GELİBOLU YARIMADASI TARİHİ MİLLİ PARKI FAUNASI

GYTMP faunasına ilişkin sistematik bir çalışma yoktur. Bazı kaynaklarda, burada yedi memeli ve dört büyük av kuşu, kırk beşin üstünde balık, sahil boyunca ve kıyısal Tuz Gölü'nde on dört deniz kabuklusu türü ve diğer ilişkili türlerin olduğu bildirilmekte ise de bu bilgiler genelde yüzeyseldir.

GYTMP Faunası hakkındaki bilgiler kısıtlı sayıda gözlem ve yöre halkından edinilen duyumlara dayanmaktadır.

Kuşlar Balıklar Memeliler Sürüngenler

•

KUŞLAR

Sahip olduğumuz 460 kadar kuş türü ile Avrupa’da kuş varlığı açısından ikinci sırada gelmekteyiz. “Bunun başta gelen nedenleri uluslararası ölçekte önem taşıyan çok sayıda sulak alanlara sahip olmamız ve kuzey güney arasında uzanan önemli kuş göç yollarından bazılarının ülkemiz üzerinden geçmesidir.

GYTMP’ı ana kuş göç yoları üzerinde bulunmakta; kıyısal tuz gölü/lagün, görece bakir orman ve maki alanlarının varlığı ise yerli, göçmen, kış ziyartetçisi ve transit kuş türleri için uygun yaşam ortamları sunmaktadır. Akdeniz kıyısının tipik kuşlarından olan bıyıklı (Sylvia cantillans) ve maskeli (S. melanocephala) ötleğenler makilerde ve kızıl çam korularında yaşar. Kuyrukkakanlar (Oenante türleri) ve tarla kuşları kumullarda, tarım alanlarında ve aşınmış arazide bulunur. Cılıbıtlar (Charadrius türleri) ve diğer uzun bacaklı kuşların yanı sıra çeşitli su kuşları da Tuz Gölü'nü ve sahili göç sırasında çiftleşmek ve dinlenmek için kullanırlar. Çok sayıda yelkovanın yanı sıra arada sırada bir kaç boz yelkovan (Calonectris diomedea) da Çanakkale Boğazı boyunca, Ege'den Akdeniz'e uçarlar. Yarımada, ana kuş göç yollarından biri üzerinde bulunmaktadır. Sonbahar geçişi sırasında leylek (Cicconia cicconia), pelikan ve yırtıcıların gözlenmesi bunun sonucudur.

Yelkouan

Göçmen kuşlar yılda iki defa Kuzey ve Güney yarımküre'leri arasında göç ederler. Kuzey Yarımküre'de üreyen göçmen kuşlar, her sonbaharda Güney Yarımküre'ye doğru göç hareketine girişir. Güney daha sıcak ve besin bakımından daha zengin olduğundan iyi bir kışlama alanı teşkil eder. İlkbaharın başlamasıyla da güneyden kuzeye dönüş göçüne başlarlar. İlkbaharda kuzey bölgeleri kuş akınlarına uğrar.

Türkiye'de de leylekler, kırlangıçlar ve daha birçokları sonbahar geldiğinde binlerce kilometreyi aşarak Afrika'ya göç ederler. Bir yıl önce kışladıkları yerlerine giderler. İlkbaharda ise, kuzeye göç ederek kuluçka yuvalarına dönerler.

Göç sırasında göçmen kuşların bir kısmı gündüz, bir kısmı ise gece uçarlar. Bunun yanı sıra yüzerek göç edenler de vardır. Böceklerle beslenen küçük kuşlar ve ördeklerin çoğu gece yol alır. Arı kuşları, kırlangıç ve kırlangıç benzeri kuşlar da gündüzleri uçarlar. Sığırcıklar 4000-5000 bireylik gruplar halinde göç ederler. Kartal ve atmaca gibi yırtıcı kuşlar yırtıcılar, yalnız ve topluluklar halinde göçe katılırlar.

