosiale insluiting en gelykheidsgroepering sluit in geslagsgelykheid,
ekwiteite van openbare hulpbrongebruik, die bou van menslike hulpbronne, sosiale
beskerming en arbeid, asook beleide en instellings vir omgewingsvolhoubaarheid (The
World Bank, 2015).
3,23
3,24
3,25
3,21
3,24
3,213,21
3,19
3,21
3,22
3,16
3,17
3,18
3,19
3,20
3,21
3,22
3,23
3,24
3,25
3,26
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Jaar
Sk
aa
l
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 162 Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
Grafiek 5.5: Sub-Sahara-Afrika se beleid vir sosiale insluiting en gelykheid
(Statistiekafdeling, The World Bank, 2015)
Bostaande grafiek het ʼn positiewe opname getoon vanaf 2005 (3.13) tot 2014 (3.22).
Dit is die enigste aanwyser wat tot dusver so ʼn positiewe opname (0.09) getoon het.
Dit beteken dat Sub-Sahara-Afrika se beleid vir sosiale insluiting en gelykheid beslis
gemiddeld presteer het gedurende 2005 tot 2014 onder die aanwyser.
• Openbare sektorbestuur en -instellings
Die openbare sektorbestuur en -instellingsgroepering sluit in eiendomsreg en
reëlgebaseerde bestuur, kwaliteit van die begroting en finansiële bestuur,
doeltreffendheid van inkomstemobilisering, kwaliteit van die openbare administrasie en
deursigtigheid, aanspreeklikheid en korrupsie in die openbare sektor (The World Bank,
2015).
3,13
3,12
3,14
3,12 3,12
3,17
3,22
3,19 3,19
3,22
3,06
3,08
3,10
3,12
3,14
3,16
3,18
3,20
3,22
3,24
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Jaar
Sk
aa
l
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur Bladsy 163
Grafiek 5.6: Sub-Sahara-Afrika se openbare sektorbestuur en -instellings
(Statistiekafdeling, The World Bank, 2015)
Grafiek 5.6 toon ook beduidende fluktuasies; die hoogste punt was in 2011 (2.98) en ʼn
opmerklike daling tot 2.93 in 2012 en 2013. Daar was egter weer ʼn toename na 2.96 in
2014. Sub-Sahara-Afrika se beleid vir sosiale insluiting en gelykheid het ondergemiddeld
gepresteer gedurende 2005 tot 2014, ongeag die sterk toename vanaf 2013 tot 2014.
Die gevolgtrekking uit die vier areas se bespreking is dat Afrika (of Sub-Sahara-Afrika) se
institusionele prestasie bogemiddeld (3) is en beteken dat Afrika wel presteer, hoewel nie so
goed as wat verwag word nie. Hulle lewer steeds ʼn positiewe bydrae tot Afrika se groei.
Bostaande inligting lewer wel ʼn positiewe bydrae vir ondernemings wat internasionale
markte in Afrika wil betree.
5.8.2 Afrika se tegnologiese prestasie
Daar is reeds gekyk na tegnologie in Studie-eenheid 2 en die impak daarvan op die globale
sakeomgewing. In hierdie gedeelte kyk ons egter na tegnologie in Afrika spesifiek.
Onderstaande word slegs kortliks bespreek; daar word van jou verwag om addisionele
navorsing oor die afdeling te doen, want dit maak deel uit van Opdrag 3.
� Tegnologie as ʼn drywer van ekonomiese groei
Volgens IT News Africa (2015) geskied Afrika se ekonomiese groei as gevolg van die
beleggings gemaak in tegnologie. Uit die 20 vinnigste groeiende ekonomieë kom 11 in Afrika
voor. Gedryf deur die toenemende industrialisasie en verspreiding van vryemarkte, kan
Afrika se ontwikkeling gesien word oor die ganse spektrum van arbeidsintensiewe
2,98
2,97 2,97
2,95
2,96 2,97
2,98
2,932,93
2,96
2,89
2,90
2,91
2,92
2,93
2,94
2,95
2,96
2,97
2,98
2,99
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Jaar
Sk
aa
l
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 164 Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
ekonomieë van telekommunikasie, banke en kleinhandel. Afrika se vooruitsigte vir die
toekoms is bepalend in beleggingstegnologie.
