Ban Hong php Trung ng

GHPGVN

PHT HC C BN

Chng trnh Pht hc Hm th (1998-2002)

Nguyt san Gic Ng

Ngun

http://thuvienhoasen.org

Chuyn sang ebook 21-7-2009

Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com

Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org

Mc Lc Li ni u Tp Mt

Phn I - Nhn thc c bn v Pht gio

Bi 1 - Nhn thc c bn v Pht gio Bi 2 - o Pht Bi 3 - Lch s c Pht Thch Ca Mu Ni (t n sanh n Thnh o) Bi 4 - Lch s c Pht Thch Ca Mu Ni (t Thnh o n nhp Nit bn)

Bi c thm - Nhng quan nim v o Pht Bi c thm - Quan nim v o Pht sau khi Pht Thch Ca nhp dit Bi c thm - Bc thng ip t con ngi ca c Pht

Phn II - Gio l c bn Bi 1 - Bn Chn L (T Diu ) Bi 2 - Tm phn Thnh o (Bt-Chnh o) Bi 3 - Nhn qu Bi 4 - Nghip (Karma) Bi 5 - Lun hi Bi 6 - Tam v lu hc (Gii-nh-Tu)

http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Buoc%20Dau%20Hoc%20Phat/So%20Do%20Hoc%20Phat/http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Buoc%20Dau%20Hoc%20Phat/So%20Do%20Hoc%20Phat/

Bi c thm - Truyn b Chnh Php

Bi c thm - Pht gio, Trit l sng thi i Bi c thm - Thuyt Nghip Bi c thm - Thuyt Ti sanh

Tp Hai Phn I - Gio l c bn

Bi 1 - Mi hai nhn duyn (Thp nh nhn duyn) Bi 2 - Nm un (Ng un) Bi 3 - Bn i, Su i,Mi hai X, v Mi tm Gii

Bi 5 - Bn mc qun nim(T nim x) Bi 6 - By phng php i n gic ng (Tht gic chi) Bi c thm - Nm Cn, Nm Lc

Tp Ba

Phn I - Lch s Pht gioVit Nam Bi 1 - Lch s Pht gio

Bi 2 - Pht Gio: Thi k t Nh nc c lp Vn Xun ra i n Vua Trn

Nhn Tng

Bi 3 - Pht gio t thi Trn Nhn Tng n cn i Phn II - T tng Pht gio

Bi 1 - Cc cp Gii php

Bi 2 -Gii thiu ng li tu thin ca Pht gio Bi 3 - Gii thiu hc thuyt phn k v h thng phn gio

Bi 4 - Gii thiu v Tnh Tng Bi 5 - Gii thiu v Mt Tng (Kim Cng Tha) Bi 6 - Gii thiu Php Hoa Tng

Bi 7 - Gii thiu v Kinh Hoa Nghim

Bi c thm - Gii lut cng truyn hay b truyn? Bi c thm - Tnh cht gio dc ca Gii lut Pht gio Bi c thm - Chui ht huyn trong kinh tng Pali

Bi c thm - Gii thiu v Kim Cang Tha Bi c thm -C s trit l ca Tam Lun Tng

Bi c thm - Duyn khi v Tnh khng c gii qua phng trnh E=MC2

ca nh bc hc Albert Enstein

Tp Bn Phn I - Tam tng thnh in Pht gio

Bi 1 - Tam Tng Thnh in pht gio Bi 2 - Gii Thiu Tng qut h thng kinh in Hn tng

Phn II - Cc vn Pht hc Bi 1 - Cc vn Pht hc Bi 2 - Mt vi khi nim v trit l trong o Pht

Bi 3 - Gii Thiu i cng v duy thc hc (Tm l hc Pht gio) Bi 4 - Gii thiu khi qut v nhn minh hc Pht gio (Logic hc Pht gio) Bi 5 - Gii thiu vi nt v vn hc Pht Gio Vit Nam

Phn III - Bi c thm Bi 1 - c Trng Ca o Pht Bi 2 - nh hng ca o Pht vo nn vn ha Vit Nam

Bi 3 - Vi suy ngh v s hi nhp ca Pht gio vo nn vn ha Vit Nam

Bi 4 - Quan nim v c Pht trong lch s Pht gio Vit Nam Bi 5 - o l uyn nguyn ca dn tc Vit Bi 6 - o Pht c phi l tn gio khng ?

Bi 7 - Pht Gio trong thi i khoa hc Bi 8 - Quy c trch dn tam tng kinh in nguyn thy

---o0o---

Li ni u

c s ch o ca Ha thng Trng ban Hong php Trung

ng GHPGVN, Ban Bin tp Chng trnh Pht hc hm th (PHHT)

tin hnh bin son b sch Pht hc c bn nhm p ng nhu cu hc

tp ca hc vin ang theo hc chng trnh PHHT, cng nh ca ng o

Tng Ni v Pht t.

B sch Pht hc c bn ny gm 4 tp, c bin son bi nhiu tc gi

v trnh by theo th t t cc vn Pht hc cn bn cho n cc ch

gio l chuyn su, nhm gip ngi hc c mt s kin thc c bn v Pht

gio.

Trong tp sch u tin ny, chng ti in li cc bi ging ca chng trnh

PHHT nm th nht (1998-1999) c ng trn nguyt san Gic Ng,

thnh mt tuyn tp. Hy vng tuyn tp ny s gip qu c gi trong vic

tm hiu v nghin cu v nhng gio l Pht hc.

Ban Bin Son

Chng trnh Pht hc Hm th

---o0o---

Thnh phn Ban T chc, Ban Ging hun v Ban Bin son

ca Chng trnh Pht hc Hm th (1998 - 2002)

Ban T chc * Trng ban: HT Thch Tr Qung, Trng ban Hong php T.U

GHPGVN kim Tng Bin tp Bo Gic Ng

* Ph ban: TT Thch Gic Ton, Ph ban Gio dc T.U GHPGVN kim

Ph Tng Bin tp bo Gic Ng

* Ph ban: TT Thch Thin Tm, Ph ban Hong php T.U GHPGVN

* Th k kim Bin tp Chng trnh: Thch Tm Thin, y vin

Ban Vn ha T.U GHPGVN

* Kim tra: CS Tng H Cm, Ph Vin trng Hc vin PGVN ti TP

HCM kim Ph Tng Bin tp Bo Gic Ng

Ban Ging hun

HT Tin s Thch Thin Chu (Paris), HT Tin s Thch Tr Qung, TT

Tin s Thch Chn Thin v ch tn Thng ta, i c, Gio s trc

thuc ngnh Hong php GHPGVN.

Ban Bin son

TT Thch Gic Ton, TT Thch Thin Tm, TT Thch Thin Bo, GS

Minh Chi, Thch Tm Thin, Thch Vin Gic, Thch T

Hun, Thch Gia Tu, Thch Tr Chn, Thch Tm Khanh,

Thch Tm Hi, Thch T Ha, Thch Phc Lng.

---o0o---

Hc Pht bng tinh thn i hc HT Thch Thin Chu

(Nguyn ng Khi lc ghi)

LTS : Nhn dp khai ging kha Pht hc hm th p ng nhu

cu hc tp v nghin cu Pht hc ca c gi, nguyt san Gic Ng

trao i vi Ha thng Thch Thin Chu v mt s vn c lin quan

n chng trnh Pht hc hm th trn cc t bo, tp ch Pht hc ti

hi ngoi. Chng ti xin trch v gii thiu cng bn c.

Trc ht, chng ti xin trn trng tn dng Ha thng Tng Bin

tp Bo Gic Ng c sng kin trong vic m kha Pht hc hm th

nhm p ng nhu cu nghin cu gio l ca c gi. Ti hy vng vic lm

ny s xy dng mt phong tro nghin cu Pht hc cho ng bo Pht t

trong nc v Pht t ngoi kiu ti hi ngoi. iu t nhiu s khi gi

ngun php lc v bin cng nh mt lung sinh kh mi cho c gi ca

Gic Ng.

Mt thc t sinh ng ca x hi thi i cn phi c quan tm trong qu

trnh truyn b chnh php, l s pht trin vt bc ca nc ta v cc

mt kinh t, x hi... v nht l v mt dn tr. Trong s thay i , Pht

gio cn phi c lu b sao cho thch ng vi qun chng, ng bo Pht

t, to iu kin cho hng Pht t thng xuyn tip cn vi chnh php ca

c Pht. Trong mt x hi cng nghip ha v hin i ha nh ngy nay,

ngi Pht t phn ln b cun ht vo tin trin nh v bo ca cng n

vic lm v.v... nn h t c thi gi nhn ri n cha hc gio l hoc

nghe thuyt ging. Trong cc lp gio l tp trung, phn ln l ngi ln

tui tham d. Ti ngh rng y l mt thc t ca Pht gio ti hi ngoi, v

trong nc c l cng nh vy. V th, a s cc t bo, tp ch Pht gio ti

hi ngoi u c trang Pht hc c bit dnh cho cc Pht t khng c

iu kin n cha nghe ging o. V cc hc vin t xa ny thng xuyn

lin lc vi Ban hng dn qua th t, sch bo nghin cu, hc tp gio

l. y l mt cch hc tp tin b ca ngy nay. Ti ngh rng, thng qua

kha Pht hc hm th ny, b con Pht t s c iu kin tt nghin

cu v tu tp theo li dy ca c Pht v hiu bit v o Pht mt cch

chnh xc hn.

C iu cn ghi nhn v phong cch hc tp ca hc vin i vi chng

trnh hm th l hc vin phi n lc t hc v t nghin cu theo s ch dn

cng nh cc ti liu c gii thiu. y l iu kin tt Pht t bc

u i vo nghin cu Pht hc mt cch nghim tc. Ngoi cc ti liu

c gii thiu, hc vin cn phi t mnh tm hiu thm v cn thit lin lc

thng xuyn vi Ban hng dn c s h tng, gip trn phng

din nghin cu. Do , c th ni hc Pht theo chng trnh hm th l

hc bng tinh thn i hc, ngha l n i hi mt s nng ng, sng to

v kin tr ca ngi hc, nht l s n lc vn dng Chnh tri kin v

Chnh t duy theo di cc ch Pht hc trong cuc sng thc tin. S

theo di mt cch kin tr v lin tc s to ra mt nn np o c lun

l Pht gio ngay trong t thn ca mi hc vin. Chng ta c th ni qu

trnh hc tp nh th l qu trnh tu tp, ti luyn o c v tr tu hng

vo i sng hin thc ca ngi Pht t.

V cui cng, nim mong c ca chng ti l cc Pht t trong nc cng

nh hi ngoi s c gng tham d kha Pht hc hm th trng

dng o tm v ngy cng tin su vo i sng ca sinh thc - tu gic.

c Pht dy rng ch c tr tu l s nghip. V chng ta cng bit rng,

tr tu chn chnh ch c pht sinh trong qu trnh vn dng Chnh kin v

Chnh t duy ca mi con ngi./

---o0o---

Tp Mt

Phn I - Nhn thc c bn v Pht gio

Bi 1 - Nhn thc c bn v Pht gio

Thch T Hun

A. Dn nhp

Pht gio (PG) c khai sinh t chic ni thnh Ca T La V (thuc

nc n by gi), tri qua hn 2.500 nm lch s, y nhng thng trm,

c lc tng chng nh bin mt hn ngay trn bn a, Pht gio vn tn

ti v pht trin rng ri khp nm chu. Hin nay, s thnh tu vt bc

ca khoa hc cng vi t tng tin ha ca nhn loi i hi thm nh li

gi tr ca nhiu t tng trit hc xa nay; v ng nhin, nhng t tng

mang tnh phi l, lc hu, phn khoa hc u phi t o thi trc nhng

vn minh tin b ca loi ngi. Th m ta nh c 25 th k ca PG vn

tn ti cng vi nm thng thi gian, sng sng nh cy i th gia ni

rng trng ip. iu ny chng minh rng Pht gio tot ra mt sc

sng mnh lit bt ngun t mt gi tr tinh thn phong ph. Tinh thn y

chnh l s th hin gio php trong mi i sng con ngi. c th khi

nim c ngha v tinh thn Pht gio, chng ta c th lin h my c

tnh sau y:

---o0o---

B. Ni dung

* Nhn bn

* Bnh ng

* T bi

* V ng

I- Nhn bn

im cn bn nht m chng ta nhn thy c Pht gio, v gio

ch khng phi l mt thn linh, khng phi l mt Thng y quyn uy

thng pht, m l mt con ngi tht s nh bao ngi khc. Tn Ngi l

S t Ta (Tt t a), ting Phn l Siddhrtha. Ngi thuc giai cp St

Li, dng di vua cha, con ca Vua Tnh Phn v Hong hu Ma Da. Ngi

sinh ra, ln ln, i hc; v Ngi l Cng cha Da Du La, con Ngi l La

Hu La. Thu r nhng ni thng kh sinh, gi, bnh, cht..., chng kin

nhng lm than c cc ca dn chng trc nhng bt cng ca x hi n

thi by gi, Ngi t b gia nh, v con, mt mnh ra i tm phng gii

quyt. Sau nhng thng nm hc o cng vi nhng o s ni ting by

gi, kt qu y cng khng gip c cho v o s tr tui thng minh S

t Ta gii quyt nhng vn bc xc trong lng. Cui cng, Ngi t

quyt nh t mnh tham cu. Sut 49 ngy tham thin nhp nh di ci

b , khi sao Mai va mc, Ngi thu t c chn l, r c chn

tng ca vn php, Ngi gic ng thnh o, hiu l Thch Ca Mu Ni.

S kin trn y hnh thnh mt khi nim v tnh nhn bn ca Pht

gio, con ngi l trung tm im ca Pht gio, hay ni mt cch khc,

khng c nhn loi th Pht gio khng hin hu trn cuc i ny.

Trong th gii quan Pht gio, chng loi c chia thnh 6: Thin, Nhn,

A tu la, a ngc, Ng qu, Sc sanh. Trong su ci y, con ngi c ca

ngi l hi d iu kin tt nht t n ci qu v tu chng trong Pht

gio. Pht gio gii thch rng chng sanh ci Thin kh nhn thc c

chn tng kh au, v cuc sng ca h qu sung sng. Tri li, cc

ci A tu la, a ngc, Sc sanh, Ng qu, chng sanh qu si m ngu dt

trong hon cnh ti tm a y nn cng khng d g nm bt c gio

ngha Pht . Duy ch c ci Nhn, bn thn con ngi cng hon cnh

(l iu kin thch ng d dng khi sng) nhn thc c nhng kh au

ca cuc i v c kh nng khi sng ngn n tr tu ni chnh tm thn

nh b ny.

