Genetycznie Modyfikowane Organizmy (GMO) - Obietnice i Fakty

Stanisaw K. Wickowski

GENETYCZNIE MODYFIKOWANE ORGANIZMYOBIETNICE I FAKTY

Stanisaw K. Wickowski

GENETYCZNIE MODYFIKOWANE ORGANIZMY OBIETNICE I FAKTY

Wydawnictwo Ekonomia i rodowisko

SPIS TRECI

Summary Wstp 1. Inynieria genetyczna - najpowaniejszy problem etyczny w historii nauki 1.1. Niewiarygodne, przestarzae podstawy biotechnologii, niedajce prawa do obietnic rujnujcych rolnikw 1.2. Wykorzystywanie wyjtkowo niebezpiecznych organizmw w biotechnologii 1.3. Brak odpowiednich bada 1.4. Prby ukrywania informacji o zagroeniach zdrowia i rodowiska 1.5. Agresywna reklama, przeczca wynikom eksperymentw z GM 2. Historia ponad 10-letniego nieudanego eksperymentu 2.1. Rzekome zwikszenie plonw i poprawienie ich jakoci 2.2. Rzekome zmniejszenie zabiegw ochrony rolin 2.3. Rzekoma poprawa stanu rodowiska 2.4. Brak moliwoci wspistnienia - albo ochrona przyrody, albo GMO 2.5. Negatywny wpyw na zwierzta 2.6. Negatywny wpyw na czowieka 2.7. Poprawa czystoci nasion" 2.8. Walka z godem na wiecie 2.9. Zagroenie rnorodnoci biologicznej 2.10. Lenictwo 2.11. Polska terenem kontrolnym wolnym od GMO 2.12. Problemy prawne 3. Waniejsze roliny GM. Przegld dokona 3.1. Soja GM 3.2. Bawena GM 3.3. Kukurydza GM 3.4. Ry GM 3.5. Rzepak GM 3.6. Pszenica GM 3.7. Ziemniak GM 4. Roliny GM w Afryce 5. Roliny GM w Europie 6. Instynkt samozachowawczy u zwierzt 7. Wielostronne korzyci ze zrwnowaonego rolnictwa 7.1. Rolnictwo konwencjonalne - przemysowe 7.2. Rolnictwo zrwnowaone (ekologiczne, organiczne czy biologiczne) Wnioski Pimiennictwo

5 11 13 13 15 17 18 19 21 22 23 24 27 30 32 36 37 40 41 42 43 48 50 55 63 64 65 66 66 68 69 75 77 77 80 89 92

GENETICALLY MODIFIED ORGANISMS PROMISES AND FACTS

Summary Nature and its biological diversity are the greatest treasures serving mankind. Various plant and animal species without which our life would not be possible: our food, medicines, textiles, wood, etc. Today, this basis for our existence is threatened by genetic contamination of the environment. Until recendy, it seemed that the greatest hazard is large-scale use of poisons in agriculture, medicine, the army or even by terrorists. Poisons constitute a great and as yet underestimated threat, yet their impact and time of dissemination are limited. Genetic contamination of the environment is a far greater hazard. These are living organisms that actively reproduce and spread out, are able to migrate and mutate. Once released they can neither be stopped nor controlled. Therefore, this hazard is irreversible. Playing with the genetic code, without any consultation, by Monsanto and other large corporations, is the greatest ethical problem in the history of science. This happens because the employed technologies: 1. are based on obsolete paradigms (one gene code only one protein), which fail to legitimate unjustified promises and ruin farmers who believe in them; 2. use extremely dangerous organisms which, as geneticists point out, is a recipe for catastrophe This includes a virus related to AIDS, bacteria related to Bacilus anthrax, a bacteria most often used in biological warfare or antibiotic resistant bacteria; 3. are not supported by appropriate research; profit, rather than ethics, is the objective of large corporations and serious, long-term research is cosdy; 4. attempt to prevent disclosure of any information on health and environmental hazards which may be adverse to the biotechnological industry; 5. conduct aggressive and deceptive campaigns propagating success, despite the fact that results of the GM plant experiments carried out it in most countries of the world for over 10 years negate it. Despite obvious facts confirmed almost all over the world, biotechnologists keep repeating the same biotechnological mantra that they are increasing croc production, improve product quality, reduce amounts of pesticide use. protect the environment and save the world from famines, etc.

OBIETNICE I FAKTY

When evaluating this over 10-year experiment carried out on the global scale, one must conclude the following: Crops have not been either larger or of better quality and usually even smaller by 5% to 20%. This has been proven both in the USA and in many other countries, such as Brazil, Paraguay, Australia, India, Indonesia, Argentina, Mexico, Columbia and Africa. In countries with dry and hot climate, GM plants have proven to be completely maladjusted. Despite reassurance on the part of the biotechnological industry, the amount of chemical pesticides has not only failed to drop but they had to be used in much greater amounts. This has also been confirmed in Brazil, China, India, Argentina, Mexico, Columbia, Australia, Oceania and Africa. In Brazil, comparing use in the years 2000-2004, 95% more of the herbicide Roundup was used as well as 29.8% more of other herbicides were used. Large corporations promised numerous benefits for the environment. Yet, they fail to understand that sterilisation of the environment is not beneficial for it as it constitutes the greatest hazard for biological diversity. GM plants have been in 75% equipped for feature tolerance of Roundup. The latter is a total herbicide which destroys, in a huge area of few dozen millions hectares, all plants and is toxic to all wildlife and humans. In practice, this resulted in a dramatic increase of the use of this product, contamination of the environment and the entire food chain. Roundup kills not only many species of useful insects, predator and parasitic insects which are the major restraint in pest development, but it also kills bees and their feed resources. Killing off bees in large areas of the USA or Canada is a very serious threat to agriculture and the human population. At this point, it is worth recalling a famous sentence by Einstein: If bees disappear from the surface of the Earth then men would only survive them by a few years. No more bees, no more pollination, no more plants, no more animals, no more man". Today, we have abundant scientific literature pointing put that mass use of glyphosate is a serious threat to the health of humans and animals and to the environment. Also, the idea of introducing toxins to plants which are to be eaten and of bacteria producing toxic proteins must be considered gruesome. The latest research shows that out of one hundred samples of plants with Bt, many failed to contain toxic protein, many contained very little of it (almost 10 times less than Monsanto ensured), yet occasionally they contained toxic protein in very large amounts, hundred times higher than in others. This perfectly explains why GM maize or cotton with Bt, which were supposed to guard against pests, failed for example, in India, Indonesia, China or Spain, and why 'superpests' resistant to toxic protein appeared so fast, and why many large animals, such as dogs or cows, die in Germany or sheep in India. In India, sheep fed regularly and exclusively on leaves of cotton with Bt after harvest. The effects of such a diet were horrifying. Over seventy shepherds reported that 25% of their droves died within 5-7 days. Only in four villages over 1,800 animals died and losses in the entire region can be estimated to be much over 10,000.

6

Genetycznie Modyfikowane Organizmy

The epidemic of suicides among farmers in India (until 2007, estimated to be over 15,000), is a real barometer of stress that globalisation and liberalisation of agriculture has introduced into agriculture and among farmers. In this large country, where 836 million inhabitants constituting 77% of the population live below the poverty line, the Indian Coordination Committee of Farmers' Movement was founded. This large-scale movement now demands that Prime Minister Manmohan Singh introduce legal regulations to safeguard the interests of millions of farmers, and most of all, ban GMO production, which were the prime cause of this stress. The view that the environment will always remain sterile is a merchant's view. Each and every natural scientist knows that in the ecological transformation theatre there is constant aspiration for adaptation to given environmental conditions, a pursuit of culmination. Large monocultures of cotton or soya in China, India or Latin America must have resulted in species adaptation to plants with Bt; these species could not have missed the opportunity to use such large feed resources. In the large number of those interested in such feed there were species which began to tolerate the toxins present there and thus turned into superpests. The large expansion of soya production in Argentina or Brazil was accompanied by numerous effects negative to the environment, i.e. mass deforestation at a pace of about 10,000 hectares per year, which is an equivalent of 20 sports stadiums per hour, soil erosion, reduction of many farms, bankruptcy of farmers. Only in Argentina, about 300,000 farmers lost their farms and work and they headed to such big cities as Buenos Aires or Salta to look for work. Most of them became unemployed and homeless. At this point, it should be recalled that in the tropics, the flow of elements is biological in nature and majority of mineral compounds is to be found in living organisms and not in the soil. Therefore, deforestation can cause a real tragedy. That is why the Amazon soil, upon introduction of monocultures on such a mass scale, has become unproductive, barren and very sensitive to erosion. Deforestation, e.g. of 17% of Mato Grosso in Brazil, large areas in Argentina, Paraguay and in other countries, has already affected climate change on the global scale. The conservation of nature, or of biodiversity, is not possible if we carry on with carefree genetic contamination of the environment. Co-existence, i.e. an adjacent location of conventional crops, and even organic ones, with GM crops is not possible. Suggesting that GM crops and normal crops could grow alongside, within an area of 10 m or 20 m distance from each other, is a disgrace to those who granted scientific degrees to such engineers or quasi-scientists who make such suggestions. The experiment with GM plants resulted in the emergence of superweeds or superpests, and defeating them is extremely costly. Only one of them, horseweed (Erigeron canadensis), has within 5 years, from 2001 to 2006. spread throughout 13 states, on the area 5 times larger than Poland and inhabited by a population 3 times larger. These species have already caused senniEi economic problems.

7

OBIETNICE I FAKTY

Research of GM food on animals by independent scientists, e.g. Pusztai, Malatesta, Jermakowa and many others, proved how dangerous such food is (serious changes in liver, pancreas and testicles, damaged organs, high mortality rate (> 56%) and stunted growth). Examples of the irresponsible introduction of Star Link maize into food or of the practical use of bovine somatotropin or 1 tryptophan have not only marked their place in the history of medicine, but also proved that such institutions as the Food and Drug Administration or the Environment Protection Agency are indolent. Many publications (Smith, 2007ab) indicate that animals can sense any threat better than employees of these institutions. We must not approve contraceptives. Roundup herbicide, manufactured by Monsanto, until recently advertised as being slightly harmful, proved to be a threat for the development of placenta in women and a potential destroyer of the human endocrine system. It has been established that this herbicide in doses much lower than those used in agriculture not only blocked the development of placenta, but also caused miscarriages and early birth of underweight children. As we know this later results in the ischaemic heart disease. The most powerful argument of the biotechnological industry is the necessity to save the world from famine and overpopulation. However, already 61 nations of the world have a negative birth rate which fails to ensure generation replacement. There is a growing number of information about the dropping fertility rate in the human population. This is the result of careless mass scale introduction of toxins into the environment, e.g. dioxins, in which Monsanto played the main role (agent orange in Vietnam). This clearly contradicts all the huge hypocritical propaganda of various UN agencies or large biotechnology multinationals such as Monsanto, which are allegedly eradicating overpopulation and famine in the world. At present, the world produces more food than ever, and there are more and more people starving in the world. Producing greater amounts of food does not mean that the poorest will benefit from it because they do not have the money to buy it. Genetic engineering will not change a thing. After all, nothing is given for free, one rather always wants to make a good profit (3 X > seed price, terminator technology and intellectual property charges). All the aforementioned details point to the fact that large corporations are already controlling all state institutions: the executive, legislative and judiciary estates as well as the media, and that in countries which are allegedly democratic like the USA, the electorate does not have its say. After all, financial support of election campaigns by Monsanto solicited gratitude on the part of such politicians as the US President or the UK Prime Minister. It seems that with money you can buy everything, even the law. The judiciary estate is completely unprepared for judging crimes against nature or humanity. Legal trash allowing to patent natural formations only confirms this. One usually is sentenced to 25 years or life imprisonment for homicide. Yet, the courts are totally not able to deal with crimes against nature that may result in disasters leading to famine,