Die volgende vyf jaar voorsien ʼn toename in die ontwikkeling van Afrika se ekonomieë en
ondernemings. Die kostevermindering van hoëspoed internet, toename in slimfoongebruik,
innovasie in banke en betalingstegnologieë en die toenemende beskikbaarheid van vroeë
beleggingsbefondsing, is almal faktore wat ʼn groot rol in die ontwikkeling van Afrika speel (IT
News Africa, 2015).
� Tegnologiese nawe
Voordat die verskillende beskikbare tegnologiese nawe in Afrika bespreek word, moet eers
besin word oor wat ʼn tegnologiese naaf is. Volgens Google for Entrepreneurs (2015) is ʼn
tegnologiese naaf ʼn bymekaarkomplek vir entrepreneurs, ontwikkelaars, studente en
bemarkers om te ontmoet, van mekaar te leer en uitstekende produkte te bou.
Die volgende tegnologiese nawe is reeds in Afrika beskikbaar:
• ccHub: Lagos, Nigerië
• Jozihub: Johannesburg, Suid-Afrika
• iHub: Nairobi, Kenia
• iSpaces: Accra, Ghana
• Outbox: Kampala, Uganda.
(Google for Entrepreneurs, 2015)
Aktiwiteit 5.4
Doen internetnavorsing en ondersoek bogenoemde tegnologiese nawe deeglik. Waarvoor
staan elkeen bekend?
Soos genoem, is tegnologie reeds in Studie-eenheid 2 bespreek; hierdie gedeelte gee ʼn
praktiese voorstelling van hoe Afrika in die tegnologiese aspekte presteer. Die volgende
gedeelte bekyk Afrika se ontwikkelingsvooruitsigte en -deelname in globale ekonomie.
5.8.3 Afrika se ontwikkelingsvooruitsigte
Dis vir elke land belangrik om te bepaal hoe hulle in die toekoms gaan presteer. Die
volgende gedeelte fokus op Afrika en Suid-Afrika se toekomsvooruitsigte.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur Bladsy 165
� Vooruitsigte van Afrika-deelname aan die globale ekonomie en
toekomsontwikkelinge
Vooruitsigte van Afrika-deelname aan die globale ekonomie moet deur voorspellings
geantisipeer word, aangesien niemand in die toekoms kan sien nie. Die onderste twee
grafieke projekteer Afrika en Suid-Afrika se potensiële toekomsgroei.
Grafiek 5.7: Afrika se potensiële groei
Reële BBP-groei in persentasie waar (e) beraming en (p) projeksies is.
(Statistiekafdeling, African Development Bank, 2015)
Uit Grafiek 5.7 kan afgelei word dat Afrika gaan groei vanaf 3.9% in 2014 tot by 5.0% in
2016. Dit is ʼn 1.1% positiewe groei.
Grafiek 5.8: Suid-Afrika se potensiële groei
Reële BBP-groei in persentasie waar (e) beraming en (p) projeksies is.
(Statistiekafdeling, African Development Bank, 2015)
3,9
4,5
5,0
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
2014 (e) 2015 (p) 2016 (p)
Jaa
rlik
se G
roe
iko
ers
(%
)
Jaar
1,5
2,0
2,5
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
2014 (e) 2015 (p) 2016 (p)
Jaa
rlik
se G
roe
iko
ers
(%
)
Jaar
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 166 Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
Uit Grafiek 5.8 kan afgelei word dat Suid-Afrika gaan groei vanaf 1.5% in 2014 tot by 2.5% in
2016. Dit is ʼn 1% positiewe groei.
Grafieke 5.7 en 5.8 toon albei ʼn positiewe groeivooruitsig in Afrika en Suid-Afrika.
Voorbeeld 5.3
Dis van belang dat ook die res van die Afrika-lande se toekomsvooruitsigte en
ontwikkelinge beskou en ontleed word. Vir die doeleindes van hierdie voorbeeld word van
jou verwag om te kyk na slegs die toekomsvooruitsigte van Afrika-lande.
Webwerf: http://www.africaneconomicoutlook.org/en/country-notes/
Jy sal hierdie webadres weer in Opdrag 3 gebruik.