Trong quan nim Pht gio, con ngi l ch nhn ca mi hnh vi ca

chnh bn thn mnh c ba thi qu kh, hin ti v v lai, l v Thng

duy nht ton quyn thng pht cho chnh cuc i mnh; ngoi mnh ra,

khng bt c ai hoc thn linh no khc c kh nng a mnh ln thin

ng hay vt mnh xung a ngc. Kinh Php C, cu 345, c Pht dy

rng: Ch c ta lm iu ti li, ch c ta lm cho ta nhim, ch c ta

trnh iu ti li, ch c ta gi ra cho ta. Trong sch hay nhim l t ni

ta, khng ai c th lm cho ngi khc tr nn trong sch.

Li na, Pht gio lun lun cao n lc v ch ca con ngi. Tinh tn

l mt trong nhng c tnh quyt nh vic thnh tu o qu B , bn

b gic ng chng bao gi c du chn ca bing li v bc nhc. Vi

nhng tm hn kht khao t do tuyt i, dc ht sc bnh sinh cng vi s

hiu bit chnh php mt cch chn chnh, mi chng ta chc chn s t

c kt qu tt p trn bc ng tu tp. Bng ngc li, cho d ngn v

Pht dang tay t cng khng lm sao a ta thot khi bin trn lao y

thng kh ny.

Ngoi ra, Pht gio cn cp n nhng trng hp ca nhng thi k

khng c c Pht ra i, c nhng con ngi t lc, t vn dng trit

ch v kh nng ca chnh mnh trong qu trnh t duy, chim nghim v tu

tp ng n, qun tng v thu r l v thng ca vn php, vn c th

bng sng c chn l. c Pht cng nhn nhng ngi ny l Bch Chi

Pht. Tnh nhn bn c th hin mnh m im ny. y l mt c

im u vit ca o Pht m chng ta kh tm thy mt gio l ca bt c

tn gio no khc, mt ng gio ch li cao kh nng ca con ngi mt

cch khch quan nh vy. Xut pht t tnh nhn bn ny, nhn cch con

ngi c tn trng trit trong Pht gio: quyn sng, quyn t do,

quyn bnh ng... u c mt gi tr ch thc. Phn ny, chng ta s bn

thm sau.

iu ng ni nht v kh nng ca con ngi m Pht gio lun nhn mnh

chnh l tr tu. l kh nng ti cao ca nhn loi, l di sn v cng qu

bu m bt k ai nu bit vn dng v pht huy ng n u c th tn dit

mi kh au, t n bn b hnh phc. iu ny c minh chng c

th qua i sng ca c Pht cng nhng v tin nhn k tha trong lch s

o Pht. ng thi, c Pht tuyn b: Tt c chng sanh u c kh

nng thnh Pht. Trong lch s tin ha ca nhn loi, t cuc sng th s

lc hu ca thi xa xa cho n hm nay, nhng pht minh khoa hc cng

nhng thnh qu vinh quang ca n a nhn loi n thi k vng son

ca ti tn hin i. Kt qu y c c l do t kh nng khi c ca con

ngi. D vy, theo phn tch ca Pht gio, kh nng ch mi l gii hn

ca mt phn tr tu, hay ni mt cch khc, con ngi ca khoa hc ch

mi vn dng c ci tr sng th gian ca mnh, cha phi l tr tu ca

mi con ngi nh c Pht ch r trong gio in, thut ng tm gi

l Tr tu Bt nh, v chnh tr tu y l chic cha kha vng duy nht m

cnh ca v sanh ca Nit bn tch tnh.

Tm li, i vi Pht gio, con ngi vn l mt chng sanh u vit, c rt

nhiu tim nng phi thng; nu chng ta kho trin khai th khng g khng

thc hin c trn ci i ny. Nh vy, ta c th ni rng Pht gio l

Pht gio ca con ngi, xut pht t c Pht Thch Ca, Ngi l ng Gic

Ng nhng Ngi l mt con ngi; Ngi ct ting ni v c mt i sng

rt ngi, v v con ngi m khai th chn l, hng dn con ngi n i

sng thc s an vui.

---o0o---

II- Bnh ng

Chng ta bit rng Pht gio ra i trong mt hon cnh v cng

phc tp ca mt t nc m trong , i sng con ngi phi chu nhiu

bt cng trong ch phn chia giai cp lu i ca x hi n thi by gi.

Giai cp B La Mn tp trung s ngi tu ca 62 o phi khc nhau, ch

trng cng vic l nghi, t t; giai cp ny chim v tr ti cao. K n l

giai cp St Li, tp trung dng di vua cha, l giai cp nm quyn iu

hnh x hi. Giai cp th ba l T X, bao gm nhng ngi bnh dn. a

phn cn li thuc giai cp Th La, h lm nhng ngh h tin, cng gi

l dn n l. Hai giai cp B La Mn v St Li thuc giai cp thng tr,

Th La v T X thuc giai cp b tr. Bn giai cp ny theo ch th

tp, cha truyn con ni. V vy, ngi dn n l th c i i lm n l, to

thnh mt x hi bt cng.

Ngay trong bui hong hn tm ti ca mt thc trng nh vy, mt hin

nhn thuc dng di vua cha dng mnh ging ting chung tin phong

ph tan bng m ca xch xing n l v bc tng phi l ca phn chia

giai cp bng mt chm ngn v i: Khng c giai cp trong dng mu

cng v dng nc mt cng mn. Li tuyn b hng hn y ca c

Pht l nn tng hnh thnh mt h thng gio l, m trong tnh bnh

ng c th hin trn vn c v phng din l thuyt ln thc tin.

Theo Pht gio, mi sai bit trn th gii ny u ty thuc vo cc nhn

duyn m sinh khi; cng vy, s khc nhau v a v, hon cnh giu sang

hay ngho kh, ngu dt hoc thng minh... tt c u hon ton do hnh vi

to tc ca mi con ngi ch khng phi do t nhin hay c sp t theo

bt k mt thng l hoc quy nh no. Trn tinh thn ny, s phn chia giai

cp tr thnh phi l v v ngha. Vic Thi t S t Ta t b ngi v

vng, quay lng vi tt c vinh hoa ph qu, khc t mi c n cao tt

dnh cho giai cp vua cha, mt thn c hnh vi chic o th s, u trn

chn t, vn du y ... th hin tinh thn bnh ng tuyt vi ca Ngi.

V cng chnh c Pht, con ngi vi i sng gin d khim tn y,

th hin lng bnh ng trong sut cuc i gio ha chng sinh. Ngi ri

tnh thng v bin xung tt c mun loi mt cch cng bng v phn

bit. T hng ngi cng inh nh g gnh phn, th co tc cho n nhng

ngi giu sang ph qu, t nhng hng ngi thp hn ti tin nh gi giang

h cho n cc bc vua cha quyn uy, c Pht lun thng yu, chn tnh

gip , khuyn dy h nhn thc c chn gi tr ca cuc sng v t

thng hoa tm hn, t n an lc hnh phc. Lng bnh ng y khng phi

dng li nhn loi m lan ta n mun loi vn vt. Ngi lun dy rng

tt c sinh vt u c cng tm l tham sng s cht, v vy khng v l do

g m ta n cp i mng sng ca k khc, nh vy ngha l khng bnh

ng. Tm trng bun nh m ca mt ch cu non lc n chng khc g s

au bun ca mt ngi m phi chia la vi con th bi mt nguyn nhn

no . V v vy, sinh mng ca mt con vt cng qu nh bt k sinh

mng ca mt ai. Vi quan im ny, trn bc ng du ha, c ln c

Pht t tay b mt ch cu non lc n tm v vi m. V cng chnh

Ngi ln ting gii thch v vch r nhng ngu xun ca bn ngi v m

tn d oan, lm l t thn bng cch hin dng nhng con th sng, cu

ly con vt v ti thot khi ci cht ha thiu au n ch v mt s tin

tng m qung.

Trong gio in, Pht gio quan nim rng tt c mi loi chng sanh, t con

ngi cho n cc sinh vt nh b cn trng u tim n mt kh nng phi

thng nh nhau, l kh nng thnh Pht (Pht tnh). Nhng do cc c

tnh c hu mi loi, vic trin khai kh nng y ty m kh d, nhanh

chm khc nhau. iu ny c th tm trong mt cu kinh: Ta l Pht

thnh, chng sanh l Pht s thnh. y l nn tng hnh thnh tnh

bnh ng trit trong o c lun l Pht gio.

---o0o---

III- T bi

T bi l cht liu khng th khng c trong Pht gio. T thng cho

vui, Bi thng cu kh. l trng trch thing ling m Pht gio mang

trn mnh i sut 25 th k qua, bng mi cch thc hin bt c ni

no. V chnh v s mnh cao c ny m o Pht tn ti trn mt lch s

lu di ca loi ngi, v pht trin cng ch bng cht liu yu thng m

hon ton khng s dng mt bo lc bo quyn, khng dnh dng n li

gm mi sng. Cht liu yu thng ca Pht gio nh dng sui mt lm

ngt ngo lm cho vn vt xanh ti, c cy m chi ny lc. Cng vy,

T bi hin hu gia cuc i, l thn dc xoa du nhng nim au nhn

th, hn gn nhng rn v tnh ngi, xua tan nhng on hn th hn; v

hn th na, gii quyt nhng cn bn kh au ca kip ph sinh, a ta n

an vui trn vn.

Theo ngha cn bn, T ni cho l T nng d nht thit chng sanh

chi lc, Bi nng bt nht thit chng sanh chi kh, vn tt T nng d lc,

Bi nng bt kh, c ngha l lng T thng mang nim vui cho tt c

chng sanh, lng Bi dit mi kh au cho tt c chng sanh. lnh vc tnh

cm, lng thng yu ca Pht gio c th snh vi lng m thng con bao

la rng ri. Tuy vy, khi i su vo ngha ca n, chng ta thy rng lng

T bi l mt tnh thng vt qua mi ranh gii, mi quan h v bao trm

ln trn tt c mun loi. Trong th gian, thng yu bao gi cng i i vi

hnh phc; tuy nhin, nhng loi tnh cm i ch hn cuc trong mt

quan h, mt ng cp, mt chng loi, mt phm tr no . Khi vt ra

ngoi phm tr y, lm khi chng ta li i x xa l, hng h, k th vi

nhau, thm ch cn dn n chng i, tn st ln nhau mt cch khng

khip.

Trong khi , T bi vt ln tt c mi tnh thng hp hi ca th gian,

khng bn b, khng bin cng, khng hn nh. Lng thng yu y tuyt

nhin khng cha ng bt k nim k th no, d cho l mt tn

Pht gio hay khng phi. i vi Pht gio, tt c chng sanh u l bn

hu, v mi ni chn trn th gian ny u l ni chn nhau ct rn, l qu

hng x s ca mnh. Lng thng v cng y ta nh nh mt tri ta

sng khp khng gian, bao trm mun loi vn vt, chng phn bit y hay

kia, thn hay s, bn hay th, giu hay ngho, sang hay hn, ngi hay vt.

T ngha ny, Pht gio c mt tinh thn khoan dung, cm thng v tha

th. Chng ta ang sng gia mt thi i m quyn lc v danh vng ang

khng ch con ngi, tham vng nhn loi bng v mt cch cng cc,

chin tranh lin tc xy ra, nhng cuc chy ua kinh t, chnh tr, qun s

ang ph by khp ni trn th gii, la hn th trn ngp khp hnh tinh.

Thm trng ny ang l c hi a nhn loi n vc thm ca dit vong.

Chnh ngay lc ny, T bi l cht liu rt cn thit cho cuc i; v ch c

vn dng lng thng yu y ca Pht gio, chng ta mi tht s c nng

lc dp tt ngn la chin tranh v hn th ang ngt ngn gia bui hong

hn ca th k 20 ny.

c Pht dy: Hn th khng dp tt c hn th, ch c tnh thng yu mi dp tt c hn th, l nh lut ca ngn xa.

---o0o---

IV- V ng

Nhn xt v th gii s vt hin tng, Pht gio khng nh rng mi

s vt trn i u khng c mt tng trng c nh, tt c u lun lun

bin i, chuyn ng khng ngng; hay ni cch khc, vn php lun lun

ang tri chy. Trong khi , nhn thc thng thng ca chng ta tng

chng nh mi s vt ang thc s hin hu v c nh; k thc, tt c u

ang chuyn ng mt cch vi t m ta kh nhn r c. Nhng nu bnh

tm v chu kh quan st, ta c th hiu c iu ny; ch cn nhn vo cc

s vt quen thuc nht trong i sng thng nht nh ci bn, cn nh

v.v..., ta s nhn thc c ngha y. Ci bn khi mi c ng thnh, n

rt mi; nhng qua mt thi gian, n tr thnh c. V c th, theo thi

gian, n c dn v cui cng c th ch cn li nhng mnh vn. Tt c cc

s vt cng u cng tun th theo mt cch nh vy, ta c th ni rng tt

c tng trng ca s vt u l tm thi; v v lun chuyn i, nn s vt

m ta nhn bit c chng qua cng ch l mt chui thay i lin tc ca

v s tng trng t mi n c, t tr n gi, t sanh n dit... Pht gio

tm phn qu trnh vn ng y thnh 4 giai on sanh, tr, d, dit hoc

thnh, tr, hoi, khng. Nh vy, theo Pht gio, tt c cc s vt, hin

tng trn th gii ny u hon ton khng c mt ci ch t nht nh,

lun lun chuyn ng. V v vy, tt c u v ng, ngha l khng tht c

mt tng trng nht nh, bt di bt dch. y gi l V ng tnh.

Lin h n bn thn ca mi ngi, v khng thy r c s tht ca

tng trng ny, khng nhn bit c s gi hp ca ng un to thnh tm

thn ny; nn ngay t lc lt lng m, mt ci tn gi cng vi nhn thc sai

lm v ci Ti to thnh mt ng nhn cn bn v s hin hu v gi tr

ca mt con ngi. T , tnh chp tht v s ch k hnh thnh; y chnh

l ging mi ca bao ni thng kh m chng ta cu mang sut c kip

ngi. Chnh o mng v mt ci Ti v nhng ci Ca Ti a n thm

trng chin tranh, hn th cu x ln nhau.