8


9

suicides, death of entire populations or e.g. permanent radioactive contamina tion of hundreds of thousands of hectares. This is a result of corruption, a dis ease that is slowly sprawling throughout the whole world. Americans should dream that somebody like Kaczyski appears among their politicians to battle corruption. He might heal not only the American democracy but also the envi ronment. He would take care of health and reveal the whole truth about GMQ In today's world, the institution of the court expert fails to solve the problem. The most difficult is judging crimes of the rich, in particular crimes of industrial institutions, despite the fact that their operations are a threat to our future. They keep using their excuses, such as production secrets or research confidentiality, the latter being peculiar. Undoubtedly, they can better defend themselves having an army of well-paid lawyers than a juvenile delinquent who travelled to school without a ticket from Zagnask to Kielce and made Polish Railways lose a few PLN, or for example an 80-year old philosophy professor who got robbed on a train and was insolent enough not to appear in court. The companies that have caused economic disasters should be severely punished for such ideas with trag ic implications, so that such actions would never again be profitable for them. The legitimacy of patents for GMOs is discussed in many countries, e.g. in Argentina or Brazil. One could say that the multinationals stole the intellectual property rights of farmers and seeds, and now want the former to pay for the latter in order to be able to use them. On the 4 t h of July 2007, an international team of geneticists from 80 global organisations published information about how genes function (Caruso, 2007). They function as an elaborate complex of close ly inter-related elements. It refutes the grounds to patent seeds based on false assumptions and to introduce intellectual property fees for them (Caruso, 2007). Within less than 5 months, Monsanto lost four patents for GM plants. They all pertained to a sequence of genes related to cauliflower mosaic virus (Cmv) promotor. Thus, the law started functioning, unfortunately with much delay. Since this over 10-year GMO experiment is deveid of control combination, Poland - being free from GMOs - should perform such a role. It is a country with robust ecological organisations and in the opinion of many experts, its specific agriculture is best fit for this purpose. Many small and medium family-run farms have managed to survive, together with the invaluable knowledge of soil and the skill of maintaining it in optimum condition from generation to generation. Most lands have remained uncontaminated and preserved a high level of soil fertility. With small exceptions, we have biological diversity that is beyond comparison with that of entire Europe. As research on the valorisation of rural areas in Po land showed, we have very good natural and social conditions for the develop ment of organic farming. Farms in all provinces are fit for that, in particular those in the south and in north-eastern Poland, namely in the mountains and in the area of the Green Lungs of Poland where there is significant unemployment,. Conventional farmers always claim to have much higher crops. Therefore, one should realise what is the status of sustainable agriculture as compared to

the conventional in different parts of the world and in longer time horizons. Comparing these two systems is even more difficult since conventional farming most often uses somewhat degraded soil in monoculture conditions on very large areas. As the farm size decreases, their productivity grows. Research shows that small farms are 2-10 times more productive. Especially successful are the developing countries. A survey of 208 projects from 52 countries is the best illustration here. Almost 9 million farmers embraced sustainable farming in Africa, Asia and Latin America. The results of 89 projects showed that farmers achieved from 50 to 100% of crop increase in watered crops and from 5 to 10% in irrigated crops. In many cases, the amount of chemical pesticides has been substantively reduced. It is worth emphasising that FAO - the Food and Agriculture Organisation promotes sustainable farming, now implemented in 120 countries on a few dozen million hectares. In 2006, the production value of this farming was estimated to amount to 70 billion USD. This system is particularly beneficial for the environment, because it prevents or reduces air, water and soil contamination with fertilizers, pesticides and GMOs, effectively prevents famine in the world, stops detrimental climate change and is good to health of all living organisms. This system is much better than many forms of conventional farming, and even more than dangerous offers of biotechnologists. It should be emphasised that it is carried out in local climate conditions by scientists who with long-term research experience behind them, know their country better than smart alecs from Monsato. It should be remembered that the risk of irreversible changes in the natural environment caused by introducing GMOs is very serious. One cannot promote new technologies that contradict biological science, growing social awareness and social care for the future of life on Earth. Nobody can force any country to act to its own detriment. Nobody can be forced to buy something that is a threat to health, food safety and the environment. Neither the World Trade Organisation nor the EU can demand that from us. Luckily, there are more and more doubts between the GMO creators and the EU. Doubts, even though much too late, are also expressed in the United States, Canada, Argentina, Brazil and many other countries throughout the world. In closing, I would like to express the hope that after these sad experiences biotechnologists will understand that nature is not governed by commercial rights, and without understanding it, such ideas as GMOs tolerant of herbicides or plants with a gene of toxin-producing bacteria, have no future at all. One should now remedy the damages. However, Monsanto, with its typical arrogance is not considering this, attacking instead the last unconquered stronghold, Europe. There are hundreds of new genetically modified products waiting out there. An important question emerges: who is going to win the battle of ruling the world, a few superglobalists or the rest of the world?

10

WSTP

Najwikszym skarbem sucym caej ludzkoci jest przyro da i jej biologiczna rnorodno. Bez rnych gatunkw rolin i zwierzt nasze ycie nie byoby moliwe, jak rwnie bez yw noci, lekarstw, tkanin, drewna i innych. Dzisiaj ta podstawa na szej egzystencji jest zagroona przez genetyczne zanieczyszcza nie rodowiska. Do niedawna wydawao si nam, e najwikszym zagroe niem rodowiska s skaenia chemiczne i masowe stosowanie trucizn przez rolnictwo, medycyn, wojsko czy terrorystw. Tru cizny s wielkim i wci niedocenianym niebezpieczestwem, ale maj ograniczony czas oddziaywania i zasig rozprzestrze niania. Zanieczyszczenia genetyczne rodowiska stwarzaj znacznie wiksze zagroenia. S to organizmy ywe, ktre aktywnie si rozmnaaj i rozprzestrzeniaj, mog migrowa i mutowa. Raz uwolnione, nie mog by zatrzymane ani kontrolowane, jest to wic zagroenie nieodwracalne.

11

INYNIERIA GENETYCZNA - NAJPOWANIEJSZY PROBLEM ETYCZNY W HISTORII NAUKI

George Wald, laureat medycznej nagrody Nobla stwierdzi, e inynieria ge netyczna stawi przed naszym spoeczestwem problemy niespotykane przedtem nie tylko w caej historii nauki, ale i historii ycia na Ziemi. Inynieria genetycz na oddaje do rk ludzkich moliwo byskawicznego przeprojektowywania or ganizmw ywych, ktre s efektem trzech miliardw lat ewolucji. Nie mona myli interwencji genetycznych z wczeniejszymi prbami zmian naturalnego po rzdku, ktrymi s na przykad krzyowanie zwierzt czy rolin lub wywoywa nie mutacji przy pomocy promieniowania radioaktywnego. Owe wczeniejsze metody dziaay wycznie w przypadku gatunkw pojedynczych lub blisko spo krewnionych. Natomiast inynieria genetyczna dzisiaj polega na przemieszczaniu genw nie tylko pomidzy spokrewnymi gatunkami, ale nawet midzy krlestwem zwierzt i rolin, przekraczajc wszelkie dotychczasowe granice dzielce ywe organizmy (Wald 1976). Przekraczajc barier midzyrodzajow, czy nawet midzy krlestwami rolin i zwierzt, genetycy nie zmieniaj jednego gatunku, lecz igraj z genami wszystkich gatunkw. Inynieria genetyczna stanowi najpowaniejszy problem etyczny w historii nauki. Podanie drog inynierii genetycznej (bez wiedzy o jej skutkach) jest bardzo niebezpieczne. Dziki takim dziaaniom mog powsta zupenie nowe choroby zwierzt i rolin, nowe rda raka i nieznane wczeniej epidemie (Wald 1976). Na destruktywny charakter praktyk koncernw biotechnologicznych wskazuj midzy innymi nastpujce fakty:

1.1. Niewiarygodne, przestarzae podstawy biotechnologii, niedajce prawa do obietnic rujnujcych rolnikwWedug starych teorii genetycznych, kady gen koduje tylko jedn odmian biaka, co oznaczaoby jeden gen na kade biako". Biolodzy podejrzewali kie dy, e w ciele ludzkim jest przynajmniej 100 000 rnych biaek, std zaoyli, e genw te musi by okoo 100 000. Gdy w 2000 roku ogoszono, e liczba genw u czowieka wynosi okoo 30 000 okazao si, e hipoteza ta nie ma pod-

13

OBIETNICE I FAKTY staw. Wikszo genw ludzkich moe kodowa dwie lub trzy odmiany biaka jednoczenie, a geny kodujce tylko jeden rodzaj biaka s nieliczne. Ten fakt, e geny potrafi kodowa wiele odmian biaka moe tumaczy, skd bierze si tyle niepowodze w inynierii genetycznej. Sam fakt, i jeden gen moe kodowa wiele odmian biaka, rozbija fundamenty przemysu wartego 73,5 miliardw do larw (Commoner 2002). Wedug zaoe inynierii genetycznej, przyjtej za podstaw dziaa prze mysu biotechnologicznego, od 1976 roku DNA jest zestawem cakowicie indy widualnych genw, ktre dziaaj niezalenie od siebie. Jednak organizmy, tak samo jak ekosystemy, nie funkcjonuj jako zbiory niezalenych elementw, cze go inynierowie genetyczni nie chc zrozumie. W 2007 roku konsorcjum genetykw z 80 organizacji na wiecie opubliko wao informacj, jak funkcjonuj geny (Caruso 2007). Dziaaj one jako kom pleks cile ze sob zwizany. Jeeli ignoruje si t zoono i usiuje si zmie ni ktry z tych systemw bez wzgldu na inne z nim wspdziaajce, to mona doprowadzi do katastrof ekologicznych lub do powanych problemw zdrowot nych. Przypomina to stosowanie antybiotykw, ktre wydaway si cudownym lekiem na wszelkie infekcje, na ktrych przemys farmakologiczny zarobi mi liardy. Lekarze nie zdawali sobie sprawy, e materia genetyczny powodujcy od porno przeniesie si tak atwo do innych gatunkw drobnoustrojw. Antybio tyki, tak atwo przypisywane dla bahej infekcji, prdzej czy pniej doprowadz do powstania superinfekcji, ktrej nie da si pokona. Ju w maju 2000 roku ujawniono efekt poczenia bdu czowieka z nieprzewidzialnymi skutkami ubocznymi zastosowania inynierii genetycznej. Soja Roundup Ready, gwny produkt firmy Monsanto, znajdowaa si na rynku ju sidmy rok. Firma Monsanto sdzia, e wyprodukowaa soj tylko z jednym nowym genem. Pracownicy koncernu odkryli jednak, e ich soja zawieraa jesz cze dwa inne geny, ktre znalazy si w niej przypadkiem. Wykazuje to, e mo dyfikacje genetyczne wcale nie s precyzyjnym, czystym procesem, a zatem na ich podstawie niczego nie mona obiecywa. Naukowcy nie s w stanie kontrolo wa iloci wprowadzanych genw, kolejnoci wprowadzania ich do DNA ani tego, gdzie si znajd i jak na siebie dziaaj wzajemnie. Dodatkowe kopie, czy te fragmenty genw mog zakci dziaanie innych obcych genw wprowadzo nych do DNA. To z kolei moe odbi si na wydolnoci i skadzie odywczym caej roliny i mie wpyw na zdrowie czowieka i rodowisko. Wedug niezalenego eksperta, doktora Arpada Pusztaia, nie istniej bada nia, przy pomocy ktrych mona by okreli ewentualne zagroenia ze strony choby jednego tylko, planowanego genu obcego, a co dopiero fragmentw ge nw lub sekwencji genw uszkodzonych podczas wprowadzania genu obcego.

_ 14


1.2. Wykorzystywanie wyjtkowo niebezpiecznych organizmw w biotechnologiiWedug niektrych genetykw, dziaania inynierw genetycznych to recepta na katastrof (Ho, Ryan, Cummins 1999, 2000). Przy wstrzeleniu obcych genw do komrek tylko niewielka cz z nich trafia do acucha DNA. Aby sprawdzi, ktra z komrek zawiera w swoim DNA obcy gen, docza si do niego gen znacznikowy odporny na antybiotyki (Antibiotic Resistant Marker Gene). Jeeli gen ARM po spoyciu GM roliny przenie sie si do bakterii przewodu pokarmowego, to mog powsta nowe niebezpiecz ne bakterie oporne na antybiotyki. Brytyjskie Towarzystwo Medyczne uwaa to za wystarczajcy powd, aby natychmiast wycofa ywno pochodzc z gene tycznie modyfikowanych rolin. Najwikszym wyzwaniem w ocenie ryzyka jest stwierdzenie efektu pozycyj nego genu obcego oraz innych czynnikw, ktre mog przypadkowo wcza geny poprzez ich poziomy transfer. Inynieria genetyczna zwiksza szans hory zontalnego transferu genw. Jest to bardzo prawdopodobne, gdy wyjtkowo grone chorobotwrcze bakterie i wirusy bywaj wykorzystywane w pracach bio technologw. Najpospolitsz bakteri wykorzystywan w biotechnologu jest pospolita bak teria glebowa Bacilus thuringiensis Beri. Jest ona blisko spokrewniona z innymi bakteriami glebowymi, jak Bacilus cereus czy Bacilus antracis - wglik, najpo spolitsza bakteria wykorzystywana w produkcji broni biologicznej. Bakterie te mog atwo wymienia midzy sob plazmidy zawierajce toksyczne geny (Cum mins 2001). Jeeli B. antracis pobraby gen Bt z GM roliny przez horyzontalny transport genw, mgby powsta nowy szczep B. antracis o waciwociach trudnych do przewidzenia. W Australii, aby zwalczy plag myszy polnych, zmodyfikowano technik inynierii genetycznej wirus ospy mysiej. Najpierw wprowadzono gen, ktrego produkt biakowy mia oddziaywa z powierzchniowymi biakami komrek ja jowych. Dla wzmocnienia tego efektu wprowadzono nastpnie gen interleukiny liczc na to, e mysz-gospodarz bdzie produkowaa przeciwciaa zwalczajce jej wasne komrki jajowe, co uczyni j bezpodn. Jednak w 9 dni pniej wirus spowodowa zniszczenie ich ukadu opornociowego i wszystkie myszy zginy. Ten genialny" eksperyment oywi dyskusj nad tym, e mona takie badania wykorzysta do produkcji broni biologicznej, ktra mogaby by wykorzystana przez terrorystw. Przy wprowadzaniu nowych genw, aby uzyska ich siln ekspresj, docza si do nich sekwencj DNA zwan promoterem (ang. promoter). Do takich ge netycznych najedcw" nale przede wszystkim wirusy, gdy promotery wiru sowe reaguj z DNA wszystkich rolin. Taki element struktury genetycznej wy korzystywany do modyfikacji rolin moe prowokowa ekspresj innych genw