� Afrika se sakeomgewing
Oor die algemeen, en uit wat reeds afgelei word uit Afdelings 5.8.1 en 5.8.2, is die Afrika-
sakeomgewing besig om sy spoor op internasionale sake te laat. Ernst & Young Global
Limited (2014) stel jaarliks hulle Afrika-aantreklikheidsopname bekend. Hierin kyk die
maatskappy hoe Afrika presteer het in afgelope jare. Daar word van jou verwag om deur
hierdie opname vir jou Opdrag 3-doeleindes te werk.
Besoek: http://www.ey.com/ZA/en/Issues/Business-environment/EY-africa-attractiveness-
survey-2014
Afdeling 5.8 gee ʼn oorsig oor hoe Afrika, en ook spesifiek Suid-Afrika, in die globale arena
presteer. Hieruit blyk duidelik dat Afrika beslis ʼn kontinent is om mee rekening te hou
wanneer ondernemings na en in die internasionale mark wil uitbrei.
5.9 Samevatting
Die studie-eenheid fokus op die globale aanbodketting en finansiële bestuur. In die eenheid
word drie temas bespreek, naamlik die globale aanbodkettingbestuur, globale finansiële en
internasionale beleggingsbestuur, sowel as Afrika en die globale bestuursomgewing. Elk van
die temas vorm ʼn belangrike komponent van die module “Internasionale bestuur”.
In die eerste tema, die globale aanbodketting, word eerstens gefokus op globale
vervaardiging. In hierdie gedeelte word twee van die werksaamhede van vervaardiging
beskou, naamlik produksie en logistiek. Die twee aspekte wat na vore kom, is kosteverlaging
van die produkvervaardiging sonder om produkgehalte in te boet. Dieselfde twee aspekte is
net so belangrik in die gedeelte oor produseringsligging. ʼn Belangrike besluit wat
ondernemings deesdae moet neem, is waar om hul produseringswerksaamhede te
lokaliseer om so ver moontlik koste te verminder en steeds produkkwaliteit te verbeter. Die
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur Bladsy 167
volgende drie faktore moet oorweeg word, naamlik land-, tegnologiese en produksiefaktore.
Onder maak-of-koopbesluite word internasionale ondernemings se gereelde blootstelling
aan hierdie keuses belig met die spesifieke sake wat sulke besluitneming fasiliteer. By
maak-besluite kom sake soos laer koste, fasilitering van gespesialiseerde beleggings,
beskerming van eiedomsreg op produktegnologie, die opbou van dinamiese vermoëns en
verbeterde skedulering aan bod. By koop-besluite word weer besin oor strategiese
buigbaarheid, laer koste en kompensasies en/of verrekenings. In die bestuur van die globale
aanbodketting word die belang van logistiek bespreek, in samehang met die rol van
netbetydsvoorraad, inligtingstegnologie en die internet.
Die tweede tema behandel die globale finansiële en internasionale beleggingsbestuur, met
die eerste gedeelte onder dié tema, die finansiële besluite. Wanneer opsies vir finansiering
oorweeg word, moet ʼn internasionale onderneming eers besin oor hoe buitelandse
beleggings gefinansier gaan word en of hulle eerder finansiering van die globale
kapitaalmark wil verkry. Alle aspekte rakende laasgenoemde word bespreek. Globale
kapitaalbestuur fokus op minimalisering van kontantbalanse, vermindering van
transaksiekoste, bestuur van die belastinglas en laastens, oorgrens-kapitaaloordrag.
Die laaste tema in Studie-eenheid 5 gee ʼn oorsig oor Afrika se rol in die globale
bestuursomgewing. Die drie gedeeltes onder hierdie tema fokus spesifiek op Afrika se
groeiprestering, tegnologiese prestering en laastens, ontwikkelingsvooruitsigte. Onder Afrika
se groeiprestering word Afrika, sowel as Suid-Afrika, se groeiprestering bespreek. In ʼn
tydverloop van nege jaar daal die Afrika-groeikoers met 1.9% en Suid-Afrika s’n met 4.1%.
