GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf ·...
Transcript of GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf ·...
![Page 1: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/1.jpg)
GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞORGANİZMALAR - 5
DR. ONUR YILMAZ2017
Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, Biyometri ve Genetik A.B.D.
![Page 2: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/2.jpg)
Agro-biyoteknoloji Üzerine Sosyal ve Etik değerlendirmeler
• Biyoteknoloji ve özellikle GDO’lar sosyal ve etik kaygıları da beraberinde getirmektedir.
![Page 3: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/3.jpg)
AHLAK
• Ahlak: kelime olarak hulk'un çoğulu olup huylar, seciye, mizaç, tabiat ve
karakter anlamına gelir.
• Ahlak : Bir toplulukta yaşayan fertlerin ve grupların hayatını düzene koyan yaygın, genel davranış kurallarıdır.
• Kendimize özgü örf ve adetlerimiz, ahlak ve terbiye anlayışlarımız, bizi diğer milletlerden ayıran özelliklerimizdir.
• “Kişilerdeki İyi nitelikler, güzel huylar.’’ olarak tanımlanabilir.
• Yüzyıllardır bir arada yaşaya gelen insanların birlikte oluşturduğu temel değerlerdir.
![Page 4: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/4.jpg)
Ahlak kanunlarını çiğnemeye hiç gelmez, hemen öçlerini alırlar.
Leo Tolstoy
![Page 5: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/5.jpg)
Ahlakın olmadığı yerde kanun işe yaramaz
Napoleon Bonaparte
![Page 6: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/6.jpg)
İnsanları yasa ve ceza ile yönetirseniz, onlar bir daha yanlış yapmayacaklar, ancak şeref ve utanma duygularına da sahip olmayacaklardır. İnsanları erdemle ve ahlak kuralları ile yönetirseniz, o zaman onlar hem utanma duygusuna sahip olacaklar, hem de doğruyu yapmaya çalışacaklardır.«
Konfüçyus
![Page 7: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/7.jpg)
Bir Millet; zenginliği ile değil, Ahlak değeri ile ölçülür.
MUSTAFA KEMAL ATATÜRK
![Page 8: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/8.jpg)
- Yol gösterici değerleri,ilkeleri ve standartları
- İnsanların değerlere dayalı kararlar verdiği yargılarını ve bu yargılara ulaşma sürecini
- İnsanların kurduğu bireysel ve toplumsal
ilişkilerin temelini oluşturan değerleri, normları,
kuralları, iyi- kötü, doğru-yanlış gibi durumlarını
ifade eder.
- Ödevler, erdemler,ilkeler, toplumun çıkarları bütünüdür.
ETİK
![Page 9: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/9.jpg)
Günümüzde ETİK KAVRAMI, daha çok iş hayatı içerisindeki
davranış biçimlerini irdeleyen, düzenleyen bir disiplin olarak
görülmektedir.
AHLAK KAVRAMI ise, kişilerin sosyal yaşam içerisindeki ilişkilerini
düzenleyen bir disiplin olarak görülmektedir.
![Page 10: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/10.jpg)
Ahlak bilimiBireysel davranış
kurallarını
EtikProfesyonel davranış standartlarını içermekte ve daha nesnel ve ussal anlam taşımaktadır.
![Page 11: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/11.jpg)
ETİK DAVRANIŞIN TOPLUMSAL TEMELİNİ OLUŞTURAN ETKENLER
KÜLTÜRToplumun
Yaşam biçimiDili
Sanatsal EtkinlikleriFolkloru
DEĞERLERBireyin
Düşünce YapısınıObje
Etkinlikleri
NORMLAR-Yazılı;
Yasa,Tüzük,Yönetmelik-Sözlü;
Örf, adet, töre, gelenek ve görenekler
![Page 12: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/12.jpg)
hhhhhhhh
![Page 13: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/13.jpg)
GDOLAR İÇİN ETİK PRENSİPLER
Avantaj Zararsızlık
Otonomi
(Özerklik )
Adalet
![Page 14: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/14.jpg)
AVANTAJ
• Avantaj =İyi şeyler yapmak; koşulsuz iyi niyet ve merhamet.