15

OBIETNICE I FAKTY w hodowlach komrek. Wczeniej panowa pogld, e promoter ten dziaa w taki sposb tylko w rolinach. Wspomniany promoter, np. CAMV35S, to fragment wirusa choroby mozaikowej kalafiorw, nalecy do pararetrowirusw, a wic do podobnego wirusa, ktry wywouje AIDS. Moe on sprowokowa upoledzenie odpornoci czowieka i w konsekwencji rozwj naprzykad nowotworw zoli wych, albo moe by punktem wyjcia nowych wirusw (Ho et al. 1999, 2000). Ju sama moliwo takich skutkw dla ludzi i zwierzt przemawia za niedo puszczeniem w najbliszych latach na nasz rynek tak ryzykownych innowacji, jak pasze i ywno GM uzyskiwana z wektorem CAMV35S. Naukowcy podejrzewaj, e to agresywny sposb dziaania promotera spo wodowa uszkodzenia organw i ukadu opornociowego badanych zwierzt. Kolejne badania wyjaniy e taki promoter (np. wirusa choroby mozaikowej kalafiora Cmv) moe uaktywni naturalnie upione geny i spowodowa nieprze widziane skutki. Naukowcy z caego wiata apelowali o zakaz jego stosowania w przemyle biotechnologicznym (Smith 2007a). Nikt nie sprawdzi, czy zgod nie z obawami naukowcw promoter CaMV moe wywoa nadmierny rozwj komrek w tkankach, ktry moe prowadzi do raka. Produkty genowe nowe dla ewolucji mog by toksyczne dla ludzi i zwierzt, prowokujc powane reakcje immunologiczne. Niekontrolowany proces powo dujcy mutacje GMO moe generowa niechciane toksyczne i immunogeniczne produkty. Endogeniczne wirusy powodujce choroby mog zosta uaktywnione w procesie transgenicznym. Transgeny w GMO, w tym kopie genw z bakterii i wirusw chorobotwrczych, jak rwnie geny odporne na antybiotyki mog by przenoszone z pykiem do innych gatunkw albo do innych genomw drog po ziomego transferu genw. Genetycznie modyfikowane roliny uprawne tolerujce herbicydy mog akumulowa herbicydy i pozostaoci herbicydowe silnie toksyczne dla ludzi, zwierzt i rolin. Wpyw rodowiska na produkcj biaek oraz rnice w genomie soi natural nej i genetycznie zmodyfikowanej sprawdzano jedynie w kilku wybranych wa runkach, efekty dziaania obu czynnikw mierzono jedynie przy okazji pomia rw niektrych cech soi, np. wydajnoci jej plonw. W badaniach w ramach oceny ryzyka bardzo niewiele uwagi powicono moliwoci nieoczekiwanych zmian powstaych na skutek reakcji zoonych lub obecnoci wielu genw ob cych. W produkcji ywnoci z rolin GM przeprowadza si rutynowe badania zmian skadu odywczego. S one jednak zbyt ograniczone, aby poprawnie wy kaza rnice w skadzie po modyfikacjach genetycznych, a tych moe by na prawd wiele. Co wicej, cz z wykazanych zmian w skadzie odywczym zo staa po prostu zignorowana. Badacze nie zrobili testw wykrywajcych alergi na zmodyfikowan soj u organizmw j spoywajcych. Dr Pusztai okreli w brak w badaniach nad bezpieczestwem ywnoci mianem pity achillesowej" ywnoci z organizmw GM.

16


W dziedzinie modyfikacji upraw wszdzie pojawiaj si jeszcze sprzecznoci i luki w wiedzy (Visser et al. 2000). A mimo tego na caym wiecie hoduje si ju bardzo wiele zmodyfikowanych rolin, za ich hodowcy nie maj pojcia o pod stawowych zmianach, ktre zaszy w tych rolinach. Bez dokadnych i cigych analiz dugo jeszcze nie bdzie wiadomo, czy pojawi si jakie niebezpieczne efekty genetyczne. Obecne uprawy modyfikowane genetycznie s niczym innym, jak ogromnym, niekontrolowanym eksperymentem, ktrego wyniku nie da si przewidzie, a jego skutki mog by katastrofalne.

1.3.Brak odpowiednich badaInynieria genetyczna swobodnie ingeruje w naturalny ad biologiczny, ktry ksztatowa si przez miliony lat. Moe to doprowadzi do gwatownych zmian w cigu jednego pokolenia, bez najmniejszego naszego wyobraenia o skutkach tych dziaa. Dzisiaj genetycy z olbrzymi arogancj prbuj poprawia Pana Boga w tworzeniu nowych gatunkw. Manipuluj genami niekiedy bardzo odle gych od siebie gatunkw, a potem nowe stworzone przez siebie odmiany rolin wprowadzaj bezkarnie do rodowiska, np. pomidor z genem ryby, ziemniak z genem przebiniegu, saat z genem szczura, soj z genami bakterii czy ry z genem ludzkim. S to dziaania zupenie nieodpowiedzialne. Dziaalno ta nie jest z nikim konsultowana ani uzgadniana. Nie ma tu kombinacji kontrolnej, nie przeznacza si te powaniejszych rodkw na dugotrwae badania, ktre mo gyby wyjani, jak wielkie jest ryzyko takiej dziaalnoci. Wobec tych faktw trudno jest tak dyscyplin uwaa za nauk. Wbrew naszej woli ludzie s kr likami dowiadczalnymi w najwikszym, najbardziej nieodpowiedzialnym eks perymencie ywieniowym w historii nauki. Wyniki tych bardzo wstpnych jesz cze eksperymentw naukowych wykorzystuj globalne firmy i przemys, ktry zwietrzy tu szans na bardzo due zyski. Cele biotechnologii s atwe do zrozumienia. Nie jest to etyka, ale zysk. Aby nie ogranicza zyskw, nie zamierzaj prowadzi koniecznych dugotrwaych ba da. Badania, na ktrych si opieraj firmy biotechnologiczne, przeprowadzono z wielkim popiechem, w krtkim czasie i zwykle w jednorodnych warunkach klimatycznych. Nie mona si na nich opiera, podejmujc wakie, nieodwracal ne decyzje. Wikszo takich dziaa pozostaje te poza kontrol spoeczn. Nie mog one zatem budzi zaufania. ywno pochodzca od organizmw gene tycznie zmodyfikowanych pojawia si na naszych rynkach nie dziki naukowym badaniom, ale z powodu naciskw i nieodpowiedzialnych obietnic przemysu biotechnologicznego. Jeeli mona w ogle mwi o badaniach naukowych, zwaszcza prowadzonych przez niezalene instytucje, to na ich podstawie powin no si raczej zakaza produkowania takiej ywnoci, ni dopuszcza j do sprze day.

17

OBIETNICE I FAKTY

1.4. Prby ukrywania informacji o zagroeniach zdrowia i rodowiskaPrzemys biotechnologiczny, niezalenie od prby realizacji obietnic bez po krycia, wyrzdzi wiele szkd przyrodzie Ziemi, i to nie tylko przez nieprowadzenie odpowiednich wasnych bada, ale przez: blokowanie bada niezalenych instytucji czy osb nad ryzykiem dla zdrowia, rodowiska, dla biologicznej r norodnoci, jakoci gleby oraz nad bezpieczestwem ywnociowym narusza nym przez masowe wprowadzanie metodami legalnymi i nielegalnymi niebez piecznych upraw. W tej materii istnieje w pimiennictwie wiele pozycji, ktre w przekonywujcy sposb dowodz istnienia spisku uknutego przez przemys bio technologiczny. Ma on ograniczy wolno wypowiedzi, a nawet naukowego dia logu o bezpieczestwie GM ywnoci (Smith 2007ab). Przykadowo Jeffrey Smith w Nasionach kamstwa jaskrawo przedstawia niepokojcy obraz rzdu, ktry wraz z organizacjami powoanymi do czuwania nad bezpieczestwem yw nociowym, zagroeniami dla rodowiska, utrzymywanymi z pienidzy podatni kw, dziaaj dokadnie przeciw interesowi spoecznemu. Opisuje on kilkanacie przypadkw zmowy przeciwko ludziom podwaajcym racje bytu tego gigan tycznego eksperymentu na naszej ywnoci i na naszym zdrowiu i rodowisku. Ujawnia te, jak wielk szkod wyrzdzili licznym pokoleniom na caym wiecie biotechnologiczni lobbyci, kierujcy si wycznie krtkotrwaymi zyskami. Dziaalno ta prowadzona w interesie firm biotechnologicznych to midzy innymi(Pusztai 2007): wstrzymywanie finansowania bada nad nowymi technikami genetycz nymi; prba cakowitego uzalenienia rolnikw od biotechnologicznych korpo racji;

prby niszczenia niezalenych naukowcw, ktrzy prowadzili badania nad zagroeniami, jakie stwarzaj GMO, i mieli odwag wyniki tych ba da opublikowa. Za pomoc nacisku politycznego przemys biotechnologiczny spowodowa, e w USA nie ma odpowiedniej regulacji prawnej w sprawie inynierii genetycz nej, a ocena ryzyka jest oparta na mglistych podstawach. Wyniki oceny ryzyka nie s dopuszczane do publicznej i niezalenej oceny. Za pomoc Midzynarodo wej Organizacji Handlu firmy biotechnologiczne usiuj wymusi na innych kra jach akceptowanie ich produktw (np. naciski USA na UE). Wielkie korporacje, posiadajce nieograniczone rodki finansowe, nie tylko nie prowadz koniecznych bada, ale ograniczaj wszelkimi moliwymi sposo bami niezalenych badaczy przed ujawnianiem prawdy niekorzystnej dla intere sw owych korporacji: jeden na piciu naukowcw dosta nakaz wykluczenia lub zmienienia informacji zawartych w opracowaniach naukowych;

18


ponad poowa z 3247 respondentw bya zmuszona do zmiany informa cji lub wycofania czci wynikw swoich bada. Wedug ankiety przeprowadzonej przez Institute of Professionals, Managers and Specialists 150 z 500 respondentw zostao zmuszonych do wprowadzenia zmian w wynikach bada, a w tym: 17% do zmian wynikw w taki sposb, aby byy korzystne dla klienta; 10%, aby zmienili wyniki, jeeli s zainteresowani przedueniem kon traktu; 3% nakazano niepublikowanie niekorzystnych wynikw. W ankiecie Amerykaskiej Agencji do spraw Ryb i Dzikich Zwierzt (US Fish and Wildlife Service) dotyczcej ochrony zagroonych gatunkw rolin i zwierzt respondenci stwierdzili, e: 44% nakazano wstrzymanie danych, ktre wskazyway na potrzeb ochrony gatunkw; 20% poinstruowano, by zrezygnowali z prawdy naukowej przez wycze nie lub zmian danych lub opinii; 56% znao przypadki, w ktrych interesy handlowe wywoay odwrce nie lub wycofanie decyzji czy wnioskw za pomoc interwencji politycz nej. Badania przeprowadzone przez Narodowy Instytut Zdrowia w USA (NIH) na 103 naukowcach rzdowych wykazay: 44 przypadki naruszenia zasad etycznych dotyczcych wsppracy z fir mami farmaceutycznymi; 9 mogo naruszy prawo karne. Departament Zdrowia i Usug w USA otrzyma 274 skargi o domniemanych wykroczeniach w 2004. W zwizku z niedostatecznym personelem mogli oni zbada jedynie 23 przypadki.

1.5. Agresywna reklama, przeczca wynikom eksperymentw z GMTemat GMO jest bardzo kontrowersyjny na wiecie, w Europie, a take w Polsce. Najwiksze kontrowersje budz rnice w interpretacji faktw poda wanych przez Monsanto czy inne wielkie korporacje z jednej strony, z drugiej przez rzdy danych krajw, przez rolnikw czy organizacje spoeczne. Jest to agresywna propaganda sukcesu zawyajca faktyczne dane. Propagandzici firm biotechnologicznych nawet kompletn klsk potrafi przedstawi jako sukces. S jednak sabi z matematyki, potrafi tylko dodawa, ale odejmowa nie potra fi. Dziki temu krzywe ilustrujce rzekome sukcesy tak szybko pn si do gry. Jest to nieetyczne i nieodpowiedzialne, w powanym stopniu podwaajce wia rygodno wielkiego biznesu.