Hoewel hierdie getalle drastiese afmetings aandui, toon albei Afrika en Suid-Afrika se
groeikoerse ʼn opwaartse tendens. Ondernemings sal deeglik moet ondersoek instel na die
risiko’s en toekomsvoorspellings, voor enige toetrede tot die Suid-Afrikaanse mark. Afrika se
tegnologiese prestasie toon ook ʼn positiewe uitkoms. Daar is heelwat bestaande
tegnologiese belegging in Afrika; uit die 20 vinnigste groeiende ekonomieë is 11 daarvan in
Afrika. Verskeie tegnologiese nawe kom in Afrika self voor. Die laaste gedeelte onder hierdie
tema bespreek Afrika se ontwikkelingsvooruitsigte en die slotsom hieruit is dat ʼn positiewe
groeikoers vir Afrika én Suid-Afrika voorspel word, wat beslis tot voordeel kan wees vir
internasionale markte wat tot die Afrika-kontinent en Suid-Afrika wil toetree.
Die eenheid sluit die module van internasionale bestuur af.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 168 Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
5.10 Selfevaluering
Sommige van onderstaande aktiwiteite kom uit jou voorgeskrewe handboek en help jou om
die studie-eenheid te hersien. Daar is ook addisionele hersieningsvrae aan die einde van
Hoofstukke 17 en 20.
Vraag 15
Verduidelik hoe ʼn doeltreffende logistiekfunksie internasionale ondernemings kan help om
meer effektief in die globale mark te kan kompeteer.
Vraag 16
Doen navorsing op die internet en bepaal watter ondernemings van belastingstoevlugoorde
gebruik maak.
Vraag 17
Bespreek Suid-Afrika se vooruitsigte en toekomsontwikkelinge kortliks. Gebruik die webwerf
in Voorbeeld 5.3.
GIM307 Internasionale Bestuur
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur Bladsy 169
5.11 Selfevalueringsriglyne
Vraag 15
Antwoord
Die twee doelwitte van logistiek is om die onderneming se globale aanbodketting teen die
laags moontlike koste te bestuur op ʼn wyse wat optimaal in kliëntebehoeftes voorsien, en
sodoende waardeskeppingskoste verlaag en die onderneming help om ʼn mededingende
voordeel te skep deur uitstekende kliëntediens. Die potensiaal tot kostevermindering deur
doeltreffender logistiek, is groot. Die rol van netbetydsvoorraad, inligtingstegnologie en die
internet speel ook ʼn groot rol in doeltreffende logistiekbestuur.
Bogenoemde is hier slegs kortliks aangeraak; van jou word verwag om die paragraaf met
inligting uit jou voorgeskrewe handboek, asook addisionele bronne, aan te vul.
Vraag 16
Antwoord
Gebruik hier voorbeelde wat jy van die internet verkry het, mét jou gepaste bronverwysing/s
sodat jou inligting gekontroleer kan word.
Vraag 17
Antwoord
Die jaarlikse BBP het in 2014 gedaal tot 1.5%, maar daar word verwag dat dit sal herstel na
2.0% in 2015, omdat die groot randdepresiasie uitvoergedrewe herstel kan stimuleer soos
die wêreldekonomie geleidelik herstel. Daar word verwag dat die makro-ekonomiese
beleidsraamwerk onveranderd gaan bly. Suid-Afrika het belangrike beleide van ruimtelike
ontwikkeling op plaaslike, streeks- en nasionale vlakke ontwerp, met inbegrip van
ontwikkelingsdeurgange, verbetering in dienslewering en desentralisasiebeleide. Maar die
implementering hiervan is tydsaam en verloop ongelyk oor al die streke. Die nuwe
administrasie van Suid-Afrika (ANC) het ʼn aantal maatstawwe aangekondig om die
begroting te konsolideer en die groei van uitgawes te verminder tot ʼn reële koers van 1.3%
oor die volgende twee jaar. Dit sal hoofsaaklik bereik word deur
owerheidspersoneeluitgawes te vries en nie-noodsaaklike uitgawes te verminder.
Bogenoemde antwoord is slegs ʼn kortlikse bespreking van Suid-Afrika se vooruitsigte en
toekomsontwikkelinge as riglyn en moet vollediger bespreek word.
Bron: The World Bank. 2015. Country notes.
http://www.africaneconomicoutlook.org/en/country-notes/ [Besoek: 22 Oktober 2015].