Pht gio soi sng chn tng ca vn php bng nh sng ca chn l v

ng. S soi sng y khng nhm mc ch tha mn tri thc ca nhn loi,

m n mang ngha trnh by mt s tht v tng trng ca con ngi v

th gii, nhm mc ch xy dng cho nhn loi mt nhn thc ng n

hng n mt np sng cao p, y tnh ngi. Tht vy, mt khi chng

ta nhn thc c bn cht thc ca tm thn ta ang mang gi gia cuc

i ny, thu r c ci ta gi l Ta, l Ti, l Ca Ti, ch l nhng g rt

mong manh, khng bn chc, lun bin chuyn. Khi y, bc tng thnh ca

ch k hp hi mi thc s sp , ranh gii ca ch ngha c nhn mi b

xa nha, thnh tr ca bo th mi thc s b ph v, lng bao dung v tha

s bng sng trong tm hn mi con ngi, nhn loi xch li gn nhau

mm ci, thng yu v cng sng ha i vi nhau trong tinh thn khoan

dung v tha th, sn sng qun i nhng lm li m chng ta tng gy to

cho nhau. Hnh phc thc s hin hu ngay trn qu t ny.

Tm li, tinh thn V ng v tha l mt trong nhng im quan trng khin

Pht gio pht huy v tn ti khi i n bt c mt quc gia no. Chnh im

ny l mt trong nhng cn bn to nn mch sng cho Pht gio tn ti

cng vi lch s tin ha ca nhn loi, v bao gi Pht gio cng lun hin

hu ch v hnh phc v an sinh ca loi ngi. Vi tnh trng hin thi ca

th gii, ting chung bo ng ca cc nh khoa hc v cc mi nguy c

ca tri t thn yu ang ging ln lin tc, sinh mnh ca nhn loi ang

b e da bi qu nhiu nguyn nhn cng do chnh mnh gy to. Ngi li

vi nhau trong tnh thng yu, on kt lin hip trong cng mt ch hng

l iu quan trng trong vic gii quyt cc vn trn. Tinh thn v ng v

tha, lng t bi, s bnh ng v tn trng ln nhau l nhn t cn thit

thc hin c iu y.

---o0o---

C. Kt lun

Nhng iu va trnh by trn y: Nhn bn, Bnh ng, T bi, V

ng l nhng trng im c cp trong Pht gio, nhng chnh l

nhng yu t cn thit ca con ngi nu mun to hnh phc tht s cho

chnh mnh v thit lp mt nn ha bnh thc s cho nhn loi. Nh vy,

chng ta c th ni rng, Pht gio l Pht gio ca con ngi, nhm gii

quyt nhng vn c bn nht ca con ngi. Mc d i tng ca Pht

gio l tt c chng sanh, nhng con ngi l trung tm im, l i tng

duy nht mang bc thng ip trao cho cuc i, l loi chng sanh c

kh nng tt nht thc hin bc thng ip y. Thc hin bc thng ip

y c ngha l phi thc s vn dng c nhng tinh hoa Pht gio vo

trong i sng v tm hn ca chnh mnh.

Mc d i sng lun bin i theo dng chy ca thi gian, nhng trong s

mong manh ph du y ca cuc i, ta vn lun nhn thy c mt iu g

tht d thng, tht ngha, tht th v gia trn gian mng m. V ch khi

no thc s sng trn vn trong tinh thn cao p y ca Pht gio, chng ta

mi trn hng nim hnh phc v bin./.

* Sch tham kho

1. c Pht v Pht php - Nrada, Phm Kim Khnh dch, Nxb Thun Ha v Thnh hi PG TP HCM, 1994

2. Pht hc khi lun, Thch Chn Thin, Vin NCPHVN, TP HCM, 1997

Cu hi hng dn n tp

1)- Nhng c tnh c bn ca Pht gio l g?

2)- S khc bit gia tinh thn nhn bn v v ng nh th no?

3)- Hy phn tch tinh thn t bi ca o Pht thng qua cuc i hnh o

ca c Pht.

4)- Pht gio quan nim v bnh ng nh th no?

---o0o---

Bi 2 - o Pht

Thch Vin Gic

A. Dn nhp

o Pht l mt tn gio ln ca nhn loi; nh hng ca o Pht

i vi con ngi v x hi mang ngha rt ln trong qu trnh tin b ca

con ngi, v to nn nn vn ha nhn bn theo tinh thn ca x hi

ng hn 2.000 nm qua. o Pht v ang chinh phc phng Ty mt

cch nh nhng y tnh cm ha. Rhys Davids, Gio s s hc, pht biu:

L Pht t hay khng l Pht t, ti quan st mi h thng ca cc tn

gio trn th gii, ti khm ph ra rng khng mt tn gio no c th

vt qua c v phng din v p v s qun trit ca Bt chnh o v

T diu ca c Pht. Ti rt mn nguyn em ng dng cuc i ti

theo con ng . Khng dng y, ngi phng Ty cn hy vng o

Pht s lm nn tng cho tn gio ca tng lai; nhn loi cn phi c mt

tn gio p ng c nhu cu sng cn v s pht trin ph hp vi iu

kin mi ca x hi. S tin b qu nhanh ca khoa hc k thut to ra

nhng khng hong x hi, mt thng bng v sinh thi, v vn ha, tm l,

o c... Albert Einsteins, nh vt l hc, cho rng: Tn gio ca tng lai

s l mt tn gio ca ton cu, vt ln mi thn linh, gio iu v thn

hc. Tn gio y phi bao qut c phng din t nhin ln siu nhin, t

trn cn bn ca thc o l pht xut t kinh nghim tng th gm mi

phng din trn, trong ci nht th y ngha. Ch c o Pht p ng

cc iu kin y.

o Pht c g c bit m c s thin cm v ca ngi ca con ngi thi

i? C l iu ni bt l o Pht l mt tn gio khng c Thng , mt

nn gio l khng c gio iu.

c Pht, ting Phn gi l Buddha, ngha l ngi Gic ng, ngi Tnh

thc, ngi tn dit tham sn si, t c gii thot vin mn. o

Pht l con ng do c Pht tuyn b, truyn t; con ng y c

thc nghim, thc chng. Vy c th ni rng o Pht l phng thc sng,

l sng, li sng c c hnh phc chn thc, nh Gim mc Milman

nhn xt: Ti cng ngy cng cm thy c Thch Ca Mu Ni gn gi nht

trong tnh cch v nh hng ca Ngi; Ngi l ng li, l chn l, l l

sng.

Tnh cch ca c Pht c th hin qua cc kinh in cn lu li, cho

thy Ngi ch dy nhng g Ngi thc nghim, cn thit cho i sng

thot kh. Do vy, ni dung ca o Pht khng nghi l, trit hc hay thn

thoi, m chnh l trong li sng, cch ng x i vi bn thn, gia con

ngi vi con ngi, gia con ngi vi thin nhin v tr.

---o0o---

B. Ni dung

I- Mc ch ca o Pht

Ngi Pht t quy y theo Pht, thc tp hnh tr tng kinh, nim Pht,

nghin cu kinh in, ta thin, hnh o... c mc ch rt r rt. Kinh

Trung A Hm, c Pht dy 3 mc ch chnh:

1)- Mun t iu phc mnh:T iu phc tc l lm ch c bn thn

mnh, l ch ng c tham dc, sn hn, c . Nh vy, t iu phc mnh

c ngha l t c s t do. T do l kht vng mun i ca nhn loi, l

nhu cu thit yu sau nhu cu n ung, nhng bn cht ca t do l g th

khng ging vi nhau. Con ngi cng tm kim t do bn ngoi th cng

mt t do, n ni c ngi ni: Con ngi ch c t do la chn s mt t

do. Khi nim v mt t do trong o Pht l s b tri buc, b vng mc

vo dc vng, sn hn, hm hi. Cho nn, t iu phc mnh, ch ng bn

nng dc vng ca mnh, t chin thng mnh l s vn ti t do.

c Pht dy thm rng, ngi Pht t c kh nng t iu phc mnh th d

mu cu li lc, cng danh, s nghip, xy dng tnh yu... khi nhng ci y

b tht bi, b thay i, b phn bi... ngi y vn an n, vng chi, khng

b u su phin mun, khc than, pht cung, t t... l mc ch th

nht ca o Pht.

2)- Mun t c s thanh tnh, an lc: S an lc ty thuc vo t duy,

cm xc ca con ngi. Nu tm t ca mt ngi b chi phi, b ch ng

bi s lo lng, bun ru, s hi th h khng th c an lc. An lc v hnh

phc i i vi nhau; hnh phc c hay khng ty thuc vo thi tm l

n nh hay khng. Mt ngi mnh khe v giu c, nhng trong lng si

sc dc vng hay hn th th ngi y khng th c s an lc v hnh phc;

mt ngi y danh vng v s thnh t m trong lng s lo lng bt an, s

hi ch ng th khng th c hnh phc c.

c Pht dy rng, mt ngi t c s thanh tnh, an lc l ngi khi c

iu khng vui n, nhng iu lo u, s hi n th khng b chng lm chi

phi, vng bn; rng mt ngi khng b chi phi, vng bn vi ci t

duy tham dc, sn hn v c ; rng mt ngi t c cc trng thi tm

nh nh S thin cho n T thin, nh theo li kinh Php C dy: Khng

c hnh phc no ln bng s yn tnh ca tm tr. y l mc tiu th hai

ca o Pht.

3)- Mun t c gii thot - Nit bn: y l mc ch ti hu ca mi

ngi Pht t: chm dt mi au kh, thot ly sanh t lun hi, thnh tu tr

tu vin mn. Ni kh tht s v lu di chnh l v minh; nim hnh phc

chn thc v vnh cu l s chm dt v minh, l o b ngn, l v

minh dit minh sanh.

Mc ch c 3, c th chia lm 2 phn: mc ch gn v mc ch xa. Gn l

s vn ti i sng t do v hnh phc, xa l t n an lc vnh cu Nit

bn. Gio l ca Pht gip con ngi km ch, lm ch bn thn. y l

bc u, l nn tng ca mi c hnh, mi tin b, t thc hin s

thanh tnh v an lc ca tm linh, chuyn ha ton b i sng tng mang

bt an v au kh, tr nn an n v hnh phc. Ni mc ch gn v xa l

d hiu, thc ra c hai l mt. Thc hin c t do, t ch th a n an

lc, hnh phc. C c an lc, hnh phc dn n gii thot Nit bn, Nit

bn c thc hin ngay ci i ny.

---o0o---

II- Nhng c tnh tiu biu ca o Pht

1)- T do t tng: o Pht khng c h thng tn iu, khng ly

tn iu lm cn bn nh hu ht cc tn gio. c tin ca o Pht lun i

i vi ci thy, mt trong nhng nh ngha v gio php l n m

thy, ch khng phi n m tin. V vy, Chnh kin lun ng u

trong cc c tnh. Li Pht dy cho dn Klama c cc nh hc gi

phng Ty coi l bn tuyn ngn v t do t tng ca nhn loi: Ny cc

Klama, ng b dn dt bi nhng bo co, hay bi truyn thng, hay

bi tin n. ng b dn dt bi thm quyn kinh in, hay bi l lun

sung, hay bi suy l, hay bi s xt on b ngoi, hay bi v thch th

trong nhng l lun, hay bi nhng iu dng nh c th xy ra, hay bi

ngh y l bc o s ca chng ta. Nhng ny cc Klama, khi no cc

ng bit chc rng nhng iu y l thin, l tt, hy chp nhn v theo

chng (Tng Chi I).

Bc b cc tn iu v c tin m qung, khuyn khch t do phn tch, kho

st, l mt c im ca Pht gio.

2)- Tinh thn t lc: ng Thng hoc to ha hay cc thn linh c

con ngi tin tng th phng, v cc ng y c th ban phc hay ging

ha. y l quan im ca tm l s hi, yu ui, mt t tin sn sinh ra

thn thnh (hoc a thn hoc nht thn).

o Pht vi ch trng lut nhn qu, nghip bo ni ln tinh thn trch

nhim c nhn v cng ng trc s au kh v hnh phc ca chnh mnh.

c Pht dy: Chnh ta l k tha k ca hnh ng ca ta, l ngi mang

theo vi mnh hnh ng ca mnh (TAH 135).

c Pht khng phi l ng thn linh ban cho ta s thay i hon cnh hay

tnh trng khn n ca mnh. c Pht tuyn b: Nh Lai ch l ngi ch

ng, mi ngi phi t i n, khng ai i th cho ai c. Cng trnh

khi m kho tng tri kin Pht l cng trnh ca mi c nhn. Con ng t

lc y c c Pht dy nh sau: Ny cc T kheo, hy t mnh thp ln

ngn uc ca chnh mnh, thp ln vi chnh php, ng thp ln vi mt

php no khc. Hy t mnh lm ch nng ta ca chnh mnh, nng ta

vi chnh php, ng nng ta vi mt php no khc (Trng A Hm I).

Tinh thn t lc mang tnh trit nhn bn ny l mt c tnh ca o

Pht.

3)- Tinh thn t, bi, h, x: Chng sanh cn kh th o Pht cn vai tr v

v tr cuc i; o Pht thng c gi l o t bi, o cu kh. u

c o Pht, c tnh thng, hn th c ha gii. Bi l phng

chm tu tp ca Pht gio l t, bi, h, x, cn gi l T v lng tm.

Ngi Pht t ly t, bi, h, x lm nn tng cho s pht trin thnh hnh;

tm t bi c coi l tm Pht, Pht tm v x bt t bi.

Trong qu trnh truyn gio, o Pht cha bao gi gy chin tranh hay

mu. Thng ip tnh thng cu kh, gip i c c Pht tuyn

thuyt ngay t thi k s khai thnh lp Gio on: Ny cc T kheo, hy

du hnh v hnh phc cho qun chng, v lng thng tng cho i, v li

ch, v hnh phc, v an lc cho ch Thin v loi ngi.

Tm t l kh nng hin tng nim vui cho tha nhn. Tm bi l kh nng lm

vi i ni kh ang c mt. Tm h l nim vui, lng thanh thn do t bi

em ti. Tm x l th thi nh nhng, t do, khng k th. c Pht dy

ngi Pht t tu tp T v lng tm: V y tm an tr bin mn mt

phng cho n mi phng vi tm t, bi, h, x qung i v bin,

khng hn, khng sn... i vi mi hnh thc ca s sng, khng b qua v

b st mt ai m khng bin mn vi tm gii thot cng vi t, bi, h, x

(Trng B I). Thng yu ng loi v vn loi chng sanh l cht liu sng ca o Pht.

