Giao Trinh Pptinh
-
Upload
cuongtieubinh -
Category
Documents
-
view
227 -
download
0
Transcript of Giao Trinh Pptinh
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
1/68
I HC NNGTRNG I HC BCH KHOA
KHOA CNG NGH THNG TIN^[]\\][^
Bin son: GV. Th Tuyt Hoa
BI GING MN
PHNG PHP TNH
(Dnh cho sinh vin khoa Cng ngh thng tin)
( TI LIU LU HNH NI B )
NNG, NM 2007
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
2/68
2
MC LC
CHNG I NHP MN.................................................................................. 5
1.1. Gii thiu mn phng php tnh .............................................................. 5
1.2. Nhim v mn hc ..................................................................................... 5
1.3. Trnh t gii bi ton trong phng php tnh........................................... 5
CHNG II SAI S ...................................................................................... 7
2.1. Khi nim ................................................................................................... 7
2.2. Cc loi sai s............................................................................................. 7
2.3. Sai s tnh ton ........................................................................................... 7
CHNG III TNH GI TR HM ..............................................................93.1. Tnh gi tra thc. S Hoocner........................................................... 9
3.1.1. t vn ............................................................................................ 9
3.1.2. Phng php........................................................................................ 9
3.1.3. Thut ton............................................................................................ 9
3.1.4. Chng trnh ..................................................................................... 10
3.2. S Hoocner tng qut.......................................................................... 10
3.2.1. t vn .......................................................................................... 10
3.2.2. Phng php...................................................................................... 10
3.2.3. Thut ton.......................................................................................... 12
3.3. Khai trin hm qua chui Taylo............................................................... 12
CHNG IV GII GN NG PHNG TRNH........................... 14
4.1. Gii thiu.................................................................................................. 14
4.2. Tch nghim............................................................................................. 14
3.3. Tch nghim cho phng trnh i s...................................................... 16
4.4. Chnh xc ho nghim.............................................................................. 174.4.1. Phng php chia i........................................................................ 17
4.4.2. Phng php lp................................................................................ 19
4.4.3. Phng php tip tuyn..................................................................... 21
4.4.4. Phng php dy cung...................................................................... 22
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
3/68
3
CHNG V GII H PHNG TRNH
I S TUYN TNH .................................................. 26
5.1. Gii thiu.................................................................................................. 26
5.2. Phng php Krame................................................................................. 26
5.3. Phng php Gauss.................................................................................. 27
5.3.1. Ni dung phng php...................................................................... 27
5.3.2. Thut ton.......................................................................................... 27
5.4. Phng php lp Gauss - Siedel (t sa sai) ...........................................28
5.4.1. Ni dung phng php...................................................................... 28
5.4.2. Thut ton.......................................................................................... 30
5.5. Phng php gim d .............................................................................. 31
5.5.1. Ni dung phng php...................................................................... 31
5.5.2. Thut ton.......................................................................................... 32
CHNG VI TM GI TR RING - VECT RING........................... 34
6.1. Gii thiu.................................................................................................. 34
6.2. Ma trn ng ng.................................................................................... 34
6.3. Tm gi tr ring bng phng php anhilepski....................................35
6.3.1. Ni dung phng php...................................................................... 35
6.3.2. Thut ton.......................................................................................... 37
6.4. Tm vectring bng phng php anhilepski..................................... 386.4.1. Xy dng cng thc .......................................................................... 38
6.4.2. Thut ton.......................................................................................... 39
CHNG VII NI SUY V PHNG PHP
BNH PHNG B NHT........................................... 41
7.1. Gii thiu.................................................................................................. 41
7.2. a thc ni suy Lagrange ........................................................................ 42
7.3. a thc ni suy Lagrange vi cc mi cch u ..................................... 43
7.4. Bng ni suy Ayken................................................................................. 44
7.4.1. Xy dng bng ni suy Ayken.......................................................... 45
7.4.2. Thut ton.......................................................................................... 46
7.5. Bng Ni suy Ayken (dng 2).................................................................. 46
7.6. Ni suy Newton........................................................................................ 48
7.6.1. Sai phn............................................................................................. 48
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
4/68
4
7.6.2. Cng thc ni suy Newton................................................................ 49
7.7. Ni suy tng qut (Ni suy Hecmit) ........................................................51
7.8. Phng php bnh phng b nht .......................................................... 53
CHNG VIII TNH GN NG TCH PHN XC NH.................. 57
8.1. Gii thiu.................................................................................................. 578.2. Cng thc hnh thang ............................................................................... 57
8.3. Cng thc Parabol.................................................................................... 58
8.4. Cng thc Newton-Cotet ......................................................................... 59
MT S CHNG TRNH THAM KHO..................................................... 62
TI LI U THAM KHO.................................................................................. 68
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
5/68
5
CHNG I NHP MN
1.1. Gii thiu mn phng php tnh
Phng php tnh l b mn ton hc c nhim v gii n kt qu bng s
cho cc bi ton, n cung cp cc phng php gii cho nhng bi tontrong thc t m khng c li gii chnh xc. Mn hc ny l cu ni gia
ton hc l thuyt v cc ng dng ca n trong thc t.
Trong thi i tin hc hin nay th vic p dng cc phng php tnh cng
trnn ph bin nhm tng tc tnh ton.
1.2. Nhim v mn hc
- Tm ra cc phng php gii cho cc bi ton gm: phng php (PP)
ng v phng php gn ng.+ Phng php: ch ra kt qu di dng mt biu thc gii tch c th.
+ Phng php gn ng: thng cho kt qu sau mt qu trnh tnh
lp theo mt quy lut no , n c p dng trong trng hp bi
ton khng c li gii ng hoc nu c th qu phc tp.
- Xc nh tnh cht nghim
- Gii cc bi ton v cc tr
- Xp x hm: khi kho st, tnh ton trn mt hm f(x) kh phc tp, ta cth thay hm f(x) bi hm g(x) n gin hn sao cho g(x) f(x). Vic lachn g(x) c gi l php xp x hm
- nh gi sai s : khi gii bi ton bng phng php gn ng th sai s
xut hin do s sai lch gia gi tr nhn c vi nghim thc ca bi
ton. V vy ta phi nh gi sai s t chn ra c phng php ti
u nht
1.3. Trnh tgii bi ton trong phng php tnh- Kho st, phn tch bi ton
- La chn phng php da vo cc tiu ch sau:
+ Khi lng tnh ton t
+ n gin khi xy dng thut ton
+ Sai s b
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
6/68
6
+ Kh thi
- Xy dng thut ton: s dng ngn ng gi hoc s khi (cng mn
cng tt)
- Vit chng trnh: s dng ngn ng lp trnh (C, C++, Pascal,
Matlab,)- Thc hin chng trnh, th nghim, sa i v hon chnh.
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
7/68
7
CHNG II SAI S
2.1. Khi nim
Gi s x l s gn ng ca x* (x* : sng),
Khi = xx gi l sai s thc s ca x
V khng xc nh c nn ta xt n 2 loi sai s sau:
- Sai s tuyt i: Gi s xxxchosaobedu0x * >
Khi x gi l sai s tuyt i ca x
- Sai s tng i :x
xx
=
2.2. Cc loi sai sDa vo nguyn nhn gy sai s, ta c cc loi sau:
-Sai s gi thit: xut hin do vic gi thit bi ton t c mt siukin l tng nhm lm gim phc tp ca bi ton.
-Sai s do s liu ban u: xut hin do vic o c v cung cp gi truvo khng chnh xc.
-Sai s phng php : xut hin do vic gii bi ton bng phng phpgn ng.
-Sai s tnh ton : xut hin do lm trn s trong qu trnh tnh ton, qutrnh tnh cng nhiu th sai s tch lu cng ln.