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 170 Woordelys in Afrikaans en Engels
WOORDELYS IN AFRIKAANS EN ENGELS
Belangrike vakterminologie:
Afrikaans Engels
aanleg plant
aanlegvlak-skaalbesparings plant-level scale economies
aansporing incentive
afbetaalopsies retire principal
Asië-Pasifiese ekonomiese samewerking
(APEC)
Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC)
baanbrekerskoste pioneering costs
baanbrekersnadele first-mover disadvantages
baanbrekersvoordele first-mover advantages
belastingstoevlugoord tax haven
belêde kapitaal invested capital
beleide vir maatskaplike insluiting en
gelykheid
policies for social inclusion and equity
besit (van aandele) holdings
bevelsekonomie command economy
bewaarnemer depository
bruto binnelandse produk (BBP) gross domestic product (GDP)
bruto nasionale produk (BNP) gross national product (GNP)
buitelandse valutamark foreign exchange market
defektief defective
direkte buitelandse belegging foreign direct investment
diskontokoers discount rate
doeltreffendheidsgrens efficiency frontier
drahandel carry trade
drywer driver
GIM307 Internasionale Bestuur
Woordelys in Afrikaans en Engels Bladsy 171
dubbelsinnigheid ambuigity
eenheidskostekurwe unit cost curve
effekte bonds
ekonomiese bestuur economic management
ekonomiese blootstelling economic exposure
ekonomiese integrasie economic integration
ekstern-omskepbaar externally convertible
ervaringskurwe experience curve
Europese Unie (EU) European Union (EU)
Europese vryhandelsvereniging European Free Trade Association
Eurovaluta Eurocurrency
filiaal subsidiary
filiale subsidiaries
gebruiksklaarprojek turnkey project
gediskonteer discounted
gediskonteerde koers discounted rate
geldbestuur money management
geldeenheid-omsetbaarheid
(wanneer van enkele land)
currency convertibility
gesamentlike onderneming joint venture
gevorderde vervaardigingstegnologie advanced manufacturing technlogy (AMT)
globale kapitaalbestuur global money management
inligtings- en kommunikasietegnologie information and communication technology
(ICT)
internasionaal-gebore ondernemings born-global firms
internasionale monetêre fonds (IMF) International Monetary Fund (IMF)
Karibiese enkelmark en ekonomie Carribbean Single Market and Economy
(CSME)
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 172 Woordelys in Afrikaans en Engels
kompensasie | verrekening | teenwig offset
komponentonderdele component parts
koopkrag purchasing power
koopkragpariteit purchasing power parity (PPP)
land-faktore land factors
landsbeleid en institusionele assessering
(CPIA)
country policy and institutional assessment
(CPIA)
leer-effekte learning effects
ligging location
lisensiehouer, gelisensieerde licensee
lisensieverlener, lisensieerder licenser
maak-of-koop make-or-buy
maksimaliseer maximise
menslike ontwikkelingsindeks human development index (HDI)
montering | inmekaarsit van assembly
multinasionale maatskappy multinational enterprise (MNE)
naaf | nawe hub | hubs
nasiestaat nation-state
netto huidige waarde net present value
nie-omsetbaar / nie-omskepbaar nonconvertible
Noord-Amerikaanse vryhandelsooreenkoms
(NAFTA)
North American Free Trade Agreement
(NAFTA)
omset turnover
omsetting (geldeenheid: een land) currency conversion (exchange)
omsetting (s.nw.) conversion
omsetting (valuta: meer as een land) currency conversion (exchange)
omsit (ww.) convert
omskakeling (sekuriteite) currency conversion (securities)
GIM307 Internasionale Bestuur
Woordelys in Afrikaans en Engels Bladsy 173
omskakelingskoste switching cost
ondernemings, werkings, werksaamhede operations
ontwikkelingsdeurgange development corridors
opbrengskoers rate of return
openbare sektorbestuur en instellings public sector management and institutions
persele sites
plaaslike vatbaarheid local responsiveness
platskermtelevisies flat-panel televisions | TVs
poel | oorgooi pool
prestasie performance
reële BBP real GDP
rekenaargesteunde ontwerp computer aided design (CAD)
relatiewe meriete relative merits
remitteer remit
reserveringsprys reservation price
ruimtelike ontwikkeling spatial development
saamvoeging netting
sekuriteite-omskepbaarheid currency convertibility
Sentraal-Amerika vryhandelsooreenkoms
(CAFTA)
Central American Free Trade Agreement
(CAFTA)
Sentraal-Amerikaanse algemene mark Central American Common Market
skaalbesparings economies of scale
skaalbesparings scale economies
skakeling liaison
skroot (s.nw.) scrap (n.)
slimfoon smart phone
sloop (ww.) scrap (v.)