4)- Tinh thn thc tin: Mt trong nhng nh ngha v php l thit thc

hin ti, ngha l gio l o Pht l thit thc, khng m h, mang tnh

thc tin, c tc dng c th, khng phi l thuyt sung. Hin ti c

ngha l khng ch i kt qu tng lai, c tu tp l c hng thng, c

gii thot ngay hin ti, i ny. V vy, gio l o Pht l gio l thc

nghim, khng ch i mt n sng hay mt mc khi no. c Pht thng

t chi tr li nhng cu hi v nhng vn siu hnh. Ngi ch dy nhng

g l cn thit cho cuc i, cho con ng thot kh. C ln Kosambi,

c Pht dy: Nhng g Nh Lai bit v nh l trong rng, cn nhng g

Nh Lai ging dy nh nm l trong tay, nhng y l nhng phng

php dit kh (Tng ng V).

o Pht cho rng phn ln nhng ni kh ca con ngi do h khng sng

thc vi hin ti, h thng nui tic qu kh, m tng tng lai; do ,

ngha ca cuc i b nh mt:

Do mong vic sp ti

Do than vic qua

Nn k nghi ho mn

Nh lau xanh la cnh (Tng ng I)

Hoc:

ng tm v qu kh

ng tng ti tng lai

Qu kh khng cn

Tng lai th cha ti

Hy qun chiu s sng

Trong gi pht hin ti... (Kinh Trung B)

Tnh thc tin, thit thc hin ti l mt c tnh ca o Pht.

5)- Tinh thn khng chp th:o Pht l gii thot v t do; vng mc

vo bt c iu g cng u a n au kh. c Pht dy: Cuc i l v

thng, nn n em n au kh (v chp l thng). Ci v thng m ta

cho l ca ta, l ta th hon ton khng hp l. Gii thot l vt thot mi

rng buc, bm vu vo cuc i.

Nh tinh thn khng chp th nn thi ca o Pht rng ri, bao dung,

tinh thn tu tp ca ngi Pht t rt thong. Kinh V d con rn, c Pht

v d gio php nh chic b qua sng, khng phi nm gi; chnh

php cng phi x, hung l phi php. Tng t, kinh Kim Cang cng ni:

Gio l nh phit d gi chnh php thng ng x h hung phi php,

hoc ni: Ci gi l Pht php tc chng phi l Pht php nn gi l Pht

php.

Tinh thn khng chp th l ni dung tr tu ca o Pht; tc dng ca tinh

thn y, ngoi s em n gii thot, cn em n s gii ta tt c mi p

lc, c ch ca i sng ln trn tm l ca con ngi. y l mt c tnh

ca o Pht.

---o0o---

C. Kt lun

S c mt ca o Pht em li lung sinh kh mi cho x hi n

thi y, m ra mt li thot cho con ngi trc nhng b tc, nhng

khng hong v x hi, v t tng trit hc v o hc. Li tn dng c

Pht ca ngi ng thi cn ghi chp li chng minh iu : Tha

ngi C m, tht vi diu, nh ngi dng ng li nhng g b qung ng

xung, phi by ra nhng g b che kn, ch ng cho ngi b lc hng,

em n sng vo trong bng ti cho ai c mt c th thy (Nikya).

Tri qua hn 2.500 nm, o Pht c th thch, c xt vi thi gian v

khng gian; gi tr, tc dng ca o Pht vn nh xa. Ngy nay, trc tin

b vn minh vt cht qu x y con ngi vo trong h thm ca

tham vng, hn th. Chin tranh vn din ra khc lit trn th gii, ngho

i, bnh tt, thin tai vn e da i sng ca nhn loi. Cng vn minh,

con ngi cng c nhiu ni lo lng, s hi mi, nn nhn mn, nhim mi

trng, hy dit sinh thi, p lc kinh t-x hi nng ln trn tm tr ca

con ngi to nn c ch tm l. Bng hoi v o c lm mt thng bng

gia o c v hng th. o Pht vi con ng thot kh thit thc,

nhn bn, vi phng chm t bi h x, xa b chp th, hn th, s tip tc

s mnh ha gii kh au cho nhn loi.

Tt c chng sanh u c Pht tnh, u c kh nng gic ng, c kh nng

thc hin nim hnh phc chn thc trn ci i ny. l li dy ca c

Pht./.

Cu hi hng dn n tp

1)- V sao nh vt l Albert Einsteins nhn nh o Pht s l tn gio ca

tng lai?

2)- Mc ch ca o Pht l g? Hy nu cc c tnh tiu biu ca o

Pht.

3)- o Pht dy cho bn nhng g trong cuc sng bn thn?

---o0o---

Bi 3 - Lch s c Pht Thch Ca Mu Ni (t n sanh n Thnh

o)

Gia Tu

A. Dn nhp

Mt tn gio, khng lun l cao siu hay thm thy n u, cng vn

l sn phm ca x hi. L sn phm ca x hi, tt nhin tn gio nh

hng n x hi v ng thi chu nh hng ngc li. l iu khng

th trnh khi.

i sng quc gia dn tc vi hon cnh a l v s nh hng kh hu,

thin nhin, to dng cho n c mt lch s khc vi cc quc gia

trn th gii. l s c c bit ca x n xa v nay, ni c nhng

rng ni thm u, tc gi l Lc a xanh (Pays blues), nh hng nhiu

ti lung t tng nhn bn, tin b v gii thot sm c xut hin. Tht

vy, bt c tn gio, hc thuyt, ch ngha no, khi sinh khi, u l phn

nh (khng nhiu th t) ca hon cnh, kh hu, a d, x hi, chng tc m

to dng nn c. Nu xt n ngoi hon cnh thc ti, l d nhin khng th

thu hiu ni. Vn ha o Pht cng do nhn duyn hi ng nh th m ny

mm v thc y tin ha...

Pht gio c mt lch s trn hai ngn nm, ng-Ty truyn b, gieo rc

nh hng khp c cc chu lc. Trong qu trnh truyn b y, qua mi thi

i, Pht gio li ty theo tnh trng x hi ca mi phng s m c t

nhiu bin thin v bn sc. V th, mun ni n im xut pht ca o

Pht, khng th khng i su vo bi cnh lch s ca t nc n

ng thi. y l mt ti rt rng ln, m khi i vo, ta phi tri qua

nhng bc tm hiu nh v nn chnh tr, x hi n trc khi c Pht

ra i; t tng tn gio v trit hc trc thi k c Th Tn xut th

v.v... T y, ta cng thy r hn tm quan trng v ngha thing ling cao

qu trong s n sanh ca c Mu Ni.

Nhng chng trnh hc hm th hn c ngha sp xp ti to ln ny

c trnh by trong mt dp thun li hn v c khng gian ln thi gian.

V l do , xin c thng qua phn bi cnh lch s chi tit; ch nu ln

y vi on ng vai tr chuyn tip v i thng vo lc s ca c

Thch Ca Mu Ni, mt bc thy v i mun thu ca nhn loi.

Trc thi c Th Tn ra i, v t tng tn gio, trit hc cng nh v

mt chnh tr, kinh t v x hi tht v cng phc tp. Vi php in Manoa

(Mnu) hn hp c chnh tr ln tn gio n nh nhiu sinh hot y bt

cng trong x hi v gp phn a hai giai cp thng tr Brahmana (tng l

B La Mn) cng Ksatriya (St L - vua quan) ln ngi vng chc trn

hai giai cp thuc hng tin dn, b x hi khinh mit, khng c lut php

bo h, khng c d chung phn tn ngng v tn tng kinh in Veda

(Ph ), l hai giai cp Vaisya (Ph X) v t hn na l Sdra (Th

La).

T tng n thi by gi gn ging nh t tng i Chin Quc

Trung Hoa xa. Xt v mt x hi th trc c Pht ging sinh gn 100

nm, trc Ty lch 7 th k, o B La Mn thnh hnh n cc im.

Nhng cng do s c quyn ca tng l m o c tn gio thi ch c

nghi thc ph trng b ngoi. Do ch giai cp nn cuc sng x hi

khng cng bng, nhn dn khng c t do, m t tng ym th ny

sinh, nn m tn honh hnh trong x hi. S ng tu theo php mn kh

hnh vi quan nim cho rng gn s kh mi quen vi ci kh, v s xem

thng v khng cn thy kh. C ngi li tin tu kh hnh s c sanh

ln ci tri hng cc iu vui. mt phng din khc, x hi pht sinh

t tng hoi nghi, ph nhn tt c nhng gi tr tn gio, nhn qu v o

c. Nng theo quan nim y, h c xy t tng phn khng. Ngoi

nhng gio phi thun theo h thng Veda, cc ch ngha khc nh: Khoi

lc, Ngy bin, Kh hnh, Hoi nghi... tip tc ni ln.

Gio l Veda (Ph ) din bin trong ba giai on, thng c gi l ba

thi i: Ph Thin Th (Veda 2500-1000 BC), Phm Th (Brahmana

1000-800 BC), o Ngha Th (Upanishad 800-600 BC), l tm lc chia

tnh trng bin i v t tng tn gio ca dn tc n t a thn gio

sang nht thn, v t nht thn sang lnh vc trit hc theo ba giai on trn.

Song song vi din bin ca 3 t tro ny, c nhng phi chu nh hng

ca h thng Veda, cn c vo m mang thm cho gio l ca mnh c h

thng hn. Cng c nhiu hc gi thot ly ra ngoi t tng Veda, ch

trng t do kho cu ri thnh lp phi trit hc t nhin. Cc phong tro

t tng , hoc dung ha hoc xung t ln nhau, lm cho nn hc thuyt

ca n lm vo mt tnh trng rt ri ren. Tuy nhin, nu kim im li,

ta c th chia cc t tro lc by gi thnh hai h thng: h thng Veda v

h thng phn Veda. H thng trc tuy nhiu, nhng ng k ch c lc i

hc phi. H thng phn li th c lc s ngoi o.

Sng di mt x hi c th ch giai cp y bt cng; t tng tn gio li

ri ren nh th, con ngi khng cn bit tin tng, bm vu vo u. Gia

hon cnh b tc y, c Pht xut hin nh mt mt tri sng m bui ban

mai, lm tan i bng ti ca m en dy c t lu che ph cuc i.

Ngi khng ch l cu tinh cho x n thi by gi, m cn l ngi vch

ra hng i mi ca nhn loi. c Pht l ngi u tin xng ln thuyt

Nhn bn, ly con ngi lm cu cnh gii quyt ht mi vn b tc

ca thi i. Cuc i Ngi l c mt bi thnh ca trc tuyt, l mt s biu

hin ca bin ln Tr tu v T bi, l nh sng, l con thuyn, l nim tin cho

mi ngi, mi x hi, d bt c thi gian v khng gian no.

D khng phi l ngi Pht t, cng cn tm hiu ngha thm thy i

sng ca bc Thnh cao c y ri soi vo cuc sng ca chnh mi con

ngi. V y, chng ta tm hiu v nhng nt chnh v cuc i ca c

Mu Ni.

---o0o---

B. Ni dung

I- Nin i v thn th

c Pht ging sinh vo ngy 15 thng 4 nm 623 BC ti vn

Lumbini (Lm T Ni), cch thnh Kapilavastu (Ca T La V) khong 15 cy

s, nay l x Ruminidhehi, thuc qun ht Aouth, pha Ty Nam x Npal

v pha ng Rapti. Song thn Ngi l Quc vng Suddhodana (Tnh

Phn) v Hong hu My (Ma Da). Thuc dng di Sakya (Thch Ca), Vua

Suddhodana tr v mt vng quc nm ven sn dy ni cao ngt tri -

Himalaya (Hy M Lp Sn) - nm pha ng-Bc n , th ph l

Kapilavastu, nay l Npal. a im th ph ny nay c nhn ra l Bhulya

trong qun Basti, cch Bengal 3 cy s nm vo hng Ty-Bc nh ga xe

la Babuan.

Mt hm, trong thnh Kapilavastu c l hi Tinh T, vua ti cng nhau cng

bi. Hong hu My sau khi dng hng hoa trong ni in v ra khi ng

mn b th thc n, mc cho dn chng, b tr v cung an gic, mng

thy mt tng vng trng 6 ng t trn h khng xung, ly ng khai

hng bn hu m chui vo. Cc bc s u cho rng Hong hu s h sanh

mt qu t ti c song ton. Nghe iu ny, Vua Suddhodana rt vui mng,

v t nay ngi bu c ngi truyn ni.

n thi khai hoa n nhy, theo tc l thi by gi, Hong hu phi tr v

qu cha l trng gi Anjana nc Koly (Cu Ly) an dng, ch ngy

lm bn. Trn qung ng i, Hong hu My vo vn Lumbini thng

ngon ma hoa ang ua n. Bn tng cy asoka (v u) che rp mt, sc

mu ti sng, hng thong nh bay, Hong hu h sanh Thi t. Tin

lnh Thi t cho i nhanh chng c loan truyn trong dn chng. Tt c

thn dn trong vng quc u vui mng khng xit k.

Ngy n sanh Thi t, khp Kapilavastu cnh vt u vui v l thng, kh

hu mt m, cy ci xanh ti, sng ngi mng ging trong y, chim chc

reo vang, ho quang ta khp. l ngy hi ca ton vng quc. Dn

chng khp ni t chc n mng v ko v kinh Kapilavastu vui vi

hong gia. Ln trong m ng, c nhiu o s tu hnh trn ni cao, cng i

v d l v xem tng cho Thi t. o s gi tn Asita (A T )1, n tu

trn Himalaya - ngi c knh n nht v o hnh - cho Thi t vi

thi rt mc cung knh, ri ci v li khc. c hi, o s tr li: ng

ci mng l v Thi t c 32 tng tt, nht nh tng lai s tu chng Pht

qu, v vi lng t thng xt chng sanh m truyn b chnh php trn th

gian ny.

... Thi t ny s chng

Ti thng qu B

S chuyn bnh xe php

Thy thanh tnh ti thng

V lng t thng xt

V hnh phc nhiu ngi

V i sng phm hnh

c truyn b rng ri... (Sutta-Nipata, Kinh tp, 101)

V ng khc l v tui qu cao, khng cn sng c bao lu na trc

tip c gio ha bi c Th Tn tng lai ny.

... Th mng ta

Cn li khng bao nhiu

n gia i sng Ngi

Ta s b mnh chung

Ta khng c nghe php

Bc tinh cn v t

Do vy ta su no

Bt hnh v kh au (Kinh tp, 103)

Li tin on lm Vua Suddhodana lng l khng vui. Trong l t tn, vua

t tn con l Siddhattha (S t a-Tt t a), h l Gotama (C m),

vi hm l k phi gi chc v m mnh phi gi; cn c ngha l ngi

c toi nguyn, mi vic u thnh tu. nh vua l mun gi gm tt c

vng quyn ca mnh vo a con yu qu ny.

Hong hu My qua i sau 7 ngy h sanh Thi t; v th, s nui dng

u c chm sc trc tip bi d Maha Pajpati (Ma Ha Ba X Ba ), em

rut ca Hong hu My.