Atmaca

Deniz kıyı kırlangıçları hayatlarını sıcak bölgelerde geçirirler. Kuzey yarımkürede üredikten sonra kışlamak için Temmuz-Eylül arasında güney yarımküreye göç ederler. Yurdumuzda yaşayan kırlangıçlar Nisan ayında iklimimize geri dönerler. Leylekler, ülkemize Mart ayından itibaren gelmeye başlarlar. Ağustos sonunda büyük topluluklar halinde, Güney Afrika'ya göç ederler. Deniz kırlangıçları, senede iki defa kuzey kutbunda yumurtladıktan sonra kışı geçirmek için güney kutbuna uçarlar. Uzun kanatlı yelkovan kuşları, güney yarımküreye mahsus göçmen kuşlardır. Üreme bölgeleri olan Avustralya'nın güneyinden göç ederek, Kuzey Pasifiğin kutup bölgesine gelirler. Gidiş-dönüşü 30.000 km'yi bulan bu göçe 10 milyon civarında kuş katılır. En uzun göç yolunu, deniz kıyı kırlangıçı (Sterna paradisaea) kateder. Kuluçka bölgesi olan Kuzey Kanada kıyılarından sonbaharda göçe başlar. Atlantik'i geçerek Batı Afrika kıyıları boyunca uçarak kışı geçireceği bölgelerine inerler.

Marmara Bölgesi Kuş Göç Yolları

( 1 ) Kızıl Kuyruk

( 2 ) Leylek

( 2 ) AkGerdanlıÖtleğen

( 2 )Kır kırlangıcı

GYTMP’ta Bazı Kuş Türleri

TÜRKÇE İNGİLİZCE LATİNCEKUŞ TÜRLERİ AlacaBalıkçıl Squacco Heron ArdeolaralloidesKüçükAkbalıkçıl Little Egret EaretlagarzelleKızıl SırtlıÖrümcekKuşu Red-backed Shrike LaniuscollurioKızıl Kuyruk Black redstart PhoenicurusochrurosAkgerdanlıötleğen Whitethroat Sylvia communisYelkouan shearwater PuffinusyelkouanŞahin Common buzzard ButeobuteoSerçe House sparrow Passer domesticusKarabatak Great cormorant PhalacrocoraxcarboAtmaca Sparrow hawk A.NisusKırkırlangıcı Swallow HirundorusticaLeylek White stork Ciconiaciconia

Bazı Kuş Türlerimiz

Kızıl Sırtlı Örümcekkuşu Serçe

Karabatak Küçükakbalıkçıl

Alacabalıkçıl Şahin

Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkımızı çevreleyen Çanakkale Boğazı hidrolojik yapısından dolayı çok sayıda balık türü ile kabuklu ve yumuşakçaların yaşamasına imkan veren önemli bir bölgedir. Bu yönüyle değerlendirildiğinde özellikle lüfer, palamut, kolyoz ve orkinos gibi ekonomik değeri yüksek balık türleri için göç yolu teşkil etmesi nedeniyle avcılığı cazip hale getirmekte ve Türkiye su ürünleri üretimine önemli katkılar sağlamaktadır. Ayrıca, bölge özellikle uskumru, lüfer, kolyoz ve sardalya gibi bazı türlerin yoğunlaştığı önemli bir balıkçılık alanını oluşturmaktadır

Çipura

Sinarit

Yapılan araştırmalara göre GYTMP’ını çevreleyen Ege Denizi ve Çanakkale Boğazında elde edilen Türler barbunya, çipura,hamsi, istavrit, izmarit, karagöz, kefal, kolyoz, levrek, lüfer, melanurya, mercan, mezgit, mırmır, orkinos, palamut, sardalya, sarpa, tekir, torik, uskumru, kalkan şeklinde sıralanmaktadır. Çanakkale ili deniz balıkları üretim verileri incelendiğinde en çok avlanan türler içerisinde birinci sırada sardalya gelmektedir.

Balık dışında avcılık yoluyla üretimi yapılan deniz ürünlerinden istiridye, kum midyesi, karides gibi ekonomik değeri yüksek türlerin üretim değerlerinin de yüksek olduğu görülmektedir. Bölgemizde deniz ürünleri üretimi içerisinde yer alan türler ile midye üretimi karşılaştırıldığında sardalya ve lüferden sonra üçüncü sırada yer almaktadır. Lüfer

Sardalya

GYTMP’da Balık Türleri

TÜRKÇE İNGİLİZCE LATİNCE

BALIK TÜRLERİ

Sinağrit Dente Dentexdentex

Melanurya Melanure Obladamelanura

Çipura Sea bream Sparusauratus

Sardalya Sardine Clupeapilchardus

Kupes Boce Boopsboops

Dülgerbalığı John dory Zeus faber

Yazılı Hani Learned rock-fish Sarranellusscriba

BenekliKefal Gray mullet Mugilsaliens

İskorpit Scorpion fish Scorpaenaporcus

Barbunya Red mullet Mullusbarbatus

İzmarit Spicaraflexuosa

Iskarmoz Sparisoma

Lüfer Pomatamus

Zargana Belonebelone

Akdeniz fauna bölgesinin bir parçası olan fakat aynı zamanda bu ana fauna bölgesinden Çanakkale Boğazı ile ayrılan GYTMP, bazıları Balkanlar'dan ve Avrupa'dan bazıları de güney-batı Asya'dan gelen hayvan türlerinden oluşan eşsiz bir birleşim sergiler. Yörede nalburunluyarasaların (Rhinolopus türleri) beş türünün muhtemelen hepsi, nadir saçaklı yarasa (Myotisnattereri) ve kahverengi uzunkulaklı yarasa (Plecotusauritus) bulunmaktadır. Bu son tür Türkiye'de yanızca iki yerde bulunmaktadır; bunlardan biri de GYTMP içerisindeki tabyalardır.