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 174 Woordelys in Afrikaans en Engels
soewereiniteit sovereignty
standaardafwykings standard deviations
streeksekonomiese integrasie regional economic integration
strukturele hervorming structural reforms
subeenheid subunit
swewende wisselkoers floating exchange rate
swewende wisselkoersregime floating exchange rate regime
tantièmebetalings en -fooie royalty payments and fees
totale kwaliteitsbestuur total quality management (TQM)
uitkering (wins) distribution (profit)
valuta-omsetbaarheid
(wanneer van meer as een land)
currency convertibility
valutaruiltransaksies currency swaps
valutaspekulasie currency speculation
valutawisselkoers currency exchange rate
vasgepende wisselkoers pegged exchange rate
verbruikersurplus consumer surplus
vereiste opbrengskoers required rate of return
Verenigde Nasies (VN) United Nations (UN)
Vereniging van Suidoos-Asiatiese lande
(ASEAN)
Association of Southeast Asian Nations
(ASEAN)
verkope sales
verkryging procurement
verreken, handeldryf trade-off
verskaffer supplier
verskansing hedging
verspreiding (algemeen) distrubution (general)
volfiliaal wholly owned subsidiary
GIM307 Internasionale Bestuur
Woordelys in Afrikaans en Engels Bladsy 175
vooruitsigte prospects
vooruitwisselkoers forward exchange rate
vryhandelsgebied van Amerika (FTAA) Free Trade Area of the Americans (FTAA)
vrylik omsetbaar / omskepbaar
(afhangende of geldheid / valuta)
freely convertible
waardeskepping value creation
waarde-tot-gewig value-to-weight
Wêreldhandelsorganisasie (WHO) World Trade Organisation (WTO)
wet van een prys law of one price
wisselkoers exchange rate
wisselkoersvoorspelling exchange rate forecasting
GIM307 Internasionale Bestuur
Bladsy 176 Bronnelys
BRONNELYS
African Development Bank Group. 2015. Data portal. Beskikbaar by:
http://dataportal.afdb.org/Default.aspx [Besoek: 21 Oktober 2015].
African Economic Outlook. 2015. Regional development and spatial inclusion. Beskikbaar
by:
http://www.africaneconomicoutlook.org/fileadmin/uploads/aeo/2015/PDF_Chapters/Ov
erview_AEO2015_EN-web.pdf [Besoek: 21 Oktober 2015].
Brooks, I., Weatherson, J., & Wilkinson, G. 2011. The international business environment:
Challenges and changes. 2de uitgawe. Harlow: Pearson Prentice Hall.
Cullen, J.B. 2002. Mulitnational management. 2de uitgawe. Cincinnati: South-Western
College Publishing, Thomas Learning.
Ernst & Young Global Limited. 2014. Africa attractiveness survey 2014. Beskikbaar by:
http://www.ey.com/ZA/en/Issues/Business-environment/EY-africa-attractiveness-
survey-2014 [Besoek: 22 Oktober 2015].
Google for Entrepreneurs. 2015. Tech hubs in Africa. Beskikbaar by:
https://www.googleforentrepreneurs.com/startup-communities/tech-hubs-in-africa/
[Besoek: 22 Oktober 2015].
Han, J.C.Y., Wild, J.J., & Wild, K.L. 2010. International business: The challenges of
globalistation. 5de uitgawe. Boston: Pearson.
Hough, J., & Neuland, E. 2007. Global business: Environments and strategies. 3de uitgawe.
South Africa: Oxford University Press
Hough, J., & Neuland, E. 2007. Global business: Environments and strategies. 3de uitgawe.
Suid-Afrika: Oxford University Press.
Hough, J., & Neuland, E. 2007. Global business: Environments and strategies. 3de uitgawe.
Oxford University Press: Suid-Afrika
IT News Africa. 2015. Technology will drive growth in Africa over the next five years.
Beskikbaar by: http://www.itnewsafrica.com/2015/01/technology-will-drive-growth-in-
africa-over-the-next-five-years/ [Besoek: 22 Oktober 2015].