19 .

Wielkie korporacje, jak Monsanto Syngenta, Pionier, Dupont, Bayer i inne, stosuj agresywn reklam, obiecujc olbrzymie sukcesy i zapewniajc, e to wanie ich nowe produkty stworz trwae i zrwnowaone rolnictwo, zwiksz plony, zmniejsz zuycie chemicznych rodkw ochrony rolin, zapewni czyste rodowisko, zadbaj o czysto nasion, zlikwiduj gd na wiecie i znacznie poprawi stan zdrowia spoecznego. Nikt jednak w to nie wierzy. Chodzi tu o zmonopolizowanie wiatowego rynku na nasiona, ywno, rodki medyczne, drewno i papier. Kady czowiek, orientujcy si cho troch w dziaalnoci tych korporacji, przyjmuje tak reklam z wielk rezerw. Przecie firmy te w czasie wieloletniej dziaalnoci ju wielokrotnie bezkarnie mijay si z prawd, obiecujc bezpie czestwo swoich produktw. Przykadowo - zmodyfikowany genetycznie hor mon wzrostu (rbGH) mia zwikszy u krw produkcj mleka, a okazao si, e zwiksza take ryzyko raka piersi, prostaty i okrnicy u pijcych to mleko. Przy pomina si historia ujawnienia o kilkanacie lat za pno negatywnego dziaania niesawnej pamici herbicydu produkowanego przez Monsanto, a znanego na wiecie jako orange factor (2,4,D, 2,4,5,T i dioksyna), stosowanego na masow skal przez amerykask armi w Wietnamie, a take wielu innych substancji, jak polichlorowane difenyle, freony, talidomid i rne pestycydy. Ich producenci, czsto ci sami, ktrzy dzi zalewaj wiat GMO, take zapewniali o bezpiecze stwie swoich produktw. Dzisiaj lawinowo publikuje si wyniki bada prowa dzone nie przez wielkie firmy, ale przez licznych niezalenych badaczy na wie cie, ktre udowadniaj tragiczne skutki wczeniejszego braku takich niezale nych bada. Jeszcze dzisiaj, dwadziecia kilka lat po wojnie w Wietnamie, u weteranw wojsk USA, ktrzy tam walczyli, znajduje si dioksyny w ich nasie niu, a u ich dzieci odnotowuje si osabienie systemu immunologicznego, po wane i chroniczne infekcje, alergie, nadmiern wraliwo na chemikalia, ast m, trudnoci w nauce i choroby nowotworowe (Rapp 2007).

20

HISTORIA PONAD 10-LETNIEGO NIEUDANEGO EKSPERYMENTU

Wobec faktw opisanych wyej, zwaszcza w punkcie c, okoo 600 naukow cw z 72 krajw reprezentujcych liczne dyscypliny naukowe podpisao list ot warty do rzdw, domagajc si moratorium lub cakowitego zakazu wytwarza nia ywnoci genetycznie zmodyfikowanej, zakazu patentw i wszelkich proce dur z GMO, nasionami i genami oraz zwrcenia uwagi na przyszo rolnictwa i bezpieczestwa ywnociowego (Ho, Lim Li Ching et al. 2003). Badacze z ISP (Independent Science Panel - Niezaleny Panel Naukowy) midzy innymi napisa li, ze niedopuszczalne s nastpujce fakty: brak oglnodostpnych informacji o technologii genetycznych modyfikacji; zerowa odpowiedzialno naukowcw, zajmujcych si genetyczn mo dyfikacj ywnoci, za swoj prac; brak niezalenych, uczciwych bada nad zagroeniami zwizanymi z modyfikacjami genetycznymi oraz oceny takich zagroe; stronniczo cia ustawodawczych i instytucji informacyjnych, ktre sze rz propagand, a nie s zainteresowane publikowaniem istotnych infor macji dla omawianego tematu; nieustanne konflikty interesw na tle komercyjnym i politycznym, zwi zane z badaniami, rozwojem i prawodawstwem dotyczcych GM; nieustanne prby uciszania i szkalowania naukowcw chccych przed stawi badania, ktre mog okaza si niekorzystne dla producentw GMO; nieustanne zaprzeczanie istnienia lub pomijanie przez zwolennikw modyfikacji genetycznych licznych dowodw naukowych na zagroenia zdrowotne i ekologiczne zwizane z GM; praktyka ta nieobca jest rw nie ciaom ustawodawczym i doradczym, ktre powinny by bezstronne; nagminne goszenie przez korporacje biotechnologiczne twierdze o ko rzyciach pyncych z genetycznych modyfikacji i powtarzanie ich bez krytycznie przez zwizany z nimi establishment naukowy, nawet w obli czu licznych dowodw wiadczcych o tym, e ywno z GM rolin nie daje korzyci ani na polu badawczym, ani w praktyce; niech do uznania faktu, i wsparcie finansowe ze strony korporacji na rzecz bada akademickich nad GM w istocie maleje; midzynarodowe

21

OBIETNICE I FAKTY firmy biotechnologiczne oraz ich udziaowcy zaczynaj kwestionowa suszno przedsiwzicia" genetycznych modyfikacji; podwaanie rozlicznych dowodw wiadczcych o korzyciach pyn cych z naturalnych sposobw uprawy roli i hodowli, korzystnych dla zdrowia i rodowiska, a take odrzucanie tyche dowodw, jak rwnie dowodw na nieszkodliwo ywnoci naturalnej oraz jej wpyw na dobrostan spoeczny rolnikw i spoecznoci lokalnych. Po 10 latach handlowych upraw GMO mona ju oceni obietnice wielkich korporacji. Jest to konieczne, bo biotechnolodzy, wbrew oczywistym faktom po twierdzonym niemal na caym wiecie, powtarzaj wci t sam biotechnolo giczn mantr, e zwikszaj plony, poprawiaj jako produktw, zmniejszaj ilo pestycydw, chroni rodowisko, wiat przed godem.

2.1. Rzekome zwikszenie plonw i poprawienie ich jakociIstniej mnstwo mitw na ten temat, ale nie przedstawiono dotychczas ad nych przekonywajcych dowodw. Oceniajc z perspektywy kilkuletniej, plony nie zostay zwikszone w porwnaniu do upraw konwencjonalnych, ani te nie byy lepszej jakoci. Ewidencja faktw zebranych w ostatnich latach wykazaa, e wysoko plonw upraw GM nie wzrosa. Na przykad w Pnocnej Ameryce rolnicy zebrali plony soi o 5-10%, a niekiedy i o 20% mniejsze. W wielu przy padkach wprowadzenie GM do upraw spowodowao, i amerykascy farmerzy stracili miliardy dolarw z eksportu (Benbrook 2001, 2004). Wykazano to za rwno w USA, jak i w wielu innych krajach, jak: Brazylia, Paragwaj, Australia, Indie, Indonezja, Argentyna, Meksyk, Kolumbia i Afryka. W 2006 roku na sku tek suszy plony GM soi w Paragwaju byy znacznie mniejsze - zamiast oczeki wanych 5,5 min ton, tylko 4,04 na 2 min ha. Ministerstwo Ochrony rodowiska Paragwaju stwierdzio, e gorcy klimat nie sprzyja GM soi z tolerancj na her bicyd Roundup, co spowodowao straty rzdu 60-90%. To samo w Indiach. Plo ny znacznie poniej oczekiwa i niemono spacenia zacignitych kredytw spowodowa)', e tysice farmerw z regionw Andhra Pradesh i Maharasthra popenio samobjstwo. Take w Australii (0,5 min ha baweny) w latach 2002, 2006/07 zanotowano znaczny spadek w produkcji baweny. Znaczny spadek w produkcji baweny (39%) i w liczbie farmerw j uprawiajcych zanotowano w Afryce (w 1996/97 roku bawen uprawiano tam na 90,418 ha, a w 2006/07 tylko 18,114 ha). W Indonezji mocno reklamowany przez Monsanto ekspery ment z GM bawen zakoczy si niepowodzeniem i mimo wydania 700 tys. dolarw na apwki dla urzdnikw, koncern si z Indonezji musia si wycofa. To samo miao miejsce w .Argentynie. W 1995/96 roku byo tam milion hekta rw uprawianej baweny Bt, a ju kilka lat pniej w 2002/03 roku tylko 315,000 ha, a wic nastpi spadek w powierzchni tej uprawy o 70%. W Meksyku take

22


mia miejsce podobny spadek w zainteresowaniu produkcj baweny wg zalece Monsanto. W 1 9 9 6 roku powierzchnia uprawy baweny Bt wynosia: 315 tys. ha, a w 2006 tylko 115 tys. ha. Podobny, cho nieco mniejszy spadek zanotowano w Kolumbii. W obliczu tych faktw nie mona si zgodzi na powtarzanie propagando wych obietnic dawanych 10 lat temu na podstawie uproszczonego eksperymen tu, przeprowadzonego tylko w okrelonych, jednorodnych warunkach, a nie po wtrzonego w innych, zwaszcza gdy chciao si to powtrzy masowo niemal na caym wiecie. Jak dotd, przewaaj straty. Pisze si kamliwie o ogromnych zyskach z tych upraw, ale s to zyski wielkich korporacji, a nie rolnikw. Jako dowd polecam materiay i filmy z wypowiedziami rolnikw amerykaskich, ka nadyjskich, argentyskich czy hinduskich, a wic osb najbardziej wiarygodnych.

2.2. Rzekome zmniejszenie zabiegw ochrony rolinGMO s bardzo wraliwe na susz, a ich uprawy wymagaj nie mniej, a wi cej pestycydw. Dr Charles Benbrook (2001, 2004), wykorzystujc dane Mini sterstwa Rolnictwa USA, wykaza, e zuycie pestycydw i herbicydw na 222 min ha uprawy GM soi, kukurydzy i baweny w latach 1996-2004 byo wiksze w porwnaniu z uprawami tradycyjnymi o 22,7 tys. ton. W poudniowo-wschod nich Stanach Zjednoczonych, gdzie niemal cakowicie rolnicy przeszli na upraw soi i baweny GM, rolnictwo jest na granicy zaamania. Dua ilo chemicznych rodkw ochrony rolin powoduje, e zyskowno farm gwatownie spada. Po mimo zapewnie przemysu biotechnologicznego, ilo chemicznych rodkw ochrony rolin nie tylko nie zmniejszya si, jak zapewniano, ale trzeba ich byo stosowa znacznie wicej. Potwierdzono to take w Brazylii, w Chinach, w In diach, w Argentynie, Meksyku, Kolumbii, Australii, Oceanii i w Afryce. W Bra zylii, porwnujc lata 2000-2004, zuyto 5% wicej herbicydu Roundup i o 29,8% wicej innych herbicydw. W wikszoci krajw, ktre uprawiay ro liny GM, pojawiy si superchwasty, z ktrymi walka jest coraz trudniej sza. Farmerzy stosuj coraz wicej ronych herbicydw, co zwiksza kosz ty danej GM uprawy i znakomicie zwiksza zarobki producentw herbicy dw (Who bebefits from gm crops 2007, 2008). Przemys biotechnologicz ny opracowa odmiany kukurydzy i soi gm z tolerancj na nie jeden, a dwa herbicydy. W Chinach, gdzie uprawia si bawen Bt, na 6 milionach ha doszo do nie oczekiwanego ataku szkodnikw wtrnych, co zmusio do zwikszonego stoso wania zabiegw ochrony rolin. Podobnie w Indiach: na 9 milionach ha bawena z Bt zostaa zaatakowana przez szkodniki, co spowodowao zmniejszenie plonw i wielokrotn zwyk stosowanych pestycydw. To samo miao miejsce w Argen tynie, Meksyku i Kolumbii.