2.3. Sai s tnh ton
Gi s dng n s gn ng )n,1i(xi = tnh i lng y,
vi y = f(xi) = f(x1, x2, ...., xn)
Trong : f l hm kh vi lin tc theo cc i s xi
Khi sai s ca y c xc nh theo cng thc sau:
Sai s tuyt i: =
=n
1ii
i
xx
fy
Sai s tng i: =
=
n
1ii
i
xx
flny
- Trng hp f c dng tng: n21i x......xx)x(fy ==
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
8/68
8
i1x
f
i
=
suy ra =
=n
1iixy
- Trng hp f c dng tch:
nx*...*1kx
kx*...*2x*1x)ix(fy
+
==
)xln...x(ln)xln...xlnx(lnx......x
x...x.xlnfln n1mm21
n1m
m21 +++++== ++
ix
1
x
fln
ii
=
=>
==
=
=n
1ii
n
1i i
iy xx
x
Vy =
=n
1iiy x
- Trng hp f dng lu tha: y = f(x) = )0(x >
xlnflnyln ==
xx
fln =
Suy ra xx
x.y =
=
V d. Cho 13.12c;324.0b;25.10a
Tnh sai s ca:
cb
ay
3
1 = ; cbay3
2 =
GiI c2
1ba3)cb()a(y 31 ++=+=
=cc
21
bb
aa3 ++
)cb(cb)a(a)cb()a(y 3332 +=+=
)c
c
2
1
b
b(cb
a
aa3y 32
+
+
=
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
9/68
9
CHNG III TNH GI TR HM
3.1. Tnh gi tra thc. S Hoocner
3.1.1.t vn
Cho a thc bc n c dng tng qut :
p(x) = a0xn + a1x
n-1 + ... + an-1x+ an (a#0)
Tnh gi tra thc p(x) khi x = c (c: gi tr cho trc)
3.1.2. Phng php
p dng s Hoocner nhm lm gim i s php tnh nhn (ch thchin n php nhn), phng php ny c phn tch nh sau:
p(x) = (...((a0x + a1)x +a2)x+ ... +an-1 )x + an p(c) = (...((a0c + a1)c +a2)c+ ... +an-1 )c + an t p0 = a0p1 = a0c + a1 = p0c + a1
p2 = p1c+ a2
. . . . . . . .
pn = pn-1c + an = p(c)
S Hoocnera0 a1 a2 .... an-1 an
p0*c p1*c .... pn-2*c pn-1*c
p0 p1 p2 ... pn-1 pn= p(c)
Vd: Cho p(x) = x6 + 5x4 + x3 - x - 1 Tnh p(-2)
p dng s Hoocner:
1 0 -5 2 0 -1 -1
-2 4 2 -8 16 -30
1 -2 -1 4 -8 15 -31
Vy p(-2) = -31
3.1.3. Thut ton
+ Nhp vo: n, c, cc h s ai ( n,0i = )
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
10/68
10
+ X l: t p = a0
Lp i = 1 n : p = p * c + ai
+ Xut kt qu: p
3.1.4. Chng trnh
#include
#include
main ( )
{ int i, n; float c, p, a [10];
clrsr ();
printf (Nhap gia tri can tinh : ); scanf (%f,&c);
printf (Nhap bac da thuc : ); scanf (%d,&n);printf (Nhap cc h s: \n);
for (i = 0, i
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
11/68
11
Xc nh bnXt y=0, t (2) => p(c) = bn
Xc nh bn-1p(x) = (x-c) p1 (x) + p(c) (1
)
Trong p1(x) : a thc bc n-1
n1n2n2n
11n
0 b)byb...ybyb(y)cy(p +++++=+
t x=y+c ta c:
n1n2n2n
11n
0 b)byb...ybyb)(cx()x(p +++++= (2)
ng nht (1) & (2) suy ra:
p1(x) = b0yn-1 + b1y
n-2 + ...+ bn-2y + bn - 1
Xt y = 0, p1(c) = bn-1Tng t ta c: bn-2 = p2(c), , b1 = pn-1(c)
Vy bn-i = pi(c) (i = 0-->n) , b0 =a0
Vi pi(c) l gi tra thc bc n-i ti c
S Hoocner tng qut:
a0 a1 a2 .... an-1 an
p0*c p1*c .... pn-2*c pn-1*c
p0 p1 p2 ... pn-1 pn= p(c)=bn
p0*c p1
*c .... pn-2
*c
p0 p1 p2
... pn-1 = p1(c)=bn-1
...
V d: Cho p(x) = 2x6 + 4x5 - x2 + x + 2. Xc nh p(y-1)
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
12/68
12
p dng s Hoocner tng qut :
\p(x) 2 4 0 0 -1 1 2
-2 -2 2 -2 3 -4
p1(x) 2 2 -2 2 -3 4 -2
-2 0 2 -4 7p2(x) 2 0 -2 4 -7 11
-2 2 0 -4
p3(x) 2 -2 0 4 -11
-2 4 -4
p4(x) 2 -4 4 0
-2 6
p5(x) 2 -6 10
-22 -8
Vy p(y-1) = 2y6 - 8y5 + 10y4 - 11y2+11y- 2
3.2.3. Thut ton
- Nhp n, c, a [i] (i = n,0 )
- Lp k = n 1
Lp i = 1 k : ai = ai-1 * c + ai
- Xut ai (i = n,0 )
3.3. Khai trin hm qua chui Taylo
Hm f(x) lin tc, kh tch ti x0 nu ta c th khai trin c hm f(x) qua
chui Taylor nh sau:( )
!n
)xx)(x(f...
!2
)xx)(x(f
!1
)xx)(x(f)x(f)x(f
n00
n20000
0
++
+
+
khi x0 = 0, ta c khai trin Macloranh:
!n
x)0(f...
!2
x)0(f...
!1
x)0(f)0(f)x(f
n)n(2
++
++
++
V d: ...!6
x
!4
x
!2
x1Cosx
642
++
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
13/68
13
BI TP
1. Cho a thc p(x) = 3x5 + 8x4 2x2 + x 5a.
Tnh p(3)b. Xc nh a thc p(y-2)
2. Khai bo (nh ngha) hm trong C tnh gi tra thc p(x) bc ntng qut theo s Hoocner
3. Vit chng trnh (c s dng hm cu 1) nhp vo 2 gi tr a, b.Tnh p(a) + p(b)
4. Vit chng trnh nhp vo 2 a thc pn(x) bc n, pm(x) bc m v gi trc. Tnh pn(c) + pm(c)
5. Vit chng trnh xc nh cc h s ca a thc p(y+c) theo s Hoocner tng qut
6. Khai bo hm trong C tnh gi tr cc hm ex, sinx, cosx theo khaitrin Macloranh.
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
14/68
14
CHNG IV GII GN NG PHNG TRNH
4.1. Gii thiu
tm nghim gn ng ca phng trnh f(x) = 0 ta tin hnh qua 2 bc:
- Tch nghim: xt tnh cht nghim ca phng trnh, phng trnh c
nghim hay khng, c bao nhiu nghim, cc khong cha nghim nu c.
i vi bc ny, ta c th dng phng php th, kt hp vi cc nh
l m ton hc h tr.
- Chnh xc ho nghim: thu hp dn khong cha nghim hi tc
n gi tr nghim gn ng vi chnh xc cho php. Trong bc ny ta
c th p dng mt trong cc phng php:
+ Phng php chia i+ Phng php lp
+ Phng php tip tuyn
+ Phng php dy cung
4.2. Tch nghim
* Phng php th:
Trng hp hm f(x) n gin
- V th f(x)
- Nghim phng trnh l honh giao im ca f(x) vi trc x, t suy
ra s nghim, khong nghim.
Trng hp f(x) phc tp
- Bin i tng ng f(x)=0 g(x) = h(x)
- V th ca g(x), h(x)
- Honh giao im ca g(x) v h(x) l nghim phng trnh, t suyra s nghim, khong nghim.
*nh l 1:
Gi s f(x) lin tc trn (a,b) v c f(a)*f(b)
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
15/68
15
V d 1. Tch nghim cho phng trnh: x3 - x + 5 = 0
Gii: f(x) = x3 - x + 5
f(x) = 3x2 - 1 , f(x) = 0 x = 3/1
Bng bin thin:
x - 3/1 3/1 +
f(x) + 0 - 0 +
f(x)yC phng trnh co 1 nghim x (1, 2)
4
421
1
y = 2x
y = -x + 42
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
16/68
16
* nh ly 2: (Sai s)
Gia s la nghim ung va x la nghim gn ung cua phng trnhf(x)=0, cung nm trong khoang nghim [ a,b] va f '(x) = m 0 khi a x
b. Khi o
m
)x(fx
V du 3. Cho nghim gn ung cuaphng trnh x4 - x - 1 = 0 la 1.22.Hay c lng sai s tuyt i la bao nhiu?
Gii: f (x) = f (1.22) = 1.224 - 1.22 - 1 = - 0,0047 < 0
f(1.23) = 0.588 > 0
nghim phng trnh x (1.22 , 1.23)
f '(x) = 4 x3 -1 > 4*1.223 - 1 = 6.624 = m x (1.22 , 1.23)
Theo nh ly 2 : x = 0.0047/6.624 = 0.0008 (v |x - | < 0.008)
3.3. Tch nghim cho phng trnh i s
Xt phng trnh i s: f(x) = a0xn + a1x
n-1 + + an-1x + an = 0 (1)
nh l 3:
Cho phng trnh (1) c m1 = max {ai} i = n,1
m2 = max {ai} i = 1n,0
Khi mi nghim x ca phng trnh u tho mn:
20
1
n2
n1 xa
m1xam
ax =++
=
nh l 4:
Cho phng trnh (1) c a0 > 0, am l h s m u tin. Khi mi nghim
dng ca phng trnh u m 0a/a1N += ,
vi a = max {ai} n,0i = sao cho ai < 0.