---o0o---

II- i sng ca Thi t trc khi xut gia

1)- i sng v gio dc ca Thi t: Thi t Siddhattha c nui

nng v dy d mt cch ton din c hai lnh vc vn chng v v thut;

nhng thy gio gii nht trong nc c mi n hong cung dy cho

Thi t cc mn hc ng i nh Thanh minh (ngn ng, vn hc), Cng

xo minh (cng k ngh hc), Y phng minh (y hc), Nhn minh (lun l

hc) v Ni minh (o hc); lc y, Ngi va trn 7 tui. V o hc, Thi

t c hc 4 thnh in Veda. Kinh ghi li rng, ch trong khong thi

gian t 7 n 12 tui, Thi t hc thng tho 5 mn hc trn. Vi mt t

cht c bit, Thi t lm cho hai danh s ni ting v v l Ksantidiva

(Sn B) v v vn l Visvmistra (T Sa Mt a La) phi ci u

thn phc. Ngoi s thng minh dnh ng, Thi t c mi ngi qu knh

v c hnh bao la ca Ngi.

Trong mt bui l H in, gia lc mi ngi mi m xem l hi, Thi t

lc y tuy cn nh, lng l n bn ci cy gioi (rose-apple) xp bng tnh

ta. Thy con vi dng dp trm t, tnh lng, Vua Suddhodana phi kinh

ngc tht ln: i, con thn yu! y l ln th hai, cha nghing mnh trc

con! (ln trc, khi thy o s Asita ci u trc Thi t, vua bt gic

cng nghing mnh theo).

Cng yu thng qu trng con, Vua Suddhodana li cng lo s Thi t s

khng ni nghip ngai vng, m s xut gia tm o nh li tin on ca

o s Asita. Cng ln ln, Thi t cng l v trm t v cuc sng. Bi th,

vua cng triu thn sp t nhiu k hoch gi Thi t li vi ngai

vng. Vua Suddhodana cho xy 3 cung in nguy nga, trng l cho Thi

t thay i ni hp vi thi tit quanh nm ca n . Hng trm cung

phi m n gii n ca ht ma c tuyn chn tc trc hu h Thi t.

c Pht cp n qung i ny trong kinh Tng Chi I nh sau: ...

Ny cc T kheo, ta c nui dng t nh, qu mc t nh; cc h nc

c xy ln, mt h trng hoa sen xanh, mt h sen v mt h sen

trng... m v ngy, lng trng c che trn u ta, trnh xc chm

lnh, nng, bi, c, sng. Ny cc T kheo, 3 lu i c xy dng cho ta,

mt ci cho ma ng, mt ci cho ma H v mt ci cho ma ma... Cc

v cng n ht ma xung quanh ta.... Nhng nhng hnh phc trn gian khng lm khuy kha c u t ca ngi c ch xut trn.

Mun ngn chn tt c nhng hnh nh ca cuc sng trm thng kh au

m kip ngi phi eo mang khng lt vo mt, vo tai Thi t, a con

yu khng c thi gian m ngh n ngy xch li vi quyt nh xut gia;

khi Thi t va trn 16 tui, Vua Suddhodana vi tin hnh l thnh hn cho

Thi t vi Cng cha mt nc lng ging - Yosodhara (Da Du La) -

con Vua Suppabuddha (Thin Gic), mt trang quc sc thin hng, vi hy

vng hng m tnh yu thng i la s buc cht i chn ca Thi t

li vi ngai vng.

2)- Tip xc kh au nhn th: Nhng c mt thi gian, do nng khiu

suy t su sc v lng thng ngi v hn v bin, Thi t li ri vo tnh

trng trm t lo lng, lun cm thy lng mnh nng tru bao ni bn khon

thc mc. c php vua cha, Thi t ln u tin c ra khi cung vng

in ngc v tip xc vi th gii bn ngoi. Trong phm vi gii hn ca

cm thnh, Ngi ch c thy nhng g ti p ca i sng; v phn cn

li, phn nhiu hn, phn tng phn vi nhng g Ngi hiu bit, gi y

n ang s s trc i mt ng ngng v xt xa ca Thi t Siddhattha.

Ln lt ra bn ca thnh ca hong cung, Ngi chng kin nhng s tht

en ti v ng s! Mt c gi chn mi, gi dn; mt ngi bnh hon

qun qui; mt thy ma hi thi v mt o s ly dc nghim trang, tt c

lm cho tm t Thi t dao ng n cc . Ngi cng nhn chn rng tt

c nhng lc th, hnh phc m mnh ang th hng u mang tnh gi tm

v thng. Cng vi ln tip chuyn cng v o s ung dung, m thong

hin ng sau con ngi ny mt con ng gii thot, Thi t Siddhattha

quyt nh thot khi ngc vng, tm ra mt li thot, mt cuc sng chn

tht c ngha v cao p hn; mt con ng dn ti gic ng, vnh vin

khc phc mi ni kh au v bt hnh ca i ngi v hng n an lc.

Gia lc y, mt tin a n khin Ngi khng vui: Cng cha Yosodhara

va h sanh mt hong nam. Thi t tht ln rng: Mt tr ngi (rhu)

c sanh, mt rng buc xy ra. Nhn cu ni ny m Quc vng

Suddhodana t tn chu l Rhula (La Hu La).

---o0o---

III- S t b v i

V ri, vi ci lng nng tru v thng chng sanh chm m trong

b kh; mt m, sau khi n trc phng nhn ln cht ngi v v hi nhi

yu du ang say nng trong gic ng, Ngi cng n bc Channa (Xa Nc)2

dt con tun m Kantaka (Kin Trc)3 vt thnh ra i.

nh sao khuya dn li a ng, ln gi lnh y li tt c li sau lng.

Tnh yu thng ph hong, di mu, v p, con ngoan rt nng nn, nhng

trong Thi t, lng xt thng nhn loi ang chu mi ni bt hnh li cn

da dit vt tri hn nhiu.

Ra i, Ngi t b tt c nhng ngi thn yu, ngi bu, vng quyn, c

cuc sng nhung la trn y hnh phc. y khng phi l s hy sinh t b

ca mt ngi gi, ngi au m, ngi ngho, ngi tt bnh, ngi bt

c ch, ngi ngn ngm cuc i, ngi mang cm hn on gin... m l

s hy sinh t b ca mt hong t ang tui thanh xun, ang sng trong

quyn qu giu sang, cha chan hnh phc. Qu l mt s t b hy sinh

v i, c mt khng hai trong lch s loi ngi. Mt s ra i khng tin

khong hu. Nm y, Thi t va trn 19 tui (theo Nam truyn Pht gio,

Thi t xut gia nm 29 tui).

---o0o---

IV- Qung ng tu hnh - tm o

Khi ti bn kia b sng Anoma, Thi t dng li, co b ru tc, trao

y phc v trang sc cho Channa; v bo ngi n bc trung thnh ra v t

li cng ph hong. Cn li mt mnh, Thi t ra i vi b o mu vng gin

d ca ngi tu s, sng cuc sng khng nh ca ngi xut gia, ly dc ly

trn, khng ni c nh.

Mt cy cao bng mt hoc mt hang vng v, mt cnh rng u tch, mt

lng mc u hiu u c th l ni che ma nng, ngh qua m ca Ngi.

i trong nng chy, i trong sng gi lnh lng, xim y t tn ch l nhng

mnh vn rp li, ti sn duy nht ch l mt bnh bt kht thc nht;

Thi t Siddhattha dnh ht thi gian cho s tm cu thin nh hu tm ra

s tht ti hu.

Lc by gi, c nhiu tr thc li lc xut gia tr thnh nhng o s tm

linh danh ting, quy phc c nhiu . Thi t Siddhattha trn ng

i tm o cng ti th gio vi hai v o s c tn knh nht thi y

l A- la-ra Ka-la-ma v Ut u Lam Pht, v ch trong mt thi gian ngn,

ng V s hu x nh m Alara Kalama chng v t nh Phi phi

tng x m Uddaka Rmaputta t. Bit rng y vn cn trong vng

sanh t, Ngi li ra i, b li sau lng li yu cu li cng gio ha

ca hai v o s danh ting trn. V th l khng cn ai Ngi theo hc

o na.

---o0o---

V- Su nm kh hnh

Thi y, n cn c truyn thng v nim tin rng, ngi no cu

o gii thot u phi n lc v kin tr tu kh hnh; Thi t lin i n

Uruvela, mt th trn ca Senni v cng vi nm anh em ng Kodanna

(Kiu Trn Nh) (4) , Bhadhya (Bt ) , Vappa ( B) , Mahanama (Ma

Ha Nam) v Asaji (c B) , bt u mt cuc tu kh hnh ko di n 6 nm

v dn n kt qu l thn th Ngi gy i nh mt b xng kh, i mt

su hom, khng cn i ng c na.

Ngi tri qua nhng cm gic nhc nhi, au n tt cng ca thn th,

v Ngi k li trong kinh Majjihima Nikya (Trung B kinh) vi nhng

hnh nh tht ng s: Ngi nh b ai khoan vo s vi li khoan tht bn;

nh b mt lc s dng dy sit cht u; b tn t dng dao rch bng;

nh b nm v qung ln gin ha thiu sng. Nhng nhng cm gic au

n y khng h nh hng v lm tn thng n tm thc ca Ngi.

y, qua thc nghim, Ngi thy rng chn l ti hu gii thot an lc, dit

tr kh au khng th cu c bn ngoi, bt k mt bc o s no,

cng khng phi qua php mn hnh xc; m s chng ng y cn phi

c th hin chnh trong ni tm ca mi ngi v khng th da vo

mt tha lc no khc.

Ngi ly li sc nh ung bt sa do mt thn n tn l Sujata (Su D Ta)

dng cng, sau xung tm dng sng Neranjara (Ni Lin Thuyn). Nm

ngi bn ng tu cho rng Ngi thi ch, quay v cuc sng dc lc tin

nghi, h bn ri b Ngi v i n Isipatana gn thnh ph Benares (Ba La

Ni).

---o0o---

VI- Thnh o

Cn li mt mnh, Ngi n ngi di gc cy pippala (tt bt la, sau

ny gi l cy bodhi - b ); v vi tm nh tnh, chnh nim, tnh gic, ly

dc, i vo s thin (thi nin thiu, trong bui l H in, Ngi cng mt

ln vo thin ny), nh thin, tam thin v ln lt nhp ln t thin, sau

hng tm n tam minh.

Vi trc gic, Ngi thy r nguyn nhn ca kh au. Chnh s tp khi ca

12 nhn duyn l tp khi ca ton b kh un. canh mt, Ngi chng Tc

mnh minh, thy r v lng kip qu kh ca mnh. Sang canh hai, Ngi

chng Thin nhn minh, thy r v lng kip qu kh ca chng sanh vi

cc nghip nhn v nghip qu, thy r con ng th nghip ca chng

sanh. Qua canh ba, Ngi nh tht qun chiu thy kh au, nguyn nhn ca

kh au, s on tn ca kh au, v con ng a n on tn kh au,

v chng Lu tn minh. Sau cng, Ngi chng c qu v V thng

Chnh ng Chnh gic, l v Pht u tin trong hin kip, lc y sao Mai

va mc; v danh hiu c Pht Gotama, c Pht Thch Ca Mu Ni c

th gian tn xng t y.

---o0o---

C. Kt lun

Nhn qua lch s xa nay, nhng anh hng ci th lp nhiu chin

cng hin hch trn nhng u trng, thng ngn qun, trm trn nhiu v

s k, nhng th hi c ai thng c dc vng ca chnh mnh ? Thng

ngi l mt vic kh, thng c chnh mnh li l mt vic lm kh

hn. c Pht thng c ngoi ma ln ni ma, vt qua tt c dc vng

thp hn, Ngi tht xng vi danh xng i Hng, i Lc.

Ngi khng v quyn li ring m chin u, cng khng v tnh thng yu

hn hp cha m, v con, b bn, quc gia, lnh th; m v lng t v lng

i vi tt c chng sanh m i tm con ng gii thot cho mi loi. Ngi

xng vi danh hiu i T, i Bi.

V tnh thng yu rng ln, khng b th, khng thn s, nhn ng y, Ngi

t b cung vng in ngc, v p con ngoan, uy quyn, lc th trn gian,

cam chu mt cuc i sng trong kham kh, m bc thiu thn, gio ha

y, Ngi xng vi danh xng i H, i X.

c vi trang s tm gn v cuc i ca mt o s, mt bc thy cao c

ng tn ng knh ca nhn loi, hiu v Ngi c khc no con mui ht

nc i dng. Nhng t nhng nt i cng, khi lc v cuc i ca

c Pht cng lm cho chng ta suy gm ngha su sc v ng n m

nhn loi tn xng Ngi l bc i Hng, i Lc, i T, i Bi, i

H, i X.

S xut hin ca c Thch Ca Mu Ni trong trn th l c mt vinh hin

ln cho con ngi v x hi. Ngi l kt tinh ca mun ngn hng hoa Bi,

Tr, Dng; l hin thn ca chn l gii thot, l im lnh cho ht thy

chng sanh trong tam thin i thin th gii. Nu cuc i khng au kh

ti tm, c Pht khng xut hin i. Ngi ra i v mt mc ch

trng i l ch by cho chng sanh ng nhp Pht tri kin ca chnh mnh.

Hay ni khc hn, v hnh phc cho chng sanh, v an lc cho chng sanh,

v lng thng tng cho i, v hnh phc, v an lc cho ch Thin v loi ngi m c Th Tn xut hin th gian.

Cuc i ca c Pht l c mt bi thuyt php hng hn trc tuyt, d cho

c dng hng vn ngn t m d cng khng th no din t cho ht

ngha thing ling. i sng ca Ngi l mt biu hin sng ng cho gio

l ca Ngi. Ngi ni v thc hnh vi kt qu m mn, tng ng vi

nhng g Ngi thuyt ging. i sng c iu Ng l c mt bng chng

hin nhin cho gio php kh thi, kh hnh, kh chng, vt thi gian,

khng gian, hin ti lc tr ca Ngi. khng phi l nhng tn iu mc

khi, cng khng phi l nhng li dy sung, nhng nim hoang tng,

nhng l thuyt xy dng trn my, trn khi.

Lch s ca c Pht l lch s ca mt con ngi, nh tu tp bn thn,

tr thnh mt con ngi hon thin, mt bc thnh gia th gian. Con ngi v i nht sinh ra i ny, nh li Tagore ni.