23

OBIETNICE I FAKTY

2.3. Rzekoma poprawa stanu rodowiskaWielkie korporacje obiecyway wiele korzyci dla rodowiska. Obawia si jednak trzeba, e to te jest nieporozumienie. Nie chodzi tu o sterylne, pozbawio ne wszelkich organizmw ywych rodowisko, bo to byoby najwiksze zagroe nie dla biologicznej rnorodnoci. Gwn modyfikacj genetyczn stosowan dla GM rolin jest tolerancja na glifosfat - skadnik aktywny herbicydu Roundup. Zabiegami objto w 75% wszystkie roliny GM (lucerna, burak, kukurydza, soja, bawena, len, ry) na obszarze liczcym kilkadziesit milionw hektarw. Sowo herbicyd" jest tu mylce. Jest to totalna trucizna nie tylko dla rolin, ale dla wszystkiego, co yje, a wic dla pszcz, wielu gatunkw owadw poytecznych i dla ich bazy pokar mowej. Jest on take bardzo toksyczny dla pazw, a do wyjtkowo wraliwych zwierzt nale psy. Istnieje dzi bogata literatura naukowa wskazujca na to, e masowe stosowanie glifosatu w poczeniu z rolinami GM stanowi istotne zagroenie dla zdrowia ludzi i zwierzt oraz dla rodowiska (Ho et al. 2003). Doprowadzio to w praktyce do skaenia rodowiska i caego acucha pokar mowego (Ho et al. 2003). Niektre produkty z GMO miay mie swoje wasne insektycydy (kukury dza, bawena, ziemniak, pomidor). Miao to zmniejsza stosowanie chemicznych rodkw ochrony rolin. Sam pomys wprowadzania toksyn do rolinnoci, kt ra ma by zjadana, jest makabryczny. Roliny GM w 25% zaopatrzono w toksycz ne biako Cry kodowane przez gen Bt (z bakterii Bacilus thuringiensis Beri). Jednak ta nowa toksyna nie dziaa selektywnie tylko na gsienice szkodnika danej roliny, ale podobnie jak totalny herbicyd Roundup - prowadzi do mier telnoci bardzo wielu gatunkw. Biotechnolodzy wykorzystuj wiele szczepw tej bakterii bez przeprowadzenia odpowiednich bada ekologicznych nad ich wpywem na rodowisko. Wprawdzie gsienice atakujce rolinno z wszcze pionym np. genem Bacilus thuringiensis czy jadu skorpiona giny, ale giny rwnie owady poyteczne, jak pasoytnicze bonkwki, zotooki (Dutton et al. 2002), pszczoy, mikroorganizmy glebowe, a nawet ptaki, ktre zjaday takie g sienice. Liczne badania przeprowadzone na Wgrzech wykazay, e pyek kukurydzy Bt jest silnie toksyczny i zagraa 186 gatunkom motyli, ktre s prawnie chro nione na Wgrzech (Darvas et al. 2002, 2003, 2006), a to samo dotyczy wielu innych krajw, gdzie kukurydza GM z Bt zostaa wprowadzona. Wykazano mi dzy innymi jego toksyczno dla gsienic chronionego w USA motyla, synnego monarcha (Danaus mennipe), i innych motyli. Badania prowadzone w Indiach przez India's Central Institute for Cotton Research wykazay, e bawena GM z Bt ma bardzo negatywny wpyw na mikro organizmy i mikroflor glebow, co prowadzi do znacznego zmniejszenia pro duktywnoci gleb.

24


25

Szczeglnie niepokojcym faktem jest zjawisko nazwane: bees colony colapse disorder". W 24 stanach i niektrych prowincjach Kanady, a take w in nych krajach, gdzie s uprawy GM rolin, ocenia si ubytek liczebnoci pszcz o 50-90%. Warto przypomnie synn wypowied A. Einsteina: jeli pszczoy znikn z powierzchni Ziemi, czowiek przeyje je zaledwie o kilka lat. Nie ma pszcz, nie ma zapylania, nie ma rolin, nie ma zwierzt, nie ma czowieka. Na ten temat prowadzi si wiele bada na caym wiecie, np. w USA, Anglii, Niem czech i innych krajach. Toksyczne dla pszcz s rwnie biaka Bt wprowadza ne masowo do rolin GM, jak kukurydza, soja, bawena czy rzepak. Pyek prze niesiony do ula take dziaa toksycznie, a warto przypomnie, e pszczoy gro madz w ulu bardzo wielkie iloci pyku, nieraz do kilkudziesiciu kilogramw. Bardzo interesujce s doniesienia, e mszyce mog przenosi toksyczne biaka z soku GM rolin do spadzi, ktra, jak wiemy stanowi wan baz pokarmow pszcz i wielu owadw poytecznych. Ju teraz, np. w Wielkiej Brytanii, konsu menci nie chc kupowa miodu, ktry zawieraby jakiekolwiek materiay z GMO, a pszczelarze trzymaj swoje ule co najmniej 10 km od upraw rolin GM. Maso we ginicie pszcz jest zjawiskiem niezwykle niebezpiecznym dla wiatowego rolnictwa i bezpieczestwa ywnociowego, ktre powinno t niebezpieczn za baw w GMO natychmiast powstrzyma. Cel handlowcw z Monsanto - czyste monokultury rolin GM, pozbawione innych organizmw ywych - s najwikszym niebezpieczestwem nie tylko dla pszcz, ale i dla czowieka, i dla wszystkiego, co yje na wiecie. Wprawdzie biopreparaty do opryskiwa z Bt byy nadziej na zmniejszenie stosowania trucizn w ochronie rolin, a zwaszcza w ochronie lasu, ale ju wia domo, e roliny GM z toksycznym biakim Cry kodowanym przez gen Bt przy spieszaj powstawanie opornoci na biopreparaty oparte na tej bakterii (Neppl 2000). Toksyczne biako w GM rolinach powinno by o wiele bardziej toksycz ne ni Bt zastosowane w formie opryskiwa na skutek wielkiej rnicy w kon centracji i innej formie proteiny. Toksyna Bt w rolinach moe by wielokrotnie bardziej skoncentrowana i wedug zaoe produkowana w wielu komrkach rolin GM. Forma biaka w rolinie jest te bardziej toksyczna (Smith 2007b; Traavik Heinemann 2007). Nowsze badania wykazay, e na setki prbek rolin z Bt wiele z nich nie zawierao toksycznego biaka, wiele zawierao go bardzo mao (prawie 10-krotnie mniej, ni zapewniao Monsanto), a sporadyczne zawieray toksyczne biako w iloci setki razy wikszej ni pozostae (Loch, Tum 2007; Nguyen, Jehle 2007). Badania przeprowadzone na Wgrzech ujawniy, e koncentracja tok sycznego biaka w rolinach moga by wysza o 1500-2000 razy od koncentra cji w standardowym preparacie Decis do opryskiwa (Darvas et al. 2006).Tumaczy to znakomicie, dlaczego GM kukurydza czy bawena z Bt, ktre miay chroni przed szkodnikami w 100% zawiody np. w Indiach, Indonezji, Chinach czy Hiszpanii. Dlatego tak szybko pojawiy si superszkodniki odporne na tok syczne biako (Gunning 2004; Tabashnik et al. 1990, 2008) i dlaczego do-

OBIETNICE I FAKTY chodzi do mierci wielu duych zwierzt, jak krowy w Niemczech (Ho, Burcher 2004) czy owce w Indiach. (Ho 2006). W Indiach owce ywiy si regularnie i wycznie limi baweny z Bt po zbiorach. Efekty takiej diety byy przeraajce. Ponad siedemdziesiciu pasterzy podao, e 25% ich stad pado w cigu 5-7 dni. W czterech wioskach pado ponad 1800 zwierzt, a straty w caym regionie mo na szacowa na znacznie ponad 10 000 zwierzt (Andhra Pradesh 2006). Specjalici ochrony rolin wiedz, e szkodniki po kilku latach wytwarzaj odporno na stosowane przeciw nim pestycydy. Natomiast ich wrogowie, bd cy naturalnym regulatorem rozwoju fitofagw, s, jak si ocenia, okoo 50-krotnie bardziej wraliwe na ich oddziaywanie. W toksycznym rodowisku nie mog si one skutecznie rozwija. Przy braku wrogw naturalnych szkodnik odradza si zatem szybko i jeszcze skuteczniej ni przed zabiegami atakuje rolinno, ktra miaa by chroniona. Pogld, e rodowisko bdzie sterylne zawsze, jest pogldem handlowca po zbawionego elementarnej wiedzy ekologicznej. Kady przyrodnik wie, e w eko logicznym teatrze przemian istnieje staa dno do adaptacji do aktualnych warunkw rodowiska, denie do pewnej formy stabilnoci, zwanej klimaksem. Ogromne monokultury baweny czy soi w Chinach, Indiach czy w Ameryce aciskiej musiay z czasem doprowadzi do adaptacji rolin z Bt, gatunkw, ktre nie mogy nie skorzysta z tak olbrzymiej bazy pokarmowej. Wrd wiel kiej liczby chtnych na taki pokarm znalazy si gatunki szkodnikw, ktre za czy tolerowa istniejce tam toksyny. Wielkiej ekspansji produkcji soi w Ar gentynie czy Brazylii towarzyszyo take wiele innych zjawisk negatywnych dla rodowiska: masowe wylesienia, w tempie ok. 10 000 ha rocznie, co stanowi odpowiednik 20 stadionw sportowych na godzin, erozja gleby. W czasie mi dzy 2003 a 2006 rokiem w Matto Groso w Brazylii wycito 70 000 km 2 pierwot nego lasu tropikalnego pod upraw soi. Tropikalne lasy w Brazylii, Argentynie i w Paragwaju zajmuj po 40 latach karczowania tylko znacznie mniejszy procernt pierwotnego obszaru. Warto sobie uwiadomi, e 30 lat temu 7% ldw naszej planety pokrywa las tropikalny. Dzisiaj tylko 2%. Zrujnowano wiele farm i wielu rolnikw. Okoo 300 000 farmerw w samej tylko Argentynie stracio prac, wic w jej poszukiwaniu ruszyo do wielkich miast, jak Buenos Aires czy Salta. Wikszo z nich zasilio szeregi bezrobotnych i bezdomnych. Firma Monsanto obiecywaa poprzez zmniejszenie stosowanych rodkw ochro ny rolin zmniejszenie te emisji CO, i hamowanie efektu cieplarnianego. Poniewa jednak zmniejszenie iloci chemicznych rodkw ochrony rolin nie miao miejsca, nie tylko nie zmniejszono emisji C0 2 , a wrcz przeciwnie zwikszono j. Pod wpywem tych faktw coraz wiksza liczba krajw ogasza si stref woln od GMO: Filipiny, Tajlandia, Wietnam, Nowa Zelandia, Iran, Francja, Ru munia. W Indiach Sd Najwyszy podj decyzj o chwilowym zawieszeniu zgo dy na polowe prby z uprawami GM rolin. Nawet w Argentynie toczy si dzi polemika nad zakazem uywania nasion transgenicznej kukurydzy (Vincente,

26


Kuyel, Hobbelink 2007). Niektre regiony ogaszaj si strefami wolnymi od uprawy konkretnej GM roliny, np. Indie i Kalifornia od GM ryu, Poudniowa Afryka od GM sorgo, Austria i Wgry nie chc GM kukurydzy, Najwaniejsi eks porterzy w Rosji te nie chc ju GM soi.

2.4. Brak moliwoci wspistnienia - albo ochrona przyrody, albo GMOOchrona przyrody czy biologicznej rnorodnoci nie jest moliwa przy bez troskim genetycznym zanieczyszczaniu rodowiska. Wspistnienie, a wic s siedztwo upraw konwencjonalnych, a tym bardziej ekologicznych, z uprawami rolin genetycznie zmodyfikowanymi take nie jest moliwe. Wszelkie formy rolnictwa s nieustannie zagroone przez uprawy GM ro lin, gdy dochodzi do krzyowania si midzy GMO a rolinami konwencjonal nymi. Wiele placwek naukowych, np. w Anglii, stwierdzio przenoszenie si pykw rolin GM na bardzo due odlegoci. Przykadowo rzepak GM krzyuje si atwo w drodze zapylenia z wieloma pokrewnymi gatunkami rolin, jak rze pa, buraki, rzodkiew, kalarepa, oraz z ich krewniakami dzikimi. Z raportw wie lu organizacji wynika, e przypadki uwolnienia do rodowiska naturalnego ro lin GM miay ju miejsce w okoo 40 krajach wiata. Roliny i zwierzta modyfikowane genetycznie z pewnoci traktowa naley jako organizmy dla danego rodowiska obce, zaopatrzone w nowe cechy, ktre mog dawa im przewag w nowym dla nich rodowisku. Przyrodnicy wiedz, e ju kilkaset lat temu zwrcono uwag na spektakularne inwazje obcych przyby szw w naszej faunie czy florze. Nale do nich zarwno wirusy i drobnoustroje chorobotwrcze zagraajce populacjom ludzkim, jak i owady zawleczone z in nych krajw, czy wreszcie inwazyjne gatunki rolin rozmnaajce si byskawicz nie i powodujce olbrzymie straty gospodarcze. Nieraz nadawano im miano na jedcw" i wiele mwice nazwy jak, zielone widmo"(moczarka kanadyjska Elodea canadensis) czy natrtny Mongo (niecierpek drobnokwiatowy - Impa tiens pawiflora) (Tokarska-Guzik 2002). Przykadw klsk spowodowanych przez obce gatunki owadw jest bardzo wiele. W tym wietle jest prawdopodob ne, e dziki nieprzemylanym dziaaniom inynierw genetycznych w najbli szym czasie bdziemy mieli wiele kosztownych eksplozji ekologicznych. S ju tego niepokojce sygnay. Krzyowanie si pokrewnych gatunkw rolin, normalne w wiecie flory, w przypadku obecnoci w nich obcego genu moe doprowadzi do rozpowszech nienia si go w sposb niekontrolowany i niemoliwy do powstrzymania. Gene tycznie Modyfikowane Organizmy odporne na herbicydy czy pestycydy mog prowadzi do coraz wikszej uniformizacji, a moe i sterylizacji rodowiska. Po wsta mog nowe superszkodniki czy superchwasty, z ktrymi bdzie coraz trudniej walczy.