V d 4. Cho phng trnh: 5x5 - 8x3 + 2x2 - x + 6 = 0
Tm cn trn nghim dng ca phng trnh trn
Gii: Ta c a2 = -8 l h s m u tin, nn m = 2
a = max( 8, 1) = 8
Vy cn trn ca nghim dng: 5/81N +=
*nh ly 5:
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
17/68
17
Cho phng trnh (1), xet cac a thc:
1(x) = xn f (1/x) = a0 + a1x + ... + anxn
2(x) = f(-x) = (-1)n (a0x
n - a1xn-1 + a2x
n-2 - ... + (-1)nan)
3(x) = xn f(-1/x) = (-1)n (anx
n - an-1xn-1 + an-2x
n-2 - ... + (-1)na0)
Gia s N0, N1, N2, N3 la cn trn cac nghim dng cua cac a thc f(x),1(x), 2(x), 3(x). Khi o moi nghim dng cua phtrnh (1) u nmtrong khoang [1/N1, N0] va moi nghim m nm trong khoang [-N2,-1/N3]
V du 5. Xt phng trnh
3x2 + 2x - 5 = 0 N0 = 1 + 3/5 (nh ly 4)
1(x) = 3 + 2x - 5x2 N1 khng tn tai (a0 < 0)
2(x) = 3x2 - 2x - 5 N2 = 1 + 5/3 (nh ly 4)
3(x) = 3 - 2x - 5x2 N3 khng tn tai (a0 < 0)
Vy: moi nghim dng x < 1 + 3/5
moi nghim m x > - (1 +5/3) = - 8/3
4.4. Chnh xc ho nghim
4.4.1. Phng php chia i
a. tngCho phng trnh f(x) = 0, f(x) lin tc v tri du ti 2 u [a,b]. Gi s
f(a) < 0, f(b) < 0 (nu ngc li th xt f(x)=0 ). Theo nh l 1, trn [a,b]
phng trnh c t nht 1 nghim .
Cch tm nghim :
t [a0, b0] = [a, b] v lp cc khong lng nhau [ai , bi ] (i=1, 2, 3, )
[ai, (ai-1+ bi-1)/2] nu f((ai-1+ bi-1)/2) >0
[ai, bi] =[(ai-1+ bi-1)/2,bi] nu f((ai-1+ bi-1)/2) < 0
Nh vy:
- Hoc nhn c nghim ng mt bc no :
= (ai-1+ bi-1)/2 nu f((ai-1+ bi-1)/2) = 0
- Hoc nhn c 2 dy {an} v {bn}, trong :
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
18/68
18
{an}: l dy n iu tng v b chn trn
{bn}: l dy n iu gim v b chn di
nn == nnn
blimalim l nghim phng trnh
V d 6. Tm nghim phng trnh: 2x + x - 4 = 0 bng pphp chia i
Gii:
- Tch nghim: phng trnh c 1 nghim x (1,2)
- Chnh xc ho nghim: p dng phng php chia i ( f(1) < 0)
Bng kt qu:
an bn )2
ba(f nn
+
1 2 +
1.5 -
1.25 -
1.375 +
1.438 +
1.406 +
1.391 -
1.383 +
1.387 -1.385 -
1.386 1.387
386.1blimalim n11n
nn
==
Kt lun: Nghim ca phng trnh: x 1.386
b. Thut ton
- Khai bo hm f(x) (hm a thc, hm siu vit)
- Nhp a, b sao cho f(a)0
- Lp
c = (a+b)/2
nu f(c) > 0 b = c
ngc li a = c
trong khi (f(c)> ) /* a - b > v f(c) != 0 */
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
19/68
19
- Xut nghim: c
4.4.2. Phng php lp
a. tngBin i tng ng: f(x) = 0 x = g(x)
Chn gi tr ban u x0 khong nghim (a,b),tnh x1 = g(x0), x2 = g(x1), , xk= g(xk-1)Nh vy ta nhn c dy {xn}, nu dy ny hi t th tn ti gii hn
= nn xlim (l nghim phng trnh )
b. ngha hnh hcHonh giao im ca 2 th y=x v y=g(x) l nghim phng trnh
Trng hp hnh a: hi tn nghim Trng hp hnh a: khng hi tn nghim (phn ly nghim)
Sau y ta xt nh l viu kin hi tn nghim sau mt qu trnh lp
nh l (iu kin )
Gi s hm g(x) xc nh, kh vi trn khong nghim [a,b] v mi gi tr g(x)
u thuc [a,b]. Khi nu q > 0 sao cho g(x)q
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
20/68
20
- Trong trng hp tng qut, nhn c xp x xn vI chnhxc cho trc, ta tin hnh php lp cho n khi 2 xp x lin tiptho mn:
+ qq1
xx n1n
V d 7. Tm nghim: x3 - x - 1 = 0 bng phng php lp
Gii: - Tch nghim: phng trnh c mt nghim (1,2)
- Chnh xc ho nghim:
32
33 1xx;x
1xx;1xx01xx +=
+===
Chn g(x) = 3 1x +
1)1x(
131)x('g3
2 p dng phng php lp (chn x0 = 1)
x g(x) =3 1x +
1 1.260
1.260 1.312
1.312 1.322
1.322 1.3241.324 1.325
1.325 1.325
x4 - x5 < = 10-3
Nghim phng trnh x 1.325
c. Thut ton
- Khai bo hm g(x)
- Nhp x- Lp: y= x
x = g(x)
trong khi x - y>
- Xut nghim: x (hoc y)
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
21/68
21
4.4.3. Phng php tip tuyn
a. tngChn x0 khong nghim (a, b)
Tip tuyn ti A0 (x0, f(x0)) ct trc x ti im c honh x1,
Tip tuyn ti A1 (x1, f(x1)) ct trc x ti im c honh x2, ,Tip tuyn ti Ak(xk, f(xk)) ct trc x ti im c honh xk,
C tip tc qu trnh trn ta c th tin dn n nghim ca phng trnh.
* Xy dng cng thc lp:
Phng trnh tip tuyn ti Ak(xk, f(xk))
y - f(xk) = f(xk)*(x - xk)
Tip tuyn ct trc x ti im c to (xk+1, 0)
Do vy: 0 f(xk) = f(xk)*(xk+1 - xk)
)x('f
)x(fxx
k
kk1k =+
b. ngha hnh hc
nh l (iu kin hi t theo Furi_iu kin )
Gi s [a,b] l khong nghim ca phng trnh f(x)=0. o hm f(x),
f(x) lin tc, khng i du, khng tiu dit trn [a,b]. Khi ta chn xp
x nghim ban u x0[a,b] sao cho f(x0)*f(x0) > 0 th qu trnh lp s hitn nghim.
V d 8. Gii phng trnh: x3 + x - 5 = 0 bng phng php tip tuyn
Gii: - Tch nghim:
f(x) = x3 + x - 5
a x2 x1 x0 b
x[ ]
A1
f(x)
tip tuynA0
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
22/68
22
f(x) = 3x2 + 1 > 0 x
= )x(flimn , +=+ )x(flimn
Phng trnh trn c 1 nghim duy nht
f(1)* f(2) = (-3)*5 < 0
Vy phng trnh c 1 nghim duy nht x (1, 2)
- Chnh xc ho nghim:
f(x) = 6x > 0 x (1, 2)
f(x) > 0 x
Tho mn iu kin hi t Furi, p dng phng php tip tuyn
Chn vi x0 = 2 ( v f(2). f(2) > 0)
x f(x)/f(x)2 0.3851.615 0.0941.521 0.0051.516 0.0001.516
Vy nghim x 1.516
c. Thut ton
- Khai bo hm f(x), fdh(x)- Nhp x
- Lp y= x
x = y f(y)/fdh(y)
trong khi x - y>
- Xut nghim: x (hoc y)
4.4.4. Phng php dy cunga. tng
Gi s [a, b] l khong nghim phng trnh f(x)=0. Gi A, B l 2 im
trn th f(x) c honh tng ng l a, b. Phng trnh ng thng
qua 2 im A(a,f(a)), B(b, f(b)) c dng:
ab
ax
)a(f)b(f
)a(fy
=
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
23/68
23
Dy cung AB ct trc x ti im c to (x1, 0)
Do :ab
ax
)a(f)b(f
)a(f0 1
=
)a(f)b(f
)a(f)ab(ax1
=
Nu f(a)*f(x1)
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
24/68
24
Bng kt qu:
a b x f(x)
1
1.333
1.379
1.385
1.386
2 1.333
1.379
1.385
1.386
1.386
-0.447
-0.020
-0.003
-0.000
Vy nghim phng trnh: x 1.386
c. Thut ton
- Khai bo hm f(x)
- Nhp a, b
- Tnh x = a (b-a)f(a) / (f(b)-f(a))
- Nu f(x)*f(a) Ngc li
Lp a = x
x = a (b-a)f(a) / (f(b)-f(a))
trong khi x - a>
- Xut nghim: x
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
25/68
25
BI TP
1. Tm nghim gn ng cc phng trnh:a. x
3
x + 5 = 0 b. x
3
x 1 = 0c. sinx x + 1/4 = 0 d. x4 4x 1= 0
bng phng php chia i vi sai s khng qu 10-3
2. Tm nghim gn ng cc phng trnh:a. x3 x + 5 = 0 b. x4 4x 1 = 0
bng phng php dy cung vi sai s khng qu 10-2
3. Tm nghim gn ng cc phng trnh:a. ex 10x + 7 = 0 b. x3 + x 5 = 0
bng phng php tip tuyn vi sai s khng qu 10-34. Dng phng php lp tm nghim dng cho phng trnh
x3 x 1000 = 0 vi sai s khng qu 10-3
5. Tm nghim dng cho phng trnh: x3 + x2 2x 2 = 06. Tm nghim m cho phng trnh: x4 - 3x2 + 75x 1000 = 07. Dng cc phng php c th tm nghim gn ng cho phng trnh
sau: cos2x + x 5 = 0
8. Vit chng trnh tm nghim cho c dng tng qut:f(x) = a0xn + a1xn-1 + + an-1x + an = 0a. p dng phng php chia ib. p dng phng php dy cung