• GDO’lu ürünler açlığı giderebilir mi?
• GDO mühendisliği, teknolojisi ve tarım sürdürülebilir mi?
Karlı? Sağlıklı?
![Page 15: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/15.jpg)
OTONOMİ (ÖZERKLİK)
• Otonomi = kendi kaderini tayin etmek; kişilere saygı.
• İnsan eylemini sınırlayan şey nedir: Tanrı'nın veya
Doğa'nın tasarımı? İnsan bilgisi (bilim) veya yetenek
(teknoloji)?
• GDO mühendisliği, teknolojisi ve tarımı hangi dereceye
kadar düzenlenmelidir?
• Etiketleme: Bireylerin bilgiye dayalı kararlar vermek için
bilgi sahibi olma hakları var mı?
![Page 16: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/16.jpg)
ZARARSIZLIK
• Zararsızlık = kötülük yapmamak ya da zarar vermemek; risk-
fayda analizi.
• GDO'ların biyolojik, çevresel, sağlık ve ekonomik riskleri
nelerdir? GDO güvenli mi?
• Neler olabilir? Ne olmalı?
• Kim karar verecek?
• Riskler kabul edilebilir mi? Avantajlar risklerden daha ağır
basar mı?
![Page 17: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/17.jpg)
ADALET
• Adalet = eşitlik; herkes için adil bir muamele.
• Özel kişiler veya şirketler, genleri veya canlıları
patentleme hakkına sahip mi?
• Avantajlar ve riskler ne derece adil biçimde
dağıtılacaktır?
![Page 18: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/18.jpg)
DÜNYA DİNLERİNİN KLONLAMA VE TRANSGENİK
HAYVANLARA YAKLAŞIMLARI
![Page 19: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/19.jpg)
![Page 20: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/20.jpg)
• Güç elde etmek ve bencillik dışında insanlara fayda
sağlamak amacıyla kullanılıyorsa
• Hayvanların bilimsel deneylerde yaşadıkları acıları
ortadan kaldırmak amacıyla uygulanırsa
• Başka bir çıkış yolu yoksa
![Page 21: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/21.jpg)
![Page 22: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/22.jpg)
Hayvanların bilimde kullanılmasında, Budistler 3 faktörü
düşünmeniz gerektiğini söylüyor:
• Uygulamanın niyeti
• Kullanılan araçlar ve sonuçları
• Hayvan biyoteknolojisinde, eğer niyetler iyise ve
sonuçların gerekli ve faydalı olması durumunda,
kullanılabilir
![Page 23: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/23.jpg)
![Page 24: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/24.jpg)
• Hastalıkların iyileştirilmesi Yahudi geleneğinde zorunlu bir
durumdur.
• İnsanların faydasına olması koşulu ile bir çok uygulama
kabul edilmektedir.
![Page 25: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/25.jpg)
![Page 26: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/26.jpg)
• Klonlamanın başlangıcında, neredeyse hiç Hıristiyan
hayvan klonlamasıyla ilgili herhangi bir itirazda
bulunmamıştır.
• Sonraları, hayvanların klonlanmasına karşı çıkmışlardır
çünkü talep üzerine hayvanlar yaratmak Tanrı'nın
biyoçeşitlilik planına aykırıdır.
• Ancak bazı küçük çaplı klonlama çalışmaları bazı kiliseler
(GM sığırları gibi) tarafından onaylanmıştır.
• Ekonomi, kolaylık veya insan tercihi için yapılan klonlama
ve biyoteknolojik uygulamalar kabul edilemez.