27

OBIETNICE I FAKTY Najlepsze wyniki w zwalczaniu chwastw uzyskuje si przez stosowanie no woczesnych herbicydw albo jeli skala zagroenia jest zbyt wielka na chemicz ne zwalczanie, przez walk biologiczn: wykorzystanie fitofagw dla ochrony rolin. Nietrudno sobie jednak wyobrazi, jak moe to wyglda w przypadku roliny modyfikowanej genetycznie. Jak podano na wstpie, pod wzgldem typu transformacji genetycznej najczciej dominuje cecha odpornoci na herbicydy (69%), a nastpnie geny z cechami odpornoci na fitofagi (21%). Do roku 2006 zanotowano pojawienie si 37 gatunkw superchwastw. W Stanach Zjednoczonych jest ju ich co najmniej 20 gatunkw, np. Amaranthus palmeri, A. rudis, Ambrosia artemisifolia, Erigeron canadensis, Lolium multiflorum i L rigidum, Agrostis stolonifera. Tylko jeden z nich - przymiotno kana dyjskie (Erigeron canadensis) - w cigu 5 lat od 2001 roku do 2006 rozprze strzeni si na terenie 13 stanw (Delaware, Tennessee, Indiana, Maryland, Missouri, New Jersey, Ohio, Arkansas, Missisipi, North Karolina, Nebraska, Ka lifornia, Pensylwania) na powierzchni 5-krotnie wikszej od powierzchni Polski, zamieszkaej przez 3-krotnie wiksz liczb ludnoci. Gatunki te spowodoway ju powane problemy gospodarcze. Jest to klska pomysu na roliny GM tole rujce herbicydy. Superchwasty rosn szybko, osigajc nawet ponad 3 metry, a jedna rolina wytwarza ponad 200 tysicy lekkich nasion, atwo rozsiewanych przez wiatr. Take w Polsce wszdzie tam, gdzie stosowano Roundup, np. wzdu torw klejowych, dzi rosn cae any przymiotna kanadyjskiego. Proponowane dla rolin GM i konwencjonalnych bariery bezpieczestwa s kompromitujce dla ludzi znajcych moliwoci przenoszenia si pykw i na sion wielu rolin. Szokujce jest te to, e nie wielkie firmy ale rolnik ma odpo wiada za dopuszczenie do rozprzestrzeniania si rolin GM poza stworzone przez ignorantw przyrodniczych miesznie wskie bariery bezpieczestwa. Na wet ustanowiono norm na dopuszczalne skaenie. Trzeba znakowa produkty konwencjonalne zanieczyszczone w 0,9% GMO. Niestety, ju po roku w bardzo wielu miejscowociach w uprawach niemodyfikowanych przekroczono t norm prawie 15-krotnie. Jest faktem potwierdzonym wielokrotnie, e GMO przenosz si z atwoci poza poletka dowiadczalne. Poprawiacze natury" nie posiadaj, niestety, odpo wiedniej wiedzy przyrodniczej. Nie rozumiej, jak przenosz si pyek, zarodniki czy nasiona nowych organizmw za pomoc wiatru, deszczu, wody, przez pszczo y i inne zwierzta zapylajce, ptaki i ryby. Owady dziki wiatrom mog pokony wa odlegoci kilku tysicy kilometrw, ptaki nawet do kilkunastu tysicy, po dobnie jak ryby dziki prdom wody. Gatunek ptaka z Alaski: opocznik biaorzytka (Oenanthe oenanthe) pokonuje dwukrotnie tras okoo 11 200 km do Afryki, a inny gatunek ptaka: rybitwa popielata (Sterna paradisea) wdruje z te renw arktycznych, gdzie gniazduje, do Antarktyki tam i z powrotem, pokonujc okoo 16 tysicy kilometrw (Wickowski 1998). Ekolodzy wiedz, e nawet oceany nie izoluj kontynentw cakowicie. Plankton powietrzny" kilka kilometrw nad oceanami skada si z licznych ga-

28


29

tunkw ldowych lub ich form przetrwalnikowych. W biologii istnieje nawet specjalna dziedzina, zwana forezj, mwica o tym, jak gatunki jednych organi zmw wykorzystuj inne jako rodki transportu. Fyek rolin GM zawsze bdzie si przenosi na tysice kilometrw podczas silnych burz. adna bariera" nie zapewni zatem bezpieczestwa dla biologicznej rno rodnoci. Tym niemniej forsuje si rnymi metodami wprowadzanie GM rolin, np. szmuglujc ziarno, forsujc nielegalne uprawy i wreszcie skracajc coraz bardziej tzw. bariery bezpieczestwa". Wypowied przedstawiciela biotechnologii, e mona nieomal obok siebie uprawia roliny konwencjonalne i GM (20 m w Niemczech i 10 m w Czechach - Anio 2007) mona traktowa jako kpin z ludzkiego rozumu. Albo to kraco wa niewiedza, albo raczej kracowy cynizm tak niewiedz udajcy. adna ba riera nie zabezpieczy przed rozpowszechnianiem pyku przez ludzi i zwierzta. aden pyek, nawet GM kukurydzy nie jest w stanie oprze si sile silnych wia trw. W Polsce nierzadko wiatry maj szybko 120 km/godz. i zrywaj nie tylko kapelusze z gw inynierw genetycznych, ale i dachy domw. W Katowicach w 2006 roku wiatr zama 25-metrow metalow konstrukcj dwigu i pozbawi prdu blisko milion domw. Test nad lotnoci pykw wykaza, e pyki pszenicy utrzymuj si w powie trzu co najmniej przez godzin, w czasie ktrej z pomoc wiatru mog pokona znaczne odlegoci. Pyki rzepaku, znacznie drobniejsze i jeszcze bardziej lotne, pozostaj w powietrzu, 3 do 6 godzin, w tym czasie mogc pokona bardzo due odlegoci (Ho 2002). W Anglii w prbach z GM rzepakiem przy szybkoci wia tru od 35 do 475 m/sek. koncentracje pyku osigay prawie 150 ziaren na m 3 . Analizy DNA potwierdzay obecno GM rzepaku w odlegociach 465 i 475 m od brzegu uprawy. Take pobrane prby pyku zebranego przez pszczoy w odle goci 4,5 km od upraw potwierdziy obecno pyku GM rzepaku. Warto sobie uwiadomi, e populacje silnych uli zbieraj wiele kg takiego pyku w sezonie. Pszczelarze sprzedaj potem taki mid jako wyjtkowo zdrowy pokarm". Ofensywa wielkich koncernw ju przynosi rezultaty. W cigu ostatnich 10 lat stwierdzono zanieczyszczenie ziarna kukurydzy GM odmianami w 11 krajach wiata: Austrii, Chile, Chorwacji, Francji, Niemczech, Grecji, Woszech, Nowej Zelandii, Sowacji, Szwajcarii i USA. Podobnym midzynarodowym skan dalem jest zanieczyszczenie ryu dwoma niedopuszczonymi do uytku handlo wego odmianami firmy Bajer Liberty Link rice 601 i LLrice 602. Dzi t pierw sz odmian mona znale w Austrii, Belgii, Francji, Finlandii, na Cyprze, na Wgrzech, na Malcie, w Grecji, w Irlandii, we Woszech, Luksemburgu, Holan dii, Norwegii, Polsce, Sowenii, Szwecji, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, Filipinach, ZEA, Kuwejcie, Ghanie i Sierra Leone. Ma to negatywny wpyw na biologiczn rnorodno, niesie zagroenie zdrowia i ma negatywny wpyw na te sektory rolnictwa, ktre produkuj tradycyjne plony. Tendencja tworzenia GM gatunkw jest bardzo krtkowzroczna. Bierze si pod uwag wiksz mas czy szybszy wzrost, ale zupenie ignoruje si ich rol

OBIETNICE I FAKTY w rodowisku: jak znios lokalne warunki klimatyczne, czy nie spowoduj za groe, np. nowych infekcji, schorze i jaki bdzie ich wpyw na gatunki lepiej przystosowane do lokalnych warunkw ekologicznych. Rodzime gatunki na og maj ogromn przewag w dostosowaniu si do warunkw ekologicznych rodo wiska w stosunku do nowych GM. Ale czy bdzie tak zawsze, nie wiemy. GM odmiany okazay si nieprzystosowane do warunkw klimatycznych wielu krajw, gdzie je bez odpowiednich bada, na masow skal wprowadzono. Puste obietnice okazay si bardzo niebezpieczne i bardzo kosztowne. Z ekologicznego i narodowego punktu widzenia istnieje wielka konieczno ochrony gatunkw rodzimych. Mielimy jeszcze niedawno mnstwo ras i gatun kw zwierzt przystosowanych do miejscowych warunkw klimatycznych i do lokalnej rolinnoci. ywotno tych zwierzt przejawiaa si przede wszystkim w dugowiecznoci. Na przykad krowy yy nawet 20 lat, a na 15-letni nikt nie mwi, e jest stara. Miay one wysok podno i wielk odporno na choroby, doskonale wykorzystyway lokalne pasze i daway mleko o zawartoci tuszczu, o jakiej dzi nie mona nawet marzy. Niestety, o doborze ras nie decydowali specjalici, ale komunistyczni politycy, ktrzy polecili zlikwidowa wszystkie lo kalne rasy pierwotne. W czasach PRL wyniszczono je w bardzo powanym stop niu. Pastwowym dekretem zabroniono utrzymywania tzw rozpodnikw, wszystkie poddawano kastracji. Opornych rolnikw stawiano przed kolegiami, nakadano kary administracyjne, szykanowano ich take czstymi kontrolami obr, a nawet zmuszano sotysw do donosicielstwa. Nowe rasy nie s ju tak dugowieczne, yj zaledwie 6-7 lat. Z importowanymi owcami przywleczono do Polski grone i nieznane u nas choroby, takie jak: rzucawka, powolne wirusy czy priony, miertelne dla owiec.

2.5. Negatywny wpyw na zwierztaEwidencja danych o wpywie genetycznie modyfikowanych pokarmw i pasz bya gromadzona na podstawie bada prowadzonych na zwierztach przez nie zalene instytucje i niezalenych badaczy (Smith 2007c). Federalna Agencja ywnoci i Lekw USA ju od 1990 lat miaa dane o tym, e szczury karmione GM pomidorami z genem opniajcym dojrzewanie posiaday uszkodzone o dki (Pusztai, Bardocz, Ewen 2003). Od lat trzydziestych byo wiadomo, ze wstrzykiwanie krowom bydlcego hormonu wzrostu pozwala uzyska wicej mleka. Jednake zastrzyki takie byy nieopacalne, dopki nie zainteresowaa si tym inynieria genetyczna i umoli wia tani produkcj takiego hormonu (rbGh), ktry dopuszczono na rynek ame rykaski ju w 1994 roku. Genetycy wykorzystali krowi gen odpowiedzialny za produkcj hormonu wzrostu i wprowadzili do bakterii Escherichia coli dla ma sowej produkcji takiego hormonu. W 2002 roku hormon rbGH (somatotropina bydlca) wstrzykiwano ju ponad 2 milionom z prawie 10 min amerykaskich