9. Vit chng trnh tm nghim cho phng trnh ex 10x + 7 = 0 bngphng php tip tuyn.
10.Vit chng trnh xc nh gi tr x1, x2 theo nh l 3.11.Vit chng trnh tm cn trn ca nghim dng phng trnh i s
theo nh l 4.
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
26/68
26
CHNG V GII H PHNG TRNH
I S TUYN TNH
5.1. Gii thiu
Cho h phng trnh tuyn tnh:
a11x1 + a12x2 + ... + a1nxn = a1n+1
a21x1 + a22x2 + ... + a2nxn = a2n+1
an1x1 + an2x2 + ... + annxn = ann+1
H phng trnh trn c thc cho bi ma trn:
a11 a12 ... a1n a1n+1
a21 a22 ... a2n a2n+1
....Ann+1 =
an1 an2 ... ann ann+1
Vn : Tm vectnghim )x,...,x,x(x n21=
* Phng php:
- Phng php ng (Krame, Gauss, khai cn): c im ca cc phng
php ny l sau mt s hu hn cc bc tnh, ta nhn c nghim ng
nu trong qu trnh tnh ton khng lm trn s
- Phng php gn ng (Gauss Siedel, gim d): Thng thng ta cho
n s mt gi tr ban u, t gi tr ny tnh gi tr nghim gn ng tt hn
theo mt qui tc no . Qu trnh ny c lp li nhiu ln v vi mt s
iu kin nht nh, ta nhn c nghim gn ng.
5.2. Phng php Krame
- Khai bo hm Dt tnh nh thc ma trn vung cp n
- Nhp n, aij (i = 1n,1j;n,1 += )
- d = Dt (A)
- Xt + d = 0
+ d # 0 {di = Dt(Ai) ; xi = di/d }
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
27/68
27
5.3. Phng php Gauss
5.3.1. Ni dung phng php
- Bin i Ma trn A v ma trn tam gic trn
a11 a12 ... a1n a1n+1
a21 a22 ... a2n a2n+1
........A =
an1 an2 ... ann ann+1
a11 a12 ... a1n a1n+1
0 a'22 ... a'2n a'2n+1
...... A=
0 0 ... a'nn a'nn+1Cch bin i A A: Thc hin n-1 ln bin i
Ln bin i i (lm cho aji = 0; j = i + 1 n) bng cch:
dng j = dng j + dng i * m (m = -aji / aij )
- Tm nghim theo qu trnh ngc: xn nn-1 ... x1
V d 1. Gii h phng trnh
1 2 -1 3 5 1 2 -1 3 5
-2 X 2 1 0 -1 2 0 -3 2 -7 -8
1 X -1 3 2 4 8 5/3 0 5 1 7 13
1 X -2 0 5 1 4 4/3 0 4 3 7 14
1 2 -1 3 5 1 2 -1 3 5
0 -3 2 -7 -8 0 -3 2 -7 -8
0 0 13/3 -14/3 -1/3 0 0 13/3 -14/3 -1/313
17
0 0 17/3 -7/3 10/3
0 0 0 49/13 49/13
x4 = 1; x3 = 1; x2 = 1; x1 = 1
Vy nghim h phng trnh )1,1,1,1(x =
5.3.2. Thut ton
- Nhp n, aij ( 1n,1j,n,1i +== ) (nhp trc tip hoc t file)
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
28/68
28
- Bin i A A (ma trn tam gic trn)
Lp i = 1 n -1Tm j sao cho aji # 0
+ Xt aij = 0 Hon i dng i v dng j cho nhau
+ Lp j = i + 1 n m = -aij/aii
Lpk = i n +1 ajk= ajk+ aik* m- Tm nghim
iij
n
1ijij1ini a/xaax
=
+=+ ( i =n 1)
Lp i = n 1s = 0
lp j = i + 1 n S = S + aij * xjxi = (ain+1 - s)/aii
- Xut xi (i=1n)
5.4. Phng php lp Gauss - Siedel (tsa sai)
5.4.1. Ni dung phng php
Bin i h phng trnh v dng:
+= gxBx)x,......,x,x(x n21=
; )g,......,g,g(g n21=
; B = {bij}n
Cch bin i:
a11x1 +a12x2 + ....+ a1nxn = a1n+1
a21x1 +a22x2 + ....+ a2nxn = a2n+1
.......
an1x1 +an2x2 + ....+ annxn = ann+1
)1j(a/)xaa(x 11jn
1jj11n1 = =+
....
)nj(a/)xaa(x nnjn
1jnj1nnn =
=+
Tng qut:
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
29/68
29
)ij(a/)xaa(x iijn
1jij1ini =
=+ (*)
Cho h phng trnh xp x nghim ban u: )x,...,x,x(x 0n02
000 =
Thay 0x
vo (*) tnh: )x,...,x,x(x 1n12
101 =
)ij(a/)xaa(x ii0j
n
1jij1in
1i =
=+
Tng t, tnh 2x
, 3x
,
Tng qut: )ij(a/)xaa(x iikj
n
1jij1in
1ki =
=+
+
Qu trnh lp s dng khi tho mn tiu chun hi t tuyt i:
)n,1i(xxk
i
ik
i =
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
30/68
30
0 -0,2 -0,1
-0,1 0 -0,2B =-0,1 -0,1 0
)8.0,2.1,1(g = Do 13.0bmax1r
3
1jij
i
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
31/68
31
xi = yi }
trong khi (t)
- Xut xi (i =1n)
5.5. Phng php gim d
5.5.1. Ni dung phng php
Bin i h phng trnh v dng:
a1n + 1 - a11x1 - a12x2 - ... - a1nxn = 0
a2n +1 - a21x1 - a22x2 - ... - a2nxn = 0 (1)
.......
ann + 1 - an1x2 - an2x2 - ... - annxn = 0
Chia dng i cho aii # 0b1n + 1 - b12x2 - b13x2 - ... - x1 = 0
b2n + 1 - b21x1 b23x3 - ... - x2 = 0 (2)
.......
bnn + 1 - bn1x1 - bn2x2 - ... - xn = 0
Cho vectnghim ban u )x,...,x,x(x 0n02
010 =
V 0x
khng phi l nghim nn:
b1n+1 - b12x20 - b13x3
0 - ... - x10 = R1
0
b2n+1 - b21x10 - b23x3
0 - ... - x20 = R2
0
.............................
bnn+1 - bn1x10 - bn2x2
0 - ... - xn0 = Rn
0
0n
02
01 R,.......,R,R l cc s d do s sai khc gia 0x
vi nghim thc ca
h phng trnh
Tm Rs0 = max {|R1
0|, | R20|, ... | Rn
0|} va lam trit tiu phn t o bng
cach cho xs mt s gia xs = Rs0, ngha la xs1 = xs0 + Rs0
Tnh li cc s d :
Rs1 = 0
Ri1 = Ri
0 - bis * xs = Ri0 - bis * Rs0 (i = 1 n)
C tip tuc qua trnh lp trn cho n khi : Rik< (i = 1n) th Xk =(x1
k, x2k,... xn
k) la nghim cua h phtrnh.
