GENEL BİYOLOJİIIkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/1...•Radyal simetri, •doku...
Transcript of GENEL BİYOLOJİIIkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/1...•Radyal simetri, •doku...
GENEL BİYOLOJİ II
YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU
kisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu
CANLILARIN SINIFLANDIRMASI
ORTAK
ATA
EUKARYA ARKEA BAKTERIA
HAYVANLAR MANTARLAR BİTKİLER PROTİSTALAR ARKELER EUBAKTERLER
ALANLAR
ALEMLER
HAYVANLAR ALEMİ
• Süngerler??? Bitki mi, mantar mı, hayvan mı???
1. Çok hücreli: tek hücreli zigottan erişkin hayvana karmaşık gelişim
2. Heterotrof: inorganik maddelerden organik besin sentezi yapamazlar (birkaç madde dışında)
• Bitkiler ototroftur
• Mantarlar da heterotroftur???
3. İç sindirim: Besinleri çevreden alır, vücut içerisinde sindirirler
• Mantarlar vücut dışında sindirirler
4. Hücre duvarı yoktur
• Bitki ve mantarlarda vardır
5. Hareket: Yaşam döngüsünün en azından bir bölümünde hareketlidirler
• Sinir doku ve kas doku hayvanlara özgüdür
• Bazı hayvanlar hareket etmezler: Süngerler
• Bazı bitki ve mantarlar hareket eder
• Bazı hayvanların iç sindirimi yoktur
• Bazı çok hücreli canlılar hayvan alemine girmez?????
➢Nasıl ayırt edilir? - gen dizilerinin filogenetik analizi
Filogenetik: Bir canlılar grubunun evrimsel tarihi
• Bu genetik dizilemeler sonucunda yeni ortak özellikler ortaya çıkmıştır:
• Hücreler arası bağlantılar
• Hücre dışı matriks proteinleri: kollajen
HAYVANLAR ALEMİ
HAYVANLARIN SINIFLANDIRMASI
Hayvanlar
alemi
ŞUBE SINIF
Amfibiler
(Amphibia)
Sürüngenler
(Reptilia)Balıklar
Memeliler
(Mammalia)
Kuşlar
(Aves)
Sölenterler
(Cnidaria)
•Deniz anası•Hidra•Mercan
•Amfiyoksus•Tulumlular
Solucanlar
•Yassı•Yuvarlak•Halkalı solucanlar
Yumuşakçalar
(Mollusca)
•Ahtapot•Midye•Salyangoz•Mürekkep balığı
Eklem
bacaklılar
(Arthropoda)•Böcekler•Çok ayaklılar•Araknidler•Kabuklular
Derisi dikenliler
(Echinodermata)
•Deniz yıldızı•Deniz kestanesi•Deniz hıyarı
Süngerler
(Porifera)
•Süngerler
Omurgasızlar
İlkel
kordalılar
Omurgalılar
HAYVANLAR NASIL SINIFLANDIRILIR
• Embryonik gelişim
• Doku oluşumu:
• Diploblastik
• Triploblastik
• Protostom
• Deuterostom
• Vücut simetrisi:
• Asimetri
• Radyal
• Bilateral
• Organ sistemlerinin oluşumu
• Omurga varlığı
• Vücut boşluğu
• Asölomat
• Psödosölomat
• Sölomat
Dikkate alınır
HAYVANLAR NASIL SINIFLANDIRILIR
• Embryonik gelişim
• Doku oluşumu:
• Diploblastik: embryoda ektoderm (dış) ve endoderm (iç) olmak üzere 2
hücre tabakası bulunur.
• Triploblastik: embryoda ektoderm, endoderm ve mezoderm (orta)
olarak 3 tabaka bulunur.
• Protostom: (ilkin ağızlılar) önce ağız sonra anüs
• Deuterostom: (ikincil ağızlılar) önce anüs sonra ağız
• Embryoda hücrelerin içeri çökmesiyle blastopor oluşur ve buradan ağız
veya anüs oluşur
Blastopor
HAYVANLAR NASIL SINIFLANDIRILIR
• Vücut simetrisi:
• Asimetri Radyal Bilateral
• Bilateral simetride beyin ve duyu organları gibi hayati organlar vücuduun ön bölümünde toplanır.