30


krw (22%). Proceder ten stosowano rwnie w Poudniowej Afryce i Brazylii. Zakazano jego stosowania w UE, Kanadzie, Australii, Nowej Zelandii i Japonii (Smith 2007b). Zarwno Monsanto, jak i FDA twierdziy, e tylko niewielki od setek krw zapada na infekcje wymion, jednak faktem jest, e opisano 9 500 przypadkw krowiego zapalenia wymion z 500 farm w samych tylko USA. U krw, ktrym wstrzykiwano ten hormon, powikszyy si serca, wtroby, nerki, jajniki oraz gruczoy kory nadnerczy. Niektre ze szczepionych krw byy tak zabiedzone, e nawet rzenie nie chciay ich przyjmowa na miso. Tkanka wo k miejsca wstrzyknicia obumieraa i trzeba byo j wycina, zanim trafiaa na rynek. Szczepione krowy miay te due trudnoci z zajciem w ci (Smith 2007a). W 1998 roku Arpad Pusztai i wsppracownicy z Rowett Institute w Szkocji poinformowali o uszkodzeniach organw modych szczurw karmionych GM ziemniakami z lektyn przebiniegu (Pusztai, Bardocz, Ewen 2003, Smith 2007a). W 1999 roku w Egipcie naukowcy wykryli podobny wpyw w jelitach myszy karmionych ziemniakami Bt zawierajcymi biako Cry 1A (Fares, ElSayed 2004). W latach 2001-2002 w Niemczech 12 krw zdecho po zjedzeniu kuku rydzy GM Syngenta Bt 176 zawierajcej toksyczne biako Cryl 1 AB, a jeszcze wiksz liczb musiano zabi z powodu choroby (Ho et al. 2004). W 2002 roku przedsibiorstwo Aventis (pniej Bayer) dostarczyo wadzom w Zjednoczonym Krlestwie danych wykazujcych, e zagroenie mierci kur karmionych kukurydz GM Chardom LL byo drwa razy wiksze ni zagroenie u ptakw kontrolnych (Novotny 2004). We Woszech w latach 2002-2005 Manuela Malatesta i jej wsppracowni cy z Universytetu w Urbino Porugie i Pavia po 2-letnich solidnych badaniach wykazali, e GM soja podawana myszom spowodowaa powane zmiany w ko mrkach wtroby, trzustki i jder (Malatesta et al. 2002ab, 2003, 2005). Podob ne wyniki w przypadku szczurw karmionych GM soj uzyskiwali te inni auto rzy (Ho 2007). W latach 2005-2006 naukowcy z Rosyjskiej Akademii Nauk poinformowali, e szczury karmione genetycznie zmodyfikowan soj tolerujc glifosforan wy day na wiat nadmierny odsetek skarowaciaego potomstwa. Ponad poowa z nich zdecha w cigu trzech tygodni, natomiast te, ktre przeyy, byy cakowi cie bezpodne (Ermakowa et al. 2006abcdefg). W latach 2005-2006 pady tysice owiec wypasanych na bawenie Bt po zbiorach, gwnie w 4 wioskach okrgu Warangel, Andhra Pradesh w Indiach (Ho 2006ab). W 2005 roku naukowcy z Wsplnotowej Organizacji Bada Przemysowych w Canberra w Australii badali transgeniczny groch, zawierajcy normalnie nie szkodliwe biako (inhibitor 1 alfa-amylazy), wykrywajc, e powodowao ono stan zapalny w pucach myszy i prowokowao wraliwo na inne biaka zawar te w diecie (Prescott et al. 2005; Ho 2006).

31

OBIETNICE I FAKTY W 2007 roku wyniki bada szczurw karmionych kukurydz Mon863 Bt wykazay w nerkach i wtrobach objawy toksyczne (Greenpeace 2007, Seralini 2007). Podobnych wynikw bada jest znacznie wicej. Bardzo wielka ich liczba dotyczy alergii czy osabienia ukadu immunologicznego. Niestety, nasza krajowa ywno jest ju bogata w produkty z GM soj. S one obecne w margarynie, w kiebaskach, majonezie, sosach, mietance i kotletach sojowych, pieczywie, czekoladzie i rnych napojach. Nikt nie wie, jakie to bdzie miao skutki zdro wotne po paru dziesicioleciach.

2.6. Negatywny wpyw na czowiekaFirmy biotechnologiczne nagminnie naduywaj wtpliwego argumentu, e miliony Amerykanw jedz codziennie ywno GM od lat i nie zanotowano adnego przypadku zachorowania z jej powodu. Jednake nie byo dotd ad nych bada epidemiologicznych, ktre by to potwierdzay. Pomimo symboliczne go knebla", jaki wobec FDA zastosowa przemys przy pomocy politykw, w 1999 roku na podstawie wyroku sdu ujawniono dokumentacj z FDA. Oka zao si, e pracownicy naukowi FDA uznali, e ywno z rolin GM nie tylko rni si od naturalnej, ale e jest niebezpieczna dla zdrowia i moe wywoywa trudne do zdiagnozowania objawy, jak alergia, zawiera toksyny, wywoywa nowe schorzenia i powodowa rne problemy. Pracownicy naukowi nalegali, aby ich zwierzchnicy wprowadzili obowizek dugoterminowych bada nad oce n ryzyka takiej ywnoci. Niestety, ich gosy zostay zignorowane. Take Amery kaskie Centrum Kontroli Chorb (Center for Disease Control - CDS) informo wao, e wraz z wprowadzeniem ywnoci z rolin GM w USA w cigu ostatnich siedmiu lat podwoia si liczba chorb powodowanych przez ywno. Tylko w samej Wielkiej Brytanii od pocztku importu GM soi ilo przypadkw alergii na ni wzrosa o 50% (Meacher 2003, 2005). Nie jest to wprawdzie bezporedni dowd zwizku ywnoci z rolin GM ze zdrowiem spoeczestw, ktre j kon sumuje, ale niewtpliwie wskazuje zdecydowanie na konieczno bada, ktre by ten zwizek szczegowo wyjaniy. W kadym normalmm kraju dla dopuszczenia konkretnego rodzaju ywno ci do konsumpcji musi ona by uznana za bezpieczn. Taka opinia musi jednak by oparta na konkretnych empirycznych badaniach, ktre wyka nieszkodli wo takiej ywnoci. Ocena taka musi by zgodna wrd orodkw opiniuj cych i opublikowana w czasopismach naukowych. ywno genetycznie modyfi kowana nie speniaa adnego z tych warunkw. Food and DrugAdministration, dopuszczajc GM ywno do konsumpcji w USA bez spenienia tych warun kw, zamao prawo (Smith 2007a). Gremia ekspertw zajmujcych si zagroeniami ludzi, zwierzt i rodowi ska od samego pocztku dostrzegay powane ryzyko zwizane z produktami

32


33

inynierii genetycznej. Obawiano si, e moe ona przenosi nowe i nieznane biaka w produktach spoywczych i wyzwala reakcje alergiczne. Nowe alergeny mog pojawi si w ywnoci i pyku rolin i w ten sposb przedosta si do rodowiska. Po wprowadzeniu do rolin nowych genw modyfikowane organi zmy mog wytwarza kombinacje biaek wczeniej nieznane i wywoujce nie przewidziane efekty (Haat 2004). Wielkim bdem byo dopuszczenie do obrotu GMO bez bada na organizmach ywych. Stao si tak dlatego, e w procedu rach dopuszczajcych pasze w USA i UE nie wymagano bada na zwierztach (prawdopodobnie dziki argumentom korupcyjnym). Nie powinno te by zgody na wszelkie pomysy i artykuy o dziaaniu anty koncepcyjnym. Produkowany przez Monsanto herbicyd Roundup, do niedawna reklamowany jako mao szkodliwy, okaza si grony dla rozwoju oyska kobie cego i potencjalnie niszczcy ukad endokrynologiczny czowieka (Benchour et al. 2007; Richard et al. 2005ab; Seralini 2007abc). Stwierdzono, e herbicyd ten w dawkach znacznie niszych od stosowanych w rolnictwie nie tylko blokowa rozwj oyska, powodowa te poronienia, przedwczesne urodzenia dzieci o maej masie, prowadzi pniej do choroby niedokrwiennej serca (Barker et al. 1993). Ponadto wpywa on na aktywno aromatazy, co moe zaburzy rozwj gruczou piersiowego, a nawet powodowa raka (Relya 2005). Bardzo niebez pieczne s te marzenia biotechnologw z Uniwersytetu Johna Hopkinsa - o roz legych anach antykoncepcyjnej kukurydzy koyszcej si na wietrze. Dr Kevin Wheley i wsppracownicy uzyskali genetycznie modyfikowan kukurydz pro dukujc przeciwciaa dziaajce zabjczo na plemniki (Haat 2004). Takie sza lecze projekty mog zagrozi trwaniu gatunku ludzkiego. Bydlc somatotripin - hormon rbGH firmy Monsanto dopuszczono na ry nek amerykaski oficjalnie w lutym 1994 roku. Jednake Food and Drug Administration uznao ten hormon za bezpieczny dla ludzi jeszcze 1985 roku. Pozwo lio to firmie Monsanto na sprzeda mleka i misa z hodowli i mleczarni ekspe rymentalnych. FDA swoj decyzj opara tylko na jednym badaniu przeprowa dzonym na szczurach, i to w cigu zaledwie 28 dni. Oprcz problemw zdrowot nych krw opisanych w poprzednim rozdziale, krytykw hormonu rbGH bulwer sowaa jeszcze inna wana sprawa. Ot zastrzyki z rbGH zwikszay liczb ko lejnego hormonu insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-1). Hormon ten wystpuje w organizmie ludzkim i jest jednym z najsilniejszych hormonw po wodujcych podzia komrkowy. Jeeli hormon rbGh powodowa jego wzrost u krw, to trzeba byo wyjani, czy nie powodowa tego te u czowieka. Pomi mo zapewnie Monsanto, e ilo IGF-1 nie zmienia si pod wpywem rbGh zarwno jej wczeniejsze publikacje (Mepham et al. 1994) jak i wiele pniej szych stwierdza znaczcy wzrost tego hormonu (Doughaday, Barbano 1990; Montague 1988) - nawet do 360% (Prosser et al. 1989). W styczniu w 1998 roku w czasopimie Science" opublikowano prac, z ktrej wynika, e hormon IGF-1 moe si przyczyni do rozwoju innych schorze. Przebadano w Harwar dzie 15 tysicy mczyzn i okazao si, e nadmierna ilo hormonu IGF-1 po-

OBIETNICE I FAKTY woduje czterokrotnie wiksz moliwo wystpienia raka prostaty (Chan et al. 1998). Kilka miesicy pniej w czasopimie Lancet" ukazaa si praca infor mujca o tym, e kobiety przed menopauz majce podwyszony poziom IGF-1 we krwi maj siedmiokrotnie wiksze prawdopodobiestwo zachorowania na raka piersi (Lipman 1991; Musgrawe 1993; Hankinson et al. 1998). Dalsze publikacje wykazay, e istnieje te moliwo (Torrisi et al. 2000) zwikszenia si udziau takich schorze, jak rak puc, pcherza czy okrnicy (Yu et al. 1999;Torrisi et al. 2000). Postawiono wic interesujce przypuszczenie, e zmniejszenie hormonu IGF-1 w plazmie stanowi interesujc moliwo lecze nia i zapobiegania chorobom nowotworowym (Torrisi et al. 2000). Faktem jest, e pomimo zapewnie o bezpieczestwie, choroby alergiczne zwizane z ywnoci z rolin GM nale dzisiaj do najbardziej rozpowszechnio nych i z wielk tendencj wzrostow. S one szczeglnym zagroeniem w okre sie dziecicym i w okresie dojrzewania, gdy dzieci s o wiele bardziej wraliwe na alergeny ni osoby dorose. Doskonaym przykadem, jak rozpowszechnia si alergi, jest eksperyment z orzechem brazylijskim. Orzech brazylijski jest konsu mowany przez bardzo niewielk ilo ludzi, natomiast soja przez miliony. Ponie wa soja ma niewielk ilo metioniny, dodano do niej gen orzecha brazylijskie go, ktry ma jej bardzo duo 18%, ale rwnoczenie ma te 25% alergenu, jakim jest albumina (Nordlee et al. 1996). W ten sposb ogromnie zwikszono zagro enie alergi. W 2003 roku wieniacy w Poudniowych Filipinach cierpieli na tajemnicz chorob akurat wtedy, kiedy kwit hybryd kukurydzy Monsanto Bt zawierajcy biako Cry 1 AB. W ciele tych ludzi stwierdzono wystpowanie antycia Cry 1 AB. Wystpio te co najmniej 5 nie wyjanionych zgonw, a wiele osb choruje do dnia dzisiejszego (Ho 2006). W latach 2004-2005 setki robotnikw rolnych i pracujcych przy zakadach baweny w Madhya Pradesh w Indiach cierpiao na alergi po zetkniciu si z bawen Bt zawierajc Cryl 1 AC (Ho 2006). Wane miejsce w historii medycyny zajmie alergia na kukurydz StarLink z wkomponowanym genem Bt (B.t subsp. tolworthi) firmy Aventis, a obecnie Bayer (Haat 2004). We wrzeniu 2000 roku niezalena grupa ekspertw wyka zaa, e zarejestrowana jako pasza dla zwierzt hodowlanych kukurydza zanie czycia 10% zbiorw amerykaskiej kukurydzy, a take znalaza szerokie zasto sowanie w przemyle spoywczym. W cigu dwch miesicy od ujawnienia afe ry zanotowano 90-krotny wzrost reakcji alergicznych. W nastpstwie ujawnienia tego faktu wycofano okoo 300 markowych wyrobw o wartoci 1 miliarda dola rw. W 74 wypadkach konieczna bya interwencja lekarza, a w dwudziestu rato wanie ycia. Producenci (StarLink i Advanta) musieli wypaci farmerom 110 milionw dolarw odszkodowania (Haat 2004). Aby uchroni kukurydz przed trzema wanymi szkodnikami: Pyrausta nubilalis, Elasmopalpus lignosellus, Heliothis armigera - wprowadzono do kukurydzy gen pospolitej bakterii Bacillus thuringiensis produkujcej toksyczne biaka. Jednak w 1998 roku przeznaczono t kukurydz tylko na pasz, gdy u ludzi wywoywaa szereg objaww alergicz-