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
32/68
32
V d 3. Gii h phng trnh:
10 -2 -2 6
-2 10 -1 7
1 1 -10 8
Gii: Bin i v h phng trnh tng ng
0,6 + 0,2 x2 + 0,2x3 - x1 = 0
0,3 + 0,2 x1 + 0,2x3 - x2 = 0
0,8 + 0,1 x1 + 0,1x2 - x3 = 0
Cho )8.0,7.0,6.0(R)0,0,0(x 00 ==
}Rmax{R 0i03 = 3,1i =
x31 = 8.0Rx
0
3
0
3 =+ R2 = 78.08.01.07.0R.bR
0323
02 =+=+
76.08.02.06.0R.bRR 031301
11 =+=+=
)0,78.0,76.0(R1 =
Tng t ta c bng kt qu:
x1 x2 x3 R1 R2 R30 0 0 0.6 0.7 0.8
0.8 0.76 0.78 00.78 0.92 0 0.08
0.92 0 0.18 0.170.96 0.04 0 0.19
0.99 0.07 0.02 00.99 0 0.03 0.01
0.99 0.01 0 0.011 0.01 0 0
1 0 0.01 0
1 0 0 0Vy nghim h phng trnh x = (1, 1, 1)
5.5.2. Thut ton
- Nhp n, aij, xi
- Bin i h phng trnh (1) v dng (2)
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
33/68
33
for (i=1, i
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
34/68
34
CHNG VI TM GI TR RING - VECTRING
6.1. Gii thiu
Cho ma trn vung cp n
a11 a12 ... a1na21 a22 ... a2n
....... A =
an1 an2 ... ann
Tm gi tr ring, Vectring
x ca ma trn A
Ngha l: tm v
x sao cho :
det (A - E) = 0 ( E : Ma trn n v)
(A - E) x = 0
trnh vic khai trin nh thc (i hi s php tnh ln) khi tm ta cth p dng phng php anhilepski. phng php ny ta ch cn tm
ma trn B sao cho B ng dng vi ma trn A v B c dng ma trn
Phrbemit.
p1 p2 ... pn-1 pn
1 0 ... 0 00 1 ... 0 0
....
P =
0 0 ... 1 0
Khi gi tr ring ca ma trn A cng l gi tr ring ca ma trn B.
6.2. Ma trn ng ng
6.2.1.nh ngha
Ma trn B gi l ng dng vi ma trn A (B A) nu tn ti ma trnkhng suy bin M (det(M) 0) sao cho B = M-1A M
6.2.2. Tnh cht:
A B B A
A B, B C A C
A B gi tr ring ca A v B trng nhau.
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
35/68
35
6.3. Tm gi tr ring bng phng php anhilepski
6.3.1. Ni dung phng php
Thc hin n-1 ln bin i:
* Ln bin i 1: Tm M-1 , M sao cho A1 = M-1 A M A
v dng n ca A1 c dng: 0 0 0 ... 1 0
1 0 ... 00 1 ... 0
an1 an2 ... annM-1 =
0 0 ... 1
M-1n-1j = anj
1 0 ... 0 00 1 ... 0 0
1nn
1n
a
a
1nn
2n
a
a
1nna
1
1nn
nn
a
a
M =
0 0 ... 0 1
1nna
1
nu j = n -1
Mn-1j =
1nn
nj
a
a
nu j # n - 1
A1 = M-1 A M A
* Ln bin i 2: Chn M-1, M sao cho A2 = M-1 A1 M A1
v dng n-1 ca A2 c dng: 0 0 0 ... 1 0 0
A2 A1 , A1 A => A2 A (tnh cht)
. * Ln bin i th n-1
Ta nhn c ma trn An-1 A v An-1 c dng ca P.
Khi nh thc
det (P-E) = (-1)n (n - p1n-1 - - pn-1 - pn)
det (p-E) = 0 n - p1n-1 - - pn-1 - pn = 0
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
36/68
36
Gii phng trnh, suy ra
V d 1. Tm gi tr ring ca ma trn:
2 1 0
1 3 1A =0 1 2
n = 3
ta tm:
p1 p2 P31 0 0P =
0 1 0
Ln 1: Chn
2 1 -2
1 5 -5A1 = M-1A M =
0 1 0
Ln 2: Chn
7 -14 81 0 0A2 = M
-1A1M=
0 1 0
=P
Gi tr ring l nghim phng trnh: 3 - 72 + 14 - 8 = 0
(-2) (-1) (-4) = 0 = 2; =1; =4
1 0 00 1 2M-1 =
0 1 0
1 0 00 1 -2M =
0 0 1
1 5 -50 1 0M-1 =
0 0 1
1 -5 5
0 1 0M =
0 0 1
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
37/68
37
6.3.2. Thut ton
- Nhp n, aij ( i,j = 1n)
- Khai bo hm nhn 2 ma trn vung cp n
(C = A x B => kjikn
1kij bac = = )
- Lp k = n -1 1 (phn t bin i : ak+1 k)
/* Tnh 2 ma trn M, M1 (M1 la ma tran nghich dao cua M) */
for i = 1 n
for j = 1 n
if i k
if i = j {M[i,j] = 1; M1[i,j] = 1 }else {M[i,j] = 0; M1[i,j] = 0 }
else { M1[i,j] = a[k+1,j]
if (j = k) M[i,j] = 1/a[k+1,k]
else M[i,j] = - a[k+1,j]/a[k+1,k] }
/* Gi hm nhn 2 ln */
Ln 1 : vo A, M; ra B
Ln 2 : vo M1; B; ra A- Xut aij ( i,j = 1n)
Thut ton nhn 2 ma trnfor (i=1, i < = n; i++)
for (j=1; j< = n; j++) {
c[i] [j] = 0
for (k=1; k < = n; k++) c[i] [j] + = a [i] [k] * b [k] [j]
}
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
38/68
38
6.4. Tm vectring bng phng php anhilepski
6.4.1. Xy dng cng thc
Gi
y l vectring ca ma trn P A
Ta c: (P - E)
y = 0
P y = E y
M-1. A. M .
y = E
y
Nhn 2 v cho M:
M M-1. A M
y = M E
y
A M
y = E M
y
t
x = M
y
A
x= E
x
(A - E)
x = 0
Vy
x = M
y l vectring ca A
1n211
11
2n1
1n M.M.M.A.M...M.MP
=
Mi: Ma trn M xc nh c ln bin i th i
v M = M1 M2 ... Mn-1
Xc nh
y
(P-E)
y = 0
p1 - p2 ... pn-1 pn y1
1 ... 0 0 y2...... ...
0 0 ... 1 - yn
= 0
(p1 - )y1 + p2y2 + ... + pn-1yn-1 + pnyn = 0y1 - y2 = 0
.....
yn-1 - yn = 0
cho: yn = 1 yn-1 = ,
yn-2 = yn-1 = 2 , ... , y1 = n-1
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
39/68
39
Vy
y = (n-1, n-2, ... , 2, , 1)
V d 2. Tm vectring ca A
2 1 0
1 3 1A =
0 1 2Gii: Gi
y l vectring ca ma trn P A
v d 1 ta c:
1 = 2
y 1 = (4, 2, 1)
2 = 1
y 2 = (1, 1, 1)
3 = 4
y 3 = (16, 4, 1)
Tm M:
1 0 0 1 -5 -5 1 -5 50 1 -2 0 1 0 0 1 -2M = 12
11 M.M =
0 1 0 0 0 1
=
0 0 1
x = M
y
1 -5 5 4 -1
0 1 -2 2 0
x1 =
0 0 1 1
=
1
1 -5 5 1 1
0 1 -2 1 -1
x2 =
0 0 1 1
=
1
1 -5 5 16 1
0 1 -2 4 2
x3 =
0 0 1 1
=
1
Vy vectring ca A:
x1 = (-1, 0, 1)
x2 = (1, -1, 1)
x3 = (1, 2, 1)
6.4.2. Thut ton
B sung thm lnh trong thut ton tm tr ring nh sau:
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
40/68
40
- Khi to B1 = E
- Lp k = n-1 1
/* Tnh 2 ma trn M, M1 */
/* Gi hm nhn 3 ln */
Ln 1: vo A, M; ra B
Ln 2: vo M1, B; ra A
Ln 3: vo B1, M; ra B
/* Gn li ma trn B1=B */
- Xut aij, bij
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
41/68
41
CHNG VII NI SUY V PHNG PHP
BNH PHNG B NHT
7.1. Gii thiu
Trong ton hc ta thng gp cc bi ton lin quan n kho st v tnh
gi tr cc hm y = f(x) no . Tuy nhin trong thc t c trng hp ta
khng xc nh c biu thc ca hm f(x) m ch nhn c cc gi tr
ri rc: y0, y1, ..., yn ti cc im tng ng x0, x1, ..., xn.
Vn t ra l lm sao xc nh gi tr ca hm ti cc im cn li.
Ta phi xy dng hm (x) sao cho:
(xi) = yi = f (xi) vi n,0i =
(x) f (x) x thuc [a, b] v x xi
- Bi ton xy dng hm (x) gi l bi ton ni suy
- Hm (x) gi l hm ni suy ca f(x) trn [a, b]
- Cc im xi ( n,0i = ) gi l cc mc ni suy
Hm ni suy cng c p dng trong trng hp xc nh c biu
thc ca f(x) nhng n qu phc tp trong vic kho st, tnh ton. Khi
ta tm hm ni suy xp x vi n n gin phn tch v kho st hn.