![Page 27: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/27.jpg)
• Roman Katolikliği: embriyoların ahlaki statüsünden ötürü hem terapötik klonlama hem de üreme klonlamasına karşı çıkıyorlar çünkü başkalarına fayda sağlamak için hiçbir canlının tahrip edilemeyeceğine inanıyorlar
• Protestanlık: Bazıları hem üreme hem de terapötik klonlamaya karşı çıkıyor, ancak ana hatlarıyla Protestanlar terapötikklonlamayı kabul etmekte ve üreme klonlamasını reddetmektedirler.
![Page 28: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/28.jpg)
![Page 29: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/29.jpg)
• İslam, yaratılış gücünün tek başına Allah'a ait olduğuna
inanmaktadır.
• Bilim yaradılış gerçeklerini anlaşılır kılmalıdır.
• İnsanlar, doğaya müdahale ederek, insan sağlığını iyileştirmek
için aktif olarak mülkiyet alanını genişletebilirler.
• Şii Müslüman dini liderler, hayvan klonlamasına izin verdiler,
ancak insan üreme klonlamasını yasakladılar.
• Buna karşılık, Sünni Müslüman dini liderler, hayvanlarda bile
klonlamayı tamamen yasakladı.
![Page 30: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/30.jpg)
GENEL DEĞERLENDİRME
• GDO’larla ilgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır (215 adet).
• Olasılıkla GD gıdaların toksikolojik yönden değerlendirmesinde olumsuz sonuçlarla karşılaşıldığında bilimsel dergilere gönderilmediği iddia edilebilir.
• Çünkü büyük üretici firmalarla baş etmek kolay değildir.
• WHO’ya göre her bir gıdanın duruma göre değerlendirmesi gereklidir (case by case) ve bütün GD gıdaların güvenliğine yönelik genel değerlendirme yapmak mümkün değildir.
![Page 31: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/31.jpg)
• GDO’larla ilgili toksisite çalışmalarında maruz bırakma süresi kısadır.
Dolayısıyla tam bir değerlendirme yapmak için daha uzun süreli maruz
bırakma çalışmaları gerekir.
• Toksisite testlerinde daha fazla hayvan kullanılmalıdır.
• GDO’ların toksisite testleri, ilaçlara uygulanan toksisite testleri için
uygulanan rehbere uyumlu olmalıdır.
• GD gıdalar her insan tarafından tüketilebileceği için ilaçlardan daha ciddi
bir şekilde test edilmeli ve olası toksisite çalışması ve tam sonuç için daha
çok araştırma yapılmalıdır.
• Ayrıca bunların mutagenezis ve kanserojenezis yönünden testleri mutlaka
yapılmalıdır.
![Page 32: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/32.jpg)
• Satış sonrası gözetimler, özellikle yenidoğan ve alerjik ailelere mensup
ailelerdeki bireyler gibi yüksek risk gruplarında mutlaka yapılmalıdır
• İnsanlardaki protein allerjisinin değerlendirilmesi yalnızca alerji geçmişi
olan bireylerde değil immun yetmezliği olan kişilerde de
araştırılmalıdır.
• Ağızdan alınan DNA’nın küçük miktarlarının sindirim işlevi sırasında
parçalanmadığı ve özellikle kronik sindirim sistemi bozukluğu olan
kişilerde kan dolaşımına geçebileceği düşünülerek yan etki yapma
olasılığı yeniden değerlendirilmelidir.
• İnsan, hayvan ve çevrede olası sonuçları tam olarak anlamak ve
önceden tahmin etmek için, bağımsız araştırmacılar tarafından
bunların bilimsel araştırmalarla kanıtlanması zorunludur
![Page 33: GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR - 5oyilmaz.org/document/GDO5.pdf · •GDO’larlailgili sağlık üzerine yapılmış olan bilimsel araştırma sayısı sınırlıdır](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022041708/5e467bd3b6f43d63fc177eba/html5/thumbnails/33.jpg)
SONUÇ
• Yasaklamalar çözüm değildir
• Risk değerlendirmesi yapmak ve güvenli olduğu kanıtlandıktan sonra
teknolojinin nimetlerinden yararlanmak insanlığın yararına olacaktır.