• Evrimsel açıdan tercih sebebidir çünkü hayvan hareket ederken, yeni bir çevreye önce baş tarafı girer ve tehlike veya değişikliklere karşı uyarıları bu sayede hemen alır.
• Vücut boşluğu: sıvı dolu bir vücut
boşluğunun varlığı.
• Asölomat: sindirim boşluğu ve vücut dış
duvarı arasında boşluk yoktur
• Hücre ile doludur (mezenkim)
• Ör: yassı solucanlar
• Psödosölomat: iç organlar sıvı dolu bir
boşlukta asılı dururlar.
• Psödosel denir
• Dışarıdan kas tabaka (mesoderm) ile
sarılıdır
• İçeride saran herhangi bir tabaka yoktur
• Ör: yuvarlak solucan
• Psödo = yalancı
Asölomat
Sindirim kanalı
(endoderm)
Kas tabakası
(mesoderm)
Mezenkim
Psödosölomat
Sindirim kanalı
(endoderm)
Psödosel boşluk
Kas
(mesoderm)
İç organlar
ektoderm
HAYVANLAR NASIL SINIFLANDIRILIR
HAYVANLAR NASIL SINIFLANDIRILIR
• Sölomat: sölom denilen sıvı dolu boşluk
mezoderm içerisinde gelişir.
• Periton denilen kas dokusu hem sölom hem de
iç organları sarar
• Sölom hem dışardan hem de içerden
mezoderm ile çevrilidir.
• Ör: toprak solucanı
• Avantaj: Sölomat hayvanlar
psödosölomatlara göre vücut sıvılarının
hareketini daha iyi sağlarlar
Sindirim kanalı
(endoderm)
Sölomat
İç organlar
Periton
(mezoderm)
Sölom
Kas (mezoderm)
Ektoderm
HAYVANLARIN SINIFLANDIRMASI
Hayvanlar
alemi
ŞUBE SINIF
Amfibiler
(Amphibia)
Sürüngenler
(Reptilia)Balıklar
Memeliler
(Mammalia)
Kuşlar
(Aves)
Sölenterler
(Cnidaria)
•Deniz anası•Hidra•Mercan
•Amfiyoksus•Tulumlular
Solucanlar
•Yassı•Yuvarlak•Halkalı solucanlar
Yumuşakçalar
(Mollusca)
•Ahtapot•Midye•Salyangoz•Mürekkep balığı
Eklem
bacaklılar
(Arthropoda)•Böcekler•Çok ayaklılar•Araknidler•Kabuklular
Derisi dikenliler
(Echinodermata)
•Deniz yıldızı•Deniz kestanesi•Deniz hıyarı
Süngerler
(Porifera)
•Süngerler
Omurgasızlar
İlkel
kordalılar
Omurgalılar
SÜNGERLER
• Çok hücreli,
• özelleşmiş hücreleri var,
• doku ve organ farklılaşması yok,
• asimetri,
• tamamlanmamış sindirim sistemi,
• çoğu denizlerde, az bir kısmı da tatlı sularda yaşar
• vücutlarında “por” adı verilen delikler vardır
• sinir ve kas dokusu yoktur.
• Ör: Banyo süngeri, Neptün kadehi
SÖLENTERLER• Radyal simetri,
• doku farklılaşması,
• basit sindirim kanalı tek açıklığa sahiptir,
• Ağsı sinir yapıları,
• Çoğu denizlerde, az bir kısmı da tatlı sularda yaşar
• Embriyonun gelişim döneminde organlar ektoderm (dış deri) ve endoderm (iç deri) olmak üzere iki doku tabakasından farklılaşır. (Diploblast)
Mercan
Deniz anası
Hidra
YASSI SOLUCANLAR
• Bilateral simetri,
• tam sindirim sistemi tek açıklık,
• deri solunumu,
• vücutları ince, uzun ve bölmeli,
• genellikle parazitler.