Trong trng hp ta chn n+1 im bt k lm mc ni suy v tnh gitr ti cc im , t xy dng c hm ni suy (bng cng thc
Lagrange, cng thc Newton,).
Trng hp tng qut: hm ni suy (x) khng ch tho mn gi tr hm timc ni suy m cn tho mn gi tro hm cc cp ti mc .
(x0) = f(x0); (x1) = f(x1);
(x0) = f(x0); (x1) = f(x1);
Ngha l ta tm hm ni suy ca f(x) tha mn bng gi tr sau:
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
42/68
42
xi x0 x1 ... xn
yi =f(xi) y0 y1 ... yn
y'i=f(xi) y'0 y'1 ... y'n
y'i=f(xi) y'0 y'1 ... y'n
7.2. a thc ni suy Lagrange
Gi s f(x) nhn gi tr yi ti cc im tng ng xi ( n,0i = ), khi a thc
ni suy Lagrange ca f(x) l a thc bc n v c xc nh theo cng thc sau:
=
=n
0i
inin )x(py)x(L
MS
)x(TS
)xx)...(xx)(xx)...(xx)(xx(
)xx)...(xx)(xx)...(xx)(xx()x(p
ni1ii1ii1i0i
n1i1i10in =
=
+
+
t W(x) = (x - x0)(x - x1)... (x - xn)
Suy ra: TS(x) =ix-x
W(x); )(xW'MS i=
Ln(x) = W(x) =
n
0i ii
i
)(xW')x-(x
y
V d 1. Cho hm f(x) tho mn:
xi 0 1 2 4
f(xi) 2 3 -1 0
Tm hm ni suy ca f(x), tnh f(5)
Gii:
Cch 1: W(x) = x (x - 1) (x - 2) (x - 4)
W(0) = (-1) (-2)(-4) = -8
W(1) = 1 (-1) (-3) = 3
W(2) = 2 (1) (-2) = -4
W(4) = 4 (3) (2) = 24
L3(x) = ))2x(4
1
)1x(3
3
)8(x
2)(4x)(2x)(1x(x
+
+
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
43/68
43
= ))4x)(1x(x)4x)(2x(x4)4x)(2x)(1x((4
1++
= ))1x(x)2x(x4)2x)(1x()(4x(4
1++
= )2x6x4)(4x(
4
1 2
Cch 2:
L3(x) =)2)(1(2
)4x)(1x(x1
)3)(1(1
)4x)(2x(x3
)4)(2)(1(
)4x)(2x)(1x(2
+
= )2x6x4)(4x(4
1 2
7.3. a thc ni suy Lagrange vi cc mi cch u
Gi s hm f(x) nhn gi tr yi ti cc im tng ng xi ( n,0i = ) cch umt khong h.
th
xxt 0
= , khi :
x - x0 = h*t xi - x0 = h *i
x- x1 = h(t - 1) xi = x1 = h(i-1)
... ...
x - xi-1 = h(t- (i-1)) xi - xi-1 = h
x - xi+1 = h(t -(i+1)) xi - xi+1 = -h
... ...
x - xn = h(t - n) xi - xn = -h(n - i)
)in(*...*2*1*)1(1*...*)1i(i
)nt(*...*))1i(t)(1i(t(*...*)1t(t)htx(p
in0'n
+=+
=in)1)!*(in(!i*)it(
)nt(*...*)1t(t
Ln(x0 + ht) = t(t -1) ... (t - n)=
n
0i
ini
)!in(!i)it(
)1(y
Ln(x0 + ht) = =
n
0i
in
iin
it
cy.)1(
!n
)nt)...(1t(t
V d 2. Tm hm ni suy ca f(x) tho mn:
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
44/68
44
xi 0 2 4
f(x0) 5 -2 1
Gii:
Cch 1:
W(x) = x (x - 2) (x - 4)
W(0) = (0 - 2) (0 - 4) = -8
W(2) = (2 - 0) (2 - 4) = -4
W(4) = (4 - 0) (4 - 2) = 8
L2(x) = )8).4x(
1
)4)(2x(
2
)0x(8
5)(4x)(2x(x
+
= ))4x(4
1
)2x(
2
x4
5()4x)(2x(x8
1
++
= ))2x(x)4x(x4)4x)(2x(5(8
1++
= )20x24x5(4
1)40x48x10(
8
1 22 +=+
Cch 2:
)2t
C.1
1t
C2
0t
C5
(!2
)2t)(1t(t
)t2(L
22
12
02
2 +
=
= )2t
1
1t
4
t
5(
2
)2t)(1t(t
+
+
= )1t(t)2t(t4)2t)(1t(5(2
1 2 ++
= 5t12t5)10t24t10(2
1 22 +=+
Vy 5x6x45)x(L 22 +=
7.4. Bng ni suy Ayken
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
45/68
45
Khi tnh gi tr ca hm ti mt im x=c no bt k m khng cn phi
xc nh biu thc ca f(x). Khi ta c th p dng bng ni suy Ayken
nh sau
7.4.1. Xy dng bng ni suy Ayken
c-x0 x0-x1 x0-x2 x0-xn d1
x1-x0 c-x1 x1-x2 x1-xn d2
x2-x0 x2-x1 c-x2 x2-xn d3
xn-x0 xn-x1 xn-x2 c-xn dn
W(c) = (c- x0)( c- x1)( c- xn) : Tch cc phn t trn ng choW(xi) = (xi - x0)( xi x1) (xi - xi-1) (xi - xi+1) ... (xi - xn)
(c- xi) W(xi) = (xi - x0)( xi x1) (xi - xi-1) (c- xi)(xi - xi+1) ... (xi - xn)
di = (c-xi) W(xi) : Tch cc phn t trn dng i (i=0,1, ,n)
f(c) Ln(c) = W(c).=
n
0i ii
i
)(xW')xc(
y
f(c) W(c) =
n
0i i
i
d
y
V d 3. Tnh f (3. 5) khi bit f(x) tho mn
xi 1 2 3 4 5
yi 3 2 7 -1 0
Gii Xy dng bng ni suy Ayken
2.5 -1 -2 -3 -4 60
1 1.5 -1 -2 -3 -9
2 1 0.5 -1 -2 2
3 2 1 -0.5 -1 3
4 3 2 1 -1.5 -36
W(3.5) = 1.40625
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
46/68
46
f(3.5) L4 (3.5) =3
1
2
7
9
2
20
1+
7.4.2. Thut ton
- Nhp: n, xi, yi (i = 0, n), c
- w = 1; s = 0;- Lp i = 0 n
{ w = w*(c - xi)
d = c - xi
Lp j = 0 n
Nu j != i th d = d * (xi - xj)
s = s + yi/d }
- Xut kt qu: w * s
7.5. Bng Ni suy Ayken (dng 2)
Xt hm ni suy ca 2 im: x0, x1
L01 =01
01
10
10 xx
xxy
xx
xxy
+
=01
0110
xx
)xx(y)xx(y
=
Hm ni suy ca hai im x0, xi
Xt hm p(x) c dng:
y0 x0-x
y1 x1-x
x1-x0
y0 x0-x
yi xi-xL0i(x) =
xi-x0
L01(x) x1-x
L0i(x) xi-xp(x) =
xi - x1
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
47/68
47
L01(x0) (xi x0) - L0i(x0) (x1 x0) y0(xi - x1)p(x0) =
xi - x1=
xi - x1= y0
y1 (xi - x1)P(x1) =
xi - x1= y1
-y1 (x1 - xi)P(xi) = xi - x1= yi
Vy p(x) l hm ni suy ca 3 im x0, x1, xi
Tng qut: Hm ni suy ca n+1 im x0, x1,... xn
L012...n-2 n-1(x) xn-1-x
L012...n-2 n(x) xn-xL012...n(x) =
xn - xn-1
Bng Ni suy Ayken (dng 2)
xi yi Loi(x) Lo1i(x) Lo12i(x) ... Lo12...n(x) xi - x
x0 y0 x0 - x
x1 y1 Lo1(x) x1 - x
x2 y2 Lo2(x) Lo12(x) x2 - x
x3 y3 Lo3(x) Lo13(x) Lo123(x)
.... .... ... ...
xn yn Lon(x) Lo1n(x) Lo12n(x) ... Lo12...n(x) xn - x
V d 4. Cho f(x) tho mn:
xi 1 2 3 4 5
yi
2 4 5 7 8
Tnh f (2.5)
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
48/68
48
Gii: p dng bng Ayken (dng 2)
xi yi Loi(x) Lo1i(x) Lo12ix Lo123ix xi - x
1 2 -1.5
2 4 5 -0.5
3 5 4.25 4.625 0.5
4 7 4.5 4.875 4.5 1.5
5 8 4.25 4.875 4.562 4.407 2.5
Vy f(2.5) 4.407
Ch thch : L01(-2.5) = (2(-0.5) - 4(-1.5)) / (2-1) = 5
7.6. Ni suy Newton
7.6.1. Sai phn
Cho hm f(x) v h l hng s, khi :
f(x) = f (x + h) - f(x) c gI l sai phn cp 1 I vI bc h.