Lindhauer, D.L., Perkins, D.H., & Radelet, S. 2006. Economics of development. 6de uitgawe.
New York & Londen: W.W. Northam and Company.
Luiz, J.M. 2009. Journal of international development. “Institutions and economic
performance: Implications for African development”. 21(1): 58-57.
GIM307 Internasionale Bestuur
Bronnelys Bladsy 177
Nobelprize.org. 1998. The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of
Alfred Nobel 1998. Beskikbaar by: http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/economic-
sciences/laureates/1998/press.html [Besoek: 19 November 2015]
North, D. 1990. Institutions, institutional change and economic performance. Cambridge
University Press: New York.
Phatak, A.V. 1998. International dimensions of management. Cincinnati, Ohio: South-
Western College Publishers.
Salacuse, J.W. 2005. The top ten ways that culture can affect international negotiations.
Beskikbaar by: http://iveybusinessjournal.com/publication/the-top-ten-ways-that-
culture-can-affect-international-negotiations/ [Besoek: 17 Junie 2015].
The World Bank. 2013. New assessment of African government policies and institutions
finds uneven performance, governance remains a challenge. Beskikbaar by:
http://www.worldbank.org/en/news/press-release/2013/06/26/new-assessment-of-
african-government-policies-and-institutions-finds-uneven-performance-governance-
remains-a-challenge [Besoek: 22 Oktober 2015].
The World Bank. 2015. Country notes. http://www.africaneconomicoutlook.org/en/country-
notes/ [Besoek: 22 Oktober 2015].
The World Bank. 2015. Data section. http://data.worldbank.org/country [Besoek: 22 Oktober
2015].
XE Currency Converter. 2015. Coverter. Beskikbaar by:
http://www.xe.com/currencyconverter/. [Besoek: 19 November 2015]
Die afgelope drie dekades het ʼn fundamentele skuif plaasgevind vanaf relatief selfonderhoudende ondernemings na interafhanklike, geïntegreerde
globale ondernemings. Dit verklaar die naam van hierdie module, naamlik “Internasionale bestuur”.
Studie-eenheid 1 fokus op die globale bestuursomgewing. Die eerste tema wat bespreek word, is die globalisering van die sakeomgewing. Hierop volg besprekings oor die eko- nomiese en regstelsels, asook aspekte van die politieke en ekonomiese omgewing. Die eenheid sluit af met die inter-nasionale kulturele omgewing. Die evolusie van globalisering speel ʼn belangrike rol in al die genoemde omgewings.
Studie-eenheid 2 fokus op die tegnologiese, handels- en beleggingsomgewings. Die eerste tema bied ʼn deurgrondige bespreking van die tegnologiese omgewing, gevolg deur ʼn uit- eensetting van die verskillende internasionale handelsteorieë. Die volgende belangrike tema is politieke ideologieë en die eenheid sluit af met ekonomiese integrasie, asook streeks- ekonomiese integrasie in Europa, Amerika en in ander lande.
Studie-eenheid 3 bespreek die globale monetêre stelsel. Die eerste tema voorsien ‘n oorsig van hoe buitelandse valuta- markte en wisselkoerse werk. Die volgende tema verskaf ʼn uitgebreide prentjie van die ontstaan van die internasionale monetêre stelsel en hoe dit in die praktyk toegepas word. Die laaste tema wat bespreek word in die eenheid is inter-nasionale kapitaalmarkte.
Studie-eenheid 4 fokus op globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede. Daar word drie temas in die eenheid bespreek. Eerstens word daar gefokus op onder-nemingstrategieë gevolg deur ondernemingstrukture en dan buitelandse marktoetrede.
Studie-eenheid 5 fokus op die globale aanbodketting en finansiële bestuur. Die eerste tema bespreek die globale aanbodketting, terwyl die tweede tema globale finansiële en internasionale investering verduidelik. Die derde tema sluit die eenheid af met ʼn bespreking van die rol van Afrika in die globale bestuursomgewing asook Afrika se toekomstige ontwikkelingsvooruitsigte.
Handboek
• Hill, C.W.L. 2014. International business: Competing in a global market-
place. 10de uitgawe. Verenigde Koningkryk: McGraw-Hill Education.
www.akademia.ac.za
Internasionale Bestuur