34


35

nych, jak: zawroty gowy osabienie, utrata przytomnoci, wysypka, mrowienie, obrzki, wymioty i biegunka. Pomimo licznych zapewnie o bezpieczestwie ywnoci z GM rolin, co roku w USA notuje si prawie 30 tys. przypadkw zachorowa alergicznych i okoo 150 przypadkw mierci, co podwaa zaufanie do takich produktw i budzi powany spoeczny niepokj. Instytucje handlujce produktami z kukurydzy straciy na tym ponad 2 miliardy dolarw. Jeeli kuku rydza Star Link produkowana na pasz okazaa si tak grona dla ludzi, to dla czego miaaby by bezpieczna dla zwierzt? Czy dlatego, e one nie mwi, czy jak zwykle dlatego e nie przeprowadzono bada? Jeeli toksyny dostay si do organizmw zwierzt, to dlaczego wraz z ich misem nie miayby si dosta do organizmw ich konsumentw? Amerykanie nie chcieli jednak zmarnowa tej niebezpiecznej kukurydzy i wysali j do krajw borykajcych si z godem, jak Indie, Ekwador, Boliwia, Kolumbia, Uganda, Nikaragua, Bonia, aby zebra za ten gest korzyci polityczne. Jednak nie udao si to, bo nawet ludno godujca nie chciaa takich darw i zdecydowana wikszo jej nie przyja lub, jak Ekwa dor, dary spalia. W 2002 roku w kilku krajach Poudniowej Afryki mia miejsce powany kryzys ywnociowy w Angoli, Malawi, Zambi, Zimbabwe, Lesoto, Mo zambiku. Jednak i one nie przyjy kukurydzy Star Link jako daru. W Zimbabwe owiadczono, e lepiej umrze, ni z niego skorzysta. Pomimo tego, e ekspery ment z kukurydz Star Link zakoczy si niepowodzeniem take w Hiszpanii, gdy omacnica prosowianka staa si tam superszkodnikiem odpornym na Bt, biotechnolodzy nadal staraj si namwi polskich rolnikw na powtrzenie tego makabrycznego dowiadczenia. Rolnicy powinni bardziej wierzy specjali stom ochrony rolin ni genetykom czy przedstawicielom firm, ktrzy chc, aby im nasi rolnicy pacili dywidendy od upraw takiej kukurydzy. Obecnie, po ujaw nieniu toksycznego dziaania kukurydzy MON863 Bt, trudno przekona kogo kolwiek do uywania wszelkich jej odmian zaopatrzonych w gen tworzcej tok syczne biako bakterii. Poczwszy od 1989 roku, w Stanach Zjednoczonych pojawia si grona choroba wydajca si mie charakter epidemii. Centrum Kontroli Chorb nada tajemniczej chorobie nazw syndrom mialgii eozynofilicznej", w skrcie EMS. Nazwa pochodzi od wysokiej iloci eozynofili we krwi. Zaczto kojarzy zwizek midzy chorob a L-tryptofanem, aminokwasem niezbdnym do prawidowego funkcjonowania organizmu. Suy on do produkcji serotoniny, biaka, ktre wy wouje sen. Do USA ten specyfik by dostarczany wycznie z Japonii. Okazao si, e jedyny wyrany zwizek z EMS mia L-tryptofan produkowany przez kon cern Showa Denko, ktry by najwikszym jego dostawc na rynek amerykaski. Showa Denko zmodyfikowaa genetycznie swoje szczepy bakterii, by podnie wydajno produkcji. Jednak ta metoda niosa ze sob wielkie ryzyko. Do koca marca 1990 roku liczba przypadkw zachorowa osigna 1411, a w tym wie le zakoczonych zgonami. Ocenia si, e cznie liczba zachorowa wyniosa od 5 do 10 tysicy, w tym ponad 100 zgonw (Smith 2007a). Podobne wypadki odnotowano w Japonii. Za utrat zdrowia ofiarom tego niebezpiecznego ekspe-

OBIETNICE I FAKTY rymentu firma Showa Denko wypacia ponad dwa miliardy dolarw tytuem odszkodowania. Toksykolodzy, a nawet eksperci technologii ywnoci zgodnie wskazuj na nastpujce zagroenia zwizane z GM ywnoci: zwikszenie ste znanych toksyn w przyrodzie; wprowadzenie nowych, nieznanych dotd toksyn; skonno rolin GM do wchaniania wikszych iloci substancji tok sycznych ze rodowiska, takich jak pestycydy i metale cikie; niekorzystne zmiany skadnikw odywczych w ywnoci; moliwo wystpienia zmian w organizmach rolin genetycznie mody fikowanych. Uzasadnia to piln konieczno powanych i dugotrwaych bada toksyko logicznych. Genetycznie zmodyfikowane organizmy stanowi niebezpiecze stwo dla zdrowia i rodowiska, ale te stanowi zagroenie moliwoci globalne go ocieplenia. Genetycznie modyfikowane roliny potrzebuj dla swego rozwoju wicej paliw kopalnych i wody, co powoduje szybkie zuycie tych surowcw.

2.7. Poprawa czystoci nasion"Najwaniejszym celem strategicznych przemysw biotechnologicznych jest opanowanie rynku nasion na wiecie. W tej chwili rynek ten jest prawie w 100% w rkach 6 wiatowych liderw, z ktrych najwiksze to Monsanto, a nastpnie kilka mniejszych: Du Pont, Dow (USA), Syngenta (z siedzib w Szwajcarii), Bayer, Crop Science, ZBASF (Niemcy). Celem tych gigantw jest rozprowadzenie was nych nasion na rynku wiatowym. Robi to wszelkimi moliwymi sposobami: czasem legalnie, jak to si uda, najczciej nielegalnie, a czasami pod hasem pomocy humanitarnej, np. w Afryce. Rolnikom w Polsce i na wiecie ogranicza si swobodny handel nasionami. Monopole handlowe przywaszczaj sobie dziedzictwo wielu pokole rolnikw i ogrodnikw. Zakaz wolnego obrotu nasionami zaprzecza w najwyszym stop niu konwencji z Rio o ochronie biornorodnoci. Opatentowanie GMO moe zagrozi tradycyjnej produkcji rolniczej istniej cej od ponad 12 tysicy lat. Klasycznym przykadem kontrolowania produkcji nasion jest patent Terminator Technology". Jest to zoona manipulacja gene tyczna, ktra powoduje, e ziarno drugiego pokolenia staje si jaowe, niezdolne do kiekowania. Jest to olbrzymie zagroenie dla wiatowego rolnictwa, a nie ratowanie wiata przed godem. Rolnicy, ktrzy kupuj ziarno takich rolin GM, uzaleniaj si od korporacji. Ziarno to jest bowiem patentowane, trzeba je ku powa co roku od producenta i nie wolno wysiewa ziaren zebranych z wasnych upraw. Nawet za obecno na polu GM rolin, ktre przedostay si wbrew woli rolnika na jego teren, zmusza si go do pacenia tantiem licencyjnych, cho uczciwie oceniajc, powinien on dosta wysokie odszkodowanie za zamczysz-

36


czenia genetyczne rolin na jego polu. Uzalenianie rolnikw od wielkich korpo racji zubaa rwnoczenie rnorodno bezcennego zasobu nasion w przyro dzie, ktrego najlepszymi opiekunami s drobni rolnicy. Apetyty wielkich koncernw nieustannie rosn. Coraz wicej firm chciaoby mie profity ze swoich produktw i nie ograniczaj ich wycznie do nasion. W miar jak rosn apetyty wielkich koncernw, z drugiej strony ronie opr rol nikw i obz przeciwnikw GMO. Coraz wiksza liczba krajw rezygnuje z GM soi. Wiele woskich i francu skich producentw serw poszukuje obecnie pasz zwierzcych wolnych od GMO. W Austrii i Holandii obserwuje si podobne dziaania producentw mleka i mi sa woowego. W Wielkiej Brytanii drb dostarczany do hipermarketw jest spe cjalnie oznakowany jako wolny od GMO. Od wrzenia 2006 roku rwnie Pol ska importuje soj posiadajc certyfikat wolny od GMO", przeznaczon na pasze dla trzody chlewnej w zakadach zajmujcych si przetwrstwem i ekspor tem na rynek niemiecki. Dalsze losy GM upraw w Indiach zale od negocjacji ceny nasion. Rolnicy daj obnienia cen o 50%. Jeli Monsanto nie ustpi, to moe straci wielki hinduski rynek. W odpowiedzi na informacje o toksycznym dziaaniu kukurydzy MON863 Rosja praktycznie zamkna rynek Federacji Ro syjskiej nie tylko przed t odmian kukurydzy, ale take przed GM soj. W ubie gym roku najwiksi rosyjscy importerzy i przetwrcy soi firmy Sowdruzhestwo i Rybflotoprom zoyy deklaracj handlu wolnego od GMO. Podwaa to twier dzenie midzy innymi polskich wytwrcw pasz, e ich produkcja na bazie skadnikw niemodynkowanych jest podobno nieopacalna, albo nawet niemo liwa. Dwie najwiksze amerykaskie organizacje przemysu zboowego i paszo wego oraz Krajowy Zwizek Plantatorw Kukurydzy (National Corn Growers Association) take wezway firm Syngenta Seed Inc. do wstrzymania sprzeday nasion nowej odmiany kukurydzy do momentu uzyskania pozwole na jej roz prowadzanie do krajw, ktre zechc j zaimportowa (np. Japonia). Organizacje te obawiaj si, e sprzeda i uprawa odmiany Agrisure na terenie ich kraju do prowadzi do zanieczyszczenia innych upraw, co narazi na ogromne straty rynek eksportowy kukurydzy i produktw kukurydzianych.

2.8. Walka z godem na wieciePropagandzie szermujcej argumentami przeludnienia i straszenia godem zarzuca si przede wszystkim tendencyjn realizacj polityki niektrych rzdw lub instytucji finansowych. Bardzo czsto mwi si o zagroeniu godem, ale we wszelkich oficjalnych statystykach podstawowymi przyczynami mierci s cho roby zakane, jak zapalenie puc czy biegunki, ktre mona leczy tanimi anty biotykami.

37

OBIETNICE I FAKTY Najwaniejszym amerykaskim opracowaniem propagujcym kontrol po pulacji, ktre powstao z inspiracji rzdu, jest raport przygotowany w 1980 roku przez administracj prezydenta Cartera Global 2000. Report to the President, a najbardziej znanym zwolennikiem kontroli urodzin by profesor Paul Ehrlich z uniwersytetu Stanford, autor znanej ksiki Population Bomb (Bomba Popula cyjna). Wanym opracowaniem pozarzdowym jest take gony raport czterech naukowcw z najwikszej politechniki w USA - Massachusets Institute of Tech nology Granice wzrostu, zwany Raportem dla Klubu Rzymskiego (Meadows et al. 1972). Najpowaniejsze zarzuty przeciwnikw takiego pogldu (np. Sassone 1995) dotycz zaniania moliwoci produkcji ywnoci na wiecie. Straszenie wid mem godu na wiecie jest najlepszym sposobem odwracania uwagi od nieudol noci rnych rzdw i ich fatalnej polityki rolnej. Grunty orne stanowi znacz nie mniej ni 10% ldw na Ziemi, ale jeli zrezygnowano by ze spoywania misa, do czego namawiaj nas wegetarianie, to tym, co obecnie si produkuje, mona wyywi wielokrotnie wiksz liczb ludzi na wiecie. W ostatnich latach stwierdza si nie tylko niezapowiadane zmniejszanie si iloci produkowanej ywnoci i wzrost przyrostu naturalnego, ale wrcz prze ciwnie, niewielki wzrost iloci produkowanej ywnoci, jak te niewielki, ale co raz to bardziej wyrany spadek przyrostu naturalnego (Sassone 1995). Nawet w Afryce, gdzie przyrost ten jest najwikszy, wyduenie czasu ycia spowodo wao zmniejszenie si liczby dzieci w rodzinie. W ostatnich latach naukowcy ujawniaj fakty coraz to bardziej przeraajce zwizane z dziaalnoci cywilizacji przemysowej bogatych krajw Ameryki i Europy. Na podstawie licznych bada zwizkw chemicznych wprowadzonych na du skal do rodowiska stwierdzono stopniowe zanikanie rnych gatun kw zwierzt, jak

Genetycznie Modyfikowane Organizmy (GMO) - Obietnice i Fakty

Documents

Transcript of Genetycznie Modyfikowane Organizmy (GMO) - Obietnice i Fakty