2f(x) = [f(x)] : sai phn cp 2
Tng qut: kf(x) = [k-1 f(x)] : sai phn cp k
Cch lp bng sai phn:
xi f(xi) f(xi) 2f(xi) 3f(xi) nf(xi)
x0 y0
x1 y1 f(x0)
x2 y2 f(x1) 2f(x0)
x3 y3 f(x2) 2f(x1) f3(x0)
.... .... ...
xn yn f(xn-1) nf(x0)
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
49/68
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
50/68
50
V Ln(x) f(x) nn:
Ln(x0) f(x0) ; Ln(x0) f(x0) ;
2Ln(x0) 2f(x0) ; ; nLn(x0) nf(x0)
Vy :
!nh
)xx)...(xx)(xx()x(f...
!2h
)xx)(xx()x(f
h
xx)x(f)x(f)x(L
n1n10
0n
210
020
00n
++
+
+
V d 5. Xy dng hm ni suy Newton tho mn:
xi 1 2 3 4 5yi 2 4 5 7 8
Gii
Lp bng sai phn:
xi f(xi) f(xi) 2f(xi) 3f(xi) 4f(xi)
1 2
2 4 2
3 5 1 -1
4 7 2 1 2
5 8 1 -1 -2 -4
Hm ni suy Newton:
!4
)xx)(xx)(xx)(xx(4
!3
)xx)(xx)(xx(
2!2
)xx)(xx(
1
xx
22)x(L3210
210100
n
+
+
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
51/68
51
7.7. Ni suy tng qut (Ni suy Hecmit)
Xy dng hm ni suy ca f(x) tho mn gi tr hm v gi tro hm cc
cp theo bng gi tr sau:
xi x0 x1 ... xn
yi =f(xi) y0 y1 ... yn
y'i=f(xi) y'0 y'1 ... y'n
yi'= f(xi) y''0 y1 ... yn
...
yi(k) =f(k)(xi)
y1(k) y2
(k) yn(k)
Gi s hm ni suy cn tm l a thc bc m: Hm(x)
m = n + =
k
1iis (Si : s gi thit c cho o hm cp i )
Hm(x) = Ln(x) + W(x) Hp(x)
( V Hm(xi) = Ln(xi) + W(xi) Hp(xi) = yi )
Vi: W(x) = (x-x0) * (x-x1)*....*(x-xn)
p= m - (n + 1)
o hm cp 1:
Hm(x) = Ln(x) + W(x) Hp(x) + W(x)Hp(x)
Xt ti cc im xi:
Hm(xi) = Ln(xi) + 2W(xi) Hp(xi) + W(xi)Hp(xi) = yi
=> Hp(xi)
o hm cp 2:
Hm(x) = Ln(x) + 2W(x) Hp(x) + W(x) Hp(x) + W(x)Hp(x)
0
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
52/68
52
Xt ti cc im xi:
Hm(xi) = Ln(xi) + 2W(xi) Hp(xi) + W(xi) Hp(xi) + W(xi)Hp(xi) =yi
=> Hp(xi)
Tng t: o hm n cp k suy ra Hp(k-1)
(xi)
Ta xc nh hm Hp(x) tho mn:
xi x0 x1 ... xn
Hp(xi) h0 h1 ... hn
Hp(xi) h'0 h'1 ... h'n
...
Hp(k-1)(xi)
h0(k-1) h1
(k-1) ... hn(k-1)
V bn cht, bi ton tm hm Hp(x) hon ton ging bi ton tm hm
Hm(x). Tuy nhin y bc ca n gim i (n+1) v gi thit vo hm
gim i mt cp.
Tip tc gii tng t nh trn, cui cng a v bi ton tm hm nI suyLagrange (khng cn o hm). Sau thay ngc kt qu ta c hm ni
suy Hecmit cn tm Hm(x).
V d 6. Tm hm ni suy ca hm f(x) tho mn:
xi 0 1 3
f(xi) 4 2 0
f(xi) 5 -3
Gii: Hm ni suy cn tm l a thc H4(x)
H4(x) = L2(x) + W(x) H1(x)
0
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
53/68
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
54/68
54
nhng cha xc nh c gi tr ca cc tham s a, b, c. xc nh
c cc tham s ny, ta tm cch tnh mt s cp gi tr tng ng (xi,
yi), i=1, 2, ,n bng thc nghim, sau p dng phng php bnh
phng b nht.
* Trng hp: y = ax + b
Gi i sai s ti cc im xi
i = yi - a - bxi
Khi tng bnh phng cc sai s: =
=n
1i
2iS
Mc ch ca phng php ny l xc nh a, b sao cho S l b nht. Nh
vy a, b l nghim h phng trnh:
0a
S=
0b
S=
Ta c: S = (yi2 + a2 + b2xi2 - 2ayi - 2bxiyi + 2abxi)
=
+= n
1iii )bx2y2a2(a
S
=
+= n
1iiii
2i )ax2yx2bx2(b
S
==
=+n
1ii
n
1ii yxbna
===
=+n
1i
ii
n
1i
2i
n
1i
i yxxbxa
Gii h phng trnh ta c: a, b
* Trng hp y = a + bx + cx2
Gi i sai s ti cc im xi
i = yi - a - bxi - cxi2
1
1
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
55/68
55
Khi tng bnh phng cc sai s: =
=n
1i
2iS
Cc h s a, b xc nh sao cho S l b nht. Nh vy a, b, c l nghim
ca h phng trnh:
0a
S=
=== =++
n
1ii
n
1i
2
i
n
1ii yxcxbna
0a
S=
=====++
n
1iii
n
1i
3i
n
1i
2i
n
1ii yxxcxbxa
0c
S=
=====++
n
1ii
2i
n
1ii
n
1i
3i
n
1i
2i yx4xcxbxa
Gii h phng trnh ta c a, b, c
* Trng hp: y = aebx
Ly Logarit cs e hai v: Lny = lna + bx
t Y = lny; A = lna; B = b; X = x
Ta a v dng: Y = A + BX
Gii h phng trnh ta c A, B => a = eA, b=B
* Trng hp y = axb
Ly Logarit cs 10 hai v: Lgy = lga + blgx
t Y = lgy; A = lga; B = b; X = lgx
Ta a v dng: Y = A + BX
Gii h phng trnh ta c A, B => a = 10A, b=B
V d 7. Cho bit cc cp gi tr ca x v y theo bng sau:
xi 0.65 0.75 0.85 0.95 1.15
yi 0.96 1.06 1.17 1.29 1.58
Lp cng thc thc nghim ca y dng aebx
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
56/68
56
Gii
Ta c: y = aebx
Ly Logarit cs e hai v: Lny = lna + bx
t Y = lny; A = lna; B = b; X = x
Ta a v dng: Y = A + BX
Xi = xi 0.65 0.75 0.85 0.95 1.15
Yi = lnyi -0.04 0.06 0.18 0.25 0.46
Xi Xi2 XiYi Yi
4.35 3.93 0.92 0.89
Phng php bnh phng b nht: A, B l nghim h phng trnh
==
=+n
1ii
n
1ii YXBnA
===
=+n
1iii
n
1i
2i
n
1ii YXXBXA
5A + 4.35B =0.89
4.35A + 3.93B = 0.92
Gii h phng trnh ta c: A = -.069, B = 1
Suy ra: a = eA = , b = B =1
Vy f(x) = xe21
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
57/68
57
CHNG VIII TNH GN NG TCH PHN XC NH
8.1. Gii thiu
Xt hm s f(x) lin tc trn [a,b], nu xc nh c nguyn hm F(x) ta
c cng thc tnh tch phn:
=b
a
)a(F)b(Fdx)x(f
Nhng trong a s cc trng hp ta khng xc nh c nguyn hm ca,
hoc khng xc nh c biu thc ca f(x) m ch nhn c cc gi tr
ca n tI nhng im ri rc. Trong trng hp nh vy ta c th s dng
cc cng thc gn ng sau tnh tch phn:
- Cng thc hnh thang.
- Cng thc Parabol
- Cng thc Newton _Cotet
8.2. Cng thc hnh thang
Chia [a, b] thnh n on bng nhau vi khong cch h = (b - a)/n theo cc
im chia: x0=a, x1=a+h, ..., xn = b
=+++==
b
a
2x
x
x
x
x
ax 1
n
1n
1
0
Sdx)x(f...dx)x(fdx)x(fdx)x(f
S l din tch gii hn bi ng cong f(x), x=a, x=b, v trc x
Xt trn [x0, x1], ta xem ng cong f(x) l ng thng
Sf(x)
x0 =a
S1
Sn
x1 xn-1 xn = b
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
58/68
58
)yy(h2
1SS 10hthang1 +=
Tng t:
)yy(h2
1
S 212 + ...