Kurtlar - Canislupus, tilkiler – Vulpesvulpesve çakallar - Canisaureus, Park'ın uzak köşelerinde az sayılarda hala yaşamaktadır.

Avrupa Sincabı

Kahverengi uzunkulaklıyarasa Kaya Sansarı

Tilki

Kurt

Kır Tavşanı

GYTMP’ta Bazı Memeli Türleri

TÜRKÇE İNGİLİZCE LATİNCE

Kirpi Eastern Hedgehog Erinaceusconcolor

Köstebek European Mole Talpaeuropea

KırTavşanı Brown Hare Lepuscapensis

AvrupaSincabı Red Squirrel Sciurus vulgaris

AdiTarlaFaresi Vole Microtusepirocticus

Kör Fare ComömonMolerat Spalaxleucodon

Kaya faresi Rock wood Mouse Apodemusmystacinus

MakedonyaEvFaresi Macedonian House Mouse Musmacedonicus

Uykucu fare Mouse-like dormouse Myomimusroachi

Tilki Red Fox Vulpesvulpes

Kokarca Common polecat Mustelaputoris

Kaya Sansarı Beech marten Martesfoina

Porsuk Badger Melesmeles

Sürüngenler de yerel faunanın önemli üyeleridir. Büyük miktarlarda ve yasalara aykırı olarak toplanan Trakya tosbağaları (Testudohermanni) ve mahmuzlu tosbağa (T. graeca) yörede yan yana yaşarlar. Park içerisinde bir kaç kertenkele ve, zehirli bir tür de dahil, yılan türü olduğu bulunmaktadır.

Park'ta amfibiler ender görülür ve yalnızca ıslak alanlarda yaşarlar. Tipik temsilcileri siğilli kurbağa (Bufobufo), gece kurbağası (B. viridis), toprak kurbağası (Pelobatessyriacus) ve Trakya toprak kurbağası (P. fuscus) ile ova kurbağasıdır (Rana ridibunda).

Ayrıca Süleyman Demirel Üniversitesi Öğretim görevlisi Doç. Dr. Yasin KARATEPE tarafından 2003 yılında Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı’nın Lepidoptera türleri üzerine araştırma yapılmış ve 14 familyaya mensup 59 türün varlığı saptanmıştır.

Mahmuzlu Akdeniz Kaplumbağası ( tosbağa )

Toprak Kurbağası

GYTMP’ta Bazı Sürüngen Türleri

TÜRKÇE İNGİLİZCE LATİNCE

İnceparmaklıkeler Long-toed Gecko Cyrtopodiankotschyi

Genişparmaklıkeler Turkish Gecko Hemidactylusturcicus

Oluklukertenkele Glass Lizard Ophisaurusapodus

Çayırkertenkelesi Meadow Lizard Lacertapraticola

İriyeşilkertenkele Greater Green Lizard Lacertatrilineata

Yeşilkertenkele Lesser Green Lizard Lacertaviridis

Duvarkertenkelesi Wall Lizard Podarcismuralis

Trakyakertenkelesi Thracian Lizard Podarcistaurica

İncekertenkele Bronze Skink Ablepharuskitaibelli

Köryılan Blind Snake Typlopsvermicularis

Mahmuzluyılan Sand Boa Eryxjaculus

Hazer yılanı Caspian Snake Colubercaspius

Torosyılanı Taurus Snake Colubernajadum

İnceYılanı Thin Snake Coluberrubriceps

Uysalyılan Dwarf Snake Eirenismodestus

Eskulapyılanı Aesculepian Snake Elaphelongissima

Sarı yılan Four-lined Snake Elaphequatruorlineata

Evyılanı House Snake Elaphesitula

Yarısuculyılan Grass Snake Natrixnatrix

Kedigözlüyılan Cat-eyed Snake Telescopusfallax

Boynuzluengerek Horn-nosed Viper Viperaammodytes

HazırlayanM.Turhan AKAYMP. ŞB. MD.