Bng cuc i ca Ngi, bng nhng li dy ca Ngi c kt tp li trong

ba tng kinh in, c Pht khai th cho loi ngi bit rng, bt c mt

ngi no, vi s n lc ca bn thn, u c th vn ln nh cao ca gic

ng v gii thot. C th ni, khng mt tn gio no, khng mt h t

tng no cao con ngi v t nim tin vo con ngi nh l o Pht.

Tnh nhn bn tuyt vi ca o Pht chnh l ch .

Trnh mi iu c, lm mi iu lnh, gt ra ni tm tr thnh mt bc

thnh, mt con ngi hon thin v c hnh v tr tu, mi con ngi

chng ta u c kh nng v bn phn thc hnh bc thng ip , bc

thng ip bt h m c Pht trao cho loi ngi, cho mi chng ta./.

* Sch tham kho 1. Thch ThinSiu, Ta nh t quang, BTS tnh Tha Thin-Hu, Hu,

1992.

2. Thch Thin Siu, Pht t, VNCPHVN, TP HCM, 1997.

3. H.W.Schumann, Trn Phng Lan dch, c Pht lch s, Vin NCPHVN, TP HCM, 1997.

Cu hi hng dn n tp

1)- Bn hy nu ra nhng c im trong tnh cch ca Thi t Tt t a

trn qu trnh tm o.

2)- Hy trnh by bi cnh x hi v nguyn nhn Thi t xut gia tm o.

3)- Thi t nhn ra iu g sau 6 nm kh hnh?

4)- V sao c Pht c tn xng l ng i Hng, i Lc, i T Bi, i H X?

---o0o---

Bi 4 - Lch s c Pht Thch Ca Mu Ni (t Thnh o n nhp

Nit bn)

Gia Tu

A- Dn nhp

c Thch Ca Mu Ni v mt i nguyn ln lao, mt lng t v

hn m khc t mi hnh phc, quyn uy, tin nghi vt cht cu o gii

thot. V cng vi i tm i nguyn y, sau khi chng c o qu V

thng B , Ngi dng ht thi gian cho cng cuc hong ha sanh.

c Th Tn chu du khp t nc n thi xa xa y, t cc Bc

di chn ni Himalaya (ni Hy M Lp) n cc Nam bn ven sng Gange

(sng Hng).

---o0o---

B- Ni dung

c Th Tn dnh nhng tun l u tin chim nghim n

gio php thm thm vi diu m Ngi chng c, v th hng php lc

m qu phc gii thot mang n. Php C kinh s 153, 154 ghi li mt

trong nhng Pht ngn u tin m Ngi tht ln trong thi gian ny:

Lang thang bao kip sng

Ta tm nhng khng gp

Ngi xy dng nh ny

Kh thay, phi ti sanh

i! Ngi lm nh kia

Nay ta thy ngi

Ngi khng lm nh na

n tay ngi b gy

Ko ct ngi b tan

Tm ta c tch dit

Tham i thy tiu vong. (Bn dch ca HT Thch Minh Chu)

Cu kinh nh mt li ca khi hon, m t s chin thng v vang rc r sau

cuc chin u ni tm thm lng gian nan. Anh th tng trng cho i dc,

v minh, phin no lun n su kn trong mi con ngi, nay b pht

hin.

c Pht cng li cho th gian mt bi hc lun l o c p ,

l s t lng tri n su xa i vi cy b che nng che ma cho Ngi

trong sut thi gian tm o. c Th Tn ng cch mt khong xa

chim bi i th sut trong mt tun. Sau ny, ni y Vua Asoka (A Dc)

dng ln mt thp k nim gi l Animisalocana Cetiya, nay vn cn.

c Th Tn suy ngh n gio l gii thot su kn, kh thy, kh

chng, tch tnh cao thng, siu l lun, ly dc, v ng m Ngi chng

c; cn chng sanh th lun chm su vo i dc, nh kin, chp ng, vi

nhiu th trc... lm th no con ngi d dng chp nhn gio l y. V

ri, vi tr tu ca bc gic ng, c Th Tn quan st th gian v thy

rng: C hng chng sanh t nhim bi i, nhiu nhim bi i; c hng

n cn, li cn; c hng thin tnh, c tnh; c hng d gio ha, kh gio

ha... Nh trong h sen xanh, h sen hng, h sen trng, sanh ra di nc,

ln ln di nc, khng vn ln khi mt nc, c nui dng di

nc; c loi sanh ra di nc, ln ln di nc, vn ln khi mt nc,

khng b nc thm t... (Trung B I). V nh vy, vi hnh nh nhng

cnh sen vn ra khi mt nc, nhng cnh lng chng, nhng cnh

su trong lng nc v.v..., gi ln trong Th Tn v cn c bt ng ca

mi ngi. C nhng cn c thp nh cnh sen y h, c nhng cn c

trung bnh nh nhng cnh sen lng chng nc, cng c nhng cn c

cao c th tip thu trn vn gio php ca Ngi nh nhng cnh sen nh

ra khi mt nc.

D sng trong nghip qu bt ng, mi chng sanh u c ht ging gic

ng, nh hoa sen d sng trong bn tanh hi, vn ta hng thm ngt.

Vi ba ln thnh cu v pht khi thin nguyn h tr gio php ca Phm

Thin, c Th Tn quyt nh ging ln ting trng php v bt u thc

hin s mng ca mnh. Ngi tuyn b vi th gian, vi loi ngi, vi ci

tri v vi tt c, con ng o cu kh v dit kh, con ng dn ti ci

bt sanh bt dit, ci Nit bn c khai m: Ca bt t rng m, Cho

nhng ai chu nghe... (Trung B I). V bnh xe php bt u chuyn vn.

---o0o---

I- Bi php u tin - ngi Tam bo c hnh thnh - s khi u ca

Gio hi Pht gio

Sau khi quyt nh truyn b o l cu kh cho mun loi, c Pht

dng tu nhn quan st th gian xem ai l ngi c c duyn ha

trc, v Ngi ngh ngay n hai v thy c ca mnh l Alara Klama (A-la-

ra Ka-la-ma) v Uddaka Ramaputta (Ut u Lam Pht) , nhng c hai

qua i cch khng lu. c Th Tn ngh n nm ngi bn ng tu

kh hnh ri b Ngi trc kia, ang ti vn Nai (Lc Uyn) -

Benares (Ba La Ni) v ln ng i n .

1)- Bi php u tin: Ti y, bi php u tin, bi ging v T diu

(T thnh ) c c Th Tn ch by r rng. Nghe xong, Tn gi

Kodanna (Kiu Trn Nh) chng qu Tu Hon.

c Th Tn thu nhn nm Tn gi lm cc t xut gia u tin - v

th l ngi Tam bo c hnh thnh.

nh du s kin ng ghi nh ny, v sau ngi ta biu trng n vi

hnh nh bnh xe vi 2 con nai hai bn. Hai con nai biu tng cho a im

thuyt php (Lc Uyn) v bnh xe Dhamma Cakka tc l bnh xe php

(Php lun). C u bi kinh c ging l: Dhamma Cakkappavattana, c ngha l Chuyn Php Lun (chuyn bnh xe php).

2)- Ni dung kinh Chuyn Php Lun: c Th Tn m u bng li

khuyn cc tu s khng nn mc vo hai cc oan: mt l am m th vui

dc lc th gian, v n gi tm, nht thi, tm thng, ngn cn mi tin b

tm linh; cc oan th hai l kh hnh p xc, n lm mi mt tinh thn, m

m tr tu. V Ngi khuyn tn h nn theo con ng trung o dn ti

mt cuc sng thanh tnh, tr tu, sng sut, gii thot ti hu. l con

ng o tm nhnh - Bt chnh o: 1- Chnh tri kin: thy bit chn

chnh. 2- Chnh t duy: suy ngh chn chnh. 3- Chnh ng: ni nng chn

chnh. 4- Chnh nghip: hnh ng chn chnh. 5- Chnh mng: sinh sng

chn chnh. 6- Chnh tinh tin: sing nng chn chnh. 7- Chnh nim: nh

ngh chn chnh. 8- Chnh nh: tp trung t tng chn chnh.

V Bn thnh c c Pht ging tip theo, l chn l v s Kh

(Kh ), chn l v nguyn nhn ca s Kh (Tp ), chn l v s dit

Kh (Dit ) v chn l v con ng dit Kh (o ).

Sau khi nghe c Th Tn ging bi php th hai c u Anttalakkhana

Sutta bn v thuyt V ng (khng c ci ta), rng nm un l v thng,

nu ai thot khi tham i th ra khi ti sanh, c gii thot; nm Tn gi

Kodanna (Kiu Trn Nh), Bhadhya (Bt ) , Vappa ( B) , Mahanama

(Ma Ha Nam) v Asaji (c B) ln lt chng qu A La Hn.

By gi l thng Veskha (gia thng 4 v 5 dng lch), u ma kit h,

Gio hi ca c Th Tn an c ma ma u tin ti y.

3)- Gio ha Yasa (Da X): Gn Benars, c con trai ca mt ngi triu

ph tn l Yasa. Chn cuc i xa hoa ph qu tm thng v v ca th

gian, chng tm n c Pht; sau khi nghe php xin xut gia v chng

bao lu chng qu v A La Hn. Cha ca Yasa trn ng i tm con cng

n vn Nai thnh php v xin quy y. ng tr thnh t ti gia u tin

ca c Pht. Ti nh ca Yasa, m v v ca chng cng quy y Tam bo.

Bn ngi bn thn ca Yasa l Vimla (T Ma La), Subhhu (Tu B Hu),

Punnaji (Ph Lan Ca Na) v Gavmpati (Gi B Bt ) cng nh hn 50

bn khc t cc gia nh v a phng gn xa nghe tin Yasa xut gia, cng

ly cha m, t gi gia nh xin theo chn c Pht, v sau mt thi gian u

c Thnh qu.

4)- on Tng s thuyt php u tin: Lc by gi, c Th Tn c 60

ngi t u l A La Hn. Ngi quyt nh a h i khp ni truyn

b chnh php. Trc khi h ln ng, Ngi ng vin, ku gi cc

t rng: Hi cc T kheo! Nh Lai c gii thot khi mi rng buc

th gian v xut th gian, cc ng cng vy... Ny cc T kheo, hy i v li

lc ca nhiu ngi, v hnh phc ca s ng, v lng ln mn i vi th

gian, v li lc, v hnh phc ca tri v ngi. Cc ng hy i, nhng ng

i hai ngi cng mt hng, hy i mi ngi mt ng, hy truyn b

chnh php. Ny cc T kheo, chnh php ton thin phn u, phn gia

cng nh phn cui, c trong t v li vn. Hy tuyn b v cuc sng

ton thin v thanh tnh... Chnh Nh Lai cng i, Nh lai s i v hng

Uruvela (u Lu Tn Loa) Sannigma hong dng gio php. Hy

pht ln ngn c ca bc thin tr, hy truyn dy gio php cao siu, hy

mang li s tt p cho ngi khc; c vy, l cc ng hon tt nhim

v (Mahavagga - i Phm 19, 20).

c Pht khng khuyn tt c mi ngi nn ri b i sng gia nh

xut gia, tr thnh ngi sng khng nh ca, khng ti sn, s nghip. Mt

ngi c s cng c th sng i cao p thch ng vi gio php v c qu

Thnh. Cha m v v ca Yasa l nhng ngi tu ti gia u tin bc theo

du chn ca c Pht, tt c u tin trin y v tinh thn v thnh tu

o qu Tu Hon.

Ln u tin trong lch s th gii, c Pht v 60 ngi hc tr chng qu

A La Hn t chc thnh mt Tng on nhng tu s kht thc, khng c tr

x nht nh, khng c ca ci vt cht no khc ngoi tm o vng che thn

v mt bnh bt kht thc nui thn. Trong ma nng, trong sng gi,

lng mc hay ph th, rng ni hay ng hoang u c du chn ca nhng

con ngi thuyt ging v o l cu kh v i sng thnh hnh, v t

mnh nu gng sng v cuc sng thanh tnh v gii thot. l s nghip,

l ni dung ch yu ca Tng on u tin do c Th Tn ch thn thnh

lp v ch o.

C th ni, y l s khi u ca Gio hi Pht gio.

---o0o---

II- Ha rng ln v cng khp

S mng ha - con ng gio ha ca c Th Tn tht v cng

nng n v kh khn, nhng vi lng bi mn rng su, tinh thn bnh ng

trit v mt ch dng mnh v song, c Th Tn ty theo cn c

ca mi ngi m dng nhiu phng tin thin xo gio ha, nh mt bc

y vng ty bnh m cho thuc, hon thnh s mng thing ling mt

cch vin mn v ra mt con ng gio dc tht mi l trong lch s

nhn loi.

1)- Cm ha ba anh em ng Kassapa (Ca Dip) - gio ch thn la: Sau

khi 60 v T kheo mi ngi i v mt hng, c Th Tn cng i v

hng Uruvela. Dc ng, trong mt khu rng nh, c Pht ha

cho 30 thanh nin ang vi a cng v ca h v mt k n trong rng.

Gn Uruvela c ba anh em Kassapa: Uruvela Kassapa (u Lu Tn Loa Ca

Dip) , Nadi Kassapa (Na Ca Dip) v Gaya Kassapa (Gi Da Ca Dip).

Ba anh em ng l nhng ngi c danh vng ln Magadha, c bit l

ngi anh c Uruvela Kassapa, ng ny th thn la v t cho mnh

chng qu A La Hn. Tr qua m v b c thu xp cho cn phng th

thn la c mt con rn cha rt c v d tn, c Pht hng phc con

rn thing ny, ngoi suy ngh ca ng Uruvela Kassapa. Tin rng chnh

c Pht l ngi chng qu Thnh, ch khng phi l mnh, ba anh em

ng Kassapa v 1.000 t u xin xut gia theo Pht.

Sau , c Pht n Gya Sir (rng Th a) cch Uruvela khng xa

lm. Chnh ni y, c Th Tn thuyt ging kinh Adittapariyya Sutta

(bi kinh vi ch : Th gian l ta nh chy rc bng ngn la tham, sn,

si, sanh, gi, bnh, cht, su bi, kh no v tht vng). Cc T kheo c mt

u c qu A La Hn.

Khi va thot ly gia nh tm o, c Pht c lc ng ti

Pndavapabbata. Vua Bimbisra (Tn B Sa La - Bnh Sa Vng) ly lm

cm kch trc tng mo oai nghi v t cch trang nghim, sang trng,

khim tn, cho ngi d hi lai lch. Sau khi bit c ch nguyn ca v

Thi t y hng tm ny, c Vua xin Ngi hy tr li ving thm vng

quc Magadha (Ma Kit ) do vua cai tr, khi chng o qu.