)yy(h2
1S n1nn +
Vy: +++++ b
an1n210 )yy2...y2y2y(2
hdx)x(f
8.3. Cng thc Parabol
Chia [a, b] thnh 2n on bng nhau vi khong cch h = (b - a)/2n theo cc
im chia: x0=a, x1=a+h, ..., x2n = b
+++=b
a
x
x
x
x
x
x
n2
2n2
4
2
2
0
dx)x(f...dx)x(fdx)x(fdx)x(f
Xt trn [x0, x2] xem ng cong f(x) l Parabol (ni suy bc 2 ca 3 im
x0, x1, x2)
)xx)(xx(
)xx)(xx(y
)xx)(xx(
)xx)(xx(y
)xx)(xx(
)xx)(xx(y)x(L)x(f
1202
102
2101
201
2010
2102
+
+
+
=
2
0
2
0
x
x
x
x2 dx)x(Ldx)x(f
Thay x0 = a, x1 = a + h , x2 = a+2h vo, ta c:
++2
0
x
x210 )yy4y(3
hdx)x(f
Tng t:
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
59/68
59
++4
2
x
x432 )yy4y(3
hdx)x(f
++ n2
2n2
x
x21n22n2 )yy4y(3
hdx)x(f
Vy: ++++++ b
an21n22n2210 )yy4y2...y2y4y(3
hdx)x(f
V d. Tnh J = +5
12x1
dx theo 3 cch
Gii
Cch 1: 4/5arctgarctgxJ 51 == 0.588
Cch 2: chia [1, 5] thnh 4 on bng nhau (h=1) vi cc im chiaxi 1 2 3 4 5
yi 1/2 1/5 1/10 1/17 1/26
Cng thc hnh thang:
J (1/2 + 2/5 +2/10 +2/17 + 1/26) /2 0.628
Cch 3: Cng thc Parabol:
J (1/2 + 4/5 +2/10 +4/17 + 1/26) /3 0.591
8.4. Cng thc Newton-Cotet
Chia [a, b] thnh n on bng nhau vi khong cch h = (b - a)/n vi x0=a;
x1 = a + h , ...., xn = b.
t x = a + (b - a)t => dx = (b - a) dt
xi a a+h a + 2h ... b
ti 0 1/n 2/n ... 1
Khi :
=+=b
a
1
0
1
0
dt)t()ab(dt)t)ab(a(f)ab(dx)x(f
Vi (t)= f(a + (b - a)t
Xem (t) l hm ni suy Lagrange ca n + 1 im: t0, t1, ..., tn
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
60/68
60
)n
1n1)...(
n
11)(01(
)
n
1nt)...(
n
1t)(0t(
y
...)1
n
1)...(
n
2
n
1)(0
n
1(
)1t)...(n
2t)(0t(
y)1)...(
n
2)(
n
1(
)1t)...(n
2t)(
n
1t(
y)t(L)t(
n
10n
+
+
+
=
Khi : 1
0
1
0n dt)t(Ldt)t(
t
+
+
=
1
0
in dt
)1n
i(...)
n
1i
n
i)(
n
1i
n
i(...)
n
1
n
i)(0
n
i(
)1t...()n
1it)(
n
1it(...)
n
1t)(0t(
P
Vy: =
b
a
n
0i
inipy)ab(dx)x(f
Xt n = 1 ( h = b-a )
=
=1
0
01 2
1dt
10
1tP ; =
=
1
0
11 2
1dt
01
0tP
+=+=b
a
1010 )yy(
2
h)
2
y
2
y)(ab(dx)x(f Cng thc hnh thang
Lu : Gi tr ca inP c th tra trong bng sau:
n inP
1 1/2 1/2
2 1/6 4/6 1/6
3 1/8 3/8 3/8 1/8
4 9/71 16/45 2/15 16/45 9/70
5 19/288 25/95 25/144 25/144 25/95 19/288
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
61/68
61
BI TP
1. Khai bo (nh ngha) hm trong C tnh gn ng tch phn xc nhca f(x) tr n [a, b] (i kiu con tr hm)
a. Dng cng thc hnh thangb. Dng cng thc Parabolc. Dng cng thc Newton-cotet
2. Vit chng trnh tnh gn ng tch phn xc nh trn [a, b] ca 1 hm
f(x) c th (s dng cc hm khai bo trong cu 1). So snh kt qu,
nhn xt.
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
62/68
62
MT S CHNG TRNH THAM KHO
1. Tnh gn ng tch phn xc nh
# include # include "conio.h"# include "math.h"# define PI 3.14159float d[10];int n;double g(double x){
return 1/(1+x*x);}double tp(double (*f)(double),float a,float b){
int n=100,i;float s,h=(b-a)/n;s=(f(a)+f(b))/2;for (i=1; i
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
63/68
63
while (1) {printf("\n Nhap can de tinh tich phan: "); scanf("%f%f",&a,&b);
/*printf("a= "); scanf("%f",&a);printf("b= "); scanf("%f",&b);*/printf("\nS1=%.3f",tp(sin,0,PI));
printf("\nS2=%.3f",tp(cos,0,PI/2));printf("\nS3=%.3f",tp(g,a,b));nhap(d,&n);printf("\nS4=%.3f",tp(f,a,b));
printf("\n\n Ban tiep tuc ko(c/k)?");tt=getch();if (tt!='c') break;
}}
2. Tim nghiem gan dung cua phtrinh da thuc bac n bang PP chia doi
# include # include "conio.h"# include "math.h"# define eps 1e-3float f(float);
void nhap(float *, int );float d[10]; int n;
void main(){ float a,b,c; char tt;
while (1) {printf("\n Nhap bac phuong trinh: ");scanf("%d",&n);nhap(d,n);printf("\n Nhap khoang nghiem: "); scanf("%f%f",&a,&b);
/* printf("a= "); scanf("%f",&a);
printf("b= "); scanf("%f",&b);*/if (f(a)*f(b)= 1e-3 && f(c)!=0) {
printf("\n%.3f %.3f %.3f",a,b,f(c));if (f(b)*f(c)>0)b=c;else a=c;c=(a+b)/2;
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
64/68
64
}printf("\n\n Nghiem phtrinh: %.3f",c);
}else
if (f(a)*f(b)>0) printf(" ( %f, %f) khong phai la khoangnghiem",a,b);
else if (f(a)==0) printf(" \n Nghiem phtrinh: %.3f",a);else printf(" \n Nghiem phtrinh: %.3f",b);
printf("\n\n Ban tiep tuc ko(c/k)?");tt=getch();if (tt!='c') break;}
}
void nhap(float *a, int n)
{ int i;printf("\n Nhap he so cua phuong trinh:\n");for (i=0;i
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
65/68
65
printf("\n%.3f %.3f %f",a,-f(a)/fdh(a),b);*/do {b=a;a=b-f(b)/fdh(b);printf("\n%.3f %.3f %f",b,-f(b)/fdh(b),a);}
while (fabs(a-b) >= 1e-3 );printf("\nNghiem phtrinh: %.3f",a);printf("\nTiep tuc ko(c/k)?");tt=getch();if (tt=='k' || tt=='K') break;}
}float f(float x){
return exp(x)-10*x+7;}
float fdh(float x){return exp(x)-10;
}
4. Gii h phtrnh i s tuyn tnh bng PP Gauss
# include # include "conio.h"
# include "math.h"void nhap(float *a, int n,int m);void xuatmt(float *a, int n,int m);
main(){ float a[10][10];
float x[10],m,s;char tt;int n,i,j,k;while (1) {
printf("\n Nhap n= "); scanf("%d",&n);
printf("\n Nhap he so cua he phuong trinh:\n");for (i=1;i
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
66/68
66
for (i=1;i
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
67/68
67
for (i=1;i
-
7/31/2019 Giao Trinh Pptinh
68/68
TI LI U THAM KHO
[1] ng Quc Lng, Phng php tnh trong k thut, Nh xut bn xydng H ni, 2001
[2] Phan Vn Hp, Gio trnh C s phng php tnh tp I,II. Trng HTng hp H ni, 1990
[3] Cao quyt Thng, Phng php tnh v Lp trnh Turbo Pascal. Nh XBgio dc, 1998
[4] T Vn nh,Phng php tnh. Nh XB gio dc, 1994
[5] Dng Thy V, Phng php tnh. Nh XB khoa hc & k thut, 2001
[6] Phan Vn Hp,Bi tpphng php tnh v lp chng trnh cho my tnhin t. Nh XB i hc v trung hc chuyn nghip, 1978
[7] Ralston A,A first course in numberical analysis. McGraw Hill, NewYork,1965