Gelişim Genetiği Ders 3

8/7/2019 Geliim Genetii Ders 3

1/24

GELM GENET

Ders 3Geliim Programn Belirleyen

Dzenleyici DNA

Prof. Dr. ule ARI


2/24


3/24

Geliim Programn Belirleyen

Dzenleyici DNA Dzenleyici DNA dizileri

dzenleme eleman

enhancer (artrc)

Enhancerlar zel gen dzenleyici

protein komplekslerinin balanma

blgeleri Uzaktan etkili blgeler-


4/24

Geliim Programn Belirleyen

Dzenleyici DNA Dzenleyici blgeler protein kompleksleri

ile etkileerek genleri altrr/kaparlar

Dzenleyici DNA geliiminin sral

programn belirler

Geliimin evrelerinde, embriyoda blnen

hcrelerin ierdikleri proteinlerin

aktivitelerine gre farkl genler alr.


5/24

dzenleyici DNA geliim srasnda farkl genlerin

almasn salar


6/24

Geliim srecini kontrol eden

genlerGeliim srecini kontrol eden genler

D. melanogaster,

C.elegans, Denio rerio (zebra bal)

fare (Mus musculus)

gibi model lab. hayvanlarnn mutantlarnda,

anormal domu insanlarda

yaplan deneysel embriyoloji ve genetikalmalar ileanlalmtr ve nemli bilgiler ortaya koymutur


7/24

Deneysel embriyoloji ve genetik

almalar - SONULAR

y Geliim srasnda farkllamam hcrenin

hangi hcreyi verecei bellidir tayin

y Belli bir hcreyi oluturmak zere tayin

edilmi hcrenin o hcreyi oluturabilmesi

y pozisyonuna

y komularna ve

y hcre hafzasna baldr


8/24


9/24


almalar - SONULARy Karde hcreler asimetrik hcre blnmesiyle

farkl hcreleri oluturabilirler

iki hcredeki molekl gruplar eit dalmaz

GEN ANLATIM MODELLERNDE FARK

Geliim srasnda dllenmi yumurtannblnmeleri srasnda asimetrik blnme sktr

r: sinir hcreleri oluumu.


10/24


almalar - SONULAR

Simetrik

blnme

Asimetrik

blnme


11/24


almalar - SONULARy Hcreler aras etkileimler -komu ve e

hcreler arasnda sinyalizasyon

y Sinyalleri alan hcreler belli bir ekilde zelleir,komu hcrelerin ayn ekilde zellemesini inhibe

edici sinyaller yollar (lateral inhibisyon)y Farkllamam hcre topluluuna topluluk dhcrelerden gelen sinyalle farkllama (indkleyicietkileim)y indkleyici sinyaller ksa / uzun menzillidir


12/24


almalar - SONULAR

indkleyici etkileim

ou indkleyici, DNA transkripsiyonunu

deitirir

Farkl sinyal moleklleri farkl gen dzenleyici

proteinleri aktive ederler

farkl hcre tipleri genellikle ayn sinyale

farkl tepkiler vererek farkllar


13/24


almalar - SONULARHayvan geliiminde grev yapan 5 ana sinyal proteini ailesi

Sinyalizasyon yolu Ligant ailesi Reseptr ailesi

Tirozin kinaz reseptr(RTK) EGFFGF (kol)

Efrinler

EGF reseptrleriFGF reseptrleri

Eph reseptrleri

TGF F sper ailesi TGFF

Bmp (Dpp)

Nodal

TGFF

&1P reseptrleri

Wnt Wnt (kanat) Frizzled

Hedgehog Hedgehog

Notch Delta Notch


14/24


15/24


almalar - SONULAR

MorfogenlerYksek

konsantrasyonDkkonsantrasyon

ortakonsantrasyon

AA

hcresi BB

hcresi

CC

hcresi


16/24


almalar - SONULAR

y Sinyal molekllerini inhibe edici hcred inhibitrlery Geliim proteinlerinin hcre d antagonistleri

y Bu antagonistler sinyale ya da sinyalin

reseptrne balanarak engelleme yapar

y Geliim srecindeki ou aama sinyaletkisinden ok antagonist etkisiyle gerekleir.


17/24

ZETZET

(GELM(GELM--FARKLILAMA)FARKLILAMA)Az gelimiten insana kadar geliimi, homolog

proteinler kontrol eder, sinyalizasyon vcutmodeli oluumu

Vcut plan farkllklar dzenleyici DNAfarkllklarndan kaynaklanr

Embriyo hcrelerinde farkllk nedenleriKarde hcre asimetrik blnmesi

Lateral inhibisyonMorfogen etkisi

Hcre hafzas ile sinyal kalcl

Farkl zaman ve pozisyonlarda etkili olan sinyallerle

geliim


18/24

MAYA GELMNN GENETKMAYA GELMNN GENETK

TEMELLERTEMELLER Tek hcreli karyotik hcreler

(haploid/diploid)

Memelilere benzerlik

Hcre evrimi, kanser almalar

karyotik model organizmalar

Biyoteknolojik nem Ekmek mayas

Etanol

Zengin besleyici zellik


19/24

Hcre tipleri

Hcre tipleri--yaam dngsyaam dngs

Haploid hcreler (eleme tipleri)

aE

Diploid hcre (vegetatif hcre)

besin alnda mayozla haploid

spor olutururlar


20/24

reme

reme--TomurcuklanmaTomurcuklanma

2 farklELEME TP

a ve E

S. cerevisiae)


21/24

a vea ve EE eleme tiplerinde,eleme tiplerinde, Eleme faktr (hcre iinde yaylabilen

zel bir sinyal molekl)

Reseptr (alc) protein

BRLKTE HCREY TANINIRHALEBRLKTE HCREY TANINIRHALE

GETRRLER VE ELEME OLURGETRRLER VE ELEME OLUR

a = haploidE= haploid

a/E= diploid


22/24

Haploid hcrenin eleme tipi tekHaploid hcrenin eleme tipi tek

lokus tarafndan belirlenir:lokus tarafndan belirlenir: MATMATEleme tipi (MAT) lokusuEleme tipi (MAT) lokusu

a tipi hcrede a1

E tipi hcrede Mat E1 ve Mat E2

Dzenleyici proteinler, iki farkl eleme tipi

birleince etkili olarak ana baba hcrelerindenfarkl bir gen anlatm tipi oluturlar

BRLEK GEN KONTROLU MEKANZMASI

dzenleyici

proteinler


23/24

MAYAHCRE TP BELRLENMESNDE BRLEKMAYAHCRE TP BELRLENMESNDE BRLEKGEN KONTROLU MEKANZMASIGEN KONTROLU MEKANZMASI

McmI = gen dzenleyiciprotein

E1 = Eya zeltranskripsiyonaktifletiricisi

E2 = aya zeltranskripsiyonbasklaycs

hSG= haploidlere zggen takm

ESG=Eya zg gen

takmaSG=aya zg gentakm

a1 E2, 3 hcre tipindede bulunan Mcm I gendzenleyici protein ile

birlikte alrlar


24/24

Maya Eleme Tipini DeitirenMaya Eleme Tipini Deitiren

Kaset ModeliKaset ModeliHO endonkleaztarafndan MATlokusunun iki yanndakisessiz ve zt elemetipine ait gen kasetlerininyeni sentezlenmikopyalar aktif gen ile yerdeitirir

Hemen her hcreblnmesinde gerekleeneleme tipi deiimi

ELEME TPDER

Gelişim Genetiği Ders 3

Documents

Transcript of Gelişim Genetiği Ders 3