Nh li ha xa, c Th Tn cng trn 1.000 t A La Hn t Gya n

Rjagaha (Vng X) , th ph ca vng quc Magadha giu mnh. V ti

y, Vua Bimbisra hiu c gio php cao diu lin chng S qu v xin

quy y Tam bo, cng dng cng tinh x rng ln c tn l Veluvanrma

(Trc Lm tinh x) gn thnh Rjagaha. C th coi y l t vin u tin ra

i, v Vua Bimbisra l v th ch u tin trong hng vua cha. Ti tinh x

yn tnh ny, c Pht v i chng nhp h mt ln 3 nm lin tip v 3

h khc, xa cch nhau.

2)- Thu nhn Sriputta (X Li Pht) v Moggallna (Mc Kin Lin):

Gn Rjagaha c mt lng tn Upatissa, cn c tn l Nlaka, Sriputta -

mt chng trai thng minh - l ngi lng ny. V xut thn mt gia nh

quyn qu nht lng, nn chng cn c gi l Upatissa.

Cng vi ngi bn thn lng Kolita tn gi Moggallna, c chung mt

nhn thc rng tt c nhng th vui vt cht u tm b, trng rng v v v.

Hai chng trai quyt nh t b gia nh, lang thang i tm chn l v th

gio vi o s Ssajaya, ngi c rt nhiu . Nhng do khng tha

mn vi gio l ca v thy hu danh ny v sau l nhiu o s khc, c

hai chia tay nhau v th hn rng: Nu ai tm ra con ng o gii thot

trc, s cho ngi kia hay.

Trong mt dp bt ng, ngi Sriputta xc ng mnh trc phong thi

gii thot, trm tnh, siu phm ang i tr bnh mt cch thong dong gio

ha mi ngi thnh Rjagaha ca ngi Assaji (c B hay M Thng hoc

Thuyt Th). Cho rng y hn l bc A La Hn, hay cng l ngi ang

trn con ng dn n o gic ng, Sriputta i c hi v lin nh l,

tha hi: Knh bch Tn gi! Cc cn ca Ngi tht bnh thn, an tnh. Mu

da ca Ngi tht trong sng. V sao Ngi thot ly th tc? Ai l o s ca

Ngi? Gio l ca Ngi l g?.

Trc nhng cu hi chn tht, khim tn v s khn khon yu cu ca

Sriputta, ngi Assaji c tm tt gio l m Ngi hc c Th Tn

bng bi k: Cc php do nhn duyn sanh, Duyn y Nh Lai ch r, V dy phng tin chm dt, l gio php ca bc i Sa mn.

L ngi thng tu v tr c thun thc thu trit chn l su xa, d n

ch c gi ra mt cch vn tt, Sriputta chng S qu (Sotpayti - Tu

Hon) khi va nghe hai cu u.

Theo li giao hn, Sriputta lin thng tin cho bn thn. Moggallna cng

chng S qu. Do li tha thit yu cu ca c hai, c Pht nhn hai ng

vo Tng on ti tinh x Veluvana vi cu ni n gin: Etha, Bhikkhave!

(Hy n y, cc T kheo!). Na thng sau, Sriputta chng qu A La Hn,

nhn nghe bi kinh Vedan Pariggha m c Pht ging cho o s

Dghnakha (Trng Tro). Ngi Moggallna chng qu y trc mt

tun.

Vi c duyn ln, c Pht triu tp Tng chng v tuyn b hai v l

Thng th trong Tng on.

T y, hai Ngi thng thay mt Th Tn hng dn Tng chng. y

l thi im nh du s pht trin ln mnh ca Gio hi Pht gio, di s

lnh o ca c Th Tn.

---o0o---

III- c Pht v thn quyn

1)- Vua Suddhodana (Tnh Phn Vng): Hay tin ngi con yu du tr

tu thnh o v ang thuyt php gio ha ni danh ti Rjagaha, c

Vua Suddhodana nng lng gp mt, lin tc tc sai nhiu s gi n thnh

c Pht v Kapilavatthu. Nhng chn ln ra i l chn ln s gi u xin

xut gia vi c Pht. V s gi th mi l Kludyi (Ca Lu Di), vn

l bn thn ca c Pht khi cn l Thi t, n ni nghe php cng xin

xut gia v cng chng Thnh qu nh nhng v s gi trc, nhng ng

Kludyi chuyn n c Pht li yu cu c gp mt ca v vua gi

yu.

Sau hai thng, c Th Tn v i chng v n Kapilavatthu. Trc o

phong ca c Pht, Vua Suddhodana ci u knh l ln th ba. V sau

khi c Th Tn thuyt php ln th nht, c Vua chng S qu, v t

qu th hai (Sakkadagami - T Hm) khi nghe bi php k tip. Ln th

ba, khi nghe bi php c tn Dhammapala Jtaka (Tr Php Tc Sanh truyn,

s 447), c Vua c qu Anagami (A Na Hm). Vi bi php ny, di mu

Pajapati Gotami chng S qu.

Sau ny trn ging bnh, Vua Suddhodana li c c Pht v thm v

ging php cho nghe. c Vua sau 7 ngy tn hng php lc do c qu A

La Hn, bng h trong nh tnh. Nm y, c Pht tui 40 v ang an

c ln th nm. Cng trong h th nm ny, Gio hi Ni c thnh lp. V

h th by, c Pht ln cung tri Tusita (ao Li) thuyt php ch

Thin v Hong hu Maya.

2)- Yasodhara(Da Du La): Sau khi Thi t ri b cung vng, Cng cha

Yasodhara cng b ht trang sc, mc y vng ca ngi tu s, v trong

khong 6 nm trng, thy chung, tn tnh nui dy a con c nht

Rhula n tui ln khn.

Nghe vua cha tn dng c hnh ca nng du, c Th Tn ging kinh

Candakinnara Jtaka v ni thm rng: Khng phi ch kip cui cng ny,

m trong nhng tin kip, Cng cha cng tng bo v, knh m v thy

chung vi Nh Lai.

Sau khi Vua Suddhodana qua i, di mu Pajapati xut gia lm T kheo ni,

Cng cha cng c xut gia v c qu A La Hn sau . Trong hng Ni

chng, Cng cha l ngi c thn thng bc nht. B nhp Nit bn nm 78

tui. Trong kinh Apadana cn ghi li nhng cu k do b ging thuyt.

2)- Rhula (La Hu La): Rhula sinh ra ng ngy m Thi t quyt nh

thot ly th tc. Cu b trng thnh trong cnh khng cha, c ng ni v

m nui dng. Khi ln by tui, cng ng vo ngy th 7 c Th Tn

lu li qu nh, Rhula lun lun qun qut bn chn c Pht, nng nu

i gia ti nh li m dn. c Pht quyt nh giao Tht thnh ti4 cho

cu b bng cch nhn cu vo Tng on v giao cho ngi Sariputta dy d.

Tht kh tng tng mt cu b ln by c th sng i sng cao thng

ca bc xut trn thng s. Nhng Sa di Rhula va thng minh c bit,

va bit vng li chuyn cn tu hc. Kinh ghi rng mi sng, v Sa di tr ny

dy tht sm, bc mt nm ct tung ln v nguyn: Mong rng ngy hm

nay ta hc c nhiu nh bao nhiu ct y....

Mt trong nhng bi kinh ni ting m c Pht ch thn dy cho Rhula

l bi Ambalatthika Rahulovada Sutta (kinh Gio Gii La Hu La), nhn

mnh v tm quan trng ca s chn tht, phng php phn tnh dit tr

mi nim, li ni, hnh ng bt thin.

Nm ln 18 tui, mt ln cng c Pht i kht thc, phong v oai nghi

qu phi ca hai v tu s xem ta nh tht ng tng dng dc cng i vi

tng con ngoan hin, nh thin nga ca vua dt con li trn mt h trong

ng uyn, nh h cha oai phong cng hm con lm lit. C hai Ngi u c

thn hnh v cng p , c hai u thuc dng di qu tc t khc ngai

vng ct bc ra i. Trong lc chim ngng Th Tn, Rhula ny ln

nim ngh v thn hnh p ca mnh v c Pht. Bit c tng ,

c Th Tn ni bi k bt h Netam mama (ci ny khng phi ca

ta); Nesohamasmi (ci ny khng phi l ta); Na me so att (ci ny

khng phi t ng ca ta) - xem Anattalakkhana Sutta, bi II.

V sau khi nghe kinh Cla Rhulovda Sutta, Rhula chng qu A La Hn.

Ngi nhp dit trc c c Pht v ngi Sriputta. Ngi ni ting l ngi

tn trng k lut. Bn b thn gi Ngi Rhula may mn, v i Ngi c

c hai dim phc: l con ca c Pht v chng ng c chn l; nh

trong kinh Theragth (Trng Lo Tng K), Ngi cp n iu y.

3)- Ananda (A Nan): Con ca Hong thn Amitodana, em trai Vua

Suddhodana, Ananda l anh em ch bc vi c Pht. ng sanh ra mang li

nim hoan h cho hong tc, nn c t tn l Ananda (Khnh H). Hai

nm sau khi Pht thnh o, ng xut gia cng vi cc thanh nin ca dng

h Sakya l Anurudha (A Nu Lu ), Baddhiya (Ba ), Bhagu (Ba Gu),

Kimbala (Kim T La) v Devadatta ( B t a). Khng bao lu, ng

chng S qu khi nghe bi php ca i c Puna Mantniputta (Ph Lu

Na Mn T T). Nm c Th Tn 55 tui, vi 8 iu thnh cu m ng

a ra l: 1- c Pht khng ban cho Ngi nhng b y m thin tn dng

cho c Pht; 2- Khng ban cho Ngi nhng vt thc m thin tn dng cho

c Pht; 3- Cho php khng chung tnh tht vi c Pht; 4- Khng cho

php Ngi i theo n ni th ch ch thnh c Pht; 5- c Pht hoan h

n ni m th ch ch thnh Ngi n; 6- Hoan h cho php Ngi tip dn

nhng ngi t phng xa n ra mt Pht; 7- Hoan h cho Ngi tha hi

mi khi c iu hoi nghi; 8- Hoan h ging li bi php m c Pht

ging khi Ngi khng c mt.

c c Pht chp thun vi ngha ca n, v gia i chng, ng c

c lm th gi c Th Tn sut 25 nm trng sau . ng lm cng vic

ca mnh tht tn ty. Kinh ghi rng, m m i c Ananda tay cm gy,

tay cm uc i chung quanh tnh tht ca c Pht 9 ln, Ngi khi b

quy ry.

Tn gi Ananda c mt tr nh tt l lng: ng ghi nh khng b st tt c

cc bi php ca c Pht, cng nh ca mt s cc t ln ca Ngi, m

ng c nghe qua. Khi c mt B La Mn hi Tn gi nh c bao nhiu

bi kinh, Tn gi tr li l c 82.000 bi ca c Pht v 2.000 bi ca

cc Tn gi khc thuyt.

c Pht tn thn 5 c hnh ca Tn gi Ananda l hc uyn bc, tr

nh tuyt ho, kin nh, sn sc chu o v ng x tt.

Mi sau khi c Th Tn nhp dit, Tn gi Ananda mi chng qu A La

Hn, trc mt ngy i hi kt tp kinh in ln th nht xy ra, trong khi

nghing mnh nm xung. Kinh sch ghi rng, Ngi l v A La Hn c nht

c qu ngoi lc i, ng, nm, ngi. Tn gi mt nm 120 tui.

---o0o---

IV- Di mu Maha Majpati Gotami xut gia - Gio hi Ni gii ra

i

c gi l Maha Pajpati (Ma Ha Ba X Ba ) bi v cc nh tin

tri thi by gi cho rng v sau b s cm u mt m ng ngi. Con trai

b l Nand (Nan ), em mt cha khc m vi Thi t Siddhattha, cng

c c Th Tn cho xut gia khi chng trai ny ang t chc 3 i l

quan trng: kt hn, phong tc v khnh thnh cung in mi.

Tuy cng b rng n gii cng c th chng 4 Thnh qu (b Maha Pajpati

chng S qu, nh ni trc), nhng con ng tu hnh sng khng

gia nh, khp mnh vo khun kh ca gio php v gii lut, cng nh s

mng hong ha sanh tht lm gian nan, kh nhc. Vi bn tnh mm

yu v d cm xc, ph n kh m ng ni trch nhim thing ling, cao

c ln nng n ca mt s gi Nh Lai. V th m sau khi Vua Suddhodana

bng h, di mu d ba ln bch xin xut gia, c Th Tn vn t chi khng

nu l do.

Mi n khi b cng nhiu mnh ph phu nhn ca dng Sakya (Thch Ca)

xung tc, p y vng, i b t Kapilavatthu n Vesli (T X Ly), on

ng gian kh di khong 200 cy s, i chn sng phng, thn th lm

lem ct bi, n bn tinh x c Pht khc than. V chnh nh Tn gi

Ananda thay mt h vo cu thnh c Th Tn n ln th t, Ngi mi

chp thun cho di mu cng cc b c sng i sng xut gia, vi iu

kin phi chp hnh 8 iu quy nh cho mt ngi n trong Tng on. Khi

nghe Ananda thut li 8 iu y, b Maha Pajpati cng cc v trong on

u hoan h ng , v th l Gio hi Ni gii c thnh lp.

Khi ng thun cho Ni gii c gia nhp vo Gio hi, c Pht cng

lu i chng nhiu vn . Ngi dy rng: Ny Ananda, trong ngi nh

no nhiu n gii v t n ng th n trm d lt vo. Cng dng nh th,

nu hng ph n sng trong php v lut ca Nh Lai th gio php thing

ling kh duy tr lu. Cng nh ngi p bn mt h nc rng ln cho

nc khng trn qua, ta cng vy, ch ra Bt knh php cho cc T kheo ni

h tun th trn i.

Trong mt t chc x hi quy m no, ta cng thy v tn trng v bo v

quyn li ca mt gii, mt i tng c bit no , m trong nhng

nguyn tc sng, lm vic lun c nhng khon u tin dnh ring cho h.

c Pht khng lm gim suy gi tr ca hng ph n, m cn l v gio

ch u tin trong lch s nhn loi thnh lp mt on th, mt t chc,

mt gio hi cho n gii vi y php v gii lut. n ng thi vi

nhiu tn gio, nhng khng c mt on th n gii no c sinh hot

nh vy.

t lu sau, b T kheo ni Maha Pajpati c A La Hn. Kinh Therigth

(Trng lo Ni k) cn ghi rt nhiu tn v cc bi k do cc T kheo ni

chng Thnh qu sng tc.