• Embriyonun gelişim döneminde organlar ektoderm (diş deri),
mezoderm (orta deri) ve endoderm (iç deri) olmak üzere üç doku
tabakasından farklılaşır. (Triploblast)
Planarya
Tenya
Karaciğer
kelebeği
YUVARLAK SOLUCANLAR
• Tam sindirim sistemi iki açıklığa sahip,
• deri solunumu,
• vücutları yuvarlak, uzun ve bölmesiz,
• parazit olarak yaşar,
• gelişmemiş vücut boşluğu (psödosölom)
Ascaris
Trişin
Kancalı kurt
YUMUŞAKÇALAR
• Tam vücut boşluğu (Sölom) ve organ sistemleri,
• karada yaşayanlar deri,
• suda yaşayanlar solungaç solunumu,
• bazılarında beyin oluşumu,
• açık dolaşım sistemi
• çoğunda kabuk bulunur
• çoğunluğu denizde yaşar
HALKALI SOLUCANLAR
• Bölmeli vücut,
• iki açıklıklı sindirim kanalının özel bölmeleri
vardır,
• deri veya solungaç solunumu,
• kapalı dolaşım,
• özelleşmiş boşaltım sistemi,
• merkezi sinir sistemi ve ilkel beyin
• Tatlı sularda, denizlerde ve karada serbest
olarak yaşarlar, parazit olanları da vardır.
Sülük
Toprak
solucanı
EKLEM BACAKLILAR
• Hayvanlar aleminin en fazla türe sahip grubudur
• Baş, göğüs ve karın olarak üç bölmeli vücut,
• trake veya solungaç solunumu,
• kitin kaplı dış iskelet, eklemli uzuvlar,
• beyin gelişmiştir,
• gelişmiş kas sistemi
• 4 alt grupta incelenir:
1. BÖCEKLER
(insecta)
2. ÇOK AYAKLILAR (myriapoda)
3. ÖRÜMCEKLER (arachnida)
4. KABUKLULAR (crustacea)
DERİSİ DİKENLİLER
• İç iskelet yapısı dış dikenlere bağlanır,
• tüm vücudu saran su-damar sistemi,
• tamamı suda yaşar
• bazılarının kendini yenileme (rejenerasyon) yeteneği
fazladır.
Deniz hıyarı
OMURGASIZLAR ŞUBESİSınıf Özellikler Örnek
Süngerler Çok hücreli, özelleşmiş hücreler, doku ve organ farklılaşması yok, asimetri, tamamlanmamış sindirim sistemi, yumurta oluşumu ve tomurcuklanma ile çoğalırlar
Banyo süngeri, Neptün kadehi
Sölenterler Radyal simetri, doku farklılaşması, basit sindirim kanalı tek açıklığa sahiptir,ağsı sinir yapıları, yumurta üretimi ve tomurcuklanma ile çoğalırlar
Mercan, deniz anası, hidra
Yassı solucanlar Bilateral simetri, tam sindirim sistemi tek açıklık, deri solunumu, vücutları ince, uzun ve bölmeli, yumurtlama ile çoğalırlar, genellikle parazitler.
Planarya, tenya, karaciğer kelebeği
Yuvarlak solucanlar
Tam sindirim sistemi iki açıklığa sahip, deri solunumu, vücutları yuvarlak, uzun ve bölmesiz, yumurtlama ile çoğalır, parazit olarak yaşar, gelişmemiş vücut boşluğu (psödosölom)
Askaris, kancalı kurt, trişin
Yumuşakçalar Tam vücut boşluğu ve organ sistemleri, karada yaşayanlar deri, suda yaşayanlar solungaç solunumu, eşeyli üreme, bazılarında beyin oluşumu, açık dolaşım sistemi
Ahtapot, midye, sümüklü böcek, mürekkep balığı
Halkalı solucanlar
Bölmeli vücut, iki açıklıklı sindirim kanalının özel bölmeleri vardır, deri veya solungaç solunumu, kapalı dolaşım, özelleşmiş boşaltım sistemi, merkezi sinir sistemi ve ilkel beyin
Toprak solucanı, sülük
Eklem bacaklılar Baş, göğüs ve karın olarak üç bölmeli vücut, trake veya solungaç solunumu, kitin kaplı dış iskelet, eklemli uzuvlar, beyin gelişmiştir, gelişmiş kas sistemi
Böcekler, örümcekler, çokayaklılar, kabuklular
Derisi dikenliler İç iskelet yapısı dış dikenlere bağlanır, tüm vücudu saran su-damar sistemi, eşeyli üreme
Deniz kestanesi, deniz hıyarı
OMURGALILAR (KORDALILAR)
• yaşamın belirli bir evresinde, genellikle de embriyonik gelişim sürecinde dört ortak
özellik içerirler.