---o0o---

V- Devadatta ( B t a) - nhng ngi chng i

Mc du gia cng kin to hnh phc gii thot cho mi ngi vi

mt ch tuyt i tinh khit v hon ton bt v li, cng nh khng c

mt s phn bit no gia giu ngho, quyn qu, mt hng, tr thc hay u

m, c Pht lun phi ng u vi nhiu s i nghch mnh lit trn

con ng chu du hong ha. Ngi b ch trch nghim khc, b i x tn t,

chi mng v tn cng mt cch tn bo. K i nghch l nhng ngi theo

cc h thng tn gio ch trng nhng nghi thc d oan, to ra phong tc

v ch, c hi n x hi v ngn chn s tin b ca tinh thn, hoc l

nhng k c tham vng thp hn, v k. Trong y, Devadatta l mt in

hnh ln nht.

ng l con Vua Suppabuddha v Hong hu Pamit, mt ngi c ca c

Pht; Cng cha Yasodhar l ch ng. ng xut gia cng mt lt vi i

c Ananda v cc thanh nin hong tc Sakya, tuy khng chng qu Thnh

no, nhng li gii thn thng v c Vua Ajtasattu (A X Th) ng h

ti a v mi mt. Thi gian u xut gia, ng c np sng gng mu, cao

thng n ngi Sriputta ca ngi ti c ca ng khp Pajgaha. V

sau, danh li trn th lm ng thi chuyn, tr nn ngi sng i try, t

hnh, t kin; d vy, ng c rt ng ngi ng h. Khi nin th c Pht

cao, ng yu cu Ngi giao quyn lnh o Tng gi, nhng c Pht

t chi. ng tm cch xi gic Thi t Ajtasattu git vua cha l Bimbisra

nm ton quyn bnh v cng m mu hm hi c Pht. Sau , cc x

th c thu git c Pht u c cm ha thnh t. Devadatta t

thn ra tay, bng cch y mt tng ln t trn sn ni Gijjhakuta (Linh

Thu) xung ngay c Pht khi Ngi i ngang qua. May thay, tng y va

vo mt tng khc, v ra nhiu mnh v ch mt mnh vn lm chn Ngi

r mu, v lng y Jvaka (nh gii phu i ti ca thnh Rajgaha) c

mt lin sau . Mu bt thnh, Devadatta li chuc ru mnh cho voi

d Nlgin v xua n chy thng n ngay c Pht, nhng voi cng b c

t bi ca Th Tn cm ha.

Dn dn mt ht uy tn, d lun ln ting mnh m, Vua Ajtasattu b ri,

Devadatta chuyn qua mt mu toan c v ha bnh hn. ng nu ra 5 yu

cu i vi s sinh hot ca Tng on, vi ni dung rng: T kheo phi

sng trn i trong rng, phi sng di gc cy, mc vi vn lm ngha

a, sng bng kht thc v n chay trn i. c Pht a ra cu tr li

rt t do dn ch, khng bt buc mt c nhn no phi tun theo iu y.

Cui i khng cn mt ai ng h, Devadatta ri vo nhng ngy en ti.

Lm bnh trm kha, vi lng n nn v hn, ng mong mun c gp c

Th Tn ln cui cng, nhng khng cn kp na, ch tht ra cu quy y Pht

v trt hi th sau cng.

Tuy c mt ngi t, mt ngi con nh vy, nhng c Pht ch

khuyn can m khng bao gi ch trch ng. Ngi cn th k rng, vi o

hnh ban u, vi lng n nn khi hp hi, Devadatta s tr thnh mt v

c Gic Pht vi danh hiu Atthissara, mt tng lai xa xi.

---o0o---

VI- Nhng i h php

1)- Anathapindika (Cp C c):V th ch quan trng nht thi c Pht

ti tin phi k n l ng Sudatta (Tu t), ngi Savatthi (X V). Chuyn

lm t thin x hi, nui dng chu cp cho nhng ngi quan qu c n,

nn ng li c mi ngi tng cho danh hiu Trng gi Anathapindika

(Cp C c - gip , tr cp cho nhng ngi c n, hiu qunh). Mt

ln c vic, ng n thnh Rjagaha, nghe anh r ang chun b hm sau n

c Pht quang lm. Danh t Pht - Buddha (ngi tnh gic) khin ng

cm thy c mt s thay i l lng trong lng. Vn k thinh lu, nay

li sp c kin k hnh, nhng khng th ch i n ngy mai; nh c

mt chuyn g thi thc, ngay m khuya, ng bng rng n ni Stavara ra

mt c Pht v c cm t y.

Vi li thch thc na a na thit ca Thi t Jeta (K ), ng em

nhng ng tin vng lt y mt t trong khu vn ca Jeta. Lng tn

thnh ca ng gy c lng ngng m ca Thi t Jeta i vi c

Pht. Sau , hip vi nhng tng cy do Jeta cng, ng xy dng tinh x

Jetavana (K Vin) dng ln c Pht. Chnh ni y, c Th Tn tri qua

19 ln an c kit h. Phn ln nhng bi php cng c hnh thnh ngi

tinh x nm Savatthi ny, v n c nhn bit nh qua cu kinh X V,

K th, Cp C c vin... (nc Savatthi, cy ca Jeta v vn ng

Anathapindika). Cc bi php lin quan n hng c s u do cng ca ng

tha hi. Trong mt bi php ni v hnh b th, c Pht dy rng, cng

dng ch n, ch ca ch Tng l to nhiu cng c; nhng quy y Tam

bo c cng c hn, v cao hn l nghim tr ng gii. Cng c cao hn

gi gii l thin qun v t bi tm. Nhng cng c ti thng phi l pht

trin tu gic, th nhp chn nh, thy c tht tng ca cc php -

Vipassan (Minh st tu), Tng Chi IV.

Cng t gia nh ng trng gi ny, c Pht ging bi php phn chia

7 loi v trong cuc sng kin to hnh phc gia nh la i. Mt bi php

rt tinh t, thit thc; mt bi hc gio dc y tm l cho c x hi ngy

nay v mai sau.

2)- Viskh: V n th ch ln nht phi cp n u tin l b Viskh,

con gi triu ph Dhananjaya v b Summan Devi; ng ni b cng l triu

ph tn Mendaka. B xy cng tinh x Pubbasama, cng Savatthi (6 ma

an c din ra y). L ngi ph n c 5 iu dim phc: tc, da,

xng, vc dng v sc khe tuyt ho, b cn l ngi cng, dung, ngn,

hnh vn ton, sng sut trong cng vic th gian cng nh trong phm vi

tinh thn o c. B Viskh ng mt phn quan trng trong nhiu lnh

vc khc nhau lin quan n sinh hot Tng on. C ln Pht dy b i ha

gii nhng mi bt ng gia cc T kheo ni. i lc b thnh cu c Pht

khai ch mt vi gii cm cho Tng Ni.

Cha chng b l triu ph Migra, vn l tn thun thnh ca Nigantha

Nataputta (Ni Kin T Nh T), gio ch o Jain - o La th. B

khuyn d c gia nh bn chng quy y Tam bo v nhiu ngi chng

qu. B qua i khi th 120 tui.

3)- Vua Pasenadi (Ba T Nc): Ngi i vng Bimbisra nh ni n

phn trc, v ngi con k v l Vua Ajtasattu, sau khi ci c tng thin

tr nn mt v i h php, mt thin tn li lc, c cng h tr mi mt cho

cuc kt tp Tam tng ln I. Mt i th ch na trong hng vua cha phi

k n l Vua Pasenadi, tr v x Kosala (Kiu Tt La), c th ph l

Savatthi (X V). Tu vin Rajakamara l do vua cho xy cng ln c Pht

v i tng. Hong hu Malika, v ca vua, l ngi kho hng dn phu

qun ca mnh trn con ng o c, quy y Tam bo. B khuyn vua

nn tham vn vi c Pht hiu ngha 16 cn mng hn l git hi

nhiu sinh mng t l cu an theo li cc o s B La Mn.

Samyutta Nikaya (kinh Tng ng) c trn mt chng mang ta l Kosala

Samyutta, l chng c Pht ging cho vua nghe. Trong nhng bi php

y, c nhng c nhn mnh nh: 1- nh gi mt ngi khng phi l

chuyn n gin; 2- Nn coi trng ph n nh coi trng nam gii - Itth

hipi ekacciy seyy (Trong hng ph n, c ngi cn tt hn nam gii).

Vi x hi n thi y, ph n khng bao gi c knh n xng ng,

li ni cao qu ca c Pht tht l mt khch l ln lao cho n gii; 3-

Khng nn coi thng gii tr (nh Thi t cn tr, con rn cn b, ngn la

nh v T kheo tr); tt c u c th tr thnh quan trng, ngha sau ny;

4- Chin thng nui dng hn th:

Thng trn sanh th on

Bi trn nim kh au

Ai b thng b bi

Tch tnh hng an lc (Tng ng VII)

---o0o---

VII- nhng ngi cng inh, mt hng

o t bi gii thot m rng cho tt c mi ngi, khng phn bit

giu sang v ng cp x hi. Mt st nhn nh Angulimla, mt dm n

nh Ambapali, nu quay v vi con ng o cng c th chng Thnh

qu, nh kinh ghi li nh sau:

1)- Angulimla (V No): C tn l Ahimsaka (ngi v ti), con ca mt

quc s x Kosala, v l mt t li lc, thn tn ca mt danh s Trung

tm Gio dc Taxila ni ting, nhng do v lng ganh t ca ng mn

khin thy dy hiu lm ng v buc ng phi dng ln 1.000 ngn tay t

lm l cu php.

ng tr nn l mt him ha, mt bng en thn cht bao trm ln t nc

Kosala. S qu n nhng ngn tay kim c, ng nh eo vo c nn c

hn danh l Angulimla (vng hoa bng ngn tay). c Pht l ngi th

1.000 m ng nh st hi trn vng hoa m ng thy yu cu. ng

nh bng cn m st nhn hi hng khi nghe ngi ng ang c sc rt

ui m khng sao n gn c, tht ln rng: Ny Angulimla, chnh

ngi mi phi dng li, cn Nh Lai dng li lu ri. ng qung dao

ti li v c xut gia bi nhn duyn . Bi ti c gy ra, ng tr thnh

mt T kheo lun b chi bi, nh p, nm mi ni. Vi ng, chuyn

u c tay chn mang nhiu thng tch, mu chy y mnh l chuyn cm

ba. Vi tm n nn sm hi cng vi s n lc tinh tn thin nh, ng c

qu A La Hn sau .

2)- Ambapli (Lin Hoa Sc): Trng hp k n Ambapli ni danh ti sc

ca thnh Vesali l mt in hnh khc ca s ha v phn bit m c

Th Tn ang lm.

Trn ng i Kusinara (Cu Thi Na) nhp Nit bn, c Pht dng

chn vn xoi ca c gi giang h ny. Nghe tin, c lin n thnh c

Pht v i chng v nh c cng dng, d cc nh qu tc Licchavi

(L Xa) ngh n b cho c mt s tin rt ln h c c n lm iu

ny. C pht tm cng vn xoi cho i tng, xin xut gia; v sau s gia

cng chuyn cn, c t Thnh qu.

Nh cn gi lc thi dn cc th l li mt ch, c C m gio ha tt

c. Tr thc-ngu si, vng gi-bn cng, ngho hn-giu sang, gi c-nin

thiu, n b-n ng, k c-ngi thin, tt c v ht thy, c C m

u mang vo gio php v xem nh nhau. o ca c C m l o

bnh ng, khng phn bit vy (kinh i Bo n).

Tht khng c li tn dng no ni ht c s v bin ca lng t bi, s

bnh ng trong con ng gio ha ca c Bn S.

VIII- c Pht tuyn b nhp Nit bn

c Pht l mt nhn vt phi thng, tuy nhin cn mang thn ng un l

cn chu s hoi dit ca nh lut v thng.

Khi 80 tui, thy nin cao sc yu, con ng gio ha vin mn, c

Th Tn quyt nh nhp Nit bn ti mt lng mc xa xi, ho lnh l

Kusinr (cch Patna, th ph tiu bang Bihar ngy nay 180 dm - khong

300 cy s - v hng Bc), m khng phi nhng th ln nh Savatthi

hay Rjagaha.

Trong thi gian cui cng cn lu li Magadha, c Pht ging cho i

thn ca Ajtavattu nghe 7 iu kin thnh suy ca mt quc gia, khi ng

ny tham vn Th Tn v vic chinh phc nc Cng ha Vajjian (Bt K).

Nhn , c Pht cng ging 7 yu t thnh suy ca Gio hi.

Ri Rjagaha, c Pht i v Ambalatthika, v n Nland, ri qua

Ptaligma; nhn c Pht n ving ni ny, dn chng t tn cng thnh

l Gotama. T , c Pht vt sng Hng v hng v Kotigma n

lng Ndika v sau i v Vesli, nhp Nit bn cui cng ti y.

Mi ni chn Ngi i qua u c du n ca s t mi ngi.

Trong nm ny, c Pht tuyn b gia i tng: Ny Ananda, Gio hi

cc t cn mong mi g na Nh Lai ? Nh Lai truyn dy gio

php khng c s phn bit no gia gio l b truyn v gio l cng

truyn. V chn l, Nh Lai khng bao gi c bn tay nm li ca mt ng

thy.... V Ngi dy rng khng nn ngh l c mt ai phi lnh o

Gio hi v Gio hi phi ty thuc mt ai; m mi c nhn phi l mt

Gio hi, mt hin thn ca gio php chn chnh.

Ngi tip li: ... Nh Lai gi yu, gn n ngy la trn. Nh Lai 80

tui, khng khc no c xe qu c k phi cn c nhng si dy ct li

cc b phn, gi n khi ri ra.... V Ngi li ku gi s n lc tinh tn,

gic tnh chnh nim, khc t mi tham i th gian, qun nim Bn nim

x 5... ca cc T kheo. Ngi ni thm rng: Cc ng hy xem chnh mnh

l hi o ca mnh, chnh mnh l ni nng ta ca mnh, khng nn

nng ta bn ngoi. Hy xem gio php l hi o ca cc ng, gio php

nh ch nng ta, khng nn nng ta bn ngoi. Ngi li c bit nhn

mnh tm quan trng ca n lc c nhn.

Mc du tui cao sc yu, c Pht lun vn dng mi c hi khuyn

dy cc T kheo bng nhiu phng thc khc nhau.

Cpal, c Th Tn tuyn b 3 thng sau nhp Nit bn.

Trc y, c Th Tn to c hi cho Ananda thnh cu s tr th lu

di hn n