• 1) notokord: sindirim borusu ile sinir kordonu arasında uzunlamasına yer alan ve
iskelet görevi yapan esnek bir çubuktur. (sırt ipliği)
• 2) sırt bölümünde içi boş sinir kordonu: notokordun üzerinde bulunur. Embriyodaki
bu yapıdan gelişmiş kordalılarda (omurgalılar) beyin ve omurilik oluşur.
• 3) solungaç yarıkları: ağzın gerisinde bulunur. Gaz alışverişi ve beslenmede rol
oynar.
• 4) vücudun arka bölümünde kuyruk: kaslı yapıdadır. Suda yaşayan türlerin çoğunda
itici kuvvete yardımcı olur.
İLKEL KORDALILAR
• İlkel kordalılar denizlerde yaşar.
• Tulumlular: erginlerinde sinir kordonu,
notokord ve kuyruğa rastlanmaz.
• Kafatassızlar: en önemli örneği olan
amfiyoksüs; birkaç cm boyunca, balığa
benzeyen şeffaf vücutlu bir hayvandır.
• Bu canlılar kordalı karakterlerinin hepsini
ergin evrede de taşırlar.
OMURGALILAR GENEL ÖZELLİKLERİ
• Embriyonik gelişim sırasında kısa bir sure görülen notokordun yerini omurlardan
oluşmuş bir omurga almıştır.
• Kemik veya kıkırdaktan oluşan bir iç iskelet
• Embriyonik gelişimlerinin ilk evrelerinde solungaç yarığı görülür.
• Akciğer veya solungaç solunumu yaparlar.
• Bazılarının erginlerinde kuyruk kısmı körelerek kaybolmuştur.
• Dolaşım sistemi kapalıdır.
• Alyuvarlarındaki hemoglobinden dolayı kanları kırmızı renktedir.
• Boşaltım bir çift böbrekle yapılır.
• Kafatası içinde korunan gelişmiş bir beyinleri vardır.
BALIKLAR
• solungaç solunumu yaparlar
• 3 grup:
1. çenesiz balıklar; erginlerinde notokord bulunur.
• çeneleri ve dişleri yoktur.
• vücutlarında pullar bulunmaz.
• bazı türler parazittir.
Ör: petromizon ve myxini
2. kıkırdaklı balıklar; kıkırdaktan yapılmış iç iskelet
• yüzme kesesi yoktur, bu nedenle batmamak için sürekli hareket ederler
• iç döllenme; yumurtlama veya doğurma
Ör: köpek balığı, vatoz ve tırpana
3. kemikli balıklar; kemikten oluşan iç iskelet
• derileri pullarla kaplı
• yüzme keseleri bulunur
• kalpleri iki odacıktan oluşur. kalpte daima kirli kan bulunur.
• soğukkanlı
• çoğu türde dış döllenme görülür, bazı türlerde ise iç döllenme ve doğum gerçekleşir.
Ör: levrek, ringa, ton balığı, lüfer, alabalık ve akciğerli balıklar
petromizon
myxini
DENİZDEN KARAYA GEÇİŞ
Güney yarıkürede yaşayan akciğer balığı
dört ayaklıların en yakın akrabası olarak
kabul edilir
Yüzgeçli balıklar ile dört ayaklılar
arasındaki geçiş türü
AMFİBİLER (İKİ YAŞAMLILAR)
• Yaşamlarının bir kısmını suda bir kısmını karada geçirirler.
• Gelişmelerinde genel olarak başkalaşım görülür; larva döneminde
solungaç, ergin evrede akciğer ve deri solunumu yaparlar.
• Mukus salgısından dolayı derileri kaygandır.
• Kurbağalarda kalp üç odacıktan oluşur. Vücuda karışık kan
gönderilir.
• Soğukkanlı hayvanlardır. Kış uykusuna yatarlar.
• Genellikle dış döllenme görülür ve gelişme suda tamamlanır.
• Ör: kuyruksuz kurbağalar, kuyruklu iki yaşamlılar (semenderler)
ve bacaksız iki yaşamlılar.
SÜRÜNGENLER
• Akciğer solunumu
• Deri üzerinde keratin yapılı pullar
• Üç odacıklı kalp
• Karıncık yarım bir perde ile ikiye ayrılmıştır (timsahlarda kalp dört odacıklıdır).
• Soğukkanlı canlılardır. Kış uykusuna yatarlar.
• İç döllenme görülür ve gelişme ana canlının vücudu dışında gerçekleşir. Ancak bazı
türleri doğurur.
• Ör: yılanlar, kertenkeleler, kaplumbağalar, timsahlar.
KUŞLAR (AVES)
• Vücutlarının neredeyse tamamı keratinden oluşan tüylerle kaplıdır
• Ön uzuvları kanat haline dönüşmüştür
• Akciğer solunumu yaparlar
• Akciğerlere bağlı hava keseleri vücut ağırlıklarını azaltır ve uçmayı kolaylaştırır.
• İskeletleri uçmaya uygun özellikler taşır:
• Kemiklerin çoğunun içi boştur.
• Kalpleri dört odacıktan oluşur. Temiz ve kirli kan birbirine karışmaz.
• Sıcakkanlı hayvanlar
• Çenelerinde diş bulunmaz:
• Keratin yapıdaki gaga, beslenme tipine göre farklı şekillerde olabilir.
• İç döllenme görülür; gelişme vücudun dışında olur.
• Ör: devekuşu, penguen, flamingo, ördek, turna, guguk kuşu, güvercin, papağan, kuzgun, ağaçkakan, atmaca, baykuş, kırlangıç, ispinoz, serçe
MEMELİLER
• Vücut genellikle kıllarla örtülmüştür.
• Akciğer solunumu görülür; alveol adı verilen kesecikler bulunur.
• Kastan yapılmış bir diyaframa sahiptirler.
• Olgun alyuvarlar solunum yüzeyinin artırılabilmesi için çekirdeklerini
kaybetmişlerdir.
• Kalpleri dört odacıktan oluşur. Temiz ve kirli kan birbirine karışmaz.
• Ter bezleri bulunur
• Dişileri süt bezlerine sahiptirler.
• Beslenme durumuna göre dişler farklı yapıdadırlar ve kesici dişler, kopek dişleri, azı
dişleri gibi isimler alırlar.
• İç döllenme görülür.
• Üç grup:
1. Gagalı memeliler; Avustralya ve Yeni Gine’de bulunur. Yumurtlayan tek memeli
grubudurlar. Yumurtadan çıkan yavrular, meme uçları olmayan annenin kürkünden süt
emerler.
Ör: Dikenli karıncayiyen ve ornitorenk
2. Keseli memeliler; Avustralya ve Amerika’da yaşarlar. Kısa bir gebelik süresinin sonunda
gelişimini tamamlamadan doğan yavrular, anne karnındaki keseye alınırlar ve buradaki süt
bezlerinden beslenerek gelişimlerini tamamlarlar. Ör: Koalalar, kangurular ve opussumlar
3. Plasentalı memeliler; embriyoları gelişimlerini döl yatağı içinde tamamlarlar.
Ör: İnsan, kirpi, tavşan, fil, denizineği, lemur, ayı, zürafa, yunus, gergedan, yarasa,
köstebek
ornitorenk